NON ZER - Argia · Euskal Herrian». LANDER ARRETXEA BEREZIARTUA / 22 NORKA CHIAPUSSO:«Zorionez,...

2014KO MARTXOAREN 16A 3�

NON ZER

Jabetza: Komunikazio Biziagoa, S.A.L. Lehendakaria:Bego Zuza. Zuzendaria: Estitxu Eizagirre. Asteko Gaia-Pertsonaia: Mikel Garcia. Iritziak: Mikel Asurmendi. Kultura:Garbine Ubeda Goikoetxea. Aisia: Unai Brea. Termometroa:Urko Apaolaza, Xabier Letona, Pello Zubiria. Euskara:Onintza Irureta. Interneteko erredakzio-burua: LanderArbelaitz. www.argia.com: Gorka Bereziartua, Jon Torner.Multimedia: Axier Lopez. Argazkilaria: Dani Blanco.Produkzioa: ANTZA, S.A.L.Salmenta eta harpidetzak: Karlos Olasolo. Idazkaritzateknikoa: Aloña Soraluze. Publizitatea: Idoia Arregi, MaiteArrieta, Ixabel Bereziartua, Berdaitz Goia, Olatz Korta, BegoZuza. Administrazioa: Marijo Aiertza, Mari Karmen Loiarte.Harrera: Jone Arzallus.HELBIDEAK: Gipuzkoa: Industrialdea, 15. 20160 Lasarte-Oria. Tel: 943 371545. Faxa: 943 361048. Lapurdi, NafarroaBeherea eta Zuberoa: Xalbardin baita. 64122 Urruña. Tel: 559 476000. Faxa: 559 476001. Bizkaia: Eleizalde 1, 2-D. 48600 Sopela. Tel: 94 6765580 Nafarroa:GaztelukoPlaza 44, 3. eskuina. 31001 Iruñea. Tel: 948 222285. POSTA ELEKTRONIKOA. Komertziala:[email protected]. Harpidetzak: [email protected]: [email protected]. Interneten: www.argia.com.Lege.gordailua: NA 80-1963. ISSN: 0213-909X.Batzorde.parekidea: 72562 E. Inprimategia: Antza S.A.L.Informatika: iametza interaktiboa, S.L. Urtebetekoharpidetza. Hego Euskal Herria: 145 euro. Ipar EuskalHerria: 176 euro. Espainia: 145 euro. Beste atzerriak: 182euro. Airez: 285 euro. Komunikazio Biziagoa S.A.L.Ametzagaiña Taldeko partaidea da.

Azaleko argazkia:ARGAZKI PRESS

Azala: GARBINEUBEDA GOIKOETXEA

ASTEKO GAIAINTEGRAZIOA ESKOLAN Premia berezidun haurrei laguntzeko hiru

eredu. MIKEL GARCIA IDIAKEZ / 4

PERTSONAIAANE ABLANEDO LARRION: «Gure naturarekin adiskidetuko

gaituen haziera behar da haurrentzat». REYES ILINTXETA / 9

GAIAKSAGARDOTEGIAK Kalean ere txotx egiteko aukera badago.

ITSASO ZUBIRIA ETXEBERRIA / 14PREKARIETATEAREN AURPEGIAK Bekarik ez nuela jakinda, urtea

beste era batera antolatuko nukeen. I. ZUBIRIA ETXEBERRIA / 16

IRITZIAREN LEIHOABAGOAZ GARBIÑE BIURRUN MANCISIDOR / 18GALDERAK JON ALONSO / 20ESKUINERA DOA IXABEL ETXEBERRIA / 21GORA PRO NOBIS ASISKO URMENETA / 17ZIRTAK Makarrak. IRATXE ESNAOLA / 19TXANDAN Nomadak. AMETS ARZALLUS / 20

ERDIKO KAIERADAMBA: «Gure estiloa lantzen duen beste talderik ez dago

Euskal Herrian». LANDER ARRETXEA BEREZIARTUA / 22NORKA CHIAPUSSO: «Zorionez, Euskal Herriko arte eszenikoen

kalitatea altua da». MYRIAM GARZIA / 24 GUK GEURE KULTURAZ Kulturaren ekosistema egituratu dadin,

oinarri bila. GARBINE UBEDA GOIKOETXEA / 25LITERATURA AMAIA ALVAREZ URIA/ 26MUSIKA IKER BARANDIARAN / 27DENBORA-PASAK ANA ZAMBRANO, KIKE AMONARRIZ / 28ALEA Nola bizi hala kanta. MIKEL ASURMENDI / 29ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA JOXERRA AIZPURUA / 30LANDAREAK JAKOBA ERREKONDO / 31DENBORAREN MAKINA NAGORE IRAZUSTABARRENA / 32

TERMOMETROAHONDAKINAK Usurbil 2009-Gipuzkoa 2014: aldaketa handiaren

gakoak. PELLO ZUBIRIA KAMINO / 34TRIBUAREN BERBAK Ordu erdiko hizkuntza dosi atsegina.

ONINTZA IRURETA AZKUNE / 39HERRI BOZAK IPARRALDEAN Abertzaleen ahots ozena aldaketa

garaian. MIKEL ASURMENDI / 42NAFARROA Zentsura mozio bat, beltzera itzalia.

GORKA BEREZIARTUA MITXELENA / 44EUSKARA ALBISTEAK ONINTZA IRURETA AZKUNE / 47EKONOMIAREN TALAIAN JUAN MARI ARREGI / 47NET HURBIL 1914a ospa dezagun Ukrainan gerra berria berotuz.

PELLO ZUBIRIA KAMINO / 48MALTZAGATIK XABIER LETONA / 50

2014ko martxoaren 16a, 2.407. zenbakia

ARGIAko edukiak kopiatu,moldatu, zabaldu etaargitara ditzakezu, gureegiletza aitortu eta baldintzaberetan eginez gero.

�4 2014KO MARTXOAREN 16A

ASTEKO GAIA

INTEGRAZIOA ESKOLAN

Urteak dira ikastetxe arruntetako ateak ireki zitzaizkiela premia bereziak dituzten haurrei.Hobeago edo okerrago, integrazioaren bidea urratzen ari dira Nafarroan, EAEn eta

Iparraldean. Funtzionamenduaren, baldintzen eta egoeraren berri eman digute hiruereduotako hezitzaile, pedagogo terapeuta eta laguntzaileek.

Premia berezidun haurreilaguntzeko hiru eredu

| MIKEL GARCIA IDIAKEZ |

JOLASAK, LIBURUAK, MAPAMUNDIA ikusi ditu-gu apaletan, eta geografia ikasteko koloretakopurpurinaz herrialdeak bereizita dituen Afri-kako mapa paretan eskegita, besteak beste.EKT gela da, Egokitzapen Kurrikular Tal-dea, Mendillorriko Pedro de Ursua institu-tuan (Iruñean). Derrigorrezko Bigarren Hez-kuntza egiten ari diren lau mutilek arretazjarraitzen dituzte irakaslearen imintzioak:mimika bidez, aurten euskaraz ikasi dituztenlanbideak irudikatzen ari da Mikel Gonzalez,eta zein lanbide den asmatu behar dute gaz-teek. Pedagogo terapeuta edo heziketa bere-ziko irakaslea da Gonzalez, hezkuntza mun-duko argotean PT deritzona, eta beharbereziak dituzten haurrekin aritzen da, taldetxikitan. Giro ona arnastu dugu. “Duelahamabost egun etorri bazina…”. Dirudienez,ikasturtea erlaxatuegi hasizuen, eta harrotu egin zitzaiz-kion lau ikasleak, gaina hartu:“Hain gutxi garenez eta hainharreman estua sortzen denez,batzuetan zaila da distantziaezartzea, baina gutxienekodistantzia bat beharrezkoa da,oreka lortzea”. Eta lortu dutegiro egokia, konfiantzan,errespetuz. Diktaketa egiten utzi ditugu.

Ikasleak laguntza berezia behar izatekoarrazoiak ugariak dira: fisikoak (mugimenduz-koak edo motorikoak, paralisiak, afasiak…),sentsorialak, psikikoak, komunikaziozkoak(entzun eta ikusteko zailtasunak, hizkuntzariloturikoak…), adimenarekin zerikusia dute-nak (garapen orokorrean atzerapena, autis-moari lotutako nahasteak…), portaera arazo-ak, edota gizarte eta familia arazoak. Desorekaeta hutsune emozionalekin datozen umeen

kopuruak gora egin duela nabarmendu duteelkarrizketatuek, eta egoera horretan askokostatzen zaiela haurroi ikasketetan zentra-tzea: azken finean, eskola gizartearen isla delagogoratu dute, eta gero eta jende gehiagoartatzen ari badira Gizarte Zerbitzuetan, bal-dintza sozio-ekonomikoek seme-alabei ereeragiten dietela, baita emozionalki ere.

Talde arruntetik talde txikiraeta alderantziz, MendillorrinHiru ikastetxe mota daude Nafarroan: arrun-tak, lehentasunezkoak eta berariazkoak.Lehentasunezkoak prestatuak daude mugi-mendu arazo oso bereziak dituztenentzat etagorrentzat, eta beraz horiek dute preferentzia.Kasu muturrekoenetarako, berariaz horieizuzendutako lau ikastetxe daude. Ikastetxe

arruntetan, Lehen Hezkuntza-ko tutoreak antzeman ohi dituheziketa premia bereziak dituz-ten ikasleak. Ondoren, orienta-tzaileak koordinatuko du eba-luazioa eta osatuko du–irakaslearekin batera– umea-rentzako plangintza egokitua.DBHn, gaztea ebaluatuta iris-ten da normalean. Baliabide

material asko Hezkuntza Bereziko Nafarroa-ko Zentrotik (CREENA) lortzen dituzte ikas-tetxeek –material gehientsuena gaztelaniaz–eta zentro honi dagokio baita ere HezkuntzaSailak jarri behar dituen baliabide pertsonalakbideratzea. Hots, zaintzaileak, PTak, fisiotera-peutak, gutxiengoen irakaslea, zeinu interpre-tea, logopeda… “Baliabideak badaudela esa-ten zaie gurasoei, baina baliabide pertsonalakoso murritzak dira eta horiek dira hain juxtugarrantzitsuenak”, aitortu du Iñaki Martinez

Helburu akademikoa ez da betiaurrena, baizik eta sozializazioa–gelako zati izatea–, autonomia,arlo emozionala, lagunak egiteneta mantentzen jakitea...

� 52014KO MARTXOAREN 16A

Mendillorriko institutuko orientatzaileak.Murrizketak egon direla nabarmendu du Mar-tinezek: iaz esaterako PT bat gehiago zutenlanaldi erdiarekin, aurten bakarra bi herenekolanaldian, Mikel Gonzalez. “Hori da D eredu-ko 631 ikasleentzat dagoena”. Nafarroakoinstituturik handienetakoa da Mendillorrikoa,eta A, G (bien artean 616 ikasle) eta D (631ikasle) ereduak ditu.

Ikastetxe horretako esperientzia kontatudigute Gonzalezek, Martinezek eta AnaAstrain gela arrunteko tutoreak. Beharrenarabera joaten dira antolatzen, eta emaitzenarabera bidea mantentzen edo aldatzen doaz,esperimentatzen, probatzen. Bai Lehen Hez-kuntzan, bai DBHn, behar bereziak dituztenikasleak ikasgela arruntetan egoten dira, haurdenak batera, eta ikasgai batzuk gela berezi-tuetan ematen dituzte, talde txikitan (gehie-nez 12 ikasle). Ulermen arazoak dituztenak,oso ume direnak, autoestimu baxukoak, hipe-raktibitate nahasteak dituztenak, talde han-dian galtzen direnak… doaz talde txikira,baina malgua da joan-etorria: egokitzapena-ren arabera edo hasierako oztopoak gaindituzgero, urtean zehar talde txikitik talde arrunte-ra bueltatu daiteke gaztea ikasgai jakinetan,eta alderantziz. Talde batzuetako nahiz bes-teetako arduradunak irakasle arruntak dira.

Premia oso bereziak dituztenentzat, EKTgela sortu dute Mendillorrin, eta PTa dahorko arduraduna. Ikasle hauek EKTn ema-ten dituzte asteko ikastordu gehienak (biheren) eta gela arruntean gainerakoak.EKTn, errepertorio klasikoa erabiltzen duMikel Gonzalez pedagogo terapeutak (fitxak,diktaketak…), baina material atipikoagora

jotzen du maiz. Aurten adibidez, dituen lauikasleetako batek xakea atsegin du eta parti-dak jokatzen dituzte elkarren kontra. Edoduela bi urte, ikastetxean bertan duten sukal-de-gelara eramaten zituen haurrak, motiba-tzeko: erosketak egiten zituzten, janaria pres-tatu… eta horietako bi sukaldaritza ikastenari dira orain. Puzzleak egiten, plastikan, jola-sean… ere aritzen dira, eta egunero pertsia-nak jaitsi, musika jarri eta zazpi minutuz erla-xatzeko ariketak egiten dituzte.

“Material berdina banatzen saiatzen naiz,denak berdin senti daitezen, baina bakoitzariezberdin exijitzen diot –azaldu du Gonzale-zek–. Gaur adibidez azterketa egin dugu etagalderak etxera eramaten utzi diot bati, lasaia-go erantzun ditzan… Helburuak ere ezberdi-nak baitira: bi ikasleren kasuan oinarrizko hez-kuntza titulua atera dezaketela ikusten dugu;beste biek oso zaila daukate, eta helburuak ezdira hainbeste curricularrak, oinarrizko hezi-ketari lotuagoak baizik: jarrera eta portaeraona izatea, saiatzea, txandak errespetatzea, gai-nerakoak ez iraintzea… Talde handietan, nor-bait garrasika hasten bada zuzenean kanporabota ohi du irakasleak, ez dauka astirik harekinbakarrik aritzeko, baina talde txikian tresnagehiago dauzkagu hori guztia lantzeko, fami-liartean egongo bagina bezala, eta mugak etaneurriak malguagoak dira”.

Ikasle hauek egingo duten bidea zedarritze-ko, irakasle, PT eta orientatzaileen artekohartu-emana garrantzitsua da, baita gurasoeninplikazioa ere. Ana Astrainen hitzetan, ikas-turtea aprobetxatu dezatela da asmoa: “Edukigutxiago ikasiko dituztela? Bada hala izan dadi-la, gela handian ere hala gerta daiteke, eduki

Mikel Gonzalezheziketa berezikoirakaslea, gelaitxian eskolaematen. Berehitzetan,inportantea dahaurrok eskolanaurrera egiten aridirela ikustea etailusioamantentzea,bestela porrotsentsazioarenzama ikastetxetikat eramangodutelako haiekin.

INTEGRAZIOA ESKOLAN

2014KO MARTXOAREN 16A6 �

pila bat eman arren; baina gutxienez urte balia-garria suerta dakiela”. Zentzu horretan, Gon-zalezek gaineratu du inportantea dela eskolanporrot egin dutenik ez sentitzea, aurrera egitenari direla ikustea eta ilusioa mantentzea, bestelaporrot sentsazioaren zama ikastetxetik at era-mango dutelako haiekin.

Hezitzaileak uneoro, EAEnOspe ona dauka Gipuzkoa, Bizkaia eta Ara-ban jarraitzen duten integrazio ereduak.Hemen ere, umea aurretik diagnostikatuta ezbadator tutoreak eman ohi du lehen urratsaeta ondoren tokian tokiko Berritzeguneekbideratzen dute gaia. Haurrak, 2 urteetatik–eta behar izanez gero, Batxilerrera arte,kasuren batzuetan baita unibertsitatean ere–Nafarroan dituzten antzeko profesionalenlaguntza izango du, baina hezitzailea izangoda oinarria: PTak –tutore, hezitzaile eta gai-nerakoen laguntzaz– zehaztuko du ikasleakegin beharreko ibilbidea, eta ibilbide horigauzatzeko haurrak hezitzailea izango duondoan. PTak lauzpabost ordu egiten dituastean gaztearekin eta gainerako ikastorduguztietan hezitzailearekin egoten da.

Antzina, umeok eskola berezietara eraman-go lituzkete, baina duela 30 bat urte EuskoJaurlaritzak Hezkuntza sailaren ardura hartueta Integrazio Legea jarri zuen martxan.Ordura arte, asistentzia lana egiten zutenlaguntzaileek, baina haurrok eskola arruntetanintegratu zituztelarik, zaintzaileak hezitzaileizatera igaro ziren, titulaziodun profesionalak(Integrazio Soziala goi mailako ikasketadu-nak). “Prestatutako jendea gara, baina EuskoJaurlaritzak oraindik ez digu kendu jangelaneta joan-etorriko garraioan egoteko ardura;hezitzaile izatearekin batera zaintzaile lana eregure gain uzten dute, eta horrek hainbatetan

esan nahi du goizean goiz autobusa hartzeahaurrarekin, eskola orduetan eta jolas-garaianlagundu ostean jangelan ere alboan izatea, 45minutu izatea bazkaltzeko eta berriz gelara etagero garraioan haurrarekin bueltatzea”. Zain-tzaile funtzioa kentzea dute aldarri, Andoain,Zarautz eta Lasarten hezitzaile dabiltzan ItziarAranburu, Marilu Eizagirre eta Maite Alkortakkontatu digutenez.

DBH2tik aurrera, premia bereziak dituztenikasleak laguntza gela itxietan egon ohi dira–lauzpabost haur taldeko, PTa eta hezitzailea–eta ikasgai gutxi batzuetan gainerako ikaski-deekin egoten dira. Maila horretara iritsi arte,ordea, haurra ahal bezainbeste gela arrunteanegotea da filosofia orokorra. “Gelako errit-moa eta tutorearen martxa ahal den neurrianjarraitu dezan saiatzen gara, material egoki-tuarekin –dio Itziar Aranburuk–. Adibidez,gelaurrean aurkezpen batzuk egiten ari garaorain eta hitz egiten ez duen haur batekin arinaizenez, berak landutako materiala ikaskidebaten ahotsaz grabatua du eta aurkezpena egi-terakoan berak badaki zein unetan piztu etaitzali behar duen grabagailua. Gelako burrun-barekin edo dena delakoarekin haurra urduri-tzen bada, askatasun osoz ateratzen gara buel-ta bat ematera edo liburutegira,psikomotrizitate gelara…”. Malgutasuna etainprobisazioa dituzte eguneroko lantresna.

“Hasieran, hari afektiboa lantzen duguumearekin –azaldu du Marilu Eizagirrek–,gustura egon dadila, bere buruarekiko ereondo sentitzea, eta behin hori lortuta, oinarriadaukagu aurrera ekiteko eta helburuak lantze-ko”. Premia handiak dituzten haurrak izanik,helburu akademikoa ez da beti aurrena, baiziketa sozializazioa –gelako zati izatea–, autono-mia, arlo emozionala, lagunak egiten eta man-tentzen jakitea… Eta bide horretan, elkarlana

Ezker-eskuin:Iñaki MartinezUrmenetaorientatzailea,Ana AstrainUnanua gelaarrunteko tutoreaeta MikelGonzalez Saguespedagogoterapeuta,Mendillorrikoinstitutuan; MaiteAlkorta, MariluEizagirre eta ItziarAranburuhezitzaileak,Zarauzkoikastetxepublikoan; etaMaitenaArbeletxe AVSeta hezitzailea,Larzabal ikastolan.


INTEGRAZIOA ESKOLAN

da gakoa, haurraren inguruan lanean ari direnprofesional guztien artean. Hala, koordinaketabileran, ebaluaketetakoan eta gurasoekin egin-dakoetan, hezitzaileak ere parte hartzea borro-katu dute urteotan, eta Eskola Kontseiluanordezkaria izatea lortu dute. “Alde horretatikasko hobetu dugu eta oro har baloratuta gaudeikastetxeetan, aintzat hartzen dituzte gure iritzieta ekarpenak, eta elkarlan hori egituratutadagoenean (astero PTa, tutorea eta hezitzaileabiltzea, adibidez), lantresna bihurtzen da,emaitzetan antzematen da”,ziurtatu digu Eizagirrek.

Baina funtzionatzen dueneredua sustatu ordez kima-tzen ibiltzea leporatu dioteadministrazioari, irizpideekonomikoak irizpide peda-gogikoen aurretik ipintzea,“eta ezin da hezkuntzan diruaaurreztu, horrek kalitatea jais-tea ekarriko duela dakizunean”. Haur matriku-lazioa handitu egin da eta hezitzaile kopuruaaldiz, jaitsi (770 dira gaur egun, HH, LH etaDBHrako). Dauden giza baliabideen araberaikastetxe bakoitzari hezitzaile kopuru bat ego-kitzen zaio eta horrekin moldatu behar dute,baina beti ez omen dira nahi adina haurrenga-na eta nahi moduan iristen. Koordinaketa bile-rak haurrak eskolan ez daudenean egitekoJaurlaritzaren proposamena ildo berarekinlotzen dute: “Horrek ez du soilik esan nahiordu gehiago sartzea, baita sarri irakasleekeguerdiko orduak edo eskola amaitu ondoren-goak baliatzen dituztela bilera horietarako etaguk ezin dugu, jangelan edo garraioan haurrazaintzen egon behar dugulako. Hainbeste urtegure parte-hartzea handitzeko borrokan, etaorain bat-batean halakoak etortzen zaizkigu,langileak aurrezteko”. Gainera, gogoratu dute

hamar urte daramatzatela hitzarmen berare-kin, duela bi urte soldata jaitsi zietela eta ezzaiela igo, “baina kolektibo txikia garenezadministrazioan ez gaituzte kontuan hartzen”.

AVSak paratzen ditu Hezkunde Nazionalak,eta hezitzaileak SeaskakHaur guztiek, ahalmen urritasuna dutenekbarne, eskola arruntera joateko eta horretara-ko beharrezkoak diren baliabideak izatekoeskubidea dutela dio 2005ean FrantziakoGobernuak onartutako legeak. MDPH era-kunde publikoak (Pertsona Ezinduen EtxeDepartamentalak) kudeatzen du gaia etaberau arduratzen da ezintasunen bat dutenumeei eskolatze proiektu pertsonalizatua(PPF) zehazteaz, umeak inguruan dituen pro-fesional guztien oharrak aintzat hartuz. Ida-tzia berrikusten eta aldatzen joaten dira etabehar duten haurrei AVSa jartzen zaie: auxi-liarra edo laguntzailea. Hezkunde Naziona-lak, ordea, kopuruz beti gutxiengoa eskain-tzen duela kexu da Integrazio Batzordekolehendakari Karine Perez, “eta gainera, diru-rik ez dagoela-eta, formaziorik gabeko jendeahartzen dute AVS gisa aritzeko, urritasunaduten umeekin inoiz lan egin gabeak. ‘Horiala deus’ esaten digute, eta eskola publikoanhartu egiten dituzte, baina Seaskan hezitzai-leak jartzen ditugu, formakuntzarekin, etahorretarako eskubidea dugula argudiatuta

administrazioaren kontraauzitara jo dugun guztietanirabazi egin dugu”. Seaskan,halaber, pedagogia aholkula-riak eta familiari laguntzekoIntegrazio Batzordeko langi-leak dituzte.

Maitena Arbeletxe Lapur-diko Larzabal ikastolan ari dalanean, autismoa duen haur

bat laguntzen: AVS gisa astean 18 oren egitenditu harekin, eta beste 2 hezitzaile gisa. Gelaarruntean, AVS da Arbeletxe eta tutorearekinelkar hartuta egiten du lan, haurraren proiek-tu pertsonalizatua abiapuntu. “Haurrarenalboan izaten naiz, baina kapaz dela edo lagu-nekin dagoela ikusten dudalarik, pixka baturruntzen naiz; makuluarekin alderatzen dutgure lana: haurrak laguntzeko gara hor, bainaez dugu ahantzi behar helburua dela ahal denneurrian baliagabeko bilakatzea, umeak ahalbezainbat autonomia lortzea. Alde afektiboaoso garrantzitsua da, noski, baina umeakbadaki ondoan zarela eta pixka bat egitenahal badu, kasu egin behar zaio horri”.

Hezitzaile bezala, buruz buru apartekogelan egoten da ikaslearekin. Ariketa egoki-tuak, jokoak, piktogramak… ditu gidaliburu.Proiektua berrikusiko dute orain eta haur

Gela berean denak batera aritzeakez du bermatzen integratutaegotea. Batzuetan eta batzuentzat,liberazioa ere bada gela itxietarajoatea

INTEGRAZIOA ESKOLAN


honen kasuan hezitzaile oren gehiago beharkolituzkeela ikusten du Arbeletxek, baina finan-tzamendu handiagoa beharko litzateke. “AVSkontratua Hezkunde Nazionalarekin daukat,baina hezitzaile lanpostua Seaskak hartzen dubere gain eta Integrazio Batzordeak ere lanegiten du finantzamendu hori lortzeko. Legeabiziki polita da, baina praktikan administrazio-ak egiten duena beste zerbait da, oso baldintzatxarretan ari gara lanean”.

Harremanak, frustrazioak eta lorpenakSarri, aurrerapenen bat egitea, txikia bada ere,kostatu egiten zaie ume hauei eta hezitzailea-rentzat frustrantea izan daiteke hain mantsojoatea, baina aldi berean zerbait lortzen dutenbakoitzean sentitzen den poza zaila da bestehaurrekin sentitzea, diote. “Beste batzuekikusten ez dituzten gauzak ikusten dituzu–azaldu du Marilu Eizagirrek–, umeak ‘pixa’hitzaren esanahia ulertu zuenean adibidez,izugarri pozgarria izan zen niretzat, kanpotikbegiratuta tontokeriatzat har badaiteke ere;haurrak komunikatzea lortzen duenean jauziasekulakoa da”. Azken finean, bi-hiru urteegoten dira askotan ume berarekin, batzuetanbaita sei urtez ere, eta harreman estua gara-tzen dute. “Hainbatetan bigarren ama edoaita ere bilakatzen gara nolabait, badu fami-liatik zerbait”, aitortu du Mikel Gonzalezek.

Dena den, argi du Itziar Aranburuk: plazabera mantentzea ongi dago ilusioa duzunbitartean, eta hainbatetan aldatzea ere ez datxarra, haur horrekin hasierako ilusioa galdubaduzu, sormena falta bazaizu, edo umeare-kin enpatiarik lortu ez baduzu. Kasu batzuk,gainera, nekezak eta gogorrak dira, eta onura-garria da aldaketa.

Lortzen al da integrazioa?Batzuetan funtzionatzen du eta bestetan zai-lagoa da, kasuaren arabera, onartu diguteIruñeko irakasleek. Martinez orientatzailea-ren hitzetan, gela berean denak batera ari-

tzeak ez du bermatzen integratuta egotea, etaadibidez, taldekideekin eta bere buruarekingaizki zegoen haurra EKT gela bereziansartu dutenetik askoz hobeto dago. “Hala ere–gaineratu du Gonzalez PTak–, garrantzitsuada gela orokorrean ere ordu batzuk sartzea,bakarrik ez daitezen egon egun osoan, beste-lako harremanak behar dituzte”. Eta gelaorokorrean, ongi konpontzen direla dioAstrain tutoreak: “Hasieran uste genuen ikas-leek baztertu egingo zituztela EKTn daude-nak, baina ez da hala izan. Primeran molda-tzen dira, makarrillaren rola hartu dute berengain, eta besteek ez dituzte baztertzen”.

Hezitzaile gipuzkoarren ustez ere, gelaorokorraren eta berezien arteko orekan datzaarrakasta. “Normalean –argitu du Aranbu-ruk–, adinean aurrera doala zailagoa izatenda, DBHn gainera arlo akademikoak indarhandia hartzen duelako eta ordu asko pasabehar dituzte beharbada ulertzen ez dituztengauzak entzuten. Horregatik, batzuetan etabatzuentzat liberazioa ere izaten da gela itxie-tara joatea, lagunak errazago egin ditzaketela-ko, adin horietan inportantea baita besteeki-ko berdin sentitzea eta gauzak konpartitzea.16 urte bete arte itxaron gabe, kasuaren ara-bera 14 urterekin aukera egon beharko lukegela berezietara joateko, haur hauek lasaiagobizi daitezen”.

Beti ez dela integrazioa lortzen ohartarazidute, errealitatea ez dela ideala, baina garbidute hirurek: eredua ona da, orain artekoonena, eta hau da bidea. Denek ikasten dute,heziketa premia bereziak dituenak, baina baitaikaskideek ere, balore asko barneratzen dituz-telako (errespetua, elkarlana…) eta besteenezberdintasunak onartzeak norberaren ezber-dintasunak onartzen laguntzen duelako. Aniz-tasuna lantzen den eskoletan,klaustroan eta gelan benetakoinportantzia ematen bazaio aniz-tasunari, emaitzak ikusten direlaberretsi digute hezitzaileek. n

HezitzaileonaPazientziahezitzaile izatekoezaugarriinportanteaderitzoteelkarrizketatuek,baita sormenaere, inprobisatzenjakitea, tutoreareneta gelarendinamikajarraitzenasmatzea, senona, etahaurrarekinharremanafektiboagaratzeko gauzaizatea. “Beharduzu sartuhaurrarenmunduan, enpatialortu,garrantzitsua daahal den neurrianulertzea nolaikusten dituenberak gauzak etaikuspegi horibarneratzea,lagundu ahalizateko”, dioskuMaitenaArbeletxek.


Gaurko heziketa moldeak zalantzan jartzendituen bi ikastaroren gidaria zara: bat maisu-maistrei zuzendua eta bestea haur psikologiariburuzkoa, gurasoentzat. UEUk apustua egin du bi ikastaro hauen aldeeta jendea oso ongi ari da erantzuten. Hain-bat aldiz egin ditugu eta datozen asteotanberriz jarriko ditugu abian Eibar eta Iruñean.Hik Hasi elkartearen topaketetan ere egongo

gara uztailean. Sumatzen duguna da jendeairrikaz dagoela klabe ezberdinak izateko.Giza garapenaren gakoak zeintzuk diren jaki-teko, alegia.

Nola iritsi zinen alor honetara?Euskal Filologia ikasi nuen euskararekin etaEuskal Herriarekin oso motibatuta eta kezka-tuta egon naizelako txikitatik. Gero, psikolo-

PERTSONAIA

«Gure naturarekinadiskidetuko gaituen haziera

behar da haurrentzat»Beste mundu bat posible da, baina horretarako ezinbestekoa da heziketa moldeak aldatzea.

ANE ABLANEDO LARRION

| REYES ILINTXETA |

Argazkiak: Dani Blanco

“Kultura gure animaliatasunaren ukazioan eraiki izanetik datoz gure gizarte honen gaitzetako asko”.

gia eta pedagogiarekiko zaletasuna ere piztuzitzaidan eta Espainiako Terapia Reichiarreanpsikoterapeuta izateko formazioa jaso nuen.Hasieran ez nion filologiatik psikologiarakojauzi honi zentzu handirik aurkitu, bainaorain konturatu naiz ez daudela hain urruti.Nik hizkuntza, literatura eta psikologia maiteditut, oso gizakiarenak diren gauzak, hirurakere. Gizakia ulertzea da gustatzen zaidana

A ereduko irakaslea zara Barañaingo institutupublikoan. Zer moduz? Profesionalki aberasgarriagoa zait hizkuntzaberez dakitenei sakontzen laguntzea, baina Aereduak beste gauza erakargarri batzuk erebaditu. Euskara ikasgai maria bezala hartzendenez, inork ez dizu emaitzarik eskatzen etanahi duzuna egin dezakezu ikasleekin, horrekeduki dezakeen alde on guztiarekin. Ez zaudebeste ikasgai askotan bezala programarenhain mende eta pedagogikoki ere oso bestela-koa izan zaitezke. Oso ikasle jatorrak ditut etaikaragarri polita zait euskararekin nola moti-batzen diren ikustea. Nafarrak izan arren, ez

dute euren burua euskalduntzat, espainoltzatbaizik, eta arraro ere egiten zaie batzuei ninafarra izanda euskalduna izatea, pentsa…Haiei gure erreferentzia polita transmititzeada nire helburua, gure hizkuntza, kultura etaidentitaterako sarbidea ematea.

Euskaldun eta erdaldunak elkarrekin bizi gara,baina elkarri bizkar emanda.Euskaldun eta erdaldun baino, euskaldunaketa espainolak/frantsesak. Herri menderatuagara eta herri menderatu guztietan gertatzen

Ane Ablanedo Larrion (Iruñea, 1973ko maiatzak18). Psikoterapian eta neurosiaren prebentzioan aditua.Bigarren Hezkuntzako euskara eta literatura irakaslea,Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasle laguntzailea,idazlea eta politikazalea, besteak beste. UEUren eskutikHezkuntza sistema alternatiboak eta Haur psikologiaikastaro arrakastatsuetako arduraduna da.

NORTASUN AGIRIA





da hau. Orain gurean, menderakuntzari“aniztasuna” esaten zaio. Okupazio erregi-men baten mende bizi den herria da gurea etagatazkaren planteamendu okerra egitendenez, ez gara egoera ongi kudeatzen ari.Herri kolonizatuen gaitza da menderakuntzaegoera ez ikustea. Konplexuak ditugu, men-deratzailearen onespenaren bilaketa etenga-bean… Herri bezala psikologikoki hor azpianeragiten duen sindromearen funtzionamen-dua ikertzea asko interesatzen zait. Bestemendekotasun egoera askotan ere ikusten dagaitz hau, tratu txarrak jasaten dituzten ema-kumeen kasuan, esaterako: mendekoek ahaz-ten dute mendeko direla eta normaltzat har-tzen dute euren egoera. Mendekotasunapatologikoa da. Indarra duzu mendean zai-tuen horrengandik askatzeko edo ez. Bainaez da aukera bat.

Neurosiaren prebentzioan ari zara buru-belarri.Zer da neurosia?Ez dugu nahasi behar normaltasuna eta osa-suna. Normala dena media estatistikoa da,baina gure normaltasun horrek hutsuneakditu. Dena ongi doa, bai, ongi joateari uztendion arte. Hor daude depresioak, antsieta-tea, suizidioak, maltzurkeria, jazarpena…Gure normaltasun hori da neurosia. Mende-baldeko gizartea gaixorik dago. Bizitzareki-ko satisfakzio falta ikaragarria dago,“zoriontasun” falta ikaragarria. Detaile batda baina harrituko zituzke, adibidez, zeintxikia den botikarik hartu gabe lo egiteko gaiden jende kopurua.

Nola iritsi gara egoera honetara? Erantzunaren bila halabeharrez jo beharradago haurtzarora. Gizakiok, beste edozeinanimaliak bezala, izugarrizko potentzialta-sunarekin etortzen gara mundura, garapenoso baterako eta osasunerako gaitasunare-kin, baina heziketarekin egiten dugu topo,zenbait interesen arabera pertsona modela-tzeko funtzioa duena. Uste da umeak ezdakiela zer nahi edo behar duen eta kanpo-tik irakatsi behar zaiola heldutasunera eginbehar duen bidea. Eta ez da horrela. Edo-zein izakik dakar berarekin izaki heldubezala garatzeko jakinduria. Beharrak zeindituen jakiteko eta horiek kudeatzeko etaeskatzeko gaitasuna. Nola da posible pen-tsatzea ume bati irakatsi behar zaiola lo egi-ten, edo jaten, gauza instintiboak baldinbadira? Guk egin behar duguna da enpatiagaratu, haurra sentitu eta behar duen horieman. Ez dugu naturarengan aski konfian-tzarik, gure heziketaren kume garelako etahortaz gure naturatik aspaldi deskonektatuginelako.

Garapen psikoafektiboaren prozesuanzaindu beharreko hainbat etapa delikatudago. Etapa bat ase dagoenean, berez, bizi-tzaren bulkadak berak eramango du hurren-gora, kanpotik ezer behartu gabe. Etapabakoitzean heldutasuneranzko lorpenbatzuetarako potentziala dago. Fase horreta-tik pasatzen bagara ase gabe edo erritmoabeharturik, ez dira horiek erdietsiko.

Badago bereziki delikatua den faseren bat?Gure espeziean, burmuinaren garapenagatikoso heldugabeak jaiotzen gara. Itxoingobagenu umetokian, garuna erabat garatu arte,haurra ez litzateke pasako amaren pelbisetik.Hau dela eta, gestazio moduko bat behardugu kanpoan, ia-ia urtebetekoa. Oso zaindubeharreko unea da, oso delikatua, non kla-beak haurdunaldiko berak diren. Lehenbizikosei hilabeteetan, batez ere, umea ez da senti-tzen amarengandik bereizita, haren luzapenmoduko bat baizik. Hor, bereizketa luzeaketa goiztiarrak, larriak izan daitezke. Garran-tzitsua da ezagutzea zer den une bakoitzeanhaur bati eska dakiokeena eta zer ez, nahizeta naturak berak ematen dizkigun arrastoeiarreta jarrita, ez genukeen inork hau gogora-tzerik behar. Izan ere, haurra amarengandikbereizteko prest balego, naturak ibiltzeko gai-tasuna emanen ziokeen. Eta ez dio ematenurtebete-edo egiten duen arte. Amari itsatsitaegon behar duelako. Umeak haur eskolaraeramatea lehen sei hilabeteetan, adibidez, ezda batere gauza ona.

Baina askotan beste erremediorik ez dago,amak lanera itzuli behar badu.Gauzak egiten ditugu ahal dugun hobekieneta badira lanera itzuli nahi edo behar dutenamak eta horregatik ez dute zertan gaizkisentitu behar. Baina une horretan haurrarenunearen nolakotasuna ongi ezagutzen badu-gu, haurrari kalte egingo ez dion irtenbideabila daiteke, ama ere kontuan izango duena,noski.

Haur eskoletan delegatzen ari gara haurrenzaintza?Ni harritzen nauena da edozein estatutan,talde aurrerakoienek ere ez dutela hori zalan-tzan jartzen. Eskakizun iraultzaileena da haureskolak denentzat izan daitezela, nahiz etaprebentzioaren mesedetan sistema bezala ezgenukeen haur eskolarik behar, amatasunbaja luzeagoak baizik. Osasun integralarenprebentzioak, gainera, oso emaitza ona duekonomikoki, hori gabe gerora sortzen direngaitzek gastu handiak eragiten dituztelako.Europa iparraldean bestela egiten dute etasozialki aitortu beharko genuke umeak modu

Laztantzea“Gurasoenpresentziaafektiboafuntsezkoa dahaurtzaroan. Horida umeak daukanmodu bakarrajakiteko maiteduzun edo ez. Umebat ez baduzuasko ukitzen,besotan hartzen,laztantzen,maitasun ukigairikez badiozuhelarazten berakezin du jakin maiteduzunik. Haurrekinegon beharradago, jolastu, hitzegin, bizi…Gainera haur etagazteekin egoteaoparia da, haur bathazten laguntzeaikaragarria da”.

Pertsonaotzanak“Inauste,moldatze, hezitzeedo fabrikatzeprozesu horretanhaur bati eragitenzaion minazuzeneanproporzionala zaiosistemak horriateratzen dionetekinari. Zenbateta muga gehiagojarri haur bati beregarapen potentzialhorretan, orduaneta indartsuagoaateratzen dasistema, pertsonaotzanak egiten ariduelako”.



naturalagoan hazita zer lan profilaktikoa egindaitekeen.

Zein da etapa hauek ez errespetatzearen ondo-rio nagusia?Haurraren garapen-erritmo eta prozesua bor-txatzen denean, haurra korazatu egiten da.Askotan goizegi eta bortitzegi. Koraza horiizan daiteke oso gogorra edo malguagoa,baina, edozein modutan ere, haren esklabobihurtzen zara. Hori da karakterra, gurekinatsegin izan ez den sistema horretatik defen-datzeko sortzen duguna. Hortik dator neuro-sia. Edo gauza larriagoak.

Eta hori guztioi gertatzen zaigu?Bai. Emakume batek erabakitzen dueneanhaurra izatea, bere senarekiko kontaktua lur-peratuta eduki dezakeenez, bere amatasune-rako gaitasunean ez du konfiantza handirik,eta horri segitu baino, nahiago du profesio-nalei galdetu. Ama horri lagundu beharkolitzaioke bere ugaztun sena aurkitzen, horixeizango baitu bere kumea nola hazi jakitekomodurik egiatiena. Haurrak hezi beharreanhazi egin beharko genituzke, gainerakougaztunek egiten duten bezala. Ama batekhaurra negarrez sumatzen badu, instintibokibesoetan hartzeko gogoa sentituko du. Eta

ez badu egiten, norbaitek hori ez dela eginbehar esan diolako izango da. Gizarte beza-la esango nuke oso gauza nabarmena delagure lehen fase hori, ahotasunarena alegia,asebeterik ez izatea. Sozialki ikusten denzerbait da. Zulo handia daukagu hor. Gerohelduaroan azaleratzen diren mendekotasunarazo askok hortxe dute jatorria. Drogak,edaria, kontsumismoa… Ume baten erregu-lazio energetikoaren bidea da xurgatzea, etagainera horri lotutako lorpen psikologikoasko dago, mundua atsegina dela sentitzeaeta harenganako konfiantza izatea adibidez.Gauza ona litzateke sozialki bermatzea ama-ren titia nahi duen guztietan eskura edukiahal izango duela, gutxienez lehen urtean.Batzuek uste dute ume bati titia hartzenuzten badiozu nahi duen bezain luze, horgeldituko dela finkatuta, baina kontrakoa da.Asegabetasuna da etapa konkretu bati finka-tuta gelditzea dakarrena. OMEk gomenda-tzen du sei hilabete soilik titiarekin eta biurtera arte, eskura.

Haurrenganako gure harremanak askotan bor-titzak direla diozu, zergatik?Bere naturaren kontrako eskakizunak jartzendizkio etengabe haurrari gure gizarteak,honen agente diren familia eta eskolaren

Eskolajazarpena“Haurrenganakogure harremanetanboterekeria handiadago. Ume bat ezinda errebelatu aitaedo amaren aurka.Haien beharraduelako. Etsipenhori barneangelditzen deneanamorrua sortzenzaio eta bereberdinekinerrepikatuko dueredua. Jotzenduen ume bat, joaizan dena bezainbiktima da”.

bitartez. Oihu egiten eta asko mugitzen uztenez duen eskola adibidez, bortitza da haurrare-kin, eskatzen zaion hori emateko bere natura-ren kontrako ahalegin handia egin behar due-lako haurrak. Umeak dituen elikadura etazainketa behar oinarrizkoez gain, emoziona-lak eta afektiboak diren beste behar biologi-koak ere baditu. Horiek denak kuestionatuezinak dira, garapen fisikoaz eta psikologiko-az ari garelako. Behar horiek ere asetzen ezbaditugu bere momentuan, hutsune afektibo-ak agertuko dira eta gero beste modu batez,aunitzetan materialki, konpentsatzen saiatzengara.

Gizarte neurotikoan bizi gara?Guk desberdintzen dugu ‘ni’a, haur batekberez dakarren izateko modu hori, inpronta,eta karakterra. Azken hori neurosia da, zuregarapenean sistema bortitzera egokitzekoosatu beharreko estrategia multzoa baitakarakterra. Hau beti da ‘ni’a baino gutxiago,mugatuago. Beti modu automatikoan eta ber-tsuan funtzionatu behar izatera garamatza etahori gure izateko modua dela pentsatzendugu. Badira, noski, irmoagoak eta malgua-goak. Neurosietan ere graduak dauden beza-la, eta iristen ahal zara psikopatologia batedukitzera edo ez. Klinikan orain artatzendiren patologiak gero eta larriagoak dira,gizaki normalaren profila gero eta gizaki hel-dugabeagoa baita. Gogorra edo gogortua,

baina oso hauskorra. Prebentzioaren helbu-rua litzateke ‘ni’ sendoa duten nortasunaksortzea, malguak direnak bere funtzionamen-duan, gehiegi eta goizegi korazatu behar izanez dutenak. Helburua ez da arazorik izangoez duten haurrak haztea, pertsona sendoak,erraz apurtuko ez direnak baizik. Autorregu-lazioa da helburua, ez sozio-erregulazioa.Zure barne taupadari segituz bizi ahal izateaeta ez kanpoko instantziek ezarritako fun-tzionamendu normatiboaren beharretaraegokituegi.

Gaztetasuna nagusi da gure gizartean.Bai, eta ustezko autonomia. Gure gizarteanez daramagu ongi besteen beharra izatea. Ezditugu ongi onartzen haurrak, zaharrak,elbarriak… Paradoxa bat da, baina mendekoizateak benetan zentzua duen garaian, hauda, lehenengo urteetan, berehala presa sar-tzen diogu pertsonari nolabaiteko autono-mia lor dezan eta ez gara konturatzen kon-trakoa eragiten ari garela. Hordagoela mendekotasun psikolo-gikoaren jatorria. Haurrei haurraizateko garaia lapurtzen arigatzaizkie. n



“Gure herria gauza askotan aitzindaria izan da. Pedago-gian ere ikastolak izan ziren 60ko hamarkadan berrita-sunak gurera ekartzen lehenak. Gainera gure tradizioa-gatik eta dugun talde edo tribu kontzientziagatikbaditugu ezaugarri batzuk diskurtso honetarako erres-katatu genitzakeenak. Baina biziko bada, gure herriakindependentzia behar du bere baliabideak baliatu etakudeatu ahal izateko. Ez da aukera bat, beharra baizik.Ez dugu erabaki behar garen edo ez. Bagara. Eta baga-relako, askatasuna eta independentzia dagozkigu. Zer-gatik LOMCEren aurka borrokatu? LOGSE edo LOEhobeak ziren guretzat, ala? Borrokatu hezkuntza siste-ma propioaren alde, independentziaren alde. Kataluniakkrisia aprobetxatu du independentzia beharraren peda-gogia egiteko, gure ustezko politikariak Espainiako pre-sidenteari krisia kudeatzen laguntzen saiatzen direnbitartean. Funtzionamendu hori, herri menderatu gaixo-en baitan baino ezin da ulertu. Herri honek sekulakogaitasuna eta bizitasuna du, baina ideologia propioarenbeharra du eta ez daki politika egiten. Iruditzen zaiopolitika negoziatzea edo aurkaria liluratzea dela, eta ezda hori. Indar erlazioa da”.

Hezkuntza propioa

AZKEN HITZA


Legorretan (Gipuzkoa) ezagun da Aulia sagardotegia. Herrian bertan, kale izkina bateantopatuko dugu, etxe bateko azpiko solairuan. Urteak daramatza jendeari irekita, nahiz eta

orain hiru bat urte jabez aldatu zen. Ikaztegietako (Gipuzkoa) Begiristain sagardotegiko IñakiBegiristain semeak erosi zuen, lehendik 37 urtez Auliakoek aurrera atera zutena.

SAGARDOTEGIAK

Kalean ere txotx egitekoaukera badago

EZ DA OHIKOENA kaleko sagardotegia. Nor-malean mendi inguruan, edo behintzat herri-tik aparte xamar irudikatzen ditugu; baina ezda Auliaren kasua, herrian bertan dago etahori du berezitasun. Kaleko betiko sagardo-tegia da, eta abantaila batzuk baditu. Legorre-tarrek ez daukate autoa hartu beharrik berta-ratzeko. Gainera, tren estaziotik bost batminutura dago oinez, eta beraz, ingurukoherrietatik joateko aukera paregabea da.Goierrin, bestalde, ez dago Astigarraga-Her-nani inguruan dagoen konpetentziarik, etaalde horretatik errazagoa ere bada. Inguruhauetan Ikaztegietakoa, Legorretakoa,Ataungoa eta Zeraingo biak, bost sagardotegidaude denera. Hori horrela, herrian bertanegoteak bentaja handi xamarra ematen dioAuliari. Goierri aldeko jendea ibiltzen daLegorretako sagardotegian, baina Zumarra-ga, Urretxu, Legazpi, Oñati, Arrasate inguru-koek ere hara gerturatzeko joera dute. Aste-

buruetan pixka bat gehiago zabaltzen da aba-nikoa eta Agurain, Gasteiz inguruetatik etaNafarroatik ere jendea etortzen zaiela azaldudu Begiristainek. Trenez hurbiltzen diraLegazpitik hasi eta Legorretaraino daudenherrietakoak. Orain, baina, gaueko azkentrena Zumarragaraino bakarrik iristen da, etaLegazpiko bizilagunei konponbidea emannahian autobusa jarri dute: herriz herri,Legazpi, Zumarraga-Urretxu, Ormaiztegi,Lazkao, Beasain eta Ordizia igarotzen ditu,Legorretaraino. Erreserba egin beharra dagoaurretik.

Sagardotegia kale-kalean badago, nondituzue sagastiak? Horra Iñaki Begiristainiegin diogun galdera. Ikaztegietako sagardo-tegi inguruan dauzkaten sagarrondoetatikbildutako fruitua izaten omen dute partebatean Auliako kupeletan. Horrez gain,Begiristainen ama Alegiakoa da, eta bertandaukaten baserriko terrenoak sagastiz betetadauzkate, baita jabearen bikotekidearen jaio-terriko zenbait lur ere, Idiazabalen.

Uzta oparoa den urteetan, Goierrikosagarren nahasketatik lortutako muztiozbetetzen dituzte kupelak, lehengo urteankasu. Gainera, azpimarratu du, eskualdehorretan sagardotegi gutxiago dagoenez,errazagoa da baserritarrei fruitua erostea.Aurtengoan, baina, bertako uzta txikia izandela-eta Galiziatik, Frantziatik eta Alemania-tik ere ekarri dute.

Mokoa, Txalaka, Patzuola…Begiristaindarren sagastietan Mokoa, Txala-ka, Patzuola, Urdin sagarra, Urtebi handia,Urtebi txikia… barietateak dauzkate, bes-teak beste, eta sagar mota horietatik lortuta-ko muztioarekin jolasten dute nahasketak

| ITSASO ZUBIRIA ETXEBERRIA |

Aulia sagardotegia (telefonoa 943 80 60 66)bezala herrian bertan dauden sagardotegiak:� Alberro (Hernani, Gipuzkoa)

943 55 00 19� Olagi (Altzaga, Gipuzkoa) 943 887 726� Rezola (Astigarraga, Gipuzkoa)

943 552 720� Ipintza (Astigarraga, Gipuzkoa)

688 811 724� Txalaka (Irun, Gipuzkoa) 688 875 054

Herrian bertan


egiterako garaian. Ehun mila bat litro sagar-do egiten dituzte urtero Aulian.

Sagardozalearen iritziz, ideala izangolitzateke nahi beste kilo erosi ahal izateasagar barietate bakoitzetik, lortu nahi denmuztioaren arabera. Hori, baina, oso zailaomen da, lehenik eta behin askotan bertakobaserritarrek ere ez baitute jakiten zeinbarietate dauzkaten beren sagastietan,sagar gazia den, geza, mikatza... Horrekeraman ditu muztioaren analitikaren arabe-rako aldaketak eta nahasketak egitera, batezere hemengo sagarrarekin. Sagar partidabakoitzaren azterketa egiten dute, bestezenbait daturen artean zenbateko pH-aduen neurtuz, horren arabera jakiten baitu-te joaldi horretan sartu den sagar multzoakzein ezaugarri dauzkan. Lortu nahi denmuztioaren arabera, hurrengo sagar parti-detan eskuratutako zukuarekin nahasketakegiten joaten dira. Atzerritik dakarten saga-

rrarekin ez dute horrenbesteko arazorikizaten, bai baitakite hornitzaile bakoitzakdarabilen sagarraren muztioak zein ezauga-rri dauzkan, gutxi gorabehera. Nahasketakegiteko, bada, kanpoko sagarra egokia iza-ten dela dio, bertako fruituarekin ateratakomuztioari zer gehitu edo zer ez jakitendutelako.Sagardo denboraldi goiztiarraAuliak badu ohikoa ez den beste berezitasunbat ere: sagardo denboraldia goizago hastendu, abenduaren 13an, eta maiatzaren bukaeraraarte luzatu. Irekiera goiztiar horrek sagardoakbeharrezkoa duen prozesu guztia goizago egi-tera behartzen ditu. Lehengo jabeek hala egitenzutela adierazi dio kazetariari Iñaki Begiristai-nek, eta eurek ere ohitura hori jarraitu nahi izandutela, gehienbat bezeroak horrela ezagutzenbaitu sagardotegia. Abenduan oraindik ere txo-txeko sagardoa berri xamarra izaten den arren,jendeak ohitura gordetzea eskertzen omen du.

Menuari dagokionez, iaztik bakailaoa frijitu-ta eta piperrekin jarri ordez, saltsan, pil-pileanprestatzen dute. Bezeroak lehengo urtean gus-tura jan zutela-eta, aurten modu berean jarrai-tzea erabaki dute. Bestalde, Auliaren ezauga-rrietako bat txuleta dela dio Begiristainek,horregatik darabilte erretegietan erabiltzen denharagia, Alemaniakoa.

Oraindik sagardotegiari neurria hartzen aridirela esan digu, nahiz eta familiatik datorkienofizioa izan, tolarea eta kupelak ezagutu beha-rra dagoela. Baina aurtengo sagar-doarekin gustura daude eta dato-rren urteari begira agian Gorenaktaldean sartuko dela azaldu digusagardozaleak. n

Inguru hauetan Ikaztegietakoa, Legorretakoa, Ataungoa eta Zeraingo biak, bost sagardotegi daude denera.Irudian, Legorretan herrian bertan dagoena: Aulia.


PREKARIETATEAREN AURPEGIAK

Garazi Basterretxea Barea naiz,Erromukoa (Getxo, Bizkaia), eta 24urte ditut. Euskal Filologianlizentziatua, gaur irakaskuntzakomasterra egiten ari naiz. Karreraegiten ari nintzela beka jasotzennuen Eusko Jaurlaritzatik, bainaaurtengoan ukatu egin didate 2.000euro inguruko diru-sarrera.

Bekarik ez nuela jakinda, urteabeste era batera antolatuko nukeen

ORAIN BI URTE bukatu nuen karrera, eta urtehaietan Eusko Jaurlaritzak urtero banatzendituen diru-laguntzetako bat jasotzen nuen.Gurasoak bananduta dauzkat, eta gurekasuan amaren diru-sarrera soilik hartzen dakontuan; beraz, irizpideen araberako gutxien-go mailara ailegatzen ez garenez ematen zida-ten beka. Horrez gain, nire espedientekonotak begiratzen zituzten, 6tik gorako batezbestekoa izatea baita beste irizpideetako bat.Puntu horrekin ere arazorik ez, eta urterojasotzen nuen 3.000 euro inguruko laguntza.

Aurten, Irakaskuntzako Irakasleen Presta-kuntza masterra egiten ari naiz, baina arazoaksortu zaizkit beka jasoko ez dudala esan dida-tenean, orain hiru bat aste. Zergatik, etalehengo urtean EHUko gradu ondoko bateanmatrikulatzeagatik; eta ez gustuz, beka batemateko baldintzetan sartzeko baizik. Ikerke-tarako beka bat eskatu nuen lehengo urtean,baina horretarako masterren batean kredituminimo batzuetan matrikulatuta egon beha-rra neukala esan zidaten. Beti gustatu izanzait literatura, eta Gasteizen badaude gaihorretara zuzendutako ikasketak; beraz,gradu ondoko horretan hiru irakasgai hartunituen, gutxiengo hori betetzeko. Horrela,ikerketa beka egiten ari nintzen bitartean pix-kanaka ikasketa horiek egiteko aukera eduki-ko nuen. Ikerketarako diru-laguntzarik ezzidaten eman, ordea, eta Global Trainingmugikortasun beka eskatu nuen ondoren:lanera atzerrira joan ahal izateko laguntza.Liverpoolen pasa nuen urte erdi euskara kla-

seak ematen. Bitarte horretan, noski, ezinizan nituen literaturako gradu ondokoanmatrikulatutako irakasgaiak burutu.

2013-2014 ikasturtean irakaskuntzarakomasterrean matrikulatu naiz. Eusko Jaurlari-tzari beka eskatu diot, eta ukatu egin didate.Lehen esan bezala, espedientea begiratzendute, EHUn matrikulatutako azken kurtso-koa. Eta ikusi dutenean lehengo urteanmatrikulatutako hiru irakasgaietan 0 dudala,atzera bota didate diru-laguntza. Unibertsita-teko idazkaritzarekin hitz egin dut, errekla-mazio idatzi bat aurkeztu dut, argudiatuz eznintzela kapritxoz matrikulatu, beharragatikbaizik, eta ikerketa beka eman ez zidatenezatzerrira joan nintzela. Lanean aritu naizela.Lizentziaturako batez bestekoa begiratubeharko lidaketela. Baina legalki ez omendaukat gauza handirik egiterik.

Ez dut nire ikasketak utzi beharrik izango,lehengo urtean lanean irabazitako diru batbaitaukat gordeta. Baina urtea dezente estu-tuko zait. Arratsaldero dauzkat klaseak gaine-ra, eta horrek lan txikiak bilatzea zailtzen du,nahiz eta gauzatxoren bat egiten ari naizen.Ni ari naiz nire ikasketak ordaintzen, etazorionez lehengo urtean lan egindakoarekinmoldatuko naiz, baina ezin izan banu? Kur-tso erdia pasata jakiten dugu diru-laguntzarikizango dugun ala ez, eta horialdatu beharra dago. Beka eman-go ez zidatela jakin izan banu,agian urtea beste modu bateraantolatuko nukeen. n

| ITSASO ZUBIRIA ETXEBERRIA |

�


GORA PRO NOBIS - IRITZIAREN LEIHOA

Asisko Urmeneta �

18 � 2014KO MARTXOAREN 16A

IRITZIAREN LEIHOA

ORAIN BI HILABETE orrialde honetan idatzinuen artikuluak izenburu hau zuen: ETA-ren aurka hobeto bizi ote ginen bada? Etahauxe esan ere: “Herri honek hausnarketasakona eskatu dio ezker abertzale tradizio-nalari; desagertzea exijitu dio ETAri etaindarkeria mota guztiekin bukatzea –baitaEstatuarena ere– ezinbestekotzat jo duetorkizun hori eraiki ahal izateko”.

Artikulu hartan “herria” aipatzen nuen.Orain gehiago zehaztuko dut: 2013komaiatzean Lokarrik eta Bake Bideak susta-tutako Foro Sozialak Bake prozesua bul-tzatzeko gomendioak eman zituen. Proze-su aberasgarria jarraitu zen: nazioarteko12 adituren ekarpena eta 500 proposamenzehatz baino gehiago jaso ziren. Abiapun-tua eta helmuga hauek dira: bake prozesusendoaren erronka nagusiei heltzeko oina-rrizko adostasunak lortzea arlo desberdi-netan. Gomendio horiek, laburrean, haue-xek direlarik: ETAren desarmea eta egituramilitarren desegitea; presoen eta iheslarienitzultzea erraztea. Giza Eskubideak bul-tzatu eta bermatzea; egia eta memoriababestea iraganari zintzotasunez aurre egi-teko, biktima guztiak aintzat hartuz etaegia, justizia eta ordaintza eskubideakerrespetatuz. Hau guztia etorkizunekoelkarbizitzaren oinarriak finkatzeko.

Begi bistakoa da gizarteak eta ForoSozialak egindako planteamenduak erro-tzen ari direla. Alde batetik, 2013ko aben-duaren 28an EPPK-k egindako Adieraz-penean gomendio horiek aintzat hartzekomodukoak direla onartu eta hainbat era-baki jakinarazi zituen. Bestalde, ETAkberak egindako azkeneko Adierazpenetanantzekoa esan du eta, dakigunez, desar-matzeko bidea abiatu du.

Eusko Jaurlaritza eta Euskal Herrikohainbat erakunde Foro Sozialaren gomen-dioen bidetik doaz, beste ekimen ofizialakjarraituz.

Lehen gomendioa, esan bezala, ETAriluzatu eta exijitu zitzaion: desarmatze etadesegite prozesu bat diseinatu, garatu etabururaino eramatea. Horretan ari delaesan digu publikoki. Nazioarteko Egiazta-tzaile Batzordeak horrela berretsi du–ezagutu ditugun zailtasun eta emaitzaeskasekin– eta azkeneneko Adierazpe-nean –otsailaren 29an– desarmatzekoprozesua bururaino eramateko asmoaduela jakinarazi du, eta “armak, leherka-riak eta gailuak erabilera operatibotikkanpo” daudela bermatu. Herri honi zorzaion pauso ezinbestekoa da hori. Gaine-ra, itxura denez, Estatuaren aldetik inola-ko erraztasun operatiborik emango ezdenez, lehenbailehen burutzea izango daerabakirik praktiko eta eraginkorrena. Ea,behingoz, ETAk gizarte honek eskatuta-koari “zintzotasunez” erantzuten dion.

Presoen itzulera ere ez da arazo txikia.EPPK ere kontzientea da horretaz. Argidago presoek aurrerapausoa egin dutelagomendioak jarraituz: lege baliabideakerabiltzea, egindako mina aitortuz. Orainbanakako eskaerak bideratuko dituzte,egoera larrienetatik hasita: hona hemenbeste erantzun positiboa bakerakobidean. Espero dut bideratuko dituzteneskaerak zentzuzkoak eta “praktikoak”izatea.

Ez naiz, ez, ahaztu bi arlo zehatz horie-tan Espainiako Gobernuari eskatu zitzaio-naz. Baina Gobernua mututu da; dagoe-neko ETA ez omen da arazoa berarentzat –aldiz, ETAren presentzia Alderdi Popu-larrarentzat arazoa bihur daiteke maiatze-ko hauteskundeetarako lehian–. Gober-nuarengandik oztopoa besterik ezdatorkigu, desarmearen prozesurakobatez ere. Eta laster izango dute presoeneskaerei erantzuteko aukera; orduan ikusi-ko da bere benetako asmoa, aitzakiarikgabe.

Halere, Bagoaz! Ez da erra-za, baina hementxe dugudenon artean jorratu beharre-ko bidea. n

Bagoaz

Ez naiz, ez, ahaztu bi arlo zehatz horietanEspainiako Gobernuari eskatu zitzaionaz.Baina Gobernua mututu da; dagoeneko ETA ez omen da arazoa berarentzat. Aldiz,ETAren presentzia PPrentzat arazo bihurdaiteke maiatzeko hauteskundeetarako lehian

GarbiñeBiurrunMancisidor �

EHUKO

I R A K A S L E A,

E PA I L E A

DA

NI

BLA

NC

O


ZIRTAK - IRITZIAREN LEIHOA

TXILEN BIZI NINTZENEAN eta lagunartean makarrahitza erabiltzen nuenean sarri galdetzen zidaten esa-nahiaz. Egiaren alde esan dezadan aldiro definizioezberdin eta totel bat ematen nuela, eta honetaz jabe-turik, ezin adieraziaren arantzatxoa haziz joan zitzai-dala. Badira hitz batzuk definitzen zail zaizkidanak.Makarra da horietako bat. Traste da beste bat. Asuntolitzateke hirugarren bat. Aspalditik errotuak ditudanhitzak dira, umetan grabatuak, uko egin nahi ez die-danak. Sentipen hau aldean hartuta, behingoan, hitza-ren etimologiara jo dut. RAEren arabera macarra:(Del cat. macarró, y este del fr. maquereau). Elhuyarrekofrantses-euskara itzultzaileak maquereau-ri erantzutendio: berdela. Frantzian, Parisen bederen, ez omendiote hemen ezagutzendiogun esanahirik (!)ematen maquer eau-ri.Bestalde, gaztelania-euska-ra hiztegian macarra bilatutamakarroi aurkitzeak bihotzaukitu didan arren (euskarazmacarra-ri makarroi dei die-zaiokegula, alegia!), natorrenRAEk ematen dituen hirusarreratara: 1. adj. Dicho de unapersona: Agresiva, achulada. 2.adj. Vulgar, de mal gusto. 3. m.rufián (hombre que trafica conmujeres públicas).

Nire unibertsoko maka-rrek ez dute horien antzik.Urrun geratzen dira niretikproxenetak, txuloputak etabestelako jendilaje adore-gabea. Gure etxean maka-rra beti izan da aitarenahotan ibili den hitzakaleari eta gauari lotutakonorbait definitzeko. “Kalekomakarrekin” ez elkartzeaizan zitekeen aitaren gomen-dioa. Nolanahi dela, ezzen mehatxu seinale.Makarra hitzak beran-du baino lehen esanahisinpatikoa hartu zuenetxe barruan, eta aitaren ahotan edozerzenez makarra (seme-alaben zaintzarakogaindosi erdi-umorezkoak jota), hala,

txisterako arrazoi bihurtu zen, neurri batean. Edoze-lan ere, ezkutuan makarratzat nituenenganako mires-pena lantzen nuen ordurako. Nire nerabezarotikbegiratuta makarra bat legea hausteko gai zen, auto-ritate ilunik ez zuen onartzen eta jendartetik aparte-ko izaki ilun brillantea iruditzen zitzaidan. Makarra-ren estetika ez zen orduan eta ez da gaur errazadostekoa. Badira heavy makarrak, punki makarrak,poligonoetako makarrak, makarra feministak. 90eko.hamarkadan, punk estetikara lotutako makarragenuen kale bazterrotako iruditegi, baina egun, itxu-rak ez dit hainbeste inporta. Norbait makarra dela

diot ausardia eta obarioak ditue-lako hiribide nagusitik joanbeharrean bere bide propioaurratzeko. Gutxien esperoden unean bere jokabide etaestilo inkonformistaz ahoa

bete hortz uzten nauelako.Eta barne zolan ideia liberta-rioak itsatsi dituelako eta

haiengatik borrokatzen duelako,esanak esan. Ohartzen naiz defi-nizioaren zabalegiaz, baina aldiberean, ohartzen naiz hainbathitz esanahiez zehazten ez jakinarren, eder direla beren zehaztuezinean, guretzat esanahi gordeabaldin badute. Eta niretzat maka-rrak badu zerbait gordetik.Gogorapen bat da, umetan han-ditan izan nahi nuen hari traizioez egitera bultzatu nahi nauena.Ume hari zituen ametsak ez

lapurtzeko oroigarri bat. Lagun-tzen dit, gainera, miresten dituda-nak lokalizatzen, identifikatzen etairuditegi propio baten bidean ernaimantentzen. Hortik zehar zabil-tzaten makarrak! Nire hiztegian,nire begi zein barrenetan itsasargizaituztet eta miresgarri. Barkatu-

ko didazue zuen esentzia era-bat ezin harrapatua.N o r k

jakin, harrapa-tu ezin horretan bertan datza,agian, zuen askatasunarenlehen hazia. n

Iratxe Esnaola� IDA Z L E A

Makarrak

Antton Olariaga

DA

NI

BLA

NC

O

IRITZIAREN LEIHOA

20 2014KO MARTXOAREN 16A

MAITE DITUT nomadak, ijitoak eta bestela-koak, bizitzaren metafora direlako. Ibiliada beren egoitza bakarra. Bidean bizi dira,askotan, bizibide jakinik gabe, eta erreze-loak sortuz. Baina zein da sortzen dutenerrezeloa? Zer da lapurtzen diguten hori?

Agian, guk bizitzarako genuen segurta-sun bat da osten digutena. Izan ere, noma-da batentzat, edo ibilian bizi denarentzat,zer da eta non da herria? Non da herri etanon da deserri ibilian bizi den batentzat?Ez ote dabiltza batetik bestera beren iza-tearen garraio? Begitan hartuak ditugu iji-

toak eta nomadak eta ibilian doazenakgure sinesmen bat auzitan jartzen digutela-ko, gure herria, edo nahi bada kokapengeografiko finkoa.

Maite ditut nomadak bizitza bidea delaerakusten digutelako, gure bizi lekua tartebat baino ez dela, eta tarte hori mapetankoka ote daitekeen, herriek aingurarikbehar ote duten, pentsakoruzten nautelako. Maite ditut iji-toak, gure etxea, sartu, denahankaz gora jarri, eta galderazbetea uzten dutelako. n

BOTEREA GALDU ZUTENEAN, 1936an, 3.000-4.000lagun garbitu zituzten bide bazterretan, gerra-fron-tea urruti zegoen arren. 1978an, ezarri nahi zutenerregimena kili-kolo zitekeela uste izan zutenean,German Rodriguez hil eta Sanferminak leherrarazizituzten. Zer egiteko prest egongo dira, 2014an edo2015ean, erregimena hondora joan daitekeela sus-matzen badute?

Zer zentzu demokratiko daukatebide bazterreko garbiketa masibo horieragin zutenen ondorengo politikariek,78 urteotan, eta gaur egun ere, epaizkanpoko fusilamendu horiek kondena-tzen ez dituztenek? Gai dira jokodemokratiko, esan dezagun, estandarbaterako?

Nafarroa ez zen izan behar nafarreknahi zutena, urte luzeetan entzundugun mantra ezagunaren arabera? Orduan, zergatikebatsi zaizkigu erabakiak oro, Foru Hobekuntzarenbozketatik hasita? Estatu arrazoia arrazoi demokrati-koaren gainetik dago? Hala gertatzen denean erregi-men batean, zer izen dauka, nola deitzen zaio? Tuto-retza behar dugun susmagarriak, eroak, adingabeak...gara?

Roldan eta Urralbururekin ustelkeriaren markaguztiak apurtu zituen eta ordutik erregeneraziorikezagutu ez duen PSNk, erregimenak bahituta egotea-ri uzten ahal dio?

Zergatik auzipetu ditu CAMeko zuzendaritzakoakAuzitegi Gorenak, eta delitu-zantzu berdin-berdinakedukita, bakean utzi CANekoak?

Zer nolako elkarbizitza sor liteke herrialdeko biga-rren indarra, oposizioko lehena, napartheidera konde-natzen duen praktika politikotik? Estigmatizazioa etabazterkeria sistematikoa eta kultura autoktonoa kolo-

nialismoaren moldeez hankapetzeaizan daitezke elkarbizitzaren oinarriak?

Zergatik errepikatu behar du AyerdikBilduk balizko zentsura mozio batenalde bozkatzea eta Bildurekin hitzar-men bat egitea ez dela gauza bera? Zer-gatik, berak ere badaki mundu guztiakbadakiela hori? Zergatik gerta daitekePernandoren egia bat argumentu poli-tikoaren mailara igo behar izatea?

Legezko partidu guztiak dira legez-koak, edo batzuk besteak baino legezkoagoak dira?Batzuk besteak baino legezkoagoak badira, hartukodituzte anomalia hori konpontzeko neurriak? Norkhartuko ditu? Eta zer neurri izango da? Ilegalizazioa?

Errotarri lako ostia gehiegi irentsarazi dizkigute,oso aspalditik, “normalidade demokratikoa” horixedelakoan, eta salbuespena beharko lukee-na ohiko bihurtu da. Horregatik, benetan,demokrazia, edo demokrazia-itxura bat,bederen, posible al da Nafarroan dagoe-neko? n

Galderak

Jon Alonso I T Z U LT Z A I L E A �

Amets Arzallus�

BE RT S O L A R I A

DA

NI

BLA

NC

O

Nomadak

Legezko partiduguztiak diralegezkoak, edobatzuk besteakbaino legezkoagoakdira?

JOSU

SAN

TE

STE

BA

N


IRITZIAREN LEIHOA

FRANTZIAKO ESTATUKO HerrikoEtxeetarako hauteskundeak mar-txoaren 23an eta 30ean iraganendira. Hauteskunde hauetan herri-ko kontseilariak eta auzapezakhautatuko ditugu, baita HerriElkargoetako ordezkariak ere.

Gobernatzen ari den alderdisozialistari emaitza onik ez zaioiragartzen. Une honetan 85 hirigal ditzakeela aipatzen da pren-tsan. Hau dena, noski, espekula-zio hutsa da, baina giro orokorraikusi eta, hautesleek FrançoisHollanden zigortzeko bidea harlezaketela pentsa daiteke.

Izan ere, gogoratu behar daHollandek zin egin zuela langa-beziaren kopurua txikitzeaklehentasuna zuela. 2013ko aben-durako langabezi kopurua jaus-ten hasiko zela agindu zuen etahau ez da gertatu. Aldiz, egunbatzuk lehenago 30 mila milioikooparia egin zien nagusiei. Baina,zerga txikitze horrekin ez zuenerran nola lortuko zuen diru gal-tze hori konpentsatzea. Ondo-rioz, denek ulertu zuten zergaemendatzea etorriko zela 2014kobukaerarako. Bestalde, Hollan-dek Estatua sartu du bi gerlatanAfrikan, gerla lasterrak izanbehar ziren baina soldaduak handira, gure zergekin ordaintzendiren gerlatan. Erretretarakokotizazioak 43 urtetara pasa dira.Ez omen da dirurik. Gerlarakobai, ordea. Ezkerreko politikahonen ezintasuna agerikoa da,eskuzabaltasuna gerlarako geratuda, nagusien eta boretsuen alde,horrek ekartzen du hiritar asko-rentzat zalantza eta politikankonfiantza galtzea. Oraindiklanean ikusi ez den alderdia gel-ditzen da saiatzeko. Horrelainkestetan Front Nacional (FN)oso toki onean agertzen zaigu,

bozen %24 lor lezake, hiru hau-tesleetatik batek eman liezaiokebotoa FNi. Zerrendaburuekgarrantzi handia izanen dute.

Ez dira berri onak, ezkerrakez du esperantzarik pizten, bereametsei uko egin baitio. Ezkerre-tik abstentzio handia espero da.Eskuinetik proiekturik ez daageri eta FNa traba da toki asko-tan, hautagai askok oraindikeskuin muturrarekin aliantzarikez dute onartzen. Hala ere, Fran-tzia eskuinera doa!

Ipar Euskal Herrian, mugi-mendu gutxi gertatuko da, ezke-rrak seguru aski ez du lorpenhandirik izanen, ez bada Ange-lun, agian. Ezinbertzean betikoeskuinak lortuko ditu herriak.Abertzaleek bide egiten segitu-ko dute, hautetsi kopurua emen-datuko da eta zenbait tokitangako izanen dira. UdalbiltzanIpar Euskal Herriko 11 auzapezdaude, 50 kontseilari bainogehiago. Kopuru horiek emen-datzea da garrantzitsua. Lehenitzulian zerrenda abertzaleakegonen dira herri askotan, aber-tzaleak beste zerrenda batzue-tan. Bigarren itzulian zer eginenden ikusi beharko da, sozialiste-kin joatea oso zailadirudi, Hollandenjarrerak eta politikakikusita. Laster ikusi-ko. n

Eskuinera doa

GA

IZK

AIR

OZ

Ixabel Etxeberria� URRUÑAKO HAUTETSI ABERTZALEA

Front Nacional (FN)oso toki oneanagertzen zaigu, %24lor lezake, hiruhautesleetatik batekeman liezaioke botoa

ERDIKO KAIERA


Disko berriaren izenburuari erreparatuta, zerbehar dugu hautsi?Gehienbat mundu aldrebes hau hautsi nahidugu. Azken urteotan gizarteak hartu duenbidea kolpetik geldiarazi, eta norabidea alda-tu. Uste dugu badagoela gauzak bestela egite-ko modurik. Egunero medioetan entzutenditugun basakeria horien kontrako gure oihuada diskoa.

Zuen taldearen berezitasun bat, partaideenjatorri aniztasuna da. Nola ezagutu zenutenelkar eta proiektu honetara batu?2009an hasi ginen zuzenekoak ematen, bainaaurretik pare bat urtez lanean ari-tuak ginen proiektuaren inguruan.Nire ibilbidean ezagututako pertso-nekin proiektu bat eratzea nuenasmoa, musika mota jakin bat zabal-tzeko. Lan horretan AmparanoiakoAmparo Sánchezen laguntza izannuen; harekin produzitu genuenlehen diskoa. Nire ibilbidean tokiugaritako jendea ezagutu dut, etahorregatik aniztasun hori. Hala ere, taldeanhainbat aldaketa izan dira, eta orain ia denakeuskaldunak gara. Taldekideetako bat kubata-rra da, baina gainontzekoak Euskal Herrikohainbat bazterretakoak, Iparraldekoak zeinHegoaldekoak. Guztira hamar gara, zortzimusikari, teknikaria eta komunikazio ardura-duna.

Eta horrek eragina du zuen estiloan ere. Iturriaskotatik edaten duzuela igartzen da.Gutako bakoitzak bere musika gustuak etaiturriak ditu, eta hortik abiatuta saiatzen garazerbait bateratua osatzen. Ez da erraza egitenduguna definitzea: baditugu rock mundukoeraginak, baina baita musika tradizionalekoak

ere. Ukitu latinoa du diskoak, asko gustatzenzaiguna eta betidanik landu izan duguna,baina estilo asko nahasten ditugu: reggaea,punka, rumba… Oro har, festarako doinubiziak egitea izan da gure asmoa.

Lehenengo diskoa Amparo Sánchezekin ekoi-tzi zenutela eta, Amparanoia omen da zuentalde erreferenteetako bat.Haien musikaren aberastasuna gustatzen zaigu,baina baita haien abesti eta letren zentzua ere.Bat egiten dugu espiritu horrekin, soiltasunaeta mezu zuzenak gozatzeko planean.

Eta Euskal Herrian, bada zuekinaldera litekeen talderik?Ezetz esango nuke. Gure esparrumusikala dugu, eta ez dugu usteEuskal Herrian bide musikal beralantzen duen talderik dagoenik.Estilo aldetik ez dugu Esne Beltzaedo Emonen gisako musika egiten,oso bestelakoa da. Esne Beltzare-kin, esaterako, jo izan dugu, eta

gure musika ez da errepikakorra egiten, osa-garria baizik.

Heldutasunera iritsi zaretela aipatu duzue.Musikalki zein eboluzio izan da aurreko disko-tik hona?Estilo honetako musika ondo egiteak lanhandia eskatzen du, are gehiago horrenbestemusikari batera ari garenean. Taldeko musi-kariak esperientzia handikoak dira, baina tal-deak behar duen forma hartzeko, jo, jo eta joegin behar da. Zati guztiak behar bezalabatzeak denbora eskatzen du. Zentzu horre-tan hobekuntza handia nabaritu dugu. Azkenbi urteotan zenbait aldaketa egin ditugu etahorrek ere lagundu egin digu. Estilo aldetik

«Gure estiloa lantzen duen bestetalderik ez dago Euskal Herrian»

DAMBA

Doinu latinoak hainbat estilorekin nahasteak munduan barrena makina bat kontzertueskaintzeko aukera eman dio Damba taldeari. Hautsi… Eta izan zaitez zu (Agorila, 2013)

disko berriarekin haien lana Euskal Herrian ezagutaraztea dute erronka. Kristian Amorena bateria-jotzailearekin izan gara.

| LANDER ARRETXEA BEREZIARTUA |

“Gure taldeko musikariakesperientzia handikoak

dira, baina taldeak beharduen forma hartzeko, jo,jo eta jo egin behar da”


berriz, bide berari eutsi diogu. Zerbait aipa-tzekotan, egia da pixka bat gehiago landudugula mundu elektronikoa, kantu fresko etazuzenak egiteko asmoz.

Aldaketen artean, Estitxu Pinatxo, abeslariberria.Duela urtebete baino lehenago hasi ginenberarekin lanean. Telecinco telebista-katekoLa Voz lehiaketan ikusi zuen Aitziber Estan-gak [taldeko gitarra eta ahotsa] eta gustatuegin zitzaionez, harekin harremanetan jarriginen, gure proiektua erakusteko. Gustatuzitzaizkion gure influentziak eta baita gurekanta eta asmoak ere. Indar handiko ahotsadu, eta bi abeslarien arteko kimikak oso ondofuntzionatzen du, zuzenekoetan batez ere.

Beste aldaketa bat hizkuntzarena da. Bigarrendisko honetan abestiak euskaraz dira, lehenen-goan ez bezala. Euskaraz abesten dugu, gure musika EuskalHerrian ezagutarazi eta zabaldu nahi dugula-ko. Asko ibili gara Euskal Herritik kanpo, etahemen gure lana erakusteko gogoa genuendisko berriarekin. Lehenengo diskoko abes-tiak gaztelaniaz ziren abeslaria madrildarrazelako, batez ere. Halere, duela bi urte hasiginen jada letra hauek lantzen. Hasieran Ele-narekin [aurreko abeslariarekin] saiatu ginengrabatzen, baina asko galtzen zuen espresioaldetik. Ez ginen nahi genuenera heltzen.Hark taldea utzi behar izan zuen azkenean,eta Pinatxorekin errazagoa izan da.

Miren Amurizak jarri dizkie hitzak zuen abes-tiei. Nahieran idatzi ditu ala gaiak eta gainera-koak aurretik adostu dituzue?

Guk aurretik bagenituen zenbait gauza pres-tatuta, eta neroni aritu naiz Amurizarekin hitzhoriek lantzen. Bagenekien zer nahi genuengutxi gorabehera. Halere, gure ideietatik abia-tu arren, askatasun osoa izan du hitzak bereerara moldatzeko.

Diskoan emakumeak duen protagonismoa erenabarmendu duzue. Maleruski, Euskal Herrian ez dago taldeaskorik emakumea protagonista duenik.Gure abestiak bi emakumek abesten dituzte,eta hitzak ere emakume baten begiradatikdaude idatzita. Uste dut aurrerantzean horisustatzeko lan gehiago egin behar genukeela.

Munduan barrena kontzertuak emateko aukeraizan duzue. Zer moduzko harrera duzue EuskalHerritik kanpo?Egia erran oso harrera ona jaso dugu tokiguztietan. Gure musikak duen alaitasuna osoerraz transmititzen da eta ikusleek primeranpasatzen dute. Budapesten jo dugu, Afrikaiparraldean, Espainian, Frantzian, Belgikan,Britainia Handian… Berriki, Kubara hiru fes-tibaletara joateko gonbita ere egin digute.

Eta Euskal Herrian, baduzue nahi beste kon-tzertu eskaintzeko aukera?Kosta egiten da kontzertuak lotzea, aregehiago azken urteotan. Orain arte harreraona izan dugu, dena den. Apiril eta maiatze-rako hainbat kontzertu ari gara lotzen. Eus-kal Herrian taldea ezagutzeraematea falta dugu; disko honekdatozen hilabeteetan falta zaigunbultzada emango digula esperodugu. n

Estitxu Pinatxo(eskuinean) duguDamba taldeko kideberriena. Ezkerrean,Aitziber Estanga.

ERDIKO KAIERA

2014KO MARTXOAREN 16A�24

Donostiako CNTko idazkarinagusiaren iloba zara. Fami-lian arnastutako askatasungrinak lagundu dizu sorkuntzazaletasunean?Nire osabarengandik askata-suna ulertzeko modua ikasinuen. Antzerkizaletasune-ranzko lehen urratsak ama-ren eskutik eman nituen,txiki-txikitan. Bi horiekhaziak izan ziren, geroxeagouztartu egin nituen.

26 antzerki eta dantza garaiki-de konpainia datoz dFeria jaial-dira, horietarik hainbat Euskal Herrikoak dira. Zorionez, arte eszenikoetako sorkuntzarenkalitatea altua da. Ez dira denak kabitzen,baina urtetik urtera oreka aurkitzen saiatzengara. Esan bezala, kalitatea ez da hemengoarte eszenikoetako arazorik larriena, ezantzerkigintzan, ezta dantza sorkuntzetanere. Mehatxuak kanpotik datoz: merkatuenahultasuna, zergak, kanpora ateratzeko erraz-tasun falta, sare eta zirkuituen arazoak…

Euskarazko antzerkiak publiko gutxitua duelaesaten da. Bat zatoz?Gaztelaniazko ikuskizunekin gertatzen denbezala, euskara hutsezko ikuskizun batzuekantzokiak betetzen dituzte eta beste batzuekez. Antzezlanaren araberakoa da hori, ez hiz-kuntzaren araberakoa.

Publikoa hezi beharra dago? Lorcak ere esaten zuen hori, publikoa heziegin behar dela. Programatzaileen betebeha-rretako bat ere horixe da, hain zuzen. Publi-koari proposamen ugariak aurkeztu beharzaizkio, kontzeptu ezberdinen aukera eman.Publikoak badu ikasteko grina, proposatzendiren jarduerak –tailerrak, topaketak, entsegu

irekiak...– gainezka egotenbaitira. Bere ibilbidean dFe-riak leihoak parez pare irekidituenez, ausardia handikopublikoa erakarri du.

Sortzaileentzat publikoarenfigura gero eta garrantzitsua-goa da, harekiko gertutasunanahi dute. Sortzailea da figura nagusie-na sektore honetan. Sortzai-lea eta publikoa, noski.

Programatzaileek ez duzueospe onik sortzaileen artean,

askotan sortzailea baztertzen delako kudeake-ta guneetatik. Beti egongo da norbait, antzokian nork etanoiz egon behar duen esango duena. Eginki-zun hau ez da erosoa, jakina.

Zein irizpidez programatu behar da? Irizpideak anitzak dira: kalitatea, agertokiaegokia den ala ez, publikoaren jarrera, tekni-ka… Baina kontzeptuak ere kontuan edukibehar dira, hots, publiko ezberdinak bilatzea,istorio interesgarriak eskaintzea eta lehenaipatutako askatasun zentzu hori hedatzea.

Donostia 2016 gero eta gertuago dago. Erron-ka handia da hiritarrentzat. Kultura gosea, pre-mia eta garapena handitzen doan zerbait da? 2016 proietuak garrantzi handia dauka,aukera paregabea delako. 2016 ondoren,Donostian urteotan sortzen ari diren harre-manek eta sinergiek fruitua emango dute;prozesuetan oinarrituta eta hiritarren dina-mika berriak bermatuta, artera-ko espazioak eta sentikortasunaberreskuratzea dira erronkaketa etorkizunean iraunkorrakizango dira. n

«Zorionez, Euskal Herriko arteeszenikoen kalitatea altua da»

NORKA CHIAPUSSO

dFeria nazioarteko jaialdia zuzendu du urteotan, eta ondo ezagutzen ditu arte eszenikoak.Euskal Herriko zenbait antzerki talderen lanak erakutsi dira aurtengo edizioan ere.

| MYRIAM GARZIA |

Norka Chiapusso,ezkerretik hasi etahirugarrena, dFeria jaialdiarenaurkezpenean.


ERDIKO KAIERA

LITERATURA, musika, bertsolaritza, dan-tza, arte plastikoak nahiz beste hainbatarloko sortzaileak, antolatzaileak, bitarte-kariak, hezkuntzako eragileak, kazetariaketa hartzaileak batu ziren DurangokoSan Agustinen, sentsibilitate ezberdine-ko 150 lagun guztira, gune irekia deri-tzon metodologian hausnarrean.

Kulturari bultzada emateko proposa-men ugari atera zen gaika antolatutakotaldeetan, “benetako ideia-erauntsia”izan zen hura, Gotzon Barandiaranbatzorde eragileko kidearen arabera:“Batzuek oso egituratuta ekarri zituztenasmoak, eta soltean ere gauza mordoamahairatu zen”. Besteak beste, euskalkulturaren kontseilua eratzeko aukera,edo cluster moduko zerbaitera jotzea,herrietan kultur taldeak sortu eta haiek sare-tzea, topiko guztien gainetik elkar ezagutzekoespazioa eratu beharra, kulturaren ikusgarri-tasuna lortzeko beste herrialdetako ereduakaztertzea eta interesgarrienak ekartzea...

Topaketa egin eta bost egunera, martxoak4 zituela, Bilboko Zazpi Kaleetako La Bol-san batu zen batzorde eragilea (ohiko 12lagunak eta beste sei, deialdia irekia zenez),topaketaren balorazioa egitearren. Ezerbaino lehen, sortzaileengandik hasi eta har-tzaileenganainoko abanikoan sumatzen dengogoa eta lanerako prestutasuna goraipatuzuten, eta sentsibilitate ugari batzeak daka-rren aberastasuna. Topaketan atera zirengaiez aparte, iritzi ugari bildu dute gerora,epostaz edo blogaren bidez, “topaketakoihartzun handia izan duen seinale”. Bi aste-ren buruan, erauntsi hartan ateratako ideiak

ordenatu, egituratu eta testu proposamenbakarrera ekartzeko ardura hartu zuten, etahorren arabera, maiatz-ekainerako, “Duran-goko beroaldia hoztu baino lehen behin-tzat”, egun beteko beste deialdi zabalera dei-tzeko konpromisoa. “Ez da otsailaren 27koabezain irekia izango”, diosku Barandiaranek,“eguna finkatzeaz batera, zeri buruz hitzegingo dugun ere zehaztuko da, nahiz etaasmo berriak proposatzeko aukera ere izan-go den, baina hortik ekintza plan bat atera-tzea nahi genuke, zer eta nola egin behardugun, eta proposamen jakin horiek zein egi-tura eduki beharko luketen”.

Durangon esandakoak zenbaittxostenetan bildu dituzte blogean,(geuk14.wordpress.com), eta atze-tik heldu diren iritziak ere ikus-gai daude. n

Kulturaren ekosistema egituratudadin, oinarri bila

Guk gEUre Kulturaz

Kulturaren egoeraz eta etorkizunaz kezkaturik, otsailaren 27an egun beteko jardunaldianparte hartzeko deialdi zabala egin zuten zenbait eragilek, tartean, Ahotsenea,

Eskena edo Kulturalive zeudela. Sentsibilitate eta arlo guztiak elkartzeaz gainera, nor bere jardunetik mintzatzea eta aurrera begira adostasunera heltzeko bidea bilatzea

izan zuten helburu GEUK Topaketan.

| GARBINE UBEDA GOIKOETXEA |

Otsailaren 27anDurangokojardunaldianateratako zenbaitideia, post-itpaperetan.


ERDIKO KAIERA - LITERATURA

GEORGE ORWELLEK prosa idazteko zerrendatuzituen arrazoien artean bi topatu ditugu nabarmenGarbiñe Ubedaren Hobe isilik lanean: benetako his-toria ezagutu eta gerokoentzat uzteko desioa etamundu ikuskera aldatzeko bultzada politikoa.Narrazioan zehar protagonista bere aitona zenarenarrasto galdua argitu nahian ibiliko da, eta bideantopatutakoei lekua egiten izango du lanik gogorrena.Hasiera batean bere familiaren historia ezagutzekonahiak gidatuko du eta amaieran dilema handia ager-tuko zaio parez pare: zer egin, sekretua gorde alaegia jakin(arazi)? Memoria berreskuratuz bere iden-titatea osatuko du, aspaldi aitonaren inguruan fabri-katu zuten irudia, “anarkista prestuaren mitoa”,aldatzen joango da, bilakaera bat izango du datuberrien argira, eta kapituluz kapitulu agertuko direnpista berriekin makrohistoriatik mikrohistoriarakojauzia egingo du, bere sustraiak ezagutuz eta erreali-tatean gertatu zenetik pixka bat hurbilago kokatuz.

Protagonistak detektibe lana egiten du aitonarenurratsen atzetik joateko, eta bide horretan senarra etaileapaintzailea ditu konplize eta bidelagun. Aurkitzenduen guztia “bitakora kaiera” batean jasotzen du, asi-milatu ahal izateko eta bere ideia eta emozioak antola-tu ahal izateko, jasotako informazioari esanahia emanahal izateko, bere aitonaren bizitza eta erabakiak uler-tu nahian. Virginia Woolfek behin esan zuen beretzatezer ez zela erreala, idazten zuena izan ezik. Eta horida protagonistak egiten duena, bere mamuak hezur-

haragizko bihurtu eta haiekin bakeak egin. Koader-no/elaberri honetan aitonari zuzenean hitz egingodio bizien artera itzuliz, berarekin elkarrizketa batizango da idatzizko testu hau, eta horrega-tik/horretarako agertuko da etengabe bigarren per-tsona singularra aitonari hitz egitean. Zu, eta gu.

Gloria Anzalduarentzat idaztea arlo espiritual,politiko, sozial, sexual eta etnikoen alkimia egiteada, idazlearen munstro eta mamuekin konfronta-tuz. Garbiñe Ubedak ARGIAn egindako elkarrizke-tan dio berak galderak egin dituela, ez erantzunakeman. Adibidez: zer egin topatutako gertaerekin?Nola ulertu gertatutakoak atzean dauden arrazoiakezagutu gabe? Familiaren historian murgiltzeanargi-ilunak topatuko ditu edonork eta leku bategingo die aurkitutakoei, han edo hemen kokatukoditu, sekretu bihurtuko du eta kutxa batean gorde-ko ala senide eta lagunei kontatu eta egia bat sortu.Kasu honetan ideologia eta emozioak uztartutatopatzen ditugu eta protagonistaren bihozkadak,obsesioak eta maniak izango dira akuilu historiahau idazteko. Azkenean bestea erraz eta arinkiepaitu beharrean, egindakoa eta izandakoa onartueta errespetatzeko eskaera egingo digute Bakartxoketa Pernanek, bakoitza bere garaian etabere egoeraren baitan kokatuz etahorren arabera ulertuz. n

Amaia Alvarez Uria

Hobe IsilikGarbiñe Ubeda

Elkar, 2013

Idazteko arrazoiak

Helduen Literatura


MUSIKA - ERDIKO KAIERA

BITXIA DA azken urteetanEuskal Herrian folka etapunka ezkontzeko sortuden zaletasuna. Hala ere,zeresan dezente ematenbadute ere, ez dira hainbestetalde joera hori hartu dute-nak eta beraien proposame-nak desberdinak dira. Bizar-dunak talde nafarra(nongoa, bestela?) izan zenaitzindaria, eta gure arbaso-ak eta erreinua azalera ekar-tzeaz gain, punka folkera etafolka kaos erdi kontrolaturaeraman zuten, azken urteanesperimentatzen hasi zirenarte. Goierri eta Bergarakokideak dituen Fiachras tal-deak ukitu pertsonalagoa dauka, malenkoniatsuagoaeta are tabernazaleagoa, multzo txikiagoetakoa.Horien artean Lekeitiko McOnak taldea da gaztee-na, baina kostaldekoak dira, eta urte eskasetan lortudute gazte asko beraien itsasontzira igotzea eta por-tuetara heltzen direnean pitxarrak altxata ongietorriberoa egitea.

Jakina da itsasoak nahi duena eraman eta ekartzenduela; eta ezaguna da ere, itsasora begira bizi direnekkanpotik asko jasotzen dutela: ona eta txarra. Eraberean, azala eta, batez ere, izaera gogortzen zaie.Lekeitioko sei gazte hauek itsasoa zainetan darama-te, eta hark eman die olatuek kostaldeko harrienkontra borrokatzeko pareko grina. Eta besterik ereeman die: hain urrun eta aldi berean hain gertu dau-kagun Irlanda eta bere ospakizunak, negar eta gudamusika, erraietakoa, folka alegia.

Odol gazi berria heldu da itsas bazterrera, geldi-tzeko asmoz. Saxo, whistle, soinu, harmonika etaohikoagoak diren rock instrumentuez lagunduta,folkean oinarritu eta beste hainbat estilo lantzeko gaiizan dira lekittarrak.

Piraten matxinada izenpean, marinelek tabernazaharretan etsaiak lumatzen dituzten gisa abestendute, garagardo pitxarra eskutan, distantziak eragin-

dako negar malkoa ia agerian, baina laguna besarka-tuz adorea airean. Folka malenkonia eta adorea da,herriaren kanta delako, eta hala sentitzen dute hauekere. Baina Hertzainak-eko Garik antzina abestukolukeen parera edo, The Solano´s gogora ekarriz, eus-karazko rock biziaz ere eztarriak urratzeko gai dira.

Diskoa ontzeko eta, tarteka, kantuei country,punk-rock, ska, reggae eta bestelako janzkera jartze-ko, luxuzko gonbidatuak izan dituzte lehen diskoluze honetan: Fiachras-eko Haritz Artola, Audiencetaldeko Ager Isunza, Delirium Tremens-eko AndoniBasterretxea eta Skakeitan taldeko Olatz Salvador,besteak beste.

Hitzetan ere malenkoniaz gain, (auto) kritikazorrotza egiten diete beraien buruei eta herri hone-takooi lasai bizitzen uzten ez diguten hainbati etahainbati, metafora eta esaldi irudimentsuak erabiliz.Gainera, herrikide zuten Ume Gaiztuak taldeaomendu nahi izan dute, gaur idatzia dirudien Espe-kulazioa kantua gogora ekarriz.

Bitartean, McOnak-ekoek abestenduten bezalaxe, “Heriotzak harrapa gai-tzala berarekin dantzatzen”. n

Iker Barandiaran

Kantatuz adorea airean

Piraten matxinada McOnak

Mauka, 2014

KA

LER

AR

OC

K


| ANA ZAMBRANO |ERDIKO KAIERA - DENBORA-PASAK

Parrandan ezagutu, gau zoraga-rria elkarrekin pasa eta goizean,elkar agurtzean, honelaxe esan diobatak besteari:

– Eta hemendik aurrera deitulasai!

– Ados! Hala nahi baduzu,halaxe egingo dut!

– Hurrena arte, Aratz!– Ikusi arte, Lasai!

9 8 2 4

7 8

3 9 8

2 3 1

6 5 2 8

8 5 4

5 3 9

8 9

6 7 4 2

2 9 5 7

3 1 2 7

4 5 3 1

5 9 4

9 2

1 9 6

6 4 5 7

1 7 4 8

1 8 3 9

Erraza Zaila Zeharretara eta goitik behera,hitz bera.

1.-Ohar. 2.-Gabe. 3.-Itoarazi.4.-Pipia, zedena. 5.-Ukamenak.

G A U

N

Z

Z E

H A N D

K O N

A K

I

A

A R

F

I A D

I A N

L D A

R A,

T

D I

T

A U K A

Z A

T E

H

T

E N

K

I K O A

R I S

O R R

R E

I

O R

I

K E Z

E K

K O

N.

D

T A

O

D U

N O M

H A I

A G

N

E R

N

S O R K

E M

B E S

I K

T

I N

A

U N T Z

K U M

E K O

Z AI

E

A N.O N

G

A U

N

Z

Z E

H A N

D

K

O N

A K

I

A

A R

F

I A D

I A N

L

D A

R

A,

T

D I

T

A U K A

Z A

T

E

H

T

E N

K

I K O

A

R

I S

O

R R

R

E

I

O R

I

K E Z

E K

KO

N.

D

T A

O

D U

NO M

H

A I

A

G

N

E R

N

S O R K

E M

B

E S

I

K

T

I N

A

U N T Z

K U M

E K O

Z

A

I

E

A N.O N

Koka ezazu pieza bakoitza dagokion tokian eta Virginia Imazek, Oihulari Klown antzerki taldeko kideak,esandako esaldi bat irakurriko duzu.

Puzzlea

Sudokuak 5x5

Kike Amonarrizen umorea

Nola deitu

Soluzioak

28

95

41

76

3

31

68

27

95

4

47

53

69

28

1

59

47

16

83

2

16

39

82

47

5

82

74

35

19

6

63

82

94

51

7

95

21

73

64

8

74

16

58

32

9

69

82

14

75

3

37

59

68

21

4

21

43

75

96

8

42

97

86

53

1

13

65

42

87

9

85

71

93

64

2

56

34

29

18

7

74

28

51

39

6

98

16

37

42

5

Erraza

Zaila

Pu

zzle

a:

“Gau

zak

aldat

zen

ari d

ira, k

onfia

ntza

han

dia

dauk

at e

to-

rrik

o de

n ho

rret

an. K

risi e

kono

mik

oak

ez d

u ha

inbe

stek

oer

agin

ik iz

an e

mak

umeo

n so

rkun

tzan

.”.5x

5:

1. A

bisu

. 2. B

arik

. 3. I

rato

. 4. S

itsa.

5. U

koak

.


ALEA - ERDIKO KAIERA

ANGELU zoko arrotza da euskarazbizi garenontzat. Joxean Arbelaitzkultur eragile oiartzuarrarentzatbaina, Euskal Herrian ez dago zokobaztergarririk. Angeluko Quintaouauditorimun paregabea mukurubete zuten Egunsentiaren kantakkontzertuaren emaileek. Gure Ipareta Hego aldeak batzen dituztenmusikariak dira, badira haratagotikjinak hala ere: Oriol Flores katalanaeta Alan Griffin irlandarra, kasu.Honezkero, biak ontsa EuskalHerriratuak.

Kontzertua bi musikari zailduengainean funtsatzen da. Pier Paul Ber-zaitz muskildiarraren eta Joxan Goi-koetxea hernaniarraren arimenuztartze kolektiboa da, eta eureninguruan bildu musikariek eta kanta-riek emanaldia maila duinera igotzendute. Alta, Egunsentiaren kantak ez damusikari horien emanaldia soilik.Errepertorioa euskal kanta eta letraegile ospetsuen agerraldia da.

Berzaitzek zabaldu zuen kantal-dia, Zuberoko kanta tradizionalarenekarle. Estitxu Pinatxo eta MagaliZubillagaren ahotsak izan zituenlagun segidan. Entzuleon magaleraheldu ziren lehen nota eztiak, biekala biek duoz xarmanki emanak.Mixel Labeguerieren Elur egin dukantaz epeldu zizkigun bihotzakErramun Martikorenak. ZaldubirenAmeriketako bidean delakoarekinitsasoz harantz eraman gintuen:XVIII. mendean gertatu zen150.000 euskaldunen exodoa oroi-tarazi zigun. Sei urtetan (2.000herritar hileko) Ameriketara alde

egin zuten hazkurri xerka. Martiko-renaren kantaerak azkura eraginzigun. A cappella abestu zuten Ber-zaitzek eta biek segidan. Taldeaongi konpaktatua jada, doinu zelteketa irlandarrek apaindu zituzteneuskal kanta tradizionalak: iragana-ren nostalgiaren lekukoak. Nola bizihala kanta ospetsua berritu zuten,euskaldunon izaeraren agergarri.

Kanta guztiak ez ziren zaharrakizan. Berzaitzek Imanol eta XabierLeteri kanta berriak eskaini zizkien:norberak egindako kanten pareko-rik ez dago. Zein baino zein ederra-goak. Imanol eta Xabierrekiko aie-rua sentitu (ge)nuen harenahotsean. Joseba SarrionandiarenOroimeneko portua eta Aldaketarikaldaketa Magali eta Estitxuren aho-tsetan... Bigarren kanta “marjinatu”izan ote den nago. Herriaren sufri-karioa sentitu nuen, baita kantazokotik atera izana ere.

Bizitasuna ekarri zuen EstitxuPinatxok segidan, jazzaren erritmo-an. Taula gaineko haren estiloakTina Turner oroitarazi zidan. Irudi-mena libre. Guk taldeko Eki ederkanta eta Jon Sarasuaren berba bizi-biziak errepikatu genituen entzu-leok. Magali Zubillagaren urtebete-tzea kari, Zorionak kantua ere bai.

Irriak eszenatokian eta barreakbesaulkietan.

Ordua joana zen aspaldi, ia ohar-tu gabe. Musikarien aurkezpenakegin ahala, agurra sentitu genuen800 entzuleok: “Agur goiztiarra, toeta no!”. Entzuleon nahikaria neur-tzeko, naski. Ez kexa. 45 minutugehiagoz jardun zuten: mitoak, erri-toak eta ereserkiak nagusitu zirenaretoan: Ernest Alkat zenarenAments egin dut, Leteren Xalbadorrenheriotzean. Berzaitzen Baratze bat...Hilko ez diren kantek zoratu zutenentzuleria. Gogoan iltzaturik ditu-gu. Entzuleon adina? Batez beste,50 urte, hor nonbait.

Goraipatu beharra dago Goiko-etxea, Garces, Marin, Flores etaGriffinen finezia, nork bere instru-mentuarekin duen abilezia. Egunnola bizi garen ikusirik, mendehonen amaieran Berzaitzek sortu-tako kanten arabera bizi bagara,Sortu(ko) dira besteak!. “Eta Ameri-ketara joan ziren 150.000 euskal-dun ele bakarrak itzuliko balira?”.Elur malutak ari zituen kanpoaneta ni gaueko ameslarinintzen. n

MikelAsurmendi

Egunsentiaren kantak

Kontzertua: Pier Paul Berzaitz,Joxan Goikoetxea. ErramunMartikorena, Txema Garces,

Estitxu Pinatxo, Magali Zubillaga,Oriol Flores, Josune Marin eta

Alan Griffin Non: Quintaou auditoriuma;

Angelu (Lapurdi). Noiz: otsailaren 28a.

Egunsentiaren kantak kontzertuaren musikariak eta kantariak.

DA

NI

BLA

NC

O

Nola bizi hala kanta

Babeslea: iametza Interaktiboa

| JOXERRA AIZPURUA | ERDIKO KAIERA - ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA


MARTXOKO lehen asteburuan ehunka per-tsona irten ziren kalera Tokion, JaponiakoGobernuak TEPCO enpresari erantzukizu-nak eskatzeko bidea etengo duela jakitean.

Ofizialki ez da inor hil erradioaktibita-tearen eraginez; estresagatik edo istripunuklearrarekin zerikusirik duten gaixota-sunengatik, berriz, 1.656 lagun baino ez.

Hiru urte igaro dira zentrala lehertuzenetik, eta Gobernua Fukushimako pre-fekturako hainbat eremutan bizitzeko bai-

mena ematen ari da. Jendea pixkanaka itzultzen ari da, jende txiroa eta umilabatez ere, aberatsek milaka kilometrora dauden irletara emigratu baitute.

Bitartean, berriak zipriztinak bailiran ailegatzen zaizkigu. Itsaso Bareakukitzen dituen herrialdeetan gero eta arazo gehiago atzematen ari dira–oraingoz bakanak badira ere– arrain eta hegaztien osasunean:malformazioak, aldaketak migratze-ohituretan... Fukushiman,tiroideetako tumore kopurua apurka-apurka gorantz doaumeengan. Fukushima inguruko prefekturetan erradiazio han-diko guneak azaltzen dira inolako logikarik gabe. Eta abar. n

Bakterioak elektrizitatesortzaileKataluniako Arkitektura Aurre-ratuen Institutuko zientzialaritalde batek energia sortzenduten panel fotovoltaikoakdiseinatu dituzte. Lurreko bak-terioak dira, izatez, elektrizitatesortzaileak; landareek sortutakoelikagaiak metabolizatzean, bak-terioek elektroiak askatzendituzte, eta elektroi horiek zir-kuitu batera bidaltzen dira gero.

ttiki.com/61872(Euskaraz)

Zulo beltzek uste bainoenergia gehiago emitidezaketeZulo beltzetan masa metatzendenean, uste baino energiagehiago askatzen da kanporantz,Australiako ICAR zentroko iker-lariek adierazi dutenez. Batetik,eremu magnetikoen eraginezigorritako masa gutxiko jet-ak(materia txorrotadak), eta beste-tik masa asko eraman dezaketenhaizeak dira horren erantzuleak.

ttiki.com/61873 (Gaztelaniaz)

Hidrogenoa metatzekomodu berriak

Elektrizitatea sortzen denean,sare elektrikora bidaltzen da edogaldu egiten da, gaur-gaurkoz ezbaitakigu metatzen. Ikerlari fran-tziar baten arabera, hidrogenoamagnesioarekin nahastuz egoerasolidoan gorde daiteke nahiadina denbora. 30 zentimetrokodiametroa eta 1,5eko zabaleradituen disko batean 600 litrohidrogeno gorde omen daitezke.

ttiki.com/61874 (Frantsesez)

KO

-TA

G

Fukushima gogoratuz hiruurte geroago

AUTOMOBILA gidatzen duguneangure aurrean baloi bat agertzenbada, jakin badakigu ez oso urrutiume bat izango dela, nahiz eta gukez ikusi. Baina beti ez da izatengidaria ohartaraziko duen baloirik,eta edozein unetan aparkatutakokotxeen artetik ikusi ez dugunoinezko bat azaldu daiteke.

Municheko Unibertsitate Politek-nikoko ikerlariek arazoari aurre egi-teko sistema asmatu dute: autoan antena sorta bat jartzen da, eta oinezkoenarropetan edo telefonoan, seinaleak islatzeko transpondedoreak. Autoak sei-nalea emititzen du, eta transpondedoreak islatu egiten badu, ordenagailubatek oinezkoa zein distantziatara dagoen kalkulatu eta eraba-kiak hartzen ditu: edo ez du deus ere egiten, edo soinu bat igor-tzen du gidaria ohartarazteko, edo autoa bat-batean gelditzendu. 2020. urtearen inguruan hasi nahi omen dute sistemamerkaturatzen. n

“Ezkutuko” oinezkoakdetektatzen dituen autoa

AFP

LANDAREAK - ERDIKO KAIERA| JAKOBA ERREKONDO |[email protected]


ERLE FESTA hemen da, loreen pes-kizan. Aurten, goiz-goizetikdatorkigu loretza. Oraintxe duguudaberriko ekinozioa, luzera bere-ko gaua eta argia dituen eguna, etalore erakusketa izugarria da.

Lorea eta erlea gauza bera dira,ezta? Etxekoak, biak ala biakbeharrezkoak. Etxekoren bat hil-tzean, erleei, hilobia argitzekoargizari gehiago egiteko eskatzenzaie, eta eultzean, oihal beltz batipintzen da.

Loreak, udaberriak, aitortzamerezi du. Eskerrak loreei, bestelaez ginateke. Inauteetatik hasi etauda atariko egunik luzeenetaraarteko ospakizunek hori diote:gora loreak. Lizarrak, elorrizuriak, erramuak, palmak, arro-sak, garia... adarrak edota sorta-txoak etxeari, baratzeari, soroari,belardiari, sagardiari eta, zenbaitospakizunetan, baita geuri ere,soinean, buruan, dantzetan...Naturari egindako eskaintza dena,opor usaineko jai bihurtu dugu,edo, okerragoa dena, erlijio.

Loretik gara, bai, dena, garenadena. Onena eta txarrena. Onugariak aldera utzita, txarretik erenahi adina ematen digute loreeketa beren landareek.

Bihotza bere onetik ateratzekogai da landare asko, gontzetatikjauzarazteraino.

Baina bere onetik ateratakobihotza gontzetara ekarri ere egin

dezakete landare horiek berak.Txarrena eta onena. Kuku-praka(Digitalis purpurea), mugeta (Conva-laria majallis), antiaris tropikala(Antiaris toxicaria), elefante bathankaz gora jartzeko gai den izer-dia duen Acokanthera schimperi,geziak pozoitzeko gaia kentzenzaion Strophanthus amboensis, Ascle-pias generokoak, Calotropis gigantea,astatipulak (Hyacinthoides hispanica,Drimia maritima...), Bryophyllum dai-gremontianum madagaskartarra...

Dosiaren arabera, kalte bezalamesede egin diezagukeen landareasko dago. Tartean, izenak nahi-koa adierazten duen heriotzorria(Nerium oleander); merezitakoaizango al du! Maiz ikusten da lora-tegi eta etxe tarte batez ere berrie-tan. Eskerrak haren izenarenberririk ez duen jen-deak... Haren izana-ren berririk...

Ni erleetara nihoa,argizaritara. n

Heriotzorria, Nerium oleander, dosiaren arabera kalte bezala mesede egindiezagukeen landare ugarietako bat.

JOA

QU

IMA

LVE

SG

ASP

AR

-CC

BY

SA

Loretik dator eta dihoa mundua


ERDIKO KAIERA - DENBORAREN MAKINA | NAGORE IRAZUSTABARRENA |

MESOPOTAMIA, DUELA 4.350 URTE INGURU. Sumeriakobigarren errege akadiar Rimushek sumeriarrak suminduzituen. Haren aita Sargonek akadiar dinastia fundatuzuen, eta sumeriarrei boterea kendu arren, haiekin adis-kidetzeko ahaleginak egin zituen: haien kultura, erlijioaeta hizkuntza errespetatu zituen, eta ez zien inposatugustuko ez zuten agintaririk. Edonola, haren erregeal-diaren amaieran hainbat hiri sumeriar matxinatu ziren.Sargonen seme Rimushek erregetza hartu zuenean,matxinada haren jarraipenari aurre egitea egokituzitzaion. Sumeriarren agintepean zeuden Zabala, Adab,Umma, Kidingira, Ur eta Lagash hiriak altxatu ziren,Adabeko Meskigala buru zutela. Azkenean, akadiarrekmendean hartu zituzten sumeriarrak berriro, etaRimushek ez zuen izan bere aitak adina gupidarik.

Rimushen testuetako zifrek hotzikara eragiten dute:Adaben eta Zabalan 15.718 hildako eta 14.576 presoizan ziren; Umman eta Kidingiran, 8.900 hildako, 3.450preso eta 5.985 deportatu; Lagashen eta Uren, 8.040hildako, 5.460 preso eta 5.985 deportatu. Testu gehiga-rri batean aipatzen da beste hiru gudutan sumeriar koa-lizioan 11.322 hildako, 10.680 preso eta 14.000 depor-tatu izan zirela. Sarraskiaren dimentsioaz jabetzekokontuan hartu behar da garaiko hiri handienek, Urekadibidez, 50.000 biztanle inguru zituztela.

Rimushen laudorio-testuetan kopuruak puztuta egondaitezkeen arren, gerran 50.000 sumeriar hil zituztelakalkulatzen da, eta beste 35.000 preso hartu zituztela.Zer egin azken horiek enbarazu egin ez zezaten? Rimus-hek ezagutzen den lehen kontzentrazio esparrua eraikia-razi zuen. A-na ga-ra-si-im ish-kun hitzekin definitzen daeremua, eta adituak oraindik ez dute lortu hitz horiekitzultzea. Beraz, ez dakigu itxitura hura gatibu lanak egi-teko eremua ala deuseztatze esparru hutsa zen, bainabertan milaka pertsona hil ziren edozein kasutan. Rimus-hen agintaldiak bederatzi urte iraun zuen, estatu kolpebatean harrizko zigilu batez buruan jota hil zuten arte.

Subkontziente kolektiboan kontzentrazio eremuakAlemania naziari lotuta daude. Baina, Bigarren MunduGerraren ondoren, alemaniarrek halako desohoreaberen gain hartu nahi ez eta esparru horien sorrera inge-lesei egotzi zieten. Hala, zigor itxituren jatorria BoerrenGerretara atzeratu zen. Orduan, ingelesek fardela espai-niarrei utzi zieten, 1898ko Kubako Gerran dagoenekoantzeko eremuak antolatu baitzituzten. Horrela, gaizkiegina auzokoak lehenago egin zuela salatu-ta, kontzentrazio esparruen asmatzaile titu-luak Antzinaroaren hastapenetaraino atzeraegin eta halako neurri ez-zibilizatuak zibili-zazioa bezain zaharrak direla erakutsi da. n

Haur hilketa ohikoa zen Antzinako ErromanKARTAGOTARREK haurrak sakrifika-tzen omen zituzten, eta pentsatubaino ohikoagoa zen Antzinaroan.Erromatarrek ere haur jaio berriak hilohi zituzten, besteak beste duelamende bat Hambleden-en (Ingalate-rra) aurkitutako 33 eskeletoen arras-toek erakusten dutenez. Orain arrasto

horien ADNa aztertu dute eta emai-tza Journal of Archaeological Sciencealdizkarian argitaratu: Britainianbehintzat, hilko zituzten haurrak ezzituzten generoagatik aukeratzen, etafamiliako haur bakarra hartzeko begi-ramena zuten behintzat, ADNak amadesberdinenak baitira. n

Arrastoak

Ezkerrean, Naram-Sin-enGaraipen Estela. Izen horieman arren, adituek ez dakiteziur erliebeko eszena Naram-Sini edo haren osaba Rimushidagokion. Alboko argazkikoa,ordea, Rimushen garaipenenzerrenda da ziur. Erregearen“lorpenen” arteankontzentrazio esparruakasmatzea dago.

LOU

VR

EM

USE

OA

EN

GLI

SHH

ER

ITA

GE

Akadiako Rimush erregea,kontzentrazio esparruen asmatzailea


TERMOMETROA

MAIATZEAN HERRITARREN %22baino gehiago biziko da hondakinen%75 baino gehiago gaika sailkaturikbiltzen dituzten herrietan, Gipuzko-an. Eta aurrera begira beste zenbaitudalek hartutako erabakiak gauza-tzen badituzte, 2014a amaitzerako%30 baino gehiago izan litezke.

Joan den otsailean, GipuzkoakoForu Aldundiak aurkeztu dizkiealderdi politikoei eta gizarte eragileeilurraldeko hondakinak kudeatzekoplan berriaren zehaztapenak, erraus-keta plantarik gabeko eskema bateanbeharko diren azpiegiturak eraikitzeaaurreikusten dutenak. Errauskailuabarne zela aurreko legegintzaldiankalkulatutako aurrekontuaren herenakostako da dirutan eta Gipuzkoakobirziklatze tasak ipini behar ditu%60ean 2016an eta %75ean 2020an.

Hondakinen sistema alternatiboberria Usurbilek estreinatu zuen2009 haren ondorengo bost urteo-tako gatazka eta eztabaiden kronikaegitea alde batera utzirik –egunerohedabideek aski azaldu dizkiotehorien xehetasunak herritarrari–emaitzen eta lorpenen laburpen bategitea da hemen asmoa, aurrerabegirako erabaki eta urratsen azal-penarekin batera.

%85 gaika, 50 kilo errefus...Gaikako bilketa orokortua ez dajadanik mito bat: Gipuzkoan maiatzhonetan 150.000 herritar, probin-tziaren %22, biziko dira hori lortzenduten ia 50 udalerritan. Horiek egindute posible Gipuzkoako Hondaki-

nen Kontsortzioak betiko bazter-tzea Zubietan aurreikusita zegoenerrauste planta.

Duela dozena bat urte lurraldehonetarako PIGRUG 2002-2016plan orokorra idatzi zutenek bazeki-ten sistema alternatiboa bazela: Ita-liatik iritzia ematera deitutako adi-tuek aurkeztua zieten ordurakomartxan zen Racolta Diferenz iataPorta a Porta. Alabaina 2009an Usur-bilen estreinatu zutenetik, Atez Ate-koak mota guztietako oztopoakgainditu behar izan ditu bost urteo-tan. Emaitzak ikusi nahi dituenarenbegien aurrean daude. Birziklatzetasei dagokienez, Atez Atekoarenmodalitateren batean ari direnherriok denak dabiltza %75az goiti,askok gainditu dute %80a.

Hondakinen atal guztien bilketakegiten du hobera. Kopuruek goraegiten dute paper-kartoi, ontzi arin,beirazko eta abarretan. Gainera,garbiago biltzen dira, horrek mate-rialon geroko birziklatze ahalme-nean daukan garrantziarekin. Por-tzentajeez gain, ordea, herrihorietan ohartu dira afera honetan

funtsezkoa dela bildutako errefusamurriztea, birziklatu ezin denagutxitzea.

Konparatzeko, Goierri eta UrolaGaraiko herriak biltzen dituenSasieta mankomunitateak 2012an%39,6ko gaikako bilketarekin per-tsonako eta urteko sortutako 382kiloetatik 232 bidali zituen zaborte-gira errefus gisa. 2013an, udatikaurrera eskualdeko zenbait herri sis-temaz aldaturik, 182 kilo errefusbota zuen.

182 kilo errefusok dagozkioSasietak 2013an eman zuen batazbesteko %45eko birziklatze tasari.Baina mankomunitateko herribakoitzaren datuak erkatuz errazulertzen da hurrengo datua: bilketasistema ona antolatuta daukatenherrietan 60-50 kilo edo eta gutxia-gotara murriztea lortzen dute, gai-nerakoa berrerabili, birziklatu edokonpost bilakatuz. Horretan datzaZero Zabor ereduaren iraultza.

Sistema baten zazpi aurpegiNola deitu sistema berriaren aldagaibakoitzari? Atez Atekoa, mistoa,derrigortua, Zero Zabor eredukoa...Hainbat formula zabaldu baitiraGipuzkoan, ideia beraren inguruan:herritarrek etxetik gaika bereizirikentregatzen dizkiote administrazio-ari beren hondarrak, nahasirik uzte-ko baimenik ez da.

%70eko birziklatze tasa gaindi-tzea lortu duten herri guztietankaleetatik desagertu dira zabor naha-siak uzteko kontainer handiak. Uti-

Zaldibiako herritarraren%15 doa zabortegirabaina Idiazabalgoaren%58. Azpiegitura berriakberdin ordaindu beharote dituzte?

HONDAKINAK

Martxoaren 16an ospatuko da hondakinak kudeatzeko sistema berriak, Zero Zabor ereduak,Gipuzkoan egindako lehen agerraldiaren bosgarren urteurrena: Atez Atekoaren hasiera

Usurbilen. Bost urte geroago, ezer ez da berdin ez Gipuzkoan, ez Euskal Herrian.

Usurbil 2009-Gipuzkoa 2014:aldaketa handiaren gakoak

| PELLO ZUBIRIA KAMINO|


HONDAKINAK - TERMOMETROA

kan ekibokatzeko tentazioak. Dene-tan errefusa atez ate biltzen da.

Ataunen eta Ormaiztegin soilikerrefusa atez ate, gainerakoak edu-kiontzietan. Legazpin atez ate erefu-sa eta hala nahi dutenen organikoa,gainerakoak edukiontzietan. Sistemamistoa deitu zaion arren, egokiagolitzateke Atal bakarreko Atez Atekoaedo Atez Ateko mistoa esatea. Berga-ran udala bakeagatik –gero ikusi zenalferrik egin zuela keinua– atez ate

errefusa eta organikoa hasi da bil-tzen, gainerakoak kaleko edukion-tzietan.

Gero datoz Atez Ateko klasiko-ak: lau atal zintzilikarioetan. (Irakur-leak jakingo du ia Euskal Herriosoan kristalezko botilak, oihalak,pilak eta beste edo karrikako edu-kiontzietan edo hondakinentzakobiltegi berezietan lagatzen direla).Usurbil hasi zen herritarrei eskatzenorganikoa kubo famatuan uzteko

eta gainerakoak era nahiko libreanzintzilikatzeko. Geroztik, herribatzuetan papera edo/eta ontzi ari-nak kolorezko zorro berrerabilga-rrietan eskegitzen dira, beste asko-tan ontzi bereziak dira atalguztientzako...

Edukiontzi txipdunen berririk?Dagoenekoz oso frogatuta dagoenbeste bilketa orokortua, gaineraemaitzik onenak lortu dituena,

Atez Atekoaren aldeko aldarrikapena Zizurkilen. Hondakinen gatazkak gogor astindutako herrietako bat, gaur %80tik gorakobirziklapen tasa lortzen duena.

IA HOGEI MILA HERNANIAR ZERO ZABOR BIDEAN!


TERMOMETROA - HONDAKINAK

Orendainek estreinatutako ereduada, Zero Zabor herri txikiena. Organi-ko guztia herritarrek berek konpos-tatzen dute eta gainerako atalaklagatzen dituzte -ordutegirik gabe,herri txikiek badituzte abantailak-udalak horretarako antolatu dizkienetxolen barruan.

Laster Zestoan ikusiko da AtezAtekoaren aldagai berria, komunita-rioa: atarika edukiontziak jaso etabilduko ditu udalak egunero. Azpei-tirako aztertutako modalitateetakobat ere horixe da.

Aldiz, gatazka eta hondakinenpolitizazioa gainditzeko balio beharzuen edukiontzi txipdunen albistegehiagorik ez da publikatu ia urteosoan. Elgetan eta Zumaian zirensaiatzekoak derrigorrezko modali-tate Ez-Atez Ateko honekin, bainamenturaz arazo teknikoekin egindute topo.

Horiez gain, bestelako modalita-te berriak ager daitezke aurreran-tzean, baina %50eko birziklatzetasa emateko gai ez dira izango oro-kortuak, derrigorrezkoak eta per-tsonalizatuak direnak baizik.Borondatezkoek ez dute gainditzen%50a. Gipuzkoan ezintasun horifrogatu ondoren aldlatu dira AtezAtekora Lazkao, Aretxabaleta etagehiago. Derrigortasunaren ezta-baidan korapilatuta diraute Orion,Urnietan, Orereta-Errenterian,Donostian eta beste askotan.

Nork behar du TMBa?Errauste plantarik gabeko kudeaketaberriaren korapiloa orain Gipuzkoakazkar behar dituen azpiegitura berrie-tan datza. Horietako batzuk, aspaldieraikita egon behar zuten, Txingudikahazturik laga duen Zaldunbordakokonpost plantak, esaterako.

Azpiegiturotan izar nagusiak diraalde batetik bereizirik jasotako hon-dakin organikoa, betiko txerri-jana,konpost bihurtu behar duten plan-tak; eta bestetik, bai nahasirik dago-en zaborra eta bai ondo bereizirikherri aitzindariek entregatutakoerrefusa geldotzeko (esan nahibaita, usteltzeko edo inguruakkutsatzeko arriskurik gabe lagatze-ko) tratatuko dituen TMBa.

Nork ordainduko du? Denekberdin? Hasteko, udalerri bakoitzakpertsonako eta urteko errefus kilokopuru oso ezberdinak bidalikoditu bertan trata ditzaten.

Datuak txukunen erakustendituen Sasieta mankomunitateanbegiratu: Zaldibiako herritar baten%15 doa zabortegira baina Idiaza-balgoaren %58. Urtarril honetanbertan, hilabetean, Beasaingo 13.800biztanleek 227 tona errefus nahasibidali dituzte zabortegira; bitartean,Ordizia, Zaldibia, Segura eta Lego-rretak (14.259 biztanle) denetara 80tona besterik ez, beasaindarren%35. Berdin pagatu behar dute?

Kopuruez gain herriek errefuse-tan jaurtitzen dutenaren osaketakdauka garrantzia berezia. TMBkesan nahi baitu errefusaren Trata-mendu Mekaniko eta Biologikoa,erraz ulertzen da bilketa ona egitenduten herrietakoak bigarrenetik,biologikotik, oso gutxi behar duela,kasik organikorik ez daramalako.Bilketa txarrena egiten dutenekdaukate TMBaren B horren beha-rrik handiena, errefusetan lagatzenduten ustelkor guztia egonkortzeko.

Gipuzkoako Foru Aldundiarenplangintza berrituak aurreikustendu urtean 170.000 tona errefus tra-

Atez Ateko bilketarako ontziak banatzen Eskoriatzan: urdina paper-kartoientzako,marroia organikoarentzako, grisa azken errefusarentzako.

AN

EM

IRE

NE

TX

EB

ER

RIA

/GO

IEN

A


HONDAKINAK - TERMOMETROA

tatzeko gai izango den TMBa. Bil-keta txukuna egiten duten herrien-gatik balitz, aski litzateke horrenerdia baino txikiago batekin. Berdingertatuko da tratatu osteko azkenerrefusa non ezarri eztabaidatzera-koan. Zaborrak nahasirik lagatzentematzen diren udal eta herritarreidagokie pagatzea bai koste ekono-mikoak eta bai bestelakoak.

2022.erako... Contarina ereduGipuzkoako Foru Aldundiak lortu-ko ote du oposizioko alderdirenbatekin adostea aurkeztu berri duenazpiegituren plana? Lan zaila dauka.Politika osoa 2015eko udal hautes-kundeetarako motorrak berotzenari denean, Bilduri ezertan aurreraez egiten uztea bilakatu da oposi-zioaren ariketa nagusia, berdin hon-dakinetan, autobideetako peajeetan,fiskalitatean edo etxe hutsen gaine-ko zergetan. Diario Vasco egunka-riak ondotik zorrotz zaintzen ditubatzuen eta besteen maniobrak.

Baina, norbaiti paradoxikoa iru-ditu dakiokeen arren, hondakinen-tzako tratamendu beharra orain

bezala hurrengo legealdian norbai-tek edukitzekotan, gutxien birzikla-tzen duten udalerriek edukiko dute.Esan nahi baita, Bilduk aski indarez edukitzeagatik gaikako bilketaorokorturik ezarri ezin izan duenherrietan, edo nahi bada, Bilduagintetik errazen kendu dezaketene-tan. Bilduk galdu lezake Gipuzkoa-ko edo herri batzuetako agintea,

baina Zero Zabor eredua alternati-batzat finkaturik dago jada.

Gaikako bilketan %75az goitikdabiltzan herri horiek orain urratsberriak dauzkate aurrean. Lehenbezala, orain ere badauzkate ere-duak. Italiako Contarina herri elkar-goa da bat ona.

Parisen duela hilabete ZeroWaste Europe koordinadorak buru-

Contarina herri elkargoak (560.000 biztanle) aurkeztutako aurreikuspenak,euskaraturik. 2022rako helburua: errefusa pertsona eta urteko, 10 kilo.


TERMOMETROA - HONDAKINAK

tu biltzarrean aurkeztu zuen Conta-rinako egoera, mankomunitate har-tako lehendakari Paolo Contók.

560.000 biztanleren zaramak kudea-tzen ditu Venezia ondoko Trevisoeskualdean (Gipuzkoak 709.000

dauzka). Atez Ate biltzen dizkiehondakinak 2001etik.

2009an hurrengo urratsa emanzuten Contarinan, hondakinenzerga egokituz: bakoitzak pagatubeharreko tasak badu zati bat fin-koa (familietan biztanle kopuruarenarabera, komertzioetan metro koa-droen baitan) eta beste zatia alda-tzen da sortzen den zaborraren ara-bera. Gehien kutsatzen duenakpagatu behar du gehien.

Contarina da Italiako txapeldunhondakinen kudeaketan, atal guztie-tan. Italiako kudeaketa merkeena egi-nez, familiei tasarik baxuenak kobra-tuz, urtean pertsonako 55-58 kiloerrefus sortzera iritsi dira (Italian303). Eta helburu garbibatez ari dira 2022rabegira: azken errefuskopurua urteko 10 kilo-raino murriztea. n

EUSKAL HERRI OSORA hedatu da hondakinen eztabai-da. Logikoa da: gizakiak produzitzen duen guztitik%90 hondakina da eta horiek abandonatzeko lekurikgabe geratu gara.

Gipuzkoan bezala Nafarroan ere errauste asmoenkontrako erreakzioz antolatu da lehenbiziko AtezAtekoa, Sakana eskualdean, gaikako bilketan duela 30urte Iruñerrian egindako esperientzia ahaztu samarrazenean. Birziklatze orokortua lekuko hizkerara egoki-tu dute sakandarrek, herritarren konpostari garrantziaberezia emanez. Zenbait osagai –etxolak– esportatzealortu dute.

Iparraldean zalaparta gutxiago lortu dute Bil taGarbi elkargoak Baionako Canopia TMBaren ingu-

ruan antolatu duen eskemaren kontrakoek. Bainaherritarren bilketa selektiborik gabeko TMBaren kal-teak zabaldu dira Frantzia osoan, eta indar berrizentzuten dira Baionako, Hazparne aldeko eta Zubero-ko Sarrikotako jende batzuen kexuak.

Bizkaian berrikitan Ekologistak Martxanek azalera-tu ditu Zabalgarbi errauskailuaren trapu zaharrak.Hala jakin dute herritar askok energiazko efizientziaauzitan daukala Zabalgarbik, errentagarritasuna diru-laguntza publikoei zor diela, kutsaduraren kontroleangorabeherak eduki dituela eta (askoren harridurarako)kiskalitako eskoria eta errautsak Bizkaiko zabortegie-tan zabaltzen dituela. Gainera, Lea-Artibai eskualdeansistemaz aldatzeko urratsak ematen hasi dira.

Sakana, Zabalgarbi, Canopia... ez al da zaborra beste konturik?

AM

BIE

NT

EFU

TU

RO

Italiako Capannori hirian errefusa aztertu eta murrizteko institutua ari da lanean.Ezkerretik lehena, Rossano Ercolini Rifiutti Zero mugimenduaren liderra.


ORIO PRODUKZIOAK ekoiztetxeakprestatu du saioa eta zazpi kidekolantaldea ari da beharrean. Dagoe-neko hamazazpi saio eman dituzte.Kike Amonarriz da programarenzuzendari eta aurkezlea. Amonarri-zek beti egin du lan euskarareninguruan, batik bat soziolinguistika-ren ikuspegitik, eta alderdi hori lan-duko zuen telebista saioa egitekogogo handiz zegoen. Erronka zuenbere pasioa ikus-entzuleei modudibulgatibo, interesgarri eta erakar-garrian transmititzea. Pasioa, senti-mendua transmititu, eta horrekinbatera nola ez, edukia, informazioa.Amonarrizek han eta hemen eman-dako hitzaldi andanatik eta jendea-rekin izandako hartu-emanetikondorioztatu duenez, “iruditzenzait euskarak dauzkan baliabideeta-tik, koloreetatik, aberastasunetatik,

oso-oso gutxi ezagutzen dugula.Egoera aberatsa daukagu, oso jendeinteresgarria dabil euskararen ingu-ruan, baina askotan ez daukaguhorren berri”. Eta ezezagutzareneskutik datoz topikoak. Lehenengosaiotik hasi zen Tribuaren berbakaurreiritziak hankaz gora jartzen.

Zergatik uste dugu hain txiki garela?Lehenengo saioa Euskararen tamainaizan zen. Tribuaren berbak-en lantal-deak kolpe bat eman nahi izan zuenestreinaldian, hainbat uste sozialzalantzan jartzeko moduko mezuakprestatu zituzten. Kale inkestanherritarrekin egindako jolaseangarbi antzeman zen euskaldunokzerbait handia baino txikia garelauste dugula. 0tik 10erako eskalan,hiztun kopuruaren arabera, mun-

duan zein toki hartzen dugun galde-tu eta kalean pasatako herritar guz-tiek 3tik beherako zifrak emanzituzten. Ia milioi bat hiztun izandabederatzigarren tokian kokatzen daegiaz euskal hiztunen komunitatea.Carlos Cid madrildarrari egindakoelkarrizketa adibidez, jende askokaipatu dio lantaldeari; jendea non-bait txundituta geratu da Madrilenbizi eta lan egiten duenak halakoeuskara maila duelako. Euskal hiz-tunen komunitatea Euskal Herriraez dela mugatzen azaldu zutenlehendabiziko saio hartan. Amona-rrizek hala dio: “Lehenengo pro-gramak erreakzio bat probokatuzuen eta lortu zuen jendeak bereburuari galdetzea ea zergatik ikus-ten dugun gure burua horren txikihorren txikiak ez izan arren. Ustedut hizkuntzarekiko zenbait diskur-

TRIBUAREN BERBAK

Hilabeteak daramatza Kike Amonarrizek zuzendutako Tribuaren berbak telebista saioakprime timean. Bolo-bolo dabil saio erakargarria ari dela emititzen ETB1. Soziolinguistikaren

ikuspegitik saioak egin duen ekarpena aztertu dugu.

Ordu erdiko hizkuntza dosi atsegina

| ONINTZA IRURETA AZKUNE |

Argazkiak: Iñigo Azkona


TERMOMETROA - TRIBUAREN BERBAK

tso hipernegatibo zalantzan jartze-ko nahikoa material ipini genuela”.

Tribuaren berbak ez da euskaltzalemilitanteentzat diseinatutako pro-duktua, besaulkian lasai ederreaneserita dagoen ETB1eko edozeinikus-entzule du jomuga. Euskarazulertzeko gai den edonor, eta Amo-narrizek dioen moduan, “euskaraezer gutxi jakin baina euskara sinpa-tiko zaion edozeinentzat ere bai”.

Horregatik, erronka produktu atse-gina, dinamikoa eta dibulgatiboaegitea da, prime timean ikustekomodukoa. Ikuspegi positiboa ema-tea ere beharrezkoa zen. Euskara-ren inguruan sumatu ohi den pro-testatik, negarretik, kexatik urrundunahi izan dute, eta bestelako pentsa-moldea agertu. Ikuspegi politegiaazaltzeko arriskua badago ordea:“Horrek ez du esan nahi ikuspegi

inozo-positibista-irreala emanbehar denik, uste dut erakusten arigarena errealitatea dela, ahuldadeak,gabeziak, ezintasunak ikusten dira,baina guk batez ere tonu positiboatransmititu nahi dugu”.

Saioko tribua euskararen inguru-ko aditu-arituek eta herritar arrun-tek osatzen dute. Lehenengoek hiz-kuntzari buruzko jakingai zehatzakazaltzen dituzte eta herritarrek gaihoriekiko errealitate soziala islatzendute. Hainbat irizpide oso kontuanhartzen dituzte gonbidatuak auke-ratzerakoan, hala nola, lurraldetasu-na, generoa, adina eta gaiarekikojendeak duen hurbiltasun-urrunta-suna.

Jendea kale inkestarako supitukiharrapatu dutenean erantzun onaizan dute, erdaldunen artean erejarrera ireki eta zabala izan dute.Beste bat da kale inkestetan, espe-rotako erantzunak jaso dituzten alaez. Madrilen eta Bartzelonan hirita-rrei euskarazko zenbat hitz edoesaldi zekizkiten galdetu zieten.Biarritzen, euskaraz zekien zenbatpertsona topatuko zuten probatze-ra atera ziren kalera. Beste bateantxiste kontaketan ere jarri zituzten,jakin gabe zein hizkuntzatan egingozuten. Beste jolas polita matemati-kako ariketa izan zen. Ariketa era-kutsi eta ozen irakurtzeko eskatu

Zer da azpimarragarri saioan?Munduko esperientzia oso des-berdinen berri emateak, beste tri-buez aritzeak, alegia, guretikmundura eta mundutik gurerazabaltzeko ikuspegia lantzekobalio du, asmatu du ikuspegi glo-bala ematearekin. Bestalde, ukitueuroparra du saioak; ohiko kame-ra eta irudi estatikoetatik mugi-mendura salto egin dute. Esteki-koki erakargarri izatea, etaeuskara gozagarri egitea, hainbes-te aipatzen diren garaiotan, bete-betean asmatu du.

Soziolinguistikaren dibulgazioarenikuspegitik zer deritzozu?Oso erakargarria da: adin-tarteakbereizi ditu, herri-hirien errealita-teak landu dira, azken mendekobilakaera kontatu du, eragileakelkarrizketatu ditu, euskararenbiziberritzeak dituen zailtasunak,euskaraz bizitzeko gaur egun dau-den aukerak...

Zer hobetuko zenuke?Oso berandu programatu dute,22:30ean. Ikusle mota baldintza-tzen du, hartzaile potentzialak

izan daitezkeen gazte-haurrentzatere gomendagarria bada eta saioa.

Programa bizia izateak alde oneta txarrak izan ditzake. Inork ezdezala zapping egin motelegiadelako, arren! Baina bestalde, ezote da azkarregia? Soziolinguistikaeta euskararen normalizazioa bizi-bide edo kezka-iturri ez dutenen-tzat, datu askotxo ez ote dira batabestearen atzetik entzuteko?

«Estekikoki erakargarria da eta euskaragozagarri, bete-betean asmatu dute»

Marije Manterola, EMUN-EKO KIDEA

Kike Amonarriz Bilboko Plaza Barrian kale inkesta egiten. Badirudi argazkikoneskak, duen irribarreagatik, ondo erantzun duela aurkezleak jarritako asmakizuna.


TRIBUAREN BERBAK - TERMOMETROA

zitzaien Berako herritarrei. Gazteekeuskaraz irakurriko zutela aurreiku-si zuten, helduek gaztelaniaz, etatarteko adinekoen erantzuna zeinhizkuntzatan izango zen ez zutenbatere argi. Patrikako soziologiadeitu die jolas horiei Amonarrizek.

Nola egin euskara erakargarritelebistan?Ideiak bai buruan, baina pantailaraeraman behar dira. Gauean erdi lodagoen ikusleari ezin ahalegin bere-zirik eskatu, ezin exijitu euskararenegoeraren inguruko datu eta haus-narketa piloa irensteko. Arreta han-diz landu dute informazioa pantai-laratzeko modua eta horrenadibideak Xabier Zapirain errealiza-doreak kontatu dizkigu. Pantailan

datu-taula bat ikusi beharrean, mailadesberdinetan urez betetakoontziak ikusi ditugu, edo Ipar Eus-kal Herriko euskararen egoera azal-tzerakoan eguraldi maparen bidez“borraskak” eta “antizikloiak”marraztu dizkigute. Zapirainenustez, “datuen eta alderdi bisuala-ren arteko oreka lortu behar dugu,zeren datuetara joz gero zenbaitikus-entzule urrunduko baitzaigu,eta nahiago dugu datu gutxiagoeskaini eta jende gehiagorenganaheldu”.

ETB2n noiz?Euskaldunentzako saioa badenik ezdago dudarik, baina erdaldunentza-koa ere bada Tribuaren berbak. Amo-narrizek ordea, ez du uste azpititu-

latu edo bikoiztu eta ETB2n emate-ko edukia duenik egiten ari dirensaioak. Noski mereziko lukeelahalako produkturen bat egitea,baina bestelako molderen batean.Amonarrizen ustez, erdalduneitransmititu nahi zaizkien ideia nagu-siak zehaztu beharko lirateke. “Ez

da gauza bera euskal musikaz eus-kaldunei edo erdaldunei hitz egitea;gurasoei dagozkien eginbeharrezhitz egin behar bada,oso mezu desberdinakeman behar zaizkieguraso euskaldunei etaguraso erdaldunei”. n

Babeslea: Bilboko Udala

Zertarako balio lezake programahonek, zure ustez?Euskararen egoerari buruz azal-penak, sarri, konplikatuak izatendira, baina programak modu erra-zean eskaintzen ditu, eta ikuslea-ren enpatia sortzeko gaitasuna du.Bestalde, euskarari bere lekuaemateko lanean ari den jendearenjarduerak guztion aurrean jartzenditu. Eta horrek egindakoaren etaegiten denaren tamaina agerianjartzen du: honakoak ikerketazientifikoetan ari dira, horiekaurrerapen teknikoetan... Horiguztia begi bistan jartzeak proiek-tu bateratuaren aurrean koloka-tzen du ikuslea.

Tonu positiboa nabari da.Sarri askotan euskararen egoera-ren inguruan kezka eta puntutriste bat gailentzen da jendar-tean. Programak ordea, eginda-koaren alderdi positiboak, pozga-rriak eta ludikoak erakusten ditu.Soziolinguistikaren ikuspegitikezinbestekoa da hori hiztunenjarrera positiboak sendotzeko.Gainera, momentu ezin apropo-sagoan dator programa; azken

denboretan, egindakoaren ahale-ginen aurrean nolabaiteko nekeasumatzen ari gara han eta hemen.Neke edo nagi horiek astintzekopizgarria ere bada zalantzarikgabe.

Eskatzen hasita?Ez ote dago modurik euskaldu-nak ez diren herritarrengana hel-tzeko? Zergatik ez irudikatu “eus-karatik eta euskaraz” egindakoprograma erdarazko azpititulue-kin eskaintzea?

Euskararen inguruansumatu ohi denprotestatik, negarretik,kexatik urrundu nahiizan dute, eta bestelakopentsamoldea agertu

AM

AIA

UG

ALD

EB

EG

OÑ

A

«Ikuslearen enpatia sortzeko gaitasuna du»

Belen Uranga,SOZIOLINGUISTIKA KLUSTERREKO KIDEA


TERMOMETROA

IPAR EUSKAL HERRIKO herri bozakaldaketa garaian heldu dira. Besteakbeste, Baiona, Miarritze eta Doni-bane Lohizuneko auzapezak –hirufamilia notableen ordezkariak– politi-katik erretiratu direlako: Grenet,Borotra eta Alliot-Marie, hurrenezhurren. Eta, halaber, Frantzia egitu-ra administratiboa berritze garaiandagoelako. Adibidez, abertzaleekbereziki –Batera plataformarenbitartez– Estatuaren egitura des-zentralizatzea eskatzen dute, Lurral-de Elkargoa ozen aldarrikatuz.

Jakina denez, Iparraldeak ez duizaera juridiko-politikorik. Orainarte, Parisko boterea eta tokikopolitikarien arteko “kontratu politi-ko” bakarra Pays egitura bidez gau-zatu da. Hitzarmen hori Garapeneta Hautetsien kontseiluek kudeatudute. Ordea, Estatuaren deszentra-lizazio “bataila” jokatzen den unehonetan ez dago “kontraturik” ezberezko egiturarik. Pays egiturarenkudeatzaileek Lurralde Kontratuberria maiatzerako zehaztea exiji-tzen diote Frantziako Gobernuari.Herriko hauteskundeen ondorenHautetsien Kontseiluko karguakberrituak izanen dira. Horregatikboz hauetako emaitzen garrantzia.

Herriko Etxeak eta Elkargoak Herriko bozak politikaren mailaapalean jokatzen diren arren, kon-plexuak bezain garrantzitsuak diraEstatuaren egitura ulertzeko. Honahemen Errepublikaren administra-zioa osatzen duten hainbat zenbaki:

213 hiri-aglomerazio daude (15.000biztanlez goitikoak). 15 hiri elkargo(450.000 biztanlekoak). 2.223 herrielkargo. Badago ere metropoli bat:Nizakoa (500.000 goitikakoa).

2.223 herri elkargo dira Estatuan,Ipar Euskal Herrian 10. Lapurdin:Euskal Kosta-Aturri eta HegoLapurdi hiriguneak. Aturri-Errobi,Errobi eta Bidaxune elkargoak.Baxenabarren: Garazi-Baigorri, Haz-parne, Iholdi-Oztibarre eta Amikuzeherri elkargoak. Zuberoan: XiberoaHerri Elkargoa. Herriko Etxeetakohautetsiak izendatzeaz gain HerriElkargoetakoak izendatuko dira,baina lehen aldikoz, 1.000 biztanlekoherrietan bi zerrenda izanen dira.Orain arte, Herriko Etxeetako zine-gotziek osatzen zituzten Herri Elkar-goak. Hainbaten iritziz, herri elkar-goetako hautetsien izendapen moldehorrek demokraziaren eskasia age-rian uzten zuen, orain, modu berrihorretara zuzenduko da nolabait.Hala ere, udalerrietan aurkeztendiren lehendabiziko hamahiru izenaketa herri elkargoetako lehenbizikoakhautagai berberak direla azpimarratubeharra dago. Dena den, bi zerrendabereiziak dira eta hautesleek bi auke-ra ezberdin egitea daukate.

LapurdiIparraldeko jende gehien Lapurdinbizi da. Baiona da hiriburua. Ofizial-ki ez bada ere, bai sinbolikoki bede-ren. Zentro-eskuineko Jean Grenetauzapezak utzitako aulkia dago joko-an. Jean-Rene Etchegaray zentristaeta axuantak UMPren sostenguadauka. Bera da hautagai nagusia,antza. Bitxikeria: Lurralde Elkargoa-ren aldeko Batera-ko kidea da. PSkoHenri Etcheto du aurkari gogorrena.Hautagai abertzale burua Jean-Clau-de Iriart da, ezkerreko marka duenzerrenda. Gainerako zerrendak,frantses ezkerrera nahiz eskuineralerratuak dira. Abertzaleak giltzarriizan daitezke bigarren itzulian.

Miarritzen ere aldaketa heldu da.Didier Borotra auzapez zentristarengaraia fini da. UMPko Max Brissoneta Michel Veunac zentristak (UDI)dira ordezkatzeko hautagai nagu-siak. Jakes Abeberri axuant abertza-learen garaia iragan ondoren, aber-tzaleak zatituta daude. Ez duteberezko hautagaitzarik aurkeztu.Biarritz Elkartu eta Biarritz Bestela-koa talde abertzaleetako kideakMichel Veunac-en zerrendetandaude. Miarritzeko abertzaleakahuldu izanaren seinale. Ez dagoauzapez faborito argirik.

Angelu PSko Jean Espilondoauzapezaren gotorleku bihurtu da.Zentro-eskuinak UMPko ClaudeOlive hautatu du haren aurka egite-ko. Angeluzain taldeak RobertVillenave zentrista du buru, EAJrensostenguaz. Hemen Angelu zerren-

Azken hamarkadetanLapurdiko populazioa%15-20 emendatu dakanpotik etorritakojendearekin

Herri batzarrak eta elkargoak hautatuko dira Frantziako Estatuan hil honetako 23an eta 30ean, Ipar Euskal Herria barne. Bi itzulitan egin ere, usaian legez. Herriko Etxeetako zinegotzi

eta Herri Elkargoetako hautetsi karguak berrituko dira. Areago, orain arte ez bezala, hautagaiak zerrenda bereizietan aurkeztuko dira 1.000 biztanlez goitiko herrietan.

Abertzaleen ahots ozena aldaketa garaian

| MIKEL ASURMENDI |Argazkiak: Gaizka Iroz

HERRI BOZAK IPARRALDEAN


HERRI BOZAK IPARRALDEAN - TERMOMETROA

da abertzaleena da. Angelu ez dabaitezpada abertzaleen plaza.

Donibane Lohizunen ere Miche-le Alliot Marie-ren aroa bukatu da.Egiari zor, azken legealdietan ez dukargua inoiz bete izan. NormaleanUMPko Peyuco Duhart auzapezakberrituko du karguan. Pascal Lafitteda Herri berri zerrenda abertzalekoburua. 2008an, abertzaleek abantzubozen %20 bildu zuten. Azpimarra-tzeko kopurua. Hendaian, BattitteSalaberri auzapez zentrista eta PSkoKotte Ezenarroren arteko lehiadago. Tokiko ikastolaren eraikun-tzaren aferak markatutako bozakdira. Hendaia Biltzen abertzaleenhautagaia Iker Elizalde da. Hemenere, abertzaleen jarrera erabakiga-rria izan liteke bigarren itzulian.Kanbo, Hazparne, Uztaritze ereherri garrantzitsuak dira. Hurrenezhurren, Vicent Bru, Beñat Intxaus-pe, Dominique Lesbast dira auza-pezak, zentristak denak. Abertza-leen bozen emendatzeak eraginlezake herriotako politikan.

BaxenabarreDonibane Garazi, Donapaleu etaBaigorri dira Baxenabarreko herrinagusiak. Abertzaleen marka ageri-koagoa da han: Euskal Herria Bai(EH Bai). Dena den, tokian tokizerrendek berezko izena eta izanadituzte. Donibane Garazi hiriburu-

ko auzapeza Alphonse Idiarteskuindarra da, eta karguan segitze-ko xantza handiena du. Amikuzeeskualdeko Donapaleuko auzapezaJean-Jacques Loustaudaudine da,eskuindarra hau ere. Baigorrieskualde abertzalea da biziki. Alta,UMPko Jean-Baptiste Lambert daherri nagusiko auzapeza. Jean-Michel Coscarat-ek gidatzen duAitzina Baigorri hautagaitza. Aber-tzaleek bozen %20 aise gainditu ohidute lurralde historiko horretan.Areago, Baigorrin bozen %30 lortudezakete. Alabaina, ezkerrak, eskui-nak edota zentroak osatutakozerrendek gogor eta bateratuta egi-ten dute abertzaleen aurka.

ZuberoaHerri Elkargo bakarrean jokatukodira Zuberoko bozak. Maule, Atha-rratze eta Sohüta dira herri nagu-siak. Hiriburuko auzapeza MixelEtxebest da. Ez du marka abertzale-rik, baina euskaltzalea da. Oposizioaezkerrean dauka. Louis Labadot-enzerrendan joera sozialista eta komu-nistakoak biltzen dira. Union Citoy-yenneko hautagai nagusiaren aburuz“Etxebest eskuineko gizon klasikoada”. Beñat Elkegarai da abertzaleenburua: “Gu ez gara EH Bai”. Berabada EH Baikoa, alta. Zerrendanekologistak eta ezkertiarrak daude.Sorpresa emateko gisan ari dira.

Basabürüko Atharratzen zerrendabakarra Arnaud Villeneuve auzape-zarena da. Sohütan, berriz, Christe-lle Mage oraingo auzapeza da fabo-ritoa. Baliteke aurka eginen dionbeste zerrenda bat osatzea.

Abertzaleen nahiak eta mugakAbertzaleek Herriko Etxeetan etaHerri Elkargoetan leku zabala har-tzeko lanean jarraitzen dute tinko.EH Bai markaz harago edo honago,bestelako ezkertiarrak eta ekologis-tak biltzen dira euren zerrendetan.Badira ere bestelako abertzaleak,–EAJren ildokoak, adibidez– horiekbesteen zerrendetan bildu ohi dira.

EH Bai inguruko hautagaiekBizi! mugimenduaren hainbateskaera eta gomendio kontuanhartu dituzte: hala energiaren nolalurraren kudeaketa sostengarria.Halaber, Herriko Etxe batzuekIkastolen egoitzak eraikitzeko Esta-tuarekin duten auziak kanpainanleku izanen du. Maleruski, herrikobozak izan arren, botere-gunenagusiak Lapurdiko hirigune han-dietan daude. Azken hamarkadetan,bertako populazioa %15-20 emen-datu da kanpotik etorritako jendea-rekin. Eta boto mailehauek herriko hautagai-tzei baino, alderdi nagu-sietako hautagaiei ema-ten diete botoa. n

Jean-Claude Iriart ezkerrean. Baionako auzapez izateko hautagai faboritoa Jean-Rene Etchegaray da. Taldeko eskuinean.


TERMOMETROA

UPN buru duen Nafarroako Gobernuak elite ekonomikoei faborezko tratua eman dielaerakusten zuten frogak publiko egin ostean, Yolanda Barcina erortzeko zorian egon da.

Aldaketa politikoak itxaron egin beharko du ordea. Hilabete iraun duen lapurrenpertsekuzioak ez du gehiagorako ematen.

ATRAKOA EGIN eta kazkabar eraun-tsi baten erdian kotxea iheseangidatu behar izan duen gaiztaginaklegez, gordeleku segurura iristealortu duela pentsatuko zuen Yolan-da Barcinak joan den astean, PSNkbere kontrako zentsura moziorikbabestuko ez duela jakin zuenean.

Juxtuan libratu da. Oposizioagainean izan du lau astez eta azele-ragailua hondoraino zapalduz, hor-tzak estutuz gidatu du bolante fora-

la, belarri ondoan ziztuka pasatzenziren tiroek jota eror zitezkeensozioez gehiegi axolatu gabe, Goi-coechea auziaren parrastada ustelakparabrisan zarra-zarra, kontrakonorabidean eta argirik gabe.

Lantxo konplikatu bat. Baina horrelakoa da politika

batzuetan: pilotu suizidentzako ofi-zioa. Kalkuluak zehatz egin behardira buruari lepo gainean eusteko.Eta Idoia Nieves Nafarroako Oga-

suneko zuzendari ohiak LourdesGoicoechearen esku hartzeeneskandalua lau haizetara zabalduzuenean Barcinak asmatu zuenekuazioarekin.

Kalkulatu zuen egun gogorrakzetozkiola, baina baita ekaitzakbaretu beharko zuela noizbait; den-borale osteko kalteen balantzeangorpu politiko bihurtuta ez agertzeazela garrantzitsuena. Jakingo zuenakaso PSNtik jaurti zioten horda-

PSNren Sarasate pasealekuko egoitzaren parean hainbat herritar elkartu ziren joan den ostegunean protesta egiteko.PSOEren aginduz Barcina kargutik kentzeko aukera bertan behera geratu izanak haserrea eragin du nafar askoren artean.

Zentsura mozio bat,beltzera itzalia

NAFARROAKO GOBERNUA

| GORKA BEREZIARTUA MITXELENA |

AR

GA

ZK

IPR

ESS


NAFARROAKO GOBERNUA - TERMOMETROA

goak iraungitze-data zeukala. Jakin,halaber, erabakia ez zela sozialistanafarren Sarasate pasealekuko egoi-tzan hartuko, Pancorbotik beherabaizik, Madrilgo Ferraz kalean.

Bazekien Europako hauteskun-deak ere ez zeudela oso urrun,PSOEk irabazi egin nahi dituelaboz horiek Moncloako jauregiarensetioari ekin aurretik; eta garaipenhorretara bidean, traba izan zitekee-la boto-emaile espainiar askorenaurrean abertzale euskaldunekineskua emanda agertzea.

Alegia, bide bazterretik irten etaarbola bete-betean jotzeko arriskuaegon arren, ihesbideak ere bazeuz-kala ikusi zuen Barcinak.

Bere burua ez entregatzea era-baki duen bidelapurraren tanke-ran, Nafar roako presidenteakmendira jo zuen eta zatozte harenbila nahi baduzue, zuek, justiziazaleok. Bazirudien baietz, ematenzuen oraingoan halako uxaldietanparte hartzeko mizkin agertu izanden PSNko buruzagitza ere ani-matuko zela.

Urrun zegoen 2011n osatu etahamabi hilabete eskasean lizunduta-ko UPN-PSN gobernua. Eta urte-bete joana zen 2013ko apirileanoposizioak zentsura mozioa aurkez-tu eta sozialisten abstentzioagatikBarcinak ihes egitea lortu zuenetik.Nafarroako Kutxaren auziak era-man zituen orduan Bildu, Aralar-NaBai, Ezkerra eta Geroa Bai presi-denteari joan zedila eskatzera.Hemezortzi eserleku horiek gutxiegiizan ziren Legebiltzarrean UPNrenhemeretziei eta PPren lauei irabazte-ko. Eta PSNko bederatzi parlamen-tariak isilik, ez harako eta ez honako.

Zintzoa, itsusia eta gaiztoaAurten diferentea izanen zela sines-teko heldulekuak ez ziren falta, argisamar esana zegoen, “Barcinakdimititzen ez badu, PSNk botakodu”. Eta, zer gertatu da? Westernarititulua eman zioten zintzoa, itsusiaeta gaiztoa bezala, hiru hipotesiegon daitezke azken hilabeteanjimeneztarren bandoak egindakoaesplikatzeko.

Zintzoari kasu egitera, PSOEreneta PSNren artean deskoordinazioaegon da, ez dute elkar ulertu eta nikbesoa eman, zuk eskua hartu. Teo-ria horren aldekoek esango dizutebai PSNk, bai PSOEk hordagoustela egiteko asmoa zeukatelahasieratik. Kontua soka tenkatzeazela, ea horrela lortzen zuten Barci-nak hauteskunde aurreratuak lehe-nestea zentsura mozioa galtzearenaurrean –Miguel Sanzek berak kan-tatu zizkion presidenteari hautuhorren bentajak UPNko batzordeexekutiboaren bileran–.

Baina Barcinak hordagoari eutsi.Eta orduan txokolatea: nafarrekapustua pose hutsa baino gehiago

zela sinetsita zeukaten dagoenekoeta madrildarrek uhalei atzeraka tirabehar Rubalcabaren, alderdiaren etaEstatuaren izenean, amen.

Xaloa dirudi irakurketa horrekordea. Goazen hipotesi itsusiarekin2007ko abuztura. Askok nahiagoizan dute ez gogoratu duela zazpiurte –erraz esaten da– UPN gober-nutik botatzeko aukera mahai gai-nean egonda, Bildu izeneko mamu-rik gabe, nola PSOEk orainerrepikatu duenaren antzeko jokal-dia egin zuen.

Lehen aldian tragedia, bigarrenaldian fartsa: jende jakintsuak esanada. Azken hilabetearen irakurketaafrusak dio UPNren eta PSOErenarteko elkar ulertzea aspalditik dato-rrela, Nafarroa egiazki Estatu-aferadela eta harreman guztiek gorabehe-rak izaten dituzten arren, Ferraz ezdagoela hemen abentura askorako.Ez dagoela zereginik PSNrekin, ezdela egongo, ahazteko, gainontzeko-ek nola edo hala 25 eserleku batuarte ez eskatzeko mirakulurik.

Aukera gaiztoak berriz, RobertoJimenezen karguarekin du zeriku-sia: gauza jakina da PSNko idazkarinagusia norekin lerratu zen 2012an,Carme Chacon eta Alfredo PerezRubalcaba lehia kaindarrean ibilizirenean PSOEko buruzagitza lor-tzeko. Badakigu liskarra nork iraba-zi zuen ere. Ez dakiguna da, Chaco-nen alde aritu izana berandu etainteresekin ordainarazteko moduaizan ote den Jimenezek joan denastean jasandako umiliazioa.

Baliteke PSOEn pentsatzea, hain-beste joan-etorriren ondoren Jime-nez dagoeneko amortizatuta dagoela.Martxoaren 9ko Diario de Navarraren

Azken hilabetearenirakurketa itsusiak dioUPNren eta PSOErenelkar ulertzea aspalditikdatorrela. Ez dagoelazereginik benetakooposizioakparlamentuan 25eserleku batu arte


TERMOMETROA - NAFARROAKO GOBERNUA

azalean Pitillaskoaren ordezko posi-bleen barajarekin dibertitzen ariziren. Lapurra gorderik, deus gutxialdatuta, PSNko idazkari nagusiakhobe luke saihetseko zauri itsusi horierizainen baten esku jartzea, akasobizkarretik josi dioten balak etzangobaitu. Batek daki alderdiari ere ez otezaion tiroa infektatuko.

Zenbat atrako geratzen dira?Balirudike Yolanda Barcina indar-tuta atera dela segada honetatik,

Nafarroako politikaren denborakmarkatzeko ahalmena berreskuratuduela hein batean eta ez dituelahauteskundeak aurreratuko berakegoki ikusten duen momenturaarte.

Adrenalinaren eragina da, ezbesterik. Oraingoan ere atzaparragainean jarriko ez diotela jakindaseguru sentitu nahiko du baina,zenbat atrako, zenbat ihesaldi ezi-nezko egin ditzake bere egoerandagoen norbaitek? Zenbat eskan-

dalu, ustelkeria kontu, legez kan-poko esku hartze atera daitezkeargitara hamabost hi labetean?Zenbat, alderdiko bigarrenak ban-dako buruzagitza lehiatzen hasiaurretik? Zenbat, oposizioa, bene-takoa, inoiz uste izango zena bainogehiago hazi dela jabetu aurretik?Beste f i lm baterakogalderak dira. Goicoe-chea auzia hemenbukatzen da, beltzeraitzalia. n

Otsailak 11: Idoia NievesNafarroako Ogasunekozuzendari ohiak publiko eginzituen Lourdes GoicoecheaEkonomia kontseilariarenesku hartzeak. Zergadun han-diei ikuskaritzak egitea era-gozteko saiakerak, besteakbeste. “Goicoechea auzia”-kNafarroako Gobernuaaurrean eramango zuela ziru-dien.Otsailak 12: Roberto Jimenez(PSN): “UPNk agortu duNafarroako Gobernuan geratzen zitzaion luzapen-denbora. (...) Barcina presidenteak dimititu eginbeharko du eta hauteskundeak deitu. Eta dimititzenez badu, guk botako dugu”. Otsailak 13: Nafarroako Parlamentuak Goicoecheaauzia ikertzeko batzordea eratzea erabaki zuen.

“Ni naiz PSOE Nafarroan”, aldarrikatu zuenRoberto Jimenezek, alderdiaren Madrilgo organoaksozialista nafarrei kasu egingo ziela iradokiz.

Elena Valenciano PSOEko idazkaritza nagusirakohautagaiak Bildurekin ez zutela pakturik egingo adie-razi zuen.

Yolanda Barcina Nafarroako presidenteak hautes-kundeak maiatzera aurreratzeko “aukera asko” zeu-dela esan zuen.Otsailak 21: Idoia Nievesek Goicoechearen eskuhartzeak berretsi eta datu gehiago eskaini zituen iker-keta batzordean. Otsailak 24: Lourdes Goicoechea ikerketa batzorde-ko aulkian eserita. Behin baino gehiagotan errepikatuzuen ez zituela gogoratzen galdetzen zizkioten datakedo eskatutako datuak. Otsailak 25: Barcinak ikerketa batzordeko galdereierantzun zien. Salaketak ukatu zituen, PSNri Gober-nuan izan zenean egindakoak gogora ekarri zizkion,Bilduren mamua erabili zuen... Kontraeraso gisahartu zuten kazetari askok haren agerraldia.

Otsailak 28: Goicoecheaauziko ikerketa batzordeakYolanda Barcinaren dimisioaeskatu zuen. Bat egin zuteneskakizun horretan PSNk,Bilduk, Aralar-NaBaik, Ezke-rrak eta Geroa Baik.Martxoak 2: PSNk iragarrizuen alderdi guztiekin bilerakegingo zituela, Bildurekinizan ezik, Gobernu aldaketa-ren aukeraz hitz egiteko. Martxoak 3: Soraya Rodri-guez PSOEk Espainiako

Diputatuen Kongresuan duen bozeramaileak ElMundo egunkariari: “Barcinak ezin du jarraitu berepostuan, baina PSOEk ez du Bildurekin hitz egingoezta paktatuko ere”.Martxoak 4: UPNko batzorde exekutiboko bile-ran, Miguel Sanz Nafarroako presidente ohiakhauteskundeak aurreratzeko gomendatu zionYolanda Barcinari. Presidenteak uko egin zionaukera horri eta soka azkeneraino tenkatzearenalde egin zuen.Martxoak 5: PSNrekin bildu ostean Aralar-NaBaikoPatxi Zabaletak ARGIAri: “Gehiengo esanguratsuazentsura mozioaren alde agertuko dela esan digute etaondoren, ostiralean [martxoak 7], Madrilera joangodirela haiek horretaz konbentzitzera”.

Ferraz kalean ez zuten biharamunera ere itxaron.PSOEk agiri bat kaleratu zuen PSNri zentsuramozioaren aukera zikiratuz. Bildu gabe aukera horigauzatzea ezinezkoa delako hartu zuten erabakia,dokumentuan aipatzen denez. Martxoak 6: PSNko Lurralde Batzordeko kideen%60k Madrilgo agindua betetzearen alde bozkatuzuen. Roberto Jimenezek aitortu zuen bere dimisioamahai gainean jartzekotan egon zela, “baina ezin daPSN izan krisi hau ordainduko duena”.

Lau asteren ondoren, Barcina kargutik kentzekoaukera kea haizean bezala desagertu da.

Deus gutxi aldatu duten lau aste

Yolanda Barcina, Goicoechea auziko ikerketabatzordean deklaratzen.

RTVE


EUSKARA ALBISTEAK - TERMOMETROA| ONINTZA IRURETA AZKUNE |

BERRIKITAN BILBON IZAN DA TROIKA (ELGA, NDF,EB), bankuen eta enpresa multinazionalen ordezkarie-kin, hala nola Madril eta Gasteizko gobernuen exekuti-ba gorenekin. Horrek milaka laguneko protesta sindi-kal eta soziala eragin du. Eragileok probokaziotzathartu dute langabezia, pobrezia, prekarietatea eta gizar-te-desberdintasuna eragin duen finantza eta ekonomiakrisiaren arduradunak martxoaren 3an etorri izana eus-kal lurretara. Manifestarien talde txiki batek biolentziaerabiltzeko hautua egin du, enpresa handietako egoi-tzen kontra eta hotel, lokal eta hiriko altzari zenbaitenkontra. Protesten deitzaileek ekintza horiekin loturarikez dutela adierazi dute. Erakunde eta alderdi politikoekez dute segundo bakarra ere itxaron gertaerak gaitzetsieta gainerako guztiei euren gaitzespena eskatzeko.

Berriz ere biolentzia ezberdinen inguruko eztabaidaazaleratu da. Kuriosoa da, biolentzia herri mugimendutikbaino ez datorrenean hasten dira alderdi eta instituzioak

garrasika. Eurentzat, dirudienez, Troikak inposaturikoneurri ekonomikoak ez dira biolentzia, milioika lagunlangabeziara, pobreziara eta bazterkeriara jaurtitzendituzten arren. Areago, gaitzetsi beharrean, bere ordez-kariak gonbidatu, babestu, abegitsu hartu eta txalotudituzte Bilbon. Horixe da kapitalismoaren biolentziaestrukturala. Horixe da ohiko gobernuek babesten dutenbiolentzia. Hori da biolentzia probokatzailea. Ez dituzteerakusleihoak hausten, ezta kaleko altzariak ere, bainasoldata eta dieta milioidunak dituzten horiek jendea lan-gabeziaz eta gosez hiltzen dute. Eurak dira biolentoak,lepazuridunak izan arren. Eta jakina, desesperantza etahaserrea sorrarazten dute. Horregatik, kaputxarik ezbadaramate ere, manifestarien talde txikibatek lokal komertzialak eta kaleko altzariakerasotzearen ardura eurena da.

Juan Mari Arregi

Troika eta biolentziak

EKONOMIAREN TALAIAN - TERMOMETROA

Okzitaniako Calandretak manifestaldia deitu du murgiltze ereduaren alde

LEGE BABESIKGABE, denak dabil-tza berdin, esannahi baita Seaska,Calandreta, Diwaneta Bresola. Berta-ko hizkuntzan ira-kasteagatik ozto-poak baino ezdizkiete jartzen.Okzitaniako Arti-xeko Calandretaixteko mehatxu-pean dago, adibi-dez. Protesta bide anitz erabili duteorain arte eta martxoaren 15eanmanifestaldia egingo dute Pauekokaleetan, Artixeko eskola ez deza-

ten itxi eskatzeko eta murgiltze ere-duko ikastetxeentzako legea eska-tzeko. Seaskak autobusak antolatu-ko ditu Pauera joateko.

Bahea

Xabier Lasak Berrian esanak:

“ETB2n eta REn [Radio Euskadin]lan egiteko, aurrerantzean,besteak beste, euskara mailadezentekoa eskatuko omen da,zeregin komunikatzaileanjarduteko batik bat. Neurriapolemikoa, ahots eta aurpegidistiratsu batzurentzatbaztertzailea, kalitatearenkalterakoa eta beste izango delairagarri dute EITB orain bezainerdalduna edo erdaldunagoa nahidutenek. Ez du zertan. REn azkenurteetan sartzen ari diren esatarigazteak, elebidunak gehienak,aisa hartu dute beteranoeneskarmentua, eta prestatutadirudite bi hizkuntzetan lanegiteko, biren errealitateetanberdintasunean eta naturalmurgiltzeko. Ez dute jakingoHollywoodek 1957an zeini emanzion Oscarra, esaterako, bainairakurria edukiko dute HarkaitzCano edo Koldo Izagirrerenlibururen bat, eta kapaz dirabertso saio bat itzultzailerik gabejarraitzeko”.

Artixeko ikastetxeko haurrak herriko etxe aurreaneskolak ematen protesta gisa.

Athleticen inguruko ipuinak sakelakoanLEHOIAK AMETSETAN: Bixentarenabentura zurigorriak izeneko ipuinbilduma aurkeztu dute AthleticClub Fundazioak eta EuskaltzaleenTopaguneak. Mr. Pentland, Iribar,Zarra eta emakumezko taldekojokalariak dira zazpi ipuinetako

protagonistak. Ipuinak sakelakoe-tarako eta tabletetarako prestatudituzte, Kirmen Uriberen hitzekineta Asisko Urmenetaren marraz-kiekin. Helburua gurasoen eta hau-rren artean euskararekiko motiba-zioa handitzea da.

�48 � 2014KO MARTXOAREN 16A

TERMOMETROA - NET HURBIL

Associated Press agentziarentzako DarkoVojinovicek egindako argazkian, tentsio ego-era Krimeako Simferopol hiritik hurbil Pere-valnoye herrian Ukrainako armadak daukankasernaren atarian, martxoaren 3an. Atebarrutik begira daude militar ukrainarrak,kanpoko aldetik militar errusiarrek sartzekobezala irteteko bidea ixten dute barrukoeknoiz amore emango zain, eta erdian mutikotxikia jolasean dabil jostailuzko hondeamaki-nari tiraka, gizon armatuen artean antolatudezaketen txikizioaz ohartzeke. Iazko azaro-an Maidan Nezalezhnosti plazan gobernua-ren kontrako protesta gisa hasirik, kalekoborroka gogortu ahala 98 herritar eta 29poliziak galdu dute bizia, zaurituak pare batmila inguru. Otsailaren 22an oposizioak kar-gugabetu zuen Viktor Janukovitx presiden-tea. Biharamunetik hasi ziren errusiar etnia-koen protestak. 27an hedatu ziren militarerrusiarrak Krimean zehar.

KRIMEAKO GERRAZ OROITU DIRAbatzuk Ukrainako gatazkak eskual-de horretan jauzi arriskutsua eginduenean. 1853 eta 1854an gertatugerran Errusia atera zen galtzaileBritainiar inperioa, Frantzia etaOtomandarren inperioak –gehi Sar-diniako erresumak, artean Italiarikez zen– osatutako koalizioarenlaguntzaz, teorian neutrala zen Aus-tria ere alde izan zutelarik.

Krimeakoa nola hasi zen honelakontatzen du ingelesezko Wikipe-diak, Shepard Clough historiagilearihitzak harturik: “Ez zen izan plankalkulatu baten emaitza, ezta azkenminutuan presiopean hartutako era-bakiena ere. Izan zen bi urte bainogehiagoz hartzen zituzten erabakiezaski gogoetatzen ez zuten agintariineptoek behin eta berriro egindakohanka-sartze tamalgarrien ondo-rioa”.

Krimean duela 150 urte 220.000jenderi heriotza ekarri ziotenguduen atzean baldin baziren gataz-ka erlijiozkoak, interes ekonomiko-ak, agintarien handinahia eta inpe-rioen interes geopolitikoak, orobatgertatu zen justu hilabeteotan men-deurrena dela eta oroitzen dugun I.Mundu Gerran. Ez alderatu hauKrimeakoarekin jendeen triskan-tzan: 16 milioi hildako, 20 milioizauritu... Baina Gerra Handia eretxinparta batek sutu zuen; gutxik

asmatuko zuten Gavrilo PrincipekSarajevon Austriako Franz Ferdi-nand artxidukea kalitzeak halakohondamendia ekarri behar zuenikEuropa gainera.

Egun batetik bestera ohartu garaantzinako kontu zaharron gaurko-tasunaz. Duela aste gutxi Ukrainakopopulazioa jazartzen ari zen estilozaharreko bere gobernu eta aginta-rien kontra, Mendebaldeko Euro-parekin harremanak estutu nahian.Euromaidan bataiatu plazako matxi-noen irudi epikoz mozkortu gintuz-ten hedabide nagusiek.

Beranduago, hango ekintzaileaskoren jokabide lotsagabeki naziakharritu gintuen estreina, manatariberriek agintea hartu ondorengoerabaki traketsek gero, tarteanpopulazioaren zati handi baten hiz-kuntza den errusierari ofizialtasunakentzea, eta Errusiak erantzun mili-tarrez lehenbiziko mugimendua egi-tearekin hasi gara galdezka benetanzer gertatzen ote den.

Telebistek eskaintzen dizkigutenirudi espektakularretara ohi gare-noi, egunkari handi batzuek bertandauzkaten korrespontsalen kroni-kek bestelako Ukraina azaldu diguteasteetan barrena. Kultura eta hiz-kuntza desberdinetako eskualdeaketa elkarrekin bizitzeko urte luzezantolatutako moduak, gehi sortuta-ko talkak. Mendebaldera gehiago

begiratzen dutenak, Errusia hurbi-lago daukatenak, erlijio nagusia deneliza ortodoxoaren antolakizunberezietan ere mamitzen direnezberdintasunak. Aldi bereanUkraina arras eslaboa.

Ikasi dugu egituraketa ekonomi-ko oso ezberdinak dauzkatelaeskualdeek. Hots, menpekotasundiferenteak. Eta alde bateko zeinbesteko indarrak mobilizatu dituz-tenak dirudun handiak izan direla.Magnateak. Halako interesak zeu-den eta daude Ukraina zatitzekoarriskuan jartzeko?

Xake taulan bezalaBartzelonako La VanguardiakOdesa hirira bidalita daukan RafaelPochek bere kronika bikainetakobatean idatzia du, gatazka honetanneurtzen diren indarrak alderatzenhasita, informazioaren fronteanMendebaldeko hedabide-armadakdirela nagusi.

“Pixkanaka –idatzi du Pochek–abian jarri da informazio globalarenmakina. Jugoslaviako gerra ‘huma-nitario’ bilakatu zuen makineria,atzerritarrek Afganistan bigarrenezinbaditzea ‘terrorismoaren kontra-ko gerra’ bihurtzen, suntsipen masi-borako Irakek omen zeuzkanarmen mehatxua eta batean bezalabestean gerra pizteko dauden arra-zoi justuak saltzen dituen makineria

Berriro gerra Europan bertan, I. Mundu Gerrarenmendeurrenean? Kontinenteko jende xeheak, kazetari eta

irakurlea barne, ondo egingo luke Ukrainan arrazoia nork etazenbat duen erabakitzen baino inperioen arteko talka berriabakean bideratu dadin ahalegintzen. Gatazkak okerragora

egiten badu noren odola isuriko den gauza jakina da.

1914a ospa dezagunUkrainan gerraberria berotuz

| PELLO ZUBIRIA KAMINO |


- TERMOMETROA

hori, topera hasia da lanean orainKrimean”.

Propagandako makinek –guz-tiek– gerrak behar duen geruzaideologikoa hedatzen dute. Baina1914an koalizio inperial bateko etabeste inperioko milioika obrero-seme trintxeretan hiltzera aberria-ren edo are erlijioaren izenean era-man zituztenean, jakina da berenodola isuri zutela sarraskira bidalizituzten ugazaba handien eta inpe-rioen interesen mesedetan. OrainUkrainan ikusten ari garenak ereosagai nagusitzat geopolitika dauka.

Mendebaldea, esan nahi baita,militarki NATOk ordezkatzen dueninperioa, hemengo herritarrok gureizerdiz elikatzen duguna, mundua-ren berrantolaketan ari da azken

urteotan. Europan bertan guregan-dik kilometro gutxitara ezagutuadugu Balkanetako gerra. BainaAfganistandik hasita, Iraken barre-na, Magrebeko errejimen aldaketaguztiak, Siriako gerra... Horretan ezda nobedadea Mendebaldea Erru-siari bizarrak ukitzen ikustea, ez dahain zaharra Georgian gertatua.

Beste inperioak, Errusiakoak,bere ustez dagokion eremu geoes-trategikoan atzerako urrats bakoitzakario ordainarazten du. Balkanetanikusi zen, Georgian. Moldaviakpagatu zuen urruntzea Transnistria-ko eremua galdurik, honetaz ereorain oroitarazi gaituzte kazetariargienek. Krimean Vladimir Putinegiten ari denak ez du inor ezusteanharrapatu behar.

Ukrainan Errusiak daukan inte-resa kasik ez dago arrazoitu beha-rrik: bere lurraldea du, kasik Errusiabezain errusiar, kulturaz, historiaz,geografiari dagokionez erreparatubesterik ez mapan. Eta gainera,Mendebaldera erregaiak esportatze-ko ataka nagusia hortik dauka.

Azken hauxe da Mendebaldearenirrika pizten duen gai nagusia, ener-gia iturrien pasabidea. Gehi SobietBatasuna desegin zenetik merkatuahedatzeko nahia, orain artean arazohandiegirik gabe burutu ahal izanduena Europaren erdi-ekialdean.

Idazten digute zenbait kazetarik,lekuan bertatik, ukrainarren gehien-goa dagoela aldi berean herrialdeabaturik atxikitzearen eta Errusiare-kin lehentasunezko harremanakedukitzearen alde. Horren gaineantrantsizio bat antolatu ez bainagatazkaren garrei haize eman etaitzulerako edozein bide ixteko aha-leginak ikusten direnez, pentsa lite-ke geopolitikaren interesak prestdaudela Ukraina bilakatzeko inpe-rioek jokoan daukaten xake taulakomugimenduen pieza.

Mundua, eta zehazki Europa,krisi ekonomiko eta sozial osogogorrean murgilduta egonik,herritarren artean joera populistakzabaldu dira. Gerra baterako erre-gai onak dira. Bakezaleak bihurtukoote dira azkar ito beharrekoa barneetsai nagusiak?

Xakea balitz, Krimean Errusiakdorrea jan dio arerioari, baina jokal-dian erregina agerianutzi. Partida arriskutsuadarabilte eskuarteanugazabek europarrenkontura. n

ETA-KO kide izatea edo harekinkolaboratu izana leporatuta, 12, 10eta 8 urteko zigor eskaerak eginzituen fiskalak Herriko tabernenauzia –35/2002 sumarioa– deituden honetan auzipetutako 34 per-tsonentzat. Gehienak HB, Batasu-na eta EHko kargu politikoakizandakoak dira. Auzipetutako 110herriko tabernei dagokienez, berenjarduerarekin ETA finantzatzealeporatzen zaie eta zigor gisa haienkonfiskatzea eskatzen da.

Auzipetuek, astea joan asteaetorri bidaia luzeak egin beharizan dituzte eta sesio luzeak jasanMadrilgo San Fernando deHenareseko AuzitegiNazionalaren aretoan.Jasandako espetxealdiakedo berau saihestekofidantza gogorrak ordain-du behar izana ere horidira.

Joan den asteko bi sesioetan etahonetan hiruetan biziko dituzteegunik erabakigarrienetakoak.Martxoaren 6 eta 7an fiskaltzakbehin-betiko eskaerak egin zituen,zigor eskaerak nabarmen murriz-tuz: 12, 10 eta 8 urteko eskaereta-tik, 4 urte eta sei hilabete, 2 urteeta sei hilabete eta 2 urte eta 2hilabetera iragan dira. Bederatzikotalde batentzat askatasuna. Bestebi pertsona iragan martxoaren 6anutzi zituzten libre ahozko saioanbertan, fiskalak karguak erretiratuondoren.

Eskaeretan argi da multzohandi bat espetxean ikusi nahiduela fiskalak, bi urte eta hilabetebatzuetako zigorra eskatzen due-lako. Bi urtetik beherako zigorra-rekin ez dago espetxera joan beha-rrik, zigortuak indarrean dagoenbeste zigorrik ez badu bederen.Akusazioen ikuspegitik epaiketaoso ahula izan da, aurretik “dena

da ETA” guardasolpean epaituizan direnak moduan. Egunkariaauzia eta Udalbiltzakoan, oso argigeratu zen hori eta auzipetuakabsolbitu egin zituzten. Ez zenberdin gertatu, adibidez, 18/98edo Jarrai-Haika-Segirenean, etadozenaka pertsona espetxera bida-li zituzten, adibidez Egin-ekoAdministrazio Kontseiluko kideaizateagatik. ETA jardunean zengaraietan egin ziren epaiketok etabadirudi “dena da ETA” hori erra-zago irensten zela, horretarakodelitu penala finkatzen duen gerta-kizunaren frogarik egon ez arren.

Orain ere ahozko saioan argiikusi da sumarioan sumatzenzena: akusatuei leporatzen zaieETAko kidea izatea, baina fiska-lak eta akusazioak ez dira gai era-kusteko zein gertakizun zehatza-ren bidez gauzatzen den kidetza–edo kolaborazio– hori. Ustezkofroga horiek bi oinarri dituzte:bat, azken 30 urteetan ETAri edobeste erakunde politiko batzueiatzemandako agiriak; eta bi, haueiburuz poliziek edo guardia zibilekegindako iruzkinak, beti eremodu ahul eta erabat partzialeanegindakoak, hainbatetan aboka-tuen galderek agerian utzi dutenmoduan: “Baltasar Garzonekagindu zizkigun txostenak etagure lana hipotesietan oinarrituazegoen”, zioen poliziaren infor-mazio buruak abokatuaren galde-rei erantzunez. Joserramon Ben-goetxea, Nazario Oleaga, IñakiLasagabaster eta Txema Montero

moduko jurista ezagunek behinbaino gehiago salatu dituzte joka-molde hauek.

Kazetari hau martxoaren 6 eta7ko ahozko saioetan egon zen, bifiskalek beren azken eskaera etahitzak egin zituztenean, eta ezzuen etakide izatearen akusazioasostengatzeko gertakizun bakarraentzun: atentatu hau egin edolagundu zuen, honetan kolabora-tu, hau gorde, bestea idatziETAri... ezertxo ere ez. Dena zen,HBko Mahai Nazionaleko kide da,KASeko kidea, HASIko kongre-suan parte hartu zuen... Beraz,

akusatuak ustez ETAkoakdira, paper batzuetan esa-ten delako HB ETArenmasa frontea eta fronteinstituzionala dela. Edolarriagoa, fiskaltzaren jar-duera urrutiago ere joanzen eta HB bera kriminali-

zatzen saiatu zen. Ez zen HBkoadenez ETAkoa da, baizik etaHBkoa denez, hori nahikoa dapenalki zigortzeko, HB berez dela-ko talde kriminala: ETAkoa delaesateko gertakizun zehatzik ezbadago, esan dezagun HBkoa delaeta listo, baina, jakina, horretarakoHB erakunde kriminala dela esateaezinbestekoa da.

Fiskalak, halaber, indar bereziajarri du herriko tabernak HB direlaerakusten, HBko herriko taldeakagintzen zuela herriko tabernetan.Behin eta berriro aritu zen horre-kin. Helburua? Taberna edo elkar-te horiek talde kriminalaren tresnazirela eta haren zerbitzura zeudela.Eta epaimahaiak tesi hori onar-tzen badu, ondorioa larria izangoda: estatuak 110 herri-ko taberna edo haueta-ko askoren hondasunguztiak konfiskatukodituelako. n


DA

NI

BLA

NC

OXabier Letona

TERMOMETROA - MALTZAGATIK

HB ETA bezain kriminala denean

Epaimahaiak tesi hori onartzenbadu, ondorioa larria izango da,Estatuak 110 ‘herriko tabernen’hondasunak konfiskatuko dituelako

NON ZER - Argia · Euskal Herrian». LANDER ARRETXEA BEREZIARTUA / 22 NORKA CHIAPUSSO:«Zorionez,...

Documents

Transcript of NON ZER - Argia · Euskal Herrian». LANDER ARRETXEA BEREZIARTUA / 22 NORKA CHIAPUSSO:«Zorionez,...