Minbizia eta Errrauskailuak

7/29/2019 Minbizia eta Errrauskailuak

1/14

Environment International 51 (2013) 3144

Edukien zerrendak eskuragarri hemen : SciVerse ScienceDirect

Environment International

Aldizkariaren webgunea: www.elsevier.com/locate/envint

Minbiziagatiko heriotza tasa erraustegien eta hondakin arriskutsuak berreskuratu edoezabatzeko instalazioen inguruan dauden herrietan

Javier Garca-Preza,

b,

, Pablo Fernndez-Navarroa,b

, Adela Castella, Mara Felicitas Lpez-Cima

a,b, Rebeca

Ramisa,

b, Elena Boldo

a,b, Gonzalo Lpez-Abente

a,baMinbizi eta Ingurumen Epidemiologia Unitatea, Epidemiologia Zentro Nazionala, Carlos III.a Osasun Institutua, Monforte de Lemos hiribidea, 5, 28029 Madril, Espainia

bCIBER Epidemiologia eta Osasun Publikoa (CIBERESP), Espainia

artikuluari buruzko informazioa

Artikuluaren historia:Jasoa: 2012ko uztailaren 23anOnartua: 2012ko urriaren 18anOnline eskuragarri: xxxx

Gako hitzak:Minbiziagatiko heriotza tasaHondakinen tratamenduaErraustegiakDesegiteko ibilgailuakINLABYM eredua

laburpena

Abiapuntua: Hondakinak tratatzeko instalazioek emisio toxikoak isurtzen dituzte ingurumenera, inguruko herriei erasatendietenak.

Helburuak: Ikertzea Espainian erraustegien eta hondakin arriskutsuak berreskuratu edo ezabatzeko instalazioen inguruandauden herrietan minbiziagatiko heriotza tasa gehiegizkoa den, industri jarduerako kategorien arabera.Metodoak: Ikerketa ekologiko bat diseinatu zen, 1997-2006 aldian 33 minbizi motagatiko udalen heriotza tasa aztertzeko.Biztanleen kutsadurarekiko esposizioa kalkulatu zen haiek bizi ziren herritik kutsadura iturrira zegoen distantzia aintzathartuta. BesagYorkMolli (BYM) erregresio ereduak eta bayestar inferentziarako Laplaceren hurbilketa habiaratuintegratuak (INLA, ingelesezko sigletan) erabiliz, Poissonen erregresio eredu mistoekin batera, instalazioen inguruko 5kilometroko zona batean minbiziaz hiltzeko arriskua neurtu genuen, industri jarduerako kategoriaren efektua aztertu genueneta instalazio bakoitzaren 50 kilometroko eremuan banakako analisiak egin genituen.Emaitzak: Minbiziagatiko gehiegizko heriotza tasa (BYM eredua: arrisku erlatiboa, %95eko sinesgarritasun maila) detektatuzen instalazio horien ingurumarietan oro har (1.06, 1.041.09) eta, batez ere, erraustegien inguruan (1.09, 1.011.18),bereziki txatarra/desegiteko ibilgailuak tratatzeko instalazioetan (1.04, 1.001.09). Bereziki nabarmentzekoak dira instalazio

horien guztien inguruan bildutako emaitzak tumore hauei dagokienez: pleurakoak (1.71, 1.342.14), urdailekoak (1.18, 1.10

1.27), gibelekoak (1.18, 1.061.30), giltzurrunekoak (1.14, 1.041.23), obarioetakoak (1.14, 1.051.23), biriketakoak (1.10,1.051.15), leuzemia (1.10, 1.031.17), kolon-ondestekoak (1.08, 1.031.13) eta maskurikoak (1.08, 1.011.16).

Ondorioak: Gure emaitzek hipotesia berresten dute, alegia, erraustegien eta hondakin arriskutsuak berreskuratu edoezabatzeko instalazioen inguruan dauden herrietan handiagoa dela, eta estatistikoki esanguratsua, minbiziaz hiltzeko arriskua.

2012 Elsevier Ltd. Eskubide guztiak erreserbatuta.

1. Sarrera

Giza jardueraren ondoriozko hondakinen sorrera kezka iturri da munduosoan zehar. Hondakin arriskutsuak berreskuratu edo ezabatzeko udal

Laburdurak: IARC, Minbizia Ikertzeko Nazioarteko Agentzia (Agency for Research onCancer); DIak, Desegiteko Ibilgailuak; IPPC, Kutsaduraren Prebentzio eta Kontrol Integratua(Integrated Pollution Prevention and Control); E-PRTR, Emisio eta Transferentzia KutsagarrienErregistroa (European Pollutant Release and Transfer Register); INE, Estatistikako InstitutuNazionala (Instituto Nacional de Estadstica); PCBak, poliklorobifeniloak (polychlorinatedbiphenyls); AE, Arrisku Erlatiboak; %95eko SM/%95eko KM, sinesgarritasun/konfiantzamailak; BYM, Besag, York eta Molli; INLA, Laplaceren hurbilketa habiaratu integratuak(Integrated nested Laplace approximations); HAPak, hidrokarburo aromatiko poliziklikoak;EHL, Ez-Hodgkin linfoma.

Korrespondentziarako egilea, helbide honetan: rea de Epidemiologa Ambiental y Cncer,Centro Nacional de Epidemiologa, Instituto de Salud Carlos III, Avda. Monforte de Lemos, 5,28029 Madrid, Spain. Tel.: +34 918222643; fax: +34 913877815.

Helbide elektronikoak:[email protected] (J. Garca-Prez),[email protected] (P. Fernndez-Navarro), [email protected] (A. Castell),[email protected] (M.F. Lpez-Cima), [email protected] (R. Ramis), [email protected](E. Boldo), [email protected] (G. Lpez-Abente).

0160-4120/$see front matter 2012 Elsevier Ltd. All ri ghts reserved.http://dx.doi.org/10.1016/j.envint.2012.10.003

erraustegi eta instalazioak lagungarriak dira arazo horri aurre egiteko, bainaezinbestean emisio eta efluente toxikoak sortzen eta isurtzen dituzteingurunera, hala nola dioxinak Minbizia Ikertzeko Nazioarteko Agentziak(IARC, ingelesezko sigletan) egiaztatutako kartzinogenoak (IARC, 1997),eta horiek inguruko herriei erasaten diete.

Zenbait ikerketak lotu egin dute erraustegiko emisioekiko esposizioaugaltze arazoekin (Dummer et al., 2003), arnaste arazoekin (Miyake et al.,2005) eta minbiziarekin (Comba et al., 2003;Knox, 2000; Viel et al., 2008).Hondakin arriskutsuen tratamenduak (eliminatzea, ezabatzea edoberreskuratzea) jarduera hauek barne hartzen ditu, besteak beste: txatarra etadesegiteko ibilgailuak (DIak) birziklatzea, erabilitako olioa birfintzea etahondakinen tratamendu fisiko/kimikoa; horri dagokionez, apenas dagoinstalazioek inguruko herrietako bizilagunen osasunean duten eraginariburuzko ikerketa epidemiologikorik, jakina den arren kartzinogenoak isurtzendituztela, esaterako dioxinak, artsenikoa, bentzenoa, kadmioa eta kromoa(Environmental Protection Agency, 2002; Landrigan et al., 1989). Hortaz,egokia dirudi gutxi aztertu diren gune kutsatzaile horietatik gertu bizitzeakminbiziaren maiztasunean eraginik duen ikertzea.


2/14

32 J.Garca-Prez et al. / Environment International 51 (2013) 3144Espainiako kutsadura iturrien kasuan, 2002an emandako Europako

Batzordearen zuzentarauek industri kutsaduraren ondorioak ikertzekobaliabide berri bat eskaini zuten: Kutsaduraren Prebentzio eta KontrolIntegratua (IPPC, ingelesezko sigletan), 96/61/EE Zuzentarauak (berriki2008/1/EE Zuzentarauan kodetua) eta aipatu zuzentaraua Espainiako legesisteman integratzen duen 16/2002 Legeak gobernatzen dutena. Horrenarabera, arauaren mende dauden industriek Ingurumen Baimen Integratuaeskuratu behar dute. Arau horren babesean, 2007an indarrean jarri zenEmisio eta Transferentzia Kutsagarrien Erregistroa (E-PRTR), zeinak airera,uretara edo lurrera isuritako emisio kutsatzaile guztiak aitortzera derrigortzenduena, betiere ezarritako mugak gainditzen badituzte. Erregistro horrek, eraberean, instalazioen helbideari eta haien industri jarduerari buruzkoinformazio xehea biltzen du. Horrenbestez, IPPC eta E-PRTR erregistroekEuropan ingurumenean eragina duten industrien kokaguneen inbentario batosatzen dute. Horregatik, industri kutsaduraren segimendua egiteko baliabidebaliotsua da eta, hedaduraz, aukera ematen du aipatu instalazioetatik gertubizitzearen eta minbizia moduko osasunaren kalterako eraginen arteko loturaikertzeko (Garcia-Perez et al., 2012; Lopez-Abenteet al., 2012; Lopez-Cimaet al., 2011).

Testuinguru horretan, ikerketa honen helburuak ziren: (1) IPPCZuzentarauak eta E-PRTR Erregelamenduak gobernatutako erraustegien etahondakin arriskutsuak tratatzeko instalazioen inguruan bizi diren Espainiakoherritarren artean 33 tumore motaren ondoriozko heriotza tasa gehiegizkoaden neurtzea; (2) arrisku hori industri jarduerako kategorien arabera aztertzea,eta, era berean, instalazio bakoitza banan-banan aztertzea; eta (3)populazioaren analisia egitea, bai osoki bai sexuaren arabera multzokatuta,hainbat hurbilketa estatistiko erabiliz.

2. Materialak eta metodoak

Ikerketa ekologiko bat diseinatu genuen, Espainiako 8098 herritanminbiziagatiko udal mailako heriotza tasaren eta erraustegietatik eta hondakinarriskutsuak tratatzeko instalazioetatik gertu bizitzearen arteko loturaneurtzeko, 1997-2006 aldian. Analisi desberdinak egin ziren populazioosorako eta populazioa sexuaren arabera bereizita.

2.1. Heriotza tasari buruzko datuakUdal mailako heriotza tasari buruzko datu hautemanak Estatistikako

Institutu Nazionalaren (INE, gaztelaniazko sigletan) erregistroetatik jasoziren, zegokion ikerketa aldirako; zehazki, tumore gaiztoen 33 motakeragindako heriotzei buruzko informazioa bildu zen (ikus Datu osagarriak, 1.taula, aztertutako tumoreen zerrenda eta horien kodeak erakusten dituena,Gaixotasunen Nazioarteko Sailkapenaren 9. eta 10. Berrikuspenen arabera).Esperotako kasuak kalkulatu ziren Espainiarako tasa espezifikoak hartuz, etaaldagai hauek kontuan izanez: adin taldea (18 talde: 04, , 80-84 urte, eta85 urte eta gehiago), sexua eta bost urteko aldia (1997-2001, 2002-2006);horiek herri bakoitzeko biztanleez biderkatu ziren, adin taldeka, aurrekoestratu berak erabiliz. Bosturteko bakoitzerako pertsonak eta urteak kalkulatuziren populazioak 5ez biderkatuz (populazioaren estimatzaile gisa, 1999ko eta

2004ko datuak hartu ziren, ikerketa aldiaren erdigunean). Horrez gain,leuzemia eta garuneko minbizia espezifikoki aztertu genituen 15 eta 25 urtezazpiko pertsonetan, gure datuetan horiek baitziren tumore ohikoenak nerabeeta heldu gazteetan.

2.2. Industri kutsadurarekiko esposizioari buruzko datuak

Populazioaren industri kutsadurarekiko esposizioa kalkulatu zen herrikozentroidetik industrigunerako distantzia hartuz. Espainiako Nekazaritza,Elikadura eta Ingurumen Ministerioak 2007an industriei buruz emandakodatu basea erabili genuen (IPPCren mendeko industriak eta IPPCren mendekoez diren baina E-PRTRn sartuta dauden industri jarduerak). Ikerketak aztergaizituen tumoreen indukzio aldiak aintzat hartuta normalean, 10 urte tumore

solidoetan eta 1 urte leuzemietan (United Nations Scientific Committee on the

Effects of Atomic Radiation, 2006), industriei buruzko bi datu base erabiliziren:

a) Leuzemien ikerketarako, 129 instalazio hautatu genituen, 5.1kategoriakoak (hondakin arriskutsuak berreskuratu edo ezabatzekoinstalazioak, eguneko 10 t baino gehiagoko ahalmena dutenak) eta 5.2kategoriakoak (udal hondakinak errausteko instalazioak, eguneko 3 tbaino gehiagoko ahalmena dutenak); instalazioak 2002. urtea baino lehen

(ikerketa aldiaren erdiko urtea baino urtebete lehenago) abian jarri ziren,eta 2002 aurreko instalazioak deitu zitzaien.

b) Gainerako tumoreetarako, IPPCko 5.1 eta 5.2 kategoriako 67 instalaziohautatu genituen; 1993. urtea baino lehen (ikerketa aldiaren erdiko urteabaino 10 urte lehenago) abian jarri ziren, eta 1993 aurreko instalazioakdeitu zitzaien.

Industri jarduerak hasi ziren datak (urteak) industriek berek eman zituzten.Instalazio bakoitza industri jardueren 9 kategorietako batean sailkatua izan

zen, hondakin motaren eta horri ezarritako tratamenduaren arabera:

1. Errausketa: hiri (udal) hondakin solidoen eta hondakin berezienerrausketa (2002 aurreko 9 instalazio eta 1993 aurreko 5).

2. Txatarra+DIak: DIen desegite/deskontaminazioa, eta txatarraren

(burdinazkoa zein ez-burdinazkoa) eta aparatu elektriko/elektronikoenbirziklapena (2002 aurreko 32 instalazio eta 1993 aurreko 23).

3. Olioa+olio hondakinak: erabilitako olioaren eta itsasoa kutsatzen dutenolio hondakinen (MARPOL, ingelesezko sigletan) tratamendua etapoliklorobifeniloek (PCB) kutsatutako aparatuen deskontaminazioa (2002aurreko 24 instalazio eta 1993 aurreko 8).

4. Bilgarriak: metalezko eta plastikozko bilgarri industrialen birziklapena(2002 aurreko 9 instalazio eta 1993 aurreko 5).

5. Disolbatzaileak: erabilitako disolbatzaileen berreskurapena (2002aurreko 7 instalazio eta 1993 aurreko 5).

6. Bainu agortuak: desugerketako azido eta bainu basiko agortuak zeinmetalaren desugerketan erabilitako azidoa berregituratzea (2002 aurreko 7instalazio eta 1993 aurreko 5).

7. Tratamendu fisiko/kimikoa: goiko ataletan sartu gabeko hondakinen

tratamendu fisiko/kimikoa (2002 aurreko 8 instalazio eta 1993 aurreko 4).8. Hondakin industrialak: goiko ataletan sartu gabeko hondakin

industrialen tratamendua, esaterako burdina eta altzairuaren industriakohondakinen berreskurapena (2002 aurreko 15 instalazio eta 1993 aurreko7).

9. Beste inon sailkatu gabeko hondakinak: goiko ataletako ezeinetan sartugabeko hondakinen tratamendua, hala nola medikuntzako hondakinak,berun eta azido metagailuak, hondakin fotokimikoak eta ehungintzakohondakinak (2002 aurreko 18 instalazio eta 1993 aurreko 5). Kategoriahonetan sartzen dira, halaber, hondakin mota desberdinak tratatu edohainbat tratamendu prozesu desberdin erabili zituzten instalazioak.

Industrien hasierako lokalizazioan akatsak zeudenez, 2007ko IPPC eta E-

PRTR-ren datu baseetan erregistratutako industriguneen koordenatugeografikoak aurrez balioztatuak izan ziren: helbide guzti-guztiak arretazikuskatu ziren, horretarako erabiliz Google Earth (zehazki, Street Viewaplikazioa), Espainiako Nekazaritza Lurren Informazio Geografikoko Sistema(industrien izenak erakusten dituzten ortofoto eta mapa topografikoez, besteakbeste) (Ministerio de Agricultura Alimentacin y Medio Ambiente, 2012),Google Maps zerbitzaria eta Pginas Amarillasen webgunea (enpresenhelbideen bilaketa egiteko aukera ematen duena) eta industrien berenwebguneak, zehaztasun osoz ziurtatzeko industri instalazioaren kokapenaegon behar zukeen tokian zegoela. Erraustegien eta hondakin arriskutsuaktratatzeko instalazioen %25en koordenatuak zuzendu ziren, IPPC eta E-PRTR-ren datu baseak ezarritako kokapenetik 4471 m edo gehiagoko tarteaz.


3/14

J. Garca-Prez et al. / Environment International 51 (2013) 3144 33

2.3. Analisi estatistikoak

Hiru analisi mota egin ziren neurtzeko erraustegietatik eta hondakinarriskutsuak tratatzeko instalazioetatik hurbil (hurbil) zeuden herrietangehiegizko minbizia zegoen, urrun (urrun) zeudenekin alderatuta; hurbil vsurrun analisia deitutakoa da. Kasu guztietan, 5 km-ko distantzia hartu zenindustri instalazioetarako hurbiltasun eremu gisa (esposizioa), instalazio motahorien inguruko beste zenbait ikerlanek (Federico et al., 2010; Knox, 2000;

Leem et al., 2006) erabilitako distantziarekin bat etorriz:

1) Lehen fasean, hurbil vs urrun analisi bat egin genuen, erraustegietatik eta,oro har, hondakin arriskutsuak tratatzeko instalazioetatik 5 km-rakokatutako herrien arrisku erlatiboak (AE) kalkulatzeko. Esposizioaaldagaia honela kodetu zen: a) esposiziopeko edo hurbileko eremua(hurbil), hau da, edozein erraustegi edo hondakin arriskutsuak tratatzekoinstalaziotik 5 km-ra kokatutako herriak; b) tarteko eremua, hau da,erraustegiak edo hondakin arriskutsuak tratatzeko instalazioak ez direnbestelako industri instalaziotik 5 km-ra kokatutako herriak; eta, c)esposiziorik gabeko eremua (urrun), hau da, udalerritik 5 km-ko tarteanIPPC eta E-PRTR datu baseetan erregistratutako industriarik ez dutenherriak (erreferentzia taldea).

2) Bigarren analisi batean arriskua geruzatzea erabaki genuen, industri

jarduerako kategorien arabera. Horretarako esposizioa aldagaia sortugenuen, non esposiziopeko eremua talde hauetan geruzatu baitzen: 1. taldea,Errausketa kategoriako instalazio batetik edo gehiagotik hurbil (5 km)dauden herriek osatua; 2. taldea, Txatarra+DIak kategoriakoak, eta horrelaBeste inon sailkatu gabeko hondakinak izeneko 9. talderaino; 10. taldea,jarduera kategoria desberdinetako (askotariko kutsatzaileen kategoriak) biinstalazio edo gehiagotik hurbil dauden herriek osatu zuten. Arteko etaesposiziorik gabeko eremuak aurreko fasean bezala definitu ziren.

3) Azkenik, kontuan izanik erraustegi edo hondakin arriskutsuak tratatzekoinstalazio batetik bestera ezaugarriak aldatu ohi direla, instalazio bakoitzarenhurbil vs urrun analisi bereiziak egin genituen; analisia instalaziobakoitzaren inguruko 50 km-ko eremu batera mugatu zen, tokian tokikokonparaketa talde bat edukitze aldera.

Aipatu analisi horiek guztiak egiteko, erregresio log-linealeko ereduetanoinarritutako bi hurbilketa estatistiko erabili genituen AEak eta horien %95ekoSM/KMak kalkulatzeko, pentsaturik geruza bakoitzean heriotza kopuruakPoisson banaketari jarraitzen diola:

a) Besag, York eta Mollik (BYM) proposatutako bayestar baldintzazkoautoerregresio eredu bat (Besag et al., 1991), aldagai esplikatzaileez:

OiPoissoni; eta i Eii

logi Espozi j jSozij hi bilogi

logE i ExpozijjSozij hi bi

Sozij pti anlfi neki lngbi pkfi sari

i 1;; 8098 herri; j 1;; 6 nahaste faktore potentzial

hiNormal;h

biCar:Normal i;b

hGamma;

hGamma;

b) Poissonen erregresio eredu misto bat (Gelman eta Hill, 2007):

OiPoissoni; eta i Eii

logi EspozijjSozij hi bilogi

logE i ExpozijjSozij hi bi

Sozij pti anlfi neki lngbi pkfi sari

i 1;; 8098 herri; j 1;; 6 nahaste faktore potentzial

i izanik AE i herrian, mendeko aldagaia izanik heriotza hautemanen kopurua iherrian minbizi gune bakoitzeko (Oi), eta offset edo konpentsazioa izanik, bikasuetan, esperotako heriotza kopurua i herrian minbizi gune bakoitzeko (Ei).Esposizio (Espozi) aldagairako kalkulu guztiak ondorengo adierazleestandarizatu, soziodemografikoei (Sozij) begira doitu ziren; adierazleokzuzenean 1991ko erroldatik hautatu ziren nahaste faktore potentzial gisa,udalerri mailan eskuragarri zeudelako eta hilkortasun geografikoko joera jakinbatzuk azaltzeko ahalmen esplikatzaile handia dutelako (Lopez-Abente et al.,

2006): populazio tamaina (pti) (hiru mailatan sailkatua: 0-2000, 2000-10,000 eta10,000 biztanle); nekazarien ehunekoa (neki) eta langabeena (lngbi); batezbesteko pertsona kopurua familiako (pkfi); eta batez besteko diru sarrerak (sar i)Espainiako Merkatuaren Urtekariaren arabera, diru-sarrera maila neurtzeko(Ayuso Orejana et al., 1993). Joera demografikoek Espainiako garapenekonomiko, demografiko eta soziala erakusten dute, eta nolabaiteko loturahauteman da analfabetismoaren, langabeziaren eta biztanle gazteak dituzteneremuen artean. Esposizioa aldagaia eta nahaste kobariante potentzialakeragin finkoko gaiak dira ereduetan.

Autokorrelazio espazialaren arazoa (joera geografikoen presentzia elkarrenondoko datu espazialetan) neurtze aldera, Moranen I estatistika aplikatu zitzaienHilkortasun Ratio Estandarizatuei (Bivand et al., 2008). Bayestar autoerregresioereduak arazo hori aintzat hartzen du, bi ausazko osagai sartzen direlako:elkarren ondoko udalak barne hartzen dituen gai espazial bat (b i); eta udal

heterogeneotasunaren gaia (hi). Bayestar inferentziarako, Laplaceren hurbilketahabiaratu integratuak (INLA, ingelesezko sigletan) (Rue et al., 2009) erabiliziren tresna gisa. Horretarako, R-INLA (The R-INLA project, 2012) erabiligenuen, Laplaceren parametroen kalkulu sinplifikatuaz. Guztira 8098 herriaztertu ziren, eta udalen hurbiltasunari buruzko datuak NSI mapa ofizialakprozesatuz lortu ziren.

Bestalde, Poissonen erregresio eredu mistoak probintzia sartzen du ausazkoefektuko gai gisa (pi), aldakortasun geografikoa eta extra-Poisson banaketaaintzat hartzeko eta, kasuan kasu, esposiziorik gabeko probintzia bereko herriakerreferentzia talde gisa hartu ahal izateko; izan ere, desberdintasun geografikoakhauteman dira tumore batzuei egotzitako heriotza tasan (Lopez-Abente et al.,2006).

Azkenik, hondar analisi bat egin zen (hondar desbideratzeetan oinarritua)ereduak probatzeko.

3. Emaitzak

1. irudiak, ikertutako 129 instalazioen banaketa geografikoa erakusten duindustri jarduerako kategorien arabera, eta PRTR kodeak zein instalazioakmartxan jarri ziren urtea ere jasotzen ditu. Datu osagarri moduan, 2. taulakinstalazio bakoitzak egiten duen jarduera motaren eta aurreko hamarkadan isuridituen kutsatzaileen deskribapen zehatza ematen du. Guztira, 2007an 129instalazioek substantzia toxikoen 525,428 t isuri zituzten airera eta uretara,kartzinogenoak barne, hala nola artsenikoa (32 kg airera eta 33 kg uretara),kromoa (81 kg t airera 80 kg uretara) eta hidrokarburo aromatiko poliziklikoak(HAP) (48 kg airera 126 kg uretara). Emisio kantitateei buruzko informaziozehatzagoa ematen dute, datu osagarri gisa, 3. eta 4. taulek, non instalaziohoriek airera eta uretara hurrenez hurren isuri dituzten substantzia motak eta

kantitateak erakusten baitira.


4/14

34 J. Garca-Prez et al. / Environment International 51 (2013) 3144

1. irudia. Espainiako erraustegien eta hondakin arriskutsuak tratatzeko instalazioen banaketa geografikoa

1. taulak erakusten ditu estatistikoki esanguratsutzat frogatutakominbizientzako arrisku erlatiboak (AE) eta %95eko SM/KMak,erraustegietatik eta hondakin arriskutsuak tratatzeko instalazioetatik 5 km-rakokatutako herrietan, BYM eta Poissonen erregresio eredu mistoa erabilizkalkulatuak; autokorrelazio espazialerako, Moranen I testa erabili zen. Orohar, minbiziagatiko gehiegizko heriotza tasa bi sexuetan agertu zen. Biereduetan AE berberak erabili ziren, eta altuagoak suertatu zirengizonezkoetan (AE=1.08) emakumezkoetan baino (AE=1.03). Tumoreespezifikoen kasuan, bi ereduek, oro har, oso antzeko emaitzak eman zituzten(eredu mistoan pixka bat altuago eta esanguratsuagoak aho barrunbeko,faringeko eta hestegorriko tumoreetan eta ez-Hodgkin linfometan (EHL), eta

altuxeagoak BYM ereduan, berriz, giltzurruneko minbizian). Zenbaitminbizik esaterako, minbizi guztien konbinazioak guztira (gizonezko etaemakumezkoetan), eta urdaileko tumore gaiztoek eta birika, maskuri, ahobarrunbe eta faringe, kolon-ondeste eta gibelekoek (gizonezkoetan)autokorrelazio espazial estatistikoki esanguratsua eman zuten, eta beraz,autokorrelazio espazial hori aintzat hartzearren, egokitzat jo zen BYM ereduaerabiltzea. Eredu horretan oinarrituta, AE estatistikoki esanguratsuak agertuziren urdail, gibel, pleura eta giltzurruneko tumoreetan (gizon etaemakumezkoetan), kolon-ondeste, birika, maskuri eta behazuneko tumoreetaneta leuzemian (gizonezkoetan), eta garun eta obariokoetan(emakumezkoetan). Emaitza hauetan, nabarmentzekoa da pleurako minbiziaizateko arrisku handia (AE=1.84 gizonezkoetan eta AE=1.52emakumezkoetan). 15 urtez eta 25 urtez azpiko adin taldeen leuzemiari etagaruneko minbiziari dagokienez, gehiegizko arriskua erakutsiko lukeen

diferentzia esanguratsurik ez zen hauteman (ikus datu osagarriak, 5. taula, 15urtez eta 25 urtez azpiko adin taldeetan leuzemiaz hiltzeko AEa erakusten

duena, erraustegietatik eta hondakin arriskutsuak tratatzeko instalazioetatik 5km-ra kokatutako herrietan, BYM ereduak erabiliz kalkulatuak).

Aurreko taulako analisiak, bi erregresio ereduak eta autokorrelazioespazialeko proba barne, banan-banan egin ziren tumore bakoitzerako (ikusdatu osagarriak, 6. eta 7. taulak, erraustegietatik eta hondakin arriskutsuaktratatzeko instalazioetatik 5 km-ra kokatutako herrietan minbiziaz hiltzekoAE guztizkoa erakusten dutenak, BYM ereduak erabiliz kalkulatuak;autokorrelazio espazialerako, Moranen I testa erabili zen). Ikergai direntumore guztietarako BYM ereduaren hondar analisian, hurbilen zegoeninstalazioarekiko distantziari erreparatuz hondarren desbideratzeak trazatzendituzten grafikoek sakabanatze joera itxura batean ausazkoa erakusten zuten,

egoki doitutako eredu bati dagokion moduan (ikus datu osagarriak, 1. irudia).2. taulak arrisku erlatiboak (AE) eta %95eko SM/KMak erakusten ditu,

BYM ereduen bidez kalkulatuak, industri jarduerako kategoriaren araberageruzatutako arrisku analisian emaitza estatistikoki esanguratsuak emanzituzten minbizietarako. Minbizi guztien konbinazioari dagokionez,gehiegizko arrisku estatistikoki esanguratsuak hauteman ziren askotarikokutsatzaileen kategorietan (gizon eta emakumezkoak), erraustegietan etatxatarra+DIak birziklatzeko instalazioetan (populazio osoa) eta bainuagortuak desugertzeko instalazioetan (gizonezkoak), nahiz eta ez ziren, ezeinkasutan, %10etik gorakoak izan. Gainerako tumoreei dagokienez, arretaberezia jarri behar zaie gehiegizko arrisku esanguratsua detektatu zitzaientumore hauei (tumore bakoitzeko AE estatistikoki esanguratsu altuenakazpimarratu ditugu): urdail eta kolon-ondesteko minbiziak gizonezkoetan,bilgarriak birziklatzeko industrien inguruan (AE=1.53 eta 1.29, hurrenez

hurren); gibel eta obarioko minbiziak emakumezkoetan, bainu agortuakberregituratzeko instalazioen inguruko eremuetan (AE=1.55 eta 1.29,


5/14

J. Garca-Prez et al. / Environment International 51 (2013) 3144 351. taulaMinbiziaz hiltzeko arrisku erlatiboa, emaitza estatistikoki esanguratsuez, erraustegietatik eta, oro har, hondakin arriskutsuak tratatzeko instalazioetatik 5 km-ra kokatutako herrietan, BYM eta

Poissonen erregresio eredu mistoa erabiliz kalkulatuak, eta Moranen I testa autokorrelazio espazialerako. Emaitza esanguratsuak letra lodiz ageri dira.H

a Hhb Espc BYM eredua Eredu mistoa Moranen I testaAE

d %95eko SMe AEd %95eko KMf p balioaMinbizi guztiak

gGuztira 163 91,708 85,109.6 1.06 1.041.09 1.06 1.051.07 0.0001Gizonezkoak 163 58,275 53,071.8 1.08 1.051.11 1.08 1.071.10 0.0001Emakumezkoak 163 33,433 32,037.8 1.03 1.011.06 1.03 1.011.04 0.0006

Aho barrunbe eta faringeko minbiziaGuztira 163 2482 2178.7 1.04 0.951.14 1.11 1.051.19 0.0039Gizonezkoak 163 2056 1804.5 1.03 0.941.13 1.11 1.041.19 0.0031Emakumezkoak 163 426 374.2 1.09 0.941.26 1.07 0.931.24 0.4660

Hestegorriko minbiziaGuztira 163 1960 1733.3 0.99 0.901.09 1.07 1.001.15 0.0725Gizonezkoak 163 1710 1504.0 1.01 0.911.11 1.08 1.001.16 0.0979Emakumezkoak 163 250 229.4 0.92 0.741.13 1.02 0.841.24 0.7441

Urdaileko minbiziaGuztira 163 6123 5646.0 1.18 1.101.27 1.07 1.031.11 0.0001Gizonezkoak 163 3822 3461.8 1.18 1.091.28 1.09 1.041.15 0.0073Emakumezkoak 163 2301 2184.3 1.16 1.061.27 1.04 0.981.11 0.0049

Kolon-ondesteko minbiziaGuztira 163 12,265 11367.2 1.08 1.031.13 1.06 1.031.09 0.0004Gizonezkoak 163 7084 6343.6 1.12 1.061.18 1.08 1.041.12 0.0131Emakumezkoak 163 5181 5023.6 1.04 0.981.10 1.03 0.991.08 0.6319

Gibeleko minbiziaGuztira 163 2929 2310.4 1.18 1.061.30 1.23 1.151.31 0.0012Gizonezkoak 163 2075 1678.6 1.17 1.051.30 1.22 1.131.31 0.0014Emakumezkoak 163 854 631.8 1.20 1.021.40 1.24 1.101.40 0.8100

Behazuneko minbiziaGuztira 163 1339 1262.6 1.10 0.991.21 1.10 1.011.19 0.2574Gizonezkoak 163 511 432.5 1.26 1.081.45 1.23 1.071.41 0.5436Emakumezkoak 163 828 830.1 1.02 0.901.15 1.04 0.941.15 0.6723

Birikako minbiziaGuztira 163 19,214 17,394.4 1.10 1.051.15 1.10 1.071.12 0.0001Gizonezkoak 163 17,156 15,336.5 1.12 1.061.18 1.12 1.101.15 0.0001Emakumezkoak 163 2058 2057.8 0.92 0.841.00 0.91 0.850.97 0.9473

Pleurako minbiziaGuztira 163 394 206.8 1.71 1.342.14 1.74 1.442.11 0.1093Gizonezkoak 163 284 147.0 1.84 1.392.40 1.86 1.482.34 0.0688Emakumezkoak 163 110 59.7 1.52 1.042.14 1.51 1.072.14 0.8281

Larruazaleko minbiziaGuztira 163 354 424.0 1.11 0.931.31 1.10 0.941.27 0.3792Gizonezkoak 163 209 226.5 1.23 0.991.50 1.26 1.031.53 0.4815Emakumezkoak 163 145 197.5 0.97 0.751.23 0.88 0.701.10 0.2312

Obarioko minbiziaEmakumezkoak 163 1852 1770.0 1.14 1.051.23 1.12 1.051.21 0.8134Maskuriko minbiziaGuztira 163 4131 3809.9 1.08 1.011.16 1.07 1.021.12 0.0140Gizonezkoak 163 3419 3138.4 1.10 1.021.18 1.09 1.031.14 0.0092Emakumezkoak 163 712 671.5 1.02 0.911.15 1.02 0.911.13 0.7499

Giltzurruneko minbiziaGuztira 163 1918 1651.3 1.14 1.041.23 1.07 1.001.15 0.6497Gizonezkoak 163 1268 1094.0 1.12 1.021.24 1.07 0.981.17 0.4631Emakumezkoak 163 650 557.4 1.16 1.021.31 1.11 0.991.26 0.9937

Garuneko minbiziaGuztira 163 2380 2245.9 1.04 0.971.12 1.03 0.971.10 0.9354Gizonezkoak 163 1285 1248.8 1.00 0.911.09 1.00 0.921.08 0.1687Emakumezkoak 163 1095 997.0 1.11 1.001.22 1.10 1.001.20 0.2573

Ez-Hodgkin linfomaGuztira 163 2396 2240.2 1.02 0.941.11 1.09 1.021.16 0.3802Gizonezkoak 163 1274 1171.1 1.07 0.971.19 1.12 1.031.22 0.7342Emakumezkoak 163 1122 1069.1 0.96 0.871.07 1.03 0.941.13 0.1000

LeuzemiaGuztira 237 5378 4947.1 1.10 1.031.17 1.06 1.011.11 0.6310Gizonezkoak 237 2956 2713.8 1.12 1.041.21 1.09 1.021.16 0.1279Emakumezkoak 237 2422 2233.4 1.07 0.981.17 1.04 0.971.20 0.2602

a Erraustegietatik eta, oro har, hondakin arriskutsuak tratatzeko instalazioetatik 5 km-ra kokatutako herri kopurua.

b Hautemandako heriotzak.c Esperotako heriotzak.d AE doitua, aintzat hartuz populazio tamaina, analfabetismoaren ehunekoa, nekazariak eta langabeak, pertsona kopurua familiako eta batez besteko diru sarrerak.e %95eko sinesgarritasun maila.f %95eko konfiantza maila.g Aztertutako 33 minbizi moten batura.

hurrenez hurren); behazun, birika eta pleurako minbiziak erraustegietatikhurbil bizi diren gizonezkoetan (AE=1.43, 1.19 eta 1.98, hurrenez hurren);larruazaleko minbizia gizonezkoetan, disolbatzaileak tratatzeko instalazioeninguruan (AE=3.30); Hodgkinen linfomak eta giltzurruneko minbiziagizonezkoetan, hondakin fisiko/kimikoak tratatzeko instalazioen inguruko

eremuetan (AE=5.64 eta 2.43, hurrenez hurren); maskuri eta tiroidekominbiziak gizonezkoetan eta leuzemiak emakumezkoetan, txatarra+DIak

birziklatzeko instalazioen inguruan (AE=1.16, 1.97 eta 1.23, hurrenezhurren); garuneko minbizia bestelako hondakinak tratatzeko instalazioeninguruan bizi diren emakumezkoetan (AE=3.29); eta pleurako minbiziagizonezkoetan, bulba eta baginakoak emakumezkoetan, eta ehunkonektibokoa populazio osoan (AE=4.85, 1.85 eta 1.48, hurrenez hurren),

olioak eta olio hondakinak tratatzeko instalazioen inguruan.


6/14


2. taulaMinbiziaz hiltzeko arrisku erlatiboa, emaitza estatistikoki esanguratsuez, erraustegietatik eta, oro har, hondakin arriskutsuak tratatzeko instalazioetatik 5 km-ra edo hurbilago kokatutako herrietan,BYM ereduak erabiliz kalkulatuak eta industri jarduerako kategoriaren arabera banakatuak. Emaitza esanguratsuak letra lodiz ageri dira.

Ha Guztira Gizonak Emakumeak

Hhb AEc %95eko SMd Hh AEc %95ekoSMd Hh AEc %95eko SMd

Minbizi guztiake

Errausketa 12 13,051 1.09 1.011.18 8385 1.09 0.991.19 4666 1.06 0.981.14Txatarra+DIak 52 11,981 1.04 1.001.09 7668 1.06 1.001.12 4313 1.03 0.981.08Olioa+olio hondakinak 7 8277 1.08 0.991.18 5214 1.09 0.991.21 3063 1.07 0.981.16Bilgarriak 2 2471 1.09 0.971.22 1591 1.13 0.981.29 880 1.02 0.911.14Disolbatzaileak 6 1108 0.97 0.871.08 693 0.98 0.871.11 415 0.95 0.841.08Bainu agortuak 15 12412 1.06 0.981.14 7833 1.09 1.001.18 4579 1.03 0.951.11Tratamendu fisiko/kimikoa 5 369 1.11 0.971.26 230 1.08 0.921.27 139 1.15 0.951.37Hondakin industrialak 7 8261 1.07 0.981.17 5166 1.09 0.991.21 3095 1.01 0.921.11Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 144 0.98 0.741.26 93 0.99 0.711.33 51 0.98 0.701.31Askotariko kutsatzaileen kategoriak 56 33,634 1.08 1.041.13 21402 1.10 1.051.15 12232 1.04 1.001.09

Urdaileko minbiziaErrausketa 12 801 1.21 0.981.47 492 1.11 0.891.36 309 1.38 1.091.72Txatarra+DIak 52 794 1.14 1.001.29 508 1.17 1.011.34 286 1.11 0.941.31Olioa+olio hondakinak 7 522 1.22 0.971.51 326 1.30 1.011.64 196 1.10 0.831.42Bilgarriak 2 193 1.38 1.021.82 134 1.53 1.202.04 59 1.08 0.761.49Disolbatzaileak 6 76 1.10 0.791.47 50 1.15 0.791.60 26 1.01 0.631.50Bainu agortuak 15 842 1.23 1.001.48 523 1.20 0.971.48 319 1.20 0.961.49Tratamendu fisiko/kimikoa 5 17 0.90 0.501.41 15 1.24 0.671.99 2 0.35 0.060.94Hondakin industrialak 7 700 1.33 1.051.67 407 1.22 0.941.55 293 1.33 1.031.68Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 10 1.25 0.522.41 7 1.47 0.533.01 3 1.01 0.222.51Askotariko kutsatzaileen kategoriak 56 2168 1.17 1.051.29 1360 1.14 1.011.28 808 1.17 1.031.33

Kolon-ondesteko minbiziaErrausketa 12 1645 1.07 0.951.20 933 1.08 0.941.24 712 1.04 0.911.18Txatarra+DIak 52 1583 1.05 0.971.14 894 1.09 0.981.19 689 1.04 0.931.14Olioa+olio hondakinak 7 1072 1.09 0.951.25 576 1.09 0.921.27 496 1.12 0.951.31Bilgarriak 2 347 1.16 0.971.37 215 1.29 1.051.55 132 0.99 0.791.22Disolbatzaileak 6 148 1.05 0.851.27 85 1.10 0.851.39 63 0.99 0.741.28Bainu agortuak 15 1763 1.11 0.991.25 1045 1.20 1.051.37 718 1.04 0.901.20Tratamendu fisiko/kimikoa 5 43 1.03 0.731.37 20 0.84 0.511.26 23 1.31 0.821.91Hondakin industrialak 7 1201 1.11 0.961.28 710 1.15 0.971.34 491 1.05 0.881.23Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 15 0.90 0.481.49 9 0.93 0.411.69 6 0.92 0.341.81Askotariko kutsatzaileen kategoriak 56 4448 1.09 1.021.16 2597 1.13 1.041.21 1851 1.03 0.951.12

Gibeleko minbiziaErrausketa 12 521 1.26 0.961.63 375 1.28 0.971.66 146 1.28 0.871.81Txatarra+DIak 52 364 1.08 0.901.29 273 1.13 0.921.36 91 0.97 0.711.29Olioa+olio hondakinak 7 290 1.19 0.851.60 181 1.14 0.801.56 109 1.43 0.882.18Bilgarriak 2 80 1.24 0.831.78 59 1.28 0.851.85 21 1.14 0.601.93Disolbatzaileak 6 43 1.17 0.761.70 30 1.19 0.741.79 13 1.37 0.662.42Bainu agortuak 15 326 1.43 1.091.83 240 1.30 0.981.68 86 1.55 1.012.25Tratamendu fisiko/kimikoa 5 11 1.52 0.722.65 8 1.51 0.642.81 3 1.75 0.404.25Hondakin industrialak 7 186 1.03 0.731.39 133 1.00 0.701.37 53 1.14 0.661.79Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 3 1.84 0.374.84 2 1.61 0.234.68 1 3.71 0.2213.91Askotariko kutsatzaileen kategoriak 56 1105 1.18 1.021.36 774 1.18 1.011.37 331 1.20 0.961.49

Behazuneko minbiziaErrausketa 12 201 1.24 0.981.55 81 1.43 1.041.92 120 1.11 0.831.44Txatarra+DIak 52 172 1.10 0.901.32 65 1.24 0.911.62 107 1.04 0.811.30Olioa+olio hondakinak 7 116 1.04 0.771.36 43 1.23 0.791.78 73 1.01 0.711.39Bilgarriak 2 33 1.01 0.661.46 12 1.09 0.541.87 21 1.01 0.591.55Disolbatzaileak 6 17 1.22 0.691.92 6 1.31 0.492.57 11 1.21 0.592.07Bainu agortuak 15 177 1.07 0.831.35 64 1.25 0.851.76 113 0.97 0.711.29Tratamendu fisiko/kimikoa 5 7 1.75 0.713.28 4 2.90 0.856.33 3 1.27 0.303.02Hondakin industrialak 7 104 0.94 0.691.23 44 1.23 0.781.80 60 0.84 0.571.17Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 3 2.08 0.475.13 1 2.60 0.179.31 2 2.24 0.356.31Askotariko kutsatzaileen kategoriak 56 509 1.13 0.981.29 191 1.25 1.011.53 318 1.06 0.891.25

Birikako minbiziaErrausketa 12 2960 1.17 1.011.34 2682 1.19 1.011.38 278 0.94 0.751.16Txatarra+DIak 52 2496 1.05 0.961.14 2255 1.07 0.981.17 241 0.88 0.741.05Olioa+olio hondakinak 7 1772 1.13 0.971.31 1618 1.15 0.981.35 154 0.90 0.671.17Bilgarriak 2 474 1.03 0.851.24 414 1.05 0.851.28 60 0.96 0.671.32Disolbatzaileak 6 229 0.94 0.771.14 204 0.96 0.771.18 25 0.80 0.491.19Bainu agortuak 15 2485 1.12 0.991.27 2132 1.13 0.991.29 353 1.07 0.841.33Tratamendu fisiko/kimikoa 5 82 1.24 0.941.58 69 1.18 0.881.54 13 1.72 0.892.82Hondakin industrialak 7 1570 1.09 0.941.26 1388 1.13 0.961.32 182 0.82 0.621.07Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 35 1.20 0.711.88 31 1.21 0.691.95 4 1.29 0.362.95Askotariko kutsatzaileen kategoriak 56 7111 1.14 1.061.22 6363 1.17 1.081.26 748 0.91 0.801.03

Pleurako minbiziaErrausketa 12 55 1.55 0.942.39 42 1.98 1.093.29 13 1.16 0.522.15Txatarra+DIak 52 38 1.37 0.872.01 22 1.13 0.631.83 16 1.93 0.993.27Olioa+olio hondakinak 7 49 3.45 1.975.54 43 4.85 2.508.34 6 1.25 0.412.71Bilgarriak 2 9 1.64 0.663.19 7 1.88 0.653.98 2 1.44 0.224.04Disolbatzaileak 6 2 0.93 0.152.57 1 0.74 0.052.64 1 2.28 0.158.12Bainu agortuak 15 43 1.50 0.862.41 35 1.87 0.983.18 8 0.93 0.351.88


7/14

J. Garca-Prez et al. / Environment International 51 (2013) 3144 372. taula (jarraipena)

Ha Guztira Gizonak EmakumeakHh

b AEc %95eko SMd Hh AEc %95eko SMd Hh AEc %95eko SMdPleurako minbizia

Tratamendu fisiko/kimikoa 5 1 1.78 0.126.32 0 0 0-inf 1 7.11 0.4625.47Hondakin industrialak 7 30 1.78 0.952.98 20 1.82 0.833.35 10 1.85 0.773.56Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 0 0 0-inf 0 0 0-inf 0 0 0-infAskotariko kutsatzaileen kategoriak 56 167 1.79 1.312.36 114 1.90 1.322.64 53 1.83 1.132.76

Ehun konektibo eta biguneko minbiziaErrausketa 12 57 1.04 0.741.41 24 0.85 0.531.26 33 1.29 0.811.92Txatarra+DIak

52

58

1.10

0.811.45

30

1.13

0.741.60

28

1.12

0.711.63

Olioa+olio hondakinak 7 52 1.48 1.012.06 22 1.32 0.801.99 30 1.47 0.852.28Bilgarriak 2 13 1.18 0.611.94 9 1.59 0.722.81 4 0.82 0.241.81Disolbatzaileak 6 2 0.40 0.071.08 1 0.46 0.031.61 1 0.52 0.041.83Bainu agortuak 15 53 1.11 0.771.54 27 1.15 0.721.70 26 1.04 0.611.62Tratamendu fisiko/kimikoa 5 0 0 0-inf 0 0 0-inf 0 0 0-infHondakin industrialak 7 41 1.03 0.691.46 23 1.23 0.741.86 18 0.97 0.531.57Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 1 1.94 0.136.89 0 0 0-inf 1 4.38 0.2815.77Askotariko kutsatzaileen kategoriak 56 156 1.06 0.851.29 84 1.13 0.861.44 72 1.00 0.731.32

Larruazaleko minbiziaErrausketa 12 39 1.12 0.711.66 22 1.07 0.611.69 17 1.15 0.581.99Txatarra+DIak 52 35 0.92 0.611.30 18 0.86 0.491.33 17 0.99 0.551.59Olioa+olio hondakinak 7 54 1.50 0.952.22 38 2.14 1.313.22 16 1.06 0.501.88Bilgarriak 2 9 1.05 0.451.96 8 1.70 0.713.18 1 0.36 0.021.29Disolbatzaileak 6 10 2.34 1.064.20 7 3.30 1.306.34 3 1.49 0.333.70Bainu agortuak 15 47 1.04 0.651.55 25 1.12 0.651.77 22 0.96 0.481.66Tratamendu fisiko/kimikoa 5 0 0 0-inf 0 0 0-inf 0 0 0-infHondakin industrialak 7 41 1.00 0.601.55 28 1.40 0.822.19 13 0.68 0.291.29Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 1 1.76 0.116.44 0 0 0-inf 1 3.75 0.2114.19Askotariko kutsatzaileen kategoriak 56 116 1.14 0.881.46 62 1.07 0.771.45 54 1.14 0.771.60

Bulba eta baginako minbiziaErrausketa 12 42 1.01 0.701.40Txatarra+DIak 52 40 1.03 0.721.41Olioa+olio hondakinak 7 47 1.85 1.282.56Bilgarriak 2 6 0.81 0.301.59Disolbatzaileak 6 6 1.68 0.633.27Bainu agortuak 15 37 0.89 0.581.29Tratamendu fisiko/kimikoa 5 1 1.33 0.094.65Hondakin industrialak 7 41 1.55 1.022.24Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 0 0 0-infAskotariko kutsatzaileen kategoriak 56 96 0.89 0.691.12

Obarioko minbiziaErrausketa 12 251 1.13 0.951.34Txatarra+DIak 52 228 1.08 0.921.25Olioa+olio hondakinak 7 151 1.08 0.871.33Bilgarriak 2 59 1.34 0.991.75Disolbatzaileak 6 23 1.07 0.671.56Bainu agortuak 15 281 1.29 1.071.53Tratamendu fisiko/kimikoa 5 8 1.32 0.582.37Hondakin industrialak 7 158 1.08 0.861.33Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 2 0.94 0.162.56Askotariko kutsatzaileen kategoriak 56 691 1.15 1.031.27

Maskuriko minbiziaErrausketa 12 567 1.13 0.951.34 474 1.13 0.941.36 93 0.98 0.751.24Txatarra+DIak 52 573 1.11 0.981.25 483 1.16 1.021.32 90 0.99 0.771.24Olioa+olio hondakinak 7 413 1.09 0.881.33 348 1.11 0.881.38 65 1.11 0.801.48Bilgarriak 2 128 1.27 0.981.62 102 1.24 0.931.61 26 1.43 0.902.09Disolbatzaileak 6 46 0.98 0.691.33 36 0.95 0.641.33 10 1.26 0.602.16Bainu agortuak 15 528 1.01 0.841.20 431 1.02 0.841.23 97 0.99 0.741.28Tratamendu fisiko/kimikoa 5 15 1.09 0.601.72 13 1.16 0.611.89 2 1.03 0.172.78Hondakin industrialak 7 363 1.05 0.841.28 302 1.04 0.821.30 61 1.00 0.711.35Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 5 0.87 0.281.84 3 0.66 0.151.60 2 2.46 0.406.73Askotariko kutsatzaileen kategoriak 56 1493 1.09 0.991.20 1227 1.09 0.981.21 266 1.02 0.861.19

Giltzurruneko minbiziaErrausketa 12 240 1.08 0.881.30 150 1.04 0.831.28 90 1.18 0.881.53Txatarra+DIak 52 290 1.36 1.171.58 198 1.39 1.161.64 92 1.33 1.031.67Olioa+olio hondakinak 7 151 1.14 0.901.44 99 1.10 0.831.42 52 1.17 0.811.63Bilgarriak 2 55 1.24 0.901.67 36 1.19 0.801.66 19 1.32 0.772.03Disolbatzaileak 6 21 0.98 0.591.46 12 0.84 0.431.39 9 1.33 0.612.35Bainu agortuak 15 284 1.06 0.861.27 189 1.04 0.831.28 95 1.16 0.861.52Tratamendu fisiko/kimikoa 5 14 2.25 1.223.61 10 2.43 1.164.17 4 2.15 0.644.66Hondakin industrialak 7 165 0.95 0.751.19 107 0.95 0.731.22 58 1.03 0.721.39Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 3 1.16 0.272.80 3 1.77 0.414.26 0 0 0-infAskotariko kutsatzaileen kategoriak 56 695 1.11 0.991.25 464 1.11 0.971.26 231 1.12 0.931.33

Garuneko minbiziaErrausketa 12 322 0.99 0.841.16 178 0.97 0.791.18 144 1.03 0.821.27Txatarra+DIak 52 288 1.00 0.861.15 160 0.96 0.801.14 128 1.04 0.851.26

(hurrengo orrialdeanjarraitzen du)


8/14

38 J. Garca-Prez et al. / Environment International 51 (2013) 31442. taula (jarraipena)

Ha Guztira Gizonak EmakumeakHh

b AEc %95eko SMd Hh AEc %95eko SMd Hh AEc %95eko SMdGaruneko minbizia

Olioa+olio hondakinak 7 193 1.00 0.801.22 90 0.85 0.651.09 103 1.24 0.941.59Bilgarriak 2 82 1.31 0.991.68 51 1.41 1.011.90 31 1.18 0.771.68Disolbatzaileak 6 35 1.07 0.731.48 22 1.14 0.701.69 13 0.98 0.521.59Bainu agortuak 15 300 0.99 0.821.19 153 0.94 0.751.17 147 1.07 0.841.35Tratamendu fisiko/kimikoa 5 7 0.75 0.311.39 6 1.11 0.422.15 1 0.37 0.031.30Hondakin industrialak 7 233 1.12 0.901.37 132 1.11 0.861.41 101 1.15 0.871.48Beste inon sailkatu gabeko hondakinak

1

9

1.99

0.883.60

3

1.32

0.313.17

6

3.29

1.206.56

Askotariko kutsatzaileen kategoriak 56 911 1.06 0.961.17 490 1.01 0.891.14 421 1.14 0.991.30Tiroideko minbiziaErrausketa 12 31 0.93 0.591.36 7 0.63 0.251.20 24 1.09 0.641.69Txatarra+DIak 52 52 1.63 1.162.20 22 1.97 1.173.00 30 1.42 0.912.06Olioa+olio hondakinak 7 20 1.05 0.591.66 6 0.89 0.331.77 14 1.13 0.571.93Bilgarriak 2 10 1.51 0.702.66 3 1.37 0.323.29 7 1.66 0.653.18Disolbatzaileak 6 5 1.68 0.573.45 1 1.20 0.084.22 4 2.16 0.634.75Bainu agortuak 15 39 1.14 0.731.66 14 1.31 0.672.22 25 1.14 0.661.79Tratamendu fisiko/kimikoa 5 2 2.42 0.406.57 0 0.00 0-inf 2 3.82 0.6210.43Hondakin industrialak 7 25 1.09 0.651.68 8 1.08 0.452.03 17 1.08 0.571.78Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 0 0 0-inf 0 0.00 0-inf 0 0 0-infAskotariko kutsatzaileen kategoriak 56 98 1.06 0.811.35 30 0.94 0.591.37 68 1.12 0.811.49

Hodgkinen linfomaErrausketa 12 32 0.87 0.561.26 18 0.90 0.511.41 14 0.95 0.491.56Txatarra+DIak 52 45 1.41 0.991.91 27 1.52 0.972.21 18 1.38 0.792.15Olioa+olio hondakinak 7 15 0.81 0.431.32 9 0.89 0.401.59 6 0.74 0.271.46Bilgarriak 2 4 0.63 0.191.38 3 0.87 0.212.06 1 0.53 0.041.84Disolbatzaileak 6 4 1.14 0.342.48 3 1.50 0.363.58 1 0.98 0.073.43Bainu agortuak 15 25 0.93 0.561.42 11 0.72 0.351.25 14 1.12 0.581.90Tratamendu fisiko/kimikoa 5 3 3.39 0.818.05 3 5.64 1.3413.43 0 0 0-infHondakin industrialak 7 16 0.78 0.421.26 10 0.89 0.411.58 6 0.71 0.261.41Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 1 1 3.46 0.2312.26 1 5.95 0.4021.08 0 0 0-infAskotariko kutsatzaileen kategoriak 56 93 1.04 0.791.32 48 0.96 0.671.30 45 1.21 0.831.68

LeuzemiaErrausketa 16 416 1.05 0.971.13 245 1.08 0.981.18 171 1.03 0.931.13Txatarra+DIak 56 430 1.14 1.011.28 227 1.09 0.931.26 203 1.23 1.041.43Olioa+olio hondakinak 24 387 1.08 0.901.28 216 1.14 0.911.39 171 1.03 0.801.28Bilgarriak 9 135 1.15 0.891.44 79 1.11 0.801.48 56 1.21 0.851.64Disolbatzaileak 4 33 1.29 0.941.70 16 1.28 0.831.82 17 1.35 0.851.98Bainu agortuak 14 195 1.01 0.851.18 112 1.12 0.921.35 83 0.86 0.681.06Tratamendu fisiko/kimikoa 8 1573 1.33 0.742.08 840 0.97 0.371.87 733 1.95 0.903.39Hondakin industrialak 13 354 1.01 0.841.21 188 1.04 0.831.28 166 0.99 0.771.24Beste inon sailkatu gabeko hondakinak 11 22 1.03 0.302.25 12 1.40 0.333.34 10 0.79 0.062.77Askotariko kutsatzaileen kategoriak 82 1833 1.13 1.041.23 1021 1.14 1.021.26 812 1.12 0.991.26

a Erraustegietatik eta, oro har, hondakin arriskutsuak tratatzeko instalazioetatik5 km-ra kokatutako herri kopurua.

b Hautemandako heriotzak.c AE doitua, aintzat hartuz populazio tamaina, analfabetismoaren ehunekoa, nekazariak eta langabeak, pertsona kopurua familiako eta batez besteko diru sarrerak.d %95eko sinesgarritasun maila.e Aztertutako 33 minbizi moten batura.

Arriskuen emaitzak industri jarduerako kategorietan geruzatuta azterturik,lotura hauek aurkitu ziren tumore gaiztoen eta instalazio mota jakinbatzuetatik hurbil bizitzearen artean: a) Erraustegiak birika, pleura etabehazuneko minbiziekin (gizonezkoak) eta urdailekoarekin (emakumezkoak);b) Txatarra eta DIak birziklatzeko instalazioak giltzurruneko minbiziarekin(gizon eta emakumezkoak), urdail, maskuri eta tiroideko tumoreekin(gizonezkoak) eta leuzemiarekin (emakumezkoak); c) Erabilitako olioa etaolio hondakinak tratatzeko instalazioak ehun konektiboko minbiziarekin(populazio osoa), urdail, pleura eta larruazalekoekin (gizonezkoak) eta bulbaeta baginakoekin (emakumezkoak); d) Bilgarriak birziklatzeko instalazioaketa urdail, kolon-ondeste eta garuneko tumoreekin (gizonezkoak); e)Erabilitako disolbatzaileak berreskuratzeko instalazioak larruazalekominbiziarekin (gizonezkoak); f) Bainu agortuak berregituratzekoinstalazioak urdaileko minbiziarekin (populazio osoa), kolon-ondestekoarekin (gizonezkoak) eta gibel eta obarioko tumoreekin(emakumezkoak); g) Hondakin fisiko/kimikoak tratatzeko instalazioakgiltzurruneko minbiziarekin (gizonezkoak); h) Hondakin industrialaktratatzeko instalazioak urdail, bulba eta baginako tumoreekin(emakumezkoak); eta, i) Beste inon sailkatu gabeko hondakinak tratatzekoinstalazioak garuneko minbiziarekin (emakumezkoak). Bestalde,Askotariko kutsatzaileen kategoriak tratatzeko zenbait instalaziotik

gertu kokatutako herrietan emaitza esanguratsuak detektatu ziren tumoregaizto hauetan: urdail eta pleurakoak (gizon eta emakumezkoak), kolon-ondeste, gibel, behazun eta birikakoak eta leuzemia (gizonezkoak) etaobariokoak (emakumezkoak).

3. taulan, erraustegi eta hondakin arriskutsuak tratatzeko gune jakinbatzuk erakusten dira, non hurbil vs urrun analisian gehiegizko arriskuestatistikoki esanguratsuak eta 15 urte edo goragokoen heriotza hautemanakdetektatu baitziren: 3 erraustegi, txatarra eta DIak birziklatzeko 15 instalazio,erabilitako olioa eta olio hondakinak tratatzeko 6 instalazio, bilgarriakbirziklatzeko 3 instalazio, erabilitako disolbatzaileak berreskuratzeko 2instalazio, bainu agortuak berregituratzeko 3 instalazio, hondakinfisiko/kimikoak tratatzeko 3 instalazio, hondakin industrialak tratatzeko 4instalazio eta beste inon sailkatu gabeko hondakinak tratatzeko 6 instalazio.Instalazioetako askotan AE dezente altuak detektatu ziren tumore bat bainogehiagorako aldi berean; bereziki, hauetan: 372, 4699 eta 5692instalazioak (Txatarra+ DIak), 3710 (Hondakin industrialak) eta 6053(Beste inon sailkatu gabeko hondakinak), non emaitza estatistikokiesanguratsuak izan baitziren 6 tumoretan, eta 3055 eta 7476 (Txatarra+DIak), 3713 (Bainu agortuak), 3110 (Tratamendu fisiko/kimikoa),3711 (Hondakin industrialak) eta 7478 (Beste inon sailkatu gabekohondakinak), non emaitza estatistikoki esanguratsuak izan baitziren 5tumoretan. Nabarmentzekoa da, halaber, minbizi guztien konbinazioa


9/14

J. Garca-Prez et al. / Environment International 51 (2013) 3144 39aintzat hartuta 11 gunetan gehiegizko arrisku esanguratsua dagoela, zehazkiinstalazio hauetan: 372 (AE=1.28 emakumezkoetan), 3055 (AE=1.10populazio osoan), 5692 (AE=1.30 emakumezkoetan), 6051 (AE=1.21emakumezkoetan), 3050 (AE=1.19 emakumezkoetan), 3110 (AE=1.30emakumezkoetan) eta 7478 (AE=1.10 populazio osoan), Bartzelonakoprobintzian kokatuak; 4699 (AE=1.13 gizonezkoetan), 5910 (AE=1.27gizonezkoetan), 3710 (AE=1.13 gizonezkoetan) eta 3711 (AE=1.33gizonezkoetan), Bizkaiko probintzian kokatuak; eta 5493 (AE=1.20

gizonezkoetan), Granadako probintzian kokatua.

4. Eztabaida

Ikerlan hau IPPC eta E-PRTR datu baseetan erregistratutako industrieiburuzko datuak erabiltzen dituen aurrenetakoa da, hondakin industrialentratamenduak inguruko herrietako minbiziagatiko heriotza tasan duen eraginaaztertzeko. Oro har, gure emaitzek aditzera ematen dute Espainiakoerraustegien eta, orokorrean, hondakin arriskutsuak tratatzeko instalazioeninguruan arrisku moderatuki handiagoa dagoela minbiziaz mota guztiakbatuta hiltzeko, eta arrisku hori handiagoa dela gizonezkoenganemakumezkoengan baino. Arriskua industri jardueraren arabera geruzatuzgero, gehiegizko arrisku estatistikoki esanguratsuak detektatu ziren gune motahauen inguruan dauden herrietan: "Erraustegiak" (populazio osoa), Txatarra

eta DIak birziklatzeko instalazioak eta Bainu agortuak berregituratzekoinstalazioak (gizonezkoak); gehiegizko arriskua detektatu zen, halaber,Askotariko kutsatzaileen kategoriak tratatzeko zenbait instalaziotan (gizoneta emakumezkoak).

Minbiziak banan-banan azterturik, gehiegizko arrisku estatistikokiesanguratsuak hauteman ziren urdail, gibel, pleura eta giltzurruneko tumoregaiztoetan (gizon eta emakumezkoak), kolon-ondeste, birika, maskuri,behazunekoetan eta leuzemian (gizonezkoak) eta garun eta obariokoetan(emakumezkoak). Bestalde, arriskua industri jarduerako kategoriaren araberageruzaturik, lotura hauek aurkitu ziren beste zenbait tumore gaiztoren etainstalazio mota jakin batzuetatik hurbil bizitzearen artean: Txatarra eta DIakbirziklatzeko instalazioak urdail eta tiroideko tumoreekin (gizonezkoak);Erabilitako olioa eta olio hondakinak tratatzeko instalazioak ehunkonektiboko minbiziarekin (populazio osoa), larruazaleko tumoreekin

(gizonezkoak) eta bulba eta baginakoekin (emakumezkoak); Erabilitakodisolbatzaileak berreskuratzeko instalazioak larruazaleko tumoreekin(gizonezkoak), eta Hondakin industrialak tratatzeko instalazioak bulba etabaginako tumoreekin (emakumezkoak).

Emaitza estatistikoki esanguratsuak (AE= 1.10) gehienbat digestio etaarnas sistemetako tumoreetan agertzeak (populazio osoan) pentsatzeragaramatza bi esposizio bide daudela instalazio horiek isuritakokutsadurarekiko: zuzeneko esposizioa airera isuritako kutsatzaileekin, etazeharkako esposizioa uretara isuritako kutsatzaileekin zein efluentelikidoekin; uretara isuritakoak lurzorura eta akuiferoetara pasa litezke gero,eta airera isuritako kutsatzaileak landareetan pausa litezke. Kasu horietan,toxinak kate trofikora pasa litezke, eta horrela populazioan eragin.

Gehiegizko minbiziagatiko heriotza tasaren parte bat populazioarenindustri kutsadurarekiko esposizioak sor lezakeelako hipotesia sendotzen dute

berriki argitaratutako zenbait ikerketak, instalazio mota jakin batzuetatikhurbil bizitzearen eta zenbait tumore gaiztoren arteko lotura ezarri dutenak(Garcia-Perez et al., 2010, 2012; Lopez-Abente et al., 2012; Musti et al.,2009; Tsai et al., 2009). Erraustegiei eta hondakin arriskutsuak tratatzekoinstalazioei dagokienez, ikerketa gehien-gehienek erraustegien inguruetanjarri dute arreta, non loturak aurkitu baitira zenbait tumorerekin, hala nolaEHLekin (Floret et al., 2003; Viel et al., 2011), ehun bigunen sarkomekin(Comba et al., 2003) eta umezaroko tumoreekin (Knox, 2000).

Ikerketa ekologikoak, honakoa kasu, hipotesi eta ikerketa ildo berriakproposatzen ari dira industri kutsadurarekiko esposizioaren eremuan. Aldehorretatik, gure ikerketaren indargune nagusietako bat da analisiesploratorioaren osotasuna; izan ere, 33 minbizi motak eragindakohilkortasuna sakon aztertu zen, horiek industri jarduerako zenbaitkategoriarekin lotuz. Beste indargune bat da hurbilketa metodologikodesberdinak erabili zirela analisi estatistikoa egiteko; bata, udal mailako ereduespazial hierarkiko bat, aldagai esplikatzaileez (BYM eredua), non ereduan

gai espazialak erabiltzeak, falazia ekologikoa gertatzeko aukera murrizteazgain (Clayton et al., 1993), ziurtatzen baitzuen hilkortasunaren banaketarenheterogeneotasun geografikoa aintzat hartua izango zela; eta bestea,Poissonen erregresio eredu mistoan oinarritua, erabili da doitzen errazagoazelako eta kalkulu laburrak egitea ahalbidetzen zuelako. Bi ereduetakoemaitzak, oro har, oso desberdinak ez badira ere, ikertutako zenbait tumoretanautokorrelazio espaziala zegoen, eta horregatik gomendagarria zen ereduespazialak erabiltzea. Gainera, INLA kalkulu metodoa, Markoven kateen etaMontecarlo metodoaren aldean, jauzi kualitatibo bat da eredu hierarkikoenerabileran aldagai esplikatzaileekin (Rue et al., 2009). Kontuan hartubeharreko alderdi bat da eredu mistoek sentikorragoak diruditela,murriztailegoak diren eredu espazialak baino, balizko lotura estatistikoakdetektatzeko orduan. Aipatutakoaren adibide bat da EHLetan, gizonezkoetan,lortu ditugun emaitzak: eredu mistoak emaitza estatistikoki esanguratsuakeman zituen (AE=1.12, %95eko KM=1.031.22), eta BYM ereduak, berriz,ez zuen lotura estatistikorik detektatu (AE=1.07, %95eko SM= 0.971.19).

Ikerketaren beste indargune batzuk honakoak dira: duen ahalmenestatistiko handia, jakinarazitako heriotza kopurua handia sartu delako, horrekaukera ematen duelarik magnitude apalagoko gehiegizko hilkortasunaidentifikatzeko, ingurunearekiko esposizioaren esperotako eraginaridagokionez; arriskuen analisia egitea DIak ezabatzeko edo txatarrabirziklatzeko instalazioak bezalako industri jardueren inguruan, aurrezosotasun gisa sekula aztertu gabeak, eta instalazio horien banakako analisixeheak ere egitea; azterketatik kentzea berrikien martxan jarritakoinstalazioak, horiek tumoreen garapenean izan lezaketen eraginaeztabaidagarria baita, ikertutako tumoreen gutxieneko latentzialdiak aintzathartzen badira; eta erraustegiak edo hondakin arriskutsuak tratatzekoinstalazioak ez diren bestelako industrietatik gertu dauden herriak barnehartzea analisietan, bitarteko kategoria gisa, horrela industria horien nahaste

efektua saihesten baita (horiek ere ikergai ditugun tumoreekin lotura izanlezaketen substantzia toxikoak isurtzen dituzte) eta erreferentzia talde garbibat, inguruan industriarik ez duten herriek osatua, ezar baitaiteke.

Ikerketa ekologiko orok berez dituen mugez gain, gure kasuan honakoakere aipatu beharko lirateke: ereduetan aldagai asko sartzean, analisiek Imotako erroreak izateko joera handia ager lezakete; distantziarekin zerikusiaizan lezaketen nahaste faktoreak ez sartzea (hala ere, aldagaisozioekonomikoen doikuntzak informazio gabezia hori neurri batean berdinduegiten du, bizimoduarekin lotura duten arrisku faktore askok, hala nolaerretzeak, alkohola edateak, dieta motak eta infekzio agenteek, estatussozioekonomikoarekin korrelazionatzen den banaketa bat ageri baitute(Prattala et al., 2009; Woitas-Slubowska et al., 2010)); bizilekutikindustriguneetarako distantzia erabiltzea populazioak industri kutsadurarekikoduen esposizioaren ordezko gisa, benetako esposizioa haizealdien norakoen

edo lurraren formaren araberakoa izan bailiteke (horrek, ordea, emaitzapositiboak detektatzeko ahalmena mugatuko luke, aurkitutako loturakbaliogabetu gabe); eta heriotza tasari buruzko datuak erabiltzea, eta ezintzidentziari buruzkoak, populazioan oinarritutako intzidentzien erregistronazionalik ez baitago (nahiz eta Espainian biziraupen tasa baxuko tumoreakegoki jasota dauden heriotza ziurtagirietan (Perez-Gomez et al., 2006)).

Ikerketa diseinatzeko orduan, funtsezko erabaki bat izan zen industriajarduerako kategoriak aukeratzea, analisietan arriskuak geruzatu ahal izateko.Horri dagokionez, kategoriak hondakinen ezaugarrien eta erabilitako


10/14


3. taulaMinbiziaz hiltzeko arrisku erlatiboa, emaitza estatistikoki esanguratsuez eta 15 urte edo goragokoen hautemandako heriotzez, erraustegi eta hondakin arriskutsuak tratatzeko instalazio jakin

batzuetatik 5 km baino gutxiagora kokatutako herrietan, BYM ereduak erabiliz kalkulatuak. Emaitza esanguratsuak letra lodiz ageri dira.Industri jarduera

a PRTR kodea Hb Hhc BYM eredua Industri jardueraa PRTR kodea Hb Hhc BYM ereduaAE

d %95eko SMe AEd %95eko SMeMinbizi guztiak

f Pankreako minbizia2 372 Guztira 4 949 1.11 1.011.23 2 5680 Guztira 5 24 1.94 1.113.09

Gizon 4 591 1.03 0.911.17 Gizon 5 12 1.35 0.612.47Emakume 4 358 1.28 1.101.48 Emakume 5 12 3.15 1.385.95

2 3055 Guztira 5 1370 1.10 1.001.20 2 5691 Guztira 3 27 2.08 1.273.14Gizon 5 916 1.10 0.981.22 Gizon 3 15 2.06 1.073.47Emakume 5 454 1.09 0.951.25 Emakume 3 12 2.16 1.023.84






4 3050 Guztira 3 1308 1.12 1.011.24Gizon 3 847 1.08 0.951.23 Peritoneoko minbiziaEmakume 3 461 1.19 1.021.38 6 3713 Guztira 6 42 2.00 0.595.00

7 3110 Guztira 3 654 1.09 0.971.22 Gizon 6 19 9.04 4.8032.66Gizon 3 398 0.99 0.861.14 Emakume 6 23 0.93 0.222.80Emakume 3 256 1.30 1.091.52

8 3710 Guztira 6 4803 1.10 0.991.21 Laringeko minbiziaGizon 6 3184 1.13 1.001.27 2 372 Guztira 4 21 1.91 1.023.21Emakume 6 1619 1.04 0.911.19 Gizon 4 21 2.11 1.123.58

8 3711 Guztira 4 713 1.26 1.111.42 Emakume 4 0 0 0-infGizon 4 478 1.33 1.141.54 2 3055 Guztira 5 31 1.88 1.093.01Emakume 4 235 1.13 0.931.35 Gizon 5 30 1.99 1.133.23

9 7478 Guztira 5 1370 1.10 1.001.20 Emakume 5 1 1.49 0.135.00Gizon 5 916 1.10 0.981.22 2 5692 Guztira 3 20 1.96 1.033.32Emakume 5 454 1.09 0.951.25 Gizon 3 20 2.17 1.133.70

Emakume 3 0 0 0-infHestegorriko minbizia 9 7478 Guztira 5 31 1.88 1.093.01

2 3055 Guztira 5 45 1.59 1.002.38 Gizon 5 30 1.99 1.133.23Gizon 5 44 1.74 1.082.64 Emakume 5 1 1.49 0.135.00Emakume 5 1 0.47 0.051.519 7478 Guztira 5 45 1.59 1.002.38 Birikako minbiziaGizon 5 44 1.74 1.082.64 2 4699 Guztira 6 990 1.20 0.961.48Emakume 5 1 0.47 0.051.51 Gizon 6 893 1.30 1.021.64

Emakume 6 97 0.77 0.471.19Urdaileko minbizia 2 7476 Guztira 2 566 1.39 1.051.81

2 6049 Guztira 5 49 1.63 0.962.58 Gizon 2 511 1.43 1.071.90Gizon 5 27 1.35 0.732.29 Emakume 2 55 1.04 0.551.84Emakume 5 22 2.26 1.004.29 3 5493 Guztira 3 135 1.39 1.041.81




Gizon 6 893 1.30 1.021.64Kolon-ondestekominbizia Emakume 6 97 0.77 0.471.19



2 7476 Guztira 2 433 1.35 1.041.72Gizon 2 247 1.48 1.091.96 Pleurako minbiziaEmakume 2 186 1.23 0.811.75 2 4699 Guztira 6 30 4.75 0.7413.97

6 3713 Guztira 6 1976 1.19 0.961.46 Gizon 6 25 4.33 4.5613.64Gizon 6 1182 1.34 1.031.72 Emakume 6 5 inf 0-infEmakume 6 794 1.03 0.741.38 6 3713 Guztira 6 61 2.82 0.739.02


11/14

J. Garca-Prez et al. / Environment International 51 (2013) 3144 413. taula (jarraipena)

Industri jardueraa PRTR kodea Hb Hhc BYM eredua Industri jardueraa PRTR kodea Hb Hhc BYM eredua

AEd %95eko SMe AEd %95eko SMe

Kolon-ondesteko minbizia Pleurako minbizia7 3110 Guztira 3 87 1.14 0.861.49 Gizon 6 50 2.44 3.647.75

Gizon 3 41 0.92 0.621.31 Emakume 6 11 inf 0-infEmakume 3 46 1.49 1.012.09 8 65 Guztira 2 27 8.73 1.3235.97

8 3710 Guztira 6 605 1.19 0.951.47 Gizon 2 19 12.23 1.4141.46Gizon 6 380 1.35 1.021.74 Emakume 2 8 EKg EKgEmakume 6 225 1.00 0.721.37 8 3710 Guztira 6 30 4.75 0.7413.97

9 6053 Guztira 2 433 1.35 1.041.71 Gizon 6 25 4.33 4.5713.64Gizon 2 247 1.47 1.081.95 Emakume 6 5 inf 0-infEmakume 2 186 1.23 0.811.75 8 6749 Guztira 9 25 3.44 0.869.74

Gizon 9 10 1.24 0.264.47Gibeleko minbizia Emakume 9 15 18.61 3.5879.24

2 7476 Guztira 2 99 2.40 1.403.87Gizon 2 73 2.59 1.424.36 Hezurretako minbiziaEmakume 2 26 2.29 0.755.34 1 467 Guztira 3 29 2.89 1.046.64




Gizon 2 15 3.26 0.4013.19Emakume 2 11 EK

g

EKg

Ehun konektibo eta bigunekominbizia Zehaztu gabeko tumoreak3 6789 Guztira 2 34 2.55 0.627.25 2 5664 Guztira 2 36 1.74 1.152.49



6 4833 Guztira 2 115 1.41 0.822.22Melanoma Gizon 2 70 2.16 1.173.64

2 5063 Guztira 1 16 19.55 10.1679.17 Emakume 2 45 0.88 0.431.62Gizon 1 10 EKg EKgEmakume 1 6 EKg EKg Ez-Hodgkin linfoma


1 4857 Guztira 3 215 1.49 1.022.12Larruazaleko minbizia Gizon 3 113 1.64 0.962.67


Emakume 3 12 1.52 0.682.85Bulba eta baginako minbizia 2 6051 Guztira 3 82 1.60 1.032.39

3 7412 Emakume 1 21 6.66 1.0623.49 Gizon 3 49 2.15 1.153.75Emakume 3 33 1.23 0.652.14

Umetokiko minbizia 3 5910 Guztira 3 15 2.22 1.044.044 5557 Emakume 1 27 2.12 1.003.94 Gizon 3 9 3.96 1.458.368 3711 Emakume 4 15 2.27 1.054.17 Emakume 3 6 1.26 0.362.94

8 3711 Guztira 4 21 2.01 1.023.50Obarioko minbizia Gizon 4 12 3.40 1.366.91

1 2438 Emakume 2 51 1.95 1.093.29 Emakume 4 9 1.22 0.422.662 5685 Emakume 4 17 2.72 1.384.702 7328 Emakume 3 15 2.68 1.394.48 Mieloma3 445 Emakume 8 156 1.49 1.032.09 2 372 Guztira 4 21 2.08 1.113.494 3050 Emakume 3 28 1.82 1.042.94 Gizon 4 10 1.70 0.683.424 5557 Emakume 1 36 2.45 1.244.31 Emakume 4 11 2.72 1.095.535

2999

Emakume

3

16

2.58

1.294.52

2

3055

Guztira

5

31

1.91

1.113.04

7 3110 Emakume 3 17 1.98 1.023.39 Gizon 5 20 2.25 1.094.097 3452 Emakume 4 57 2.39 1.393.84 Emakume 5 11 1.56 0.643.099 6431 Emakume 7 151 1.46 1.002.06 2 5692 Guztira 3 21 2.28 1.213.84

Gizon 3 10 1.87 0.743.75Prostatako minbizia Emakume 3 11 2.98 1.196.08

3 5493 Gizon 3 43 1.66 1.102.38 6 3713 Guztira 6 227 1.69 1.022.65Gizon 6 115 2.62 1.254.92

Maskuriko minbizia Emakume 6 112 1.21 0.602.202 5680 Guztira 5 24 2.39 1.343.86 7 3110 Guztira 3 16 2.37 1.184.18


2 7476 Guztira 2 116 1.48 0.932.19 7 3452 Guztira 4 54 1.93 1.103.22(hurrengo orrialdean

jarraitzen du)


12/14

42 J. Garca-Prez et al. / Environment International 51 (2013) 31443. taula (jarraipena)

Industri jardueraa PRTR kodea Hb Hhc BYM eredua Industri jardueraa PRTR kodea Hb Hhc BYM eredua

AEd %95eko SMe AEd %95eko SMe

Maskuriko minbizia MielomaGizon 2 97 1.68 1.032.56 Gizon 4 23 1.73 0.783.34Emakume 2 19 0.85 0.331.81 Emakume 4 31 2.24 1.054.32


Garuneko minbizia Leuzemia1 2438 Guztira 2 69 1.14 0.701.79 2 372 Guztira 4 42 1.59 1.032.30Gizon 2 27 0.78 0.371.66 Gizon 4 22 1.27 0.722.05

Emakume 2 42 2.05 1.013.72 Emakume 4 20 2.28 1.163.982 372 Guztira 4 30 1.49 0.892.31 2 3055 Guztira 5 59 1.58 1.082.23











9 6053 Guztira 2 109 1.65 1.002.51Tiroideko minbizia Gizon 2 57 1.69 0.892.88


1 4857 Guztira 3 21 1.10 0.382.57 Emakume 5 23 1.69 0.902.87Gizon 3 6 0.65 0.142.14Emakume 3 15 2.04 1.496.13

a 1 = errausketa. 2 = txatarra+DIak. 3 = olioa+olio hondakinak. 4 = bilgarriak. 5 = disolbatzaileak. 6 = bainu agortuak. 7 = tratamendu fisiko/kimikoa. 8 = hondakin industrialak. 9 = beste inonsailkatu gabeko hondakinak.

b Erraustegi eta hondakin arriskutsuak tratatzeko instalazio jakin batzuetatik 5 km-ra kokatutako herri kopurua.

c Hautemandako heriotzak.d AE doitua, aintzat hartuz populazio tamaina, analfabetismoaren ehunekoa, nekazariak eta langabeak, pertsona kopurua familiako eta batez besteko diru sarrerak.e %95eko sinesgarritasun maila.f Aztertutako 33 minbizi moten batura.g Ez kalkulatuak: INLA erabiliz arriskua ezin izan da kalkulatu.

tratamendu motaren arabera taxutzea erabaki genuen (Agnciade Residus deCatalunya, 2012; Special Territorial Plan of Waste Management (PTEOR),2012). Bestalde, ikerketan ez genituen sartu zabortegiak, konpost plantak etahondakin urak tratatzeko guneak, IPPCren 5.1 eta 5.2 kategorietan ez direlakosartzen.

Kontuan hartu beharreko beste alderdi bat da komunitate behartsuakeremu kutsatuetan, hondakinen eta industriguneen inguruan, bizitzerabehartuak direla (Parodi et al.,2005), eta horrenbestez bereziki garrantzitsuada nabarmentzea emaitzak eta ondorioak ez direla estatussozioekonomikoaren isla hutsa.

4.1. Erraustegiak

Errausketa tratamendu termiko bat da, kartzinogeno aitortuak zeinustezkoak sortzen dituena, hala nola dioxinak, artsenikoa, kromoa, bentzenoa,HAPak, kadmioa, beruna, tetrakloroetilenoa, hexaklorobentzenoa, nikela etanaftalina (European Commission, 2006).

Erraustegien inguruan kokatutako herrietan minbizi kasuen hazkundeaaztertu duten ikerketa epidemiologikoek ebidentzia urria eskaini dute (Porta etal., 2009): Erresuma Batuko 72 erraustegiren inguruan minbiziarenintzidentzia aztertu zuen ikerketa baten emaitzak (Elliott et al.,1996),


13/14

minbizi jakin batzuetan hazkunde estatistikoki esanguratsuak ageri zituztenak,kritikoki berraztertuak izan ziren (Elliott et al., 2000) eta, egileen hitzetan,emaitza horietan zenbait alborapenek eragin bide zuten, eta horrek aldi bereanesan nahiko luke hautemandako efektuak agian ezingo litzaizkiekeelaerraustegien emisioei egotzi. Edonola ere, beste herrialde batzuetan egindakoikerketek arrisku handiagoa detektatu dute tumore hematologikoetan, birikakominbizian eta digestio sistemako zenbait minbizitan (Biggeri et al., 1996;Comba et al., 2003; Floret et al., 2003; Knox, 2000; Ranzi et al., 2011; Viel etal., 2011).

Gure ikerketan aurkeztutako emaitzek arrisku handiagoa erakusten duteminbizi mota guztiak aintzat hartuta eta birikako minbizian eta, bereziki,hazkunde nabarmenak pleura eta behazuneko tumoreetan (gizonezkoak) etaurdailekoetan (emakumezkoak). Instalazioen banakako analisiek EHLetan AEestatistikoki esanguratsuak agertu zituzten herri berean kokatutako 467 eta4857 instalazioen inguruan, eta obario eta garuneko tumoreak izatekogehiegizko arrisku handia, emakumezkoetan, 2438 erraustegiaren inguruan.

4.2. Txatarra birziklatzeko eta ibilgailu motordunak desegiteko instalazioak

Gure ikerketaren emaitza harrigarrienetako bat da txatarrarenbirziklapenean eta DIen desegite/deskontaminazioan ziharduten instalazioeninguruan detektatutako gehiegizko arriskua estatistikoki esanguratsuaminbizi mota guztiak aintzat hartuta, urdail, maskuri eta tiroideko tumoregaiztoetan (gizonezkoak), giltzurruneko minbizian (gizon eta emakumezkoak)eta leuzemian (emakumezkoak), eta estatistikoki esanguratsua izatetik gertukolon-ondeste eta birikako tumore gaiztoetan (gizonezkoak), pleurakominbizian (emakumezkoak) eta Hodgkinen linfoman (populazio osoa).Analisiak egiteko orduan jarduera horiek kategoria bakarrean batzeko arrazoiaizan zen duela gutxi arte hondakin mota horiek Espainiako txatarrarensektorearen barruan sartzen zirela (Muoz et al., 2011). Europan, DIakhondakin arriskutsu gisa definitu dira 2002az geroztik, horien osagaienkonposizio toxikoengatik; esaterako, erabilitako olioak, balazta likidoa, olioiragazkiak, material xurgatzaileak, bateriak eta erregaia. Instalazio motahoriek emandako tratamenduak (Joung et al., 2007; Nourreddine, 2007;Santini et al., 2012) kartzinogeno aitortuak zein ustezkoak sortzen ditu, halanola dioxinak, furanoak, dioxina gisako PCBak, beruna, kromoa, HAPak,kadmioa eta nikela, eta bestelako substantzia arriskutsu batzuk, hala nolahauts birrinduak.

Guk dakigula behintzat, instalazio mota horietatik gertu bizi direnpopulazioetan egindako ikerketa epidemiologikorik ez dago. Esposizioprofesionalari dagokionez, ikerketa batzuek lotura agertu dute hautsorganikoarekiko esposizioaren eta arazo gastrointestinal (esaterako,urdailekoak) eta arnastekoen artean, materiala berreskuratu eta birziklatzekoguneetan jardundako langileengan (Gladding et al., 2003;Ivens et al., 1997).Nabarmendu beharko litzateke, ordea, ikerketa batzuek erradiazioionizatzailearekiko eta material erradioaktiboekiko esposizioa aurkitu dutelatxatarra prozesatzen eta birziklatzen jardundako langileengan (Lubenau etaYusko, 1998; Vearrier et al., 2009); agente horiek kartzinogeno aitortuak diraleuzemiarako eta tiroideko minbizirako, eta horrek lotura izan lezake gureikerketak instalazio horien inguruan detektatutako gehiegizko arriskuesanguratsuarekin.

4.3. Erabilitako olioak eta olio hondakinak tratatzeko instalazioakInstalazio hauen jarduerak dira mota guztietako erabilitako olioen eta olio

hondakinen tratamendua (garbiketa, birfintzea, zatikapen termikoa,gasifikazioa eta destilazioa) eta PCBek kutsatutako ekipamenduarendeskontaminazioa; PCBak substantzia organokloratuen multzo bat dira,Europako Hondakin Katalogoak eta Hondakin Arriskutsuen Zerrendak oliohondakin gisa definituak (Environmental Protection Agency, 2002). Instalaziohoriek isuritako substantzien artean daude kartzinogeno aitortuak zeinustezkoak, hala nola dioxinak, artsenikoa, HAPak, bentzenoa, kromoa, nikela,beruna, naftalina eta tetrakloroetilenoa.

Guk dakigula, instalazio mota horietatik gertu bizi diren populazioetanegindako ikerketa epidemiologiko edo profesionalik ez dago. Beraz, aldehorretatik gure ikerlana aitzindaria da, kutsadura iturri horien inguruanminbiziaz hiltzeko arriskua aztertzen duen neurrian, detektatuz, gainera, ehunkonektiboko tumore gaiztoak (populazio osoa), pleura, larruazal etaurdailekoak (gizonezkoak) eta bulba eta baginakoak (emakumezkoak).Instalazio horietako batzuek olioa birfintzen dute, eta jarduera horretarakobeharrezkoa da konposatu aromatiko poliziklikoak eta erabilitako ebaketaolioen eta motor eta transformadore olioen konbinazioetatik deribatutako

PCBak erabiltzea, kantitate handietan gainera (Hewstone, 1994). Jakina dadenbora luzez ebaketa likido eta olio mineral jakin batzuen esposiziopeanegoteak lotura duela minbizi profesional batzuekin, esaterako urdail etalarruazalekoekin (DHHS (NIOSH), 1998; Mackerer, 1989). Horrek azallezake tumore horietan antzemandako gehiegizko arriskua; izan ere,gizonezkoetan soilik aurkitu zen, eta pentsa liteke esposizio profesional batenondorio zela, pentsaturik langileen bizilekua homogeneoki banatuta zegoela.

4.4. Bainu agortuak berregituratzeko instalazioak

Metala desugertzeko lanetan (hau da, metalak azidozko bainuetanmurgiltzea, esaterako altzairu herdoilgaitza, tratamendu termikoen ondorenhorien gainazalean eratzen den oxido geruza ezabatzearren), bainuagortuetatik efluente kantitate handi bat isurtzen da urtero Europan (Frias eta

Perez, 1998). Efluente horiek ingurumen arazo larria dira, nitratoak,fluoruroak, azidoak eta metal astunak dituen hondakin mota bat baita (Singhalet al., 2006; Vijay eta Sihorwala, 2003). Horrez gain, hondakin horientratamenduetan, instalazioetako langileak material erradioaktiboenesposiziopean egon ohi dira (Donzella et al., 2007). Gure ikerketak hazkundeestatistikoki esanguratsua hauteman zuen instalazioen inguruan minbiziaz,oro har, hiltzeko arriskuan (gizonezkoak), eta bereziki urdaileko tumoregaiztoetan (populazio osoa), kolon-ondestekoetan (gizonezkoak) eta gibel etaobariokoetan (emakumezkoak), eta estatistikoki esanguratsua izatetik gertubirika eta pleurako tumore gaiztoetan (gizonezkoak).

5. Ondorioak

Gure emaitzek hipotesia berresten dute, alegia, erraustegien eta hondakinarriskutsuak berreskuratu edo ezabatzeko instalazioen inguruan daudenherrietan handiagoa dela, eta estatistikoki esanguratsua, minbiziaz hiltzekoarriskua, eta, bereziki, arrisku are handiagoa urdail, gibel, pleura, giltzurruneta obarioko tumoreei dagokienez. Gainera, ikerketa hau lehenengoetakoa daestatu mailan industri jarduera jakin batzuekin lotutako minbiziaz hiltzekoarriskua aztertzen, eta baita erraustegien eta txatarra birziklatzeko eta DIakdesegiteko, bainu agortuak berregituratzeko eta olioa eta olio hondakinaktratatzeko instalazioen inguruan hautemandako arrisku handiagoanabarmentzen ere.

Esker ona

Ikerketa hau Espainiako Osasun Ikerketako Funtsak (Fondo deInvestigacin Sanitaria FIS 080662 eta FIS CP11/0012) eta ISCIII EPY1398/09 proiektuak finantzatu zuten, eta MEDEA proiektuaren baitan garatuzen (Mortalidad en reas pequeas Espaolas y Desigualdades socio-Econmicas y Ambientales Hilkortasuna Espainiako eremu txikietan etadesberdintasun sozioekonomikoak eta ingurumenekoak).A eranskina. Datu osagarriak.

Artikulu honen datu osagarriak online eskuragarri daude, helbide honetan:http://dx.doi.org/10.1016/j.envint.2012.10.003.


14/14

J. Garca-Prez et al. / Environment International 51 (2013) 3144 43

ErreferentziakAgncia de Residus de Catalunya. Type of waste; 2012. Sarean: http://www20.

gencat.cat/portal/site/arc/menuitem.0b722e55d906c87b624a1d25b0c0e1a0/?vgnextoid=04082010862b6210VgnVCM1000008d0c1e0aRCRD&vgnextchannel=04082010862b6210VgnVCM1000008d0c1e0aRCRD&vgnextfmt=default&newLang= en_GB.[azken bisita, 2012ko irailaren 24an].

Ayuso Orejana J, Fernndez Cuesta JA, Plaza Ibeas JL. Anuario del Mercado Espaol. Madrid:Banco Espaol de Crdito; 1993.

Besag J, York J, Molli A. Bayesian image restoration, with two applications in spatial statistics

(with discussion). Ann Inst Stat Math 1991;43:1-59.Biggeri A, Barbone F, Lagazio C, Bovenzi M, Stanta G. Air pollution and lung cancer in Trieste,Italy: spatial analysis of risk as a function of distance from sources. Environ Health Perspect1996;104:7504.

Bivand RS, Pebesma EJ, Gomez-Rubio V. Applied spatial data analysis with R. New York:Springer; 2008.

Clayton DG, Bernardinelli L, Montomoli C. Spatial correlation in ecological analysis. Int JEpidemiol 1993;22:1193202.

Comba P, Ascoli V, Belli S, Benedetti M, Gatti L, Ricci P, et al. Risk of soft tissue sarcomas andresidence in the neighbourhood of an incinerator of industrial wastes. Occup Environ Med2003; 60:6803.

DHHS (NIOSH). Criteria for a recommended standard: occupational exposure to metal-workingfluids. No. 98102. National Institute for Occupational Safety and Health; 1998.

Donzella A, Formisano P, Giroletti E, Zenoni A. Risk assessment for chemical pickling of metalscontaminated by radioactive materials. Radiat Prot Dosimetry 2007;123:7482.

Dummer TJ, Dickinson HO, Parker L. Adverse pregnancy outcomes around incinerators andcrematoriums in Cumbria, north west England, 195693. J Epidemiol Community Health2003;57:45661.

Elliott P, Shaddick G, Kleinschmidt I, Jolley D, Walls P, Beresford J, et al. Cancer incidence nearmunicipal solid waste incinerators in Great Britain. Br J Cancer 1996;73:70210.Elliott P, Eaton N, Shaddick G, Carter R. Cancer incidence near municipal solid waste incineratorsin Great Britain. Part 2: histopathological and case-note review of primary liver cancer cases. BrJ Cancer 2000;82:11036.

Environmental Protection Agency. European waste catalogue and hazardous waste list; 2002.Sarean: http://www.environ.ie/en/Publications/Environment/Waste/WEEE/FileDownLoad,1343,en.pdf. [azken bisita, 2012ko irailaren 24an].

European Commission. Integrated pollution prevention and control (IPPC). Reference document onbest available techniques for the waste incineration; 2006. Sarean: http://www.prtr-es.es/data/images/BREF%20Incineraci%C3%B3n%20de%20Residuos-43EA4732C41F2B44.pdf[azken bisita, 2012ko irailaren 24an].

Federico M, Pirani M, Rashid I, Caranci N, Cirilli C. Cancer incidence in people with residentialexposure to a municipal waste incinerator: an ecological study in Modena (Italy), 19912005.Waste Manag 2010;30:136270.

Floret N, Mauny F, Challier B, Arveux P, Cahn JY, Viel JF. Dioxin emissions from a solid wasteincinerator and risk of non-Hodgkin lymphoma. Epidemiology 2003;14:3928.

Frias O, Perez O. Acids and metals recovery from spent pickling baths of stainless steels. Rev MetalMadrid 1998;34:42731.

Garcia-Perez J, Lopez-Cima MF, Boldo E, Fernandez-Navarro P, Aragones N, Pollan M, et al.Leukemia-related mortality in towns lying in the vicinity of metal production and processinginstallations. Environ Int 2010;36:74653.

Garcia-Perez J, Lopez-Cima MF, Pollan M, Perez-Gomez B, Aragones N, Fernandez-Navarro P, etal. Risk of dying of cancer in the vicinity of multiple pollutant sources associated with the metalindustry. Environ Int 2012;40:11627.

Gelman A, Hill J. Data analysis using regression and multilevel/hierarchical models. New York:Cambridge University Press; 2007.

Gladding T, Thorn J, Stott D. Organic dust exposure and work-related effects among recyclingworkers. Am J Ind Med 2003;43:58491.

Hewstone RK. Health, safety and environmental aspects of used crankcase lubricating oils. Sci TotalEnviron 1994;156:25568.

IARC. Monographs on the evaluation of carcinogenic risks to humans. Volume 69: polychlorinateddibenzo-para-dioxins and polychlorinated dibenzofurans; 1997. Sarean:http://monographs.iarc.fr/ENG/Monographs/vol69/volume69.pdf[azken bisita, 2012ko irailaren24an].

Ivens UI, Ebbehob N, Poulse OM, Skov T. Gastrointestinal symptoms among waste recyclingworkers. Ann Agric Environ Med 1997;4:1537.

Joung HT, Seo YC, Kim KH. Distribution of dioxins, furans, and dioxin-like PCBs in solid products

generated by pyrolysis and melting of automobile shredder residues. Chemosphere2007;68:163641.

Knox E. Childhood cancers, birthplaces, incinerators and landfill sites. Int J Epidemiol2000;29:3917.

Landrigan PJ, Halper LA, Silbergeld EK. Toxic air pollution across a state line: implications for thesiting of resource recovery facilities. J Public Health Policy 1989;10:30923.

Leem JH, Lee DS, Kim J. Risk factors affecting blood PCDDs and PCDFs in residents living near anindustrial incinerator in Korea. Arch Environ Contam Toxicol 2006;51:47884.

Lopez-Abente G, Ramis R, Pollan M, Perez-Gomez B, Gomez-Barroso D, Carrasco JM, et al. Atlasmunicipal de mortalidad por cncer en Espaa, 19891998. Instituto de Salud Carlos III; 2006.

Lopez-Abente G, Fernandez-Navarro P, Boldo E, Ramis R, Garcia-Perez J. Industrial pollution andpleural cancer mortality in Spain. Sci Total Environ 2012;424:5762.

Lopez-Cima MF, Garcia-Perez J, Perez-Gomez B, Aragones N, Lopez-Abente G, Tardon A, et al.Lung cancer risk and pollution in an industrial region of Northern Spain: a hospital-based casecontrol study. Int J Health Geogr 2011;10:10.

Lubenau JO, Yusko JG. Radioactive materials in recycled metalsan update. Health Phys1998;74:2939.

Mackerer CR. Health effects of oil mists: a brief review. Toxicol Ind Health 1989;5: 42940.Ministerio de Agricultura Alimentacin y Medio Ambiente. SIGPAC; 2012. Sarean: http://

sigpac.mapa.es/fega/visor/. [azken bisita, 2012ko irailaren 24an].Miyake Y, Yura A, Misaki H, Ikeda Y, Usui T, Iki M, et al. Relationship between distance of

schools from the nearest municipal waste incineration plant and child health in Japan. Eur JEpidemiol 2005;20:10239.

Muoz C, Vidal MR, Justel D. Anlisis ambiental del proceso de fin de vida de vehculos enEspaa; 2011. Sarean: http://www.gid.uji.es/sites/default/files/libros/Analisis%20ambiental%20del%20proceso%20de%20fin%20de%20vida%20de%20

vehiculos.pdf[azken bisita, 2012ko irailaren 24an].Musti M, Pollice A, Cavone D, Dragonieri S, Bilancia M. The relationship between malignantmesothelioma and an asbestos cement plant environmental risk: a spatial casecontrolstudy in the city of Bari ( Italy). Int Arch Occup Environ Health 2009;82:48997.

Nourreddine M. Recycling of auto shredder residue. J Hazard Mater 2007;139:48190.Parodi S, Stagnaro E, Casella C, Puppo A, Daminelli E, Fontana V, et al. Lung cancer in an

urban area in Northern Italy near a coke oven plant. Lung Cancer 2005;47:15564.Perez-Gomez B, Aragones N, Pollan M, Suarez B, Lope V, Llacer A, et al. Accuracy of cancer

death certificates in Spain: a summary of available information. Gac Sanit 2006;20(Suppl.3):4251.

Porta D, Milani S, Lazzarino AI, Perucci CA, Forastiere F. Systematic review of epidemi-ological studies on health effects associated with management of solid waste. EnvironHealth 2009;8:60.

Prattala R, Hakala S, Roskam AJ, Roos E, Helmert U, Klumbiene J, et al. Association betweeneducational level and vegetable use in nine European countries. Public Health Nutr2009;12:217482.

Ranzi A, Fano V, Erspamer L, Lauriola P, Perucci CA, Forastiere F. Mortality and morbidityamong people living close to incinerators: a cohort study based on dispersion modeling forexposure assessment. Environ Health 2011;10:22.

Rue H, Martino S, Chopin N. Approximate Bayesian inference for latent Gaussian models usingintegrated nested Laplace approximations (with discussion). J R Stat Soc Ser B2009;71:31992.

Santini A, Passarini F, Vassura I, Serrano D, Dufour J, Morselli L. Auto shredder residuerecycling: mechanical separation and pyrolysis. Waste Manag 2012;32:8528.

Singhal A, Tewari VK, Prakash S. A study on sludge minimization during the treatment ofpickling effluent. J Environ Sci Eng 2006;48:10912.

Special Territorial Plan of Waste Management (PTEOR). Appendix I: Study of national andinternational waste management models (Anexo I: Estudio nacional e internacional demodelos de gestin de residuos); 2012. Sarean: http://www.tene-rife.es/planes/PTEOResiduos/adjuntos/Anexo01_Info13.pdf. [azken bisita, 2012koirailaren 24an].

The R-INLA project; 2012. Sarean: http://www.r-inla.org/. [azken bisita, 2012ko irailaren24an].

Tsai SS, Tiao MM, Kuo HW, Wu TN, Yang CY. Association of bladder cancer with resi-dentialexposure to petrochemical air pollutant emissions in Taiwan. J Toxicol Environ Health A2009;72:539.

United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation. UNSCEAR 2006report: volume I annex A: epidemiological studies of radiation and cancer; 2006.Sarean: http://www.unscear.org/unscear/en/publications.html. [azken bisita, 2012koirailaren 24an].

Vearrier D, Curtis JA, Greenberg MI. Technologically enhanced naturally occurring radioactivematerials. Clin Toxicol (Phila) 2009;47:393406.

Viel JF, Daniau C, Goria S, Fabre P, Crouy-Chanel P, Sauleau EA, et al. Risk for nonHodgkin's lymphoma in the vicinity of French municipal solid waste incinerators. EnvironHealth 2008;7:51.

Viel JF, Floret N, Deconinck E, Focant JF, De Pauw E, Cahn JY. Increased risk of non-Hodgkinlymphoma and serum organochlorine concentrations among neighbors of a municipal solidwaste incinerator. Environ Int 2011;37:44953.

Vijay R, Sihorwala TA. Identification and leaching characteristics of sludge generated frommetal pickling and electroplating industries by toxicity characteristics leaching procedure(TCLP). Environ Monit Assess 2003;84:193202.

Woitas-Slubowska D, Hurnik E, Skarpanska-Stejnborn A. Correlates of smoking withsocioeconomic status, leisure time physical activity and alcohol consumption among Polishadults from randomly selected regions. Cent Eur J Public Health 2010;18:17985

Minbizia eta Errrauskailuak

Documents

Transcript of Minbizia eta Errrauskailuak