Kosta alakosta suntsitzeaUztaila 2006

2© G

reen

peac

e/Bar

tolo

mé

Euskadiko biztanleria baino gehiago, 1,1milioi pertsona inguru, dago bilduta lurraldea-ren %12n, kostaldeko eremuan; horrek, beraz,agerian uzten du zonalde horretan gertatuden degradazioa industria, arrantza, egoitzaeta azpiegituren kontzentrazioa dela eta.

Hala eta guztiz ere, Euskadiko kostaldeakingurumeneko aberastasun guztia oraindikgordetzen duen azalera handiak ditu eta haz-ten ari diren presioen aurrean, babestu eginbeharko litezke. Horren inguruan, aipatubeharreko Lurzoruaren Legea eta Itsasertza-ren Babeseko eta Antolamenduko Sektoremailako Plana bi albiste on dira, AuzitegiGorenak eman eta aurten ezagutu ditugunPlentziako eta Urdaibaiko urbanizazio ilegalengaineko bi epaiak bezalaxe.

Eus

Kosta ala kosta suntsitzea 2006

1994 eta 2005 artean, Euskadin artifizializatu-tako guztizko azalera %5,2koa izatetik,%6,5ekoa izatera igaro da. Azken urtean, lur-zoruaren 452 hektareak ezaugarri naturalakgaldu dituzte.

Urbanismoak izan duen bilakaerarekin batera,Euskadiko itsasertzak bizi dituen mehatxunagusiak bi dira: kirol portuak, nabarmenugaritzen ari direnak, eta kutsadura. Izan ere,kutsadura dela eta, zenbait hondartzak etaestuariok oso kalifikazio eskasa lortzen duteuren kalitateari dagokionez.

Aurrez ikusitako portuen obra guztien artean,Mutrikuko kirol portuaren proiektuak etaPasaiako kanpoko portua dira, zalantzarikgabe, okerrenak. Hondartzetan eta itsaslaba-rretan (ez da ahaztu behar ingurumenekobabes maila altuenak dituztela) eragin ditza-keten kalte larriak direla eta, Eusko Jaurlarit-zak, kostaldea berreskuratzeko ahalegin guz-tiak egiten ari dela dioenak, proiektu horiekalbo batera utzi beharko lituzke.

3

kadi

Urbanizazioaeta turismoa

Euskadiko itsasertzeko udalerrietan bizi daEuskadiko biztanleriaren zatirik handiena.Etxebizitzen eta bigarren egoitzen ugaritzeaKantauriko beste eskualde batzuetan bainoaskoz ere arinagoa den arren, eraikuntzarenigoera kontzentratu egin dela antzeman da,batez ere bigarren egoitzen kasuan, itsasert-zeko zenbait gunetan: Zarautzen edo Honda-rribian, esate baterako.

Getxok, lurzoruaren ia %100 beteta duenak,Azkorri eremuan 8.000 etxebizitza eraikitzekoasmoa izan du. Bilbok, bestalde, 9.000 etxe-bizitza eraikitzea aurrez ikusi du. Barakaldokia 6.000 etxebizitza eraikiko du hurrengourteotan. Santurtzik 1.800 egoitza berri erai-kitzeko lanak aurreratu ditu. Bestalde, Donos-tiako Plan Orokorrak historiako egoitza arlokogarapenik handiena aurrez ikusi du; izan ere,paraje bereziak arriskuan jarriko dituen21.000 egoitza berri eraikitzeko asmoa duhamarkada bateko epean.

Aurten zenbait kasu eta epai ezagutu duguEuskadiko kostaldean egin dituzten legezkanpoko eraikuntzen gainean. Muskizko Uda-lak eta Bizkaiko Foru Aldundiak La Arena hon-dartzarekin mugakidea den eremuan urbani-

zaezinak diren lurzoruen birsailkapena onartudute familia bakarreko etxeak eta etxebizitzenlau eraikin eraikitzea ahalbidetzeko. OndarraSA eta Excavaciones Iru-Ba SA enpresa etxegi-leek joan den urtean egin zituzten Eusko Jaur-laritzako Ingurumeneko Sailburuordetzak bai-mendu ez zituen betetze lanak, enpresek beteez zituzten horiek geratzeko hiru agindu zituz-ten arren.

Auzitegi Gorenak, aurten, legez kanpokotzatjo du GSI izeneko higiezinen taldeak Plent-ziako itsasadarrean sustatu duen oinezkoent-zako pasealekua eraikitzeko lana. Paseale-kuaren helburua itsasadarra enpresa horibera eraikitzen ari den familia bakarreko 61etxebizitzetara gerturatzea zen; horretarako,harri lubeta eraiki zuen ibilguaren alboan,txaleten zimenduak bermatze aldera. 2004.urtearen hasieran, Barrika, Gorliz eta Plent-ziako Padura, Itsasadarra eta Hondartzendefentsarako Elkarte Naturalistak, TxipioBaik, aurkeztu zuen kereilaren ondoren, Justi-zia Auzitegi Nagusiak kaleratutako epaiakobra hori ilegaltzat hartu zuen udalerri harta-ko arau subsidiarioetan eta zonaldeko hiri-gintzako plan partzialean aurrez ikusita ezzegoelako. Ingurumen Sailak bost metrokoeta hogei metroko zabalera zuen harri lube-taren lanak gerarazi egin zituen. Baina enpre-sa etxegileak bere lanekin jarraitu zuen eta,azkenean, Ingurumenak joan den urtean bai-mendu zuen harri lubeta.

4

Urbanizazioa eraikitzen, Plentziako itsasadarraren alboan.

© G

reen

peac

e/Bar

tolo

mé

Kosta ala kosta suntsitzea 2006

5

Lemoizko Udala duela gutxi zigortu dute ingu-rumenaren gaineko informazioa emateari ukoegiteagatik; izan ere, urbanizaezinak diren lur-zoruetan eraikuntzako lizentziak ematearengaineko datuen gaineko eskaerari uko eginzion. Txipio Bai elkarteak jarri zuen salaketa.Elkarte horrek, bestalde, beste demanda batezarri zuen delitu beragatik, azken bost urteo-tan esleitutako eraikuntza lizentzien gainean.

Itsasertzekojarduerak

Biztanleriaren zatirik handiena itsasertzean bil-duta dagoen arren, gaur egun arte kostaldekozati handiak mantendu dituzte egoera ezinhobean; hori dela eta, ezinbestekoa da eremuhoriek babesteko ahaleginak ugaritzea etorki-zuneko presioak eragotzi ahal izateko.

Itsasertzaren Babeseko eta AntolamendukoSektore mailako Plana onarpen fasean dago.Haren helburua Kostaldeen Legea osatzea da,Euskadiko itsasertzeko eremuaren babesa etakontserbazioa handitu ahal izateko.

Plan horrek zehazten duenaren arabera,baliorik handiena duten eremuak Jaizkibelekoitsaslabarrak, marearteko zabalgunea etaZumaia eta Deba artean dauden itsaslabarrak,Ogoñotik Matxitxakora arte doan kostaldekoarkua (Izaro barne) eta Gaztelugatxeko ere-mua (aurrekoaren albokoa) eta Villano lurmu-turreko eremua dira.

Baina beste obra batzuek itsasertzaren osota-suna jartzen dute arriskuan. Getxon, Ereagahondartzatik Portu Zaharrera arte doan paseale-kua handitzeko obrak itsasoan barrena laumetroko kai berria eraikitzea ekarriko du, mare-arteko zona arrokatsua zementu azpian harra-patuz. Getxo Bizia plataformak mozioa aurkeztudu osoko bilkuran obra egitea saihesteko.

2002ko maiatzean, Gautegiz-Arteagako arki-tektoak eta Urdaibaiko Biosfera Erreserbakopatronatuko arkitektoak lehendakari ohiareneta Euskalteleko presidentearen, Jose Anto-nio Ardanzaren, txaletean egindako legezko-tasunik ezak salatu zituzten.

Ingurumen Sailetik eta Eusko JaurlaritzarenBatzordeak egindako errekerimendu formaleiez die kasurik egin udalerri hartako udalak.Hori dela eta, Ekologistak Martxanek obrailegal horren aurkako hiru errekerimenduaurkeztu zituen, baina arau hausteak lauurteren buruan preskribatu egiten dira; hauda, joan den maiatzean.

Urdaibaiko Biosfera Erreserban gertatu denilegaltasun kasu bakarra ez da hori izan,ordea. Ingurumen Sailak erreserbaren erdi-erdian 20 txalet eraikitzeko baimena emanzuen, Kantauriko artadiaren eta padurenartean. Erabaki hori zigortu egin zuen Justi-zia Auzitegi Nagusiak eta administraziohorri “arbitrariotasunez” eta “modu inkon-gruentean eta inkoherentean” lan egitealeporatu zion. Epai horren aurkako helegi-tea jarri zuen Eusko Jaurlaritzak AuzitegiGorenean eta hark ez du oraindik erabaki-rik hartu gaiaren inguruan.

Ardanzak Urdaibain duen txaleta

PortuakItsasertzaren Babeseko eta AntolamendukoSektore mailako Planak kirol edo merkatarit-zako portuekin lotura duten 16 jarduera bilt-zen ditu; zalantzarik gabe, kopurua handiegiada, itsasertzean eragiten duten ingurumenekoinpaktuak kontuan hartzen baditugu.

1985. urtetik gaur egun arte, Euskadik Espai-niako Estatu osoko amarraduren igoerarikhandiena izan du; 1.280 izatetik, 4.825 izate-ra igaro dira.

Hiru udalerrik, Bakiok, Oriok eta Zarautzek,kirol instalazio berriak eraikitzeko planakdituzte. Bilboko eta Lekeitioko portuek por-tuetako azpiegituretan handiagotzeak egindituzte; aldiz, Oriok, Armintxak, Debak, Mutri-kuk, Ondarroak, Zarautzek, Donostiak etaPasaiak portuak handitzea aurrez ikusi dute.

Mutrikuko portuan 330 kirol amarradura izate-ko kai mutur handi bat egiteko asmoa dute.Proiektuaren neurri erraldoiek nabarmenmurriztuko lukete udalerriko hondartzaren neu-rria. Proiektuak Eusko Jaurlaritzaren Garraio etaHerri Lan Sailburutzaren babesa du, ingurume-nean kalte handiak eragingo dituen arren.

Mutriku Natur Taldea izeneko IngurumenaBabesteko Plataformak salaketa jarri du obra

6

Mutrikuko portua zabaltzeko lanak.

© G

reen

peac

e/Bar

tolo

mé

Mundakako olatua

Urdaibaiko itsasadarraren bokalean, adi-tuen arabera, Europa osoko ezkerrekoolaturik onena sortu ohi zen; surflariakgozarazten zituen hark eta Mundaka ize-neko Bizkaiko udalerrirako diru sarrereniturria zen. Baina Muruetako ontziolakBiosferako Erreserba horretako padure-tan instalatu izanak eta itsasontziek ins-talazioetan sartu ahal izateko estuarioanbata bestearen atzetik egin zituzten sedi-mentuen dragatze lanek korronteenoreka aldatu dute, eta horrek olatuadesagerraraztea eragin du.

Itxuraz, 2003. urtean egin zuten dragat-zea, ibilbidetik 287.000 m3 hondarkendu eta Laida hondartzen utzi zutena,izan da olatua desagertzearen arduradunzuzena, itsasadarraren bide naturala itxibaitzuen horrek, hondartzari erantsitakobide berria sortzea eraginez.

Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailarenaurreikuspenen arabera, olatua aurtenitzuliko da.

Kosta ala kosta suntsitzea 2006

horien aurka Gipuzkoako Ingurumen Fiskalt-zaren aurrean, Mutrikuko hondartzak egunduen Babes Zorrotzeko Zonalde Berezi izen-dapenari kalte egingo diolako. Baina hori ezda kirol portu horrek jaso duen lehen salake-ta, obrak Ingurumen Ministerioko KostaldeenZuzendaritza Nagusiak emandako baimenairaungi ostean jarri baitzituzten abian eta, gai-nera, itsasoko-lurreko jabetza publikoko247.000 m2ko esleipen irregularra gertatuzen. Gertaera horiek Audientzia Nazionalarenaurrean salatu zituzten.

Donostian, aldiz, kirol portua jartzeko bidera-garritasun ikerketa berriak ari dira egiten. Por-tua egiteko bi aukera aztertu dituzte: PaseoBerria eta Sagues-Monpaseko badia. Azkenkokapen horretarako, Ingurumen Ministerioak1996an egin zuen txostenaren arabera, kirolportua toki horretan egiteak Zurriola hondart-zarako oso ondorio kaltegarriak izango lituzke.

Greenpeacek Pasaiako Kanpoko Portuarenproiektuaren aurka dagoela behin eta berriroaipatu du ezaugarri horietako obrak orainarte oso egoera onean zainduta egon denbabestutako itsasertzean eragingo lukeeningurumen inpaktu izugarria dela eta.

Kanpoko kirol portu berria egin nahi dutenzonaldeak duen garrantzi ekologikoa begi-bistakoa da. Jaizkibel mendia KomunitatekoInteresgune gisa izendatu zuten; hori delaeta, Eusko Jaurlaritzak hori mantentzerazuzendutako neurriak soilik har ditzake han,Europako Habitaten Arteztarauak agintzenduen moduan. Gainera, itsasoko eta lurrekojabetza publikoa eta Jaizkibel inguruko itsa-sertzeko babeseko zorgunea “Ingurumenaridagokionez Eremu Sentibera " gisa izendatudira, Euskadiko Ingurumena Babesteko LegeOrokorraren arabera. Gainera, kostaldekotarte hori Euskadiko Itsasertzaren Babesekoeta Antolamenduko Sektore mailako Planeko“lehentasuneko ingurumen defentsako”zonalde bihurtzeko hautagai sendoa izangodela dirudi eta horrek hori mantentzea etababestea bermatu beharko luke

Proiektua gauzatzeko justifikazio ekonomiko-rik ere ez dagoela dirudi portuen ikuspuntutik,

Bilboko portua handitzeko lanak amaitu berridituztela kontuan hartzen badugu; izan ere,lan horiek Euskadi osoarentzat diseinatu etadimentsionatu zituzten.

Jaizkibeleko itsaslabarrei itsatsi beharrean,“portua-uhartea” eraikitzeko proposamenberriak, gainera, ez ditu inola ere konpondu-ko kanpoko portuak biltzen dituen ingurumenarazoak, obrak betetze lan handiak egitea etakutsadura nabarmen ugaritzea ekarriko bailu-ke eta korronteen erregimenean eragin nabar-mena izan eta inguruko kostaldeetara sedi-mentuak iristea eragingo luke.

Proiektu horren arduradunek, Portuen Aginta-ritzak eta Gipuzkoako Aldundiak ez dutehorren bideragarritasun ekonomikoa agertu.

Ingurumenaren, gizartearen eta ekonomiarenikuspuntutik, proposamenik zentzuzkoenaegungo Pasaiako portua modu egokian kude-atzea litzateke; horretarako, beharrezkoa lit-zateke instalazioak modernizatzea eta inguru-meneko aurrerapen eta berme guztiak biltzea,oraingo ingurumeneko eraginak desagerrara-ziko lituzkeen eta besterik gehituko ez lukeenbadiaren birsorkuntzarekin bateragarri eginez.

KutsaduraEuskadiko urek, estuarioek eta hondartzekdituzten kutsadura arazoak ez dituzte orain-dik konpondu. Aurreko urteetan, uren kalita-tea hobetzea lortu zuten saneamendu planakabian jarritan eta Nerbioren kasuan, horiekbegi-bistakoak izan ziren. Hala eta guztiz ere,Eusko Jaurlaritzak eskuragarri dituen azkendatuen arabera, 2004. urtean uren kalitateaokertu egin zen kostaldeko zein estuario bar-neko uretan.

Itsasertzean, kutsatu gabe gisa kalifikatutakolaginketa estazioen kopurua %62tik %46ragutxitu da; horrenbestez, egoera nabarmenokertu dela uste dugu. Estuarioen kasuan,arazoa espezifikoa eta zorrotzagoa da, batezere barneko tokietan eta ibaien eragin handia-goa dutenetan. Eusko Jaurlaritzaren arabera,

7

laginketarik okerrenak Urumeako eta Oiartzun-go estuarioenak izan dira eta onenak, aldiz,Bidasoakoak, Leakoak, Barbadunekoak etaButroekoak.

Urdaibaiko erreserbaren saneamendu planakazkenean abian jarriko dute, baina, horretara-ko, 2009. urtera arte itxaron beharko dugu.Izan ere, kostaldeko eremu horrek ez du hon-dakin urak jasotzeko sistemarik, Biosferakoerreserba den arren; hori dela eta, ur beltzgehienak toki hura zeharkatzen duen itsasa-darrean amaitzen dute.

Hondartzei dagokienez, kutsaduraren arazoazabalduta dagoen hondartza zehatz batzueta-rako kalifikazio txar bera errepikatu ohi daurtero: Getxo, Sukarrieta, Ondarroa-Saturra-ran, Deba, Zumaiko Santiago eta Orioko Ori-barzar hondartzak; beste hondartza batzuekere zenbait gunetan arazoak izan ohi dituzteeta aldian-aldian jendeak bainua hartzekoezgaitu egiten dituzte. Hori da, esate batera-ko, Zarauzko hondartzaren eta Zurriolarenkasua.

8

Hondakin uren portzentaia handi bat itsasora isurtzen da.

© G

reen

peac

e/Bar

tolo

mé

Esteka aipagarriak

Txipio Bai elkartea:www.geocities.com/rainforest/jungle/3575/index.htm

Ekologistak Martxan:www.ecologistasenaccion.org

Jaizkibel Bizirik:www.nodo50.org/jaizkibel/

Getxo Bizia herri plataforma:www.getxobizia.org

1

3

2

4567

8

91011

1213

14

15

16

Kosta ala kosta suntsitzea 2006

9

Gipuzkoa1. Pasaia. Kanpoko portuarenproiektua.2. Donostia. 21.000 etxebizitza.Kirol portua egiteko proiektua.3. Orio. Kirol portua handitzekoproiektua. Hondartzen kutsadura.4. Zarautz. Kirol portuahanditzeko proiektua.Hondartzen kutsadura.5. Zumaia. Hondartzenkutsadura.6. Deba. Kirol portua handitzekoproiektua.7. Mutriku. Kirol portuahanditzeko proiektua.

Bizkaia8. Ondarroa. Kirol portuahanditzeko proiektua.Hondartzen kutsadura.9. Toñako hondartza. Sukarrieta.Bainua hartzeko uren kalitatetxarra.10. Bakio. Kirol portua egitekoproiektua.11. Lemoiz. Udalaren aurkakozigorra urbanizaezinak direnlurzoruetan eraikitzeari buruzkoinformazioa ez emateagatik.12. Armintxa. Kirol portuahanditzeko proiektua.

13. Plentzia. Legez kontraeraikitako itsas pasealekuaeta harri lubeta.14. Getxo. 8.000 etxebizitza.Itsas pasealekua. Hondartzenkutsadura.15. Bilbo. 9.000 etxebizitza.16. Santurtzi. 1.800 etxebizitza.

Euskadiko itsasertzekogune beltzak