O ACCESO ABERTO

UNHA OBRIGA, UNHA OPORTUNIDADE. O RUC.

O acceso aberto

Por acceso aberto á literatura (científica), entendemos a súa dispoñibilidade gratuíta en Internet, para que calquera usuario a poda ler, descargar, copiar, distribuír ou imprimir, coa posibilidade de buscar ou enlazar ao texto completo, recolectar os artigos para indexarlos, pasalos como datos para software ou utilizarlos para calquera outro propósito lexítimo, sin máis barreiras financeiras, legais ou técnicas que aquellas que supoña o feito de acceder a Internet. O único límite á reprodución e distribución dos artigos publicados, e a única función do copyright neste marco, non será outra que a de garantirlles a os autores o control sobre la integridade do seu traballo e o dereito a ser recoñecido e citado”. Budapest Open Access Initiative (BOAI) 2001

• Por que? É unha reacción ás circunstancias da publicación científica

• Como?

– Ruta dourada: revistas en acceso aberto

– Ruta verde: repositorios

Crecimiento del precio de las revistas entre 1996-2002 Fuente: Informe Apei sobre acceso abierto

• Revistas de pago que tras embargo (6-12 meses) abren os artigos ou os arquivan en repositorios. Ex.: American Journal of Human Genetics

• Revistas nas que los autores pagan: PLOS, BioMed Central (publica Biotechnology for Biofuels (FI = 5.55), BMC Biology (FI = 6.53) Journal of Cheminformatics (FI = 3.59)…

• Modelo híbrido (open choice). Ex. Springer Open Choice

• Editoriais que publican con peer-review cobrandolles aos autores, e de balde sen revisión

• Revistas subsidiadas

Acceso aberto en revistas (ruta dourada)

• Directorios – De revistas de acceso aberto: DOAJ

(busca revistas e contidos) Open Science Directory (Revistas e libros pero non contidos)

– De revistas: Dialnet, Latindex

– De libros DOAB (libros)

Busca de artigos de revistas e libros en acceso aberto

• Plataformas de revistas e libros: Open Reseach Network, InTech, Hindawi, BioMed Central, Chemistry Central…

• Directorios de repositorios e recolectores: ROAR, RECOLECTA, OAISTER

• Repositorios: – Institucionais

– Temáticos: Arxiv (Física e disciplinas afines), PubMed Central (Biomedicina), IWMI (Auga), FAO, Open Marine Archive…

– De materiais concretos: de teses (Teses de Doutoramento en Rede)

Evolución del nº de repositorios institucionales españoles registrados en el ROAR

• Facer accesibles datos (científicos, históricos, xeográficos, gubernamentais...) expostos nun formato aberto e estándar, de modo que podan ser utilizados para alimentar servizos e aplicacións.

• Comeza a formar parte dos requisitos de convocatorias de financiación: Horizon 2020 ten un proxecto piloto

Acceso aberto aos datos (Open Data)

• Onde? – Open government :

• Abert@s (Xunta de Galicia)

• Datos.gob.es (España)

• Portal de Datos Abertos da Unión Europea

– Repositorios/ portais temáticos

– Espazos persoais: Figshare

– Revistas (ex. American Journal of Human Genetics) Scientific Data (Nature Publishing)

Química: Cambridge Structural Database ChemSpider eCrystals PubChem

Ciencias do Medio Ambiente de Xeoloxía Marine Geoscience Data System (MGDS) National Climatic Data Center (NCDC) National Oceanographic Data Center (NODC) National Snow and Ice Data Center (NSIDC) Global Change Master Directory

XIS e Xeografía GeoCommons.com Federal Geographic Data Committee

Ciencias da vida Dryad Protein DataBank UniProt Gene Expression Omnibus

Física HEP Data NIST Physical Standards Laboratory

National Nuclear Data Center

… e no RUC !!!

O acceso aberto e os deritos de autor

Esquema dos Dereitos de Autor. Fonte: Guía práctica sobre los derechos patrimoniales o de explotación (copyright) y su relación con el auto-archivo en repositorios de acceso abierto.

• Caso habitual: sinatura dun copyright transfer agreement (CTA) cesión exclusiva do copyright o autor, salvo para casos específicos [uso persoal ou fines docentes] cede e perde o control sobre a explotación e o uso da súa obra

tería que solicitarlle á editorial permiso si a quere reproducir, distribuír, comunicar públicamente ou transformar [traducir, adaptar...]

• Non aceptar contratos que supoñan a cesión total de dereitos

• Propoñer licenzas como as de JISC-SURF

• Engadirlles aos contratos tipo unha addenda (ex. a de Scientific Commons e SPARC ou a elaborada para os proxectos financiados pola Unión Europea).

– Hai que asinar o contrato e a addenda, engadirlle ao contrato “sen prexuízo da addenda que se achega”, facer copia de ambas as dúas para arquivo persoal e enviarllas ao editor.

– Unha vez asinado o acordo pódeselle pedir á editorial que acepte la inclusión desta addenda.

• Comprobar a política da revista/editor

Opcións

En RoMEO / Dulcinea

Na propia revista / editora

Comprobar a política da revista/editor

• NON • Calquera traballo é susceptible de ser

plaxiado desde o momento en que se da a coñecer.

• As TIC permiten copiar e pegar máis facilmente, pero tamén detectar mellor o plaxio, especialmente, cando os artigos de orixe están en internet.

• OA ten licenzas propias que protexen os dereitos dos autores, que poden decidir que tipo de licenza aplicar á súa obra.

O OA permite o plaxio?

+ visibilidade

+ detección do plaxio

A obriga do acceso aberto

Na UDC:

• 26 de xaneiro de 2006: sinatura da Declaración de Berlín.

• Desde 2011 e 2012 adaptáronse normativas:

– TFG / TFM unha selección deposítase no RUC

– Teses deposítanse no RUC

En España: • Real Decreto 99/2011 polo que se regulan os ensinos oficiais de doutoramento.

– Art. 14.5. 5. Una vez aprobada la tesis doctoral, la universidad se ocupará de su archivo en formato electrónico abierto en un repositorio institucional y remitirá, en formato electrónico, un ejemplar de la misma así como toda la información complementaria que fuera necesaria al Ministerio de Educación a los efectos oportunos.

• Lei 14/2011 da Ciencia, a Tecnoloxía e a Innovación. Art. 37:

– 2. El personal de investigación cuya actividad investigadora esté financiada mayoritariamente con fondos de los Presupuestos Generales del Estado hará pública una versión digital de la versión final de los contenidos que le hayan sido aceptados para publicación en publicaciones de investigación seriadas o periódicas, tan pronto como resulte posible, pero no más tarde de doce meses después de la fecha oficial de publicación.

– 3. La versión electrónica se hará pública en repositorios de acceso abierto reconocidos en el campo de conocimiento en el que se ha desarrollado la investigación, o en repositorios institucionales de acceso abierto.

– 4. La versión electrónica pública podrá ser empleada por las Administraciones Públicas en sus procesos de evaluación.

• Programa Estatal de Fomento da Investigación Científica e Técnica de Excelencia,

Subprograma Estatal de Xeración de Conoñecemento e Programa Estatal de Investigación, Desenvolvemento e Innovación Orientada aos Retos da Sociedade – “las publicaciones científicas resultantes, total o parcialmente, de la financiación otorgada al

amparo de la presente convocatoria deberán estar disponibles en acceso abierto. Para ello, los autores podrán optar por publicar en revistas de acceso abierto, o bien por autoarchivar en repositorios institucionales o temáticos de acceso abierto, los trabajos científicos que hayan sido aceptados para su publicación en publicaciones seriadas o periódicas”

– “En el concepto de costes directos serán elegibles los siguientes gastos... g) Gastos de publicación y difusión de resultados incluidos aquellos que pudieran derivarse de la publicación en revistas de acceso abierto...”

En Europa: • Obriga de publicar en aberto a información financiada total ou parcialmente polo

European Research Council coas condicións: – O máis rapidamente posible e non máis tarde de 6 meses tras a publicación oficial. Igual para

os datos primarios e outros [ex. códigos informáticos]. – Prioritariamente en repositorios temáticos [PubMed, ArXiv…], despois en repositorios

institucionales e, como última alternativa, en páxinas persoais.

• No Sétimo Programa Marco -FP7- o 20% do financiamento era para un proxecto piloto sobre OA: – Depósito da versión final aceptada ou do artigo publicado, en repositorios temáticos ou

institucionais – En 6 meses desde a publicación. – Reembolso do custo se se publica en revistas OA (debe aparecer na proposta).

• Horizont 2020 obriga a depositar no acceso aberto: – O artigo final ou a versión definitiva tras a revisión entre pares – Nunha revista en OA ou – Nun repositorio: máximo 6 meses tras a publicación – En todo caso, débense proporcionar os metadatos a través dun repositositorio incluíndo:

• os termos: "European Union (EU)" ,"Horizon 2020", "Euratom" e “Euratom research and training programme 2014-2018"

• O nome do programa, o seu acrónimo e o seu número • os datos da publicación e o período de embargo, se o houbera • o identificador persistente

– Tamén recolle o acceso aos datos para os proxectos incluídos no Open Research Data Pilot.

Beneficios do acceso aberto e do arquivo en repositorios

Para os autores • Máis visibilidade:

– Os materiais do repositorio descríbense con metadatos estandarizados.

– Os buscadores web dan prioridade aos contidos dos repositorios.

• O repositorio xera estatísticas de uso e descarga.

• Garantía de preservación asigna unha URI para la cita do documento.

• O repositorio inclúe os datos da publicación reflíctese no índice de citas, índice H...

• Será evaluable para a carreira profesional.

• Autoarquivar antes de publicar pode xerar citas previas (índice de latencia).

• O plaxio é máis fácil de detectar. • Garantiza ter acceso á documentación

ou aos datos da investigación de oturos compañeiros.

Para a universidade • Aumenta a visibilidade. • Mellora a súa imaxe corporativa e prestixio. • Implica a rendibilidade da investigación

financiada con fondos públicos. • Garantiza a preservación dixital da súa

produción científica. • Agrupa a documentación xerada.

Análisis de la comparación de diversos estudios sobre la posible ventaja en el número de citas en artículos en OA

(Swan, A., 2010)

O RUC: Repositorio da Universidade da Coruña

Aloxa documentos procedentes das actividades docente e investigadora da UDC, editada por ela ou da que é propietaria. Inclúe múltiples formatos: textuais, multimedia, imaxes…. Caracterízase pola súa: • interoperabilidade, • libre acceso e • preservación a longo prazo

6 comunidades divididas en subcomunidades e coleccións: 1. Investigación:

– Divídese en 2 niveis de sub-comunidades que reflicten a estrutura simplificada da investigación na UDC: Departamentos Grupos de investigación e Unidades de investigación • Cada unha inclúe espazo (Coleccións) para : Artigos, Congresos, Conferencias, etc., Documentos de

traballo, Libros, Capítulos, etc.

– Ademais inclúe como subcomunidades: • Teses de doutoramento. • OpenAIRE: publicacións resultantes das investigacións financiadas no 7PM e Horizonte 2020.

2. Revistas UDC: AmbientalMente sustentable, Cadernos do Laboratorio Xeolóxico de Laxe...

3. Congresos UDC: Reunión (1992, 1994, 1996) e Simposio (1998) Científico en Biología Celular y Molecular, International Congress Biotechniques for Air Pollution Control (2005), Cursos de verano...

4. Biblioteca UDC - Coleccións Especiais. 5. Traballos académicos: TFM e seleccionados polas comisións académicas

correspondentes. 6. Docencia: materiais docentes e temas de aprendizaxe. Organizado por

titulacións.

Estrutura do RUC

• Nome: utilizar sempre a mesma forma • Arquivos:

– Formatos normalizados de código aberto. • PDF aberto, sen restriccións de seguridade para abrir, copiar ou imprimir os buscadores poderán indizalo

– Descritos cos metadatos (autor, título...) adecuados. – Nomeados sen espazos, tiles ou caracteres no ASCII:

• Dereitos de autor: – O autor retén os seus dereitos e lle concede á UDC unha licenza non-exclusiva de distribución. Pódese elixir

entre unha licenza CC o a redactada pola UDC. – Se o documento está asinado por varios autores é necesario o consentimento de todos eles. – Se xa se publicou hai que comprobar se é legal o seu depósito e cando. – Se se detecta plaxio pódese pór en coñecemento dos administradores do RUC para que contacten coa

persoa. Tamén se pode solicitar a intervención de tribunais.

• Non todo ten que ser textual: – Imaxes: fotografías de animais ou plantas, microfotografías, diapositivas, escaneado de materiais biolóxicos

como herbarios... – Datos: paquetes de datos producidos durante as investigacións. – Grabacións. – Presentacións: por exemplo, PowerPoint levados a congresos e que amosan resultados parciais da

investigación. – Calquera outro que poda ter valor para a súa reutilización.

Antes de autoarquivar no RUC

Apelidos_Nome_Ano de publicación_Palabra significativa González Nuñez Luisa ultimo artículo.pdf

GonzalezNunez_Luisa_2014_Organometalicos.pdf

e agora……… a practicar!