2003ko neguaGurasoentzako aldizkaria• Hiruhilabetekaria

Lea-Artibaiko Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

9.

2 E g i t e k o P r e s t ! 9 . z e n b a k i a 2 0 0 3 k o n e g u a

Lege Gordailua BI-2770-01

Laguntzaileak• Ondarroako Udal Euskera Zerbitzua• Guraso elkarteak:Berriatuako Herri IkastetxeaEtxebarriko Manuela Zubizarreta EskolaIspasterko Eskola unitarioaLekeitioko Eskola PublikoaLekeitioko R.M. Azkue IkastolaMarkina-Xemeingo Bekobenta Eskola PublikoaMarkina-Xemeingo Berakruz IkastolaOndarroako Herri IkastetxeaOndarroako Zubi Zahar Ikastola Ondarroako Txomin Agirre IkastolaOndarroa-Lekeitio Institutua

Maketazioa BOL & ERI KomunikazioakImprimategia GERTU imprimategiaBanatzailea Asmatu XXI

Egilea

Lea-Artibaiko Amankomunazgoa• Prebentziorako ZerbitzuaPatrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 1348270 MARKINA-XEMEINTf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78eburgoa@lea-artibai.org

Ekintza honek Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso duBabesleak

3 BarriakGurasoen prestakuntza’04

4 0tik 5 urteraNola hitz egin behar dutnire umearekin? Estibalitz Bilbao

6 6tik 11 urteraHeriotzaren pedagogiaPatxi Izagirre

8 Zeure TxokoaGurasoei erantzutenNerea Urrosolo

10 12tik 18 urteraAdoleszentzia: Ez ume ezheldu diren garai kritikoaXemein Astialdi taldeko begiraleak

12 DenentzatLea-Artibain Ateak ZabalikIñaki Goitia

Gurasoentzako aldizkaria

Etxebizitza eta Gizarte gaietako saila

9. zenbakia

ZERGATIK?Familiak, bere seme-alabekiko

heziketa lan bat egin behar du eta egitendu nola ez, baina gainera ezin du inoreneskuetan utzi lan hori, umeari bere hazteprozesuaren lehen iturri eta oinarriafamiliak berak ematen baitio.

Baina sarri askotan gurasook gal-duta sentitzen gara, seme-alabekin egu-neroko erlazioan sortzen diren galdera,zalantza eta arazoen aurrean, behin etaberriro gurasook, geure buruari galde-tzen diogu ea ondo edo txarto jokatudugun. Heziketak arduratzen gaitu etaburuhausteak ematen digu baina ez daerraza izaten horiek argitze-ko tokia bilatzea.

Hori guztiagatik,eskualde hontako ikastetxedesberdinetako gurasoelkarteek zein Lea ArtibaiAmankomunazgoak, fami-liei hezkuntza-lanetanlagundu egin behar zaielauste dute.

ZERTARAKO?• Gurasoak jabetzeko, eurenseme-alaben hezitze-lanhorretaz pauta, orientabideaeta laguntza emonez.

• Gurasoak trebatzeko: eurenseme-alaben portaerak hobetoaztertu eta bidera dezaten.• Gurasoak kapaz sentitzeko:euren seme-alabekin erlazio etaharreman esanguratsuagoak lordezaten.Prestakuntza saioetan, profesio-nal batek ezagutza teorikoaeskaintzen du baina horrez gain,beste zenbait gurasoekin elkartueta antzeko egoera eta arazoetazhitz egiteak, norberaren jarreraeta portaerak aztertzeko eta haus-nartzeko balio izaten du; azkenbatean etxean gero seme-alabekinpiskana piskana praktikan jarriahal izateko ikasitakoa.

NOIZ/NOLA?Zure ikaszentruan otsaila-maiatza

tarte horretan izango dituzu prestakunt-za saio horiek. Elkarlanean antolatukodira zure guraso elkarte, ikaszentru etaLea Artibai Amankomunazgoaren arteaneta informazio zehatzago jasoko duzuaurrerantzeago zure ikaste-txetik berta-tik baina aurretik sujerentziarik eginnahi baduzu jo zure guraso elkarteraedota Amankomunazgora.

Amankomunazgotik, parte hartze-ra gonbidatzen zaituztegu, berezikigurasooi, AMA zein AITARI baina baitabe umearen inguruan dabiltzan hezitzai-le/ heldu orori: aitita-amonak, izeba-osa-bak, anai-arrebak, zaintzaileak, etab. •

barriakGurasoen

Prestakuntza 2004

• Hemen agertzen diren liburu,konpaktoak edota bideo guztiakAmankomunazgoko prebentzio-rako zerbitzuan dauzkagu, zuota-ko edozeinen eskura erabili ahalizateko. Doan uzten dira denborazati baterako. •

Egiteko Prest!aldizkariaridagokioninformazioa

3E g i t e k o P r e s t ! 9 . z e n b a k i a 2 0 0 3 k o n e g u a

Gurasoen "berba egitekoerak" erabateko eraginadauka umearengan bai hiz-kuntzaren kalitatean baieta erabilera egokian.

Helduren batek ume txiki batekinberba egiten duenean honelako elkarriz-ketak entzun ohi dira, adibidez, honakohau (Nerea eta bere amona igande goizbatean kalean aurkitu dira):

Amona: ....etorri hona Nereatxu etaeman amonatxuri pa. Ai...!! zelako nes-katxu polita zaren. Joango al gara den-dara kokito erostera? Koko asko gustat-zen jatzu ezta?

Nerea: Gutatu, gutatu.

Amonak: Bai gutatu, gutatu. Nahi badu-zu beste egunean dendan ikusi genuenaitatxoren bezalako "brum-bruma"erosi-ko dizut. (Dendarako bidean) Begirazein dagoen hor Nereatxu, zure izebatxoMiren eta bere "uau-uau-ua", laztandukoal dugu? (Nereatxu pozez zakurra laz-tantzera hurbildu da, hurbiltzerakoanzakurrak salto egin dio eta beldurturiknegarrez hasi da).

Amonak: Lasai Nereatxu ez da ezer ger-tatzen, hartu "pipi" eta ez negar egin. Zeregin dizu uau-uau honek? BegiraNereatxu, zurekin okertxu izateagatik"tas-tas", egingo diot. (Azkenean heldu

dira gozodendara eta amonatxuk erosidio koko eta "brum-brum" Nereatxuri)."

Horrelako elkarrizketa batenaurrean zera pentsatu behar dugu.Nerearentzat elkarrizketa aberasgarriaal da? Akatsak zuzentzeko balio al dio?Erabiltzen ditudan berbak errealak alaasmatutakoak al dira? Nire intonazioaegokia al da edo "ñoñeria" gehiegi dara-bilt? Laburbilduz, Nerea pertsona hel-dua balitz horrela berba egingo alnioke? Argi dago erantzuna ezezkoadela. Beraz, zer dela-eta berba eginbehar diogu horrela? Egia da ume txikiadela baina, ez al du guk bezala hitz egi-ten ikasi behar? Komeni zaio errealitate-an gauzak nola deitzen diren lehenbaile-hen ikastea, horrela, bere ingurukoekinmodu egokian komunikatzeko gaitasu-naz azkarrago jabetuko baita. Gainera,interesatzen zaizkion objektuak izendat-zeko orduan ez zaio zalantzarik sortuko:Nahi dudan jostailu hori eskatzeko "pio-pio" ala "txoria" esan behar dut?

Ume txikiak helduok ditugun hiz-tun gaitasun berberak izanik ez dauka"umetutako hizkuntza berezirik" zertanerabili. Ostera, gure eginbeharra hezit-zaile lez, umeari bere eguneroko erreali-tatean (etxean, kalean...) komunikatzenlagunduko dion hizkuntza irakastea daeta horretarako, guztiok erabiltzen ditu-gun hitzak eta hitz egiteko moduak bera-rekin praktikatu behar ditugu. Berbeta

ñoñotu hori puntualki erabiliz gero ezdauka ondorio kaltegarririk zertan eraginumearen hizkuntzaren garapenean.Zenbaitetan egokia eta interesgarria ereizan daiteke: hizkuntzaren alde diberti-garria erakutsi nahi diogunean, istoriobat kontatzerakoan "zaratak" adierazte-ko ere bai... Orduan, noiz piztu beharzaigu argi gorria? Hitz egiteko moduhori sistematizatzen dugunean, umea-rekin nagoen bakoitzean, ia beti, horre-laxe hitz egiten dudala konturatzen nai-zenean, hain zuzen. Zein litzatekeondorioa? Ume horrek zuzenduakeduki behar zituen akats fonetikoak egi-ten ditu oraindik, bere hiztegia besteena-ren aldean, pobrea izango da (sinonimoeta antonimo gutxi erabiliko ditu-eta)orokorrean, umekeriaz moldatuko daelkarrizketetan (intonazioa, erritmo alda-ketei dagokionez...) eta ez da batereerrez moldatuko egoera komunikatibodesberdinetara egokitzeko... Azken fine-an, aukera guztiak dauzka gure seme-alaba horrek bere burua traketsa ikuste-ko, hizkuntza kontuetan batere trebea ezdela konturatuko da eta.

Guraso lez ahalegin guztiak eginbeharko genituzke gure seme-alababide horretatik ateratzeko. Umeak gurehizkuntza gaitasun eta trebetasun berakdauzkan pertsona dela ulertu behardugu. Pentsakera horrexetan oinarritubehar dugu bai gure jokabidea baita

4

0tik 5eraEstibalitz Bilbao

Pedagogoa eta Haur Hezkuntzako irakaslea

• ONDARROA

0tik 5 urteraNire umearekin

nola hitz egin behar dut?

E g i t e k o P r e s t ! 9 . z e n b a k i a 2 0 0 3 k o n e g u a

"egiteko era" ere.

Gizakiari "gizatasuna" iradokidion faktoreetariko bat mintzaira dugu,besteak beste. Lengoaia bide gizakiaabstrakzio eta konplexutasun maila han-dia duen goi mailako biziduna izateraheldu izan da.

Hizkuntzaren ikasketa beraz, pro-zesu intelektual konplexu eta abstrak-tua dugu, oso erritmo azkarrean gertat-zen den prozesua, alegia. Orain adierazi-takoa egiaztatzeko, ume batek hizkuntzabat zein denbora gutxitan ikasten duenohartaraztea baino ez dugu. Gizakiok,hizkuntza ikasteko potentzialtasuna dau-kagu jaiotzen garen momentu beretik,hori da "hizkuntza gaitasuna". Berdinda zein kultura, testuinguru edo mundukozein txokotan bizi garen... hizkuntza batikasi eta erabili egingo dugu, nahitaez.

Umeak erabiliko du lengoaia beremundua ezagutu, irudikatu, ulertu etaadierazteko; kanpoko mundua (erreali-tateko objektuak, hauen ezaugarriak etafuntzioak) eta barrukoa (sentimenduak,emozioak...). Are gehiago, umeak lengo-aia menperatu ahala pentsamenduagaratu eta antolatu ere egingo du, beremundua kontzeptualizatu (esanahiezbetetzen) eta bere izaera sozializatzenjoango da. Hizkuntza bereganatze horre-tan, ume txikiak oinarrizko hiru testuin-guru erabiliko ditu: gizartea, familia etaeskola.

Umeak hizkuntza ikasteko berezkogaitasuna eduki badauka ere ez da horinahikoa. Umeak gaitasun hori baldintzazehatz batzuk betetzen dituen testuin-guru batean gauzatu behar du. Zeintzuklirateke baldintza horiek?

1- Elkarrekintza: Hizkuntza gaitasunaoperatiboa izango bada, umeak bestebatzuekin batera aritu beharko da elka-rrekiko jardunean, heldu zein ume izan.Zenbat eta gehiago konturatzen den hiz-kuntzak komunikatzeko daukan balioaz,orduan eta interes biziagoa edukiko duhura erabiltzeko.

2- Testuinguru Komunikatiboa:Elkarrekintza hauek umearentzakoesanguratsuak izan behar dira, emozio-nalki zerbait eskaini behar diote.

3- Egoera fisikoa: Umeak lengoaia "nor-maltasun parametroen" barruan ikasi etagaratu ahal izateko, funtzio horretarakobehar dituen gorputz atalak (eztarria,mingaina, hortzak...) eta zentzumenak(entzumena, ikusmena) erabiltzeko presteduki behar ditu, batere urritasunik gabe.

Gurasoen lana izango da seme-alaben hizkuntz ikasketa prozesuanparte hartzerakoan orain arte adierazita-koa kontutan edukitzea.

Hezitzaile lez gurasoen ardura daumeari komunikazio egoera aberasga-rriak eskaintzea. Umearentzat esangu-ratsuak eta motibagarriak izan behar diraelkarrizketak: Esanguratsuak izango diraplazerra, poza, ikusmina sortzen badiz-kiote... Motibagarriak ostera, bultzatzenbaldin badute hitzak errepikatzera, hitzberriak ikastera, esaldiak sortzera.

Gurasoen ardura ere bada beraienberbazko jarduna zaintzea. Umearekinberba egiten dutenean, oso presenteizan behar dute zein momentu den(ipuin bat kontatzen, errieta egiten, umeakontsolatzen...). Nolako momentuakhalako edo bestelako ezaugarriak ditue-nez helduak moldatu beharko ditu bereberbak ezaugarri horien arabera. Nola?Hiztegi egokia erabiliz, hitzak ondo ahos-katuz, esaldi mota bakoitzerako eta ego-era bakoitzerako (haserrea, harridura,poza, tristura...) intonazio egokia ema-nez, erritmo aproposa moldatuz, egiturasintaktikoa errespetatuz, aditz denboral-diak modu egokian erabiliz... Hau guztihau, zergatik? Gurasook umearen hiz-kuntza eredua zaretelako. Ume txikiakimitazioz eta errepikapenez ikasten du,orduan, logikoa denez, bere inguruan etaberarekin egunero modu esanguratsuanmintzatzen diren helduen hitzak eta hiz-kera, beretzat hartuko ditu, erabili etakopiatu egingo ditu: "Gurasoek zelanegin berba, umeak ere halaxe". •

• Potenciar en lo posible la interaccióncomunicativa (el diálogo) entre mi hij@ yyo para que perciba el lenguaje como uninstrumento de comunicación.

• A lo largo del día generar momentos enlas que sienta la necesidad de comuni-carse conmigo y con su entorno cerca-no.

• Como educador facilitarle contextoscomunicativos enriquecedores endonde tenga la oportunidad de poner enpráctica todas las funciones propias dellenguaje (narrar, describir, preguntar,expresar sentimientos,...).

• Los diálogos que se crean debenresultar significativos (tienen que hacer-le sentir alguna emoción: placer, ale-gría...) y motivantes (resultarle intere-sante para que quiere seguir aprendien-do cosas nuevas) para el niñ@.

• Teniendo en cuenta que los niñospequeños aprenden por imitación yrepetición, los padres tienen que ser elmodelo lingüístico de sus hij@s. Por elloes imprescindible que cuidemos en todomomento "las maneras de hablar yexpresarnos" que tenemos.

• Valorar a mi hij@ pequeñ@ como unapersona que tiene la misma capacidadde lenguaje y las mismas habilidadescomunicativas que yo. Por lo tanto evitarla utilización sistemática del lenguajeinfantilizado que poco tiene que ver conel entorno y el "día a día" del niñ@pequeñ@.

5

¿Cómo puedo ayudar a mi hij@en su proceso de adquisición

de la primera lengua?

E g i t e k o P r e s t ! 9 . z e n b a k i a 2 0 0 3 k o n e g u a

liburu i

nteres

garria

ikerketa

ADQUISICIÓN Y

DESARROLLO DEL LENGUAJE

Gure gizarte honetan, desioez ditugun heriotzei buruzkoaipamenak irakurtzen arigara behin eta berriz, etatxikienek ere entzun egitendituzte. Gorrak eta itsuakbalira edo buruko gaitasu-nak urriturik balituzte beza-la jokatzen dugu haiekin.Heriotza bizitzako zati gisaintegratzeko, hezkuntzagune arras garrantzitsuadela azpimarratu nahi nuke.

Ziurtasun osoz dakigu hil egingogarela eta maite ditugun pertsonak erehil egingo direla. Gainera, betidanikdugu honen berri. Hortaz, zergatikezkutatzen dugu heriotza? Beharbada,hain suntsitzailea den krisiari aurre egi-teko baliabideak sortzeko aukerak galt-zen ari gara.

Dudarik gabe, gizartea heltze-unean da eta beste tabu handi bat aza-leratzeko bidean da. Hezkuntzanheriotzari eskaintzen zaion denboralaburrak oso kezkaturik nauka. Doluarenpedagogia sortu beharra daukagu,beharrezko baliabideak sortzeko eta,hala, bizitzako galerei aurre egiteko gaiizan gaitezen.

Hiru urtetik aurrera, haurra jokosinbolikoaz baliatzen hasi ohi da eta,horren bidez, heriotza ere simulatu ohidu. Haurrentzat, beste zeinahi jokorenparekoa izan ohi da hau, jakina denez,garai horretan ez baitute atzeraezintasu-naren kontzientzia garaturik izaten. Hauda, beren ahalguztiduntasun horri hel-duz, hildakoak behin eta berriz berpizteaeragin dezakete.

Magiaz baliatzen dira, eta horibitarteko hartuta, galeren ideiari aurre

egiteko baliabideaksortzen dituzte.Ikaragarrizko abe-rastasunaz, adinhelduari dagozkiongalera horiek onar-tuko dituen atxiki-mendu ziurrarenoinarriak finkatzenari dira.

Haurtzaroanerabiltzen denkomunikazio-kodeahelduek erabiltzen dutenaren bestelakoada, ez baitu oraindik abstrakzio-gaitasu-nik garatu. Haurren ikaskuntzak beha-keta eta imitazioa ditu funtsezko oinarri.6 eta 9 urte bitartean umea oso errudunsentitzen da maite duen pertsona hiltzendenean. Kognitiboki oso kapaza daheriotza ulertzeko baina tresnarik gabesentitzen da krisi hau prozesatzeko. Adinhau (6-9) arriskutsuena da umearengarapen psikoebolutiboan eraginak iza-teko.

Gure baitan dago, hortaz, gurehaurrek heriotzari buruz izango dutenideia honakoa edo halakoa izatea. Gurebeldurrak beraiengan proiektatzen badi-tugu, baliabide propioak sortzekoaukera kenduko diegu.

Ama batek esandakoa da, berebost urteko alabak hil egingo ote zen gal-detu ziola larritasun handiz (eta hau ezda, "hiltzera noa"! umeak txantaiatzekoesaten duenean errieta baten ondoren).Baietz esan zionean, negarrari emanomen zion, eta hiltzerik nahi ez zuelaesaka hasi omen zitzaion. Kasu horrihelduz, hauxe azaldu nahi izan dut: nes-katoak onartzen oso zaila zaion zerbaitbereganatzen hasteko laguntza eskat-zen zuen. Heriotza ez dela berehala eto-rriko jakinaraztea, bere larritasun horre-tan ulermen pitin bati bide ematea, gaiaez saihestea.... izango dira neskato horrilaguntza eskainiko dioten estrategiak.

Erantzunak emateko gai sentitzenez garenean sortu ohi dira zailtasunak;hau da, guk geuk ere heriotzari buruzkogure egonezinentzako erantzunik bilatuez dugunean. Orduan, larritasun horiezkutatzeko defentsa gisa, ukazioa bar-neratu ohi dugu haurrengan. Nola joka-tu orduan?

Horri buruzko orientabidea ematealdera, zenbait jarraibide azaltzeko atre-bentzia hartuko dut:

• Haurren galderak entzutea beti. Gurebeldurren eraginez haurrei hitza ez kent-zea.

• Dolu-erritualetan partaide izan daitezenbide ematea, nahi duten guztietan etaberen erara. Marrazki bat, lore bat...

• Txikitatik hilkorra dena etxean iza-tea, adibidez, landare bat.

• Kontutan hartzekoak dira ere bestegalera mota batzuk: banaketak,agurrak, etxe aldaketak...

• Haurrei gezurrak esatea ekiditeaeta itxaropen faltsurik ez ematea.

• Emozioak adieraz ditzaten erraztasu-nak ematea. Ipuinak, musikak, marraz-kiak...

• Haurrak galdetu duen mugaraino erant-zutea.

• Seme-alabak galdu dituzten gurasoent-zat elkarte bat dago Bizkaia mailan:

6

6tik 11raPatxi Izagirre

Psikologoa • Psikoterapeuta

• DONOSTIA

6tik 11 urteraHeriotzaren pedagogiaeraiki beharra daukagu

E g i t e k o P r e s t ! 9 . z e n b a k i a 2 0 0 3 k o n e g u a

www.krisálida.com 619-088697.

Emozioak partekatzea eta horiekadierazten laguntzea galera garrantzit-suetan gaixotasun larriagorik ez sortzekoaukerari aurre egiteko antidotorik onenada. Ez da zilegi, gure beldurraren eragi-nez, krisiari zentzua emateko haurrek iru-dizko azalpena asmatu behar izatea.Sarri, ameskeria kaltegarriagoa izan ohida eta erruari loturiko sentimenduz bete-rikoa gainera. Haurraren ulermenari ego-kiturikoa den egiazko azalpena askozazere terapeutikoagoa izan ohi da.

Gero eta gehiago dira dolu patolo-gikoen edo behar bezala gainditu gabekogaleren minak jota kontsultara iristendiren pertsonak. Hiltzeko ideiaren aurre-an babesten gaituzten mekanismoaksortzen ari gara. Tabako-paketeak("Tabakoa hilgarria da"), auto-istripuak...horren adibide dira. Ia beti, guri ez dago-kigun zerbait dela pentsatu ohi dugu,baina kontrakoa dioten estatistikak entzu-ten ditugu aldi berean.

Nire helburua ez da kanpainahauek euskarri hartuz moralizatzea, gureukazioak duen indarra adieraztea baizik.Litekeena da gure asmoa gauzak metat-zea izatea eta prozesu horretan galerakere badirela ulertu ez izana oraindik.Galera hori iristen denean eta gorri-gorri-tan harrapatzen gaituenean bakarrikarduratzen gara".

Gogoan dut, ospitale batean lane-an ari nintzela, zainketa aringarrietakounitatean emakume bat hil zenekoa.Unitate hartan heriotza ohikoa zen etaegunero hiltzen zen norbait. Gauzakhala, hil egin zen eta ekipoko norbaitkorridoreak jendez hustera eta guztiak

geletan sar zitezen eskatze-ra irten zen.B e i l a t o k i r a k obidean inork gor-

pua ez ikustea zenh e l b u r u a .

Zergatik? gal-detu nuen.Eman zidana r r a z o i ah i l t z e k oes tua ld ia

aurreratzeaekiditea zelaizan zen.A z a l p e n a

u le r t zendut, baita borondate oneko egintza delaere. Aitzitik, ez nator bat inolaz ere egint-za horrekin eta, nire aburuz, heriotzareki-ko dugun isiltasunaren konspirazioasinbolizatzen du garbi.

Inork pentsa lezake heriotzarenzentzu existentziala goresten ari naizela,beldurra uxatu nahi dudala, edota heriot-zak sortzen digun min hori arrazionaliza-tu nahi dudala nolabait, hots, min horierromantikoki idealizatuz.

Ez ba. Badakit agurra, sufrimen-dua eta hustasuna gogora ekartzen dizki-gun gaiari buruz idazten ari naizela.Horrexegatik, hain zuzen, gure bizitzansaihestezina den gertakari honi buruzpentsatu eta hitz egin beharra daukagu.

Orain dela bi urte, "Bidaia hilarrizhilarri" proiektua garatu zen San Telmomuseoan. Nire iritziz, gure kulturanheriotzari tokia emateko garaia helduda. Badakigu "primitibo" jotzen direnbeste hainbat kulturatan egiten dutela etahorrek laguntza espirituala ematen diela(norberak emango dio edukia espiritualhitzari). Heriotzari zentzua emango dionkultura-ondarea garatu edo "berreskura-tu" beharra daukagu.

"Hilarriak", maite ditugun horienoroigarri gisa baliagarri zaizkigun sinboloedo erreferentzia kulturalak direla ustedut. Hilarriak, halaber, maite ditugunhoriekin komunikatzeko eraikiriko zubiemozionalak izango lirateke. Barru-barruko objektuak, aingurak dira; agurrakbehar bezala egiteko ikaragarrizkogarrantzia dutenak.

Hileta-erritualak "Hilarri" haueioso loturikoak dira, eta ziur nago egitekoprebentiboa dutela gugan psikologikoki.

Testu honen bidez, erritual hauekberreskuratzeko, gure ohituretara egokit-zeko eta gure mesedetan erabiltzeko irit-zia eman nahi nuke. Ez dut esan nahigeure buruari oinaze horretan mantendu-ko gaituzten ohiturak ezarri beharkogenizkiokeenik, hots, alaitasunik mereziez duten martiriak baiginan jardun behardugunik. Familiako, gizarteko edo pertso-na-mailako ohitura erraz horietaz ari naiz;maite ditugunak goxotasunez eta esker

onez gogoratzeko lagungarri izango lit-zaizkigukeen horietaz. Zoritxarrez, hilke-tei eta gure nahiaren kontra gertaturikoheriotzei buruzko albisteak oso maiz ent-zun ohi ditugu gure ingururik hurbilenean.Ulertzen zaila den zerbaiti azalpena etazentzua eman beharrean izaten gara.

Heriotzak nekez utzi ohi gaitulehengoan, ezer gertatu ez balitz bezala.Maite dugun norbait hiltzen denean, erre-alitatera bat-batean bueltatzen gaituenhotzikara sentitu ohi dugu gorputzeanbarrena. Zergatik galdera egin ohi diogugeure buruari, eta gertakaria izan "aurre-ko" garaia berrezarri nahi izaten dugunahi gabe. Gure gogoa iraganari dago-kion errealitatea bilatzen ahalegindu ohida obsesiboki. Une horietan, espazioberria sortzeko ahalegina egin behar iza-ten dugu. Hain zuzen ere, "geroa" ahalbi-detuko duen eta galerak geure egitenlagunduko digun zentzua eman beharizaten diogu bizitzari.

Bizitzan zenbat eta euskarri han-diagoak mantendu, hauek berreraikitzekoitxaropena ere sendoagoa da heriotzarenondoren. •

Me voy a permitir el sugerir algunas pautas queorienten al respecto:

• Escuchar siempre las preguntas de los niños.No interrumpir con nuestros temores.

• Hacerles partícipes en los rituales de duelosiempre que lo quieran y a su manera. Un dibu-jo, una flor...

• Desde pequeños tener en casa algo que esmortal como por ejemplo, una planta.

• Tener en cuenta también otros tipos de pérdi-das: separaciones, despedidas, cambios dedomicilio, etc...

• Evitar mentirles y no darles falsas esperanzas.

• Favorecerles la expresión de emociones.Cuentos, músicas, dibujos...

• Informar siempre hasta donde el niño pregun-te.

7

La muerte

E g i t e k o P r e s t ! 9 . z e n b a k i a 2 0 0 3 k o n e g u a

ikerketa interes

garriak BID

EO

A

12 urteko semea dut. Aurtengoudan gauez irten behar duela-taordutegiak direla-ta eztabaidakeduki ditugu etxean. Udan bertanere jakin dut nik bere adineko umebatzuk alkohola edaten eta kanuto-ak ere erretzen hasi direla. Lehen14 bat urterekin hasten zirengauza berriak probatu nahian (bat-xilergoa hastearekin batera) orainostera, badirudi 12 urterekin hasinahi dutela (DBH hasteaz bat),zerikusia al du horrek? Nola jokatuahal dugu? Zein izan daiteke gura-soon jarrera?

"Drogas y escuela V" ikerketaren arabera,badaude 11 edo 12 urterekin hasten direnakalkohola, tabakoa edo cannabisa probatzen,baina gehien-gehienetan, 14 edo 15 urterenbueltan hasi izaten dira horretan, normaleanaisialdian eta aisialdia ematen duten lekuetan.Horietako batzuk, noizbehinka hartu izango dutezerbait eta kitto, baina beste batzuk ostera, ohi-

tura hartuko dute edo beste sustantzia batzue-kin ere hasiko dira.

Zer egin dezakete gurasoek arrisku horrenaurrean?. Ezin dugunez ekidin neska-mutilekdrogekin kontaktu edukitzea, geure egunerokobizimoduan nonahi eta denon eskura daudela-ko, beste neurri batzuk hartu beharko ditugu.Familiaren papera oso garrantzitsua da drogakzelan erabili behar diren zein horren gehiegike-riaren aurrean. Nahiz eta nerabea, sarri, gura-soen esanen kontra agertu edo eurekin hitzikegin nahi ez, eragin handia du familiaren hurbil-tasunak eta batasunak. Prebentziorako heziketaaholku batzuk emango ditugu:

- Drogei buruz objetibitateaz eta errealitateazberba egin seme alabekin, exageratu gabe,bestela ez digute sinetsiko eta nahi dugunarenkontrakoa lortuko dugu, eurak arriskurik ezdagoela pentsatzea.

- Eredua izan. Gure droga kontsumo ohikoamurriztu.

- Seme alaben ingurua ezagutu

- Aita eta ama ados egon behar dira arauak etalimiteak ipintzerakoan, kontraesanetan hasigabe.

- Arauak argiak izan behar dira eta argi esanbehar dira, seme-alabek jakin egin behar dutezer onartuko zaien eta zer ez: etxeratzekoorduan, ikasketetan, etxeko lanetan laguntzekoorduan eta droga kontsumoan ere bai.

- Arauek iraunkorrak izan behar dute eta ondo-rioak eduki behar dute betetzen ez badira; berri-ro negoziatu ez baldin badira, behintzat.

- Arauak negoziatu eta akordioetara heldu.

Baina lehentasuna gurasoen irizpideak du. Araubatzuk ezin dira negoziatu.

- Arauak gutxitu egin behar dira seme alabahazten doan neurrian.

Dena dela, aurreko pautak jarraituta ere betigerta daiteke, edozeinen semeak edo alabakdrogak hartzea, eta ez noizbehinka bakarrikbeharbada konturatuko gara sarri egiten duenkontua dela. Kasu honetan ere alperrik da urdu-ritasunak edo beldurrak eraginda berehalakosoluzio drastikoak aurkitu nahi izatea, ez daudeeta. Gainera arazoa ez da ikusi behar nagusibaten drogen dependentzia bezala, adin haue-tan normalean dependentziarik ez delako iza-ten, gehiegikeria edo abusua baizik.

Oso garrantzitsua da kasu bakoitzean kontsu-moaren inguruan dauden zirkunstantziak aztert-zea, bakarrik horrela jakin ahal izango dugulakozer den aldatzen saiatu behar duguna :

- Kasu batzuetan, nahiz eta droga gehiegi hartu,ez da izaten hori nerabearen arazo handiena.Ikasketa porrota izan daiteke, edo arazo pertso-nalak edo sozialak... eta horiei eman beharkozaie lehentasuna.

- Beste batzuetan, zereginik eduki gabe denbo-ra gehiegi daukate eta horixe izaten da arazoa.Aspertuta ez egoteko hartzen dira drogak lagunartean. Orduan, aisialdia antolatzen ikasi behar-ko dute.

- Aste bukaerak edo jaiak ahal den gehien diber-titzeko direla pentsatzeko joera ere badago, etahori lortzeko modu bat dira drogak. Holakoetannorbere buruaren kontrola eta limite batzuenonarpena landu beharko dira.

- Identidade baten bila aritzea ere izaten daarrazoia. Talde batzuekin identifikatzeko modua,edo alderantziz, beste batzuen modukoa ezdela adierazteko. Orduan drogen kontsumoeta-tik aparte dauden eredu erakargarriak ezagutuaraztea izango da komenigarria.

- Nerabe batzuk euren izaeragatik, errez sentit-zen dute sosegurik eza, haserrea, asaldaketa...eta larritasun hori baretzeko balio diete drogak.Horrela bada, lasaitasuna lortzeko beste erabatzuk erakusten saiatu beharko dugu.

Azken batean, adin hauetan hartu behar direnneurriak beti izan behar dira hezgarriak, etakasu gutxi batzuetan, izan beharko dira tera-peutikoak.

Adoleszentearen ondoan egoten ikasi behardugu, urte hauetako zailtasunak gainditzenlaguntzeko.

8

Nerea Urrosolo UrkizuHezkuntza Aholkularia eta Psikologo klinikoa

• ONDARROA

ZEURE TXOKOAg u r a s o e n g a l d e r e i e r a n t z u t e n

Gurasook,seme-alabak hezitze

lan honetan, kezka etazalantza asko izaten ditugu.

Beraz, horiek aldizkarira bidaltze-ra gonbidatu nahi zaituztegu.

Kontutan izan anonimoa dela. Hortaz,badakizue, bidali zuen galderak hona-ko helbidera eta berehala erantzungodizuegu: Lea Artibai Amankomunaz-goa. Prebentziorako zerbitzua.Patrokua Jauregia, 48.270

Markina-Xemein. Faxa: 94 61692 78. Posta elektronikoa:

eburgoa@lea-arti-bai.org.

E g i t e k o P r e s t ! 9 . z e n b a k i a 2 0 0 3 k o n e g u a

Gauzak kolekzionatzeari buruz;batzuk diote betidanik izan delaona "kolekzionismo"aren afizioaizatea; horrela umeak ikasten baituklasifikatzen, ordenatzen, ardurat-zen... baina bestalde, ez al da egiabaita horrek gehiago kontsumitze-ra (gastatzera) eramaten duela?Ahaztu zait esatea, 7 urte daukanire alabak.

Kolekzionatu edo bildumatu berbak, nire ustezkontzeptu oso zabala adierazten du.Hiztegiaren arabera bilduma bat mota berekohainbat gauzen multzoa da. Hortik aurrera,multzoak modu oso sinplean egin daitezke edomodu oso konplexuan. Mota bereko gauza guz-tiak multzo bakar batean sartu daitezke, sailkat-zeko kriterio bakar bat izanez, edo lehenengomultzo orokorretik hainbat azpimultzo egitenjoan, horren arabera sailkapen kriterioak kora-pilduz. Norbaitek esan dezake landareen bildu-ma ari dela egiten mendira joaten denean lan-dare sortak hartu eta denak elkarrekin gordet-zen baditu, eta ondo esanda egongo da, nahizeta kasu horretan klasifikatzeko edo ordenatze-ko lan handirik ez egin. Beste batek ordea, lan-dareen bilduma egitea sailkapen zehatz bat egi-tea kontsideratuko du, eta hori nahiko zereginnekeza izango da.

Kolekzionismoaren afizioa ona dela esatendenean, seguraski azken kasu honetan pentsat-zen da. Imaginatzen dugu pertsona hori gauzaksailkatzen, ordenatzen eta bere bilduma era osometodikoan antolatzen. Era horretan aritzeak,agian, beste lanetarako ere asko erakutsiko du,ohitura onak hartuko dira. Baina bildumak erahorretan eta jarraikortasun batekin egiteko, gai-tasuna eduki behar da: pazientzia, txukuntasu-

na... heldu askorentzat ere oso zailak direnkualitateak, eta zer esanik ere ez zazpi urtekoumeentzat. Nik uste dut holako bildumak egitendituzten umeak egon badaudela, baina gutxi.Askoz ere gehiago dira bildumak egiten hastendirenak, baina beste kriterio eta asmo batekin:ahal den denbora gutxienean pieza gehien lort-zea, eta horrela, bilduma ahalik eta arinenamaitzea.

Saltzaileek ondo dakite zer erraza den umeakholako bildumak egitera erakartzea, eta hainzuzen ere, horretaz baliatzen dira edozer pro-duktu erosarazteko. Argi dago zentzu honetako"kolekzionismoak" kontsumitzera bultzatzenduela. Gurasoei tokatzen zaie gastu horienmugak erabakitzea eta ipintzea, denok dakiguadin horietako haurrak, bestela, dirua gastatze-ko makinak izan daitezkeela eta.

Oraindik ez daukat umerik bainalaster izatea espero dut. Jakin nahidut ia zergatik eta zertarako direnoso garrantzitsuak umearen lehen-dabiziko urteak. Leku guztietangauza bera irakurtzen dut. Azalduahal didazue hau? Gurasoak hainkonsziente dira honetaz?

Umearen lehenengo urteetan izugarrizko bilaka-era gertatzen da. Lehenengo hiru urteetan alda-keta handiak gertatzen dira eta era oso azkarre-an.

• Garapen fisikoa

Hazkunde fisiko eta muskular bizkorra dago, etahorri ezker motrizitatean aurrerapen handiakegiten dira, beste askoren tartean, adibidez,gauzei heltzea edo oinez hastea.

Zentzumenak aldi berean joaten dira garatzen,

ukimena delarik gehien erabiltzen duena mun-dua ikuskatzeko.

• Garapen intelektuala

Lehenengo bi urteetan zehar umea bere buruaeta inguratzen duen mundua bereiztera heldukoda, hau da, bere buruaren kontzientzia hartukodu.

Lengoaia agertzen da. Hasieran, soinu soltee-kin hasiko zaigun umea handik hilabete batzue-tara berba motelka hasiko zaigu, eta gero, lehenberbak entzungo dizkiogu, non berba bakarbatek pentsamendu osoa adierazten duen, etaazkenik esaldi osoak egingo ditu.

• Garapen soziala

Hasieran umearen barrea xede gabeko keinubat besterik ez da, baina laster keinu hori bestegizakiei zuzentzen hasiko da. Lehenengo edo-nori egingo dio irribarre berdina, baina geroxea-go ondo bereiztuko da nori zer egiten dion.Orduan, besteei zuzendutako barreak edonegarrak jadanik sentimenduen adierazpenakizango dira.

Laburtuta, aipatutako aurrerapenak eta bestehainbat gertatzeko, faktore bi dira behar-beha-rrezkoak: heldutasuna eta ikasketa.

Heldutasuna nerbio sistemaren garapenak mar-katzen du, baina ez da nahikoa, eboluzionatze-ko ezinbestekoa da berari lotuta ikasketa proze-su bat egotea. Nola ikasten du umeak? Aldebatetik, imitazioaren bidez eta bestetik, bereingurua aztertuta.

Hor dago familiaren garrantzia. Umeari maitasu-na adierazten bazaio, maitatzen ikasiko du, etaseguru eta fidakor sentituko da. Berba egitenbazaio, berbetan ikasiko du...Esploratzekoaukerak ematen bazaizkio, bere ingurua eza-gutzen joango da...

Nire ustez guraso gehiengoak oso konszienteakdira urte hauen garrantziaz eta jakituria zehatzikez duenak ere, umea babesteko eta estimulat-zeko sena izaten du. •

9

kontsultak •zalantzak • kezkak...

E g i t e k o P r e s t ! 9 . z e n b a k i a 2 0 0 3 k o n e g u a

Gure adoleszenteen aisial-dia dela eta: zer egitendute euren aisialdian?Atsegin dute egiten dutenhori? Guk, gurasook, bult-zatu ahal dugu nola edohala euren aisialdia "goza-men osasuntsu" bat izate-ko? Honetaz hausnartzekoeskualdean bertan, Marki-na-Xemeinen, 25 urte beteduen aisialdiko talde batdaukagula, aproposa derit-zogu eurei galdetzea.

Aisialdia gora, aisialdia behera,aisialdirako astia behar da ezta?Gaur egungo adoleszenteek baduteastirik horretarako?Noski, aisialdia eta astia lotuta doaz,astirik gabe ez baitago aisialdirik. Gauregungo adoleszenteek, euren aisialdira-ko gero eta aukera gehiago dituzte baiastegun zein asteburuetan eta askotanaukera horiek guztiengatik, aukeratubeharrean aurkitzen dira.

Guk zera esan genezeke: astia badute-la baina ez dutela behar bezala era-biltzen. Izan ere, astean zein astebu-ruan zehar hainbeste gauza egin ondo-ren, geratzen zaien asti horretan oroko-rrean pasotismoan erortzen baitira.Hemen astia esatean, beraiek nahi dute-na egiteko geratzen zaien denboraz arigara eta hor kokatuko genuke guk hainzuzen, gure lan esparrua. Hitz gutxitanesanda, astia probetxuzko zerbaitean(aisialdia) bihurtzeko gai ez den adoles-zenteari lagundu edo aukera batzukeskaintzea. Goian aipatu bezala, asteanzehar burutzen dituzten ekintza guztiakdirela eta, denbora librea erabat murriz-tua gelditzen zaie eta egoera honekgure taldeko dinamika aldatzera eramangaitu; urte askotan ohitura izan dugunbezala gazteekin larunbatero elkartubeharrean, hamabostean behin (gutxi-gorabehera) elkartzen hasi ginen iazkoikasturtean.

Zuen ustez, zer nola bizi dute eta zernola bizi beharko lukete adoleszen-teek euren aisialdia ondo bainohobeto pasatzeko era osasuntsubatean?Hasi orduko, adoleszenteen adin tartea

oso zabala da eta garai bakoit-zak bere ezaugarriak ditu.Adoleszenteen ezaugarrinagusia noraezean aurkitzendirela da, ez dira ez ume eznagusiekin identifikatzen (eten-gabeko borrokan dabiltza).

Gure ustez, adin honetako gaz-teak gustura sentitzeko ezin-bestekoa da euren beharraketa interesak entzutea eta kon-tutan hartzea. Ondoren azaldu-ko dugun bezala, honek ez duinolaz ere esan nahi eurek nahiduten guztia egin behar dute-nik.

Gure zeregina nahi horiek erantzungodituzten ekintzak modu egokian biderat-zea da, hau da, euren iniziatiba eta partehartzea bultzatuz. Izan daitezela eurek,beti ere monitoreon laguntza eta ahol-kuekin, zer egin proposatzen dutenaketa baita ideia horiek aurrera eramatekolan egiten dutenak ere. Honela, eurakdira protagonista, baloratuak sentitzendira, konfiantza irabazten dute eta aldiberean, heldutasun bat hartzen doaz,euren ideiak aurrera eramateko.

Guzti honetan, garrantzitsuena eurenkabuz ikasten dutela da, esperientzienbitartez ikasten dute. Gure ustez hau daaisialdi aberasgarri baten muina, gustu-ko ekintzak egin, ondo pasatuz eta nor-bere burua aberastuz.

Batzuk diote, gazteei (eta ez haingazteei) dena eginda ematen zaiela,gauza gehiegi dutela, txikitatiknabari dela ez dakitela jolastu ereegiten….zenbateraino da egia hau?Neurri handi batean egia da eta askotankomentatu dugu monitoreok ere gero tazailagoa dela euren gustuei erantzutea.Horren arrazoi nagusia gaur egungogizarteak transmititzen dituen baloree-tan aurkitzen dela uste dugu. Horregatik,gure taldean balore horiek albo baterautzita, bestelako eredu batzuk transmitit-zen ahalegintzen gara (batez ere taldelanean eta harremanetan oinarritzendiren baloreak) eta denborarekin ikustendira fruituak, gure ustez behintzat.

Adibidez, 15 eguneko kanpamentuannabaria izaten da batez ere lehenengozdatozen ume eta gazteengan, lehenen-go egunetik azkenengora ematen dutenjarrera aldaketa, gauzak konpartitzekoorduan, antolatzeko orduan, e.a. Azkenfinean, talde baten partaide sentitzendira, talde-lana eta elkarbizitzarako balo-reak eskuratzen dituztelarik.

10

12tik 18raAintzane Gandiaga, Izaro Retolaza eta Jabi Gorbea

Xemein Astialdi taldeko begiraleak• MARKINA-XEMEIN

12tik 18 urteraAdoleszentzia: Ez ume ez heldu

izatearen garai kritikoa. Aisialdia.

E g i t e k o P r e s t ! 9 . z e n b a k i a 2 0 0 3 k o n e g u a

Aisialdiak, talde-elkarteetan ibiltzeadakar ezinbestez?Ezinbestekoa ez da baina argi dago tal-dean ibiltzeak onura asko dakartzala.Azken finean, adoleszente bat gai dabere kabuz bere aisialdia betetzeko,baina bistakoa da talde batean egonda,askoz aberatsagoa izango dela bereaisialdia: harremanak landu, besteenga-nako errespetua, talde-lanaren garrant-ziaz jabetu, taldekideengandik ikasi, e.a.Azken baten, gizarte honetan hain baz-tertuak dauden balore horiek lantzenlagunduko dio taldean ibiltzeak eta bizi-pen hauek, bere burua hobeto ezagutzeneta bere nortasuna eratzen lagundukodiote.

Aisialdian zein da gauzarik garrant-zitsuena zuen ustez?Aisialdian burutzen diren ekintzak norbe-re gustukoak izatea eta bere bizitzakoparte garrantzitsu bezala hartzea. Gurealdetik, ezin dugu ahaztu aisialdia hez-kuntzaren atal bat dela, (hezkuntza ez-formala). Hau horrela izanik, ekintzakbitarteko bezala hartzen ditugu, eta ezhelburu bezala.

Lehen aipatu bezala, aisialdian berezikiazpimarratuko genukeena da esperient-

zien bitartez ikasten dela, norbere gustu-ko esperientzien bitartez eta ahal denneurrian inposaketak erabat baztertukogenituzke.

Posible al da gurasoek ere eurenseme-alaba adoleszenteekin aisialdiakonpartitzea?Uste dugu hala izan behar duela bainaoso zaila dela. Alde batetik, gurasoekumea babestu beharra sentitzen dute;eta bestetik, seme-alabek, jada ez dutehorrenbesteko gurasoen dependentziariksentitzen, nahiago baitute euren kabuzibili eta bizipen berriak ezagutzea.

"Urte berriak, asmo berriak". Zer pro-posamen dauzkazue gurasoentzateuren seme-alabak aisialdi osasunt-su eta dibertigarri bat izateko?Gure aholku xumea da adoleszenteaulertzen ahalegintzea, nola? Lehenik etabehin beraiei entzun, eta ahaleginduideia eta burutazioak lehenengotik ezbaztertzen. Gogoratu behar da garaihauetan guraso eta seme-alaben artekoetengabeko konflikto hori sarri eman dai-tekeela baina komenigarria litzateke haualbo batera utzi eta kontutan izateaseme-alaba horiek apurka-apurka geroeta helduagoak direla. Azken finean,adoleszentea bere nortasuna eraikitzenari den izaki aktibo bat bezala kontside-ratu behar dugu. Honela, seme-alaba etagurasoen arteko borroka baretuko litzate-ke, bien arteko konfidantza sortuz.Honek bi parteen ahalegina eskatzen du,batez ere gurasoena. Abiapuntu honeta-tik hasi beharko lukete gurasoek eurenseme-alabekin aisialdi osasuntsu bat eradibertigarriagoan bizitzen. •

La adolescencia comprende a chavalesque todavía no se identifican con los jóve-nes pero que han dejado de ser niños. Espor eso que una de las características delos adolescentes es su desorientación.

Para que el adolescente se sienta a gusto,deben tenerse en cuenta sus intereses yconsiderar sus necesidades sin que elloconlleve que siempre tengan que hacertodo lo que ellos quieran.

Hay que responder a sus necesidadesmediante actividades que les gusten yque hayan sido promovidos y organizadospor ellos en alguna medida. De esta formase sienten valorados y adquieren respon-sabilidades y confianza en sí mismo.

Está demostrado de que la mejor formade madurar y aprender es divertirse expe-rimentando.

Adolescencia

11E g i t e k o P r e s t ! 9 . z e n b a k i a 2 0 0 3 k o n e g u a

liburu

intere

sgarria

elkarrizketa

ADOLESZENTEEI ZUZENDUTAKO ZENBAIT

AHOLKU:• Helduen lekuan jartzen saiatzea haien jarrera ulertzeko.• Eskaerak era arrazoituan planteatzea.• Planteatutako eskaerak beren gain hartzeko erantzukizuna erakustea.

GURASOEI ZUZENDUTAKO ZENBAIT AHOLKU:

• Eskaerak eraso pertsonal gisa ez hartzea, adoleszenteenaldaketa prozesuaren parte gisa baizik.• Garrantzirik gabeko txikikeriagatik ez eztabaidatzea.• Apurka apurka, zenbait eskaeretan askatasuna ematen joatea.

Momentu honetan, Lea-Artibain EuroparBatasunetik eta Europar Eremu Ekonomikotikkanpoko nazionalidadea daukien 740 etorkininguru dago. "Etorkin" berbea danontzat erabi-li arren, hainbeste errealidade, guztiz ezbardi-nak, batzen dauz berba horrek. Jakin beharradago 40 herrialde baino gehiagotik etorriakdirala, bakotxa bere kultura, hizkuntza etaidentidadeagaz.Etorteko zergaitiak be ugari dira (batez be eko-nomikoak eta politikoak) baina, hori bai, danakdatoz etorkizun hobeago baten bila, eurenjatorrizko herrietan ez daukielako etorkizunegoki bat jasoteko baldintzarik. Arazo nagusia "paperena" dabe. Euren egoe-ren arteko aldea be handia da. Zortea eukidabenek paperak lortu ahal izan dabez, beharegiteko eskeintza baten bidez. Baina abendua-ren 21etik aurrera, Estatuan indarrean sartudan lege barria dala-eta, bide hori be itxi jake.Une honetan hemen erregularizau barik dago-an etorkin batentzat, behar egiteko baimenalortzea ia ezinezkoa bihurtu da. Paperik ezbadaukie ezin dabe beharrik egin eta gelditzenjaken bide bakarra, nahi eta nahi ez, azpieko-nomian jardutea edo gizarte zerbitzuetakodirulaguntzetatik bizitzea da. Horri, etxebizitzalortzeko zailtasunak, hizkuntza arazoak etakultura edota erlijino ezbardin bat eukiteagehitzen badeutsagu, samur ulertuko doguaskoren egoerea ez dala bape erreza.Horrezaz ganera, asko gurasoak dira etaeuren familiak jatorrizko herrietan itzi beharizan dabez; horregaitik, buruan daukien gauzabakarra hareei dirua bialtzea eta ahalik eta ari-nen bertora ekartea da.Eskualdean 70 ume eta gazte etorkin ingurudago, Lehen etaB i g a r r e nH e z k u n t z a k oikaste txeetan.Kopuru hori gorajoango da.Legearen arabe-ra, etorkin batekbere familiaekarteko eskubi-dea daukabakar-bakarr ikbeharrerako bai-mena barriztaurik daukanean, eta prakti-kan, hori ez da lortzen gitxienez 3 urte pasa-tu arte, eta horrek drama ekarten dau fami-liara. Momentu honetan makina bat pertsonadago euren familiak ekarteko tramiteak egi-ten.

Gure ikastetxeetako gelak aldatzen dabiz. Horierrealidadea da eta errealidade aberasgarriaizan be. Bakotxa bere hizkuntzeagaz, bere kul-tureagaz eta bere izaereagaz. Zenbat eta gaz-teagoa izan, umearen integrazinoa orduan etaerrezagoa da. Zailtasunik handienak DBHngertatzen dira. Hezkuntza Sailak ume etorki-nak eskolaratzeko plana onartu barri dau,umeon integrazinoa erreztuteko asmoz. Horigarrantzitsua izanik be, ikastetxeetako lagunenarteko harrerea da garrantzitsuena. Alkarregazjolastuz, alkar ezagutuz lortzen da benetakointegrazinoa, eta epe luzera begira benetanbalio dauena da.Lehenengo eta behin normaltasun osoz etamodu positiboan landu beharra dago etorkinengaia. Horretarako gurasoen benetako inplikazi-noa behar da, umeentzako eredua diralako.Lehen pausua gure herrian bizi diran etorkinenerrealidadea ezagutzea izango litzateke.Zelan? Ba ume etorkinen gurasoakaz hartu-emonetan jarriz, hartu-emon horreek landuz,alkar ezagutuz eta geure laguntza eskeiniz.Holan, umeek prozesu hau danau naturaltasunosoz ikusiko dabe eta berehala bereganatukodabe. Bestetik, umeei balore positiboak trans-mititzea oso garrantzitsua da. Normalizazinoa lortzeko eta danoi inmigrazino-aren ganeko balore positiboak helduarazoteko,etorkinen inte-graz inoarenaldeko sentsi-bilizazino kan-paina bat jarridogu martxan,"Lea-Artibaind a n o n t z a tateak zabalik"

lelopean. Honegaz adierazo nahi doguna zerada: gure eskualdean hemen bizi garan danont-zat lekua dagoala eta etorkizuna guztiona dala.Lelo hau sendotzeko, eta bultzatu nahi dogu-zan balore gisa, ondokoak egongo litzatekez:aniztasunak aberastuten gaituala; ezbardinta-sunean bardinak garala; adiskidetasunak ezdaukala mugarik; giza eskubideak unibertsalakdirala; lurra maite eta lantzen dabenentzatdala; danok etorkizun hobeagoaren bila gabil-zela; alkarregaz komunikauta hobeto ezagutu-ko dogula alkar; maitasunak ez daukala kolo-rerik; sentimentuek ez daukiela arrazarik; irri-barreak ez dauela pasaporterik behar; alkarezagutzeak denok aberastuten gaituala…Guzti honeek seme-alabakaz lantzeko apropo-sak dira.Sentsibilizazino kanpaina honen lehenengourratsa Lea-Artibaiko Amankomunazgoko2004ko egutegia plazaratzea litzateke.Egutegian agertzen dana euskal ezkontza tra-dizionala da, antxinako arropakaz baina errea-lidade barria agertuz, hau da, jatorriz besteleku batzuetakoa dan jentea etorten dagoala,gure artean bizi dirala eta askok euren etorki-zunerako proiektua hemen daukiela. Holan,gure euskal ezkontzako nobioa senegaldarrada, eta nobia, ostera, Lekeitiokoa; hori dala-ta,ikusiko dozuezan irudiak zuen seme-alabakaz

hemen aitatutako gai askoren gaineannormaltasun osoakaz berba egitekoaukerea emongo deutsue. Hori lortuezkero lehenengo pauso garrantzitsu batemonda eukiko genduke.

Egutegi hau udaletxeetan, turismobulegoetan eta Lea-ArtibaikoAmankomunazgoko egoitzaneskuratu leiteke; euskal ezkontza-rako egin genduan argazki saioa-ren prozesu osoa ikusteko auke-ra eukiko doguAmankomunazgoan martxoraarte, bai argazkietan eta baiikus-entzunezko muntaiabaten be. •

12

DenentzatIñaki Goitia

Inmigraziorako teknikaria

• LEA-ARTIBAIKO AMANKOMUNAZGOA

Kolore guztiak

Lea-Artibain ateak zabalik danontzat

E g i t e k o P r e s t ! 9 . z e n b a k i a 2 0 0 3 k o