• ostirala • 1999ko abenduaren 1 7a

Egunkaria

# Baztan-Bidasoa «Egurieroko bizitza bermatzeko kideak lortzeko kanpairia abiatu du Xorroxin lrratiak

Edurne Elkano ««Fatinajea uztekotan egon nintzen»

mr Euskararen erabilera apurka-apurka ari da gora egiten, eta teknologia berriak ere gero

eta baliabide gehiago eskaintzen ari dira. Hala, bada, Nafarroako Unibertsitate Publikoan ordenagailuak euskaraz mintzatu ahal izateko programa prestatu dute

Telekomunikazio Ingeniaritzako bi ikaslek. Ezinduei komunikatzen laguntzeko lNUPen prestatzen ari diren programa elebiduna izatea lortu dute Amaia Arrietak eta Saioa

Uribeetxebarriak.

antzerkiarekin taupaka Lizarrako antzerki taldeak bere azken lana estreinatuko du gaur eta bihar

Kilkarrak antzerki taldeak Historia

bikoitza lana aurkeztuko du gaur eta bihar, gaueko

22:00etan, Los Llanos aretoan.

Amnesty International

taldearen ekimenez prestatu dute azken

antzezlana.

I I ILAREN 2 1 E A N GLZA E S -

I 1 kub ideen Nazioarteko E g u n a da, eta Lizarrako Kil-k a r r a k a n t z e r k i t a l d e a k ere bere egin du aldarrikapen ho-ri. Lizarrako Amnesty Inter-nat ional ta ldeak giza eskubi-deen i n g u r u k o a n t z e r k i b a t egitea proposatu zion taldeari o r a i n de la u r t e b e t e . Ki lka-rrak, proiektua interesgarria izan zitekeelakoan, baiezkoa e m a n zuen . Geroztik l anean dihardute. Hasieran testu ba-ten bila, nork idatzi, non bila-tu. Bat-batean Antonio Buero Vallejo i d a z l e a r e n La doble historia del Doctor Valmy an-tzezlana he ldu zen ha ien es-k u e t a r a , e ta , a p r o p o s a zela eta, au r re ra egin zuten. Mol-d a k e t a txiki b a t z u k h a n e ta hemen, eta lanera. Hamar hi-labete eman dute lana presta-

Kilkarrak taldeak bere hamalaugarren lana estreinatuko du gaur. Historia bikoitza' • K R I ^ ! l V \ l i l"K.\s . \ i \

tzen, eta emaitza gaurko 22:-OOetan ikus i aha l i zanen da Los Llanos aretoan. Bihar ere emanen dute, ordu berean.

Surelia alegiazko herrialde-a n k o k a t z e n da a n t z e z l a n a . Ber t ako polizia b a t t o r t u r a -tzaile b i h u r t z e n da, e ta ins-tan t horretatik aitzina bi bizi-m o d u d i t u ; i z a n e re , b e r e emaztearen aur rean bertzela-ko irudia eman behar du. Be-re kontzientzia ez dago lasa i eta, ondorioz, bere b u r u a r e -k in b o r r o k a t z e n h a s t e n da . Poliziak zuzena izan nahi du, ba ina bere ekimena bertzela-

koa da. «Azken finean, konno-tazio politikoak ditu antzezla-nak , b a i n a giza h a r r e m a n e n i k u s p u n t u a agerian dago be-ti», esan digu Pedro Etxabarri antzerki taldeko zuzendariak.

O r o t a r a h a m a r a k t o r e k par te ha r t zen du te ikuskizu-n e a n . An tze rk i m u n d u a r e n i n g u r u a n d a b i l e n j e n d e a z g a i n , b e r t z e l a k o a r t e e t a n d i h a r d u t e n h a i n b a t p e r t s o -n a k ere l a g u n d u du te . Hala, J u a n Maria Sukilbide eta Ma-r i jose Reka lde m a r g o l a r i a k a rdura tu dira eszenatokiaren a p a i n k e t a z . Halaber , Amaia

R o m e r o k ida tz i -du m u s i k a , eta Aitor Jo rdana eta Arantxa Tronkoso musikar iek ikuski-z u n e a n z u z e n e a n pa r t e h a r -tzen dute.

Lan h a u Kilkarrak antzerki t a l d e a r e n h a m a l a u g a r r e n a da. Taldea 1983. u r t ean sortu zen, e ta h a m a l a u i k u s k i z u n p r e s t a t u d i tu . Ora in a r te ge-n e r o komikoa l a n d u b a d u t e ere, orain d rama ba tean ikusi ahal izanen ditugu. Zuzenda-riak dionez, haientzat «erron-ka bat» izan da.

— » Kristina Berasain

, t e i t z a

lVlendibil, mendi talde

berria G A U R A R R A T S A L D E K O Z O R -

tzietatik aurrera , Leitzako z inematokian aurkez tuko dute Mendibil mendi talde berr ia . Mendibil izena lo-go t ipo l e h i a k e t a n p a r t e h a r t u d u t e n p e r t s o n e k egindako proposameneta-tik a u k e r a t u a izan da. Lo-gotipo lehiaketa nork ira-b a z i d u e n e s a n g o d u t e , eta, hor ren ostean, mendi t a l d e a r e n e g i t a r a u a a u r -keztu.

David Anaut taldeko ki-deak e s a n duenez , be r en aurreneko bidaien artean, Leitza aldean mendi ibilal-di b a t egi tea da . A u r r e r a e lkar tearen ba r ruko talde g i s a e r a t u a i zan , b a i n a , diotenez, bere fun tz iona -m e n d u a a u t o n o m o a iza-n e n da . Mendi t a l d e a r e n h e l b u r u a d a m e n d i a r e n e t a n a t u r a r e n i n g u r u k o j a r d u e r a k nah iz ekintzak antolatzea eta mendizale-t a s u n a bultzatzea. Bazki-deizateko, 1.000 pezetako kuota ordainduko dute ur-t ean 18 ur te t ik gorakoek, 18 u r t e t i k berakoek , 500 pezeta, eta Aurrerako baz-kideek, berriz, 200 pezeta.

Da tor ren h i lean eginen dute talde honen lehen ba-tzarra, eta bertatik, mendi taldearen martxaz ardura-t u k o d e n b a t z o r d e a sor -tzea espero dute.

Aurkezpen ofiziala iza-nen da gaurkoa. Ondoren UEMAko ku l tu r elejiraren ba r r enean , Ana Larretxe-ak Gasherbrum II Bortzirie tako Espedizioa emanaldia eskainiko du.

Eli Belauntzaran

ziutatea

ARITZ A G I R R E

Poza "11 / I unduko klaseko-afari guziek hitzor-

I \ /1 dua egina dute gauerdirako, Su-| V I perbateko bazkide direnetik ha-

sita Opuseko agure errepikatzaile-en azken promoziora ailegatu artio. Denek bat eginen dute betiko karrika zahar estuetan, ostatuetako eskailera behera amaigabeetan. Ke-zurrunbilo, deiadar ozen lizunen artean, hitz topiko irrigarriak gurutzatuko dizkiote elkarri. Nahigabe ere, sozializazio prozesua areagotu egiten baitzaigu urte amaierako data hunkigarri hauetan. Klase-artalde jendetsuek beteko dute gaua, garagardotutako nerabe maitaleen ikuski-zunek eta gela bakoitzeko kanta baterakoi adie-razgarriek. Horien aldamenean berriz, gu. Hel-

dutasunaren ustezko bidean klaserik gabe gelditu garenok, ostatuko txoko bakartia lapurtu digutelako beti kexu, etengabeko

jende jarioak edota txiki-park bilakatutako tabernetan sartu ezinik ibiltzeak aski nazka-tuta. Gehiegizko pozak dakarren ondo-rioa.

Data bereziei itsasiriko pozak (edo ajeak) eratuko du gaurko irudien testuingurua. Poz bir-tual horren itzaladakusagu, besterik gabe hala-beharrez eginiko brindis bakoitzean, hipermer-katu handietan entzungai diren gabon-kanta eskuzabai tontoak belarrira murmurikatuko balizkigute bezala. Izan ere, hilabeterik zaharre-nean zoriona eskatu ohi diogu urte berriari.

Zoriona, nahiz desio abstraktu horri definizio zehatzik erantsi ez.

Eguberrietako ateak irekiko ditu gaurko afa-riak, pinuaren etorrerak etxeetan iragartzen duenaren antzera. Bestondoaren ostean, Lilipu-teko izotz pista horretan eskutik helduta patinatu eta argi-txirikorda artean pasiatzeko egunak iri-tsiko zaizkigu, Gaiarre zein Golemeko ilara luze-etan zain jarduteko ordua. Toys'r'useko jabea izatearekin egiten dut amets horrelakoetan. Poza. Iragarkiaren mezuari jarraiki, mobila eskuratuta (eta ordainduta) askatasuna erdietsi dutenen poz hori. Eta gaur hantxe gu, iragarkian partaide, hiruhilabete osoan sekula hitz egin ez dugun klasekide lirain horrekin dantzan.

Egunkaria ostirala, 1999ko abenduaren 1 7a

Baztan-Bidasoa •

Xorroxin, kide bila Laguntza kanpaina paratu du Baztan-Bidasoako irratiak

«Eguneroko bizitza

bermatzeko»

asmoarekin antolatu

dute Xorroxin

Irratiko kideek

laguntza kanpaina.

Irratiko tresneria,

hedagailu berriak

eta Lesakako

•estudio berria

prestatzeko bildu

nahi dute dirua.

" I I RTE BERRIAREKIN ESTREINA-

U tu zi tuen Xorroxin Irra-t iak e s tud io be r r i ak Elizon-don . L e s a k a k o l izentzia ere e s k u r a t u zuen , eta, h o r r e n -ber tzez , e s t u d i o b a t p a r a t u b e h a r k o d u t e E l i z o n d o k o

«Eguneroko bizitza bermatzeko» xedea du Xorroxin irratiaren

kanpaina berriak. • GARI GARAIALDH

egoi tzan . Horr i guz t i a r i e t a eguneroko zereginek sor tzen d i t u z t e n g a s t u e i a u r r e egin ahal izateko, diru eske dabil-tza Xorroxin Irratiko kideak. Legate eta Larungo hedagai -luak eta Elizondoko estudio-

ko t r e sne r i a m a n t e n d u a h a l izateko, emisora , i r ra t i lo tu-rak, an tenak , so inu-mahaiak behar ditu Baztan-Bidasoako irratiak. Hemezortzi ur te ditu j a d a irrat i honek , e ta etorki-z u n a b e r m a t u e t a o r a i n d i k

d i tuen zenbai t h u t s gaindi tu nahi ditu. Urdazubi-Zugarra-m u r d i n z e n b a i t a r a z o r e k i n adi tzen da irratia, e ta horiek konpontzeko edagailu berr ia p a r a t u n a h i du te , hor i ba i t a e s k u a l d e o s o a n i l u n g u n e nagusia . Bailara ha in mendi-t sua izateak arazo franko sor-tzen d i tu i r r a t i a ren se ina lea e txe g u z t i e t a r a h e d a t z e k o tenorean.

Laguntza bonuak eta bazkide txarteia

L a g u n t z a e m a t e k o bi m o d u p a r a t u d i t u e n t z u l e e n e s k u X o r r o x i n I r r a t i a k . B a t e t i k , h e r r i g u z t i e t a k o o s t a t u e t a d e n d e t a n l a g u n t z a b o n u a k p a r a t u d i t u z t e , 1 . 0 0 0 e t a 5 .000 peze tan eros daitezke. B o n u e n b i d e z k o l a g u n t z a aportazio bakarrekoa da.

Bertze bidea kide egitea da: l a g u n t z a a r r u n t a , u r t e a n 6 .000 peze takoa (hilean 500 pezeta); langabetu, ikasle eta jubi la tuek 3.000 pezeta eman di-tzakete ur teko (250 pezeta hilean).

L a g u n t z a h o r i e t x e e t a n b a n a t u d i t u z t e n p a p e r e n b idez b e t e t z e n a h a l da , edo os ta tu eta d e n d e t a n zabaldu di tuzten orrien bidez. Bertze-lakoan, Xorroxin Irrat iarekin h a r r e m a n e t a n p a r a t z e a ere badago.

— » J o n Abril

Euskal Kantu Txapelketako

finala, bihar

B L H A R R D O N E Z T E B E K O B 0 R D A T X 0

d a n t z a l e k u a n , 1 6 : 3 0 e t a t i k a u r r e r a , Nafa r roako E u s k a l K a n t u T x a p e l k e t a k o f i n a l a eginen dute. Hamaika dira fi-n a l e r a h e l d u d i r e n k a n t a k : Yoartzun ta ldearen Hilzoñ II, S u h a r ta ldearen Azken gutu-na, Kokoak ta ldearen Benta, Lañopean taldearen Bizitzare-kin dantzan, Yolanda Gar in e ta David Arbizu b iko tea ren

Aitañk ez dut, Leire Marin eta Idoia Alonso b ikotearen Mai-

temindurik, J a i o n e Olazabal e ta Ion Pel lejero b i k o t e a r e n JVun dire, eta Joseba Lasa eta

E s t i b a l i z Agi r re e t a J a i o n e Olazabal eta Ion Pellejero bi-koteen kan ta bana . Modalita-te b a k o i t z e a n (talde, b ikote , bakarlari) irabazle ba t egonen

da eta, horretaz landara, epai-m a h a i a k h i ru k a n t a a u k e r a -tuko ditu ekainean Gernikan e g i n e n d e n E u s k a l H e r r i k o E u s k a l K a n t u T x a p e l k e t a n N a f a r r o a o r d e z k a t z e k o . Biharko f inala XaloaTelebis-tak eta ETBk grabatuko dute, eta hama ika kan tuek in disko konpak tua osatuko dute.

—£» As ier A z p i l i k u e t a

herri aldizkariak Edurne Elizondo

Bortzirietako alkateen bilera Lesaka-I run errepideaz eta Etxalarko industr ia ldeaz mintzatzeko Bortzirie-tako alkateek berriki egindako bilera-ren berri ematen du Ttipi-ttapa aldizka-riko azken zenbak iak , Aitor Arozena kazetari lesakarrak s inatutako art iku-l u a r e n b i d e z : « L e s a k a n a z a r o a r e n 17an eg indako b i le ran Bortz i r ie tako bortz alkateak, Berako J o s u Goia (EH), Lesakako J o s e Luis E txegara i (EAJ-EA), E t x a l a r k o Miguel Mari Ir igoien (Herri Taldea), Arantzako Jose Ramon Amoros (EH) e t a Igantz iko E d u a r d o Migelena (EAJ-EA) eta uda l zinegotzi ba t zuk ar i tu ziren solasean. Lehenik,

u d a l e z g a i n e k o e r a k u n d e e t a z a r i t u ziren, Gara lur e ta Udalbiltzako, Eus -kal Herriko Hautets ien Biltzarraz, ha in zuzen».

«N-121 errepideari dagokionez, afera aspaldikoa izan arren, Iruñet ik orain-dik ez dute argitu zer eginen den bide zati hor re tan . J a k i n a denez, Endar la -tsatik Behobia arteko bidea Gipuzkoa-ko l u r r e a n egon a r ren , N a f a r r o a r e n a da XIX. m e n d e a z geroz t ik . D u e l a bi urte* 1997ko a b e n d u a r e n 27an , J o s e Ignacio Palacios eta Jose Ju l ian Irizar, Nafarroako Gobernuko eta Gipuzkoa-ko Diputazioko Herri lan, Garra io eta

K o m u n i k a b i d e e t a k o k o n t s e i l a r i a k maha i berean esertzea lortu zuten Bor-tzirietako alkateek. Orduan , Gipuzko-ako ordezkariak «jabetza eskuratzea ez da nahi tanahiezko baldintza eta segur nago akordio ba tera ailegatuko garela» adierazi zuen . Bi u r t e r e n b u r u a n , ez dirudi oraindik akordiorik dagoenik».

«Azkenik, Etxalarko Arrakoitz ingu-r u a n egin nah i den indUstrialdeaz ere ari tu ziren udal ordezkariak. Alkaiaga-ko industr ia ldeak izan duen a r rakas ta ikusita aitzinera egin nah i du Etxalar-ko Udalak Arrakoizko industr ialdeare-kin».

Xabier Larraburu

Jauregia Bazen behin, herrialde urruti i

batean, mendi baten puntan, •

auregi zahar eta dotore bat. •

Gehienetan hutsik egoten zen, •

ordea, eta armiarmen sareak :

eta xagutxoen noizbehinkako ;

zalapartatxoak ziren etxearen :

biztanle bakarrak. Baina, a! :

Baina, aldizka, tarteka-marte- :

ka, kotxe beltzen ilada luzeak :

hurbiltzen ziren mendi muino •

hartara eta Jauregiko ateak •

zabaltzen ziren orduan eta •

etxeak dotorezia berezi bat, •

urrezko xarma bat, hartzen ;

zuen; Erregearen egoitza ;

bihurtzen baitzen gau bakar ;

baterako. Eta horrela Erregea- ;

ren ametsak eta hasperenak, :

gau bakar batez bada ere, Jau- •

regiaren gela eta pasabideetan ;

zehar sakabanatzen ziren eta •

etxearen dotorezia areago •

dotoretu egiten zen eta armiar- ;

men sareak desagertzen ziren ;

eta xagutxoak ezkutatu. ;

Elgorriagak ere, Jauregiaren ;

erabileraz ari zela, beste une :

batzuetan erabili erabiltzen •

zela esan zigun. Hala nola bere •

familia, udako arratsalde sar- •

gorietan, hango piszinara joa- ;

ten zenean, piisti-plasta, plisti- ;

plaust; ba al dago familia alai ;

bat, piszina alai batean baino ;

irudi pozgarriagorik? Elgorria- i

gak dio Jauregiaren erabilpena i

hortara mugatzen zela eta

horrela ipuinari amaiera ema-

ten dio, eta kontuak kontu,

horixe dela Erreinuaren egoe- :

rari buruz eman dezakeen

informe osoa: Erregeak amets,

umeen jolasak, bikini pare bat,

piszinaren uretan eguzkiaren

dir-dir alaia, kitto.

Beste batzuek, aldiz, Erreinua-

ren ispilu den Jauregi honetan

agertzen diren isla batzuk aipa-

tzeke daudela diote. Esaten

dute ispiluan, gau amaiezine-

tan, egun ezin luzeagoetan sor-

tutako beste hasperen beltz,

beste amets ikaragarriak ager-

tzen direla. Mapa osatu gabe

dagoela. Oihu bat entzun dela

hor azpialdetik.

Gogorra bada ere utz dezagun

Erregearen logela eta jaits

ditzagun eskailerak, goazen

soto ilunera, errealitatearen

ispilu osoa ezagut dezagun.

Akaso, ez dakit, Errege Jauna-

ren logelaren azpian gizaseme-

ak torturatzen dituztela jakingo

dugu. Posiblea da, hau da bizi

dugun Jauregia.

ostirala, 1999ko abenduaren 1 7a Egunkaria

Ordenagailuak euskaraz miritzo ahal izateko programa

prestatu dute Telekomunikazio lngeniaritzako bi ikaslek

Ordenagailuek euskaraz hitz egiten ahal dute dagoeneko, Amaia Arrietak eta

Saioa Uribeetxebarriak Telekomunikazio Ingeniaritzako ikasketa bukaerarako

egin proiektuari esker. Ezinduei komunikatzen laguntzeko programaren

zatitxo bat da proiektua, baina beste hainbat aplikazio ere izaten ahal ditu,

egileek esan dutenez.

ARRATSALDE ON HEMEN BILDUTAKO DENOI.

Testu ahots bihurtzatle euskalduna naiz, unibertsitate honetan sortua; gustatu al zaizue nire leheneñgo aurkezpena? Eus-kaldun berria izateko ez dut batere gaizki egin, ez da hala? Norbait animatuz gero, eus-karaz ikastenjarraitzea gustatuko litzaida-ke. Besterik gabe, ikusi arte; agur denoi».

Robot batena ematen zuen ahotsaz, orde-nagailu batek egin zuen, horrelaxe, Amaia Arrieta eta Saioa Uribeetxebarriaren karre-ra amaierako proiektuaren aurkezpena. Bi gazte iruindar horiek Telekomunikazio In-geniaritza ikasi eta urtebete eman dute Tes-tu ahots bihurtzailea euskaraz prestatzen.

Ahots sintetizadorea egin dute Saioak eta Amaiak, eta ordenagailua euskaraz mintza-tzea lortu dute. Telekomunikazioetako ikas-ketak amaitu eta proiektua egin behar izan zutenean, euskarazko testu ahots bihurtzai-lea egiteko aukera eman zieten irakasle eus-kaldun bik. Gaztelaniazkoa bazuten, hori ere ikasleek egina, eta euskarazkoa ere iza-tea interesgarria iruditu zitzaien. Orduan hasi ziren lanean.

Zenbait ikasleren artean ezinduentzako programa egiteko proiektu handi bat egin behar zuten: Sivha, sintesis visual del habla (Hizketaren ikuste-sintesia); eta Amaiak eta Saioak proiektua elebiduna izatea lortu du-te. Sivha honen azkeneko helburua da orde-nagailuaren erabiltzaileak pantaila begiekin kontrolatu ahal izatea. Begiak ordenagailua-ren sagua balira bezala erabiltzea, esaldiak eta testuak prestatu eta hitz egitea lortzea. Esklerosi anizkoitza dutenentzako proiek-tua da, baina Amaiak eta Saioak esan zute-nez, beste erabilpen anitz ematen ahal zaio.

Esklerosia dutenek oso murr iz tua dute mugimendua; gaixotasunaren azken unee-tan begiak bakarrik mugitzen ahal dituzte gehienetan, eta Sivha programaz ordenagai-luak eurek nahi dutena esatea lortzen ahal dute; horrela, inguruarekin hobeti erlazio-na tu ahal izanen dira. Iruñeko bi gazteek egindako lanari esker, euskaraz ere harre-manetan jarri ahal izanen dira gaixoak.

Egunkaria ostirala, 1999koabenduaren 17a

Amaia Arrieta eta Saioa Uribeetxebarria,

Telekomunikazio tngeniaritzako ikasleak

K R I S T I N A B E R I A T N

Hizkuntzalaritza lana Ordenagailuari euskaraz hitz egiten irakatsi behar zioten lehendabizi, eta ederki lortu du-te helburua; horretarako, ingeniaritza lanaz gain, hizkuntzalari tza lana ere egin behar izan dute. Gaztelaniazkoa izan dute eredu, bertatik euskarazkoa egokitu dute, baina la-na itzela izan da, esan dutenez, «euskara eta gaztelania izugarri ezberdinak baitira».

Hasierako lan h a u intuizioz egin dutela diote, inoren lagutzarik gabe, eta haiek hartu dituzte hizkuntzari zegozkien erabakiak. Da-tu basea osatzea zen lehenengo lana, eta, ho-rretarako, euskaraz gehien erabiltzen diren hitzak sartu behar izan zituzten ordenagai-luan; haien ustez euskaraz gehien erabiltzen direnak. Hitzak, atzizkiak, deklinabide taula guztiak, aditzak eta aditz taulak, laburdu-rak, zenbakien izenak, da ta jar tzeko mo-dua... Euskaraz mintzatzeko beharrezko ele-mentu guztiak eman zizkioten ordenagailua-ri.

Dena dela, h izkuntza guztien moduan , idatzizko eta ahozko euskara arras ezberdi-nak dira. Horrexegatik, irakurritakoa behar bezala ahoskatzeko moldaketa egin zuten bigarrenik. Proiektuak aurrera behar bezala egin zezan, detaile guztiak kon tuan h a r t u behar izan zituzten. Fonema, hitz eta ikur guztiek ahozko baliokide egokia izan behar zuten; testua ahots bilakatu behar zen, eus-karaz.

Eta orduan grabaketak egiten hasi ziren, Bartzelonan. Gaztelaniazko bertsioa gizon batek grabatu zuen, eta Amaia eta Saioari egokia iruditu zitzaien euskarazko bertsioa emakume batek egitea; horrenbestez, ema-

kume ahotsa du euskaraz mintzo den orde-nagailuak.

Amaiak eta Saioak ordenagailuak ahalik eta era adierazkorrenean mintzatzea nahi zuten; erabiltzailearen hitz egiteko modu ba-karra izanen da, azken batean. Eta horreta-rako ahalik eta ahots eta hitz egiteko modu eta erregistro gehien sartzen saiatu dira.

Letrak, hitzak, deklinabide marka, aditz forma, esaldiak aukeratuta, eta testua osa-tuta, esateko modua ere aukeratzen ahal du erabiltzaileak. Pantailan azaltzen diren mo-du guztietarik bat har tu eta modu horretan mintzatuko da makina, sentimenduak adie-razteko ere gai baita: haserre , triste, alai, goibel... Gainera, hitz egiteko bolumena eta abiadura ere aukeratzen ahal da, baita aho-tsaren tonua ere. Eta hori guztia aukeratu-rik, beharrezko botoia saka tu (saguarekin orain, baina begiak mugituz Sivha programa prestatutakoan), eta ordenagailuak aukera-

turiko testua aukeraturiko moduan esanen du, euskaraz.

Aurrera egiteko deia Egindako lanaren ondoren pozik daude gaz-teak; euren esfortzuak emaitza ona eman du; urte osoa eman dute eta lan handia izan da. Baina proiektuarekin zer gertatuko ote den, horrek ere kezka sortu die. Hainbat gauza hobetzen ahal dira oraindik euskarazko tes-tu ahots bihurtzaile horretan, eta norbaitek lan hori egiteko ardura hartzea nahiko luke-te. Begiak pantai larekin erlazionaizea da programaren azkenengo he lburua , baina sintetizadorea ere hobetzen ahal da. Gaztela-niazkoa hobetzen ari dira dagoeneko, eta Amaiak eta Saioak euskarazko bertsioarekin aurrera eginen duen norbaiten bila ari dira, lan hori guztia apal batean gera ez dadin.

—s» TVIiren l r iar te

Erabilpen anitz S A I O A U R I B E E T X E B A R R I A K ETA AMAIA A R R I E T A K

proiektuarekin hasi zirenean helburu bakar bat zuten buruan: Sivha elebiduna izatea; programa hori erabiliko zutenek euskaraz egiteko aukera ere izatea.

Baina orain, proiektua bukaturik dutela eta osorik ikusten ahal dutela, erabilpen gehiago erantsi dizkiote. Testu ahots bihur-tzailea euskaraz hiztegi hiztuna izaten ahal da. Bi ikasleek esan dutenez, horrelakoak badira erdaraz, eta Interneten erabiltzen dira; «oso egokia da itsuentzat», esan dute-nez.

Gainera, posta elektroniko moduan ere erabiltzen ahal dute itsuek. Erabiltzaileak mezua jaso eta, Saioak eta Amaiak eginda-ko sintetizadorearekin, testua ozen irakur dezake ordenagailuak.

Eta oraingoz proiektuari aurkitu dioten azkenengo erabilera euskararen irakaskun-tzarako baliagarria da. Idatzitakoa behar

bezala irakurri eta ahoskatzeko, esaldiko hitz bakoitza zer den jakin behar du orde-nagailuak. «Normalean gu ez gara kontura-tzen, baina hitz egiterakoan ezberdin ahos-katzen ohi ditugu subjektua, objektua, aditza...». Horregatik, Testu ahots bihurtzai-lea euskaraz proiektuak esaldi guztien ana-lisi sintaktikoa egiten du ozen esan aurre-tik.

Hala, testua irakurtzeko nahitaezkoa den pauso horrek beste baliabide bat eman dio proiektuari. Amaiak eta Saioak esan dute-nez, euren sintetizadorea euskarazko ira-kaskuntzan ere baliagarri izaten ahal da.

Baina proiektua irakaslearen apalean geratzekotan, ez-du inongo baliabiderik iza-nen, eta, horregatik, norbaitek proiektua hartu eta jarraitzeko gogo handiz daude Amaia eta Saioa. Sivha proiektuak lortuko duen programa osoa elebiduna izatea nahi dute.

ostirala, 1999ko abenduaren 1 7a Egunkaria]

'&IL*'.' ' \ ' ' Ite

K 1 a s i k o b i t x i • a r r o ri t k 1 a s i k o

Joxemiel Bidador

Jose Zalba Labarga historialariaz

Ez zaigu, ausaz, horren isilpean igaro Zalba historialariaren

izena gurean, areago euskaltzaleak garenon artean; alabaina, eta izena ezaguna izatearekin ber, bere lanen berri

kamutsa da oraino nagusi dena, eta seguruenik ere, gutxi dira Zalbaren lanak bere-berean irakurri dutenak, tartean

izan direnen hainbatek jaso eragina nabarmenagoa datekeen bitartean.

Jose Zalba Labarga non eta Lizarran jaio zen, orduko

abertzale aunitzen eta haundien kabian, noiz eta 1883.eko aben-duaren 20an, astelehen honetan jaio zenetik 116 urte betetzen direlarik. Apezgai sarturik, Iruñe-ko seminarioan ibili zen teologia ikasle; alabaina, apezteko unea iritsi zitzaiola muturra okertu eta plazarajalgi zen, zergerla ere -ber gauza egin zuen Zalbaren izenkide eta garaikide geneukan beste jeltzale eta idazle ezagun batek, Jose Agerrek hots—; apez-gaitegian igaro zuenaren adieraz-garririk nabarmenena betiere eta guztietan erabili janzkera beltza izan zen, Iruñea aldean Zalba famatu zuen gauza, besteren artean. Historialari aparta izanik, Nafarroako Artxibategi Orokorre-an egin zuen lan 1947.eko apiri-laren 29an zendu arte, nahiz, hasiera batean, etxean bertan eskola partikularrak enian behar izan zituen sosak altxatu ahal izateko. Nahikoa gazterik sar tu zitzaigun Madrilgo Historiaren Erret Akademian, eta huraxe zubitx aisa izan zitzaion Nafarro-ako Monumentu Historiko eta Artistikoen Batzordean 1920.eko ekainaren 25ean sartzeko. Honetan kuku-rruku gora-ko beste kul-tur gizon nafarrekin harremane-tan sartzeko aukera ongix-ko profltatzeaz

gainera, eta tartean Yanguas-Miranda bera bazegoen, pisuzko ardurak ere bete zituen, besteak beste, I925 .eankudeatu zuen idazkaritza nagusia. Halarik ere, eta Batzordean goiko karguak nork betetzen zituen gorabehera, azpimarratzekoa bada Campio-nek zein Euskara Elkarteko hain-bat partaidek Monumentuen Batzordean izan zuten garran-tzia, mende bukaerako euskaltza-leek Nafarroako bizitza kulturale-an izan zuten indarra garbiki era-kusten diguna; Zalbak, bada, euskaro-e k irekiriko bidetik jarraitu zuen zuzen-zuzenean.

Gazte zela, Diario de Navarra-n hasi zen idazten, antzerki eta mu-sika kritikak hain zuzen ere; ala-baina, kazetaritza munduarekin izan zuen lotura ez zen horren maratza izan. EAJn afiliaturik, Iruñeko San Jose plazatxoan ireki zen lehenbiziko Euzko Etxean atera zen Napartarra astekariaren lehenbiziko zuzendari taldekidea genuen. Hantxe, baita geroagoko La Voz de Navarra eta Amaiur ka-zetetan idatzi zuen, guztiarekin ere, bere idazki gehienak aldizkari espezializatuetan ageri ziren, kul-tuago zein iraunkorrago, betiere helmen urriagorekin baina. Ba-tzordearen argitalpenean, hau da, Boletm de la Comision de Monu-mentos Historicos y Artisticos de Navarra aldizkarian, frai Diego Li-zarrakoaren ikerketa sendo eta sakona plazaratu zigun, 1922.ean aparteko liburu gisa ere ageri zena, Fray Diego de Estella: estudio histdrico — Iruñea, N. Aranbururen alargunarenean—, eta Batzordearen Boletm beraren jarraipentzat har dezakegun Prin-cipe de Viana aldizkarian ere hainbat lan eman zituen argitara. Nolanahi ere, eta Manuel Iribarre-nek bere Autores navarros de ayer y hoy liburu klasikoan jasotzen

zuenari jarraikiz, tgozabafama de sabio entre sus coetaneos,

y sin duda lo era, pero la obra que

nos ha dejado es muypo-

bre». Gora-go aipa-

tutakoez gaine-ra, bilduma

bio-bibliografikoetan zein entziklopedia desberdinetan Zal-baz ditugun sarreretan lan baka-rra aipatu ohi da, Desconocimien-to de la nacionalidad etnica en Euzkadi: sus consecuencias — Iru-ñea, Serafin Argaiz, 1914—, Iru-ñeko Euzko Etxean 1913.eko abenduaren 20an oguzi hitzaldia dena: 'Circunscrito a los breves U-mites de una conferencia no ha si-do mi animo, como no podia serlo, hacer una detallada y prolija na-rracion de las contiendas de que a traves de la htstoria de Euzkadi se suscitaron entre hermanos, por va-rias causas, entre las cuales de-

benfigurar sin duda en lugarpree- § minente eldesconocimientodela | u nidad de origen y de lengua, asi f como la de costumbres y usos en- | trelosvascos.Asiesquesolose | tocan las luchas mas salientes in- f dicando en notas lo que he creido ! oportunoparalamayorinteligen- | ciayampliaciondetotratadoen | estabreve enumeraciom. Honekin 'f batera, Iribarrenek ere 1908.eko sanferminetarako argitara eman zen Iruña izenburuko foiletoan Sarasateren omenez Zalbak atera zuen olerki erromantikoaren berri eman zigun.

Dena dela, eta esanak esan, aski garbi da zabalagoa dela Zal-bak utzi zigun lanen kopurua, baita iduri dezakeen baino abera-tsagoa ere. Alde batetik 36.eko gerrateak harlauza as tuna jazo zen Nafarroako kultur gizon aber-tzaleendako, nahiz Zalbaren kasuan, horrek ez zuen osoro isi-larazi. Horren lekuko, eta Manuel Iribarrenek eskasa zeukan arren, Nafarroako Artxiboari Zalbak eskaini zion bere artxibo pertso-nala genuke, gaurkoan ere, sail-katu eta ordenatu gabe dirauena. Bestalde ere, badira oraino hain-bat eta hainbat artikulu Zalbak sinaturik, Bilbaoren Bibliografian ez daudelako edo, aipatuegiak ez direnak. Adibide eder bat Agoteak Naparroan idazkia dugu, Euskal-tzaindiak 1923.ean antolatu Bigarren Euskalegunetako Itzal-dietan Aldabako Gregorio kapu-txinoak irakurria eta 1926.era arte argitara atera ez zena. Donezteben egin ziren hitzaldi horiek berebiziko interesa dute nafarrondako, bada sinaduren artean nafarrenak baitzeuden: Julia Fernadez Zabaleta, Kruz Goienetxe, Larreko, Intza... Zal-baren lanak gai historikoa aur-kezten digun neurrian ez zaiguke harrigarriegia: alabaina, euska-raz egotea aski interesgarria jazo-tzen zaigu. Aspaldia zen euska-razko eskolak Iruñean ematen hasiak zirela, bai apezgaitegian eta bai Euzko Etxean — Intxau-rrondo. Lertxundl, Irujo...—, eta guztiz gauza jakina da izan, frui-tuak uztatzen hasiak zirela ere, Zalbaren lanak argikiro erakus-ten duenez.

P a t z i k u T'e r u r e n a

Alka eta akerra I I R U L A U G A R R E N

L J AL- dia badut tar-• ta r be ra rek in

™ ™ na tor re la , eta milagarrena banu ere, lepoa parako nuke, ardit baten kaso-rik egin ezetz inork. Dena dela, bi hitzon arteko sekretuak, filologiaz barrenado, euskal zera ororen morboa ederki jasotzen ez ote duen nago.

Zenbat aldiz etxekoen eta ingurukoen ahotik: «hau demo-nio alkab, neska edo mutiko xixtor luxanga bategatik. Aitari adi tu ere bai: «alka morddo batekin itten ginien askotan eskoba, ganbarako solairua o beste eoziñ gauza garbitzeko». Alka belarrik luzenskonak bil-du apropos, eta baiekin lizar zatukak lotzen ere ikusia nago j endea auzoan. Eta ez naiz etnologo moduan ari; atzo ber-tan esaten baitzidan Laxarok, neure bordondoko belasoaz: «alkik zakarrana ez beste guzia garbittu ditek» inguruko azin-dek, alegia. Beraz, beste edo-zein hitz bezain ezaguna dut nik alka , Goizuetako larrejen-de orok bezalaxe.

Baina, Goizuetan agortzen ote dira belar doakabe honen zainak? Ez zait halaxe iduri-tzen. Daturik aski eskura ez izan arren, lehenago esanen bainuke euskara asoan erabi-lia izan dela. Honela dakar R.M. Azkuek bere hiztegian: «ALKA: Avena silvestre.Jolle avoine. Es una hierba llamada tambien LARRE-OLO, c'est une plante appelde autrement LAKRE-OLO».

Euskarak eman duen bota-nikorik pa r t i ku l a r r enak , Lakoizketako eroak, Don Jose Maria xalo hark, alegia, hone-la jaso zuen:«Dactylis Hispani-ca, Roth.:Jran. dactyle; vas. alke-belarra». Harixe jaso zion Azkuek, eta honi UZEIkoek, be ren l anda re izendegian: «Dactylis glomerata L.: e. alke-belar, g. dactilo, J. dactyle agglomere, i. cock'sjoot».

Hala eta guzi, OEHk ez dakar ez alka ez alke hitzik; alga hitzean egiten duen aipa-men iraizeko hauxe baizik:

«albera. En relacion con alka, alge, zalka, zalga, etc»-. Baina gero, albera horrenik ez da ageri inon. Harritzekoa. Zinez zorigaitzekoa dirudi gure alka galkor honek. Zenbat hitz xix-trin ez ote dut ikusi OEHn, alka honek baino askoz ere usario exkaxagokoa!

Toponimoen bilketa lanak direla eta, oraintxe hasi da pizten hitz honen arima gal-dua. Ikus batipat Baztan, Bor-tziri, Malerreka, Basaburu eta inguruetan: Alkadi, Alkaiaga, Alkain, Alkainzuriain, Alkaso. Alkaxuri, Alkondo, Alkerdi, Alkelarre... Esan gabe doa, noski, alka- dela markarik gabeko hitza, nahiz eta hizke-ra dela medio zenbait lekutan alke bihurtu.

Behiala Apat Etxebarneri leitu niola uste dut, Zugarra-murdiko Alkelarre toponimoa nola b i h u r t u zen Akelarre inkisizio garaian. Eta geroztik, sorgin kontu honekiko mor-boa dela medio, nola hedatu dugun, morboz hedatu ere, euskaraz batere usariorik ez zuen hi tza . Halere OEHak jatik ez dio honetaz; borreroa imitatzea izaten baitu biktima gaixoak kezka bakar.

Eta jakina, gure toponimo zahar askoren erroan, AKER hitza ipiniko dizute gure filolo-goek ere, ALKE edo beste sus-trairik bilatzen saiatu ere egin gabe. Baina, hartu atzenaldira toponimian jaso diren AKELA-RRE guziak, aztertu in situ testigurik zaharrenekin, bai ahoz bai idatziz, eta seguru naiz, sekulan Akelarre izan ez den Alkelarre asko a tera baietz. Alferrik, ordea, sena baino morboa historigileago izaten baita beti.

Euskararen historiak ere, ez ditu hitz morboso batzuk baizik mundialdu. Hala nola: «Aquelarre: es una de las pocas palabras de raiz euska-ra, de 'aguer' macho cabrio, y 'larre' prado». «Reunion noctur-na de brujas». Azken ohar eti-mologikoa: sena = osasuna; morboa = gaitza. Eta ironiaren zipitzik ez du honek.

s Motxorrosolo

okalariak

Antzerkiak irudikatzen duena fikzioa omen da. Alta, joka-la r i h e z u r - h a r a g i z k o a k d i r a . Z i n e m a r a k o s o s i k ez.

A n t z e r k i a r e n a ge ra t zen zaigu. G a r a i a k a s k o d u ikas t eko Behereak egin ihilbidetik. Tes tu ingurua nah i bezain hurbi la izan daiteke, eta baldintzak puskaz hobeak.

Egunkaria ostirala, 1999ko abenduaren 1 7a

Sdiirns ZUmo- P a t i n a t z a i l e a

Barañaingo Udalak 1999. urteko kirolaririk

onena izendatu du Edurne Elkano

patinatzailea, eta hilaren 26an emanen dio

saria. Irailean eta urrian Txilen egindako

Munduko Txapelketan bi domina —urrezko bat

eta zilarrezkoa bestea— lortu zituen Elkanok.

Datorren urtean, San Antonio Nafarroako

taldean eta Italiako Pron ibiliko da.

" N I AFARROAKO UNIBERTSITATE

I X Pub l ikoko e s k o l a k a m a i t u o n d o r e n h i tz egin zuen Edurne Elkanok Nafar-k a r i a - r e k i n ; be r e h e r r i k o Udalak emanen dion sariaz eta aur tengo denbora ld iar i buruzjardungenuen. Patina-jea uztekotan egon zen, baina Munduko Txapelketan lortu-tako dominek aur re ra segi-tzeko indarra eman diote.

• Pozik zure herr i tarrek emandako sariarekin? Bai, oso pozik. Gauza polita

da etxekoen esker ona jaso-tzea egindako lanagatik. • Iaz b e s t e p a t i n a t z a i l e

batek, Eva Lizarragak, lor-tu z u e n sari bera. Bara-ñaingo Udalak patinatzai-l eak o s o m a i t e d i t u e l a esan nahi du horrek, ongi zaintzen zaituztetela? Bai, ha la da. Diru-lagun-

tzak, batez ere, Nafarroako Gobe rnuak eta Nafarroako Aurrezki Kutxak ematen diz-kigu, baina herriko Lagunak t a ldea Ba raña ingo Udalak laguntzen du. Pistak ere, oso onak dira Barañaingoak, eta horr i esker, bes t eak bes te , iazko Munduko Txapelketa hemen egin zen. Eta antola-kuntzari dagokionez, onene-tarikoa izan zela uste dut nik. Hainbat txapelketatan egon gara eta batzuetan ez gaituzte oso ongi z a i n d u . Hemen , ordea, pozik gelditzen dira beti kirolariak.

• Kirola ez da mundu erraza emakumeentzat . Oztopo

b e r e z i r i k a u r k i t u i zan duzu zuk emakume izate-agatik? P a t i n a j e a r e n e s p a r r u a n

beste kiroletan baino oztopo edo zailtasun gutxiago dago-ela uste dut. Munduko Txa-pelketa, adibidez, batera egi-t en d u g u gizon e ta emakumezkook. Badira esa-ten dutenak gizonezkoen las-terketak ikusgarriagoak dire-la, a z k a r r a g o ib i l t zen direlako, baina, oro har, kirol h o n e t a n e m a k u m e o k ongi zaintzen gaituztela uste dut. Ora in ta lde p ro fe s iona l ak sortzen hasi dira eta egia da horietan gizonezkoei gehiago ordaintzen zaiela emakumez-koei baino. Baina patinajean beste kiroletan baino pareko-t a s u n h a n d i a g o a dagoe la uste dut.

• Orain arte ez zegoen tal-de profesionalik patinaje-aren munduan? Ez. Baina duela pare ba t

ur te has i ziren sortzen, eta datorren ur tean Nafarroako bi neska izanen gara horieta-ko batean, Araceli Larrea eta biok, eta gurekin izanen da Zaragozako Sheila Herrero ere. Italiako Pro taldean iza-nen gara. Munduko Txapel-k e t a r e n o n d o r e n e s k a i n i zidaten aukera, eta onartzea erabaki nuen. Talde horrekin naz ioar teko l a s t e r k e t e t a n parte hartuko dugu.

• Urrats garrantzitsua iza-nen da zure ibilbidean. Bai; behintzat sartzen hasi

g a r a . Ora in a r t e , E s t a t u B a t u e t a k o , F ran t z i ako e ta Italiako kirolariak zeuden tal-de profesional horietan, eta orain gu sa r tzen has i gara . Egia esan, ez nuen halakorik espero. Pat inajea uztekotan ere egon n in tzen iaz, ba ina

Munduko Txapelketan domi-na lortu ondoren, eta Pro tal-deko eskaintza kontuan har-tuta, gutxienez beste urte bat jarraitzea erabaki dut. • Zergat ik u t z i n a h i

zenuen? Urte a s k o d a r a m a t kirol

s o s l a i a

la hogei urte darama Edurne Elkano barañaindarrak patinatzen; orain 24 ditu,

eta bost urte besterik ez zituela jantzi zituen patinak lehen aldiz. Geroztik,

ibilbide luze eta garrantzitsua egin du. Munduko azken txapelketan, Txilen, bi

domina lortu zituen: urrezkoa amerikar erako erreleboetako 5.000 metroetako

lasterketan, eta, zilarrezkoa, berriz, 1.000 metroetan. #

Txileko bi dominak Barañaingo Lagunak taldeko patinatzailea zela lortu zituen

Edurne Elkanok, Espainiako selekzioarekin. Denboraldi berria, ordea, Iruñeko

San Antonio taldearekin eginen du, eta,

nazioarteko iasterketetan, Italiako Pro taldearekin ariko da, Araceli Larrea

nafarrarekin batera. #

Patinajea ez da Edurne Elkanoren bizitza betetzen duen gauza bakarra,

Nafarroako Unibertsitate Publikoan Telekomunikazio Ingeniaritza ikasten ari

da. Bosgarren mailan dago, baina patinajeak ikasteko denbora asko kentzen

dionez, hirugarren eta laugarren maiiako zenbait ikasgai gainditzeke ditu

oraindik.

honetan, bost urte n i t u e n e t i k , e t a apur bat nekatuta

Inago. Ez kirola egi-teaz , ba iz ik e ta hainbeste lasterke-tatan parte hartze-az. Asko nekatzen eta erretzen dute . Unibertsitatean i k a s t e n a r i na iz , gainera, eta karre-r a a m a i t u n a h i dut, argi baitaukat p a t i n a j e a r i e sker ez naizela biziko. • Talde profesio-nalek ere ez dute kiroletik bizitze-ko aukera hor i ematen? Ez, gure egoera ez da futbola edo txi-rrindularitza beza-lako k i r o l e t a k o a b e z a l a k o a o ra in -dik . B a i n a b e s t e a b a n t a i l a b a t z u k ditugu: urte osoan lasterketak egiten ditugunez, txapel-ketetara oso sasoi onean ir isten bai-kara. Nik, hala ere, h e m e n j a r r a i t u k o d u t e n t r e n a t z e n , eta Italiako taldea-rekin lasterketetan baino ez naiz ariko. Ez d u t h e m e n d i k k a n p o b iz i tza berria hasi nahi. • Munduko txa-p e l k e t a b a t e a n

urrezko domina lor tzea zer den badakizu. Lorpen hori e skuratzeko bidea oso zaila izan al da? Zaila izan da, bai, eta, kirol

g u z t i e t a n beza l a , h a i n b a t gauzV bazter utzi behar Izan d i t u t . D o m i n a b a t lo r t zen d u z u n e a n bidean utzi takoa a h a z t u egiten zaizu, b a i n a lortzen ez duzunean, gogorra da. Dena den, nik ez dut kiro-la egiten domina bat lortzeko bakarr ik . Gus tu ra entrena-tzen naiz, eta maite dut egiten dudana. Hasieran afizioa zen. • Nola lortzen du goi maila-

ko kirolari batek txapel-ketako urduritasunari edo tentsioari aurre egitea? Lortu nahi duzun dominan

pentsatuz. • Denboraldi berrirako zer

helburu dituzu? Oraindik ez dut pen tsa tu .

Bi z a n g o - b i z k a r r e t a n eba-kuntza egin berri didate eta orain hasi naiz berriro entre-natzen. Gero ikusiko dugu.

— » Edurne Elizondo

ostirala, 1999ko abenduaren 1 7a Egunkaria

Egunkaria

• ostirala • 1999ko abeduaren 1 7a

Pello Argiñarena

2000 efektu forala

el ASTE, 1 4 EGUN, 3 3 6 ORdU BARRU

2000. urtea hasiko da, eta ho-rrekin batera makina bat arazo sor omen daiteke hainbat makinatan. Ja-rraian, Nafarroan egoera horrek izango dituen ondorioak aztertuko ditugu:

Batetik, UPNko kideei etxeko bideoa izorratu eginen zaie oraindik gaitzetsi ez duten Gerra Zibileko irudiez goza-tzeko aukerarik utzi gabe. Horren or-dez, Erorien monumentura jo beharko dute irrist egitera Eradio Ezpeletaren gidaritzapean. Bestetik, sozialisten igogailua ez gora ez behera geldituko da, inongo maniobrarik egiteko gaita-sunik gabe, eskuak lotuta jarraituko baitu Lizarbek aurrerantzean ere. Ha-laber, Lizarra-Garaziko Abiadura Han-diko Trenak bere norabidearen orratza berrikusi beharko du zenbait bidaiari ez baditu bidean galdu nahi. Eta tren-bide mantsoagoak hartu beharko ditu, Nafarroan batik bat atzean gelditu di-ren hainbat bizilagun eroso abia daite-zen. Euskal hauteskundeak presta-tzen jarraituko dute, antza denez, me-gabitarteko askorik gabe oraingoz.

Horretaz gain, Ansuategi jaunaren ordenagailuak plojf eginen du urte be-rriaren hasierarekin batera. Beraz, Berta-ren garaitik gaurdaino bertan jasotako izen-abizen, helbide eta bes-telako datu osagarri guztiak ezabatu eginen dira guztion onerako. Ospitale-etako zainketa berezien geletako kon-trol programak zoratuko ez direlakoan nago, 40 egun luzez espetxeetako zie-getean gose greban egondako presoak ongi senda daitezen. Bide batez, kar-tzeletako segurtasun sistemek huts eginen balute, akabo hainbat preso eta senideren mina, eta Mayor ministroa-ren behin betiko kargugabetzea ospa-tzeko parada izanen genuke.

ETAri su-etenaren erloju digitala abenduaren 3an geiditu zitzaiola gogo-ratuko du 2000 efektuak; mugarik eta baldintzarik gabeko pila alkaiinoa ipi-ni beharko luke behingoz bakearen o-

\ rratzak martxan has daitezen berriro.

» Iruñea: Gaur, 20:00etan, Gli-tter Souls taldea ariko da Gazteriaren Etxean.

I Lizarra: Bihar Bi Kate eta Bad F-Line taldeak ikusteko para-da izanen da Gaztetxean, 23:00etan.

»Etxarren: Bihar, 00:30etan, Leihotikan, Utikan eta Sutan Blai izanen dira pilotalekuan.

> Ezpeleta: Bihar Su Ta Garrek bere azken diskoa aurkeztu-ko du merkatuan.

> Iruñea: Dover Madrilgo taldea Anaitasuna kiroldegian ariko da igandean, 21:00etan.

BERTSOLARIAK

I Irurtzun: Gaur, gaueko bedera-tzietan, Igor Elortza, Xabier Legarreta eta Josema Leitza izanen dira Iratxo elkarteko bertso-afarian.

> Sara: Gaur bertso-afaria dago Amets Arzallus, Xumai Muruz, Miren Artetxe, Ortzi Idoate, Txato, Eneritz Zabale-ta. Ellande Alfaro eta Sustrai Kolina bertsolariekin. Gaijar-tzaile lanetan Jon Sarasua ariko da.

I Baigorri: Bihar bertso afaria eginen dute Bittor Elizagoien, Amets Arzallus, Sustrai Koli-na, Xabier Silbeira eta Esti-txu Fernandezekin.

I Bera: Bihar bertso-komik jaialdia izanen da Kultur Etxean, 20:00etatik aurrera. Bidasoako Bertsopaper Lehiaketako sari banaketa eginen da, eta ondotik, Jon Maia, Maialen Lujanbio eta Xabier Silveirak bertsoak kanta tuko dituzte Mattin marrazkilariak egunero EUS-KALDUNON EGUNKARiAn argita-ratzen dituen komikiekin

ur tear i errepasoa eginez. Berako bertso eskolako ikas-leek bertso mus ika tuak paratuko dituzte.

ANTZERKIA

I Burlata: Astelehenean Xagukumeak

haurrendako ikuskizuna eskainiko du Hika taldeak Elizgibela kiroldegian, 15:00etan.

HITZALDIAK

I Iruñea: Gaur, 19:30etan, Navarreria kultur zentroan

Mikel Sorauren historiala-riak ^Es posible el progreso? hitzaldia eskainiko du.

> Betelu: Bihar E1 Salvadorko Cinquero herriko hainbat kide izanen dira Zigadi elkar-tean, 19:30etatik aurrera, euren herriaren egoeraren berri emateko.

I Barañain: Asteartean J u a n Carlos Etxegoien Xamar Eguberri inguruko ohituren gainean ariko da Kultur Etxean, 20:00etan.

ERAKUSKETAK

> Bera: Gaurtik urtarrilaren

9ra, Labiaga Ikastolaren 25. urteurrenean, Juan Gorriti-ren eskultura eta margola-nak paratuko dira erakusgai Kultur Etxean, Aralartik Labiagarat e rakusketan . Egunero egonen da ire-kia erakusketa, 17:00eta-tik 20:00etara, eta igandee-tan 11:00etatik 13:00ak arte.

BESTELAKOAK

> Iruñea: Bihar Labrit pilotale-kuan Iruñeko 99ko Dantzari Eguna eginen dute, 19:30etatik aurrera.

Kerik gabeko eskola Iragan asteazkenetik Iruñeko Hiz-

kuntza Eskola kerik gabeko gunea

da ofizialki. Herenegun hautsontzi

guziak kendu eta egoera berriaz

abisatzen duten eranskailuz josi

zuten eskola —irudian horietako

handi bat ageri da—. Tabako iragar-

kiak dituzten egunkariak ere desa-

gertaraziko dituztela jakinarazi dute

eskolakoek. EEBBak herri eleani-

tzaren antzera, Hizkuntza Eskolak

ere hasi du tabakismoaren kontrako

gerra. Dena dela, oraindik ere bada-

go makina bat ikasle eta irakasle

intsumiso. Nikotinazale horiek

eranskailuen abisuari muzin egin

(baita barre algara egin ere, irudiko

erdiko neskaren gisara) eta pasabi-

deetan erretzen segitu dute. Hori

bai, zigorraren beldurra nabaritzen

zaie aurpegietan —nahiz eta orain-

dik inork ez dakien zein izango

den— eta hautsa zigarro paketeetan

botatzen dute.