nuestro pueblo - ingurumena.ejgv.euskadi.eus · - Matematika mintzaira: Hainbat kontzeptu lantzen...

MATERIALESDE EDUCACIÓN

AMBIENTAL

INGURUMENHEZKUNTZARAKO

MATERIALAKg u r e h e r r i a

n u e s t r o p u e b l o

Educación infant i l

Haur hezkuntza

Aurkezpena

Berriz ere jotzen dugu eskola-elkartera, eskola curriculumetan ingu-rugiroaren ikuspuntua sartzeko laguntza material berria eskaintze-ko irakasleei.

Oraingo honetan, Lurralde Antolamendu, Etxebizitza eta Inguru-giro Sailak eta Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak “GureHerria” izeneko unitate didaktikoa argitaratzen dugu Haur-Hez-kuntzarako, hain zuzen, Ingurugiroarekiko Irakasbideen Hezkun-tza eta Ikerketarako Ikastegiek (IIHII) etapa horretarako eginduten hirugarrena, aurrekoak “Izaki bizidunak (animaliak eta lan-dareak) zaintzea eta errespetatzea” eta “Baliabide materialak”izan baitziren.

Aurreko unitate didaktikoak aurkeztu genituenean, azaldu zenfuntsezko helburua horien saiakuntza sustatzea zela, bai eta mate-rial berriak gauzatzeko konpromisoa hartu duten irakasle-taldeakIIHIIetatik koordinatzea ere, saio gisa izan ondoren, oro har zabal-du ahal izateko.

Karpeta berri honek IIHIIek koordinatuta materialak egiteko minte-gietan pixkana-pixkana lortzen diren emaitzak jasotzen ditu. “GureHerria” ez da horrela sortu den unitate didaktiko bakarra, lehenagoere “Eguneroko Ekologia” argitaratu baitzen Helduen Hezkuntza-rako (HH). Gaur egun beste irakasle-talde batzuk garatzen ari direnlanari esker material honen ostean beste batzuk ere etorriko direlabermatzen da etapa guztietarako.

Gure eskerrik beroenak eman nahi dizkiegu unitate didaktikohonen diseinu eta saiakuntzan ardura izan duten profesionalei eta,era berean, gonbidatu egiten ditugu Haur-Hezkuntzako maisu--maistrak erabili eta beste material berriak sortzen ahalegin daite-zen, eskolak duen errealitatera moldatuago eta egokiagoak eskolanbertan ere ingurugiroaren alde jarduteko konpromisoa sustatudadin gizarteko beste arlo guztietan bezalaxe.

LURRALDE ANTOLAMENDU, ETXEBIZITZA ETA INGURUGIRO SAILBURUA

Patxi Ormazabal Zamakona

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILBURUA

Inaxio Oliveri Albisu

I N G U R U M E N H E Z I K E TAE TA H A U R H E Z K U N T Z A

I n g u r u a r e n g a r r a n t z i aH a u r H e z k u n t z a n

“ G U R E H E R R I A ”U N I TAT E D I D A K T I K O A

H a u r H e z k u n t z a k oe r e m u e k i n d i t u e n l o t u r a k

H e l b u r u a k

E d u k i a k

E b a l u a k e t a

M a t e r i a l a r e n i n g u r u k oo h a r b a t z u k

B a l i a b i d e a k

B i b l i o g r a f i a

E K I N T Z A B I L D U M A

F I T X A K

aurkibidea

3

7

8

9

9

11

12

13

17

37

3

ING

UR

UM

EN

H

EZ

KU

NTZ

AR

AK

O M

ATE

RIA

LA

K •

g

ur

e h

er

ria

I n g u r u m e n H e z i k e t ae t a H a u r H e z k u n t z a

PC

Texto insertado

Haur Hezkuntzako ikasleak eskolaradatozkigunerako hainbat ezagupen,ideia eta esperientzia dituzten pertso-nak dira. Jaio diren unetik inguruare-kin harremanetan eraiki dituzte eza-gupen guztiak. Ingurune horrek (kasugehienetan familiak) eskaini dizkienestimulu, informazio eta “giroak”,zerikusi handia izan dute denborahorretan umearengan eman den ga-rapenean.

Etxetik irten eta eskola mundura sar-tzean ikasleak bere ingurua zabaltzendu: bere adineko pertsonekin etaetxekoak ez diren helduekin harrema-nak ezarri, espazio eta objetu berrie-kin elkarlanean hasi, ekintza eta espe-rientzia berri asko barneratu,... guztihorrekin norberekiko eta munduare-kiko ideiak eta ezagutzak zabaldu etasakonduz.

Orainarte ezagutzen eta kontrolatzenzuen mundua, eta bertan jokatzenzuen papera eta rola aldatu egiten daikastetxera sartzean. Espazio segurueta ezagun batetik irten eta, bestearau, objetu, antolakuntza eta egitu-ra duen toki eta lankide berriekintopo egiten du. Ingurune berri hone-tara moldatzeko pertsona bakoitzakpauso desberdinak jarraituko ditu,espazio eta materialak esploratuz etaikertuz.

Etapa honetako irakaslegoaren langarrantzitsu bat espazio hoietan izanbeharreko giroa, ahalik eta atsegine-na egitea izango da, komunikazioaeta harrera erraztuko dituena, segur-tasuna eta afektuentzat lekua utzikoduena eta harreman pertsonalak kon-tutan izan eta zainduko dituena.

Guzti honekin gure ikaslegoa balora-tua eta maitatua sentituko da, bereburuarekiko irudi positiboa indartukodu, esplorazio eta esperimentaziorakointeresa piztuko zaio, inguruan gerta-tzen dena ezagutzeko jakinmina sor-tuz, bere interesei erantzuten dietenekintzak burutuz, eta piskanaka-pis-kanaka haziz eta garatuz.

I n g u r u m e n H e z k u n t z a r a k o m a t e r i a l a k - H a u r H e z k u n t z a 3

Inguruaren garrantzia Haur Hezkuntzan

Ingurumen Hezkuntza eta Haur Hezkuntza

Tbilisiko konferentzian (1977. urtean),Ingurumen Hezkuntzaren helburuakezarri ziren. Aurretiaz, hezkuntzahonek kontutan izan behar zituenprintzipio eta xedeak ere ezarrita zeu-den. Hauetariko batek esaten duenez,Ingurumen Hezkuntzak prozesu jarraieta etengabea izan behar du, HaurHezkuntzan hasi eta eskolan zeinbizitzan zehar jarraitu beharrekoa.

Konferentzia horretan ezarritako hel-buruen azterketak, Haur Hezkun-tzarekin dituzten loturak eta gurelana nola bidera daiteken ezagutzekoargibideak emango dizkigu.

Tbilisko helburuak Haur Hezkuntza

KONTZIENTZIA

EZAGUTZA

JARRERAK

GAITASUNAK

PARTAIDETZA

Norberarekin erlazionatutako inguru-men arazoen kontzientzia hartzen joateaeta arazoekiko sentiberatasuna agertzea.

Besteak beste, inguruko zikinkeria, zara-ta eta gehiegizko kontsumoa, izan dai-tezke adin honetan lantzeko arazo txi-kiak.

Inguru hurbileko eta umearen bizitzara-ko esanguratsuak diren elementu fisiko,sozial zein naturalen ezagutza zabal-tzea, beraien artean ematen diren erla-zio sinpleak landuz, eta bakoitzarenjokaerak eta eraginak aztertuz.

Ingurumenaren babesean eta hobekun-tzan aktiboki partehartzen lagundukodieten jarrera eta baloreen eraikuntzahastea, ingurumenaren aldeko etikarenoinarri bezala.

Bizi duen munduarekiko galderak, za-lantzak eta hipotesiak egiteko gaitasu-nak garatzea eta berauei erantzunakeman ahal izateko, informazioa bilatze-ko prozedurak, behaketak eta esperien-tziak burutzea, erantzun geroz eta baliz-koagoak emanez.

Umearen bizitza garatzen den guneeta-ko (familia eta eskola) funtzionamendueta kudeaketan partehartzeko gaitasunagaratzea, taldeko zein bakarkako ekin-tzetan partehartuz eta proposamenakeginez.

Giza talde eta gizabanakoei inguru-menari eta bere arazoei buruzkontzientzia hartzen laguntzea, gaihoriekiko sentiberatasuna izan deza-ten lagunduz.

Gizatalde eta gizabanakoei alor ez-berdinetan esperientzia jaso dezatenlagundu, ingurumenaren eta berearazoen oinarrizko ezagutzak eskurajarriz.

Giza taldeei eta gizabanakoei ingu-rumenaren onerako izango direnbalore eta sentimenduen etika esku-ra dezaten lagundu eta ingurumenahobetzen eta babesten aktibokiparte hartzera bultzatu.

Giza taldeei eta gizabanakoei ingu-rumeneko arazoak ikusteko eta kon-pontzeko beharrezko gaitasunakeskuratzen lagundu.

Giza taldeei eta gizabanakoei ingu-rumeneko arazoen ebazpenetanmaila guztietan eta aktiboki parte-hartzeko aukera eman.

I n g u r u m e n H e z k u n t z a r a k o m a t e r i a l a k - H a u r H e z k u n t z a4

Haur Hezkuntzan helburu hauek lortzeko biderik aproposena eskolako egunero-ko bizitza ondo planifikatzea da, giro atsegina lortzea, harreman pertsonal posi-tiboak bultzatuz, ezberdintasunak aberastasun gisa ulertuz eta ingurumenarenalde jokatzeko barneratu beharreko hainbat jarrera normaltasunez umeen bizi-tzan hasiera batetik landuz, ohitura bihurtuz (garbitasun, higiene, materialen era-bilera, espazioak eta toki ezberdinak zaindu, hobetu eta konpartitzea, izakienaniztasunaz jabetzea e.a.). Modu honetan gure lana planifikatuz, ingurua ikaste-ko, aritzeko eta ilusioa eta jakinmina sortzeko baliabide didaktiko eta metodolo-giko oso apropos bihurtuko zaigu eta ilusio eta ekintza gogo hori eskolaz kanpoere familietaraino heltzea lortuko dugu.

I.H.ko ALDEA programatik egokitua

u n i t a t e d i d

a k t i k o a u n i

t a t e d i d a k t

i k o a u n i t a t

e d i d a k t i k o a

u n i t a t e d i d a k t i k o a

g u r e h e r r i aINGURUGIRO HEZKUNTZARAKO MATERIALAK

Kontutan izan behar dugu beti etapahonen ezaugarririk nabarmenetako bathaurrek era global batean adierazten, erla-zionatzen eta ikasten dutela.

Unitate hau lantzerakoan ez da eremubakoitza lantzeko ekintza berezirik plante-atu, guztiak elkarlotuta agertzen dira.Jarduera bat burutzen ari garenean eremuezberdinetako edukiak lantzen ari gara.

Ikasleak bere ingurune fisiko, sozial etanaturalaren ezagutza piskanaka zabaltzeadu helburutzat, horretarako esperientziaanitzak eta ugariak erabiliz. Hasieran gureikasleek inguru hori osotasunean, globalkiikusiko dute, poliki-poliki ezagutza etaumearen garapena aurrera joan ahala,inguruaren osagai eta elementuak bereiz-ten joango dira eta beraien artean ematendiren oinarrizko harreman batzuk ulertzen.

- Familia eta eskola ingurua: Bi inguruhauek elkarlanean jarriko dira, biak diraoso esanguratsuak ikaslegoarentzat etabien arteko lotura eta lan jarraipenakzentzua emango dio haurrak egiten due-nari. Unitatean zehar ekintza batzuk etxe-koekin egiteko izango dira (informazioajaso, laguntza eskatu, behaketak etxeanegin eta eskolara emaitzak eraman,...).

- Ingurua eta gizarte bizitza: Herria etahiriaren antolaketari buruz lehen ideiak,arau eta antolakuntza baten beharra iku-siko dute; bertako zerbitzu eta lanbideakdituzten funtzioak, guztion lanaren beha-rra,...

- Inguru naturala: Herri eta hirian dituguninguru naturalak behatuko dira laneanzehar, dauzkagun berdeguneak eta berta-ko biztanleak, beraien egoera eta arazo-ak,... beti ere hobekuntza eta babespenekintzak planteatuz eta ahal dugun neu-rrian burutuz. Inguruaren aldeko ekintze-tan lehen pausoak emango dira, inguru-menaren aldeko jarrera eta balioak lan-duz.

Norberaren ezagutza zabaltzea eta sakon-tzea da eremu honen nahia. Ezagutza horibeste pertsonekin elkarlanean eta harre-manetan sendotzen da.

- Gorputza eta norberaren nortasuna: Per-tsonaren ezagutza ingurune sozial etakultural konkretu batean ematen da(ezaugarri, ohitura eta osagai zehatz ba-tzuk dituen herrian/hirian kasu honetan).

- Jolasa eta mugimendua: Gorputza inguru-nearekin harremanetan jartzeko baliabi-de bezala (psikomotrizitate saioak, zen-tzumenak erabiltzea ingurua behatze-ko,...), guztia jolas bezala planteatuz etanorberaren mugimendu aukerak zabaldueta hobetuz.

- Autonomia eguneroko bizitzan: Norbereharremanak beste esparru eta inguru ba-tzuetara zabaltzea; talde lanak egin etabaloratzea; taldean ondo bizitzekoarauak ezartzea eta inguruaren hobe-kuntzan partehartzea.

- Osasuna eta ongizatea: Ingurumenareneta inguru hurbilaren “osasunak” etaegoerak gure osasunean dituen eraginak(garbitasuna, lasaitasuna,...); norbera etataldekideak gustora eta osasuntsu egote-aren beharra sentitzea eta horretarakolan egitea (inguruaren hobekuntza, babe-sa, giroa zaintzea,...).


Haur Hezkuntzako Eremuekin dituen Loturak

1. EREMUA: NORTASUNA ETA AUTONOMIA PERTSONALA

2. EREMUA: INGURUNE SOZIAL ETA FISIKOA

Norbere munduan ditugun sentipen, ideia,ilusio eta asmoak kanporatzeko, azalera-tzeko eta besteei adierazteko komunikazio

tresna ezberdinak garatzea eta erabiltzeaizango da eremuaren xedea.

3. EREMUA: KOMUNIKAZIOA ETA ERREPRESENTAZIOA


Helburuak• Herri/Hirian ematen diren ingurumen

arazo batzuetaz ohartzea. *(Kontzientzia)

• Herri/Hiriaren egoera hobetzeko etabakoitzak bere mailan arazoak konpon-tzeko, lan eta ekintzetan partehartzea.*(Partehartzea)

• Herria eta hiriaren ezagutza zabaltzea.Osagai fisiko, sozial eta naturalez inte-graturik dagoela ohartzea eta beraienartean ematen diren oinarrizko harrema-nak lantzen hastea. *(Ezagutzak)

• Hirian izaki bizidun ezberdinak daudelaohartaraztea eta kalitatez bizitzeko guz-tiok ditugula beharrizan batzuk: janaria,babesa, taldearen beharra,... *(Ezagutzak eta jarrerak)

• Gure eguneroko bizitzan sortzen ditugunhondakinez lehen hausnarketak egitea,hauek gutxitzeko lanetan aritzea etaherri eta hirietan hondakin horiekin egi-ten dena ezagutzea. *(Ezagutzak, jarrerak eta partehartzea)

• Gai honen inguruan jakinmina piztea,galdera eta hipotesiak planteatuz, infor-mazioa jaso, behatzeko eta esperimen-tatzeko tresna eta bide ezberdinak era-biltzea. *(Gaitasunak)

• Pertsonen bizitzeko moduak, hiriarenganeta beste izakiengan duen eragina eza-gutzea eta sortzen diren arazo batzueninguruan pentsatu eta aritzea. *(Jarrerak, ezagutzak eta kontzientzia)

- Ahozko mintzaira: Aho hizkuntza erabil-tzen da hainbat informazio jasotzeko,lanak planifikatzeko, ikusitakoa bergogo-ratzeko, egindakoaren emaitzak jasotze-ko, beti ere aho hizkuntza beste tresnabat bezala erabiliz.

- Musika adierazpena: Gaia lantzerakoaninguruan ematen diren soinu, hots etazaratekin jolastu eta lan egiten da, entzu-nez, imitatuz, bereiztuz, e.a. Honez gain,zarata eta osasunak duten erlazioa lan-tzen da bereziki ekintza batean.

- Gorputz adierazpena eta komunikazioa:Gorputza ingurua ezagutzeko oso tresnabaliotsua da, lehenengo erabiltzen denahain zuzen. Unitatean zehar proposatzendiren ekintza batzuetan gure sentipenakadierazteko gorputz adierazpena etajolas sinbolikoa erabiltzen dira.

- Plastika eta ikusmenezko adierazpena:Egoera konkretu batzuetan sentitzen du-guna adierazteaz gain, plastikako ekintzaezberdinak proposatzen dira, batzukinguruaren hobekuntza lanetarako etabeste batzuk egindako lan guztiak bestepertsona batzuei (guraso, irakasle, eskola-kide,...) komunikatzeko erabiliz.

- Matematika mintzaira: Hainbat kontzeptulantzen dira ingurua ezagutzeko ekintzakproposatzen direnean, konparaketak egi-tean (nolakoak dira etxeak, zein espazioerabiltzen dituzte kotxeek eta zein per-tsonek, kale zabalak edo estuak, berdegu-ne asko ala gutxi, e.a.) eta inguruko ego-era aztertzean (zenbat paperontzi ditugujolastokian, nahikoak diren ala ez balora-tzean, zenbat gehiago jarriko ditugunpentsatzean, e.a.).

* Tbilisko konferentzian Ingurumen Hezkuntzarako ezarritako helburuekin duen erlazioa.

JARRERAK

Inguru ezberdinak ezagutze-ko jakinmina.

Izaki bizidunekiko errespetoa,sentiberatasuna eta bizitzapropioa duten izaki bezalabaloratzea.

Gure ohiturak inguruneanduten eragina baloratzea etakalte gutxien sortzen ahale-gintzea.

Talde lanetan partehartzea.

Proposatzen zaizkien ekintze-tan gogoz eta gustora parte-hartzea.

Beste pertsonek esaten edoadierazten dutenarekikoerrespetozko jarrerak ager-tzea.

PROZEDURAK

Elkarrizketak eta taldean hi-tzegiten gaudenean beha-rrezko diren arauak ezagu-tzea eta erabiltzea.

Ekintzen antolaketan, beraienmailan, partehartzea, lan etaardurak banatuz.

Arazo batzuen ebazpenerakobehar diren neurriak martxanjartzea: hitzegin, tresna ez-berdinak erabiliz informazioaeman, e.a.

Ikastetxe inguruan egiteko ho-bekuntzak proposatzea eta bu-rutzeko jarduerak antolatzea.

Norberaren eta taldearenesperientziak adieraztea.

Ingurunea ezagutzeko zen-tzumenak erabiltzea.

Jarrera eta ohitura egokiaketa desegokiak bereiztea.

KONTZEPTUAK

Herriak eta hiriak: ezberdinta-sunak.

Herri eta hiri ezberdinak:ezaugarriak.

Hiriko biztanleak: landare,animalia eta pertsonak. Be-raien beharrizanak.

Hiriko espazio ezberdinak etaberauen funtzioak.

Hiriaren funtzionamendurakobeharrezkoak ditugun lanbideeta zerbitzuak.

Hirietako arazo batzuk:Hondakinak.Zarata eta trafikoa.Naturguneen egoera.

Hondakinak: Bereizketa, be-rrerabilera eta birziklapena.

Zabor bereizketarako edukin-ontzi ezberdinak.


Edukiak

Ebaluaketa

Lan honen ebaluaketa irakaslea materialaaztertzen hasten den unean hasiko da. Faseeta momentu ezberdinak izango ditu.Hona hemen gaiaren inguruko orientabideeta ideia batzuk.

Unitatearen lehenengo analisia egitekounean emango da. Gure ikasleentzat ego-kia den, erabilgarria, moldatu eta martxanjartzeko aukera daukagun aztertzen has-ten garenean egiten ari gara lehenengoebaluaketa. Kontutan hartzeko puntu ba-tzuk adierazten dira lagungarri bezala:

Helburuak:• Argiak eta egokiak dira nire taldearentzat?• Zer gehitu edo gutxituko dut?

Edukiak:• Interesgarriak al dira ikasleentzat?• Zein eremu lantzen dute eta ze harreman ezartzen da beraien artean?• Globalizatzaileak al dira?• Hiru motetako edukiak lantzen al dira?• Ezagunetik, ezezagunera zabaltzen dira eduki eta langaiak?

Metodologia:• Ikasleek aktiboki partehar dezakete unitatea garatzeko antolakuntzan?• Talde lana, bakarkakoa, bakoitzaren erritmoak errespetatzen al dira?

Beste puntu batzuk:• Denboralizazioa, espazioak, ekintzak,... nola antolatuko dugu lana.

UNITATEAREN HASIERAKO EBALUAKETA


Unitate honetan ez da ebaluaketarakoekintza zehatz eta zuzenik planteatzen,irakasle bakoitzak, lan honekin lortu nahidituen helburu eta edukiak kontutan har-tuz, finkatu beharko du zein momentu etazein ekintza suertatuko zaizkion apropose-nak. Dena den, hasierako ekintzak umeekgaiari buruz dakitenaz informazioa jaso-tzeko baliagarri izango ditugu, komunika-zio ekintzak oso aproposak izango diraemandako ideia aldaketak ezagutzeko etalanean zehar ere, aurki ditzakegu une ego-kiak umeen jarrerak behatzeko, egitendituzten komentarioak jasotzeko eta oro-korrean beraien artean piztu den interesaeta zirrarak ezagutzeko.

Haur Hezkuntzan erabil daiteken teknika-rik egokienetarikoa behaketa zuzena etasistematikoa da. Behaketa hauek unitatehonetan espazio, ekintza eta lan oso ezber-

dinetan egin daitezke (irteera prestatu edoburutzerakoan, psikomotrizitate saioan,bakarkako edo taldeko lanean, e.a.).Egoera eta momentu ezberdin horiekinformazio asko eskainiko dizkigute etaberauek jasotzeko tresna oso aproposakbehaketa taulak ditugu. Bakoitzak balora-tu nahi duena aurretiaz pentsatu beharkodu eta jaso nahi diren informazioak bertanidatzi ondoren kontrol orri interesgarribihurtuko zaizkigu.

Gelako diario edo koadernoa ere tresnaegoki eta aprobetxagarria izango dugu,egunean zehar sortzen diren hainbat egoe-ra idatzi eta gogoratzeko, ondo edo txartoatera zaiguna bertan isladatzeko eta hu-rrengo batean beste modu batean lan horiplanteatzeko.

PROZESUAREN EBALUAKETA

Ingurumen Hezkuntzan oinarritua dagoenlan batek, eduki eta lorpenez aparte, ingu-ruaren hobekuntzaren alde egindakoekintzak, landutako jarrerak, ezarritakoohiturak e.a. ere ebaluatu behar ditu.Beraz, kontutan hartzekoak izango direnpuntu batzuk azaltzen zaizkizue adibidebezala:

Espazioak:• Pasilo, gela, jolastoki eta eskola ingurua garbiagoak daude.• Espazio hoietan somatzen den “giroa” hobetu egin da, lasaiago mugitzen

dira, bertako ekipamendua gehiago errespetatzen da, e.a.• Toki hauetan eman diren hobekuntza ekintzetan ikasleek gustora eta aktibo-

ki parte hartu dute.• Espazio batzuk berreskuratu eta hobetu egin dira, landareak jarriz, une natu-

ralak sartuz, e.a.

Materialak eta hondakinak: • Gelan sortzen diren hondakinak bereizten dituzte eta dagokion edukin-

ontzian jartzen dituzte.• Hondakin gutxiago sortzen da, materialak hobeto aprobetxatzen dituztelako.• Material ezberdinen berrerabilera gehitu egin da, konponketa txikiak egiten

dituzte.• Paper birziklatua normaltasunez erabiltzen dute.

Izaki bizidunak: • Animalia eta landareenganako errespetoa, babesa eta zainketa hobetu

egin da.• Beste pertsonekiko errespetoa eta elkar ulermena somatzen da (fisikoki

ezberdinak direnekin, sexu ezberdinekoekin, beste hizkuntza bat erabiltzendutenekin,...).

INGURUAREKIKO HOBEKUNTZEN EBALUAKETA


Materialaren inguruko ohar batzuk

Aurkezten zaizuen materiala oso zabalada, orokorrean gure herrialdeko edozeineskolatan lan egiteko pentsatua izan da,irakasle bakoitzak bere egoera konkreturamoldatu eta erabiltzeko prestatutakoa.Gaia ere horregatik planteatzen duguHerri/Hiri bezala, gure ingurua zein denkontutan hartuz, modu batez edo bestebatez landu ahal izango dugulako.

Lan proposamen honen hasieran, umeareninguru hurbilena eta ezagunena aztertze-tik hasiko gara, bere etxea eta kalea hainzuzen ere, bere burua inguru zabal horre-tan kokatzen hasteko eta lehen azterketakezagunen dituen esparruetatik eginezabiatzeko.

Bigarren pauso bezala, herri gehienetanematen diren arazo batzuk aztertzen dira,zaborrak eta zarata gehien bat, adin hone-tako ikasleentzat adierazgarrienak izandaitezkelako, eta herriko izaki bizidunenegoera.

Eta azkenik, arazo horien aurrean gureikaslegoak eta ikastetxeak konpromiso txi-kiak hartzeko lan eta ekintzak agertzendira, beti ere umeentzat esparru esangura-tsuena aukeratuz, egunero mugitzen direnespazioei dagozkienak, etxea, eskola espa-rrua (barnekoa zein kanpokoa) edo herrikoparke eta jolaslekua.

Adinaren aldetik, HHko 2. zikloan lantze-ko prestatu izan da, baina trataera ezber-dina izango du maila bakoitzean eta ira-kaslegoak helburuak eta edukiak egokitubeharko ditu, ekintzak moldatu, eta egoe-ra konkretu bakoitzean erabiltzeko pres-tatu. Beharrezko egokitzapenak eginezgero, Lehen Hezkuntzako 1. zikloan ereerabilgarri gerta daitekeen materiala delapentsatzen dugu.

Lan honek izan dezakeen iraupena erebakoitzak erabakitzekoa da. Batzuentzatikasturte osoko lana izan daiteke, espe-rientzia eta ohitura batzuk egunerokobizitzan integratuz; beste norbaitek unejakin batean burutzeko ekintza berezibezala plantea dezake, interesgune mo-duan landuz adibidez.

Azaltzen diren ekintzak, atal ezberdinetanbanatu dira nolabait ordenatzeagatik,baina landu ahala ikusiko dugunez, ekintzaberberak multzo ezberdinetako gai eta edu-kiak tratatzeko balio dezake, batetik beste-rako bereizketa ez delako hain zehatza.

Bestalde, ekintza bakoitzean ariketa edoproposamen bat baino gehiago ager dai-teke.

• Kokatzen: Hasierako ekintzak dira etalandu eta mugituko garen espazioanbakoitzak bere burua kokatzea dute hel-burutzat, egunero bizi dugun espaziohorretaz lehen behaketak egitea, erreali-tate horretaz ohartaraztea eta arretajartzea.

• Ezagutzen: Gure herriko toki bereziakezagutzeko ekintzak proposatzen dirahemen, beste herri batzuekin konpara-zioak egitekoak, psikomotrizitatekosaioetan egiteko jolasak, e.a.

• Arazoak aztertzen: Aurreko ekintzetanherri eta hirietan ematen diren arazobatzuk dagoeneko komentatu eta lan-duta izango ditugu. Multzo honetan biarazo mota landuko dira bereziki, ikas-leentzat hurbilenak edo lantzeko erreze-nak izan daitezkeenak: zaborrak etahondakinak alde batetik eta zarata bes-tetik.

• Beste izaki bizidun batzuk ezagutzen:Multzo honetan proposatzen direnekintzen bidez gure ikaslegoa, herri etahirietan pertsonez gain beste izaki bizi-dun batzuk ere badirela ohartaraztealortu nahi dugu. Proposatzen direnekintzetatik bata irteera bat da eta bes-tea karpeta honen atzeko aldean ditu-zuen hiriko bi txartelekin burutzekolana: behatu, hitzegin, elementu ezber-dinak izendatu eta harremanetan jarri,e.a.

• Gure neurriko konponbideak: Haur Hez-kuntzako ikasleek inguru hurbileneanegin ditzaketen hobekuntza txikiak dira.Herria esparru zabalegia denez eskolaesparruan, egunero bizi duten espaziohorretan, egin ditzaketen lan txikiakproposatzen dira, gehien bat animaliaeta landareentzat toki aproposak presta-tuz, ingurua hornitu eta atseginagoaeginez guztiontzat.

• Komunikatzen: Egindako lan guztiakguraso, beste pertsona heldu batzuei etaeskolako kideei azaltzeko ekintza ezber-dinak proposatzen dira atal honetan.Ekintza guztiak bateratuko dituena gela-ko “jaia” izango da. Bi helburu bereizditzakegu komunikatzen deituriko atalhonetan, alde batetik egindakoa ber-gogoratu eta adieraztekoak, eta bestetikproposamen berriak egin eta berauekburutzeko laguntza eskatzekoak.


Baliabideak

• Ipuina: Zazpi txartelez osatua dago etakoloreztatuta duzue material honenatzekaldean.

Gidoia 20. orrialdean aurki dezakezue.

Pertsonaiak hiriko biztanle ezberdinakdira, kasu honetan animaliak eta pertso-nak.

Bere helburua hondakinen bereizketazlehen ideia izatea da eta honekin bateragarbitasunaren behar eta garrantziazjabetzea.

Lan honetan ipuinarentzat agertzen dentestua lortu nahi den helburuaren ideiaemateko aukeratu den arren, irakaslebakoitzak egoki dezake bere taldearenezaugarrietara, adin, hizkuntza maila,gaiaren ezagueraren mailara, e.a.

• Antzezpenak: Behar duzuen materiala41. orrialdean dago.

Materialaren artean antzezpena egitekoipuineko pertsonaien marrazkiak ager-tzen dira. Era askotara egin daiteke bainahemen aukeratu dena ume bakoitzakbere pertsonaiak margotu, moztu etahatzamarretan sartuz jolasteko txotxon-gilo txikiak dira. Komunikazio ekintzenatalean erabiltzeko proposatzen dira,guraso eta beste taldeen aurrean eginda-koa azaltzeko eta landu nahi dugunmezua beste esparru batzuetara zabal-tzeko.

• Ormirudiak: Material honen atzekaldeanaurkituko dituzue. Bi zatitan banatuditugu adin honetako ikasleekin lanaerrazteko. Lehenengoz txartel bat landu-ko dugu (irakasle bakoitzak ikusiko duzein datorkion hobeto hasteko) eta gerobigarrena aterako da. Osagarriak dira etabiekin batera herriaren ikuspegi zabala-go bat jaso ahal izango dugu.

Hiri edo herri handietako hainbat ezau-garri agertzen dituztenez, bertatik jasodaitezkeen informazio eta lanerakogaiak ugariak dira (zerbitzuak, lanbide-ak, garraioak, arazoak,...).

• Fitxak: 38, 39, 40. orrialdeetan daude.

Ipuina landu ondoren buru daitezke.Hondakinen bereizketa, zikinkeria, etapertsonen jarrerak dira bereziki lantzendituzten arloak.

Paisajearen behaketa oinarrizko bat egi-teko ere fitxa bat aurkituko duzue 37.orrialdean.

• Irteerak: Unitatean zeharbi irteera egiteaproposatzen da.Irakasle bakoitzakikusiko du hauekburutzeko dituen aukerak edo zailtasu-nak. Ekintza hauen inguruan ohar ba-tzuk: irteerak beti dira pozgarri gureikasleentzat. Gure lana irtenaldiaren hel-burua argitzea izango da, ikaslegoariegingo dena edo aurki dezakeguna aldezaurretik azaltzea (nora joango garen,zertara,...), beharrezko materialak pres-tatzea, beste pertsona batzuen laguntzaeskatzea, e.a.

• Esperimentoak:Ikasleentzat osogustokoak, egite-ko errazak etahainbat jarreralantzeko egokiakdirelako proposa-tzen dira. Hemen adibide bezala propo-samen batzuk egiten dira baina aukeragehiago ere badaude, beti ere adin hone-tako ikasleentzat moldatu beharrekoakbadira ere. Bibliografiaren atalean ideiagehiago hartzeko liburuen zerrenda aur-kituko duzue.

• Erakusketak:Lana burutzerako-an sortu direnmaterialekin egindaiteke; tresnaona bilakatzen dabeste pertsona ba-tzuei egindakoaazaltzeko, edo ira-kasleak berak, haurrek jasotakoaz gehia-go jakiteko.

• Argazki, bideo etapostalak:Ikasleen eskakizu-nei aurrea hartuz,gure inguruko ar-gazkiak, geuk gra-batutako irudiakedo dendetan saltzen dizkiguten posta-lak tresna egoki bihurtzen zaizkigu gelanerabiltzeko. Gai honetarako behintzatbilduma txiki bat izatea ondo etorrikozaigu, ikasleen jakinahiari erantzuteko,beraien arteko zalantzak argitzeko, libu-rutegian edo leku ikusgarrietan jarrizinguru hurbileko beste ikuspegi batzukizan ditzagun.


Bibliografia

“Look around the town” An environmental education project

The tidy Britain group. 1980.

“Descobrir el medi urbá” Barcelona mostrada als infants

J. Muntañola. Ajuntament de Barcelona.

“La ciudad: didáctica del medio urbano”

Revista IBER. GRAÓ Educación.

“Programa de educación en valores para la etapa infantil”

AAVV. Ediciones Aljibe. Colección Biblioteca de Educación.

“Orientaciones didácticas para la Educación Ambiental en E. Infantil”

Programa ALDEA. Junta de Andalucía.

“Eco-auditoría escolar”

Asun Fernández Ostolaza. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Zentrala.

JAKINGARRIAK Aldizkaria

Eskoriatzako Irakasle Eskola.

ESPERIENTZI EZBERDINAK EGITEKO IDEIAK EMATEN DITUZTEN LIBURUAK:

“50 cosas que los niños pueden hacer para salvar la tierra”

The earth works group. EMECÉ.

“La naturaleza explicada a los niños en pocas palabras”

Jean Potter. PAIDÓS.

“Biología para niños y jóvenes”

Janice VanCleave. LIMUSA-Noriega Editores.

“50 cosas que tú puedes hacer para proteger a los animales”

Ingrid Newkirk. BLUME.

“Experimentos científicos sencillos con materiales comunes”

Muriel Mandel. DIANA.

OHARRA: Goian aipatutako material eta beste hainbat liburu eta baliabide interesgarriaurki daitezke CEIDA ikastegietan.

g u r e h e r r i a

e k i n t z a b i l

d u m a e k i n t

z a b i l d u m a

e k i n t z a b i l

d u m a e k i n t

e k i n t z a b i l d u m a

INGURUGIRO HEZKUNTZARAKO MATERIALAK

kokatzen,... NON BIZI GARA?NON BIZI NAIZ? ____________________________________________________________ 1. ariketa

Ekintza Elkarrizketa.

Jarduera Talde handian hasieran eta bakarka ondoren.

Helburua Norbere inguru hurbilarekiko behaketa eta adierazpenak egitea.

Garapena Ikasle bakoitza bere etxe eta kaleari buruzko adierazpenak egiten joango da.Altua/bajua den etxebizitza, kalea zabala/estua den, zer dagoen inguruan: parke,plaza, trafiko handia, lantegiak, edo beste gauza/espazio bereziren bat.

Bere kalearen/auzoaren marrazkia egitea proposatuko zaie eta bertan irakas-leak umearen azalpenak idatziko ditu. Honek jakitera emango digu ikaslehorrentzat esanguratsuena dena, non/nondik mugitzen den, hiri edo herriare-kiko zein ezagupen duen, zer den interes gehien pizten duena berarentzat, e.a.

Lehen adierazpen hauek, gure lana nondik bidera dezakegun jakiteko argibi-deak emango dizkigu eta unitate honetan proposatzen diren hainbat ekintzaantolatzeko ideiak eman edo besteren batzuk sortzeko beharra ikusiko dugu.

Materiala Marrazkiak egiteko beharrezkoa dena.

HELBIDEA IKASTEN ________________________________________________________ 2. ariketa

Ekintza Elkarrizketa eta banakako memorizazio lana.

Jarduera Bakarka eta talde handian.

Helburua Ikasle bakoitzak bere helbidea ezagutzea eta herrian dagoen aniztasunazohartzea.

Garapena Helbidea ezagutzen ez badute, etxean galdetzea eta paper batean idatzitaekar dezatela eskatuko zaie. Asanbladan/Korroan gaudenean kaleen izenakirakurriko ditugu eta zeintzuk bizi diren kale berdinean komentatu, etxeenaltueraz hitzegin eta nolakoak diren esan, hiri handietakoak bezalakoak direnala ez, bakoitzaren etxeko solairuan zenbat etxebizitza dagoen (ezker, eskuma,ala gehiago), auzokideak ezagutzen dituzten ala ez, eta abar.

Materiala Ez dugu material berezirik behar, baina kontutan izan ikasle bakoitzak berehelbidea ikasteko denbora beharko duela eta korroan gaudenean ekintza haubehin baino gehiagotan errepikatu beharko dugula.

ezagutzen,... NOLAKOA DA?HERRI EZBERDINAK EZAGUTZEN DITUGU ____________________________________ 3. ariketa

Ekintza Talde handiaren aurrean azalpenak ematea.

Jarduera Talde handian.

Helburuak Herriari/Hiriari buruz dakitena azaltzea.

Herri txiki eta hirien arteko konparaketak egitea.


Gai honi sarrera eman eta umeengan gaiberri baten inguruan lan egiteko motiba-zioa sortzeko aukera eta aitzakia mordoabila daiteke. Umeek egindako komentariobatetik hasi, edo historio bitxiren bat kon-tatu, ekintza berezi bat antolatu, e.a.


Kokaleku ezberdinak izan ditzaketela ohartzea (mendi inguruetan, ibai ertze-tan, itsas inguruan,...).

Gure inguruan ezagutzen ditugun herri eta hiri batzuei buruzko azalpen etakonparaketak egitea, beti ere beraientzat zerbaitengatik esanguratsuenakdirenak, oporretan joaten direlako, aiton-amonak bertan bizi direlako, e.a.

Naturgune eta hiriguneen arteko konparaketa txikiak egitea.

Garapena Unitate honen hasieran gure herri/hiriari buruz hitzegindakoa gogoratuz hasi-ko gara: etxebizitzen ezaugarriak gogoratuz (altuak, baxuak, etxebizitza baka-rrekoak,..), auzoetan dauden zerbitzuak izendatuz, une berde eta jolastokiakditugun ala ez komentatuz, etab.

Ondoren eta ezagunena aztertu ostean, irakasleak herri eta hiri ezberdinetakoargazkiak erakutsiko ditu eta denon artean konparaketak egingo dira, antze-kotasunak eta berezitasunak bilatuz adibidez. Elkarrizketa honetan, umeekezagutzen dituzten beste toki ezberdin batzuekin erlazioak egingo dituzte(oporretara joaten direnekoak, aiton-amonen herrietakoak, e.a.), eta hitzegin-dako guzti honetatik bakoitzak izan ditzaken abantaila eta desabantaila ba-tzuk aztertzera iritsiko gara: hirietako arazo batzuk (trafikoak sortzen dituenarazoak, zaratak, keak, kaleetan pilatzen diren zikinak eta zaramak, eta an-tzerakoak), herri txikietan eman daitekeen zerbitzu falta (eskolara joatekoautobus beharra, adin berdineko ume gutxiago, umeentzat oso adierazgarridiren “denda” gutxiago izatea, e.a.).

Materiala Argazkiak eta propaganda irudiak erabil ditzakegu (turismo bulegoetan lor-tzea posible izaten da).

HERRIA ERAIKITZEN ________________________________________________________ 4. ariketa

Ekintza Ormirudi bat osatzea.

Jarduera Taldeka.

Helburua Hiria osatzen duten elementu eta arazoez jabetzea.

Garapena Modu ezberdinetara egin daiteke ariketa: aldizkarietatik moztutako argazkiakerabiliz edo umeek egindako marrazkiez ormirudi bat osatuz. Modu bateanzein bestean egin, herri eta hirietan elkartzen diren elementuen aniztasunazkonturatzea lortu nahi dugu. Irakasleak kontutan izan beharko du arazoak isla-datzea ere beharrezkoa dela eta umeak honetaz ohartu behar dutela.

Materiala Aldizkariak, paper handia, kola, margo eta errotulkiak.

HOBETO EZAGUT DEZAGUN ________________________________________________ 5. ariketa

Ekintza Herrira irteera edo bertako bideoa ikustea.


Helburua Herri/hiriko behaketa egitea.

Garapena Ariketa honetan bi aukera eskeintzen dira, irteera egitea edo hau zaila ikustenbada herriko irudiak bideoz ikustea.

Irteera: Herri edo hiriko ikuspegi ona duen toki batera irteera bat egingo da,bertatik behaketa ezberdinak egingo ditugularik. Denbora eta lekua aproposaizanez gero oso ondo egongo litzateke momentu horretan ikusten dutenapaperera pasatzea, normalean ikusten dutenaren ikuspegi oso ezberdina jaso-ko dute eta. Marrazkiak egitearen ordez, grabadora bat ere lagungarri izangolitzaiguke, gu galderak eginez joan eta beraien erantzunak jaso, gero gelanbergogoratzeko; bideo edo argazki kamara ere baliabide aproposak izangozaizkigu, irteeraren ondoren, gelan, ikusitakoaz lan egiteko.

Ekintza hau egitea posible balitz horra hor kontuan izateko zenbait ideia:

• herri/hirian tipikoak diren eraikuntza edo espazio batzuk behatzea.


• neurriak konparatu, eraikuntza ezberdinak, pertsonak, oinezkoek erabiltzenduten espazioa eta kotxeek erabiltzen dutena, e.a.

• ikusten diren berdeguneak, jolasteko eta lasai egoteko espazioak dauden alaez, ibaia ikusten den, e.a.

• hiria “zikintzen” duten jarduerak (tximiniak adibidez, garraioak,...).

Paisajearen behaketa errazteko espazio horretan bete daitekeen fitxa bat pro-posatzen da 37. orrialdean.

Bideo emanaldia: Irteera egitea ekintza interesgarriagoa bada ere, kasu asko-tan zailtasun handiak izaten direla badakigu. Hori dela eta, kontutan izatekobeste aukera hau proposatzen da. Irakasleak herri horretako leku esangura-tsuenak filma ditzake; toki berdinak ikuspegi ezberdinetatik grabatuz, ikaslee-kin harremanak dituzten espazio eta pertsonak agertuz, kalean lan egitenduten pertsona ezberdinen irudiak eta hizketaldiak ageriz, herrian ematendiren arazo batzuk filmatuz, e.a.

Materiala Ekintzaren arabera, papera, margoak, grabogailua, argazki edo bideo kamara,paisajearen fitxa.

HERRIAN MURGILTZEN _____________________________________________________ 6. ariketa

Ekintza Psikomotrizitate saioa.


Helburua Norberaren mugimendu eta jolasaren bidez, hiri sistemak sortzen dituen sen-tsazio eta egoera ezberdinak adieraztea.

Garapena Psikomotrizitate gelan hiri bat eraikitzea da proposamena eta ondoren ber-tan mugitu eta jolastea, era zuzendu edo librean (irakasleak hobeto ikustenduen moduan). Lortu beharko genukeena altuera eta espazio handien itxuraematea izango litzateke, umeak eraikuntza eta espazio horietan barrenamurgiltzeko modua izatea, eta “handitasun” sentsazioa bizitzea. Beraiekbaino altuago diren eraikuntzak osatu, kaleak marraztuz (paper ezberdinezegin daiteke, egunkari orriak, aldizkariak) eta funtzio ezberdina betetzenduten lekuak markatuz. Bertatik zirkuito ezberdinak osa daitezke (garraioberezientzako kaleak, oinezkoentzat esparruak,e.a.), eta horietan zehar mu-gituz jolastu.

Materiala Psikomotrizitateko materiala, kartoizko kutxa handiak, egunkari eta aldizkariorriak.

NEUK SORTUTAKOA _______________________________________________________ 7. ariketa

Ekintza Eraikuntza txokoan lan librea.

Jarduera Bakarka edo talde txikietan.

Helburuak Ikasle bakoitzak bere herriarekiko dituen sentsazio eta ezagutzak jolasarenbidez adieraztea.

Errealitatearekin konparaketak egitea.

Garapena Gelan bertan eraikuntzen txokoa ere honetarako erabil daiteke gaia lantzenari garen bitartean. Elementu ezberdinak sar ditzaten ahaleginduko gara:biztanleak, espazioak, funtzio ezberdina betetzen duten eraikuntzak, ara-zoak, e.a.

Herriko planoaren marrazkia paperean markatuta izanez gero, bertan ager-tzen diren espazio, kale, etxebizitza eta edifizio batzuk eraikuntza horienbidez kopia ditzakegu.

Materiala Eraikuntza jolasak.


arazoak aztertzen,... NOLA BIZI GARA?ZABORRAK - HONDAKINAK

IPUINA ____________________________________________________________________ 8. ariketa

Ekintza Ipuina


Helburuak Hirian sortzen den zaborraz eta zikinkeriaz hitzegitea.

Berrerabilpen eta birziklaia gaia lantzen hastea.

Zaborren arazoaz jabetzen hastea (zenbat zabor sortzen dugun egunerokoekintzetan).

Bereizketaren garrantzia ezagutzea.

Kontenedore ezberdinak zertarako diren jakitea.

Gelan eta ikastetxean (etxean ahal den neurrian ere) bereizketa egiteko ohitu-ra eta jarrerak lantzea.

Garapena Ane eta Julenen ipuina kontatuz hasiko gara.

Zazpi txartelez osatua dago eta hemen azaltzen den gidoia landu nahi dena-ren ideia bat emateko da batez ere. Umeei kontatuko zaiena irakasle bakoitzakhaien egoerara egokitu beharko du: hizkuntza maila, adina, edukiak egoki-tzea, e.a.

IPUINAREN TESTUA

1. irudia

Hauek Ane eta Julen dira.

Ane eta Julen oso jatorrak dira. Hainbat gauza ikasten ari dira, eskolan, etxe-an, lagunekin, baina badago oraindik ondo egiten ez duten gauzatxo bat.

(Irakasleak galdera bezala: Zer pentsatzen duzue izan daitekeela?..., eta umeek zeresaten duten entzungo dugu, ea ohartzen diren inguru hori zikina dagoela, e.a.)

Beraien herriko animaliak oso kezkatuta daude Ane eta Julenen jokaerarekin.

- Baina zer pentsatzen dute neska-mutil hauek? - galdetzen dute oso haserretxakurrak eta katuak.

- Zerbait egin beharko dugu - esaten dio katuak txakurrari. Bestela herri hauzakarrez bete eta hondatu egingo dugu.

2. irudia

Herriko parkean bizi den kirikinoa ere oso haserre dago.

- Baina ze demontre! - esaten du. Ez al dute ikusten zikin horiek zakarrontzi-ra joan behar dutela eta ez lurrera? Zer egin daiteke neska-mutil hauekin?

3. irudia

Eta konponketak bilatu nahian, hiru animaliak hontzarengana joan dira etaberarekin hitzegin dute. Gertatzen dena azaldu ondoren, hontzak ideia onaeman die.

(Irakasleak galdera bezala: Zer pentsatzen duzue esan diela hontzak beste ani-maliei? Joan daitezela ideiak ematen, konponketa ezberdinak bilatzen, e.a.).

4. irudia

Ba,... hontzak emandako ideiei jarraituz, txakurra, katua eta kirikinoa zaramaeta hondakinak biltzen hasi dira herrian zehar eta Ane eta Julenen etxe aurre-an pilatzen. Toki guztietatik jasotako gauzak botatzen ari dira bertan: paperak,latak, kutxak, plastikoak,...

5. irudia

Piloa geroz eta handiagoa da, lan izugarria egiten ari dira animaliok. Ane etaJulen berriz etxeko leihotik begira daude. Ezin dute sinestu ikusten dutena.


- Baina ze arraio egiten ari dira animalia hauek hemen! - esaten dute kezka-tuta. Gure etxea zikintzen ari dira! Zertan ari zarete? - galdetzen dute.

Kirikinoak hauxe esaten die: Begira, zuek zaramak lurrera botatzen jarraitzenduzuen bitartean, guk zuek botatako guztia hemen pilatzen jarraituko dugu.

- Baina nora bota behar dira ba hondakin horiek? - galdetzen dute Ane etaJulenek.

- Etorri gurekin eta ikusiko duzue - erantzuten die kirikinoak.

6 irudia

Eta horrela, Ane eta Julen hiru animaliekin batera hondakinen edukinontziakdauden lekuraino joaten dira.

- Begira - esaten die katuak. Berde honetan beirazko ontziak botako ditugu.Beste handi honetan paperak eta kartoiak, hemen etxeko hondakinak,... etakalean zerbait jaten duzuenean, paperontzian.

Horrela gure herria txukunago, garbiago eta atseginago izango da eta denokdisfrutatuko dugu gehiago, osasuntsuagoa izango da denontzat.

- Eskerrik asko animaliok! - orain badakigu zer egin behar dugun hondakine-kin. Bale!

7. irudia

Eta aurrerantzean Ane eta Julen gogor saiatzen dira animaliek erakutsitakoajarraitzen, bai etxean, eskolan zein kalean. Baina noski, hainbat gauza egitekolaguntza behar dute, eta beraiek baino nagusiagoak direnei eskatzen diete:gurasoei, anai-arrebei, eta horrela, hondakinak ondo bildu eta sailkatu ondoren,bakoitza bere tokian uzten dute berriz ere erabili eta aprobetxatu ahal izateko.

Ipuin honekin hainbat galdera plantea daitezke, zalantzak sortu ikasleengan,hipotesiak egin eta baieztatu edo ezeztatu, eta aurrerantzean gelako laneanhainbat eduki lantzeko eta ekintza ezberdin ugari burutzeko aukerak emangodizkigu.

Ikastetxe eta gela bakoitzaren egoera eta abiapuntua ezberdina izango denez,norberak pentsatu beharko du zein bidetatik hasi edo/eta jarraitu. Honahemen adibide eta proposamen ezberdin batzuk:

• Gure gelan papera beste hondakinetatik bereizten ez badugu oraindik, hor-tik has gaitezke. Gelan bertan erabilitako paper eta kartoientzat besteedukinontzi bat jarri, ikasleei zergatia modu ulergarri batez azaldu, bertarabotako ditugun soberakinek nolakoak izan behar duten arautu (ez ditugubotako oraindik beste zerbaitetarako erabil daitezkeen paper eta kartoiak,adibidez) eta beteta dagoenean paper edukinontziraino eramateko txandakantolatu, gelako ohitura bezala finkatuta geratu arte.

• Gelako eta ikastetxeko materialen jatorriaz ikerketak egin.

Haur Hezkuntzako ikastetxeetan hainbat material berrerabiltzen dugu. Ho-netaz gure ikaslegoa jabetzen hasteko “ikertzaileen jolasa” asma daiteke.Hasiera batean, gelan ditugun gauzak aztertu eta horietatik zeintzuk direnberrerabilitakoak ikertuko dugu. Adibidez, kartoizko kutxak: zer gordetzekoegin ziren kutxa horiek? galde dezakegu. Nola heldu ziren gelaraino? Norkekarri zituen? Beste zerbait gordetzen al zuten hona ekarri aurretik?,... Etaorain gure gelan: Zertarako erabiltzen ditugu? Zerbait aldatu al da? Zergauza erabili ditugu aldaketa hori emateko?, e.a.

Honen guztiaren ondorioak umeekin batera komentatzea beharrezkoa da. Ikusdezatela gure inguruko hainbat gauzak iraupen luzea eta erabilpen ezberdinakizan ditzaketela hondakin bihurtu arte. Eta azkenean, hondakin direnean erebere lekua eta bere funtzioa izan dezaketela adierazi behar zaie, berrerabili etabirziklatu hitzen esanahia beraien mailan ulertzeko bideak eman behar zaizkie.

Materiala Ipuinaren irudiak.


ZER ETA NON? _____________________________________________________________ 9. ariketa

Ekintza Zaborra eta edukinontzi ezberdinak bereizteko fitxa.

Jarduera Talde handian hitzegin ondoren, bakarka fitxa egin.

Helburua Edukinontzi ezberdinak bereiztea eta bakoitzean zer sartu behar den jakitea.

Garapena Banaka fitxa egiten hasi aurretik gai honi buruz orain arte egin duguna ber-gogoratuko dugu, etxeetan bereizketa ohiturak dituzten ala ez galdetu,edukinontzi ezberdinak eskola inguruan edo etxe inguruan ikusi dituzten, eanozbait erabili izan dituzten, beraien koloreez hitzegin, desberdintasunarenzergatiez komentarioak egin, ipuinean ikusitakoa bergogoratu, e.a.

Horretaz guztiaz hitzegin ondoren, “Zer eta Non” deituriko fitxa egitea pro-posatuko zaie umeei. Lehenengo, bakoitzari dagokion kolorea eman beharkodiote, eta ondoren bakoitzean sartu behar den hondakinarekin gezi batenbidez lotzeko eskatuko diegu.

Materiala 38. orrialdeko fitxa.

GURE JOLASTOKIA AZTERTZEN ____________________________________________ 10. ariketa

Ekintza Jolastokiaren behaketa


Helburua Gure ohiturak aztertzea.

Garapena Jolastokiaren behaketa egin nahi dugu, garbi eta txukun dagoen aztertu,hobeto egon daitekeen pentsatu eta horretarako zer egin beharko den zehaz-tu eta martxan jarri. Behaketa hauek bi momentu ezberdinetan egin daitezke:goizeko lehen orduan edo garbi egoten den unean eta zikin dagoenean (baz-kal ostean, atsedenaldian,...). Egoera ezberdin horiek konparatu ondoren, es-parru horretan dauden zakarrontziak zenbatuko ditugu denon artean eta askoala gutxi diren galdetu eta komentatuko dugu. Taldearen ustez nahikoak badi-ra, zergatik geratzen den zikin galdetuko zaie, ze konponbide bila dezakegun.

Ariketa honetatik sor daitezkeen ekintza posibleak:

• zakarrontzi gehiago jartzeko eskaria zuzendaritza taldeari;

• guk egitea zakarrontziak kutxekin eta toki ezberdinetan jartzea;

• jolastoki eta inguruak garbi mantentzeko kanpainatxo bat eskolan egitea,marrazkiak jarriz pasiloetatik eta azalpen txikiak emanez beste geletan.

Materiala Aukeratzen den ariketaren arabera, kutxak beharko ditugu, kanpaina buru-tzeko paper, margoak, eta argazki kamara ere erabil daitezke beste taldeenaurrean adierazpenak egiteko.

ETA HERRIKO KALEAK ZER? _______________________________________________ 11. ariketa

Ekintza Ikastetxe inguruko kaleak eta orokorrean herri/hiriko kaleen behaketa.

Jarduera Familiarekin burutzeko ariketa.

Helburuak Etxekoek eskolan egiten ari garen lanari beste espazio, denbora eta egoerabatean jarraipena ematea.

Herriko espazio ezberdinak ezagutu eta egoera ezberdinak konparatzea.

Garapena Etxekoekin egiteko ariketa izan daiteke. Umeei proposatu aurretik, etxekoekegiten ari garenaz informazioa izatea beharrezkoa da, ariketa honek zentzuaizan dezan eta lortu nahi ditugun emaitzak egokiak izan daitezen.

Asteburuan etxekoekin hirian zehar bueltatxo bat ematea proposatuko zaieeta leku ezberdinak aztertzea: lantegi inguruak, auzo ezberdinak, aisialdirakoespazioak, e.a.

Leku bakoitzaren berezitasunez hitzegin dezakete, ondo zaindutakoez, zikina-goez, jende asko elkartzen den hainbat lekuren egoeraz (kale berezi batzuk

adibidez), non ikusi dituzten tokirik desatseginenak eta zergatik, politenakzeintzuk diren eta zer zegoen bertan,... horrekin guztiarekin hainbat bitxikeriabeha eta konta dezakete.

Astelehenean talde handian komentatuko da egindakoa eta gai ezberdinaktratatzeko balio handikoa izango da ekintza hau: nortzuekin joan den, aisial-dia, herriko arazoak, etxekoekin hitzegindakoa, iritzi ezberdinak, e.a.

Materiala Ez da ezer berezirik behar.

HAUEK BAI ZIKINAK!______________________________________________________ 12. ariketa

Ekintza Fitxa.

Jarduera Taldean komentatu ondoren, bakarkako lana.

Helburua Ohitura batzuk aztertu ondoren taldeko zein bakarkako konpromisoa hartzea.

Garapena Jendearen ohitura batzuk erakusten dituen fitxa da. Marrazki horiek denonartean komentatuko ditugu eta gure herrian antzerako egoerak ematen direnala ez galdetuko diegu.

Taldean honetaz hitzegin ondoren, bakoitzak bere fitxan zuriz dagoen koa-droa betetzea eskatuko zaie, pertsona horiek egin behar luketena adieraziz.

Ume bakoitzak koadro horretan adierazitakoa besteei azalduko die eta denonartean sortutako ideiak bateratuko dira. Ondoren gu, pertsona eta talde beza-la, gure konpromiso txikiak hartzen ahaleginduko gara. Hartutako akordioakmarrazkien bidez denok ondo ikusiko dugun toki batetan jar ditzakegu.Denbora pasa ahala, betetzen ditugun ala ez denon artean ebaluatzen joangogara.

Materiala Ikasleen materialean “Hauek bai zikinak” deituriko fitxa. 39. orrialdean.

Akordioen marrazkiak egiteko beharrekoa, papera, margoak, e.a.

KAZETARIAK GARA _______________________________________________________ 13. ariketa

Ekintza Elkarrizketa.


Helburuak Kale garbitzaile eta zarama biltzaileen lana ezagutu eta baloratzea.

Pertsona hauen lana hiriarentzat eta biztanle guztiontzat zerbitzu oso pre-miazkoa dela ulertzea.

Zaborrak jarraitzen duen bideaz lehen hausnarketak egitea.

Garapena Korroan gaudenean asmakizun edo galderak plantea ditzakegu gure hondaki-nek ze bide jarraitzen duten argitzeko eta orain arte landutakoa finkatzen joa-teko. Ikasleek hipotesi ezberdinak egingo dituzte eta ideia ezberdinak aterakodira beraien iritzietatik.

Umeek seguru aipatuko dituztela zarama biltzaileak, erabiltzen dituzten tres-nak, garraioak, e.a. Guk lan hori egiten duen pertsona bati elkarrizketa egiteaproposatuko diegu, kazetari bihurtuz. Gelara etorriko den pertsonari zer gal-detuko diogun denon artean prestatzen hasiko gara.

Ikasleen artean motibazioa eta giroketa lana garrantzitsua izango da, zer egitenduten kazetariek galdetu, ze tresna beharko dugun pentsatu, nola egingo ditugungalderak, nork, e.a. beraien ideiekin osatuz. Hona hemen galdera batzuk adibidegisa:

• Noiz biltzen dituzte ikastetxeko zaborrak? /Eta etxeetakoak? Zelan antola-tzen da bilketa gure herrian? Badago momentu berezi bat zaborrak uztekoala kontenedoreetan edozein momentutan utz daitezke? Lan zaila ala erra-za da? Atsegina ala desatsegina? Zer da gutxien gustatzen zaiena bere lan-bidetik?


• Aurretiaz, etxekoei galdetzea ere eskatuko zaie (noiz ateratzen dira honda-kinak etxetik?, nork ateratzen ditu?, nora eraman?, e.a. eta gelan etxekoenazalpenak kontatu.

Materiala Argazki edo bideo kamara, grabagailua.

Oharra Pertsona horiek elkarrizketatzea zaila egiten bazaigu, eskolako atezain edogarbitasuneko langileekin buru daiteke elkarrizketa hau.

BEGIRA ZER GERTATU DEN!________________________________________________ 14. ariketa

Ekintza Fitxa.

Jarduera Bakarkako lana.

Helburua Jokabide desegoki batzuek duten eraginaz jabetzea.

Garapena Fitxa honetan bi bineta agertzen dira.

Marrazkian agertzen dena denon artean behatu eta komentatuko dugu, guz-tiek ondo ulertu dutela ikusi arte. Ondoren, hutsik dagoen koadroa marrazteaeskatuko diegu, beraien ustez arazoa zelan amaitu den azalduz.

Bukatzerakoan, bakoitzak pentsatu duena taldean kontatuko du, eta berrirohalako egoerarik gerta ez dadin, egin beharko litzatekenaz ere guztion arteankomentatuko dugu.

Materiala Ikasleen materialean, “Begira zer gertatu den” izenburua daraman fitxa. 40. orrialdean.

arazoak aztertzen,... NOLA BIZI GARA?ZARATA

ATSEGINA ALA DESATSEGINA?_____________________________________________ 15. ariketa

Ekintzak Zarataren inguruko ariketa ezberdinak.

Jarduera Talde handia.

Helburuak Hirian sortzen den zarataz ohartzea.

Zaratak eta soinuak bereiztea.

Zaratak osasunean izan dezakeen eraginaz ohartzea.

Garapena Talde handian gaudenean ariketa ezberdinak egingo ditugu.

• Korroan gaudela ixil-ixilik geratuko gara une batez eta entzun ditugun zara-tak bereiztu eta izendatuko ditugu ondoren. Guretzat atseginak eta desa-tseginak direnak aipatuko ditugu eta soinu eta zarata hitzen esanahiaz adie-razpenak eta adibideak jartzen joango gara.

• Jolastokian dagoen zarata grabatu bi momentu ezberdinetan, atsedenaldidenboran eta jolastokia umerik gabe dagoenean. Konparaketak egingoditugu.

• Irteerak egin baditugu toki horietan dauden zaratak grabatu, gero gelan en-tzuteko, bereizteko eta bergogoratzeko.

• Umeek txandaka grabagailua etxera eraman dezakete eta balkoi edo leihoetanune labur batez grabatzen ipini. Hurrengo goizean gelan entzungo dugu etadauden zaratak bereizten saiatuko gara (trafikotik, lantegietatik, jendearen-gandik datozela,...). Grabagailua ume bakoitzak bere etxera eramatea interes-garria izango da, bakoitza bizi den tokia, grabatu duen ordua, eta abarren ara-bera entzungo ditugun zaratak oso ezberdinak eta adierazgarriak izan daitez-keelako.

• Zarata eta osasuna: zer da osasuntsuagoa?


Kontrasteekin jolasten:

• Denok ixilik gaudenean pertsona batek bakarrik hitzegingo du baju-baju;hasieran ezingo dugu entzun esaten ari zaiguna, tonua igotzen joan behar-ko da denok entzun arte.

• Aurreko ariketan bezala baina bi edo hiru pertsona batera hitzegiten aridirela.

• Talde erdia ixilik egongo da eta beste taldekideak denok batera hitzegitenhasiko dira. Ulertzen al dugu zerbait? Tonua igotzearekin konpontzen al daarazoa? Atsegina al da horrela denbora luzez egotea? Halako egoerak ger-tatzen al dira gure gelan? Noiz?

• Kaset bat erabiliz musikarekin ere jolas daiteke. Oso altu jarri eta zer senti-tzen dugun, tonua jeitsi eta ea gustorago gauden, mugikorra eta lasaia kon-paratu, eta sentipen horiek modu ezberdinez adierazi.

• Dramatizazio laburrak: lo egin nahi duen pertsona batek zaratekin dituenarazoak; lan ezberdinetan dauden zaraten imitazioak egingo ditugu (lante-giak, obrak,...).

Materiala Grabagailua.

MUSIKA ETA ZARATEKIN JOLASTEN ________________________________________ 16. ariketa

Ekintza Psikomotrizitateko saioa.


Helburua Zaratek eta soinuek norberarengan sortzen dituzten sentsazioak gorputzarenbidez adieraztea.

Garapena Psikomotrizitate saioak aprobetxatuz ariketa ezberdinak egin ditzakegu:

• Musika bizkor bat nahiko altu jarriko dugu eta hori entzuten duten bitarte-an korrika mugitzen ibiliko dira espazio guztia hartuz; baina edozeinmomentutan musikaren tonua jeitsi egingo da eta orduan poliki eta lasaiibili beharko dira erlajatuz.

• Aurreko ekintzak burutzeko grabaturik ditugun zaratekin jolastuko dugu.Kasetean entzuten duguna imitatuko dugu, adibidez kotxe baten zarata en-tzuten badugu kotxean mugitzen ari garenona egingo dugu edo txoriak en-tzuten baditugu txoriak bagina bezala hegaz hasiko gara.

Materiala Kaseta eta zintak.

beste izaki bizidun batzuk ezagutzen,... NORTZUK BIZI GARA?GOAZEN PARKERA JOLASTERA ____________________________________________ 17. ariketa

Ekintza Herri edo hiriko naturgune batera irtetzea.

Jarduera Talde osoa.

Helburuak Herrian ditugun naturguneak ezagutzea.

Toki horretako aniztasunaz ohartzea.

Naturan taldekideekin batera disfrutatzea.

Garapena Herriko parke batera irteera egitea proposatuko diegu ikasleei eta denon arte-an bertara joateko beharko duguna antolatuko dugu: lekua, eguna, egingoden ibilbideaz hitzegingo dugu, zeharkatuko ditugun lekuak eta aurki ditza-kegun arriskuak aurrikusi, lagunduko gaituzten pertsonekin harremanetanjarri, bete beharreko arauak argitu eta adostu, eta bertan egingo dugunazhitzegingo da.


Hori guztia antolatu ondoren, eta erabakitako tokira iristerakoan, giroa lasai-tu arte itxarotea komeniko zaigu lanean hasi aurretik. Hasiera batean behake-ta orokorrak egin ditzakegu, nolakoa den lekua, zuhaitzak dauden, nolakoakdiren, landare eta loreak behatu, animaliak ikusten diren ala ez, non izkuta-tzen diren, txukun eta zainduta dagoen toki hori ala zikina eta hondakinakdauden, e.a.

Honetaz guztiaz hitzegin ondoren jolas ezberdinak proposa ditzakegu. Honahemen adibide batzuk:

• Zarata eta soinu ezberdinak bereizten: Borobilean eserita, entzuten dirensoinu ezberdinak bereizten saiatu. Zeintzuk izan daitezkeen parke barruanematen diren zaratak (txoriak, txakurrak,...) eta zeintzuk kanpotik datoze-nak (kotxeak, sirenak,...).

• Koloreak bereizten: Borobilean eserita, irakasleak zein ikasleak txandakatuz,kolore bat esan eta besteek, leku horretan esandako kolorea duten gauzenizenak esan.

• Mugimendu jolasa: Zer egiten dute animaliek? Pertsona batek esaten du“zaldiak saltoka” eta taldeak zaldiek bezala korrika eta saltoka egingo dute;“txoriak hegaz” eta guztiak txoriak bezala hegaz hasiko dira. Animalienizena eta mugimendua aldatzen joango gara. Ustekabean irakasleak agin-dua oker eman dezake, adibidez “arrainak hegaz”, orduan umeak geldirikgeratu beharko dute.

• Mugimendu jolasa: Gauza ezberdinak ukitzen. Pertsona batek beste bati gal-detuko dio, “zer ukitu duzu?”, eta besteak nahi duena erantzungo dio, adi-bidez, “harriak ukitu ditut”. Orduan talde osoak harriak ukitzera mugitubeharko du. Galdera-erantzunak ahalik eta azkarren egitea komeni da. Osonekatuta bukatuko dugunez, eseri, etzan eta lasaitzea oso ondo etorrikozaigu. Belarretan bada, txinurrien eta beste animalia txikien zaratak entzu-ten saiatu behar dugula esan, txorien kantak entzun, hostoak haizeak mugi-tzen dituen ala ez ikusi, e.a.

• Ikertzaileen jolasa: Ikertzaileak garela esan ondoren, parkean edo gauden tokihorretan animalia zein pertsonentzat dauden arriskuak ikertu behar ditugulaadieraziko zaie. Ikasleek arriskuak topatzen doazen neurrian, aurkikuntzazgehiago pentsatzea eskatuko zaie galderen bidez: zergatik da arriskutsua,norentzat (animalia, landare edo pertsona), zer egin beharko genuke konpon-tzeko, e.a. Seguru umeek hainbat arrazonamendu emango dizkigutela beraiekpentsatzen dutena baieztatzeko. Jolasak gelako lanean jarraitzeko aukerak ereeskeiniko dizkigu, adibidez, konponbideak bilatzen hasten bagara, posibleizango zaigu parkeko arduradunei gure behaketaren emaitzak helaraztea.

Oharra Irteeran bere kabuz jolasten egoteko denbora ere utzi beharko genuke. Gelazkanpo ematen den giroa ezagutzeko, beraien arteko harremanak eta jokabi-deak aztertzeko, naturarekiko sentiberatasuna eta jakinmina pizteko oso ego-kia izango zaigu eta.

Materiala Argazki edo bideo kamara eramatea oso ondo etorriko zaigu, egindakoa etapasatutako une horiek gelan bergogoratzeko.

ZENBAT BIZTANLE GURE HERRIAN! _________________________________________ 18. ariketa

Ekintza Hiriko irudiak behatu eta aztertu.


Helburuak Hiriko biztanle ezberdinak ezagutzea (animalia, landare eta pertsonak).

Animalia eta landareen egoera aztertzea.

Pertsonen lanbideez hitzegitea bakoitzaren betekizunaren garrantziaz ohartuz.

Aniztasunaren garrantziaz eta aberasgarritasunaz jabetzen hastea.

Garapena Korroan gaudela, hiriaren inguruko marrazkiak behatuko ditugu (karpetahonen atzekaldean aurki ditzakezue). Bertan hiriko hainbat elementu ezberdin


agertzen direnez, egun ezberdinetan behatu eta puntu ezberdinak komenta-tzea egokia izango da.

Marrazki hauek aprobetxatuz hainbat azalpen eta komentario sortuko dira tal-dean eta bertatik ekintza ezberdinak bidera ditzakegu, adibidez:

• Lanbide ezberdinak: herri/hiriaren funtzionamendu egokirako beharrezkoakdiren hainbat lan asmatzen ahalegindu.

• Gelako umeen gurasoen lanak zeintzuk diren eta zertarako diren onuraga-rriak, zein mesede sortzen duten guztion bizitzarako aztertu.

• Hiria, herrialde ezberdinetatik etorritako biztanlegoa elkartzen den inguru-tzat tratatu eta honekin batera herrialde ezberdinetako jendea eta ezauga-rrietaz hitzegitea. Gai hau nahi beste sakondu daiteke, horretarako aukeraezberdin asko izan ditzakegularik, ohitura ezberdinak ezagutuz, jantziak, hiz-kuntzak, e.a.

• Animaliak eta landareak: zein esparru betetzen duten ikusi, marrazkietanagertzen direnak aztertuz edo/eta beraiek ezagutzen dutenetik abiatuz;zein proportzio uzten zaien animalia eta landareei eta zein espazio betetzenden pertsonen beharrak asetzeko; egoera hau hobetzeko beraiek zer egin-go luketen galdetu eta proposamen berriak egin, adierazpen mota ezberdi-nak erabiliz; e.a.

Ematen dizkiegun azalpenetan kontutan izan beharko dugu izaki bizidunenartean dagoen aniztasuna, eta normalean lantzen ez ditugun animalia etalandareez ere hitzegin beharko genukeela: intsektuak, arrainak, anfibioak,basalandareak, bertako landareak, etabar.

Irudiaren elementuak eta bertan agertzen diren erlazioak ondo aztertu ondo-ren, galdera hau plantea daiteke:

Zer egin dezakegu gure herri edo/eta hirietan guztiok (animalia, landare zeinpertsona) hobeto bizitzeko?

Gure ikasleen ideiak paperean jasoko ditugu. Horietatik ekintza mordo bat sordaitezkeen arren, guztiak betetzea seguraski zaila egingo zaigu eta beraiekinbatera gure esku dagoenaz hitzegin eta adostu beharko dugu.

Ideia hau hartuta, planteatzen da ondorengo atala, “Gure neurriko konponbi-deak” deiturikoa, eta bertan gure inguru hurbilena hobetzeko etxetik etaeskolatik egin daitezken lan errazak aurkituko dituzue.

Materiala Irudiak (karpeta honen atzekaldean)

arazoen aurrean,... gure neurriko KONPONBIDEAK

NATURAZ BLAI!___________________________________________________________ 19. ariketa

Ekintza Landareez espazioak hornitu.

Jarduera Talde osoak.

Helburua Ikastetxeko espazioak hobetzeko jarduerak burutzea.

Garapena Gelan eta pasiloetan zehar landareak jarriko ditugu. Era askotara antola daite-ke ekintza hau:

Etxetik bakoitzak ekar dezake landare bat, eta taldeari azalduko dio bere izenaeta egoki bizitzeko beharrak: kanpoan jartzeko den ala barrukoa, noiz etanolako loreak dituen, bere etxean non daukaten, e.a.

Gelan bertan mintegiak prestatu: berrerabili daitezken hainbat materialekin(arraindegietako kutxak, tetrabrik ontziak, beirazko ontziak, e.a.) mintegi txi-kiak presta ditzakegu gelan bertan. Haziak erein eta nola hasten diren behadezakegu denboran zehar. Lan hau oso interesgarria da umeekin burutzeko,baina kontutan izan beharko dugu luzeegia ere egin daitekeela erein dugun


landarearen arabera.

Egokiena aurreko proposamen biak batera burutzea litzateke, tartekatuz.

Landareen zainketa antolatu beharko dugu, ume guztiek berauen ardura izandezaten.

Materiala Etxetik ekarritako landare eta lorontziak, mintegiak prestatzeko kutxak, lan-dare aldaskak, ureztatzeko tresna egokiak, e.a.

LURRA ABERASTEKO, KONPOSTA _________________________________________ 20. ariketa

Ekintza Konposta egitea.

Jarduera Talde txikietan.

Helburuak Hondakin organikoen balioa ezagutzea.

Lurrean “zerbait” gertatzen dela konturatzea. (Beraiek ezingo dute ulertu pro-zesua baina zerbait gertatzen dela ikusi ahal izango dute).

Konposta hitza ezagutzen hastea eta esanahiaren lehen ideia hartzea.

Ura eta airearen beharra prozesu horretan.

Garapena Nola egingo dugu?

1- Lorontziaren laurdena lurrez bete eta ondoren janari hondakinak bota,lorontziaren erdiraino (koipe asko duten janariak, esnekiak edo haraginhondakinik ez).

2- Nahasketa lur geruza fin batez estali, usainik bota ez dezan eta intsekturikerakar ez ditzan.

3- Lorontzia kanpoaldean ipini, balkoi, jolastokiaren ertz batean,...

4- Lorontzia zabor poltsarekin estali.

5- Aldiro (2 edo 3 egun), pala batez lorontziaren edukina nahastu, bueltakeman honela nahasketak behar duen airea hartuko du eta. Lan hau egitenari garenean, ura bota, lurrak hezetasuna behar du, ez gehiegi: hezea man-tentzeko beste.

6- Janari hondakinak ongarri bihurtuko dira piskanaka. Hondakin guztiakdesagertu direnean, lur hori landareentzat oso aproposa izango da.

7- Gustoko duzuen landare bat landatu eta nola hasten den ikusi!

Materiala Talde bakoitzarentzat:

- Lorontzi handi bat.- Ontzia erdiraino betetzeko lurra.- Zamar poltsa handi bat.- Janari hondakin batzuk: barazki azalak, ogi pusketak, sagar edo entsalada

hondakinak,... inoiz ez koipe asko duten hondakinak (esneki edo haragi hon-dakinik ez).

LANDAREAK HAZI EGITEN DIRA____________________________________________ 21. ariketa

Ekintza Dilista eta babarrunak nola hasten diren ikusteko esperimentoa.

Jarduera Talde osoan zein talde txikietan.

Helburuak Landareak izaki bizidun bezala ulertzea.

Landareak elikatu eta hazi egiten dira.

Landareen beharrak: ura, argia, lurra.

Garapena Esperientziarekin hasi aurreko egunean dilistak beratzen ipiniko ditugu.Hurrengo egunean kristalezko ontzietan kotoia sartuko dugu. Ondoren kotoieta ontziaren paretaren kontra haziak sartuko ditugu (2 edo 3) eta pixkanaka


kotoia urez bustitzen joango gara. Hezetasun neurria hartu duenean tokiapropos baten utz daiteke ontzia.

Hurrengo egunetan kotoia hezea dagoela ziurtatu behar dugu. Lehortzenbada ur gehiago bota.

Egun gutxi barru hazia irekitzen hasten da eta sustrai txiki bat irtetzen zaiokimuarekin batera. Gehiago hasten denean lorontzi edo beste kutxa batenlanda dezakegu eta gure ikasleek nola hasten den ikusiko dute.

Ariketa berdina indaba edo babarrunekin egin dezakegu.

Esperimentoaren prozedura eta gertaerak ondo gogoratzeko, pauso bakoitzaburutu ahala umeek, egindakoa paperera pasatzea komeni da eta horixe eska-tuko zaie. Honekin material ona lortuko dugu, egindakoa pausoz pauso gogo-ratzeko, gertatutako bitxikeriak, zalantzak edo arazoak bertan isladaturikgeratuko direlarik.

Materiala - Kristalezko ontziak.- Kotoia.- Dilistak edo babarrunak.- Ura.

LANDAREEK ERE URA BEHAR DUTE ________________________________________ 22. ariketa

Ekintza Urarekin egiteko esperimentoa.


Helburuak Landareak nola elikatzen diren.

Ura, lurra eta airea kutsatzen (zikintzen) baditugu, landare horiek ere kutsatuegiten dira.

Osasun arazoak, bai landare bai beste izaki bizidunentzat.

Garapena Kristalezko ontzia urez bete eta bertara kolorante tanta batzuk botako ditugu.Ur hori kutsatua geratu dela esango diegu. Horretaz hitzegin ondoren apioabertan sartuko dugu. Ordu batzuk utzi behar ditugu gertatzen dena ikusteko.Denbora hori pasa ondoren, apioa hartu eta zurtoina moztuko diogu, ur ku-tsatu hori zurtoinetik gora nola igo den ikusiz.

Materiala - Kristalezko ontzia.- Apioa hosto eta guzti.- Janarientzat kolorante urdin edo gorria.

HAU BAI JOLASTOKI DOTOREA ____________________________________________ 23. ariketa

Ekintza Jolastokien hobekuntza.


Helburua Jolastokia hobetzeko aukerak aztertzea eta ahal dugun neurrian hobekuntzahoriek burutzea.

Garapena Jolastokia hutsik dagoen une bat aprobetxatuz, gure taldearekin bertara joaneta denon artean behaketak egingo ditugu eta hobetzeko ze aukera ematendigun aztertu.

Ikastetxe bakoitzean aukerak eta arazoak ezberdinak izan daitezke:

Berdegunerik ez dugun kasuetan, posible izan daiteke leku ezberdinetanlorontzi handiak ipintzea (margotzaileek erabiltzen dituzten pote handi horiekondo garbitu eta apaindu ondoren adibidez) eta modu honetan jolastokianzehar txoko eta funtzio ezberdina beteko duten espazioak eratu.

Fatxada baten kontra horma txiki bat eraikitzea (harriz eta adreiluz egindakoa, lurpiskat tarteetan sartuz), bertan animalia txikiak eta landareak bizitzeko adibidez.

Beste ikastetxe batzuetan berdeguneak izango ditugu baina beharbada txarto


zaindutakoak edo zikinak, eta hauetan berreskuratze lan errazak egin ditza-kegu, belarra, lore eta bulboak landatu adibidez. Guretzat baino lan zailagoakaurrikusten baditugu, guraso edo helduen laguntza ere eska dezakegu.

Materiala - Lorontziak.- Hazi eta landare ezberdinak.- Horma txikiak eraikitzeko, harriak eta adreiluak.- Lurra.

TXORIAK GURE AUZOKIDEAK______________________________________________ 24. ariketa

Ekintza Txorientzat habiak.


Helburua Txoriei gure inguruan bizitzeko tokia eskeintzea.

Garapena Txoriak beraiek egindako habietan bizi direla ezagutzea nahi dugu, baina hiriaskotan geroz eta espazio gutxiago dutela jakinez (zuhaitz eta zuhaixka gutxidaudelako, denboraldi batzuetan kanpotik negua pasatzera beste hegazti ba-tzuk etortzen direlako, e.a.), guk arazoa konpontzen lagun dezakegula ere iku-siko dugu. Gure jolastokia, habiak eta bainuak hartzeko lekuak jarriz gero, lekuaproposa izan daiteke beraientzat eta guk asko disfrutatuko dugu.

Habiak egiteko prozedura erraz bat planteatzen da ondoren:

0- Tetrabrik kutxak lortu.

1- Kutxaren goiko aldea ondo ireki eta kutxa ondo garbituko dugu.

2- Goitik hasita 5 zentimetrora zulo bat egingo dugu (hori etxeko atea izango da).

3- Kutxaren beste aldean bi zulo egingo ditugu bertatik alanbrea pasatu etazuhaitzetik zintzilikatzeko.

4- Kutxa barruan txorientzat “ohea” egingo dugu, belar lehorra, adar txikiak,oinarri leun bat lortuz.

5- Kutxa berriro itxi egingo dugu, enbalatzeko zintaz ondo lotuz (ez dadilaapurtu eta gure txoriak uxatu).

6- Toki aproposa bilatu beharko diogu habiari, guk ikusteko modukoa bainapiztiak helduko ez diren lekua (teilatu azpia, poste bat, zuhaitza,...).

7- Jartzeko orduan, kontuan hartu ahalik eta tinkoen geratu behar dela, ondoeutsi eror ez dadin.

8- Habia txoriren batek hartu duen ala ez behatu eta hori gertatzen deneanondo pasa bere irteera eta sarrerak zainduz.

Materiala - Kutxa hutsa.- Guraizeak.- Metro erdiko zati bat alanbre fin (tolesteko erraza dena).- Iltzeak eta mailua.- Enbalatzeko zinta (gogorra).

ZEREZ EGITEN DITUZTE HABIAK?___________________________________________ 25. ariketa

Ekintza Habiak zerez egiten dituzten ezagutzeko esperimentoa.

Jarduera Talde handian eta txikian.

Helburua Udaberrian txoriek beraien habiak egiteko erabiltzen dituzten materialak eza-gutzea.

Naturatik hartzen dituzten materialez aparte (belarrak, adarrak, lurra, e.a.),beste batzuk aurkituz gero ere, beraientzat gustokoak izaten direla jakitea etafrogatzea.

Garapena 1- Pertxa erronbo forman tolestuko dugu.

2- Erronbo hori saredun poltsa barruan ondo sartu eta lotuko dugu.


3- Oihal zati txikiak, artilea, haria,... sartuko ditugu sarean zehar.

4- Pertxa hori zuhaitz baten adarrean edo poste batean,... zintzilikatuko dugu(ondo lotu, eror ez dadin).

5- Egun batzuk pasa ondoren guk utzitako materialak erabili dituzten ala ezbehatuko dugu.

Materiala - Alanbrezko pertxa bat.- Poltsa saredun bat (laranja poltsa, kipula poltsa,...).- Material ezberdinen zatiak.

ETA ZER JATEN DUTE?_____________________________________________________ 26. ariketa

Ekintza Txorientzat janaria prestatzea.

Jarduera Taldeka eta bakarka.

Helburuak Txoriek gustoko dituzten janariak ezagutzea eta prestatzea.

Garapena Txoriek zer jaten duten ikustea proposatuko diegu umeei. Horretarako etxetikekar ditzaketen jaki batzuen zerrenda egin dezakegu (ogi soberakinak, gailetak,fruitu lehorrak, e.a.), umeen ustez txorientzat aproposak izan daitezkeenak.

Jolastokiko leku konkreturen bat aukeratuko dugu janari horiek uzteko. Ondozehaztu umeekin zein izango den.

Ideia batzuk aurkezten zaizkizue ondoren:

- Azal eta guzti, kakahueteak hari batetik zintzilikatuko ditugu zuhaitz edozuhaixka batean. Seguru aurkituko dituztela.

- Jolastokiaren ertz batean ogi mamia utz dezakegu. Berehala aurkitu etajango dute.

- Laranja azala ere oso gustoko dute. Hauek ere zuhaitzetatik zintzilika ditza-kegu.

- Pipak eta hainbat hazi ere jar daitezke jolastokian zehar.

- Janari horiek uzteko estalitako guneak ere presta ditzakegu, etxetxo antzera.

Materiala Janari ezberdinak.

BAINU EDERRA ___________________________________________________________ 27. ariketa

Ekintza Hegaztientzat bainu tokiak prestatzea.

Jarduera Talde txikietan zein handian.

Helburuak Txorien beharrak ezagutzea eta beraiek behatzen disfrutatzea.

Izaki bizidunentzat uraren garrantzia ezagutzea.

Txorien beharrak eta arazoez kezkak sortzea.

Izaki bizidunenganako sentiberatasuna lantzea.

Garapena Zeramika edo plastikozko plater edo ontzi zabalak lortu beharko ditugu, zen-bat eta zabalagoak hobeto, gehiago disfrutatuko dute eta; ez daitezela meta-lezkoak izan (udan gehiegi berotu eta neguan hoztu egingo lirateke).

Bost edo sei zentimetro urez beteko ditugu. Ontziek beti ura dutela ziurtatubeharko dugu eta horretarako taldea antolatu beharko dugu, arduradunaktxandakatuz. Neguan ura izozten ez zaigula ziurtatzea eta zaintzea ere beha-rrezkoa izango da.

Hurrengo lana toki egoki bat bilatzea izango da. Ahal izanez gero gelatik ondoikus daitekeen lekua aukeratuko dugu, txoriak molestatu gabe behatzea posi-ble den lekua. Eta ez ahaztu izutuko dituen animaliarik gabeko tokia izanbehar duela.

Materiala Zeramika edo plastikozko ontziak eta ura.


egindakoa komunikatzen... KOMUNIKAZIORAKO EKINTZAK

Atal honetan proposatzen diren ekintzen helburua, gai honetaz egindako lanen bilduma,laburpen eta bergogorapena da. Gelan egindakoa oso komenigarria da beste pertsona(eskolako edo kanpoko) batzuei aditzera ematea, jasotako informazioak ere besteekinelkartrukatzea, hori guztia burutzeko hainbat tresna eta metodo erabil daitezkeelarik.

Ekintza ezberdinei lotura bat ematea oso erraza egingo zaigu jai bat antolatzearen aitza-kiarekin, beraz horixe da proposatu eta antolatzen has gaitezkeena, gelako jaia.

JAI BAT ANTOLATZEN _____________________________________________________ 28. ariketa

Ekintza Jai baten antolaketa.


Helburuak Talde osoak ekintza honen antolaketa prestatu eta burutzea.

Guraso eta beste eskolakideekin ekintza bateratuak burutuz disfrutatzea.

Ardurak banatzea eta berauekiko erantzukizuna lantzea.

Garapena Jai bat egitea proposatuko diegu ikasleei, ikasi eta egin ditugun hainbat languraso eta lankideei erakusteko. Beraien gustoko ekintza izango da. Hasierabatetik hainbat arlo ondo prestatu behar direla adieraziko diegu eta denonartean kontutan izan beharko ditugun egitekoak zeintzuk izango diren pen-tsatu eta antolatzen hasi beharko dugu.

Unitatean zehar egindako ekintzen bilduma izan daiteke jai hau, gaiarimomentuz bukaera emango diona. Hona hemen ideia eta proposamen batzuk:

Antzezpena______________________________________________________________ 29. ariketa

Ekintza Ipuinaren dramatizazioa.

Jarduera Bakarka txotxongiloak egin eta taldeka emanaldia prestatu.

Helburua Ikasitakoa besteei komunikatu; adierazpen mota ezberdinak erabili.

Garapena: Ikasitako ipuinaren antzezpena egingo dugu. Guztien artean antzezpen saiohonen gidoia presta daiteke, ipuinean ikasi genuena gogoratuz eta besteeiazaldu nahi diegun mezua zehaztuz. Guztiok gidoi hori ikasi eta entseiatukodugu ikasleak taldeka banatuz.

Materiala Ipuineko pertsonaien marrazkiak. 41. orrialdean.

Zenbat lan egin dugun ___________________________________________________ 30. ariketa

Ekintza Bideo emanaldia edo/eta argazki erakusketa. Espazio ezberdinetan egin ditu-gun hobekuntza lanak gurasoei erakustea.


Helburuak Espazio ezberdinetan egin ditugun hobekuntza lanak gurasoei erakustea.

Egindakoa bergogoratzea.

Garapena Lan honetan zehar egin ditugun hainbat ekintza guraso eta beste ikasleei era-kustea nahi dugu.

Ekintza horiek bideoz grabatuta baldin badaude baliabide egokia izango duguadierazpen horretarako. Bestela prozesuan zehar ateratako argazkiekin era-kusketa bat egin daiteke eta umeek ikusten dutena komenta dezakete: zeregin zen, non, nortzuek eta nola, zergatik egin zuten. Argazki bakoitzarenazpian denon artean adostutako esaldi adierazgarri bat jarriko dugu.


Eskolako espazio ezberdinetan egin ditugun lanak ere erakustea komeniko li-tzateke eta horretarako ibilbide bat antola daiteke: animaliei laguntzeko egin-dako lanak (jantokiak ikusi, bainutokiak, jolastokian zehar ipinitako habiakerakutsi,...) eta landareekin egindakoak (mintegiak, landaketak,...).

Materiala Bideo zinta edo/eta argazkiak.

Gela apaindu eta antolatzen______________________________________________ 31. ariketa

Ekintza Jai egunerako espazioa prestatzea.

Jarduera Talde handia edo/eta txikian.

Helburua Behar berezien arabera espazioaren antolaketa ezberdinen beharra ikustea.

Apainketa lanak burutzea.

Garapena Jai honetara etorriko diren pertsonei harrera egiteko espazioak apaindu etaprestatuko ditugu. Ikasleekin talde handian gaudenean eta festa hau burutze-ko beharko dugunaz hitzegitean tratatu beharreko beste puntu bat izango dahau. Ikus dezatela egitarauaren arabera (txotxongilo saioa, bideo emanaldia,erakusketa,...) espazioak modu batez edo beste batez prestatu beharko direlaeta etorriko den jende kopuruak ere zerikusia duela. Honez gain, espaziohorien apainketarako ere zerbait berezia egitea pentsa eta antola dezakegu,jai eta festa kutsua emateko.

Materiala Unitatean zehar egindako ikasleen lanak edo bereziki espazioak apaintzekoegin daitezkeenak.

Gonbidapenak egiten ____________________________________________________ 32. ariketa

Ekintza Festarako gonbidapenak egitea.

Jarduera Talde handian eta bakarka.

Helburua Informazioa emateko adierazpen mota ezberdinak erabiltzea.

Garapena Guztion artean jaira nortzuk gonbidatu nahi ditugun pentsatuko dugu eta on-doren egin nahi duguna nola adieraziko diegun erabakiko da. Bakoitzarentzatgonbidapen txartel bat bidaltzea izan daiteke aukera bat eta hau nola egingodugun antolatu beharko dugu. Zenbat egin behar diren, nola egingo ditugun(etxetik ekar ditzakete eredu batzuk), ikasle bakoitzak zenbat egin behardituen kalkulatu, nola egituratuko diren (jarri behar ditugun datuak, nolaapainduko dugun,...).

Materiala Ereduaren arabera, paperak, margoak, eta orokorrean eskulanak egitekomateriala.

Mila esker zure laguntzagatik ____________________________________________ 33. ariketa

Ekintza Lagundu digutenei eskerrak ematea.


Helburua Ematen diguten laguntza eskertzea.

Garapena Lan honetan zehar lagundu diguten pertsonei eskerrak emateko modua bila-tzen ahaleginduko gara denon artean. Gure festara gonbidatuko ditugunez,une hori aprobetxatuko dugu horretarako.

Eskertzeko modu ezberdin asko izan ditzakegula komenta dezakegu, adibidebatzuk jarriz eta umeei ideia gehiago eskatuz. Honetaz hitzegin ondoren, guknola eskertuko ditugun pentsatuko dugu. Taldean sortzen diren ideiak kontu-tan hartu beharko ditugu eta guztiei egokien iruditzen zaiguna aukeratu: elka-rrekin egindako ekintzaren argazki bat oparitu edo taldeak bereziki asmatuta-ko “olerki” bat errezitatu, denon artean osatutako marrazki bat oparitu, e.a.

Materiala Aukeratutakoaren arabera.


Hau konpondu beharra dago! ____________________________________________ 34. ariketa

Ekintza Konponbideak bilatzen.


Helburua Arazoak konpontzeko bide ezberdinak ezagutzea.

Bakoitza, bere mailan, arazoen konponketan saiatzea.

Garapena Egindako lan honetan zehar, arazoren bat ikusi edo zerbait hobetzeko auke-ra/beharra ikusi badugu, konpontzeko bideak zeintzuk izan daitezkeenkomenta dezakegu guztion artean. Bide bat, dagokion tokira gertatzen dena-ren informazioa eta gure proposamen edo eskaria bidaltzea izan daiteke.Adibidez, atera garen parkeko esparruren bat oso txarto ikusi badugu (zikina,arriskutsua,...), dagokion arduraduradunari ohar bat bidal diezaiokegu egoeraazalduz eta hobekuntzak proposatuz.

Beste arazo batzuk ikastetxean bertan konpontzekoak izan daitezke eta gura-soekin jai honetan gaudela aprobetxa dezakegu, gertatzen dena azaltzeko etakonponketa horietan laguntza eskatzeko.

Materiala Egingo dugunaren arabera, gutunak edo argazkiak erabil ditzakegu.

Lagunduko diguzue? _____________________________________________________ 35. ariketa

Ekintza Jolastokian burutzeko hobekuntzak.

Jarduera Talde handian eta jendearen laguntzaz.

Helburua Jolastokiaren hobekuntza lortzea.

Garapena Honako hau aurreko ekintzarekin lot daiteke. Gure jolastokia girotzea eta atse-ginagoa egitea lortu nahi da eta horretarako guraso eta beste inguruko heldubatzuei laguntza eskatuko diegu, gehien bat espazio handia bada aukeratuta-koa eta erabili beharreko materialak (margoak, disolbatzaileak, lanabesak, e.a.)umeentzat egokiak ez badira. Erraz egin daitezkeen hobekuntza asko proposadaitezke:

• Hormen margoketa: Jolastokiko hormaren bat margotu eta gure naturareki-ko zaletasuna auzo eta gurasoei adierazi eta esparru hori atseginago etabiziago egin.

• Txokoak bereiztea: Adin honetako ikasleek gustoko izaten dituzten txokoezberdinak presta daitezke, “izkuta” daitezken lekuak (etxe itxurakoak edoumeak barruan sartzeko moduko tutu lodiak,...), animalia txikiak aurki di-tzaketen berdeguneak, zirkuito antzerakoak, e.a.

• Eserlekuak ipintzea: Beraien neurriko jarlekuak ipintzea jolastokiko txokobatean lasai egon nahi dutenentzat.

• Jolas tradizionalen margoketa: galduta ditugun hainbat aspaldiko jolasberreskuratzeko modu egokia izan daiteke lurrean behar diren markak mar-gotzea eta jolasaren prozedura umeei erakustea.

Materiala Ekintzaren arabera, margoak, pintzel edo brotxa lodiak, arropa zaharrak, etaekintza ahalik eta egokien eta arriskurik gabe egiteko aurrikusi beharko ditu-gunak.


g u r e h e r r i a

f i t x a k f i t x

a k f i t x a k f i

t x a k f i t x a

k f i t x a k f i t

x a k f i t x a k

f i t x a k

INGURUGIRO HEZKUNTZARAKO MATERIALAK


PAISAJEA BEHATZEN.Izena _________________________________________________________Marka ezazu gurutze batez zauden lekutik ikusten duzuna.


ZER ETA NON?Izena _________________________________________________________Lotu gezien bidez zabor mota bakoitza dagokion edukinontziarekin.

fruta-azalak

paperak

pilak

kaxak

botilak

janari-hondarrak

edalontziak

hautsitako ipuinak


HAUEK BAI ZIKINAK! Izena _________________________________________________________Esaiezu pertsona hauei zer egin behar duten zaborrekin.


BEGIRA ZER GERTATU DEN! Izena _________________________________________________________Zer gertatzen da ondoren?


Izena __________________________________________________Margotu, moztu eta jolas ezazu lagun hauekin.

nuestro pueblo - ingurumena.ejgv.euskadi.eus · - Matematika mintzaira: Hainbat kontzeptu lantzen...

Documents

Transcript of nuestro pueblo - ingurumena.ejgv.euskadi.eus · - Matematika mintzaira: Hainbat kontzeptu lantzen...