ONDARE ZIBILA Laudio LlodioERMITA DE SAN JUAN Larrazabal auzoko biztanleei erlijio elizkizunetan...
Transcript of ONDARE ZIBILA Laudio LlodioERMITA DE SAN JUAN Larrazabal auzoko biztanleei erlijio elizkizunetan...
ONDARE ZIBILAPATRIMONIO CIVIL
UGARTE DORRETXEA CASA TORRE DE UGARTE
Egun udalerrian dagoen bando-gerra garaiko etxe dorre bakarra, XIV eta XV mendekoa.
Única casa torre que permanece en el municipio data de la época de la guerras de banderizos (s.XIV y XV).
ANUNTZIBAIANUNTZIBAI
XVIII. mendeko zubi eta baselilza, XX. mendean eraikitako jauregia eta Erdi Aroko dorretxe baten aztarnak eta burdinola baten hormatzarrak sortzen duten multzo monumentala.
Cunjunto monumental con puente y ermita del XVIII y palacio del XX y restos de casa torre y ferrería medieval.
KATUXA JAUREGIAPALACIO DE KATUXA
XVIII. mendeko Ugartetarren jauregi barrokoa.
Palacio barroco de los Ugarte del s. XVIII.
ZERAMIKA LANTEGIA FÁBRICA DE CERÁMICAS
Urkixo Markesaren ekimenez, XIX. eta XX. mendeen artean udalerrian eraiki zen aurreneko lantegi industriala.
Primera industria del municipio puesta en marcha por el
marqués de Urkijo entre los siglos XIX y XX.LAMUZA PARKEA
XIX. mendearen bukaeran eraiki zen bizitegi-gunea Urkixo Markesena. Gaur egun publikoa da eta udalaren kultura-jarduerak bertan egiten dira.
Complejo residencial que perteneció a los marqueses de Urkijo se construyó a finales del XIX. Hoy es público y alberga parte de la actividad cultural del municipio.
ERMUKO ANDRA MARIA SANTA MARÍA DEL YERMO
Monumentu-multzo paregabea, non estilo gotikoko eta inguruneko berezko balio naturalak aintzakotzat hartu behar diren.
Conjunto monumental en el que destaca su iglesia gótica y el entorno natural donde se localiza.
SAN BARTOLOMÉ BASELIZAERMITA DE SAN BARTOLOMÉ
Erdi Aroko hainbat osagai arkitektoniko ikusgai dituen baseliza ederra. Ahozko tradizioaren arabera, berau izan zen Laudio herriaren jatorrizko parrokia. Larrea auzoan, egun Larra izenez ezaguna.
Ermita en la que aún se aprecian bellos elementos arquitectónicos del final del Medievo. Según la tradición oral local, fue la primitiva parroquia del municipio, en Larrea, hoy conocido como Larra.
ELURZULOAKNEVERAS
Bi ziren Laudion elurra biltzeko erabili ziren zuloak, bata Mostatxa mendiaren hegian eta, bestea, San Antonio baselizatik gertu. XVII. eta XVIII. mendeetan zulo haietan elurra metatxen zen neguan zehar, geroago, udan, erauzteko. Izotz horrekin, jaietan txilinbran izeneko edaria bat egiten zen.
Existen dos conocidas (en la aldera del Mostatxa y cerca de la ermita de San Antonio) donde en el siglo XVII y XVIII se acumulaba nieve en invierno para extraerla en verano. Con el hielo se elaboraba una bebida utilizada en fiesta y conocida como txilibran.
TEILERIATEJERA
Zumeltzabeko auzoan inguru hauetako teileri bakarrenetakoa kontserbatu da. XV. mendetik aurrera erabili izan ziren teila, adreilu zein baldosak egiteko.
En el barrio de Zumeltzabekoa se conserva una de las únicas tejeras de los alrededores. Se emplearon desde el siglo XV para hacer tejas, ladrillos y baldosas.
KAROBIAK CALEROSOhikoenak, mendian egiten ziren hobi batzuk ziren. Hala ere, baziren bereziago batzuk, eraikuntza iraunkor bat zutenak. Horiek dira mapan islatu direnak, etnografiaren ikuspuntutik, interes handia dutelako. Kareak era guztietako erabilpenak zituen: soroak sendotzeko ongarri moduan, margo edo mortero gisa, desinfektatzeko eta iraunarazteko.
Son innumerables los caleros que a forma de hoyas se excavaban en los montes del municipio pero se han marcado algunos de los más reseñables que tienen una construcción específica. La cal se utilizaba como enmienda en el suelo, como pintura, como mortero, como desinfectante y conservador.
DOLAREALAGAR
Aipagarria da, udalerrian ezagutzen den bakarra baita, Isusi auzoan, Goikoetxe baserrian, kokatua.
Destaca la presencia del único conocido en el municipio en caserío particular del barrio Isusi (Goikoetxe).
KORTINAK (KIRIKIÑAUZIAK)CORTINAS
Harrizko eraikin borobil handi batzuk dira. Bertan gaztainak bere triku azala eta guzti gordetzen ziren. Ondoren gatzatu eta zapore handiago lortzeko bi hilabetez bertan izaten zituzten. Pagolarreko magalean (El Mendin) edo Tardamonten ikus daitezke horietako batzuk.
Son unas grandes construcciones circulares de piedra en donde se guardaban las castañas con su erizo. Allí, en su interior, sazonaban absorbiendo las sales del erizo durante uno o dos meses para alcanzar un mayor sabor. Destacan algunas en las faldas de Pagolar (El Mendi) o en Tardamonte. HARROBIA
CANTERATXONDORRACARBONERA
GERRA AZTARNAKRESTOS BELICOS
TXAKOLIMila urte baino gehiagoko tradizio dokumentatua du, 964 urteko agiri batean, Gardeako Done Jakue eta San Biktor monasterioaren mahastiak aipatzen dira. Horien artean, sona handia izan zuten Kurtze baserrian-“Gardeako txakolina” izengoitiaz ezaguna-edo Magdalenakoan egiten ziren ardo zuri berezi hauek. Egun, Beldui baserrian ere, beren mahasti eta sotoan, txakolina ekoizten dute.
Llodio tiene una tradición milenaria ya que ya en el año 964 se documenta la existencia de viñas en el monasterio de Santiago y San Víctor de Gardea. Todavía hoy se conserva el caserío de Kurtze-conocido con el sobrenombre de “El Txakoli de Gardea”-o el de Magdalena. Hoy en día hay una bodega en el caserío de Beldui y varios viñedos.
LAMUZAKO DONE PETRI ELIZAIGLESIA DE SAN PEDRO DE LAMUZA
Barruko erretaula eta bere burdinazko arkupeagatik da ezaguna, Euskal Herrian bakarra.
Destaca su retablo barroco y su pórtico de hierro, único en Euskal Herria.
SAN JOAN BASELIZAERMITA DE SAN JUAN
Larrazabal auzoko biztanleei erlijio elizkizunetan zerbitzua emeten zien. Gaur zaharberrituta dago eta alboan bolatokia dauka.
Antigua parroquia de la feligresía de Larrazabal hoy ermita restaurada con juego de bolos anexo.
BITORIKA BURDINOLAFERRERÍA DE BITORIKA
Irin fabrika gisa izandako azken jardueragatik da ezaguna. Erorita dago gaur egun.
Conocida como fábrica de harinas por su última actividad. Actualmente en ruinas.
BITORIKA ZUBIAPUENTE DE BITORIKA
Burdinolaren inguruari lotuta, erdi-puntuko arku batez eraikitako zubi ederra.
Bonito puente de medio punto semiderruido del s.XVIII, formaba parte de la ferrería.
ONDARE ZIBILAPATRIMONIO CIVIL
ONDARE ERLIJIOSOA PATRIMONIO RELIGIOSO
ARKITEKTURA ONDAREA: ELEMENTU TXIKIAK PATRIMONIO ARQUITECTÓNICO: ELEMENTOS MENORES
ONDARE NATURALA PATRIMONIO NATURAL
BASABIDEAK:
GR-123 KONTRABANDISTEN BIDEA RUTA DE LOS CONTRABANDISTASERREKABIETA BIDEZKASENDA DE ERREKABIETA GASTAINONDOETAKO BIDEXKA SENDA DE LOS CASTAÑOS GARBE BIDEXKASENDA DE GARBE
EREMU BIDEXKASENDA DEL PARQUE DEL YERMO BURDIN HESIA BIDEXKA (I.)SENDA CINTURÓN DE HIERRO IBURDIN HESIA BIDEXKA (II.)CINTURÓN DE HIERRO II
LaudioLlodio
1
2
4
6
3
3
3
5
1 2
5
2
SAN ROKE BASELIZAERMITA DE SAN ROQUESAN ANTONIO/SANTA APOLONIA BASELIZAERMITA DE SAN ANTONIO/SANTA APOLONIA SANTA LUZIA BASELIZAERMITA DE SANTA LUZIASAN IGNAZIO ELIZA (UGARTE)IGLESIA DE SAN IGNACIO DE UGARTEDONE MIKEL BASELIZAERMITA DE SAN MIGUEL DE ANUNTZIBAI
ERMITA DE SAN MIGUEL ARCANGEL DE GALMAKASANTA ANA ELIZAIGLESIA DE SANTA ANA DE ARETASANTA KURUTZ ELIZAIGLESIA DE SANTA CRUZ DE GARDEASANTA KURUTZ BASELIZAERMITA DE SANTA CRUZ DE GARDEA
5
6
7
8
9
10
12
13
11
4
6
7
1
2
3
4
5
6
7
4
1
Argazkiak/fotos: Jose Mari Castillo
1
7
5
4
6
3
2
1
7
6
2
5
3 4
7
1
68
5
2
4
9
11
10
13
12
3
ERMUKO ANDRA MARIA SANTA MARÍA DEL YERMO
SANTA LUZIA
SAN ANTONIO ETA SANTA APOLONIA
UGARTE DORRETXEACASA TORRE DE UGARTE
LAMUZA PARKEAPARQUE DE LAMUZA
ZERAMIKA LANTEGIAFÁBRICA DE CERÁMICA
KATUXA JAUREGIAPALACIO DE KATUXA
BITORIKA BURDINOLAFERRERÍA DE BITORIKA
ANUNTZIBAI MULTZO MONUMENTALACONJUNTO MONUMENTAL DE ANUNTZIBAI
BITORIKA ZUBIAPUENTE DE BITORIKA
SAN INAZIOSAN IGNACIO
DONE ERROKESAN ROQUELAMUZAKO DONE PETRISAN PEDRO DE LAMUZA
LAMUZAKO DONE PETRISAN PEDRO DE LAMUZA
ANUNTZIBAIKO DONE MIKELSAN MIGUEL DE ANUNTZIBAI
ANUNTZIBAIKO DONE MIKELSAN MIGUEL DE ANUNTZIBAI
DONE MIKELSAN MIGUEL
SANTA KURUTZ
SANTA KURUTZ
SAN JOAN