M15M Bilbon - Gazteaukera...4. M15MREN MOBILIZAZIOAK ETA KOMUNIKABIDEAK..... 59 4.1. 2011ko maia...

Portada_15-MBilbao 9/5/12 11:58 P�gina 1

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

KULTURA SAILA DEPARTAMENTO DE CULTURA

M15M Bilbon

CO

LEC

CIÓ

NG

AZ

TE

AK

BIL

DU

MA

G Bilboko M15Mren mobilizazioen ingurukogizarte dinamikei buruzko azterlana

05G

05

M15

M B

ilbo

nB

ilbo

ko M

15M

ren

mo

bili

zazi

oen

ing

uruk

og

izar

te d

inam

ikei

bur

uzko

azt

erla

na

15-M

Bilb

aoE

stud

io d

e d

inám

icas

so

cial

es e

n to

rno

a la

s m

ovi

lizac

ione

s d

el 1

5-M

en

Bilb

ao

KULTURA SAILADEPARTAMENTO DE CULTURAC

OLEC

CIÓ

NG

AZ

TE

AK

BILD

UM

A

G

05

15-M BilbaoEstudio de dinámicas sociales en tornoa las movilizaciones del 15-M en Bilbao

COLE

CCIÓN

GA

ZTE

AKBILDUMA

G M15M BilbonBilboko M15Mren mobilizazioen inguruko gizarte-dinamikei buruzko azterlana

05

Vitoria-Gasteiz, 2012

Lan honen bibliografia-erregistroa Eusko Jaurlari tzako Liburutegi Nagusiaren katalogoan aurki daiteke: h ttp://www.euskadi.net/ejgvbiblioteka

Argitaraldia: 1.a 2012ko maiatza

Ale-kopurua: 500 ale

© Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa Kultura Saila

Internet: www.euskadi.net

Argitaratzailea: Eusko Jaurlari tzaren Argitalpen Zerbi tzu Nagusia Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco Donostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz

Egileak: Javier Arellano Yanguas Iziar Basterre txea Moreno Cristina de la Cruz Ayuso

Koordinazioa: Nieves Corcuera Bilbao

Argazkiak: Santiago Yaniz Aramendia

Bildumarendiseinua: Canaldirecto • www.canal-directo.com

Fotokonposaketaeta inprimaketa: ONA Industria Gráfica, S.A.

ISBN: 978-84-457-3240-3

LG: VI 293-2012

Edukien aurkibidea

AURKEZPENA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

ESKERONAK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

SARRERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

1. M15MRENMOBILIZAZIOENEKLOSIOABILBON . . . . . . . . . . . . . . . . 17

1.1. UdaletxetikArriagara,Guggenheimetikpasatuz. . . . . . . . . . 19

1.2. Hasierakotaldearenosaeraetataldekideenkezkak . . . . . . 23

2. NORMOBILIZATUZIREN? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

2.1. BilbonM15Mrenmobilizazioetanpartehartuzutenenezaugarriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

2.2. Aurreikustekoazenpertsonahoriekmobilizatzea? . . . . . . . 36

3. BARNEDINAMIKAK,ESTRATEGIAKETAGIZARTEINGURUNEAREKIKOELKARRERAGINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

3.1. Barne-dinamikak:ekintzarenbitartez«gu»batsortzea . . . 43

3.1.1. Emozioa eragile gisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

3.1.2. Kon tzentrazioaren antolamendu materiala . . . . . . . . . . . . 45

3.1.3. Irtenbide bat bilatu beharra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

3.2. Mobilizazio-estrategiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

3.3. Ingurunearekikoelkarreraginaetagizarte-inpaktua . . . . . 53

4. M15MRENMOBILIZAZIOAKETAKOMUNIKABIDEAK . . . . . . . . . . . 59

4.1. 2011komaiatzaren19tikirailaren15erabitarteM15Mrenmobilizazioekprentsanizanzutenpresentzia . . . . . . . . . . . . 61

4.2. M15Mrenmobilizazioenegunkari-tratamenduarenbilakaera,2011komaiatzaren15etikabenduaren14rabitarte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

5. ZERADIERAZTENDIGUTEM15MRENMOBILIZAZIOEK?:IKASGAIAKETAGALDERAK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

5.1. M15Mrenmobilizazioenetorkizuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

5.2. Erakundepolitikoeidagokienez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

5.3. Gizarte-mugimendueidagokienez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

5.4. Gizarte-sareeidagokienez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

5.5. Parte-hartzepolitikoariburuzkoazkengogoetabat . . . . . . 77

BIBLIOGRAFIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

EGILEAK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

ERANSKINMETODOLOGIKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

1.taula. M15Mren mobilizazioei buruzko artikuluak pren tsan nola banatu ziren, egunkariz egunkari, maia tzaren 19tik irailaren 15era bitarte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

2.taula. Kategoria adierazgarrien erabileraren maiztasun erlatiboaren konparazioa komunikabideen eta maia tzaren15eko mobilizazioetako parte-har tzaileen artean . . 63

3.taula. M15Mren mobilizazioei buruzko kategoria adierazgarrien erabileraren maiztasun erlatiboaren hileko bilakaera egunkari mul tzo batean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Taulen aurkibidea

Grafikoen aurkibidea

1.grafikoa. Adinen maiztasuna inkestatutako per tsonen artean, sexuaren arabera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

2.grafikoa. 18 urtetik gorako inkestatuen ikasketa-maila . . . . . . . . . . 29

3.grafikoa. Ikasketa-maila sexuaren arabera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

4.grafikoa. Ikasketa-maila adinen arabera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

5.grafikoa. Lan-egoera sexuaren arabera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

6.grafikoa. Lan-egoera adinen arabera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

7.grafikoa. Mobilizazioaren berri izateko modua . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

8.grafikoa. Mobilizazioa jarrai tzeko modua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

9.grafikoa. Parte-har tzea gizarte- eta politika-erakundeetan . . . . . . . 33

10.grafikoa. Parte-har tzea gizarte- eta politika-erakundeetan, erakunde motaren arabera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

11.grafikoa. Parte har tzeko arrazoia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

12.grafikoa. Parte-har tzearen helburua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

13.grafikoa. Botoa aldez aurreko hauteskundeetan . . . . . . . . . . . . . . . . 35

14.grafikoa. Maia tzaren 22ko hauteskundeetan botoa emateko asmoa 35

15.grafikoa. EAEko gazteek politikarekiko duten interesa . . . . . . . . . . . 37

16.grafikoa. EAEko gazteek demokraziarekiko duten asebete tze-maila 38

17.grafikoa. EAEko gazteek albiste politikoak nola jarrai tzen dituzten 38

18.grafikoa. EAEko gazteen talde edo elkarteetarako kidetasuna . . . . 40

Aurkezpena

M15M mugimenduaren sorburuak, izan zuen erakarpen-indarrak eta komunikabidee-tan lortutako oihartzunak hainbat galdera sorrarazten ditu, bereziki gizarte-partaidetzako modu berriei buruz, ustez gazteek politikarekiko duten interes-ezari buruz edo etorkizunean gizarte-sareek parte-hartze horretan izan lezaketen eginkizunari buruz. M15Mren Bilboko mobilizazioen garapenak gai horiek aztertzeko ematen zuen abagunea ezin hobea zela eta, Deustuko Unibertsitateko Etika Aplikatuko Zentroaren lantaldeak ikerketa bat egitea bultza-tu zuen Gazteen Euskal Behatokiak, mugimenduaren hasiera-hasieratik.

Mobilizazio hori azaltzen duten gizarte-dinamikak, bertan parte hartzen duten lagu-nen soslaia, atzean dauden motibazioak eta mobilizaziook eraikitzeko erabili diren antola-kuntza-mekanismoak ezagutzea da azterlan honen helburua. Gainera, mobilizazioen xedeak argitzea du helburu, bai eta xede horiek lortzeko eragina izan duten kanpoko nahiz barneko faktoreak aztertzea ere. Alderdi horiek argituta, erakundeetatik kanpo politika egiteko azale-ratzen ari diren moduei buruzko gako interesgarri batzuk agerian geratzen dira.

Oinarri politikoko herritarren mobilizazioei buruzko azterlan gehienak gertatu eta gero gauzatu ohi dira, sarritan gertakariak jazo eta urte batzuk geroago. Horrelako fenomeno po-litikoak gertatzen ari diren unean aztertzeko eta eragile nagusiengana zuzenean iristeko au-kera bakanetako bat da M15Mren mobilizazioa. Gainera, gazteen sektore bat mobilizazioan protagonista izateak eta gizarte-sareek eta Internetek egiteko garrantzitsua betetzeak berri-tasun-kutsua ematen diote azterlanari. Era berean, gizarte-protestarako nahiz politika egite-ko azaleratzen ari diren modu berriak ulertzen laguntzen dute.

Espero dugu azterlan hau gazteei edo herritarren parte-hartzeari nola edo hala lotuta dauden pertsona eta erakunde guztientzat interesgarria eta baliagarria izatea, bai eta ondo-rengo analisiak eta azterlanak egiteko erreferentzia izatea ere.

Blanca UrgellEUSKO JAURLARITZAKO KULTURA SAILBURUA

Esker onak

Lehenik eta behin, Francisco Garmendia lagun nekaezin eta suharrari eta EUROISAko tal-de guztiari, beren eskuzabaltasunarengatik, prestasunarengatik eta pazien tziarengatik. Sonia Vivanco, Silvia Ordóñez, Mónica Valcárcel, Natalia Rashetova, Fran Espinoza, Nicanor Alvarado eta David Guzmán doktoregaiei, ikerketak eten zituztelako inkesten aplikazioan lagun tzeko. Xa-bier Al tzugarairi, transkripzioen lana fin baino finago egiteagatik. Jone Goirigolzarri, Esther Escu-dero, Pablo Garaizar eta Jesús Casquete lagunei, inplikatuta ez bazeuden ere betiere lagun tzeko prest agertu zirelako. Noemí de la Fuenteri eta Pa txi de la Fuenteri, denbora, informazioa eta iri tziak parteka tzeaz gain, hasiera-hasieratik mobilizazioaren garran tzia ulertarazi zigutelako. Eta azkenik, jakina, Arriagako kanpaldian parte hartu zuten guztiei, «etiketaz» jan tzita joanaga-tik ere inolako baldin tzarik gabe onartu gintuztelako.

Sarrera

2011ko maia tzaren 15ean, DRY Democracia Real Ya taldeak, ordura arte jende gehienaren-tzat ezezaguna zenak, manifestazioak deitu zituen Espainiako 50 hiri baino gehiagotan, «ez gara politikari zein bankariek sal tzeko moduko gaiak» leloa ardatz hartuta1. Antola tzaileek uste bai-no jende gehiagok parte hartu zuen deialdian, baina ezin esan, nolanahi ere, ikaragarrizko jende-tza bildu zenik. Madrilen, 20.000-25.000 per tsona bildu ziren Cibeles plazan (El País, 2011a). Bilbon, berriz, 500 per tsona elkartu ziren udale txearen aurrean, eta Donostian 1.000 per tsona kaleratu ziren, gu txi gorabehera, antola tzaileen arabera (DRY-Gipuzkoa). Komunikabideetan ere kon tzentrazioek ez zuten oihar tzun zabala lortu. Horrenbestez, deialdi hori beste manifestazio publiko bat baino ez zela izango ematen zuen, beste ahalegin soil bat alegia, herritarrek krisi ekonomikoaren, goranzko langabeziaren eta gizarte-mozketen politiken ondorioz eratorritako egonezina plazara tzeko erabili nahi zutena.

Alabaina, gehiengoen harridurarako, baita gainezka ibili ziren DRYko kideen harridura-rako ere, astebete baino denbora gu txiagoan mobilizazioek arnasa hartu eta poliki-poliki hazi ziren; handik gu txira, manifestariek Espainia osoko plazak okupatu zituzten, kanpamentuak an-tolatuz. Asteak joan asteak etorri, kanpamentuetatik eratorritako jardun eta mezuek komu-nikabide, erakunde eta alderdi politikoen arreta erakarri zuten. Hasiera batean M15Mko mugi-mendua, «suminduen» mugimendua edo, arabiar herrialdeen mobilizazioen an tzera, Spanish revolution deitu zioten mugimendu horri, baina berehala albiste bihurtu zen nazioarteko komu-nikabideetan (The Economist, 2011; The New York Times, 2011) baita inspirazio-iturri ere beste herrialde ba tzuetako an tzeko mugimenduen tzat, Estatu Batuetako Occupy Wall Street eta 99% Movement mugimenduen tzat adibidez (Van Gelder, 2011).

Fenomeno deigarria eta ustekabekoa izan da, beraz, eta analisi ugari sortu dira haren ha-rira. Komunikabideetan hainbat iruzkin eta gogoeta ageri dira, eta azken hilabeteetan gaiari buruzko argitalpenak ugaritu dira. Ba tzuek M15Mko parte-har tzaileen hi tzak jaso dituzte (Álva-rez, Gallego, Gándara, & Rivas, 2011; Antentas, Fernández-Savater, Muñoz, Requena, & Vivas, 2011). Beste ba tzuek, berriz, «mugimendurako» ildo programatikoak aurreratu nahi izan dituzte(Taibo et al., 2011; P. Velasco, 2011). Azkenik, argitaratu berri diren beste zenbait analisik mobilizazioaren arrazoi eta ezaugarriak ikertu dituzte, baita etorkizunean izan dezakeen bilakae-ra ere (Casquete, 2011; Santamaría, 2011; Taibo, 2011).

1 Deialdiaren manifestua honako honetan irakur daiteke: h ttp://www.democraciarealya.es/manifiesto-comun/ [Kontsulta: 2012ko apirilaren 23a].

14 M15M Bilbon: Bilboko M15Mren mobilizazioen inguruko gizarte-dinamikei buruzko azterlana

Azterlan horiek guztiak orain gu txi argitaratu dira, eta horregatik gehienen eragina mu-gatua da, nola egileei mobilizazioetatik interesa tzen zaizkien gaiei dagokienez, hala fenome-noa azter tzeko baliatu duten sakontasunari dagokionez. Gainera, kontuan har tzekoa da lan horietako askoren egileak mobilizazioan zuzenean inplikatutako per tsonak direla, «barneko» ikuspegiaren aberastasuna dakarten arren analisiari ukitu apologetiko argia emateko joera dutenak2.

Gure azterlana mobilizazioaren lehen faseetan oinarritu da. Lau egunen buruan, maia-tzaren 19rako alegia, kanpaldiak eta ba tzarrak sendotuta zeuden, eta parte-har tzea gero eta handiagoa zen gainera. Horregatik, gure buruari zenbait galdera egin genizkion, eta, galdera horiek ardatz hartuta, ikerketa honi ekin genion: Zein dira mobilizazioekin bat egiten ari direnak et zergatik egiten dute? Ba al da mobilizazioaren barnean nolabaiteko lider tza har tzen ari den norbait? Zein dira buru horiek, nondik datoz? Protagonismo per tsonalei uko eginez horizontalta-suna eta herri parte-har tzea aldarrika tzen duen mobilizazio batek, zer egin dezake bere barne-egitura antola tzeko? Nola uztar tzen dira mobilizazioetan parte har tzen dutenen diskur tsoa eta komunikabideek M15Mren mobilizazioei buruz esandakoa? Zer adierazten digu mobilizazio ho-nek parte-har tze politikoaren mekanismo instituzionalizatuen eta gizarte-mugimendu tradizio-nalen inguruan?

Galdera horiei eran tzuteko, Bilboko mobilizazioak azter tzeari ekin genion, kanpo-begira-learen ikuspegia har tzeko erabakia hartuta3. Mobilizazioa begi onez ikusi edo ez eta ba tzar, lan-talde edo mobilizazioetan neurri handiagoan edo txikiagoan parte hartu, guk hasiera-hasieratik oso garbi eduki genuen gure presen tziaren helburu nagusia zein zen, hain zuzen ere mobiliza-zioaren dinamikak uler tzeko beharrezko informazioa bil tzea, baina prozesuan eragiteko inolako asmorik gabe. Horrenbestez, informazioa bil tzeko eta analisirako metodologia zorro tzak erabili behar izan genituen, mobilizazioetara behar bezala hurbil tzeko. Hortaz, ikerketa honetan erabili-tako datuak bost iturburutatik atera ditugu:

— Sakoneko elkarrizketak egin genizkien Bilboko M15Mren mobilizazioen «antola tzaile» gisa identifikatutako 164 per tsonari.

— Maia tzaren 20tik 22ra bitarte Arriaga an tzokiaren plazako kon tzentrazioetan parte har-tu zuten 222 per tsonari inkesta egin genien ezaugarri demografikoen eta motibazioen inguruan.

2 Casqueteren azterlana (2011) salbuespena da aipatutako gainerakoen artean.

3 Madrilen ere egon ginen, bertatik bertara mobilizazioei buruzko inkestak eta elkarrizketak egiteko, baina aldez aurreko analisia egin ostean zera ondorioztatu genuen, bildutako informazioa ez zela Madrilgo mobilizazioetan parte har tzen ari zire-nen adierazgarri.

4 Elkarrizketa horietatik 14 guztiz transkribatu ziren, eta 4. atalean aurkeztutako diskur tsoa azter tzeko erabili ziren.

15Sarrera

— M15Mko mugimenduak deitutako manifestazio, kon tzentrazio, lan-ba tzorde eta ba-tzarretan parte hartu genuen.

— Bigarren mailako informazioa bildu genuen, nola M15Mko mugimenduak egindako dokumentuetatik hala bibliografia-iturrietatik.

— Maia tzaren 15etik abenduaren 14ra bitarte, estatuko lau egunkaritan (ABC, El Mundo, El País eta La Razón) eta autonomia-erkidego hiru egunkaritan (Deia, El Correo eta Gara) M15Mren mobilizazioei buruz argitaratutako informazioa sistematikoki bildu ge-nuen.

Hurrengo orrietan, datu horiek erabili ahala, datuak bil tzeko erabilitako metodologia eta datuak azter tzeko jarraitutako prozedurak zehaztuko ditugu. Ikerketa bost ataletan banatu da, ikerketa gida tzen duten galderei jarraiki. Lehen atalean, zuzenean inplikatutako per tsonen kon-takizunaren bitartez Bilbon mobilizazioa nola sortu zen aurkeztuko dugu, eta mobilizazioaren ezaugarri nagusietako ba tzuen berri emango dugu. Bigarren atalean, berriz, Bilboko mobiliza-zioetan parte hartu zutenen ezaugarri ba tzuk azalduko ditugu, Arriaga an tzokiaren plazako kon tzentrazioetan egindako inkestei buruzko analisia erabiliz. Hirugarren atalean, sakoneko elkarrizketen edukia eta M15Mren mobilizazioen jardueretan bildutako informazioa erabili dugu, mugimenduaren barne-dinamikak eta gizarte-ingurunearekiko elkarreragina berreraiki tzeko. Laugarren atalean, M15Mko mugimenduko kide aktiboenen diskur tsoa eta komunikabideek mu-gimenduari buruz eman zuten irudia alderatu nahi izan ditugu. Azkenik, analisi horien emai tza ain tzat hartuta, zenbait gogoeta planteatu nahi izan ditugu M15Mren mobilizazioek politikari, herritarren parte-har tzeari eta gizarte-mugimenduei buruz adierazten digutenaren inguruan. Testuan barrena elkarrizketetatik ateratako zenbait esaldi azpimarratu ditugu mobilizazioetan parte hartu zutenen, eta, nolabait M15Mren mobilizazioa sorrarazi zutenen askotariko aho tsei protagonismoa emateko asmoarekin.

COLE

CCIÓN

GA

ZTE

AKBILDUMA

G 1. M15Mren mobilizazioen

eklosioa Bilbon

1

M15Mren mobilizazioak Bilbon nondik nora ibili ziren iker tzeko, lehenik eta behin, kon-tzentrazioen lehen egunetan antolamenduan eran tzukizun handienak hartu zituzten per tsonak identifikatu genituen. Hasiera batean ez genekien ongi mugatutako antola tzaile talde bat osatu eta bermatuko zen edo ez. Komunikabideek bereiziki Madrilgo mobilizazioa har tzen zuten hizpi-de, eta bertako mobilizazioek buru argirik ez zutela zioten guztiek, eran tzukizunak txandaka har-tzen zirela5. Bilbon, ordea, ez zen horrelakorik gertatu. Arriaga an tzokiaren zabalguneko per tsona aktiboenei galdera gu txi ba tzuk egitea nahikoa izan zen mobilizazioaren «lider tzat» nor jo tzen zituzten jakiteko. Iri tzi gehienak bat zetozen, eta berehala 20 per tsona inguruko talde bat zehaz-tu genuen. Guztira 16 per tsona elkarrizketatu genituen galdesorta ireki baten bitartez (ikus eranskin metodologikoa). Bakoi tzaren biografiaz galdetu ez ezik, M15Mren mobilizazioetan nola inplikatu ziren, nola antola tzen ziren eta bizi tzen ari zirena nola ikusten zuten ere galdetu ge-nien, besteak beste. Lehenik eta behin deigarri egin zi tzaigun horietako zor tzik DRYren M15Mko manifestazioan parte hartu zutela, eta, hortaz, mobilizazioaren osa tze- eta eralda tze-prozesu guztia hasiera-hasieratik ezagutu zutela jakitea. Atal honetan prozesu hori jaso dugu protago-nisten kontakizunari jarraiki, eta ondoren zenbait ondorio atera ditugu, elkarrizketen datu gehie-nei buruzko analisia 3. eta 4. ataletarako u tzita.

1.1. UDALE TXETIK ARRIAGARA, GUGGENHEIMETIK PASATUZ

Aldez aurretik elkar ezagu tzen ez zuten 8 edo 10 per tsonako talde batek egin zuen maia-tzaren 15ean Bilboko Udale txearen aurrean kon tzentra tzeko deialdia. DRYk Facebooken duen

5 Gure taldeko kide ba tzuk Madrilen egon ziren maia tzaren 20tik 22ra bitarte, eta erreferen tzia horiek bertatik bertara be-rresteko aukera izan zuten. Bi egun horietan ezin izan zuten ongi mugatutako antola tzaile taldea identifikatu. Bozeramaileak eta ba tzordeetako arduradunak txandakatu egiten ziren, arduradunei buruzko erreferen tziarik erregistratu gabe. M15Mko mugimenduko behin-behineko bozeramaileen hi tzetan, parte-har tzean oinarritutako antolamendu horizontala eraiki nahi zuten, bururik gabe. Nolanahi ere, aipa tzekoa da, halaber, lehen egunetan mobilizazioa azkar hazi zela, eta dimen tsio horrek gainditu egin zituela parte-har tzea egitura tzeko eta horrela ba tzorde eta taldeen arteko koordinazioa errazteko egindako ahaleginak. Hortaz, aztertu beharko li tzateke mobilizazioan nabarmendu ziren «horizontaltasuna» eta erreferente finkorik eza hausnarketa baten ondorioz sortu ziren edo ustekabean gertatutako errealitate berri baten emai tza izan ziren.

M15Mren mobilizazioen eklosioa Bilbon


foro baten bitartez jarri ziren harremanetan. Gure elkarrizketatutako lau zeuden dei tzaile horien artean. 30 urtetik 40 urtera bitarteko per tsonak ziren, goi-mailako ikasketak izanik lanpostu na-hikoa egonkorretan zihardutenak. Urrun beraz, mobilizazioari esleitu zaion gazte-profiletik. Ai-tzindari horietako gehienek interneten bitartez izan zuten DRYren berri. Alabaina, hasierako deialdiaren ardura hartu zuenak honako hau esan zuen: «Ez gaude egun osoa horrelakoetan murgilduta. Izan ere, ni twiterren ez naiz ibil tzen.»

Ba tzuek adierazi zigutenez, bereziki WikiLeaksek ezagu tzera emandakoak adorea eman zien sarean zer gerta tzen ari zen jakiteko. Espainian, WikiLeaksek sistema politikoaren fun-tzionamenduaren inguruan al txatu zuen susmoa Sinde legearen aurkako jarrerekin uztartu zen, ziberaktibisten artean6. Esparru horretan sortu zen «ez iezaiezu botorik eman» kanpaina, hautes-kundeetan alderdi gehiengodunak zigor tzeko eskaera egiten zuena. Alba Muñozek dioenez (An-tentas, et al., 2011, 35-36 orr.), hauteskundeen aurreko hilabeteetan internet proposamenez jo-sita agertu zen: «Jarraian Facebooken Juventud Sin Futuro ageri zen[…] Eta beste zenbait talde sortu ziren, hala nola Plataforma de Coordinación de Grupos Pro-movilización–ciudadana, Esta-do del Malestar, eta ¡Democracia Real Ya! berri bat». DRYren Bilboko «ai tzindariek» bat egin zu-ten jarduera horrekin. Haien esanetan, DRYren proposamena bereziki gustatu zi tzaien fun tsean proposamen etiko bat zelako, demokrazia birsor tzeko deia egiten zuelako eta alderdi politikoeta-tik aparte zihardutelako.

Gure elkarrizketatuetako bat ohartu zen bes-te hainbat hiritan M15Mko kon tzentrazioetarako presta tzen ari ziren bitartean, Bilbon inor ere ez zela ezer egiten ari manifestazioa antola tzeko. Ho-rrenbestez, post bat jarri zuen DRYren Facebooken boluntarioak eska tzeko, eta zenbait interesdun in-ternet bidez koordina tzen eta noizean behin bil tzen

hasi ziren. Ba tzuek «birtualki» ezagu tzen zuten elkar baina hala ere harrituta geratu ziren hasie-rako talde horretako kideen profil eta ideien aniztasuna ikustean. Hasteko, per tsona horietako inork ere ez zuen inolako eskarmenturik manifestazio eta ekitaldi publikoen antolaketaren ar-loan, eta hortaz lagun tza eske ibili behar izan zuten internet bidez, megafonia lor tzeko, adminis-trazio-baimenak kudea tzeko eta kon tzentrazioa iragar tzeko kartelen banaketa koordina tzeko.

15eko deialdira 500 per tsona bertaratu ziren, gu txi gorabehera, dei tzaileek uste baino gehiago. Azterlan honetarako elkarrizketatu ditugun per tsonetatik lauk une horretan txe egin zuten bat mobilizazioarekin. Ohiko manifestazioetan ez bezala, kon tzentrazio honetara bertara-tutako guztiei mikrofonoa har tzeko gonbidapena egin zi tzaien, nork bere gogoetak, esperien-

6 Zenbait legeren aldaketa dakar berekin, jabe tza intelektuala urra tzen duten web-orriak ixteko erraztasunak emateko.

«Hemen ordena alda tzeko erabakia hartu dugu: lehenik mugitzen gara, eta gero erabakiko dugu zer egin manifestuarekin»

211. M15Mren mobilizazioen eklosioa Bilbon

tziak, kexak eta abar azal tzeko aukera izan zezan. Esku-har tze horiek eragin handia izan zuten

parte-har tzaileen artean, asko haserrea beste hainbatekin parteka tzen zutela konturatu bai-

tziren. Eta hor amai tzen da Bilboko M15Mko lehen kon tzentrazioan gertatu zenaren kontakizuna.

Madrilen, kon tzentrazioaren ostean, per tsona talde batek mobilizazioari jarraipena eman

zion, hirigunean. Poliziak berehala sakabanatu zituen, ordea. Berrogei bat per tsona Puerta del

Solen elkartu ziren, eta zera erabaki zuten, bertan jarraituko zutela maia tzaren 22ko hauteskun-

deak egin arte, beren haserrea nabarmen tzeko. Ordurako mobilizazioek oihar tzun handia zuten

interneten. Astelehenean, egunsentiarekin batera, poliziak plazan kanpatutako talde txiki hori

sakabanatu zuen, baina horrek mobilizazioei are oihar tzun handiagoa eman zien, eta sarean

haserrea bidera tzeko eran tzunak ugaritu ziren.

Zaragozako Uniber tsitateak azterlan bat egin zuen7 apirilaren 25etik maia tzaren 26ra bi-

tarte gizarte-sareetan elkartrukatutako mezuen artean M15Mko mugimenduaren berezko hi-

tzetako ba tzuk bil tzen zituzten 500.000 mezu baino gehiagori buruzko analisian oinarrituta, eta

7 Ikerketaren aldez aurreko emai tzak eta grafikoak ikusteak merezi du. Honako honetan daude ikusgai: h ttp://15m.bifi.es/in-dex.php [Kontsulta: 2012ko apirilaren 23a].


horrek zera u tzi zuen agerian, sare bat azkar-azkar

eta bere kabuz antolatu zela, kanpoko inolako

esku-har tzerik gabe.

Sare horretako nodo gu txi ba tzuek (% 10)

bideratu zituzten mezu gehienak (% 52). Azterlana-

ren egileek gehien ida tzi zuten erabil tzaileen profi-

lari erreparatu zioten, eta honako ondorio hau atera

zuten: «heterogeneoa da, mota guztietako jendea

bil tzen baitu, hala nola internet erabil tzen ohituta

egonik beren kabuz diharduten gazteak, ekin-

tzaileak, joera politiko desberdinetako kazetariak

edo komunikazioaren profesionalak, talde antola-

tuetako ordezkariak eta gizarte-sareetako ikastunak». Maia tzaren 15ean sare horrek 4.500

erabil tzaile zituen; astebete geroago, berriz, 45.000 baino gehiago ziren, eta igoera hori Soleko

sakabana tzearen ostean nabarmendu zen bereziki. Datu hori oso garran tzi tsua da, Interneten

eragina eta ondoren etorri zena azal tzeko eta uler tzeko lagungarri den heinean.

Bilboko M15Mko kon tzentrazioan parte har-

tu zutenetako ba tzuek gizarte-sareen bitartez

jarraitu zuten, gau horretan eta biharamunean,

Madrilen gerta tzen ari zena. Maia tzaren 16ko (aste-

lehena) goizean, per tsona horietako bik, kon-

tzentraziorako deialdia egin zuen DRYko taldetik

aparte, Acampada Bilbao taldea sortu zuten Face-

booken, eta Twi tterren bidez eta Facebooken zituz-

ten kontaktuen bitartez eman zuten talde sortu

berriaren berri. Bitarteko hori erabiliz, beste deialdi

bat egin zuten biharamunerako, 17rako alegia, as-

teartea, eguerdiko 12:00etan Guggenheimen bil-

tzeko. Handik gu txira 15 per tsonak baino gehiagok beren a txikimendua adierazi zuten. Azke-

nean, astearte horretan 13 per tsona museoaren atearen aurrean elkartu ziren, eta kanpaldi bat

dei tzeko erabakia hartu zuten. Guggenheim museoa ez zi tzaien toki egokia iruditu, bertatik be-

reziki turistak ibil tzen zirelako, eta gainera mobilizazioa hirian ezer gu txi nabarmenduko zelako.

Hortaz, hirigunerantz jo zuten, eta Arriaga an tzokiaren plaza toki egokia zela iruditu zi tzaien.

Bertan «ezarri» ziren, eta egun horretan, arra tsaldeko 5etako ba tzarrean, 50 per tsona in-

guru bildu ziren; arra tsaldeko zor tzietako ba tzarrean, berriz, gehiago ziren, 150 per tsona, gu txi

gorabehera. Horietatik 27k bertan lotara gera tzeko erabakia hartu zuten. Biharamunean, 18an,

asteazkena, kanpaldia «sendotu»zen. Goizeko 8etako ba tzarrean 150 per tsona bildu ziren, arra-

«Gure artean hainbat gazte eta langabe daude, baina baita beste mota askotako jende ugari ere. Zenbaitek hemen lo egiten dute eta gero lanera, eta lana amaitutakoan, kanpamentura buelta, lo egin, eta berriz ere lanera. Denetariko jendea dago hemen»

«Guri gainezka egin zigun. Ondoren gertatu zenak ustekabean harrapatu gintuen, gainezka egin zigun benetan. Hemengo igandeko kon tzentrazioaren ostean, mila mezu elektroniko inguru jaso nituen egun batean, ezinezkoa guztiak irakur tzea» [M15Mko manifestazioaren antola-tzailea]

231. M15Mren mobilizazioen eklosioa Bilbon

tsaldeko 5etako ba tzarrean 30 per tsona bakarrik, baina arra tsaldeko 8etako ba tzarrean 500 per-tsona baino gehiagoko taldea osatu zen8.

1.2. HASIERAKO TALDEAREN OSAERA ETA TALDEKIDEEN KEZKAK

Guggenheim museoko zabalgunean bildutako 13 per tsonek talde heterogeneoa osatu zuten. Gehienak bakarrik azaldu ziren, eta aldez aurretik ez zuten bertaratutako beste inor ezagu tzen, Facebooken bitartez ez bazen. Batez beste 30 urte zituzten, gu txi gorabehera, baina askotariko bizi-esperien tzia eta lan-egoerak zituzten. Eta gauza bera esan dezakegu hasiera batean a txiki zi tzaizkien per tsonei dagokionez. Guk 16 per tsona elkarrizketatu genituen mobi-lizazioaren hasierako egunetan antolaketaren ardura hartu zutelako, eta per tsona horiek 24 urtetik 47 urtera bitarteko adina zuten, batez bestekoa 30 urte izanik. Horietatik hiru uniber-tsitarioak ziren, lau langabeak eta gainerakoak landunak, hurrenez hurren. 16tik 12k uniber-tsitate-ikasketak zituzten.

8 Dei tzaileen datuen eta iker tzaileen oharren arabera.


Beren historia per tsonalak ere askotarikoak ziren. Per tsona horietatik bik bakarrik parte hartu zuten aldez aurretik alderdi politiko edo sindikatuetan; nolanahi ere, beste lauk zera adie-razi zuten, beroriek zuzenean parte hartu ez bazuten ere, beren senitartekoetako ba tzuek konpromiso politiko eta/edo sindikal sendoak hartu zituztela iraganean. Bestetik, 16 per tsona horietatik gu txienez 7k gizarte-kolektiboetan (GKEak, elkarteak, astialdiko monitoreak eta abar) jardun zuten bere garaian boluntario gisa.

Mobiliza tzera zerk eraman zituen galdetuta eran tzunak bat etorri ziren gehienetan. Asko politikarien portaerarekin, gizarte-murrizketekin, langabeziaren hazkundearekin, eskubideen galera-rekin eta abarrekin gogaituta eta haserretuta zeu-dela adierazi ziguten. Per tsona horietako askok Hesselen Haserretu zaitezte!(2011) liburu ospe tsua aipatu zuten, baina inork ere ez zuen oraindik irakurri. Guztiek ere begi onez ikusten zituzten DRYk proposatutako helburuak eta leloak, eta

alderdi politikoetatik aparteko ekimena izatea gustatu zi tzaien gehien. Oso begi onez ikusi zuten ideologia desberdineko jendeak mobilizazioaren errebindikazioekin bat egiteko aukera izatea, nahiz eta ikuspegi desberdinak zituzten kolektiboa eta kolektiboaren eskariak «apolitiko tzat» edo «alderdietatik aparteko tzat» jo tzean. Bereziki errebindikazio horiengatik hartu zuten kalera irteteko erabakia, baina parte-har tzearen harira sortutako beste zenbait emoziok ere zeresana izan zuten konpromisoari eusteko jarreran: «beste hainbatekin xede berberak parteka tzen ari garen sen tsazioa», «gizarte honetan friki bat ez zarela senti tzea» eta abar.

«Hona etorri eta konturatu naiz ni ez naizela zoro bakarra, edo, hobe esanda, benetan zoratuta dagoena mundua dela konturatu den bakarra ez naizela ikusi dut hemen. Eta mundua bere onera ekar tzeko asmoa dugu»

COLE

CCIÓN

GA

ZTE

AKBILDUMA

G 2. Nor mobilizatu ziren?

2

Jende gehienak maia tzaren 18tik aurrera, asteazkena, izan zuen M15Mko mugimendua-

ren berri, irrati- eta telebista-kate gehienak egun horretan hasi zirelako kanpaldiei buruzko aipa-

menak egiten, eta egunkariek ere zenbait artikulu argitaratu zituztelako Espainiako hirietako

plazak har tzen ari ziren taldeen inguruan. Horren eraginez, 19tik aurrera, osteguna, kanpaldi

horietan antolatutako ba tzarretara askoz ere jende gehiago bertaratu zen. Bilbon, hauteskunde

aurreko ostiral eta larunbatean, 2000-2500 per tsona ere bildu ziren zenbait unetan9. Hauteskun-

de Ba tzorde Zentralak kanpaldi eta kon tzentrazioak debekatu zituen, eta horren eraginez, su-

mindurak gora egin zuen, parte-har tzaileen aurrera jarrai tzeko gogoa indartu zen eta herri-babe-

sa sendotu zen. Komunikazioek mobilizazioei buruz emandako informazioa aurreiri tziz josita

zegoen, komunikabide bakoi tzaren ideologiak baldin tzatuta. Ildo horretan, mobilizazioetako

parte har tzaileak prekarietatearekin eta langabezia-tasa handiekin haserre zeuden gazteak zire-

lako ideia zabaldu zen. Komunikabide «aurrerakoiek» ulerkor jokatu zuten mobilizazioekiko, eta

ba tzuetan begi onez ere ikusi zituzten. «Kontserbadoreek», ordea, mugimenduaren aurkako iru-

dia eman zuten hasiera-hasieratik, mobilizazioak sistemaren aurkako taldeei, ezkerreko erra-

dikalei eta «perroflautei» leporatuz. Partido Popularreko buruzagiek ere bat egin zuten komu-

nikabide kontserbadoreen interpretazio horrekin (La Razón, 2011).

Atal honetan, mobilizatu zirenen profila ar-

gitu nahi dugu, eta zehaztu nahi dugu, halaber,

azken urteetako datu soziologikoek bide ematen

ote zuten horrelako mobilizazio bat gerta zitekeela

pen tsa tzeko. Mobilizatu zirenen profila eta motiba-

zioa zehazteko, Arriaga an tzokiaren plazan (Bilbo)

M15Mren mobilizazioen lehen egunetan egindako

inkesta erabiliko dugu. Testuingurua uler tzeko, be-

rriz, Eusko Jaurlari tzaren Prospekzio Soziologikoen

Kabineteak egindako azterlan soziologiko baten

datuak hartu ditugu ain tzat.

9 Guk egindako estimazioak dira.

Nor mobilizatu ziren?

«Nahikoa da sistema aldatu beharra hizpide har tzea sistemaren aurka ari garela en tzun behar izateko. Eta, nire tzat, sistemaren aurkako jendea, sun tsi tzeko asmoarekin indarkeria erabil tzen duena da. Gu, aldiz, aho tsa erabiltzen ari gara, eraiki tzeko asmoarekin gainera»


2.1. BILBON M15MREN MOBILIZAZIOETAN PARTE HARTU ZUTENEN EZAUGARRIAK

Zer ezaugarri eta zer arrazoi zituzten maia tzaren 19tik 22ra bitarteko mobilizazioekin bat egin zuten per tsonek? Galdera horri eran tzuteko inkesta bat egin genuen maia tzaren 20tik 22ra bitarte Arriaga an tzokiaren plazako kon tzentrazioan parte hartu zuten 222 per tsonaren artean (112 gizon eta 110 emakume). Parte-har tzaileen oinarrizko ezaugarri demografikoei buruzko informazioa bildu zuten inkestek, baita bertara tzeko zituzten motibazio eta helburuei eta gizar-tean eta politikan aldez aurretik izandako parte-har tzeari buruzko informazioa ere10. Kolekti-boaren ezaugarriak ain tzat hartuta, ezinezkoa zen aldez aurretik taldea zenbatek osa tzen zuten edota taldea nola osatuta zegoen jakitea, eta horregatik zera erabaki genuen, inkestak egun horietan egitea baina une desberdinetan eta toki desberdinetan, ahalik eta parte-har tzaile lagin zabal eta osoena lor tzeko.

1.grafikoa

ADINEN MAIZTASUNA INKESTATUTAKO PER TSONEN ARTEAN, SEXUAREN ARABERA (K=217) (%)

16-20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 46-50 51-55 56-60 61-65 >66

6

16

2023 24 24

22

13

85

8

47 8 7

10

3 21

2 3 1

Gizonak

Emakumeak

Eran tzunak aztertuta zera ikusten dugu, parte-har tzaileen profila eta motibazioak komu-nikabideek emandako iruditik nabarmen urrun tzen direla. Per tsona gehienak 26 urtetik go-

10 Galdesorta I. Eranskinean dago ikusgai.

292. Nor mobilizatu ziren?

rakoak dira, eta batez besteko adina 30 urtetik gora dabil (1. grafikoa). Emai tzak adi tzera ematen digunez, kolektiboak prestakun tza-maila handia dauka, eta % 50ek uniber tsitate-ikasketak ditu (2. grafikoa). Ehuneko hori handiagoa da inkestatutako emakumeen artean, eta horietatik % 60k baino gehiagok uniber tsitate-ikasketak egin ditu (3. grafikoa). Adinen arabera uniber tsitate-ikasketak dituztenen ehunekoa handiagoa da 30 urtetik gorakoen artean (4. grafikoa).

2.grafikoa

18 URTETIK GORAKO INKESTATUEN IKASKETA-MAILA (K =216) (%)

310

10

9

50

18

Ikastetarik gabea

Oinarrizko Hezkuntza

Bigarren Hezkuntza

Lanbide Heziketa

Unibertsitatea

Erantzunik ez

3.grafikoa

IKASKETA-MAILA SEXUAREN ARABERA (18 URTETIK GORAKOAK; K= 216) (%)

OinarrizkoHezkuntza

BigarrenHezkuntza

LH Unibertsitatea Ee

26

1012 8 713 12

6

38

62

Ikastetarik gabea

5 0

Gizonak

Emakumeak


4.grafikoa

IKASKETA-MAILA ADINEN ARABERA (18 URTETIK GORAKOAK; K= 216) (%)

OinarrizkoHezkuntza

BigarrenHezkuntza

LH Unibertsitatea Ee

23

136

14 137 8 11

4654

Ikastetarik gabea

3 2

18-30 urte

>30 urte

5.grafikoa

LAN-EGOERA SEXUAREN ARABERA (K= 217) (%)

Lanean Langabezian Pentsioduna Ee

7 6

56 59

30

20

2 1

Ikaslea

513

Gizonak

Emakumeak


Lan-egoerari dagokionez, inkestatuen % 58 lanean ari zen, eta ehuneko hori pixka bat handiagoa zen emakumeen artean (% 59) gizonen artean baino (% 56). Langabeen ehunekoa % 25 zen, nabarmen handiagoa erregistratutako langabezia eta Biztanleria Aktiboaren Inkestan jasotakoa baino. Langabezia nabarmen handiagoa da, elkarrizketatutako gizonen artean (% 30) emakumeen artean (% 20) baino. (5. grafikoa).

Enplegua dutenen ehunekoa % 72 da 30 urtetik gorakoen artean; adin horretatik behe-rakoen artean, berriz, % 45 baino ez da (6. grafikoa). Datu horrek adi tzera eman dezakeenaren kontra, langabezia-ehunekotan ez da alde handirik nabari adinen artean, 30 urtetik gorakoen artean langabezia % 21 eta adin horretatik beherakoen artean % 29 delako. Alde txikiago hori nabari da, logikoa denez, ikasleen ehunekoa handiagoa delako 30 urtetik beherakoen artean, 30 urtetik gorakoen artean baino, % 15 eta % 2, hurrenez hurren

6.grafikoa

LAN-EGOERA ADINEN ARABERA (K= 217) (%)

Lanean Langabezian Pentsioduna Ee

12 2

45

72

2921

03

Ikaslea

15 2

18-30 urte

>30 urte

Parte-har tzaile gehienek interneten bitartez izan zuten mobilizazioen berri (% 52). Ehune-ko horren barnean har tzen dira informazioa gizarte-sareen (Facebook, Google+, Twi tter eta abar) bitartez lortu zuten per tsonak, mobilizazioei buruzko informazioa zekarten web-orri eta blogetan sar tzeko internet erabili zutenak eta komunikabideetako on line ber tsioak kon tsultatu zituzte-nak. Telebistak eta irratiak batetik (% 38) eta harreman per tsonalek bestetik (% 32) zeresan han-dia izan zuten, halaber, parte-har tzaileei M15Mren mobilizazioen berri emateko zereginean (7. grafikoa). Azkenik, pren tsa ida tzia izan zen informazioa eskura tzeko parte-har tzaileek gu txien erabili zuten komunikabidea (% 16).


7.grafikoa

MOBILIZAZIOAREN BERRI IZATEKO MODUA (K= 222; ERAN TZUN

BAT BAINO GEHIAGO EMATEKO AUKERA) (%)

Internet eta gizarte-sareak

0 10 20 30 40 50

Telebista eta irratia38

Prentsa

Ezagunak

16

32

52

Inkestak galdera osagarri bat jaso zuen parte-har tzaileak, behin M15Mren mobilizazioaren berri izan ondoren, mobilizazio horiek zer kanaletatik jarrai tzen ari ziren jakiteko. Berriz ere inter-net eta gizarte-sareak izan ziren aipatuenak (% 57), baina kasu honetan esan beharra dago irra-ti eta telebista bidezko jarraipena kontuan har tzeko modukoa izan zela (% 48), internetetik gertu. Pren tsak (% 20), kanpamentuan bertan lortutako informazioak (% 17) eta harreman per-tsonalek (% 8) askoz ere garran tzi txikiagoa izan zuten mobilizazioen bilakaera jarrai tzean (8. grafikoa). Kanpamentuan hedatutako informazioari buruzko datuak agerian uzten du bi parte-har tzaile mota bereiz di tzakegula. Batetik, talde txiki bat zegoen, konpromiso handiko oso per-

8.grafikoa

MOBILIZAZIOA JARRAI TZEKO MODUA (K= 222; ERAN TZUN BAT BAINO GEHIAGO EMATEKO AUKERA) (%)

0 10 20 30 40 50 60

Telebista eta irratia48

Prentsa20

Ezagunak8

Internet eta gizarte-sareak57

Akanpada17


tsona langileez osatua, Arriaga an tzokiaren inguruetan ordu asko ematen zituztenak, eta, beste-tik, talde askoz ere handiago bat, mobilizazioaren goreneko uneetan bakarrik ageri zirenak.

Alderdi politiko, sindikatu eta beste gizarte-erakunde ba tzuetan duten parte-har tzea na-hiko txikia da (% 33) (9. grafikoa). Gehienek GKEetan parte har tzen dutela adierazi dute (% 18), eta hainbatek ekarpen ekonomikoa baino ez dutela egiten eran tsi dute, parte-har tze «ahul tzat» jo dezakeguna. Nolanahi ere, alderdi eta sindikatuetan askoz ere parte-har tze urriagoa dute, % 4 eta % 5, hurrenez hurren (10. grafikoa).

9.grafikoa

PARTE-HAR TZEA GIZARTE- ETA POLITIKA-ERAKUNDEETAN (K=222) (%)

33

67

Bai

Ez

10.grafikoa

PARTE-HAR TZEA GIZARTE- ETA POLITIKA-ERAKUNDEETAN,

ERAKUNDE MOTAREN ARABERA (K=222) (%)

Eliza

Mugimendu sozialak

GKE

0 5 10 15 20

4

Sindikatuak5

Alderdi politikoak4

9

18


Inkestak parte-har tzearen arrazoiei (zergatik egin duten bat mobilizazioarekin) eta hel-buruei (zertarako) buruzko zenbait galdera ere bildu ditu. Galdera irekiak ziren kasu batean zein bestean, inkestatuen eran tzuna zuzen tzeko asmorik ez zuten neurrian. Jarraian eran tzunak sai-lkatu genituen, gure ustez eran tzun-aniztasunaren adierazgarri den kategorien mul tzo bati jarraiki. Parte-har tzearen arrazoiei (zergatik?) dagokienez (11. grafikoa), eran tzun gehienek nolabaiteko pasibotasuna eman dute adi tzera. «Lagun tzea» (% 40) eta «jakin-mina» (% 21) be-te-betean sartuko lirateke joera horren barnean. «Kexa tzeak» (% 24) ekimen-maila handiagoa ematen du adi tzera, baina nolabaiteko pasibotasuna nabari da oraindik ere; azkenik, kategoria aktiboenean («aldaketak sor tzea») sailka tzeko moduko eran tzunak eman zituztenak % 13 baino ez ziren izan. Parte-har tzearen inguruko helburuei (zertarako) buruzko galderak erlatibiza tzen ditu emai tza horiek (12. grafikoa). Kasu honetan gehiengo zabal batek «aldaketak sortu» nahi

11.grafikoa

PARTE HAR TZEKO ARRAZOIA (K=222) (%)

40

24

21

132

Babestu

Kexatu

Kuriositatea

Aldaketak sortu

Ee

12.grafikoa

PARTE-HAR TZEAREN HELBURUA (K=222) (%)

65

19

102 31

Aldaketak sortu

Protestatu

Babestu

Gertatzen ari dena jakin

Bestelakoak

Ee


zituela eran tzun zuen. Zergatiari eta zertarakoari buruzko eran tzunetan nabari den alde horreta-tik zera ondoriozta dezakegu, parte-har tzaile gehienek aldaketak nahi badituzte ere, mobiliza-zioaren alde ezer gu txi konprometi tzen direla, inkesta egiteko unean behin tzat.

Azkenik, hauteskunde parte-har tzeari buruzko galderei emandako eran tzunek adi tzera ematen dutenez, mobilizaziora bildutakoek biztanleriaren batez bestekoaren gainetik parte har-tu zuten aurreko hauteskundeetan (% 78), eta maia tzaren 22ko udal- eta foru-hauteskundeetan ere neurri handian parte har tzeko asmoa zuten (% 72). Hortaz, ez dago esaterik per tsona horiek oso eszeptikoak direnik ordezkari tza-sistemari dagokionez, ezta gu txiagorik ere «sistemaren aurkakoak» direnik. Eta ezin dugu esan, halaber, mobilizazioko parte-har tzaileek absten tzioaren estrategia aukeratu zutenik.

13.grafikoa

BOTOA ALDEZ AURREKO HAUTESKUNDEETAN (K=216) (%)

78

22

Bai

Ez

14.grafikoa

MAIA TZAREN 22KO HAUTESKUNDEETAN BOTOA EMATEKO ASMOA (K=216) (%)

72

21

7

Bai

Ez

Ee


Inkestaren emai tzak lagungarri dira mobilizatu zirenen profila i txura tzeko. Gehienak ez ziren krisi-egoerak zuzenean harrapatutako gazteak, ezta gu txiagorik ere sistemaren aurkako marjinalak ere, zenbait komunikabide irudi hori proiekta tzen ahalegindu baziren ere. Izan ere, horrelako profilek nekez lor dezakete mobilizazio handiak osa tzea. Mobilizatu zen jendearen pro-fila askoz ere «normalizatuagoa» zen:

— Batez besteko adina 30 urtetik gora dabil; gehienek 20-30 urte dituzte, baina zaha-rragoen taldeen presen tzia ere kontua har tzekoa da, 45 urtetik 55 urtera bitarte-koena bereziki.

— Prestakun tza-maila handia dute, biztan-leriaren batez bestekoa baino handiagoa.

— Gehienek (% 58) enplegu bat zuten mobi-lizazioaren unean, baina langabezia-tasa pixka bat handiagoa da Euskadiko batez bes-tekoa baino, nola 30 urtetik gorako inkestatuen artean (% 21) hala adin horretatik be-herakoen artean (% 29).

Bestetik, badakigu internetek eta gizarte-sareek oso zeregin garran tzi tsua bete zutela mo-bilizazioa ezagu tzera emateko eta albisteen jarraipena errazteko. Mobilizatu zirenen artean gu txi ziren gizarte- edo politika-taldeetan parte har tzen zutenak. Parte-har tze maila txiki hori bat da-tor Euskadiko biztanleriaren batez bestekoarekin (ikus 2.2 atala). Hala eta guztiz ere, an tza de-nez, hauteskundeetan parte ohi dute, batez bestekoak baino gehiago parte hartu ere. Azkenik, gehienek kalera atera tzeko aipatutako arrazoiek pasibotasuna adierazten dute nolabait (lagun-tzea, jakin-mina, kexa tzea), baina mobilizazioaren helburuei buruzko galderari eran tzutean al-daketa sorrarazteko irrika bizia jarri dute agerian.

2.2. AURREIKUSTEKOA ZEN PER TSONA HORIEK MOBILIZA TZEA?

Aldez aurretik adierazi dugun bezala, mobilizazioaren arrakastak iri tzi publikoa usteka-bean harrapatu zuen, baita komunikabideak, eta, are deigarriagoa dena, antola tzaileak ere. Ha-rrituta egoteko arrazoirik bazegoen edo horrelako mobilizazioak gerta zitezkeela aurreikus zite-keen nolabait? Edozein eran tzunek berekin espekulazioa ekar badezake ere, Eusko Jaurlari tzaren Prospekzio Soziologikoen Kabineteak 2010eko azaroan egindako «Kultura demokratikoa» azter-lanaren emai tzak hartuko ditugu ain tzat, M15Mren mobilizazioak gazteek aurreko urteetan zi-

«Mugimenduak ez zuen profil bakarra, adin guztietako, pentsamolde guztiz desberdinetako jendea zegoen bertan, eta horixe zen ederrena, mugimenduaren aniztasuna alegia»


tuzten iri tzi politikoen nolabaiteko jarraipena ote diren edo ez azter tzeko11. Gure azterketarako, 21 urtetik 35 urtera bitarteko pertsonek, politikaren eta parte-hartzearen aurreko jarrerak adie-razten dituzten lau galderei emandako erantzunetan oinarritu gara12. Arriagan bildu zirenen ar-tean gehienak adin-tarte horren barruan zeuden, eta horregatik egin dugu hautu hori. Ohiko bihurtu den ikuspegiarekin bat etorriz, gazteak politikatik gero eta urrunago daude, ilusioa gal-duta, eta inkestaren datu ba tzuk guztiz bat datoz irudi horrekin, beheko grafikoetan ikus daite-keenez. Hala, 21 urtetik 35 urtera bitarteko per tsonen % 75ek adierazi du politika ezer gu txi edo batere ez zaiola interesa tzen (15. grafikoa). Demokraziarekin pozik ez daudenak edo demokrazia gaizki ikusten dutenak, berriz, % 54 dira (16. grafikoa).

15.grafikoa

EAEKO GAZTEEK POLITIKAREKIKO DUTEN INTERESA (%)

Interes handia Nahikoa interes Interes gutxi Batere interesik ez

5

20

41

34

Iturria: Eusko Jaurlari tzako Prospekzio Soziologikoen Kabinetea. «Kultura demokratikoa» azterlana, 2010.

11 Azken urteetan zenbait azterlan soziologiko argitaratu dira gazteek politikari dagokionez dituzten jarrerei buruz. Nabarmen tzekoak dira Europako Balio Inkestetan oinarri tzen direnak. Elzok eta Silvestrek (2010) azterlan zeha tza egin dute balio horiek azken boladan Espainian azkenaldian izan duten bilakaerari buruz. Gazteen Euskal Behatokiak «Gazteak» bildu-ma osa tzen du aldian-aldian, besteak beste, EAEko 15 urtetik 29 urtera bitarteko gazteen jarrera politikoak aztertuz. 2011an herritarren parte-har tzeari buruzko azterlan espezifiko bat argitaratu du, EAEko eta Europako gazteen datuak aldera tzeko («Herritarren parte-har tzeari eta Europar Batasunari buruzko EAEko gazteen iri tziak»). Bestetik, Eusko Jaurlari tzaren Prospe-kzio Soziologikoen Kabineteak, Gazteen Euskal Behatokiarekin elkarlanean, «Gazteen argazkiak» izeneko azterlana aurkezten du aldian-aldian, EAEko gazteen jarrera politikoak azter tzeko asmo nagusiarekin.

12 Esanbidezko eskaerari jarraiki, Prospekzio Soziologikoen Kabineteak eman zizkigun datu horiek, «Kultura demokratikoa» azterlanean bildutako informaziotik abiatuta. Adin-tarte horretako lagina 504 pertsonek osatzen zuten, hautatutako adine-tako biztanleen ordezkari zirenak, eta lagin-errorea % 5 baino txikiagoa izanik.


16.grafikoa

EAEKO GAZTEEK POLITIKAREKIKO DUTEN ASEBETE TZE-MAILA (%)

Oso pozik Nahiko pozik Ez oso pozik Batere pozik ez

3

3741

13


An tza denez, ordea, iri tzi horiek ez datoz bat beheko grafikoan ikus daitekeen joerarekin. Izan ere, 17. grafikoaren arabera, 21 urtetik 35 urtera bitarteko biztanleen % 59k informazio politikoa komunikabideetan egunero jarrai tzen duela onartzen du. Grafiko horretan argi asko ikus daiteke, halaber, ehuneko hori handiagoa dela (% 75) informazio politikoa astean 2 edo 3 aldiz jarrai tzen dutenak ere ain tzat har tzen baditugu.

17.grafikoa

EAEKO GAZTEEK ALBISTE POLITIKOAK NOLA JARRAI TZEN DITUZTEN (%)

Egunero Astean 2-3 egunetan Astean egun batean Astean egun bateanbaino gutxiagotan

Inoiz ez

59

163

4

17



Nola liteke axolagabekeria nagusi izanik in-formazio politikoa jarrai tzeko maila hain handia izatea? Eran tzun argi bat aurki tzea ez da erraza, baina gure ustez honako hipotesi hau baliagarri izan daiteke M15Mren mobilizazioen garapena eta ezaugarrietako ba tzuk azal tzeko: per tsona horiek politika alde batera u tzi nahi dute baina ez arazo publikoen kudeaketari dagokionez, politika bidera-tzeko historikoki gauzatu diren adierazpide insti-tuzionalei dagokienez baizik.13.

13 Ildo beretik, mendebaldeko gizarte askotan erlijio-sinesmenak desinstituzionaliza tzeko prozesua jarri da abian.

«Batbatean buru bat agertuko balitz, nik hanka egingo nuke hemendik. Baita alderdi politiko bat agertuko balitz edota jarrerak nolabait erradikalizatuko balira ere»


Hipotesi horri jarraiki, M15Mren mobilizazioek asmo politiko argia eduki zuten, baina parte-har tzaileetako askok beren asmoak «despolitiza tzeko» joera hartu zuten.

Hona ekarri dugun azken grafikoak (18. grafikoa) aukera ematen digu Euskal Autonomia Erkidegoko 21 urtetik 35 urtera bitarteko per tsonek eta M15Mren mobilizazioetan parte hartu zutenek (9. eta 10. grafikoa) gizarte-taldeetan (alderdiak, sindikatuak, GKEak eta abar) duten parte-har tze maila aldera tzeko.

18.grafikoa

EAEKO GAZTEEN TALDE EDO ELKARTEETARAKO KIDETASUNA (%)

Alderdi politikoa

3

Sindikatua

9

Erlijio-elkartea

2

Gizarte-arloko eta GGEEetako GKEa

7

Konparazio horrek agerian uzten du parte-har tze maila txikia dela bi kolektibo horien ar-tean. Nolanahi ere, M15Mren mobilizazioetako parte-har tzaileen artean gehiago dira gizarte-lagun tzako edo giza eskubideei lotutako elkarteetan dihardutenak.

Aurreko datuak —gai publikoekiko interesa, kudeaketa instituzionalizatuarekin pozik ez egotea, prestakun tza akademikoa eta gizarte-erakundeetan parte har tzeko ohitura— ain tzat hartuta, agian onartu beharrean egon gaitezke, ustekabean etorri izanagatik ere M15Mren mo-bilizazioek ekarritako haserre-«eztanda» nolabait aurreikus zitekeela. Bestela esanda, a tsekabea nagusi zen, eta edozein unetan leher zitekeen, aldeko baldin tzak gertatuz gero.

COLE

CCIÓN

GA

ZTE

AKBILDUMA

G 3. Barne dinamikak,

estrategiak eta gizarte ingurunearekiko

elkarreragina

Beste hainbat hiritan gertatu zen bezala, Bilbon ere kanpaldia antolatu zen, Arriaga an-tzokiaren plazan, eta hori hala izan zen, batetik, hainbat per tsona adore hartuta zeudelako M15Mko manifestazioaren ondoren, eta, bestetik, Madrilen gertatutakoaren efektu mime-tikoaren ondorioz. Maia tzaren 16an, astelehena, Puerta del Sol plazan bildutako jendea sakaba-natu zuten, eta aldez aurretik adierazi dugun bezala, horren oihar tzuna azkar-azkar hedatu zen gizarte-sareen bitartez. Kon tzentrazio berriak bat-batean osatu zirenez, DRYren manifestua zen antola tzaileen babes ideologiko bakarra (bestetik aipa tzekoa da DRYk ez zuela ofizialki bat egin bat-bateko deialdi horiekin).

Areago oraindik, Arriaga an tzokiaren ondoan bildu zirenek ez zuten ez bitartekorik ez esperien tziarik kanpaldiaren logistika ziurta tzeko. Gauzak horrela, nola antolatu ziren eta zer egin zuten egun gu txi ba tzuetan M15Mren mobilizazioen gizarte-presen tzia sendo tzeko? Atal honetan M15Mren mobilizazioek Bilbon izan zituzten barne-dinamikak aztertuko ditugu, lehen mobilizazio-egunei, mobilizazio-estrategiei (bilakaera barne) eta gizarte-ingurunearekiko elka-rreraginari lehentasuna emanez. Egindako elkarrizketetan, M15Mren mobilizazioen jardueretan izan dugun parte har tzean eta komunikabideetan jasotako informazioan oinarritu gara azterketa hau egiteko.

3.1. BARNE-DINAMIKAK: EKIN TZAREN BITARTEZ «GU» BAT SOR TZEA

Guggenheimen ondoan geldituta zeuden 13 per tsonak Arriagara iri tsi zirenean, zer egin ote zezaketen azter tzen hasi ziren. Lehenik eta behin, lagun eta ezagunak deitu zituzten SMS mezuen eta Twi tterren bitartez. Jarraian, plazan nola antolatu eta zer egin azter tzeari ekin zioten. Nolanahi ere, ez zuten jarduerak planifika tzeko astirik izan. Elkarrizketatuetako ba tzuek adierazi zutenez: «mugimenduak eraman egin gintuen».

M15Mko manifestazioaren haritik, kanpaldiak parte-har tzea sustatu behar zuela uste zuten. Ildo horretan, «mikro irekia» bihurtu zen Arriagaren plazako ba tzarren nortasun-iku-

Barne dinamikak, estrategiak eta gizarte ingurunearekiko elkarreragina

3


rra, eta edonork hi tza eska zezakeen ba tzarretan bere ekarpena egiteko. Dinamika hori hasie-ra batean erakargarri izan zen, eta ba tzarretara bertaratutakoen kopurua berehala hazi zen. 17an, asteartea, lehen ba tzarra antolatu zen arra tsaldeko 8retan, eta 150 per tsona bildu ziren. Ondorengo egunetan jende gehiago bertaratu zen, eta ostiral eta larunbatean (maia-tzaren 20an eta 21ean, hurrenez hurren) bildu zen jende gehien, 2500 per tsona gu txi gorabe-hera. Kon tzentrazioen arrakastak kon tzentrazioen dinamika baldin tzatu zuen, baita antola-tzaileen portaera ere. Dinamika hori hiru oinarri hauen gainean eraiki zen: emozioa eragile gisa, kon tzentrazioaren antolamendu materiala, eta mobilizazioari etorkizuneko irtenbide bat bila tzeko premia.

3.1.1. Emozioa eragile gisa

M15Mren mobilizazioak sistema politikoari leporatu zion zuzenean herritar gehienen inte-resak ordezka tzeko gaitasunik eza. Kritika horrek alderdi politikoak zituen jomugan, sistemaren eragile nagusiak diren heinean, baita demokrazia parlamentarioaren oinarrian dauden ordezkari-tza-jardunbideak ere. Ildo horretan, «que no, que no, que no nos representan» («ez gaituzte ordezka tzen») izan zen mobilizazioan gehien en tzun zen aldarrietako bat. Gauzak horrela, kon-tzentrazioen dei tzaileek oso garbi ikusi zuten «politika egiteko» ohiko moduetatik urrundu behar zutela. Hasiera batean «apolitikoak» zirela adierazi zuten.

Alabaina, laster ohartu ziren asmo guztiz po-litikoak zeuzkatela, eta beraz hobe zutela beren buruari «ez-alderdikoi» dei tzea. Lehen egunetan, ideologia desberdinetako per tsonen arteko elkarri-zketa izan zen kanpaldietako ezaugarri nagusia. Edonork parte har zezakeen ba tzarretan, bere iri-tziak askatasun osoz adierazteko. Askatasun hori zen politika egiteko adierazpide berriaren fun tsa. Nahiz eta kexa edo proposamenetan kontraesanak agertu, guztiek ere hitz egiteko askatasuna zuten, eta horixe zen garran tzizkoena.

Guztiok ere suminduta egonik, besteekiko harremana bihurtu zen babestu beharreko ba-lio nagusia, eta kanpaldiaren fun tzionamendu-irizpideak balio horren gainean eraiki behar ziren. Norberak plazara zekar tzan ideiak eta balioak bigarren maila batera pasatu ziren, dinamika be-rriaren mendean zeuden heinean. Errebindikazio feministak, mezu sindikalekin pareka tzeko mo-duko eskaerak edota GGKEekiko kidetasun-aitorpenak mesfidan tzaz har tzen ziren, baita, ba-tzuetan, aurkako jarreraz ere.

«Hemen ez dugu kalakan arituko zaigun politikaririk nahi, ezta alderdi politiko jakin baten aldeko deialdirik egingo duen jenderik ere. Hemen, edozer gai har dezakegu hizpide, herritarrak garen heinean. Edonori buruzko kritikak egin daitezke, betiere errespetuz, begirunez egiten badira»

453. Barne dinamikak, estrategiak eta gizarte ingurunearekiko elkarreragina

Dinamika horretan emozio-maila handia zegoen, eta, horren eraginez, plazan bilduetako askoren ustetan zerbait guztiz berri baten sorkun tzan parte har tzen ari ziren, eta dinamika iraul-tzaile horrek politika goitik behera aldatuko zuen. Antolamenduan zeregin garran tzi tsuagoa har-tu zuten per tsonei egindako elkarrizketetan ere emozio-maila handi hori nabarmendu zen. Horietako batek zera adierazi zuen, horren harira: «nire bizi tzaren gaineko kontrola galdu dut, mugimenduak airean naramalako». Ildo beretik, beste batek honako hau adierazi zuen:

«Gorpu tzak fun tsezkoak dira, eta internetek ez dizu aukera hori ema-

ten. Presen tzia, enpatia lor tzea ez da erraza. Nik egia esan, soilik interneten

bitartez bideratutako mugimenduak babestu ditut orain arte, baina nire iri-

tzia aldatu da honenbestez. Orain oso argi ikusten dut fisikoki bil tzea, elkar

ikustea, elkarri en tzutea eta elkarrekin emozioak senti tzea garran tzi han-

dikoa dela»

Mobilizazioaren lehen uneetan topaketak eragindako emozioak nagusitu ziren, baita aparteko sen tsazio bat bizi tzearen sen tsazioa ere. «Magia» hori babestu beharra zegoen, zatiketa edo gatazka ekar lezaketen mezuak ahalik eta gehien murriztuz. Suminduta zegoen orori egin behar zi tzaion tokia, suminduraren ezaugarriak, arazoei buruz zuen diagnostikoa eta arazo ho-riek konpon tzeko egindako proposamenak edozein izanik ere. Hori bai, diskur tsoak ezin zuen alderdi politiko eta sindikatuen mezuen an tzik eduki, neurri batean behin tzat.

Bilboko kanpaldia ez zen bakarka antolatu-tako zerbait, beste hainbat hiritan antolatutako kon tzentrazioen sare zabalaren parte baizik, eta horrek indartu egiten zuen ekimena garran tzi tsua zelako eta «historia egiten ari zelako» sen tsazioa. Kanpaldietan sortutako testu labur eta leloei

buruzko irudiak errez hedatzen ziren gizarte-sareetan, M15Mren mobilizazioa sormenez ari ze-lako sen tsazioaren eta emozioaren mesedetan.

3.1.2. Kon tzentrazioaren antolamendu materiala

Jarraian, antola tzaileek beste zenbait erronkari egin behar izan zieten aurre, hala nola kanpaldiaren gunearen antolamendu fisikoari eta kon tzentrazioaren eskakizun logistikoei, gero eta handiagoak zirenak. Izan ere, antola tzaileetako askok zeregin horretan eman zuten denbora asko, kemen handiz jardunez. Eta inten tsitate horrek zeresan handia izan zuen M15Mren mobi-lizazioak gorpuzteko.

Madrilen, maia tzaren 16an, astelehena, Soletik irtenarazi zituzten per tsonetako ba tzuk «Patio Maravillas» izeneko e txe okupan hartu zuten behin-behineko aterpe. Per tsona horiek pla-

«Kanpaldiaren barruko harremanak batu egin gaitu, eta harreman horrek proiektu bat eraiki tzeko aukera eman digu»


zara i tzuli zirenean, kolektibo okuparen jendeak babesa eman zien, haien eskura azpiegitura xume bat eta espazioak beren kabuz kudea tzeko beharrezko «teknologia» jarriz. Eragin hori fun-tsezkoa izan zen arduradun iraunkorrik gabeko antolamendu-egitura horizontala sor tzeko.

Hala, poliki-poliki, autokudeaketan eta parte-har tzean oinarritutako filosofia okupa mobi-lizazioaren logikara bildu zen. Zereginak ba tzordeen artean bana tzen ziren, eta ba tzordeak poli-ki-poliki antola tzen ziren, taldeen premien eta ekimenen arabera. Koordinazioa bidera tzeko, al-din-aldian ba tzordeetako ordezkariak ba tzar tzen ziren. Egitura berri tzailea zen, eran tzukizuna ez zi tzaiolako behin betiko per tsona bati edo ba tzuei eslei tzen; ai tzitik, eran tzukizunak txandakatu egiten ziren, jende berriak mobilizazioarekin bat egin ahala. Unean-unean, zenbait arduradunek beren gain har tzen dute eran tzukizun osoa, dagokien aldi osoan zehar. Bizitasunaren eta sorme-naren mesedetan doa eskema hori, baina hainbat koordinazio-arazo dakar tza berekin.

Bilbon, mugimendu okuparen zenbait kide eta kanpaldiko jendea ideiak elkartruka tzeko bildu ziren zenbait aldiz, eta, hortaz, okupen eragina ez zen oso handia izan. Alabaina, Madri-len probatutako antolamendu-egituraren zenbait elementu errepikatu zituzten. Hasiera ba-tean espazioa antola tzeaz, janaria horni tzeaz, interneterako sarbideaz, megafonia-ekipoak eskuragarri jar tzeaz eta abarrez arduratu ziren bereziki. Oso sistema deszentralizatu bat jarri


zen abian, eta, horri jarraiki, bakoi tzak zeregin bat aurrera eramateko ardura hartu behar zuen, bere trebetasun eta interesen arabera. Madrilgoaren aldean, mobilizazioa txikiagoa zen, eta gauzak horrela, koordinazio-egitura egonkorragoa ezarri behar zen, zenbait per tsonari etenga-beko eran tzukizun agerikoagoa emanez. Egunak joan egunak etorri, azpiegitura fisikoak eta logistika-zerbi tzuek hobera egin zuten, eta sofistikazioan irabazi zuten. Aldi berean, kanpal-dian eskainitako jarduera-eskain tzak ere hobera egin zuen. Hainbat gairi buruzko tailerrak eta hi tzaldiak programa tzen hasi ziren, eskarmentu handiko zenbait aditu eta kolektiboren lagun-tzarekin.

Kanpaldiaren logistika antola tzeko zeregina ere garran tzi tsua izan zen M15Mko mugi-menduaren «ideario» politikoa osa tzeko. Antolamenduan gehien inplikatutako per tsonek adie-razi zutenez, M15Mren mobilizazioek zerbait sor tzen ari zirela senti tzeko aukera eman zieten. M15Mren mobilizazioetako protagonistek arazo publikoa dena bestela kudea tzeko proposamen politikoa egin nahi zuten, eta kanpaldiaren kudeaketan parte har tzea proposamen horren labo-rategi eta metafora bihurtu zen haien tzat.

Eredu hori bereziki erakargarria zen zuzenean inplikatuta zeuden per tsonen tzat, baina alde batera uzten zituen, batetik, eredua testuinguru zabalagoei aplika tzeko arazoak, eta, beste-tik, gu txieneko alderdiei buruzko adostasunak lor tzeko benetako zailtasunak.

3.1.3. Irtenbide bat bilatu beharra

Egunek aurrera egin ahala, hasierako berritasunak indarra galdu zuen poliki-poliki, eta mobilizazioak beste zenbait erronkari egin behar izan zien aurre, batetik, helburu eta proposa-menak argi tzeko kanpotik zetozen aho tsei eran-tzun behar zieten, eta, bestetik, kanpaldiaren ja-rraipenaren inguruan indarrean zeuden jarrera desberdinak eztabaidatu behar ziren. Behin azpie-gitura fisikoa finkatuta zegoenean, proposamen programatikoak bila tzeko lanak areagotu ziren. Lana ba tzordeen arabera antolatu zen, eta ba-tzordeek adostasunak lortu behar zituzten propo-satutako gaien inguruan. Ondoren, ba tzordeetan ez ezik ba tzarretan ere lortu behar zituzten ados-tasunak, berriz ere eztabaida tzeko eta onartu edo ez onar tzeko. Lan hori nekeza geratu zen, batetik, bertaratuen artean ikuspegi-aniztasuna nagusitu zelako, eta, bestetik, metodologiak adostasun za-balak eska tzen zituelako.

«Orduan, batbatean larritu ginen: egia da, ez daukagu diskurtsorik, zerbait proposatu behar dugu, baina konponbideak proposatu behar ditugu, kexa tzea ez da nahikoa Zerbait aldatuko zuen mugimendua osatu beharrean, gure ahalegin guztiak protestakanta batean geldituko ote ziren kezka nagusitu zen gure artean. Nire ustez, mugimenduaren kon tzien tzia ere hazi da, polikipoliki»


Parte-har tzean oinarritutako metodoaren aldeko gogo beroa epeldu zen nolabait, eta zen-bait tirabira sortu ziren M15Mren mobilizazioen helburuen inguruan eta esan edo isildu behar zutenaren inguruan. Ten tsio horiek gorabehera eta parte-har tzean eta adostasunean zenbait go-rabehera nabarmendu baziren ere, Bizkaiko M15Mko mobilizazioek zenbait dokumentu sorrarazi zituzten, «ofizial» gisa onartu zirenak14.

Mobilizazioen hasieran argi geratu zen ikuspegi ideologikoen aniztasuna errespetatu be-harra zegoela, baina denborarekin aniztasun hori lausotu zen. Komunikatuak, manifestuak eta «gu txienekoen adostasuna» izenekoaren barnean jarrera jakin ba tzuk bildu ziren, eta horiek guztiak mugimendu alterglobaliza tzailearen barnean sar daitezke (Casquete, 2011). Horren ha-rira, elkarrizketatuetako ba tzuek zera adierazi dute, ideologia desberdineko jendea bil tzeko asmo garbia badute ere, beren eskakizunek ezkerreko sen tsibilitateko jendearen artean dutela harrera hobea, fun tsean demokrazian sakon tzean eta ongizate-estatuaren eta gizarte-eskubideen defen-tsan oinarri tzen direlako.

Bi aste igaro ondoren, M15Mko mugimenduko parte-har tzaileak kanpaldia noiz eta nola amaitu behar zuten pen tsa tzen hasi ziren. Maia tzaren 22ko hauteskundeen ondoren, kon-tzentrazioek jendearen arreta galdu zuten, eta gero eta gu txiago bertaratu zen. Kanpaldia ber-tan behera u tzi nahi zuten, baina mobilizazioa guztiz indargabetu gabe. Gainerako hirietako kanpaldietan an tzeko egoerak izan ziren. Maia tzaren 27an, Mossos d’Esquadra poliziek M15Mren mobilizazioaren Bar tzelonako kanpaldia desegin zuten indarrez, eta horrek mugi-menduarekiko herri-babesa biziberritu zuen, irtenbide duin bat bila tzeko xedea behin-behi-nean alde batera u tzita.

Lortutakoa ebalua tzeko eta etorkizuneko ekin tza gida tzeko baliagarri izango zen progra-ma argi baten faltan, kanpaldia noiz eta nola amai tzeko eztabaidaren haritik, mobilizazioaren etorkizunari buruzko eztabaidak etorri ziren.

Parte-har tzaile talde handi batek, kanpaldiaren hasieran zeuden gehienak bil tzen zitue-nak, zera uste zuen, plaza hustu behar zutela kanpaldiari irtenbide duin bat emateko, eta, adi berean, lehen mobilizazio-egunetako herri-babesari eusteko. Kanpadendetan denbora gehien zeramatenek, e txerik gabeko per tsonen talde batek bereziki, kanpaldiari eu tsi nahi zioten. Bi talde horien arteko eztabaidek zenbait aste iraun zuten. Estrategia politikoaren arabera, onena kanpaldiari amaiera ematea zen. Mugimenduak, ordea, sen tsibilitate «barne-har tzailea» zuen, eta gainera plazan jarraitu nahi zutenen erabakia errespetatu beharra zegoen, areago oraindik beste inora joan ezin zitezkeela ain tzat hartuta. Azkenik, erabaki bateratuak har tzeko zailta-sunen ildo beretik, konpromisozko formula baten aldeko hautua egin zuten. Kanpaldia ofizialki

14 Ondoko webgunean kontsulta daitezke: h ttp://bilbao.tomalaplaza.net/propuestas [Kontsulta: 2012ko apirilaren 23a].


desegin zen, baina bertan jarraitu nahi zutenen borondatea errespetatu zen, Bilbon ezkutatu nahi den marjinazio-errealitate bat indarrean dagoela nabarmen tzeko.

Mobilizazioa indar tzen jarraitu beharra zegoen, eta horregatik mobilizazioko parte-har tzaileek zera adierazi zuten, plaza hustu behar zutela estrategia-aldaketa bati jarraiki, parte-har tzea eta herri-babesa indar tzeko asmoarekin: «ez goaz hemendik; horren ordez, zabaldu egingo gara». Dato-rren atalean, M15Mko estrategiak nola bilakatu ziren aztertuko dugu, baita mobilizazioa Bizkaiko herri eta auzoetara eramateko erabakiaren ondorioz nola eraldatu zen aztertu ere.

3.2. MOBILIZAZIO-ESTRATEGIAK

Orain artean ez dugu «mugimendua» edo «gizarte-mugimendua» terminoa erabili M15Mren mobilizazioak hizpide har tzeko. Komunikabideek, M15Mren mobilizazioetako aktoreek (Álvarez, et al., 2011; Antentas, et al., 2011) eta zenbait iruzkingilek (Casquete, 2011; Taibo, 2011; Taibo, et al., 2011) hasiera-hasieratik gizarte-mugimendu batekin lotu zituzten kon tzentrazio eta kanpaldiak, baina hautu hori zalan tzan jar tzeko arrazoiak badaudela uste dugu. Ikuspegi akademikoaren ara-bera gizarte-mugimendua zer den azter tzen hasi eta «etiketen» balio analitikoaren inguruan ezta-baidatu beharrean, betidanik gizarte-mugimendu tzat jo direnek M15Mren mobilizazioekin zer an-tzekotasun eta zer desberdintasun dituzten eztabaida labur bat egitea gure ustez lagungarri izan daiteke, mobilizazioen ezaugarri ba tzuk eta horien bilakaera nondik nora joan daiteken argi tzeko.

Gizarte-mugimenduak azter tzen dituzten gehienek bereizketa argia egiten dute mugi-mendu horien eta gizarte-protesta soilen artean (Goodwin & Jasper, 2009, 3.-7. orr.; Opp, 2009, 31.-42. orr.; Tilly & Wood, 2009, 5.-11. orr.). Bereizketa horien guztien arabera, gizarte-protesta orok, fun tsean, protesta-osagairen bat dauka, baina protesta oro ez da gizarte-mugimendu bat. Goodwinek eta Jasperrek gizarte-mugimenduari buruz emandako definizioak adostasun zabala lortu du (2009, 3. orr.):

«Gizarte-mugimenduak ahalegin kon tziente, iraunkor eta adostuak dira,

per tsona arruntez osatutako taldeek, instituzio formaletatik aparteko tresnak

erabiliz, gizartearen alderdi ba tzuk alda tzeko abian jar tzen dituztenak. Gizarte-

mugimenduak kon tzienteagoak dira eta antolatuago daude behin-behineko

protestak baino, eta azken horiek baino iraupen luzeagoa dute. Zenbait gizarte-

erakundek gizarte-mugimenduetan parte har dezakete, baina gizarte-mugi-

menduek erakunde horien esparrua gaindi tzen dute. Botere politiko, ekonomiko

edo militarretako eliteetatik kanpoko jende arruntak osa tzen ditu normalean.

Sarri helburu politikoak dituzte, hori ezinbesteko baldin tza ez bada ere»

Ikuspegi historiko batetik abiatuta, Tillyk (2009, 7. orr.) definizio zeha tzagoa eman du, gizarte-mugimenduak ezinbestean eduki beharreko hiru osagai aipa tzen dituen neurrian:


Kanpainak, kolektibo batek agintariei zerbait eska tzeko abian jarri-

takoak; eskariak nabarmen tzeko antolatutako jardunen bilduma, hala nola

erakunde espezializatuen sorkun tza, topaketa publikoak, manifestazioak, ko-

munikatuak komunikabideetan eta abar; eta eskarien errespetagarritasuna

eta balioa, kolektiboaren batasuna, kide kopurua eta kausaren aldeko kon-

promisoa jendaurrean jakinarazteko ahalegin antolatu bat.

Definizio horiek orain artean maia tzaren 25eko mobilizazioei buruz egin dugun deskriba-penaren aldean jar tzean, zera ikusten dugu, nekez ondoriozta dezakegula mobilizazio horiek «gizarte-mugimendu» bat osa tzen dutela. Hala ere, zen tzu positiboago batean konparazio hori lagungarri izan daiteke ezaugarri horietako ba tzuk azter tzeko eta aldez aurreko zenbait ondorio atera tzeko:

1. An tza denez, definizioen arabera zenbait kolektibo antolatu behar dira neurri han-diagoan edo txikiagoan zehaztutako agenda baten inguruan. Per tzepzio hori honako honen ondorio izan daiteke: gizarte-mugimenduei buruzko azterketa gehienak mu-gimendu horiek nola sortu ziren zehatz-mehatz ikertzen ez duten berreraikuntza historikoetan oinarritzen dira. Oso litekeena gizarte-mugimendu askoren sorkun-tzan subjektua guztiz eratu gabe egon izana, eta gero poliki-poliki indartu izana, mobilizazio-prozesuak aurrera egin ahala. Hala balitz ere, M15Mren mobilizazioen kasuan argi geratu da kon tzentrazio eta kanpaldietarako deialdien aurretik ez ze-goela inongo subjekturik.

Parte-har tzaile gehienak banan-banan azaldu ziren kanpaldietara, inolako helburu ko-munik gabe. Jarraian, mobilizazioak bul tzaturik, subjekto kolektibo bat osatu zen poliki-poliki, baina oraindik egonkortu gabe dago eta nola bilakatuko ote den ez dakigu.

Horrek ez du esan nahi zenbait kolektibok mobilizazioekin bat egin ez dutenik, baina kolektibo horiek, hasiera batean behin tzat, ez ziren erabakigarriak izan ez M15Mren mobilizazioen edukia finka tzeko, ez haien arrakasta berma tzeko. Ezbairik gabe, komu-nikazioaren teknologiek zeresan handia izan dute prozesu horretan. Iraganean, M15Mkoa bezalako mobilizazioak dei tzeko behar-beharrezkoa zen, batetik, per tsonak eta erakundeak aldez aurretik bil tzea, eta, bestetik, mobilizazioak presta tzeko denbora gehiago eduki tzea. Eta oso litekeena da bi faktoreek eragina izatea subjektu kolekti-boak sor tzean, mobilizazioaren lehen manifestazio publikoen aurretik.

2. M15Mren mobilizazioak hasi zirenean, eskari-agenda ongi zehaztu gabe zegoen, baita eskari horien jomugan zeuden agintariak ere. Hasiera batean, jendeak sistema poli-tikoaren fun tzionamenduarengatiko eta sistema horrek finan tza-botereen alde egin izanagatiko bere sumindura eta haserrea adierazi nahi zuen. Geroago, kanpaldien bi-tartez, mugimendua gogoeta egiten hasi zen, nola arazoen diagnostikoaren inguruan hala proposamenen inguruan.


Prozesu hori ez da oraindik amaitu, eta, aurreko ataletan adierazi dugunez, hainbat zailtasun aurkitu ditu bidean. Dagoeneko zenbait hilabete igaro badira ere, oraindik ezin dezakegu zehaztu prozesuak huts egin duen edo oraindik ere artikulazioaren le-hen faseetan dagoen.

3. M15Mren mobilizazioetan askotariko jardunak antolatu dira (performanceak), eta horri esker herritarrek mobilizazioaren berri izan dute. Gizarte-mugimenduak osa tzeko pro-zesuetan oro har, aldez aurretik kolektibo bat ageri da agenda zehatz batekin, eta, ja-rraian, kolektibo horrek zenbait «jardun» antolatu ditu jendaurrean, beren eskariak ezagu tzera emateko eta legitima tzeko, gizarte-lagun tza eska tzeko eta boteredunen jarduna erreklama tzeko. Kasu honetan, ordea, lehenik errepertorioa etorri zen, kanpal-diek eremu publikoa har tzea alegia, eta hortik aurrera subjektua eta agenda eraiki tzen hasi ziren.

4. Azkenik aipa tzekoa da M15Mren mobilizazioetan parte hartu dutenak tentu handiz ibi-li direla irudia zain tzeko, eta horrela gizartearen tzat oro har erakargarri izateko. Horre-tarako alderdi politikoak, sindikatuak eta finan tza-botereak kritika tzeko diskur tsoa sortu dute eta ozenki aldarrikatu dute, gizartearen sektore zabalen egonezinarekin bat etorriz. Hasiera batean, kritika hori bidera tzeko erabilitako diskur tsoak ez zuen egungo sistema politikoa indargabe tzea aldarrikatu, sistema hori berri tzea baizik. Aldi berean,


jardunen bitartez ahalik eta gu txien hau tsi nahi zuten, eta, aldi berean, indarkeriatik

bereizteko, sen tsibilitate guztietara zabal tzeko eta ukitu ludikoa emateko aldarrikape-

nak egin zituzten. Espazio publikoa har tzea izan zen benetako arau-hauste bakarra, eta

nolanahi ere esan beharra dago Bilbon eta hiri gehienetan, agintariekin isilbidezko

adostasuna lortu ondoren egin zutela. Gainera, bereziki azpimarratu nahi izan zuten ez

zutela inolako zerikusirik indarkeria erabili zezakeen ezein talderekin, eta kanpaldira

hurbildutako guztiak eskuzabaltasunez har tzeko gogoa zutela eraku tsi zuten15. Izan

ere, kanpaldian ikusgai zeuden eslogan eta mezu gehienek eta parte-har tzeko dina-

mika nagusiek zerikusi handiagoa zuten batasun-sentimenduak eragindako emo-

zioekin diskur tso ideologiko batekin baino.

Mobilizazioaren hasierako arrakastak froga-

tu duenez, lehen egunetan estrategia hori erakar-

garria eta eraginkorra izan zen. Hala eta guztiz ere,

aldez aurretik adierazi dugun bezala, poliki-poliki

agerian geratu zen mugatuta zeudela proposame-

nak sor tzeko kanpotik zein barnetik gero eta gehia-

gotan egiten zi tzaizkien eskariei eran tzuteko. Egu-

nak joan egunak etorri, M15Mren mobilizazioetako

bozeramaileek errepikatu behar izan zuten beren

zeregina ez zela proposamenak egitea, baizik eta

egonezin handia zegoela erakustea eta arazo pu-

blikoa dena beste logika ba tzuen arabera kudea

daitekeela froga tzea, kalea hartuz eta fun tzionamendu modu berria abian jarriz. Alabaina, argu-

dio horiek ez ziren nahikoak izan jarrera jakin bat har tzea eska tzen zietenen aho tsak bare tzeko,

eta azkenean zenbait dokumentu landu behar izan zituzten M15Mren mobilizazioak jendaurrean

aurkezteko.

Lehen hilabeteetan, Bizkaiko M15Mren mobilizazioek bi dokumentu sortu zituzten, nola-

bait «programatiko tzat» jo di tzakegunak. Lehenik eta behin, ekainaren 19eko manifestazioaren

amaieran komunikatu bat irakurri zuten, DRYk M15Mko kon tzentrazioak dei tzeko erabilitako

manifestuaren fun tsezko gaiak bildu zituena. Bigarren dokumentuari «gu txienekoen adosta-

suna» deitu zioten16. M15Mren mobilizazioek partekatutako gu txieneko proposamenak bildu

dira manifestu horretan. Adostasun hori lor tzeak bi hilabeteko lana eskatu zuen, baina beste

zenbait ber tsio ere sortu ziren tartean, «behin-behinekoz» on tzat eman zituztenak.

15 Ildo horretan, zenbait arau ezarri zituzten, alkohola debeka tzea adibidez, liskarrak eta irudi txarra saihesteko.

16 h ttp://bilbao.tomalaplaza.net/propuestas/ webgunean kon tsulta daiteke [Kontsulta: 2012ko apirilaren 23a].

«Mugimenduaren asmoa ez da kontsentsua eraikitzea, tresna bat sortzea baizik. Mugimendua bera, eta mugimenduaren hasiera bera. Gizartekontzientzia sortzea, ezarritakoa zalantzan jartzeko kontzientzia, nolabait, plazara datozen askok esaten dutena: «ni esnatu egin naiz; orain arte lo nengoen!»


Aurreikustekoa zen bezala, eztabaidak luzeak eta neke tsuak izan ziren. Hainbat hiritan antolatu zituzten aldi berean, baina azkenean kanpaketa bakoi tzak askatasun osoa izan zuen bere jarrera eraiki tzeko. Eztabaida horiekin batera, M15Mko ideologia gorpuztu zen. Hasierako zehaztugabetasunaren ostean, proposamenek gero eta antz handiagoa hartu zuten ezker alterglobaliza tzailearen berezko jarrerekin. Nolanahi ere, esan beharra dago dokumentu horien idazkun tzan askoz ere jende gu txiagok parte hartu zuela M15Mren mobilizazioetan parte hartu zuenak baino, eta hortaz, azken horien artean, asko direla hedatu eta ezagutarazi gabeko propo-samenak.

Irailean berriz ere elkartu ginen maia tzean elkarrizketatutako per tsonetako ba tzuekin. Mobilizazioarekiko zuten gogo bizia desagertua zen, eta nahikoa a tsekabetuta zeuden udan zeharreko bilakaera zela medio. Nolanahi ere, kritikak askotarikoak ziren, baita, ba tzuetan, elka-rren aurkakoak ere. Ba tzuen ustetan, M15Mren mobilizazioak inistituzionaliza tzen ari ziren, «po-litika zaharkituaren» ohitura txarrak hartuz, non gu txi ba tzuek erabakiak har tzen dituzten eta ordezka tzen ez duten jendearen izenean hitz egiten duten. Beste elkarrizketatu ba tzuen iri tziz, ordea, ba tzarren bidezko dinamika kaltegarria zen, eraginkorra ez zelako eta askori M15Mren mobilizazioetan jarrai tzeko gogoa ken tzen ari zi tzaielako.

3.3. INGURUNEAREKIKO ELKARRERAGINA ETA GIZARTE-INPAKTUA

Dokumentuaren hasieran aipatu dugunez, gure analisiaren bitartez M15Mren mobiliza-zioetako lehen etapetarako hurbilketa moduko bat egin nahi dugu, M15Mren mobilizazioetan parte hartu zutenek mobilizazioei buruz eta mobilizazioetan izandako esperien tziari buruz egin-dako adierazpenei adi-adi behatuz. M15Mren mobilizazioek beste gizarte-talde ba tzuekin eta mobilizatu nahi zuen gizartearekin ezarri zuen harremana ere bildu nahi izan dugu ikuspegi ho-rretara. Atal honetan harreman horiek aztertu nahi ditugu bereziki, eta, halaber, M15Mren mobi-lizazioek gizartean izan zuten inpaktura hurbildu nahi dugu, tentu handiz bada ere.

Hasiera batean, M15Mren mobilizazioek era batera edo bestera sistema politikoarekin edo ekonomikoarekin zerikusia duten erakunde guztiak kritikatu nahi izan zituzten. Alderdi poli-tikoak, enpresa handiak —finan tza-arlokoak bereziki— eta sindikatuak barne. Nolanahi ere, beste zenbait erakunde ere kritikatu nahi zituzten, hala nola GKEak batetik, aurrekontu pu-blikoaren mendetasun handia izanik boterearekin ados jarrita jardutearen susmopean hartuta, eta gizarte-mugimenduak bestetik, moteltasuna leporatuta. GKEei eta gizarte-mugimenduei «zaharkituta» zeudela ere lepora tzen zieten, baita «ortodoxia» alternatibo bat sortu izana ere, parte hartu nahi duen orok onartu beharrekoa. Horren aurrean, M15Mren mobilizazioek parte-har tze irekia eskaini nahi zuen, inolako ortodoxia onartu beharrik gabe. Nahi zuten guztiek beren


iri tzia eman zezaketen, eta iri tzi horiek guztiak errespetu handiz en tzuten ziren. Bilboko M15Mren mobilizazioetako susta tzaileetako gehienek gizarte-gaiekiko sen tsibilitatea adierazi nahi zuten, baina aldi berean, hotz ager tzen ziren gai horien alde betidanik jardun duten ohiko gizarte-mu-gimendu eta erakundeekin. Erakunde bateko kide zirenek edo kide izandakoek argi ikusten zu-ten M15Mren mobilizazioetan parte har tzeko beren kidetasuna nabarmen tzeari uko egin behar ziotela dinamika berriarekin bat egiteko, per tsona bakoi tzak adierazitakoari bakarrik balioa emanez17.

Gainerako gizarte- eta politika-aktoreek susmopean hartu zituzten M15Mren mobiliza-zioak, eta hainbatek aurkako jarrera argia ere eraku tsi zuten. Alderdi politikoak, PP eta PSOE gehiengodunak bereziki, M15Mren mobilizazioen lehen jomuga eta jomuga nagusia izan ziren. Gainera, udal-hauteskundeak baino pixka bat lehenago agertu ziren, eta horrek kolokan jar tzen

17 Elkarrizketatuetako bat sindikatu bateko kidea zen. Beste bat, berriz, alderdi politiko bateko kide izandakoa zen, baina al-derditik alde egiteko erabakia hartu zuen barne dinamikek huts egin ziotelako eta banakoaren ekimenak mugatuta zeude-lako. Beste zenbaitek adierazi zuten gizarte-arretako eta astialdiko erakundeen lagun tzaile gisa arituak zirela, gehienetan bo-luntario moduan Azkenik aipa tzekoa da gu txienez hiruk adierazi zutela iraganean konpromiso sindikala eta politikoa inten tsitate handiz bizi zutela beren familietan.


zuen alderdi horien legitimitateari eusten dion ordezkari tza-sistemaren legitimitatea. Hasiera-hasieratik, Alderdi Popularrak M15Mren mobilizazioen aurkako jarrera argia eraku tsi zuen. Mobi-lizazioaren lehen uneetan, alderdiko buruzagiek ezkerraren manipulazio bat zela adierazi zuten, hauteskundeen emai tzetan eragiteko asmoarekin bul tzatutakoa (El Mundo, 2011). Mobilizazioa alderdi sozialistaren ildo nagusiekin eta interesekin bat ez zetorrela ikusi zutenean, diskur tsoa gogortu egin zuten, eta «sistemaren aurkako jendea» (La Razón, 2011) eta beste zenbait adjekti-bo deskalifika tzaile erabil tzen hasi ziren. Alderdi sozialistako kideak, berriz, mobilizatuengana hurbil tzen ahalegindu ziren hasiera batean, protestak «uler tzen» zituztela adierazteko. Alabaina, mobilizatu zirenek inolako hurbilketarik ez zutela nahi egiaztatu ondoren, buruzagi sozialistek nolabaiteko oreka bilatu behar izan zuten, beren gobernuaren kudeaketa gogor kritika tzen zuen mugimendua ez bul tza tzeko, eta, aldi berean, alderdiaren aldekoak izaki M15Mko errebindika-zioekin bat zetozenen artean aurkako jarrerarik ez sorrarazteko. Zalan tzarik gabe, Izquierda Uni-da zen hasiera batean M15Mko errebindikazioekiko adostasun-maila handiagoa zuen alderdiak (Público, 2011), baina hurbil tzeko eta jarduera ba tzuetan parte har tzeko ahaleginak egin bazi-tuzten ere, kanpaldietan zeudenek ez zituzten ongi hartu (El País, 2011b). Hala, mobilizazioen aldeko jarrerari eu tsi bazioten ere, IUko kideek mobilizazioetatik aparte jarraitu zuten.

Euskadin, mobilizazioaren jatorri espainolak alderdi aber tzaleen ikuspegia baldin tzatu zuen. Alderdi aber tzale guztiak, Aralar, EA eta Bildu koalizio aber tzalea barne, M15Mren mobili-zazioetatik guztiz aparte jardun zuten hasiera-hasieratik, nahiz eta haien errebindikazio ba tzuk mobilizatuen idearioarekin bat etor zitezkeen, eta antolamenduan hasiera-hasieran inplikatu zirenetako ba tzuek beren aber tzaletasuna argi eta garbi adierazi zuten arren. M15Mren mobili-zazioak Bizkaian, eta, oro har, Euskadin, Espainian gerta tzen ari ziren mobilizazioen parte ziren, eta gainera auzi nazionala ez zen fun tsezkoa, ez errebindikazioetan ez ba tzarren eztabaidetan; horregatik mundu aber tzaleak mobilizazioetatik bereizteko erabakia hartu zuen18. Ondorengo atalean ikusiko dugunez, Gara izan zen, alde handiarekin gainera, M15Mren mobilizazioei buruzko informazio gu txien eman zuen egunkaria.

Mugimendu feministak, ekologistak eta nazioarteko elkartasunaren aldeko mugimen-duak ere M15Mren mobilizazioetatik aparte egon ziren hasiera batean, mobilizazio-prozesuari aldi berean jakin-minez eta mesfidan tzaz begiratuz. Mugimendu horietako parte-har tzaile ba-tzuk M15Mren mobilizazioen ba tzarretara hurbil tzen ziren, baina betiere dinamikaren bazte-rretan koka tzen ziren. Batetik, eztabaidak oso azalekoak eta zehaztugabeak zirela uste zuten, eta hori bereziki harrigarri eta sumingarria zen haien tzat, mugimendu horiek gai horietan la-nean urte asko darama tzatela kontuan hartuta. Jende horren tzat harrigarria zen, halaber, M15Mren mobilizazioek jende asko mobiliza tzeko eta jende askoren arreta erakar tzeko gaita-

18 Hainbat begiraleren aburuz, deigarria gertatu zen M15Mko batzarretan Espainia izatea erreferen tzia geografiko eta poli-tiko bakarra. Gainera, euskara oso gu txi erabili zuten ba tzarkideek, nola jendaurreko hi tzaldietan hala kanpaldietako kartele-tan. M15Mko mugimenduko kideak euskararen erabilera susta tzen ahalegindu ziren, egunek aurrera egin ahala.


suna izatea, haien orain arteko eskarmentuaren arabera, jendea mobiliza tzea askoz ere zaila-goa zelako. Asteek aurrera egin ahala, M15Mren mobilizazioetako parte-har tzaileak eta zen-bait gizarte-talde (bereziki ekologistak eta gu txi tzearen aldeko mugimenduko kideak) elka-rrengana hurbildu ziren.

M15Mren mobilizazioek ingurunean eragin zuten inpaktua neur tzea ez da lan erraza. Hau-teskundeen aurreko lehen egunetan jendea bil tzeko eraku tsi zuten gaitasuna harrigarria izan zen benetan. Nolanahi ere, hauteskundeetako datuak ikusirik (boto zuriak, boto baliogabeak eta alderdi bakoi tzak lortutako botoak) zera ondoriozta dezakegu, mobilizazioek oso eragin urria izan zutela udal-hauteskundeen emai tzetan. Estatu-mailako azaroaren 20ko hauteskunde orokorretan, aldiz, zenbait alderdi gu txiengodunek (UPD, IU, Amaiur) gorakada handia izan zu-ten, baina ez dirudi boto-aldaketa hori M15Mren mobilizazioen ondorioz etorri zenik.

Maia tzaren 22ko hauteskundeen ostean, ba tzarrak eta kanpaketak poliki-poliki hustu zi-ren. Zenbait agintarik baldarki jokatu zuten, ordea, eta Bar tzelonako kanpaldia indarrez desegin ondoren, parte-har tzea berpiztu egin zen behin-behinean. Alabaina, erreakzio horrek ez zuen asko iraun, eta M15Mko mugimenduko jendea mobilizazioari jarraipena emateko modua bila-tzen hasi zen. Bi irtenbide proposatu ziren. Batetik, mobilizazioa deszentraliza tzeko proposame-


na egin zen, hau da, kanpaldiak hiriguneetan antolatu beharrean, auzo eta herrietan parte-har-tzean oinarritutako prozesuak susta tzea proposatu zuten. Baina estrategia horrek ez zuen arrakasta handirik ekarri. Bizkaian, tokiko 16 ba tzar sortu ziren, baina gehienek aste gu txi ba tzuk baino ez zuten iraun, parte-har tzea oro har oso txikia izan zela19. Nolanahi ere, antolamendu-egitura berri bat sortu zen eta mantendu da, jende berria bil tzen jarrai tzen duena.

Bigarren estrategiari jarraiki, zenbait ekitaldi publiko deitu ziren, jendeak mobilizazioari a txikita jarrai zezan. Ekitaldi horietako lehena ekainaren 19ko manifestazioa izan zen. Beste hainbat hiritan gertatu zen bezala, Bilbon deialdiak arrakasta handia lortu zuen, eta antola-tzaileen aurreikuspenak nabarmen gainditu zituen20. Maia tzaren 15aren ondoko lehen mobiliza-zio-egunetan ez bezala, gizarte-mugimenduetako, GKEetako eta ezkerreko alderdi politikoetako per tsona ugarik bat egin zuten deialdiarekin, nolabait talde horiek M15Mren mobilizazioetara hurbil tzen ari zirela iragar tzen zuena. Gainera, kontuan har tzekoa da M15Mren mobilizazioetako parte-har tzaileen gogoetek gero eta zerikusi handiagoa zutela ezker alterglobaliza tzailearen eta gizarte-mugimenduen jarrerekin.

19 Prozesuan parte har tzen duten per tsonek eman ziguten informazio hori, eta jarraian M15Mko mugimenduaren ba tzorde arteko ba tzarraren aktek berre tsi zuten (h ttp://m15mbizkaia.net/ [Kontsulta: 2012ko apirilaren 23a]).

20 Egindako kalkuluen arabera, 8.000-10.000 per tsona bertaratu ziren, gu txi gorabehera.

COLE

CCIÓN

GA

ZTE

AKBILDUMA

G 4. M15Mren mobilizazioak

eta komunikabideak

4

4.1. 2011KO MAIA TZAREN 19TIK IRAILAREN 15ERA BITARTE M15MREN MOBILIZAZIOEK PREN TSAN IZAN ZUTEN PRESEN TZIA

M15Mren mobilizazioek ingurunearekin izan zuten harremana azter tzean, komunikabi-deek mobilizazioaren inguruan eman zuten irudia fun tsezkoa da, komunikabideei esker M15Mren mobilizazioa garran tzizko albistea izan zelako, mobilizazioaren jendaurreko irudia sortu edo aldatu zelako, eta horrek jende gehiago erakar tzea ahalbidetu zuelako. Komunikabideen diskur-tsoa sistematikoki aztertu ahal izateko, atal honetarako zazpi egunkariren edizio digitalak hartu nahi izan ditugu ain tzat: El Correo, Deia, Gara, El País, El Mundo, Abc eta La Razón. Hala, maia-tzaren 19tik irailaren 15era bitarte egunkari horiek guztiak miatu genituen, M15Mren mobiliza-zioen erreferen tzia argiak zituzten artikuluak bil tzeko21. Guztira 4682 artikulu bildu genituen, egunkariz egunkari honela banatuta:

1.taula

M15MREN MOBILIZAZIOEI BURUZKO ARTIKULUAK PREN TSAN NOLA BANATU ZIREN,

EGUNKARIZ EGUNKARI, MAIA TZAREN 19TIK IRAILAREN 15ERA BITARTE

ELCORREO DEIA GARA ELPAÍS ELMUNDO ABC LARAZÓN

715 327 114 1117 1213 908 288

Bestetik, Bilboko M15Mren mobilizazioetako protagonistei egindako elkarrizketen trans-kripzioak ain tzat hartu ditugu komunikabideen diskur tsoa eta M15Mren mobilizazioetako prota-gonistek esandakoa konpara tzeko.

21 Artikuluak hauta tzeko honako irizpide hauek erabili ziren: (1) «indignados» eta «plaza» («suminduak» eta «plaza») termi-noak paragrafo berean daudenean; (2) honako hauetako bat ageri denean: «15M», «15-M», «15 M» edo «15 Mayo».

M15Mren mobilizazioak eta komunikabideak


Jarraian, komunikabide bakoi tzak lehen hilabetean argitaratutako artikuluetan erabili-

tako hi tzak zenbatu ditugu, baita elkarrizketatutako per tsona bakoi tzak erabilitako hi tzak zenba-

tu ere, eta jarraian zerrenda bat osatu dugu, M15Mren mobilizazioak azter tzeko gure tzat

esangura tsuak izan daitezkeen 29 kategoriaz osatua22. 2. taulako bigarren zutabean zerrendatu-

tako terminoak konbinatuz sortu dira kategoria horiek. Taula horren bitartez, kategoria horiek

M15Mren mobilizazioei buruzko informazioetan duten pisu erlatiboa adierazi nahi da, zenbakiz

eta irudiz adierazi ere, hautatutako zazpi egunkariak batera aztertuz, egunkariak banan-banan

hartuz eta mobilizazioko garran tzizko parte-har tzaileei egindako elkarrizketen transkripzioak

ain tzat hartuz. Kategoria horiek dokumentu bakoi tzean bildutako informazioaren aldean duten

pisu erlatiboa kalkula tzeko, artikulu oso bat dokumentu bakar tzat jo da; elkarrizketen transkri-

pzioetan, berriz, elkarrizketaren galdera bakoi tzari emandako eran tzun bakoi tza dokumentu bat

dela hartu da ain tzat (guztira, 454 dokumentu). Kategoria bakoi tzeko EEHI Elkarketa Erlatibo

Haztatuko Indizeak adierazten du taularen bigarren zutabeko kategorien eta M15Mren mobiliza-

zioen arteko elkarketa-maila dokumentu-datuen base bakoi tzean (2. taulan ageri diren bezala:

komunikabide guztiak batera, komunikabide bakoi tza bakarka eta elkarrizketen transkripzioa).

Taularen gorpu tzeko laukietan ageri da EEHI balio hori23. 100dik gorako EEHI balioek zera ema-

ten dute adi tzera, kategoria hori gehiagotan ageri dela dokumentu horietan aztertutako katego-

ria guztien batez bestekoan baino. Hortaz EEHI indizea zenbat eta handiagoa izan (grisa zenbat

eta biziagoa izan), aztertutako kategoriaren eta M15Mren mobilizazioen arteko elkarketa-maila

orduan eta handiagoa izango da dokumentu horietan. Alderan tziz, EEHI indizea zenbat eta txi-

kiagoa izan (marroia zenbat eta biziagoa izan beraz), elkarketa-maila ere orduan eta txikiagoa

izango da. 2. taularen azterketatik zenbait ondorio atera di tzakegu:

22 Terminoak hauta tzeko metodo misto bat hautatu genuen: batetik, termino bakoi tza egunkari bakoi tzean zenbat aldiz agertu zen hartu genuen kontuan, eta, bestetik, zenbait hipotesi sortu genituen, kategoria bakoi tzak eduki dezakeen garran-tziaren inguruan. Hortaz, kontuan hartutako zenbait kategoriak, ‘gatazka’ eta ‘indarkeria’ terminoek adibidez, azkenean oso pisu erlatibo txikia lortu zuten iturri guztietan.

23 EEHI Elkarketa Erlatibo Haztatuko Indizea hiru urra tsetan kalkula tzen da:

— Datu-base bakoi tzean, zerrendako kategoria bakoi tza aipatu duten dokumentuen kopurua zenba tzen da, baita kategoria bakoi tza zenbat aldiz aipatu den ere.

— Kategoria bakoi tzaren eta M15Mren mobilizazioen arteko elkarketa-inten tsitate horretatik abiatuta, kategoria ageri den aldien kopurua M15Mren mobilizazioen adierazgarri diren kategorien mul tzoa ageri den aldi kopuruaren artean zati tzen da, eta, horrela, EEH Elkarketa Erlatibo Haztatua kalkula tzen da.

— Base bakoi tzari dagozkion EEH balio haztatu guztien batez bestekoa 100era murrizten da, eta horrela, kategoria bakoi tzari dagozkion EEH balioak EEHI indize-balio bihur tzen dira. Kategoria bakoi tzerako datu-base bakoi tzean lortutako EEHI ba-lioak elkarren artean aldera daitezke, eta horrela an tzekotasunak eta desberdintasunak aurki daitezke iturrien arabera M15Mren mobilizazioei lotutako kategorietan.

Gelaxketan, balioak ez ezik, kolore-eskala bat ere ageri da. Kontuan hartuta 100eko balioa base bakoi tzean haztatutako ba-lioen batez bestekoa dela, 100dik gorako EEHI guztiak grisez koloreztatu dira, eta grisa orduan eta biziagoa izango da 100eko baliotik urrundu ahala. Grisa zenbat eta biziagoa izan, M15Mren mobilizazioek orduan eta lotura handiagoa izango dute kate-goria horrekin dokumentu-base horretan. 100dik azpiko EEHI indizeak, berriz, marroiz koloreztatu ditugu, 0ra (korrelazio nu-lua) hurbildu ahala marroi-kolorea biziagotu egingo dela 2. taulak EEHI indizeari buruzko datuak aurkezten ditu, kategoriak ordenatuta M15Mren mobilizazioetako protagonistei egindako elkarrizketetan duten maiztasun erlatiboaren arabera.

634. M15Mren mobilizazioak eta komunikabideak

2.t

au

la

KA

TEG

OR

IA A

DIE

RA

ZGA

RR

IEN

ER

AB

ILER

AR

EN M

AIZ

TASU

N E

RLA

TIB

OA

REN

KO

NP

AR

AZI

OA

KO

MU

NIK

AB

IDEE

N

ETA

MA

IA TZ

AR

EN1

5EK

O M

OB

ILIZ

AZI

OET

AK

O P

AR

TE-H

AR

TZA

ILEE

N A

RTE

AN

EGU

N-

KA

RI

TALD

EA

ELC

O-

RR

EOD

EIA

GA

RA

EL

PA

ISEL

M

UN

DO

AB

CLA

R

AZO

N

ELK

AR

-R

IZK

E-TA

KD

OK

46

82

71

53

27

11

41

11

71

21

39

08

28

84

54

24M

ovim

ient

o$ o

mug

imen

du$

453,

7164

5,43

566,

8439

7,29

389,

5732

7,25

504,

7458

2,75

511,

2228

Trab

aj$

o la

n$ o

par

ado

o pa

rado

s o

dese

mpl

e$12

9,99

89,9

315

0,65

111,

8417

1,40

95,9

314

9,36

133,

9543

6,05

2Po

litic

$ o

polit

ik$

346,

3639

5,04

576,

5247

3,15

354,

3132

6,47

248,

7617

9,61

309,

5513

Asa

mbl

ea$

asan

blad

$88

,65

108,

4673

,57

77,8

997

,21

72,4

978

,26

109,

5828

8,40

25Tw

i tte

r o

face

book

o r

ed o

red

es o

inte

rnet

$ o

sare

$61

,46

22,7

963

,96

31,1

039

,61

136,

9442

,36

61,4

423

2,02

7Pa

rtid

o$ o

sin

dica

$ o

sind

ikat

u$13

1,44

100,

0212

6,64

128,

9416

3,66

122,

0011

2,82

146,

0618

1,01

11Ca

mbi

$ o

alda

tu$

o al

dake

t$58

,72

34,8

173

,77

70,6

785

,59

48,9

456

,35

35,5

516

6,11

3D

emoc

ra$

o de

mok

ra$

98,8

310

3,47

146,

8116

5,41

103,

6194

,15

78,1

443

,38

143,

6210

Prop

on$

o pr

opue

s$ o

sol

ucio

n$ o

pro

posa

$ o

solu

zio$

o k

onpo

n$89

,34

62,5

510

2,68

67,6

781

,71

113,

2583

,76

79,9

012

9,19

23El

ecci

on$

o vo

t$ o

hau

tesk

und$

o b

ot$

306,

8024

8,83

184,

8928

2,46

284,

6740

0,98

309,

4317

5,10

83,0

54

Prob

lem

a$ o

cri

sis

o ar

azo$

o k

risi

$ o

mal

esta

r o (e

gon

adj e

zin$

)11

1,44

83,9

095

,69

117,

9019

6,29

71,4

310

0,06

75,8

580

,31

18Vo

z o

deba

t$ o

ref

lexi

$ o

abo t

s$ o

ezt

abai

d$86

,49

90,1

070

,31

123,

4497

,25

72,9

697

,91

45,3

355

,01

29Co

ordi

n$ o

koo

rdin

$3,

532,

540,

672,

075,

822,

884,

153,

0154

,76

12M

anif

est$

o c

once

ntra

cion

$ o

konz

entr

azio

$22

4,15

286,

8112

6,69

149,

2814

1,60

252,

3226

5,39

364,

7440

,56

16Si

stem

a21

,12

22,3

134

,64

40,9

128

,20

9,01

26,7

513

,12

34,0

722

Res

pet$

o c

ivi$

o p

az o

pac

ific

$ o

pake

$ o

zibi

$68

,54

65,7

852

,50

68,9

054

,89

85,1

763

,33

80,1

132

,35

17Pa

rtic

ipa$

o p

arti

zipa

$ o

part

ehar

$53

,60

68,3

472

,17

51,1

442

,31

60,1

942

,34

35,0

331

,44

20Le

y o

lega

l$ o

lege

$49

,70

21,1

216

,87

29,7

339

,63

96,5

648

,26

50,3

421

,90

14Ju

st$

o iu

st$

15,0

28,

6115

,42

27,8

922

,75

10,8

914

,92

13,1

918

,86

26Ju

vent

ud o

jóve

nes

o ju

veni

l o g

azte

$42

,93

35,4

635

,55

111,

2953

,29

29,0

244

,91

48,8

613

,69

19Co

nsen

s$ o

kon

tsen

ts$

o ad

osta

$2,

841,

732,

568,

484,

302,

241,

833,

7612

,52

21Cr

itic

$ o

krit

ik$

21,6

115

,25

20,9

228

,23

26,4

822

,56

17,1

218

,27

7,45

8G

obie

rno

o go

bern

a$ o

gob

ernu

$16

7,81

109,

1989

,76

105,

0916

7,83

144,

6227

5,86

282,

385,

1715

Futu

r$ o

eto

rkiz

un$

14,3

79,

7921

,95

23,0

721

,50

9,91

15,9

83,

773,

5527

Port

avo$

o b

ozer

amal

e$30

,47

35,2

818

,61

14,3

531

,08

25,3

830

,30

62,9

73,

301

Prot

est$

140,

9617

1,09

73,1

811

3,21

120,

2016

7,05

121,

5616

7,77

1,83

9Ec

onom

i$ o

eko

nom

i$74

,65

54,8

483

,95

69,8

069

,90

95,8

158

,79

68,5

21,

836

Viol

ent$

o b

iole

nt$

4,61

6,29

1,72

3,49

4,13

2,89

5,99

14,2

80,

765

Conf

lict$

o k

onfl

ikt$

o g

ataz

ka$

0,83

0,26

0,50

5,33

1,23

0,70

0,56

1,37

0,41


1. Komunikabide bakoi tzak gaiari eskainitako artikuluen kopuruaren haritik dator lehena. Deigarriena zera da, Garako oso artikulu gu txik aipatu zituztela M15Mren mobilizazioak maia tzaren 19tik irailaren 15era bitarte. Aurreko atalean aipatu dugunez, hasiera-ha-sieratik ezker aber tzaleak ez zuen M15Mren mobilizazioetan inplikatu nahi izan, eta aurreko datu horrek egiaztapen hori berre tsi du.

2. Beste zenbait alde nabari dira mobilizazioan zuzenean inplikatutako per tsonen eta ko-munikabideen diskur tsoen artean. Zenbaitetan alde berberak nabari dira egunkari guztietan, baina beste zenbaitetan desadostasunak ageri dira egunkarien artean. Hemen datu esangura tsuenak bakarrik aipatuko ditugu:

— Kategoria jakin ba tzuk askoz ere gehiagotan ageri dira M15Mren mobilizazioetan parte hartu zutenei egindako elkarrizketen transkripzioetan mobilizazioari buruzko aipamenen bat jaso duten egunkari-artikuluetan baino. Honako kategoria hauek bildu dira talde horretan: [lana, langabezia], [ba tzarra], [sareak, Twi tter, Facebook, internet], [alderdiak, sindikatuak], [aldaketa], eta [proposamenak, konponbideak].

— Bi kasutan, [politika] eta [demokrazia] kategorietan, EEHI indizeen batez bestekoetan ez da alde handirik nabari egunkarien eta elkarrizketen artean. Alabaina, batez beste-koen azpian, oso alde esangura tsuak ageri dira egunkarien artean. [Politika] katego-rian adibidez, Deia eta Gara egunkarietako EEHI indizeak askoz ere handiagoak dira egunkari eta elkarrizketen batez bestekoan baino. La Razón eta ABC egunkariek, be-rriz, askoz ere balio txikiagoak eman dituzte. [Demokrazia] kategoriarako, elkarrizke-ten EEHI indizea pixka bat handiagoa da zazpi egunkarien batez bestekoa baino, baina [politika] kategorian bezala, Deiako eta Garako balioak elkarrizketetan jasotakoak bai-no handiagoak dira, eta ABCk eta La Razónek, aldiz, askoz ere balio txikiagoak eman dituzte. Bi kasuetan pen tsa liteke lerrokadura ideologikoa gertatu dela.

— Beste zenbait kasutan, berriz, egunkariek askoz ere gehiagotan aipatu dituzte kate-goria jakin ba tzuk M15Mren mobilizazioetan parte har tzeagatik elkarrizketatu-takoek baino. Honako hemen kategoria horiek: [hauteskundeak, botoa], [manifesta-zioa, kon tzentrazioa], [errespetua, zibikoa, bakea, bake tsua], [gazteria, gazteak], [gobernua], [bozeramailea], [protesta] eta [ekonomia].

— [arazoa, krisia, egonezina] kategoria eta [aho tsa, eztabaida, gogoeta] kategoria izan dira egunkariek oro har gehien erabilitakoak, baina nolanahi ere alde handiak ageri dira goiburuen artean El Paísek eta Garak M15Mren mobilizazioak [arazoa, krisia, egonezina] kategoriarekin lotu dute gainerako egunkariek baino nabarmen gehia-gotan. Eta Garak gauza bera egin du [aho tsa, eztabaida, gogoeta] kategoriarekin.

3. Azkenik, zenbait kategoriak pisu berbera izan dute egunkarietan eta elkarrizketetan. Kategoria horietako ba tzuk maiz ageri dira diskur tsoan, eta beste ba tzuek, aldiz, oso presen tzia urria izan dute:


— [Mugimendua] kategoriak garran tzi handia du datu-base guztietan, eta baseen ar-tean aipa tzeko moduko alderik ez da agertu.

— Beste zenbait kategoriak —[sistema], [legea, legezkoa], [justua, justizia], [adosta-suna], [kritika] eta [etorkizuna]— oso korrelazio txikia izan dute M15Mren mobiliza-zioekin, aztertutako iturri guztietan.

— Azkenik, aipa tzekoa da [indarkeria] eta [gatazka] kategoriek oso presen tzia txikia izan dutela.

Ondorio horiek honako proposamen hauen bitartez labur daitezke:

— Oro har, M15Mko mugimendua bake tsu tzat jo tzen da, gatazka-eragile ez den mugimendu tzat alegia. Protagonistek ere argi ikusten dute M15Mren mobilizazioek kategoria jakin ba tzuekin, [politika] eta [demokrazia] kategoriekin alegia, zerikusia du-tela, eta egunkariak bat datoz horretan, maila desberdinetan bada ere.

— Bilboko M15Mren mobilizazioetako zuzeneko protagonisten diskur tsoa egunkariena bai-no neurri handiagoan lo tzen zaie arazo jakin ba tzuei [langabezia, lana] eta zenbait akto-


reren [alderdiak, sindikatuak] eran tzukizunari. Joera «positiboagoa» ere baduela dirudi, [aldaketa] eta [proposamena, konponbideak] kategoriek adibidez presen tzia handiagoa dutelako. M15Mren mobilizazioetako parte-har tzaileek askoz ere gehiagotan aipatu dute internetek eta gizarte-sareek mobilizaziorako bete tzen duten zeregina egunkariek baino

— An tza denez, egunkariek M15Mren mobilizazioak lotu dituzte protagonisten tzat hain garran tzizkoak ez diren kategoria jakin ba tzuekin. Hala, M15Mren mobilizazioak gaz-teekin, hauteskunde-testuinguruarekin, protestekin eta egoera ekonomikoarekin lotu dituzte. Gobernuari buruzko aipamenak, halaber, elkarrizketetan baino askoz ere gehiagotan ageri dira.

4.2. M15MREN MOBILIZAZIOEN EGUNKARI-TRATAMENDUAREN BILAKAERA, 2011KO MAIA TZAREN 15ETIK ABENDUAREN14RA BITARTE

Analisia osa tzeko, kategoria horiek M15Mren mobilizazioei lotutako pren tsa-artikuluetan 2011ko azken zazpi hilabeteetan izan duten presen tziaren bilakaera ere aztertu dugu. Horretarako, aurreko kasuaren metodologiari jarraitu diogu, baina pren tsa-artikuluen gure datu-basea zabaldu nahi izan dugu, abenduaren 14ra arte argitaratuak bilduz. Kasu horretan, 3. taulako zutabeek zera adierazi dute, aztertutako zazpi egunkarietan hilabete horietan argitaratutako artikuluetan kate-goria bakoi tza M15Mren mobilizazioekin zenbateraino elkartu den. Azken zutabean, garran tzizko parte-har tzaileei egindako elkarrizketen transkripzioari eu tsi diogu, kategoriak ordenatu ahal iza-teko M15Mren mobilizazioek kategoria horiekiko duten elkarketa-mailaren arabera.

Lehenik eta behin zera ikusten dugu, zazpi egunkarietan M15Mren mobilizazioei buruz argitaratutako artikuluen kopuruak poliki-poliki behera egin duela. Ildo horretan, maia tzaren 15etik ekainaren 14ra bitarte, M15Mren mobilizazioei buruzko 2048 artikulu zenbatu dira, eta kopuru horrek poliki-poliki behera egin du (ikus taularen 1. lerroa), irailaren 15etik urriaren 14ra bitarte jasotako 364 artikuluko kopurura iristeraino. Hurrengo hilabetean, urriaren 15etik aza-roaren 14ra bitarte alegia, behin-behineko gorakada ageri da, hauteskunde orokorren hurbilta-sunarekin lotura nabaria daukana. Azarotik aurrera, erreferen tziek berriz ere behera egin zuten nabarmen. Datu horiek bi joera ematen dituzte adi tzera. Batetik, mobilizazioaren hasiera bateko eferbeszen tzia i tzali da poliki-poliki, eta bestetik, M15Mren mobilizazioak gizarte-erreferen tzia bihurtu dira, ongizatearen estatua desmunta tzeko politikei aurre egiteko une jakin ba tzuetan aktiba tzen dena, hauteskundeak gertu daudenean adibidez.

M15Mren mobilizazioak garran tzizko tzat jo ditugun kategorietara zenbateraino elkartu diren azter tzean ere zenbait aldaketa esangura tsu a tzeman ditugu denborak aurrera egin ahala.


Zenbait kategoriak, [mugimendua], [ba tzarra], [demokrazia] eta [manifestazioa, kon tzentrazioa] kategoriek adibidez, indarra galdu dute lehen hiru hilabeteen ostean. Oso litekeena da kategoria horiek kanpaldiekin eta kaleko presen tziarekin lotura handia izatea, eta presen tzia publikoak behera egin ahala, M15Mren mobilizazioen eta kategoria horien arteko elkarketa-maila ere be-hera egin izana. [Protesta] kategoriak aurrekoen portaeretatik gertu jarrai tzen du; izan ere, lehen hilabeteetan gora egin eta urrira bitarte goiari eu tsi bazion ere, azaroan eta abenduan kategoria horren elkarketa-indizeak nabarmen egin zuen behera.

Zenbait kategoriak elkarketa-maila handiari eu tsi diote denborak aurrera egin ahala, hala nola politika], [lana, langabezia], eta [gobernua] kategoriek. Azken hori ez zen aurrekoen garran-tzi-mailara iri tsi mobilizazioen lehen hilabetean, baina gerora dezente ageri da M15Mren mobi-lizazioei buruzko informazioan. Beste kategoria ba tzuek poliki-poliki pisua irabazi dute M15Mren mobilizazioei lotutako pren tsa-artikuluetan. Horrela, esaterako, [alderdiak, sindikatuak], [ara-zoa, krisia, egonezina] eta [ekonomia] kategorien garran tzia hazi da, agian M15Mren mobiliza-zioei buruzko pren tsa krisi ekonomikoari eta krisi horren ondorioei lotu zaielako bereziki.

Azkenik, «sasoiko» portaera duten kategoriak ere badaude. [Hauteskundeak, botoa] kategoria-rena da kasurik argiena. Izan ere, hauteskunde-testuinguruari eta M15Mren mobilizazioei lotu zaie bereziki, nola maia tzean hala azaro-abenduan, eta ondorengo hilabeteetan, aldiz, behera egin du.

Analisi horretatik zera ondoriozta tzen da, M15Mren mobilizazioek aztertutako zazpi egunka-rietan eman duten irudia aldatu dela denborak aurrera egin ahala. Hasiera batean, [demokraziaren] kalitateari eta [lanari, langabeziari] lotutako arazoei dagokienez [protesta tzen duen] [mugimendu] [politikoaren] kon tzeptuaren inguruan eratu zen. Neurri batean, protesta horrek [gobernua] zuen jomugan, eta jendeak [ba tzarra] eta [manifestazioa, kon tzentrazioa] har tzen zituen hizpide mobiliza tzeko bitartekoak izenda tzeko. Hilabeteek aurrera egin ahala, irudia eraldatu da. M15Mko mugimenduak [politikari] eta [gobernuari] lotuta jarrai tzen du, baina [demokraziari] buruzko erre-bindikazioekin eta mobilizazioarekin zuen lotura-maila jai tsi da; krisi ekonomikoarekin zerikusia duten [lana, langabezia], [arazoa, krisia, egonezina], [ekonomia] kategorien pisuak, aldiz, gora egin du. Gainera, beste aktore ba tzuei [alderdiak, sindikatuak] buruzko aipamenak gero eta gehiagotan ageri dira. Eraldaketa hori bi modutara interpreta daiteke: Lehen interpretazioaren arabera, bi-lakaera hori komunikabideen interpretazio-aldaketaren ondorioz etorri li tzateke; izan ere, poliki-poliki komunikabideek krisi ekonomikoaren esparruan kokatu dituzte M15Mren mobilizazioak, [demokrazia] hobe baten aldeko hasierako eskariaren a tzean zegoen sistema politikoaren fun-tzionamenduaren kritika ezkutatuz. Bigarren interpretazioaren arabera, M15Mren mobilizazioek gero eta lehentasun handiagoa eman diete krisi ekonomikoari eta krisi ekonomikoak per tsona mul tzo bakoi tzaren tzat dakar tzan bestelako ondorioei, eta pren tsa-artikuluek joera hori bere horre-tan jaso dute. Guk bi interpretazioak aipatu besterik ez dugu egingo, gure datuek eta metodologiak ez digutelako biderik ematen errealitatea isla tzeko onena zein den jakiteko.


3.t

au

la

M1

5M

REN

MO

BIL

IZA

ZIO

EI B

UR

UZK

O K

ATE

GO

RIA

AD

IER

AZG

AR

RIE

N E

RA

BIL

ERA

REN

MA

IZTA

SUN

ER

LATI

BO

AR

EN H

ILEK

O B

ILA

KA

ERA

EG

UN

KA

RI

MU

L TZO

BA

TEA

N

A

LDIA

ELK

A-

RR

IZK

E-TA

K

1

5M

AY

/1

4J

UN

15

JU

N/

14

JU

L1

5J

UL/

1

4A

GO

15

AG

O/

14

SEP

15

SEP

/1

4O

CT

15

OC

T/

14

NO

V1

5N

OV

/1

4D

ICD

OK

20

48

13

23

87

25

11

36

46

13

36

94

54

24M

ovim

ient

o$ o

mug

imen

du$

407,

6149

7,72

577,

6630

4,75

369,

5721

4,55

139,

9651

1,22

28Tr

abaj

$ o

lan$

o p

arad

o o

para

dos

o de

sem

ple$

97,0

414

5,79

178,

6916

3,51

158,

9817

4,42

166,

4043

6,05

2Po

litic

$ o

polit

ik$

331,

5743

5,56

238,

5132

8,66

328,

1937

5,76

358,

7430

9,55

13A

sam

blea

$ as

anbl

ad$

89,4

862

,91

119,

6068

,22

56,8

628

,02

27,9

028

8,40

25Tw

i tte

r o

face

book

o r

ed o

red

es o

inte

rnet

$ o

sare

$70

,89

45,5

271

,84

45,0

048

,20

99,9

660

,45

232,

027

Part

ido$

o s

indi

ca$

o si

ndik

atu$

129,

4998

,80

84,6

831

7,41

198,

8420

1,61

258,

8318

1,01

11Ca

mbi

$ o

alda

tu$

o al

dake

t$61

,93

51,2

358

,43

59,4

088

,11

108,

6581

,65

166,

113

Dem

ocra

$ o

dem

okra

$10

6,72

138,

1446

,38

66,5

784

,69

64,7

140

,41

143,

6210

Prop

on$

o pr

opue

s$ o

sol

ucio

n$ o

pro

posa

$ o

solu

zio$

o k

onpo

n$84

,73

85,3

210

1,04

77,3

270

,49

143,

3773

,65

129,

1923

Elec

cion

$ o

vot$

o h

aute

skun

d$ o

bot

$53

0,69

148,

0392

,55

144,

1317

6,42

490,

8372

5,27

83,0

54

Prob

lem

a$ o

cri

sis

o ar

azo$

o k

risi

$ o

mal

esta

r o (e

gon

adj e

zin$

)75

,00

159,

0413

8,60

126,

0715

9,68

135,

7021

4,28

80,3

118

Voz

o de

bat$

o r

efle

xi$

o ab

o ts$

o e

ztab

aid$

90,4

495

,00

57,4

058

,49

77,0

314

2,52

100,

0455

,01

29Co

ordi

n$ o

koo

rdin

$2,

695,

433,

562,

683,

964,

204,

4054

,76

12M

anif

est$

o c

once

ntra

cion

$ o

konz

entr

azio

$20

4,12

183,

4629

8,63

298,

6618

2,42

110,

2658

,41

40,5

616

Sist

ema

16,0

734

,98

25,9

99,

8222

,14

26,7

923

,39

34,0

722

Res

pet$

o c

ivi$

o p

az o

pac

ific

$ o

pake

$ o

zibi

$62

,06

89,0

669

,36

41,8

060

,34

43,6

941

,06

32,3

517

Part

icip

a$ o

par

tizi

pa$

o pa

rteh

ar$

59,1

641

,26

53,5

444

,00

64,7

245

,04

25,0

431

,44

20Le

y o

lega

l$ o

lege

$52

,29

42,9

350

,41

39,2

339

,10

67,6

845

,61

21,9

014

Just

$ o

iust

$9,

7220

,69

17,4

121

,08

58,3

920

,98

14,5

918

,86

26Ju

vent

ud o

jóve

nes

o ju

veni

l o g

azte

$42

,71

29,0

570

,82

63,1

439

,04

19,7

516

,24

13,6

919

Cons

ens$

o k

on ts

en ts

$ o

ados

ta$

2,67

2,00

2,28

6,47

1,45

1,58

0,60

12,5

221

Crit

ic$

o kr

itik

$10

,80

33,0

331

,84

36,8

240

,75

16,9

022

,60

7,45

8G

obie

rno

o go

bern

a$ o

gob

ernu

$12

5,62

187,

9820

9,74

221,

0519

3,97

137,

9816

3,36

5,17

15Fu

tur$

o e

tork

izun

$15

,46

16,0

77,

0616

,28

15,1

818

,29

30,2

53,

5527

Port

avo$

o b

ozer

amal

e$28

,18

36,6

428

,01

22,1

714

,98

18,3

512

,50

3,30

1Pr

otes

t$13

6,11

107,

6017

3,72

204,

9918

7,03

64,7

246

,47

1,83

9Ec

onom

i$ o

eko

nom

i$55

,53

86,1

086

,83

106,

2515

4,02

121,

1414

5,95

1,83

6Vi

olen

t$ o

bio

lent

$0,

8719

,82

4,03

2,75

0,58

1,13

0,57

0,76

5Co

nflic

t$ o

kon

flik

t$ o

gat

azka

$0,

350,

851,

393,

294,

881,

391,

390,

41

COLE

CCIÓN

GA

ZTE

AKBILDUMA

G 5. Zer adierazten digute

M15Mren mobilizazioek?: ikasgaiak eta galderak

5

Aurreko ataletan aurkeztutako analisiak agerian uzten duenez, M15Mren mobilizazioek zalan tzan jarri dute erakunde politikoen eta zenbait gizarte-aktoreren zeregina. Gehiegizkoa li tzateke M15Mren mobilizazioak iraul tzarekin lo tzea, baina mobilizazioek eta gizartean eragin-dako oihar tzunak zenbait gai ekarri dituzte eztabaida publikora, M15Mren mobilizazioen etorki-zuneko dinamikari, erakunde politikoei, gizarte-mugimenduei, eta, oro har, herritarrek gai publikoetan eduki beharreko parte-har tzeari eragiten dietenak. Eztabaida horietako ba tzuk zuzenean sortu dira, M15Mren mobilizazioen esanbidezko eskari eta protesten bitartez; beste ba tzuk, berriz, zeharka etorri dira, mobilizazioen jardun-mekanismoen bitartez. Atal honetan gai horiei buruzko gogoeta ba tzuk jaso ditugu, aurreko analisiaren argitan sortutakoak.

5.1. M15MREN MOBILIZAZIOEN ETORKIZUNA

M15Mren mobilizazioetatik gizarte-mugi-mendu bat sortuko da azkenean? Alderdi politiko bat eratuko dute? Indarrean dauden beste plata-forma ba tzuetara bilduko da mugimendua? Den-borarekin indarra galduko du? Gizarte-sareetan aurkituko du jarrai tzeko eta sendo tzeko platafor-ma? Interesgarria li tzateke galdera horietarako eta an tzeko beste hainbat galderatarako eran tzun egokia aurki tzea, baina guk zori txarrez ezin dugu horrelakorik egin, et ez dugu fun tsik gabeko iragarpenik egin nahi, halaber, M15Mren mobiliza-zioetatik zer etorriko ote den. Nolanahi ere, metatutako informazioa eta azken hilabeteetako bi-lakaera oinarri tzat hartuta, zenbait elementu aipatuko ditugu hemen, gure ustez etorkizuneko joeren iragarle izan daitezkeenak.

Aldez aurretik adierazi dugunez, Democracia Real Ya izeneko talde txiki batek internetetik eta gizarte-sareetatik sustatuko protesta baten haritik sortu ziren M15Mren mobilizazioak. Hasie-rako protesta horrek zera salatu nahi zuen, erakunde politikoak ez zirela gai gehiengoaren interesak eta borondatea ordezka tzeko, finan tza-botereen mendean zeudelako. Azkenean, protesta horrek DRYren deialdiaren mugak gainezkatu zituen, eta berehala hedatu zen, ezer gu txi planifikatuta.

Zer adierazten digute M15Mren mobilizazioek?: ikasgaiak eta galderak

«Esaten dena esaten dela ere, hemendik alderdi politiko bat sortuko dela irudi tzen zait. Nola? Ideiarik ere ez»


Mobilizazioak askotariko jendea bildu zuen, eta hasiera batean guztiek ere alde batera u tzi zi-tuzten beren desadostasunak, guztion sumindura eta protesta ardatz hartuta. Mobilizazioaren lehen etapetan, emozioak eta sormenezko adierazpideak nabarmendu ziren bereziki, ongi zehaztutako ideia eta proposamen mul tzo batera lerratu beharrean. M15Mren mobilizazioen helburuak adosteko eta idazteko bidean hainbat oztopo aurkitu zituzten, eta ahalegin horien ondorioz azkenean zenbait dokumentu programatiko ida tzi bazituzten ere, ez dago esaterik horiek M15Mren mobilizazioen ikur bihurtu direnik.

M15Mren mobilizazioen nondik norakoak argi tzen ari dira neurri batean, eta hori hala da parte-har tzaileen eguneroko erabakien ondorioz, eta batez ere talde jakin ba tzuek mobilizazioen alde tinko jarraitu dutelako. Kontuan hartuta ezein erakunde formalek ezin duela M15Mren mo-bilizazioen heren tzia jaso edota haren izena eta historia erabili, normalena zera da, mobilizazioe-tan murgilduta jarrai tzen dutenek azkenean «ondorengo tza-eskubidea» berengana tzea. Hiri bakoi tzak bere kasa diharduen arren, an tza denez guztiek ere «jarrai tzearen» aldeko jarrera har-tu dute, eta, ildo horretan, ezker alterglobaliza tzailetik gertuago dauden zenbait taldek M15Mren mobilizazioen ondorengo tza hartu dute. Ezbairik gabe, horrek koheren tzia ideologiko handiagoa, eta, agian, nolabaiteko egitura organikoa emango die M15Mren mobilizazioei, baina litekeena da, halaber, ideologia jakin batekiko identifikazio horrek zenbait per tsona urrunaraztea, hain zuzen ere hasiera batean parte hartu nahi izan zutenak besteak beste mobilizazioek profil ideo-logiko argirik ez zutelako.

Ez dakigu zenbateraino lortuko duten M15Mren mobilizazioek per tsona talde baten eten-gabeko parte-har tzeari eustea, baina an tza denez zerbait lortu dute honezkero, batetik, gai jakin ba tzuk agenda politikora ekarri, eta, bestetik, modu koordinatuan mobiliza tzeko gaitasun han-dia finkatu. Behin jendea kalera protesta tzera pare bat aldiz irten ondoren, oso litekeena da mobiliza tzeko gaitasun horri eustea eta berriz ere protesta tzea garran tzizko gertaera politiko baten ondorioz. Horretarako, M15Mren mobilizazioen bandera eraman nahi dutenek nolabaiteko aniztasun-irudia berreskuratu beharko dute eta errebindikazioen jai-giroko molde bake tsuari heldu beharko diote.

5.2. ERAKUNDE POLITIKOEI DAGOKIENEZ

M15Mren mobilizazioen bitartez, hainbat herritarrek beren a tsekabea azaldu nahi izan zuten hauteskunde-prozesuen bidezko ordezkari tzan oinarritutako sistema demokratikoaren

«Eta bertan zer zegoen ikusi nuenean, sentitu egin nuen eta sentimendu horrek eraman egin ninduen, ez dakit nola azaldu, bi txia izan zen benetan»

735. Zer adierazten digute M15Mren mobilizazioek?: ikasgaiak eta galderak

fun tzionamenduari dagokionez. Argi dago krisi ekonomikoak eta horrek enpleguaren gainean di-tuen ondorioek eta zerbi tzu publikoen murrizketek zeresan handia dutela a tsekabe hori azal tzeko. Bai-na horregatik ez dugu pen tsatu behar, inondik inora, koiuntura ekonomikoa nahigabe horren eran tzule bakarra denik. Zuzenagoa li tzateke esatea krisiaren ondorioz politikaren aurka protesta tzeko eta politikarekiko desengainua adierazteko prozesu ba tzuk areagotu direla, urte askoan nolabait agerian egonagatik ere aktore politiko nagusien agendatik aparte egon direnak. Besteak beste, honako elementu hauen zeregina nabarmendu behar dugu une honetan:

— Erakunde politikoak, eta, hedaduraz, Estatuaren aparatuaren zati handi bat, herritarren interes orokorra ordezka tzeko gai ez direlako per tzepzioa. Ordezkari politikoek eta bo-tere ekonomikoek (finan tzarioak, bereziki) azken horien interesak defenda tzeko eraku-tsitako konplizitatea izango li tzateke arrazoietako bat (D. Velasco, 2011). Herritarrek susma tzen dute talde politikoek zein erakunde publikoetako kargudunek interes pu-blikoa alde batera uzten dutela abantaila pribatuen truke. WikiLeaksek agerian u tzi zuenez, gobernuek korporazio pribatu handien interesak defenda tzen dituzte, eta ho-rrek arnasa eman zion per tzepzio horri. Ildo horretan, maia tzaren15eko mobilizazioe-tan, gai horren inguruko hainbat aldarri en tzun ziren.

— Alderdi politikoek ez dute zuzen jokatu zuzenean eragiten dieten ustelkeria-kasuen inguruko erabakiak har tzean, eta zuzentasunik eza horrek ere badu zeresana erakunde politikoak deslegitima tzeko prozesuan. DRYk ustelkeria-kasuetan inplikatutako hauta-gaiak hauteskunde-zerrendetatik ezaba tzeko proposamena egin zuen, eta M15Mren mobilizazioek bat egin zuten proposamen horrekin.

— Azken urteetan per tsonen bizi tzari eragiten dioten gai nagusiei buruzko eztabaida pu-blikorik eza. Hainbat herritarrek uste dutenez, alderdietako goi-karguek fun tsezko gaien inguruko jarrerak finka tzen dituzte, epe laburrean abantaila politikoak irabazte-ko, eta horrela erabakiak har tzeko ahalmena politikari gu txi ba tzuen arteko tirabiretara murrizten da. Gainera, politikak zehazten dira, oro har, ikerketa bidez babestutako oinarri enpirikorik gabe; horregatik, herritarrak ez dira politikariekin eta politikarekin fida tzen, eta konponbide «teknikoak» eska tzen dituzte.

Gauzak horrela, gobernuek ekimenen bat jarri beharko lukete abian, areago oraindik oso litekeena delako krisi ekonomikoaren iraupenak ten tsioak areago tzea. Erakunde politikoek legiti-mitatea berreskura dezaten, zenbait ekimen jarri behar dira abian aipatutako arazoei aurre egiteko:

— Erakundeetan zenbait erreforma egin behar dira, gardentasuna sustatuko dutenak nola kudeaketa publikoari buruzko datuak herritarrengana hurbilduz hala erabakiak har tzeko prozedurak herritarren eskurago jarriz.

«Nik badut esaldi bat: ‘politika gogoko dut, baina politikakeria gorroto dut»


— Botere publikoei interes ekonomikoei baino autonomia handiagoa ematea eta hori nabarmen tzea. Estatuak eta enpresek elkarlanean jardun behar dute ekonomia gara-tzeko (Evans, 1996), baina elkarlan hori gauza tzeko behar bezalako babesak, gizarte-kontrola eta kontu-emateak gauza tzen ez badira, publikoa pribatuaren mendean da-goelako per tzepzioak Estatuaren legitimitateari kalte egiten dio azkenean, elkarlan horretatik lortutako edozein abantaila sun tsi tzeraino. Alderdien finan tzazioen gainean eta agintarien eta enpresen arteko harremanen gainean gardentasun eta kontrol han-diagoa ezar tzea lagungarria izango li tzateke ildo horretan. Politikak lan tzeko proze-suak abian jar tzeak ere lagunduko luke, zenbait gizarte-aktoreri parte har tzeko aukera emanez.

— Estatuaren ezintasunari buruzko diskur tsoa alda tzea. Askotan, politikariek hartu-tako erabakiak ezinbestekoak direla esaten dute erabaki horiek justifika tzeko. Merkatuek, erkidegoko bazkideek eta ingurunearen berezko zailtasunek baldin-tzatuko lituzkete erabaki horiek. Horrelako argudioek ahalmenik gabeko Estatuaren mitoa elika tzen dute (Weiss, 2002), eta hori epe luzera kaltegarria da Estatuaren eta ordezkari tza-sistemaren legitimitatearen tzat: zertarako nahi dugu ordezkari tza-sistema bat baldin eta eragiten diguten erabakiak beste nonbait har tzen badira? Nahikoa li tzateke «ezinbesteko» politikak aplika tzeko teknikari ba tzuk gai tzea? Azkenean, horrelako argudioen eraginez, konponbideak politikatik aparte bila tzeko beharra indar tzen da.

5.3. GIZARTE-MUGIMENDUEI DAGOKIENEZ

M15Mren mobilizazioek zerbait adierazten digute, halaber, gizarte-mugimenduen ingu-ruan. Gizarte-mugimendu «berriak» —feminismoa, ekologismoa, pazifismoa, giza eskubideak, nazioarteko elkartasuna— gizarte-gatazkei lotutako arda tzen inguruan sortu ziren (cleavages ingelesez). Sindikatuen jardunaren betidaniko arda tza izan den kapitalaren eta lanaren arteko gizarte-zatiketaren osagarri edo alternatiba ziren ardatz horiek. Aldez aurretik, adierazi dugun bezala, M15Mko mugimenduaren agerkundeak ustekabean harrapatu zituen dagoeneko hain «berriak» ez diren mugimendu horiek guztiak. Batetik, zera zioten, gizarte-mugimendu horietan jende askok urte pila bat zeramala lanean M15Mren mobilizazioek bere egin berri zituzten hainbat gaitan, baina egindako lan hori guztia orain inork ez zuela ain tzat hartu nahi; okerrago oraindik, gai horiei hel tzerakoan inozokeriaz, ezjakintasunez eta lo tsagabekeriaz joka tzen ari zirela lepora tzen zieten M15Mren mobilizazioetako parte-har tzaileei. Bestetik, harri eta zur geratu ziren haiek inoiz izan ez duten mobiliza tzeko gaitasun handiaren aurrean. Parte-har tzaileen ikuspegiei buruzko azterketatik eta gizarte-mugimenduetako jendearekiko harremanetatik zen-bait gogoeta ondorioztatu dira, aztertu beharreko hipotesitik gehiago daukatenak enpirikoki oi-narritutako baieztapenetik baino:


1. M15Mren mobilizazioetako parte-har tzaileetako ba tzuek zera adierazi zuten, gizarte-mugimenduak ortodoxoegiak zirela, eta horregatik ez zutela horietan parte hartu nahi. Gainera, zera uste zuten, talde horiengana hurbil tzeak, nolabait, haien diskur tso ideolo-gikoarekin bat egitera behar tzen zituela, eta beren iri tzi eta ikuspegiak askatasunez adierazteko askatasunik ez zutela senti tzen zuten. Gainera, M15Mren mobilizazioen bi-tartez ekimen kolektibo baten eraikun tzan parte har tzeko aukera zutela ikusten zuten. Ildo horretan zenbaitek adierazi zuten lehen aldia zela beren kabuz zerbait eraiki tzen ari zela senti tzen zutena, aldez aurretik zehaztutako egiturak onartu beharrik gabe.

M15Mren mobilizazioetako jendeak ikuspegi nolabait inozoa zuen erakundeen eta gizarte-prozesuen fun tzionamenduaren inguruan, baina ikuspegi hori baliagarri gertatu zaie gizarte-mugimenduei, gizarte parte-har tzea susta tzeko estrategia eta jardunbi-deei buruz gogoeta egiteko aukera eskaini dien neurrian. Batez ere, alderdi politikoek bezala, oraindik ere eztabaidagune egokiak ote diren hausnartu beharko lukete, baita ideia desberdinetara eta berrikun tzara zenbateraino ireki tzen diren edo instituzionali-zazioak haien diskur tsoa eta haien jardunbideak finkatu ote dituen hausnartu ere. Bes-tetik, M15Mren mobilizazioek zer pen tsatua ematen dute, halaber, emozioek eta sor-menak prozesu kolektiboen sorkun tzan bete tzen duten zereginaren inguruan (Jasper, 2007), eta horrek ideologikoari lehentasuna i tzul tzea ekar dezake berekin.

2. M15Mren mobilizazioek banaketa-ten tsioak susper tzearen inguruko hipotesia plantea-tu dute, ekin tza kolektiboa artikula tzeko ardatz nagusi gisa hartuta. Gizarte-mugimen-du «berriek» klase-gatazkaren nagusitasuna erlatibizatu zuten nolabait, beste zenbait gizarte-ten tsio nabarmendu zituzten neurrian. Ildo beretik, azken bi hamarkadetako gizarte-aldaketak, ELGAko herrialde gehienetan gizarte-desberdintasunek gora egin du-tela, politika artikula tzean gizartean nabari den haustura hori areago tzen ari dira (ELGA, 2011). Litekeena da M15Mren mobilizazioak joera horren adierazpen berria izatea, eta horrek agerian u tziko luke erakunde sindikalak mugatuta daudela langileen interesak ordezka tzeko lana gauza tzeko zirkunstan tzia historiko berrietan, non lana prekariza-tzearen truke kapitalari boterea irabazteko aukera eman zaion (Diaz-Salazar, 2011).

5.4. GIZARTE-SAREEI DAGOKIENEZ

Munduko beste zenbait tokitan gertatutako mobilizazioen an tzera, M15Mren mobiliza-zioak azter tzerakoan Interneten eta gizarte-sareen zeregina hartu behar dugu kontuan, ezinbes-tean. Lehenik eta behin aipa tzekoa da M15Mko deialdiaren a tzean dauden dinamika mobiliza-tzaile gehienak internetetik eta gizarte-sareetatik sortu direla. Zenbait nodok denbora asko daramate jardunean, sare alterglobaliza tzaileek adibidez, eta beste ba tzuk sortu berriak dira, hala nola «V de Vivienda» taldekoak edota Sinde legearen aurkako sare bidezko mobilizazioak,


eta instituzionalizatu gabeko plataforma edo «eszenatoki» horiek guztiek poliki-poliki jaso eta zehaztu dituzte gero eta orokorragoa eta aldi berean gero eta espezifikoagoa den egonezin baten adierazpideak.

Bigarren, ekimen hori modu per tsonalizatuan egin dute gainera, zuzenean parte har tzeko tresna bihurtuta, herritarren interesak defenda tzeko eta adierazteko kanalak ez ezik, ordezkari-tzazkoaz bestelako demokrazia-eredu bat ezar tzeko bide ere izan nahi dutenak: harremanetan eta parte-har tzean oinarritutako demokrazia osatu nahi dute, herritarrei zuzenago ager tzeko eta inplika tzeko aukera emanez eta ekin tza kolektiborako adierazpide horizontalagoak ahalbidetuz, per tsonen «benetako munduari» eta emozioei gehiago lotuz. Horrek guztiak gizarte-sareen «bitarteko tza»-zeregina azpimarra tzen du, kontuan har tzekoa dena M15Mren mobilizazioetan ere bete duten zeregina balioesteko. «Ez gaituzte ordezka tzen» oihua kaleetan barrena hedatu ahala, gizarte-sareak oso baliagarri gertatu dira ekimen horretan, ez soilik egonezina jaso eta adierazteko, baita guztion izenean dihardutela diotenekin zerikusirik ez duen politika «egiteko» ere. Politika egiteko modu berri horren adierazgarri, jendeak espazio publikoa berreskuratu du, okupazio horrek sinbolikotik errealetik baino gehiago duela onartu behar bada ere, baina gizarte-sareen bitartez garatutako zenbait ekimenen haritik etorritako hazi politikoa izan da lehergai nagusia.

Hirugarrenik, gogora ekar tzekoa da mobilizazio horiek zeregin «dinamiza tzailea» bete dutela, gizarte-mobilizazioaren eragileak izan diren neurrian. Ekin tza kolektiboa antola tzeko eraginkorrak izan direla inork ez du zalan tzan jar tzen, baina balio horretatik haratago, interpela-tzeko ahalmen eta indar handia ere eraku tsi dute, mezu xume, labur eta sendoen bitartez herri-tarrak «lozorrotik atera tzea» ahalbidetu dutenak. Saretik egindako deialdiek ikaragarrizko eran-tzuna izan zuten ustekabean, eta mobilizazioetan parte hartu zutenak ere ustekabeak harrapatu zituen eran tzun horrek sarritan, ez bakarrik eran tzunaren tamainarengatik, baita elkarretara tze horrek iri tzi berdin tsuak eta justizia- eta errespetu-eskakizun berberak edota an tzeko i txaropenak zituzten hainbatekin bertatik bertara bil tzeko aukera eman zielako ere. Hain zuzen ere, M15Mren mobilizazioei esleitu zaien balio morala, sumindura-sentimendu bat ezkuta tzen duen justizia- eta errespetu-eskakizun orokor horretan oinarri tzen da.

Azkenik, gizarte-sareek ere, neurri batean, zeregin «aska tzailea» bete dute, beren norta-suna indartu dutelako mobiliza tzeko bidea ez ezik askatasuna eta gizarte-autonomia berma-tzeko «gunea» ere badirela eraku tsiz, nagusitasun neoliberaletik aparte kokatuz, neoliberalismoa herritarren ongizatea eta bizi-baldin tzak honda tzearen eta per tsonen bizi tzaren alderdi guztien merkantilizazioaren eran tzule nagusia den heinean. Neoliberalismoari aurre eginez, gizarte-sa-reek Interneten kultura askeko ekimenak baliatu dituzte, Wikipedia adibidez, adierazpen- eta ekin tza-askatasunerako bitarteko indar tsuak diren heinean, eta horrek berre tsi egiten du bitar-teko horiek, sistema instituzionalaren aldean, harremanetan jar tzeko eta gizartean eragiteko indar handia dutela. Nolabait, ekimen aske horiek gizarte-sareen bitartez sortu eta finkatu dira, «gauzak beste era batera egiteko» asmoarekin. Ez hainbeste «alternatiba» izateko, baizik eta


askatasunaren aldeko eta askatasunerako gune bat izateko kezkarekin, eta horren adierazgarri dugu M15Mren mobilizazioak behin eta berriz ahalegin tzen ari direla banakoen protagonismoe-tatik ihes egiten, estutasun arau-emaile edo uniforme tzaileak saihesten edo mota guztietako klixe ideologikoetatik bereizten. «Ez gaituzte ordezka tzen» edo «agindutakoa ez dute bete tzen» oihuei, Interneten sustatutako eta gizarte-komunitateetan sendotutako ekimenek «ez gara zuek bezalakoak» aldarria eran tsi diote.

M15Mren mobilizazioen dinamikak gizarte-sareen bitartez azter tzeak zenbait gogoetagai hurbildu dizkigu, fun tsean erronka jakin ba tzuk plantea tzen dituztenak, parte-har tzearen kalita-teari, legitimitatearen eraikun tzari eta manten tzeari edo eran tzun politikoa emateko makroa-halmenari loturik. Analisi horrek gizarte-sareen zenbait muga ere jarri ditu agerian, hala nola sumindura orokorraren adierazpen guztien artean legitimitatea eta ñabardurak bereizteko zail-tasuna, edota haien indar eralda tzailea denboran iraunarazteko eta zehazteko zailtasuna.

5.5. PARTE-HAR TZE POLITIKOARI BURUZKO AZKEN GOGOETA BAT

Azken urteetako inkesta soziologiko gehie-nek desmobilizazio politikoko prozesu iraunkorra erakusten zuten, bereziki indar tsua gazteengan. M15Mren mobilizazioaren larrialdiak badirudi inkesten kontrakoa adierazten duela, benetakoa al da kontraesan hori? Guk ezetz uste dugu. M15Mren mobilizazioa politikarekiko susmoa duen politika egiteko modu bat da, bere izaera politiko propioa disimula tzen duena. Elkarrizketatutako per tsonak, nahiz eta etengabe politikaz hitz egiten ari diren, izaera politikoa duen mugimendu batekin identifika tzen zaienean deseroso senti tzen dira. Bere-hala distan tzia har tzen saia tzen dira «baina» hi tza eran tsiz: politika interesa tzen zaigu baina «ez gara alderdikoiak», «politikoekiko desberdinak gara» eta abar. Erreakzio hori ez da harri tzekoa. Gu txienez bi hamarkadatan politika susmopean jarri da hainbat ikuspegitatik. Alde batetik, neo-liberalismoak politikari bere gatazka-edukia kendu nahi izan zion eraginkortasun ekonomikoko prin tzipioen bidez politika alderdi publikoaren kudeaketa tekniko bihur tzeko. Interes, egiteko modu edo botere-asimetria desberdinak izateari buruzko edozein erreferen tzia baztertu egin zen modaz pasatako politikeria gisa. Herritar gehienak gusta tzen ez zi tzaigun baina azaleko ongizate bat lor tzearren onar tzen genuen errealitate baten ikusle ziniko bihurtu ginen. Testuinguru horre-tan sor tzen da M15Mren mobilizazioa eta bere gai tzespena ez dago arlo politikoaren susmotik kanpo. Mobilizazio horretan egungo erakunde demokratikoen defenda tzaileak eta parte-har tze

«Ondo erreparatuz gero ikus daiteke, e tsai ikusezin horri eraso ikusezinarekin eran tzuten ari garela. E tsai i txuragabea eta eraso i txuragabea. Ez dakigu haiek zein diren bada zuek ere ez dakizue gu zein garen»


zuzena eta Estatuaren boterearen deszentralizazioa aldarrika tzen duten demokrata erradikalak aurki di tzakegu aldi berean, autoerregulazioa defenda tzen duten libertarioak eta teknikariei leku gehiago emateko politikaren eremua murriztu behar denaren uste osoa dutenak. Hori bai, denek nahi dute Estatuak gizarte-zerbi tzuak defenda tzea eta finan tza tzea. Oraindik finka tzeko beharra duenaren anbiguotasuna da.

Gogoetahorienondoren,amaitzeko,M15Mrenmobilizazioakplanteatutakozenbaiterronkaaurkeztenditugumodulaburrean

— M15Mren mobilizazioak zalan tzan jarri du erakundeek herritarren gehiengoa ordezka-tzeko duten legitimitatea. Egoera horrek gardentasuna susta tzen duten erakunde- aldaketak eska tzen ditu, herritarren kudeaketa publikorako sarbideari nahiz erabakiak har tzeko prozedurei dagokienez.

— Sistema demokratikoaren legitimitatearen tzat bereziki hedatutako per tzepzio kaltegarria da botere politikoa elite (nazionala nahiz nazioartekoa) ekonomiko eta finan tzarioaren interesen mende dagoela pen tsa tzea. Sistema demokratikoaren legitimitatea sendo tzeko beharrezkoa da botere politikoek gehiengoaren interesei eran tzuten dietela ezar tzea eta agerian uztea, baita talde ekonomiko handien interesekiko autonomoak direla ezar tzea ere. Horretarako lagungarria izango li tzateke alderdi politikoen finan tzaketari eta aginta-rien eta enpresen arteko harremanei dagokionez, gardentasun eta kontrol gehiago izatea.

— Era berean, beharrezkoa da politikak lan tzeko prozesuetan talde ekonomiko handiez gain ikuspegi alternatiboak eskain di tzaketen hainbat gizarte-taldek ere parte har tzea.

— Estatuaren ezintasunari buruzko diskur tsoa aldatu behar da. Askotan, zenbait politikari ezinbestekoak direla esanez ekiten zaie (merkatuek, erkidegoko bazkideek eta abarrek eska tzen dituztelako). Argudio horiek Estatuaren ezintasunaren mitoa elika tzen dute eta azkenean, Estatuaren eta ordezka tze-sistemaren legitimitatea higa tzen dute.

— Gizarte-mugimenduek baita alderdi politikoek eta sindikatuek ere, gizarte parte-har tzea susta tzeko dituzten jardunbideei eta estrategiei buruzko azterketa egin beharko lukete. Bereziki, planteatu beharko lukete zenbateraino jarrai tzen duten eztabaidagune izaten, ideia desberdinei eta berrikun tzari irekita edo zenbateraino instituzionalizazioak haien diskur tsoa eta jardunbideak finkatu dituen.

— Garran tzi tsua da gizarte-sareek parte-har tzea sorrarazteko kanal gisa duten gaitasuna azter tzea. M15Mren mobilizazioak per tsonak erakar tzeko eta sareko eztabaidak espazio publikora helarazteko gaitasuna eraku tsi du. Azter tzeke dago zenbateraino eta zer baldin-tzatan sendo daitekeen parte-har tze mota hori eta aldaketa sakonagoak eta iraunkorra-goak sortu, parte-har tze politikoko era desberdinetan nahiz erakundeetan.

COLE

CCIÓN

GA

ZTE

AKBILDUMA

G Bibliografia

«Aguirre teme que la izquierda manipule el movimiento de Sol en contra del PP». [linean]. El Mundo. 2011ko

maia tzaren 18a. h ttp://www.elmundo.es/elmundo/2011/05/18/madrid/1305722627.html [Kon-

tsulta: 2012ko o tsailaren 21a].

Álvarez, K. … et al. Nosotros los indignados. Bar tzelona: Destino, 2011.

«An awakening that keeps them up all night» [linean]. The New York Times, 2011ko ekainaren 7a, A4 orr.

h ttp://www.nytimes.com/2011/06/07/world/europe/07spain.html?_r=3&pagewanted=1&hp [Kon-


antentas, J. M. … et al. Las voces del 15-M. Barcelona: Los libros del lince, 2011.

«Aznar considera al 15-M ‘extrema izquierda marginal antisistema’». [linean]. La Razón, 2011ko urriaren

17a. h ttp://www.larazon.es/noticia/2370-aznar-considera-al-15-m-extrema-izquierda-marginal-an-

tisistema [Kon tsulta: 2012ko o tsailaren 21a].

BilBaoGaztañaGa,Miren;traBadaCrende,elías. Herritarren parte-har tzeari eta Europar Batassunari buruzko

EAEko gazteen iri tziak. [linean]. Vitoria- Gasteiz: Eusko Jaurlari tzaren Argitalpen Zerbi tzu Nagusia =

Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco, 2011. Webean eskuragarri: h ttp://www.gaz-

teaukera.euskadi.net/r58-7657/es/contenidos/noticia/joerak_3/es_liburua/adjuntos/joerak_3_ten-

dencias.pdf [Kon tsulta: 2012ko o tsailaren 21a].

Casquete, J. M. «El movimiento de los indignados». Claves de razón práctica, 2011, 214. zk., 30.-33. orr.

«Cayo Lara: ‘Con el 15-M va a cambiar el curso de la historia’». [linean]. Público, 2011ko maia tzaren 26a.

h ttp://www.publico.es/espana/377067/cayo-lara-con-el-15-m-va-a-cambiar-el-curso-de-la-histo-

ria-elecciones2011 [Kon tsulta: 2012ko o tsailaren 21a].

diaz-salazar, R. «15-M y 22-M. ¿Qué futuro político podemos construir?». Iglesia Viva, 2011, 246. zk., 111.-

115. orr.

DRY-Gipuzkoa. Democracia Real Ya. [linean], 2011ko maia tza. h ttp://democraciarealyagipuzkoa.blogspot.

com/2011_05_01_archive.html [Kon tsulta: 2012ko o tsailaren 21a].

elzo,J.;silvestre,M. (Eds.). Un individualismo placentero y protegido: cuarta encuesta europea de valores

en su aplicación a España. Bilbo: Deustuko Uniber tsitatea, 2010.

evans, P. «Government action, social capital and development: reviewing the evidence on synergy». World

Development, 1996, 24. bol., 6. zk., 1119.-1132. orr.

Bibliografia


ikerketasozioloGikokokaBinetea. Kultura demokratikoa. [linean]. Vitoria-Gasteiz: Eusko Jaurlari tza-Gobierno

Vasco, 2011. Webean eskuragarri: h ttp://www.lehendakari tza.ejgv.euskadi.net/contenidos/infor-

me_estudio/o_10cultura_democratica/es_culdem/adjuntos/10cultura_democratica_es.pdf [Kon-


ikerketasozioloGikokokaBinetea. Retratos de Juventud. [linean] Vitoria-Gasteiz: Eusko Jaurlari tza-Gobierno

Vasco, 1997. Webean eskuragarri: h ttp://www.lehendakari tza.ejgv.euskadi.net/r48-14452/es/conte-

nidos/informacion/retratos_juventud/es_ret_juve/retratos_juventud.html [Kon tsulta: 2012ko

o tsailaren 21a].

Goodwin,J.;Jasper,J. M. (Eds.). The social movements reader: cases and concepts. Oxford: Willey-Blackwell,

2009.

Hessel, S. ¡Indignaos! Bar tzelona: Destino. 2011.

«Los indignados increpan a Cayo Lara durante un desahucio en Madrid» [linean]. h ttp://www.elpais.com/

a r t i c u l o / e s p a n a / i n d i g n a d o s / i n c r e p a n / C a y o / L a r a / d u r a n t e / d e s a h u c i o / M a d r i d /

elpepunac/20110616elpepinac_10/Tes [Kon tsulta: 2012ko o tsailaren 21a].

Jasper, J. M. The art of moral protest: culture, biography, and creativity in social movements. Chicago: The

University of Chicago Press, 2007.

«La manifestación de ‘indignados’ reune a varios miles de persona en toda España». [linean]. El País.

2011ko maia tzaren 15a. h ttp://www.elpais.com/articulo/espana/manifestacion/indignados/reune/

varios/miles/personas/toda/Espana/elpepuesp/20110515elpepunac_12/Tes [Kon tsulta: 2012ko

o tsailaren 21a].

MCadaM,d.;MCCartHy,J.d.;zald,M. N. Comparative perspectives on social movements: political opportuni-

ties, mobilizing structures, and cultural framings. Cambridge: Cambridge University Press, 1996.

MCadaM,d.;tarrow,s.;tilly, C. Dynamics of contention. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.

GazteriareneuskalBeHatokia. Euskadiko Gazteak. [linean]. Eusko Jaurlari tza-Gobierno Vasco. Webean esku-

ragarri: h ttp://www.gazteaukera.euskadi.net/r58-7657/es/contenidos/informacion/euskadiko_gaz-

teak/es_liburuak/liburuak.html [Kon tsulta: 2012ko o tsailaren 21a].

OeCd. Divided we stand: why inequality keeps rising. Paris: OECD Publishing, 2011.

opp, K.-D. Theories of political protest and social movements: a multidisciplinary introduction, crítique,

and synthesis. London: Routledge, 2009.

santaMaría, A. «La rebelión de los indignados: reflexiones a pie de acampada». El Viejo Topo, 282.-283. zk.,

2011, 21.-25. orr.

«Spain’s indignants: Europe’s most earnest protesters». The Economist. 2011, uztailaren 14a.

taiBo, C. El 15-M en sesenta preguntas. Madril: Libros de la Catarata, 2011.

taiBo, C., et al. La rebelión de los indignados. Madril: Editorial Popular, 2011.

tarrow, S. Power in movement : social movements and contentious politics (2. ed.). Cambridge: Cambridge

University Press, 1998.

83Bibliografia

tilly, C. Contentious performances. Cambridge: Cambridge University Press, 2008.

tilly, C.; wood, L. Social movements 1768-2008. Boulder: Paradigm Publisher, 2009.

vanGelder, S. This changes everything: Occupy Wall Street and the 99% Movement. San Francisco: Berret-

Koehler Publishers, 2011.

velasCo, D. «La creciente deslegitimación de la política». Iglesia Viva. 2011, 246. zk., 7.-28. orr.

velasCo, P. No nos representan: el manifiesto de los indignados en 25 propuestas. Madril: Planeta, 2011.

weiss, L. States in the Global economy. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.

COLE

CCIÓN

GA

ZTE

AKBILDUMA

G Egileak

JAVIER ARELLANO YANGUAS Deustuko Uniber tsitateko Etika Aplikatuko Zentroko iker-tzailea eta irakaslea da. Sussex-eko Uniber tsitateko Institute Development Studies institutuaren Garapen Azterlanetan Doktorea da; era berean, Uniber tsitate horretan Gobernan tza eta Garape-neko Masterraren titulua lortu zuen. Bere lana honako hauetan oinarri tzen da: baliabide natura-len gobernan tza, gizarte-gatazkak, deszentralizazio-prozesuak, gizarte zibilaren eta gizarte-mu-gimenduen zeregin politikoa eta zerga-politiken eta garapenaren arteko erlazioa. 1996-2006 aldian ALBOAN izeneko GKEren zuzendaria izan zen eta azken urteetan hainbat nazioarteko erekunderen tzat kon tsultore gisa lan egin du.

IZIAR BASTERRE TXEA MORENO Deustuko Uniber tsitateko Gizarte eta Giza Zien tzien Fakultateko irakaslea da eta bertan garatu du bere jardun akademiko guztia. Soziologian Dokto-rea (Deustuko Uniber tsitatea) eta Zuzenbidean lizen tziatua (UNED). Bestalde, Deustuko Uniber-tsitateko Balioen Taldeko kidea da eta talde horretan «Gizarte modernoa, politika eta erlijioa» izeneko arloan lan egiten du, genero-gaiei eta araudiaren eta gizartearen arteko loturei arreta berezia eskainiz. Gaur egun Latinoamerikako giza baliabideen prestakun tzarako UNESCO-San-tander Katedraren zuzendaria da.

CRISTINA DE LA CRUZ AYUSO, Filosofian Doktorea da eta gaur egun Etikako irakaslea Deustuko Uniber tsitatean. Nazioarteko eta Kultura arteko Ikasketetako Doktorego Programaren zuzendaria da baita Gizartea era tzeko Etikako Uniber tsitate Masterraren zuzendaria ere. Bestalde, Deustuko Uniber tsitateko Etika aplikatuko Zentroaren Ba tzordean parte har tzen du eta Ba tzorde horren ikerketa-taldea koordina tzen du («Gizarteko Errealitateari Aplikatutako Etika»). Europako eta Latinoamerikako Uniber tsitate askotako irakasle eta iker tzaile bisitaria da, antolamendu-etikarekin zerikusia duten alderdietan hainbat gizarte-ekimenen eremuan aholkua emanez.

SANTIAGO YANIZ ARAMENDIA Informazio Zien tzietan lizen tziatua da (EHU) baita free lance argazkilaria ere. Argazkigin tza eta kazetari tza uztar tzen ditu normalean, bereziki mendiko eta etnografiako lanetan. Paisaiaren eta giza esperien tziaren arteko loturan duen interesa dela-eta, behin eta berriz Euskadiko industria-ondarea izan da bere argazkien xedea. Gainera, ETBko «La mirada mágica» izenburuko programan gidoigile gisa parte hartu du eta Espainiako nahiz Fran tziako aldizkariekin eta argitale txeekin lan egiten du. Gaur egun, argazki-kazetari tzan jarrai-tzen du eta artista musikalen jarraipena egiten du Kepa Junkerarekin batera.

Egileak

COLE

CCIÓN

GA

ZTE

AKBILDUMA

G Eranskin metodologikoa

1. DATU-BILKETAREN METODOLOGIAREN INGURUKO OHARRAK ETA HORIEN AZTERKETA

Azterlan honen erdiko zatia Bilbon M15Mren mobilizazioei buruz jasotako datu enpirikoe-tan oinarri tzen da. Gu txienez, lau datu mota erabili ditugu eta datu horiek hainbat metodo era-biliz bildu eta aztertu dira:

1. Inkestak. Maia tzaren 20tik 22ra ezaugarri demografikoei eta motibazioei buruzko inkestak egin zi tzaizkien Arriagako mobilizazioetan parte hartu zuten 222 per tsonari. Laginaren tamaina eta elkarrizketatu beharreko per tsonen ezaugarriak zehazterakoan zailtasun bat aurkitu genuen, hain zuzen ere aldez aurretik ez genekielako zenbat per-tsona eta zer ezaugarritakoak bertaratuko ziren mobilizazioetara. Arazo horri irtenbi-dea emateko honako hau erabaki genuen: inkesta tzaileen zaletasunek nahiz eguneko ordu desberdinetan bildutako per tsonen aniztasunak inkestatu beharreko per tsonak hauta tzerakoan sor zi tzaketen hautaketa-alborapenak murrizteko moduan egitea inkestak. Horretarako, 25-60 urteko 10 inkesta tzaileren (emakumeak eta gizonak) lagun tza izan genuen. Inkesta tzaileek eguneko une desberdinetan egin zituzten inkes-tak, mobilizazio handieneko hiru egunetan; plazaren inguruan mugi tzeko eta haien ustez inguruan zegoen taldearen ordezkari adierazgarriak izan zitezkeen adin desber-dinetako per tsonak elkarrizketa tzeko eskatu zi tzaien.

Hori dela-eta, jarraitutako metodologiaren arabera ezin da ziurtatu hautatutako la-gina Bilboko M15Mren mobilizazioetan parte hartu zuten per tsona guztien estatis-tikoki adierazgarria denik. Alabaina, mobilizazioaren dimen tsioa, egindako inkesta kopurua eta bilketa-estrategia kontuan hartuta, uste dugu bildutako datuek parte-har tzaileen ezaugarriekiko eta haien motibazioekiko hurbilketa on bat eskain tzen dutela.

2. Elkarrizketa sakonak. ‘Elur bolaren’ metodoa erabili genuen Bilboko M15Mren mobili-zazioetan lider tza-zereginak beren gain hartu zituzten per tsonak identifika tzeko. Arria-ga plazan bertako per tsona aktiboenei ‘antolaketako’ per tsonetaz galdetu genien. Hainbat elkarreraginen ondoren, ezbairik gabe, maia tzaren 25eko mobilizazioetan ze-regin garran tzi tsua zuen per tsona-talde bat identifikatu genuen. Per tsona horiekin

Eranskin metodologikoa


izandako aurretiazko topaketetan beste per tsona ba tzuen izenak eskatu genizkien, eta azkenean, 18-20 per tsonatako talde bat identifikatu genuen (adostasun zabala zegoen horien inguruan). Azkenik, talde horretako 14 per tsona elkarrizketatu genituen (eta beste bi elkarrizketa egin ziren lider tza-zereginik gabeko per tsonen artean). Elkarrizke-tak oso-osorik grabatu ziren elkarrizketatuen baimenarekin eta egin zitekeen edozein azterlanetan anonimatuari eusteko konpromisoarekin. Ondoren elkarrizketa horiek transkribatu egin ziren.

Elkarrizketa sakonetatik lortutako datuak bi modutan erabili dira. Alde batetik, Bilboko M15Mren mobilizazioen sorreraren eta garapenaren narrazioa berreraiki tzeko balio izan zuten. Bestetik, transkripzioen edukia aztertu zen, elkarrizketa horietan eta auke-ratutako egunkari ba tzuetan zenbait kategoria erabil tzeko modua konpara tzeko (ikus 4. atala). Edukien azterketa hori ‘BR search’ programarekin egin zen eta Euroisa enpre-saren lagun tza izan genuen.

3. M15Mren mobilizazioen zazpi egunkaritako identifikazioaren azterketa eta elkarri-zketatutako per tsonen diskur tsoarekiko horren konparaketa Eroisaren —komu-nikazio-fluxu ida tzien azterketan espezializatutako enpresaren— lagun tzarekin burutu zen. Ikerketa-taldeak ezarritako irizpideei jarraiki, Euroisak 2011ko maia-tzaren 15etik abenduaren 14ra bitartean M15Mren mobilizazioak berariaz aipatu zituzten artikuluen eguneroko jarraipena egin du. Bestalde, artikulu guztiak eta mo-bilizazioetako fun tsezko parte-har tzaileei egindako elkarrizketa sakonen transkri-pzioak testu osoa bil tzen duten datu-baseak bihurtu ditu eta horien edukiak konpa-ratu egin ditu, egunkari bakoi tzeko diskur tsoan eta elkarrizketatutako per tsonen diskur tsoan kategoria adierazgarri ba tzuk (beren hiztegiak identifikatu ondoren hautatutakoak) duten garran tzi erlatiboa neurtuz. Emai tzak EEHI Elkarketa Erlatibo Haztatuko Indizeen bidez aurkezten dira, hau da, kategoria bakoi tzaren eta komu-nikabide bakoi tzaren edo aktore bakoi tzaren M15Mren mobilizazioei buruzko aipa-menaren arteko elkarketa erlatibo haztatuko indizeak. Metodologia hori 4. idatz-zatian azaldu da laburki

4. Azkenik, ba tzarretan, kon tzentrazioetan eta manifestazioetan parte har tzea ere M15Mren mobilizazioei buruzko informazioa lor tzeko metodo garran tzi tsua izan da. Sarbide mota hori, jakina, subjektiboa da ezinbestean, baina horrek ez dio garran tzirik ken tzen zenbait dinamika uler tzeko orduan.

Gainera, maia tzaren mobilizazioei buruzko informazioaz gain, 2.2 atalean, politikaren eta gizarte parte-har tzearen inguruan EAEko 21-35 urteko biztanleriak duen jarrerari buruzko da-tuak erabili dira. Datu horiek Ikerketa Soziologikoko Kabineteak eman zituen «Kultura demokra-tikoa» izenburuko azterlanaren informaziotik esanbidez eskatu zi tzaiolako. Adin-tarte horri da-gokion lagina 504 per tsonaz osatu zen; per tsona horiek hautatutako adinetako biztanleria osoa ordezka tzen zuten, lagin-errorea % 5 baino txikiagoa izanik.

93Eranskin metodologikoa

2. ARRIAGAKO MOBILIZAZIOKOEN PARTE-HAR TZAILEEI EGINDAKO INKESTETAKO GALDERAK

Inkesta tzailea ______________________________ Data ______________ Ordua ________

G E Adina ________ Udalerria ____________________________________

Ikasketak _____________________________ Lana __________________________________

1. Zergatik etorri zara?

2. Nola izan duzu honen berri? (komunikabideak, per tsonak…)

3. Nondik jaso tzen duzu informazioa?

4. ¿Mobilizaziora bertara tzeak mobilizazioari buruz zeneukan irudia aldatu du?

5. Zenbat egunetan etorri zara? Etorritakoan, zenbat denbora gera tzen zara?

6. Beste erakunderen bateko partaide edo lagun tzaile zara? (alderdi politikoa, gizarte-mugi-mendua, GKE, Eliza…)

7. Mobilizazio honek beste mobilizazioren bat gogorarazten dizu? Zein? (nazionala edo a tzerrikoa)

8. Berez ez bada gogora tzen honako hauen artean aukera tzeko esan:

68ko maia tza / Tianamen / Tunisiako, Egiptoko eta Libiako protestak / Islandia ?

9. Zer lortu nahi duzu?

10. Botoa eman ohi duzu? Orain botoa emateko asmorik baduzu? Zergatik?

11. Zerbait gehitu nahi duzu?

12. Askatasun osoz, axola al zaizu hemendik egun ba tzuetara berriro zurekin harremanetan jar-tzea gauzak nola doazen jakiteko? Non aurki zai tzakegu?


3. ELKARRIZKETA SAKONETARAKO GIDOIA

Elkarrizketa tzailea ___________________________ Data ______________ Ordua ________

G E Adina ________ Udalerria ____________________________________

Ikasketak _____________________________ Lana __________________________________

1. Nor zara? (Bizi-ibilbide laburra, bestelako gizarte-jarduerako parte-har tzeen historia, alder-diak, mugimenduak eta abar)

2. Zergatik egin duzu bat ekimen honekin?

3. Nola egin duzu bat? Nork edo zerk animatuta? Nola iri tsi zinen honaino?

4. Noiz egin zenuen bat ekimenarekin?

5. Mobilizazioarekin bat egin ondoren hari buruz zenuen per tzepzioa aldatu da?

6. Zure koordinazio-zereginean norekin erlaziona tzen zara? Zertarako? (antolaketa-elemen-tuen plangin tza, baliabide materialak, informazio orokorra, mezuak lan tzea eta komunika-zioa, beste taldeekiko harremana)

7. Egon al dira zurekin zuzenean harremanetan jarri diren per tsonak edo taldeak? Zein?

8. Noiz u tziko zenuke mobilizazioa?

9. Beste mobilizazioren batekin harremanik baduzue? Iraganeko zer mobilizaziorekin identifika tzen zara gehien? (u tzi berez eran tzuten). Ez badute eran tzuten honako zerrenda honetatik aukera tzen u tzi:

— 68ko maia tza

— Tianamen

— Tunisiako, Egiptoko eta Libiako protestak

— Islandia

— ¿?

11. Beste gizarte–mugimenduekin harremanik izan duzue mobilizazio-egun hauetan? Norekin?

12. Nola sortu dira antolaketa-egitura eta gu txieneko arauak? Nola ezarri dira zereginak eta lider tzak?

Portada_15-MBilbao_interior#244 11/5/12 13:35 P�gina 1

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

M15M Bilbon - Gazteaukera...4. M15MREN MOBILIZAZIOAK ETA KOMUNIKABIDEAK..... 59 4.1. 2011ko maia...

Documents

Transcript of M15M Bilbon - Gazteaukera...4. M15MREN MOBILIZAZIOAK ETA KOMUNIKABIDEAK..... 59 4.1. 2011ko maia...