IZAKI BIZIDUNAK

Izaki bizidun guztiak zelula izeneko egitura egitura mikroskopiko batzuez osotuta dagoz.Zelulek hiru bizi funtzino euren kontura egiteko gaitasuna daukie.Orokorrean,oso txikiak dira ,eta ezin daitekez ikusi mikroskopioa erabili barik;adibidez,arrautzak

ZELULEAREN BIZI FUNTZINOAK

NUTRIZINOA: funtzinoaren bidez,biziteko behar dabezan ura eta elikagaiak lortzen dabez ingurutik,eta hondakinak kanporatzen dabez.ERLAZINOA:funtzinoaren bidez, inguruan gertatzen diran aldaketei antzemoten deutsie eta horreen arabera erantzuten dabe.UGALKETEA:funtzinoaren bidez ,zatitu egiten dira.

ZELULEAREN ATALAK

MINTZA:zelulea inguratzen duan geruzea da.NUKLEOA:zelulearen garuna da.ORGANULUAK:era askotakoak izan daitekez,batzukelikagaiak digeritzen dabez,eta beste batzuk hondakinak botaten dabez. ZITOPLAZMEA:mintzaren eta nukleoaren artean dagoen substantzia da.

LANDAREN ZELULEA

Landara zelula askok klorofila izeneko substantzia bat daukie.Klorofileari esker,landareak kolore verdea daukie.

ZELULA BAKARRETIK MILAKA MILIOI ZELULARALurreko izaki bizidun guztiok,oinarrizko osogai berbera daukagu:zelulea.Zelula bakarrez osotutako organismoei zelula bakar deitzen jake,eta modu antolatuan behar egiten daben zelula bik edo gehiagoek osotutakoek, zelulaniztun daukie izena.

ORGANISMO ZELULA BAKARRA

Organismo zelulabakarrak izakirik bakunenak dira,mikroskopio bidez baino ezin daitekez ikusi.Hainbat formatakoak izan daitekez,adibidez,luzangak edo biribilduak; hainbat ingurutan bizi daitekez;uretan edo lehorrean batzuk mogidu egiten dira, flageloa izeneko egitura luzanga batzuen bidez.Zelula bakarrak dira, bakterioak eta hainbat onddo nahiz alga mota.

ORGANISMO ZELULANIZTUNAK

Izaki zelulaniztunak zelula batez gehiagoz osotuta dagoz.Organismoek bizi funtzinoak bete daizan,batu eta modu koordinatuan behar egiten dabe.Organizmo zelulaniztun begi hutsez ikuzezinak dira,mikroskopioak edo lupak erabili beharra dago beste batzuk,inongo tresnarik erabili barik ikusi daitekez.

IZAKI ZELULANIZTUNEN ANTOLAKETEA

Izaki bizidun zelulaniztunetan,ehunak,organoak,sistemak eta aparatuak sortzen dabez.·Hainbat motatako zelulek

ehunak sortzen dabez;muskulu ehuna,nerbio ehuna ,ehun epiteliala eta hazur heuna.-muskulu ehuna: mogimenduaz harduratzen dan ehuna.- nerbio ehuna:estimuluak jasoteaz eta horrei erantzuteaz deutsan ehuna da.-ehun epiteliala: organismoen gainazala eztaltzeaz arduratzen dan ehuna da.-hazur ehuna: eskeletoari sendotasuna emoten deutzan ehuna da.-Mota guztietako ehunek organoak sortzen dabez.-Funtzino berbera beteteko behar egiten dabenorganoek aparatuak eta sistema osotzen dabez.

IZAKI BIZIDUNEN SAILKAPENA

Bost talde edo erreinu handitan sailkatzen dira:animalien erreinua,landaren erreinua,oddoen erreinua,protistoen erreinua eta moneroen erreinua.

ANIMALIEN ERREINUA

Animaliak izaki izaki bizidun zelulaniztunak dira,besteizaki bizidun batzuez elikatzen dira,eta lekuz aldatzeko ahalmena daukie.animalia ornoduna eta ornobakoak bereisten dira.-Animalia ornodunek barruko eskeletoa eta,biskarrazurra daukiez,euren gorputza formea emoteko etabarruko organoak babezteko.Bost taldetan banatzen dira:arrainak,anfibioak,narrastiak,egaztiak eta hugaztunak.-Animali ornobakoak ez daukie ez barruko eskeletorik ez biskarazurrik.Horretako askok oskolez edo mazkorrez babeztuta daukie gorputza.Ornobako ugaridagoz:antropodoak,moluzkuak,ekinodermatuak,anelidoak,knidarioak eta poriferoak.

LANDAREN ERREINUA

Landarek izaki bizidun zelulaniztunak dira euren elikagaiak sortzeko ahalmena ere badaukien arren ezinezkoa jake lekuz aldatzea,lurzoruari lotuta bizi diralako.-Lorak daukiezan landarak edo landara fanerogamoak.-Lorarik ez daukien landarek edo landara kriptogamoek ez daukie ez lorarik ez hazirik.

ONDDOEN ERREINUA

Onddoak izaki bizidun zelulabakarrak zein zelulaniztun dira,beste izaki bizidunen hondakinez

elikatzen dira,beste izaki bizidunen hondakinez elikatzen dira eta,mogitzeko ahalmena badaukien arren,ezinezkoa jake lekuz aldatzea,lurzoruari lotuta bizi diralako.- Onddoak zelulabakarrak dira,adibidez legamiak.- Onddoak zelulabakarrak dira perretxikoak.

PROSTITOEN ERREINUA

Prostitoen erreinua izaki zelulabakarrez nahiz zelulaniztunez osotuta dagoz,elikatzeko moduaren arabehera ,algak eta protozooak bereizten dira.-Algek elikagaia sortzeko ahalmena daukie,eta gehienak uretan bizi dira.-Protozooak beste izaki bizidun batzuez elikatzen dira,eta batzuk parasitoak dira,eta organismoaren elikagaiaz elikatzen dira.

MONEROEN ERREINUA Moneroak izaki bizidun zelulabakarrak dira,eta Lurreko ia inguru guztietan bizi dira. Bakterioak sartzen dira erreinu horren barruan