PAIDEIA 62 Layout 1 - theatrodromou.files.wordpress.com · Τεύχος 62, mάρτιος 2011...

ΠΑΙΔΕΙΑ&ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΤΕΥΧΟΣ 62 • ΣΑΒΒΑΤΟ 26 ΜΑΡΤΙΟΥ 2011

AΦΙΕΡΩΜΑ «ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΝΕΟΛΑΙΑ»ΘΟΔΩΡΗΣ ΣΠΥΡΟΣ

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ - ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ & ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΙΜΟΣ

ΘΑΝΑΣΗΣ Χ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ

ΝΙΚΟΣ ΛΕΑΝΔΡΟΣ

Νομοσχέδιο εκπαιδευτικήςυποβάθμισης - Κριτικές

παρατηρήσεις στο σχέδιο νόμου του Υπ. Παιδείας

Δρόμοι Νεολαίας: Από την μεταπολίτευσημέχρι σήμεραΑΛΚΗΣ ΡΗΓΟΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

2

Περιοδική έκδοση της «Αυγής»

Κυκλοφορεί μαζί

με την «Κυριακάτικη Αυγή»

την τελευταία Κυριακή κάθε μήνα

Τεύχος 62, Mάρτιος 2011

Διεύθυνση Έκδοσης:

Δημήτρης Αλεξόπουλος

Στη Σύνταξη του τεύχους συμμετείχαν:

Άλκης Ρήγος,

Παύλος Χαραμής,

Δημήτρης Παπανικολόπουλος,

Βασίλης Ρόγγας,

Θανάσης Θεοδώρου

Επικοινωνία:

[email protected]

Επιμέλεια:

L• Press, τηλ. 210 82.28.258

Ιδιοκτησία:

«Η ΑΥΓΗ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ

ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Α.Ε.»

Διεύθυνση: Αγ. Κωνσταντίνου 12,

Τηλ. 210 52.31.831

Fax: 210 52.31.822

3 ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

4 OΞΥΤΟΝΑ

5 ΦΟΙΤΗΤΙΚΑ

10 ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

22 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΠΑΙΔΕΙΑ

6 «ΠΕΡΙ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣή ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΠΑΞΙΩΣΗΣ»

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

7 ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠ. ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Π.Χ.

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

8 ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΜΠΟΛΟΝΙΑ

ΜΙΧΑΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΚΑΚΗΣ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΝΕΟΛΑΙΑ

11 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ, ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΦΑΙΡΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΘΟΔΩΡΗΣ ΣΠΥΡΟΣ

13 ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ

ΓΙΑ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ – ΑΡΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ-ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ,

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΙΜΟΣ

14 «ΕΔΩ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΑ;»


16 SPAM RADIO: ΈΝΑ ΜΑΧΗΤΙΚΟ, ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ

ΠΟΥ ΕΚΠΕΜΠΕΙ ΜΕΣΩ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

ΝΙΚΟΣ ΛΕΑΝΔΡΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ

18 ΔΡΟΜΟΙ ΝΕΟΛΑΙΑΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

ΑΛΚΗΣ ΡΗΓΟΣ



3

26 ΜΑΡΤΙΟΥ 2011 τχ. 62

Που να φανταστεί αυτός ο ριζοσπάστηςαστός του 19ου αιώνα, ότι μετά 150 τόσαχρόνια θα υπήρχε Υπουργός Παιδείας, η

οποία θα προχώραγε όχι στην ίδρυση νέων σχο-λείων, αλλά στην κατάργηση ή συγχώνευση χι-λιάδων σχολείων δημοτικής και μέσης εκπαίδευ-σης - κανονικών και νυκτερινών, ακόμη και νη-πιαγωγείων - παγερά αδιαφορούσα για το τι αυ-τή της η ενέργεια συνεπάγεται παιδαγωγικά, κοι-νωνικά, πολιτισμικά, άμεσα και μακροπρόθεσμα.Και το καταστροφικό της έργο θα ενταθεί με τονεπερχόμενο «νέο χάρτη συγχωνεύσεων» πουσύμφωνα με τις εξαγγελίες της, θα δοθεί στη δη-μοσιότητα αμέσως μετά το Πάσχα και σύμφωναμε τον οποίο η επίθεση στη Δημόσια Εκπαίδευσηθα επεκταθεί στα σχολεία ειδικής αγωγής, τα πει-ραματικά, τα ελάχιστα μουσικά και αθλητικά.

Επιτέλους, η απροκάλυπτη επίθεση στο Δημό-σιο Αγαθό της Εκπαίδευσης έχει και όρια, που ηκοινωνία δεν μπορεί να αποδεχθεί. Δεν φτάνει ηυποχρηματοδότηση – έχουμε ήδη τον μικρότεροπροϋπολογισμό για την Παιδεία μεταπολιτευτικά(2, 75% του ΑΕΠ) και την περικοπή κατά 60%των κονδυλίων για τις Σχολικές Επιτροπές -επέρχεται και η μείωση κατά… 6.500 των θέσεωνεκπαιδευτικών λειτουργών. Το σκηνικό απορ-ρύθμισης ολοκληρώνεται, με την επιχείρησηυποβάθμισης, δυσφήμισης και εν τέλει διάλυσηςκαι του Δημόσιου Πανεπιστήμιου με το περιώνυ-μο «κείμενο διαβούλευσης» της Υπουργού - καιτους συνεχείς φετφάδες, του εκλεκτού του Πρω-θυπουργού, Υφυπουργού της - το οποίο επιμένεινα επιχειρεί να μετατρέψει σε νέο νόμο για ταΑΕΙ παρά την εκπεφρασμένη αντίθεση όλης τηςΠανεπιστημιακής Κοινότητας και την σαφή αντι-συνταγματικότητά του.

Κανένα μνημονιακό άλλοθι δεν μπορεί να επι-καλύψει την συντελούμενη « Ύβρη», γιατί για « Ύβρη» πρόκειται με όλη την αρχαιοελληνικήσημασία της λέξης.

Πολύ περισσότερο που είναι έκδηλη η ασύστο-λη σπατάλη δημόσιου χρήματος της κ. Υπουργού,τα πολυτελή της ταξίδια σε Ευρώπη και Αμερική,οι… 46 υπηρετούντες στο γραφείο της, η απώλειασειράς ευρωπαϊκών ερευνητικών κονδυλίων λό-γω της πολιτικής του Υφυπουργού της, εκατομ-μύρια ευρώ που διατίθενται για «καινοτόμουςδιαγωνισμούς» ή τον εκμαυλισμό της ΠΟΣΔΕΠσε κέντρο Μελετών της κ. Υπουργού κλπ κλπ.

Καμία ρητορική μεγαλοστομία και λεξιμαγεία,καμία καλοπληρωμένη επικοινωνιακή δήθενπαιδαγωγική δικαιολόγηση, κανένας αυταρχικόςμπαμπούλας περί απουσιών και προσπάθειαςενοχοποίησης εκπαιδευτικών, δημάρχων καισυλλόγων γονέων, αλλά και κανένα μέτρο εξω-ραϊσμού ή εξεταστικών …διευκολύνσεων - όλα

αυτά ταυτόχρονα επιχειρούνται βέβαια αυτές τιςώρες από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείουκαι τα συνήθη παπαγαλάκια της - δεν είναι ικα-νά όμως να κρύψουν την ανάλγητη ταξική αυτήεπίθεση. Να αποτρέψουν την κοινωνική οργήκαι αντίσταση που ήδη εκδηλώνεται σε πόλειςκαι χωριά.

Περιττό λοιπόν θεωρούμε κάτω από αυτές τιςσυνθήκες, να επαναλάβουμε τα παιδαγωγικά καιψυχολογικά επιχειρήματα που είναι κατηγορη-ματικά αντίθετα –ανεξάρτητα της μεθοδολογίαςπου ακολουθούν – σ’ αυτές τις συγχωνεύσεις, ταποικίλα προβλήματα, ακόμη και στενά οικονομι-κά, που θα επιφέρουν, καθώς και τους κινδύνουςπου συνεπάγονται, όπως οι μετακινήσεις μικρώνμαθητών σε αποστάσεις πολλές φορές και πάνωαπό 10 χιλιόμετρα, σε κάποιες και…70 ( ! ), τοκλείσιμο ενός σχολείου σε ένα μικρό χωριό, ή ηδημιουργία τεράστιων συγκροτημάτων γκέτοστοιβάγματος μαθητών στις μεγάλες πόλεις κλπ.

Όλα άλλωστε έχουν ήδη αναπτυχθεί, γραφεί,αναλυθεί κατ’ επανάληψη – και από τις σελίδεςαυτού του ένθετου - και σε καμιά περίπτωση τοΥπουργείο Παιδείας, δεν ένοιωσε την στοιχειώδηδημοκρατική ευαισθησία να απαντήσει ή πολύπερισσότερο να προχωρήσει σε κάποιας μορφήςδημόσιο διάλογο για αυτά.

Το φαινόμενο δυστυχώς δεν είναι μεμονωμένο,δεν αφορά μόνο την πολιτική ηγεσία του Υπουρ-γείου Παιδείας, αποτελεί κυρίαρχη στρατηγικήτου μεταλλαγμένου κυβερνητικού Κόμματος. Δενπρόκειται για αναγκαστική προσαρμογή λόγω οι-κονομικής κρίσης, απλά αυτή χρησιμοποιείται ωςάλλοθι και ως ευκαιρία επιβολής των σκληρά τα-ξικών νεοφιλελεύθερων καπιταλιστικών αγοραί-ων προταγμάτων. Πρόκειται για μετατροπή αυ-τών των προταγμάτων –όπως και στις κυρίαρχεςπολιτικές δυνάμεις της υπόλοιπης Ευρώπης – σεμορφή άλογης θεολογικής πίστης και ας εντεί-νονται οι αντιδράσεις του εκπαιδευτικού κόσμουκαι της νεολαίας παντού της Ευρώπης.

Της Ευρώπης που καθιέρωσε το Δημόσιο Εκ-παιδευτικό Σύστημα, όπως το ξέρουμε μέχρι σή-μερα, ως σημαντικό πολιτιστικό και δημοκρατικόεπίτευγμα των αστικών επαναστατικών χρόνωνκαι το διεύρυνε, όπως και όλα τα Δημόσια Αγαθάκαι Δικαιώματα, μέσα από τους κοινωνικούςαγώνες των εργαζομένων πολιτών της. Ακριβώςγι’ αυτό η ενορχηστρωμένη, απορρύθμιση καιαπαξίωση του είναι πολύ δύσκολο να επιβληθείκαι βρίσκει αντίθετες τις εκπαιδευτικές κοινότη-τες αλλά και τις ευρωπαϊκές κοινωνίες όσο ασυν-τόνιστες και αν είναι ακόμη οι αντιδράσεις τους.

ΑΛΚΗΣ ΡΗΓΟΣ

«Όπου ανοίγει ένα σχολείοκλείνει μια φυλακή»

Βίκτωρ Ουγκώ

ΤΗ

Σ Σ

ΥΝ

ΤΑΞ

ΗΣ

ΟΞΥΤΟΝΑ

4

Λιτότητα, διαφάνεια καιαξιοκρατία στο γραφείο της κ. Υπουργού Παιδείας

Την ώρα, που κλείνουν εκατοντάδες σχολεία Στοιχειώδους και Μέ-σης Εκπαίδευσης, συρρικνώνονται τα ειδικά σχολεία, μειώνονται καιάλλο 30% οι προϋπολογισμοί των Πανεπιστημίων, μένουν αδιόρι-στοι εκατοντάδες εκλεγμένα μέλη ΔΕΠ, απλήρωτοι οι συμβασιούχοιτου 407 και η κ Υπουργός Παιδείας Δια βίου Μάθησης και Θρη-σκευμάτων διακηρύσσει ότι τέρμα οι αποσπάσεις όσων «έχουνμπάρμπα στην Κορώνη», στα γραφεία της συσσωρεύονται… 46 άτο-μα. Πέραν γραμματέων, Διευθυντών, ιδιαιτέρων κλπ, που υπηρετούνστο γραφείο της, οκτώ ειδικοί σύμβουλοι, τρεις συνεργάτες, εννιά στοπολιτικό γραφείο και… δεκατρείς (!) στο Γραφείο Τύπου. Ανάμεσάτους μάλιστα, και ένας γνωστός παρουσιαστής… Δελτίων Καιρού σεμεγάλο Τηλεοπτικό Κανάλι, που σχεδόν επί μια δεκαετία βρίσκεται…αποσπασμένος συνεχώς στην Κεντρική Υπηρεσία του Υπουργείουκαι μάλιστα με υπερωριακή αμοιβή εμφανίστηκε στο χώρο τουΥπουργείου και ως…μοντέλο! Μάλλον στην μεγαλόστομη υποκρισίαδεν υπάρχουν όρια !

Α.Ρ.

Μικρο(πρεπή)-πολιτικάΆγνοια, παραπληροφόρηση και διαστρέβλωση της πραγματικότη-

τας είναι τα χαρακτηριστικά που δεσπόζουν στο δημοσίευμα των«Νέων» «Οι κοτζαμπάσηδες της Παιδείας» (27-3) που υπογράφει ο«Μικροπολιτικός». Από πού ν’ αρχίσει και πού να καταλήξει κανείς…Σε όλη τη χώρα γίνονται 1.933 συνενώσεις σχολείων, αναφέρει, αλ-λά «προβλήματα δημιουργούνται σε περίπου 90 περιπτώσεις». Προ-φανώς ο εμβριθής συντάκτης δεν μπήκε καν στον κόπο να διαβάσειτον τύπο της περιφέρειας, για να διαπιστώσει ότι δεν υπάρχει νομόςτης χώρας που να μην καίγεται από τις καλλικρατικές συγχωνεύσεις.Πρέπει όμως να δοθεί η εντύπωση ότι ελάχιστοι «ακραίοι» είναι όσοιαντιδρούν στις συγχωνεύσεις, για να μπορέσει το δημοσίευμα ναπροχωρήσει στη στοχοποίηση των «υποκινητών». Και οι υποκινητέςδεν είναι άλλοι από μια ανίερη συμμαχία αριστερών και δεξιών καιμαζί μ’ αυτούς και υποκινούμενοι μαθητές σχολείων. Μαθαίνουμεακόμη από το δημοσίευμα ότι η σύγκλιση των δυνάμεων αυτών στοεπίπεδο της ΟΛΜΕ εκφράζεται «μεταξύ της γαλάζιας ΔΑΚΕ –που έχειτο πάνω χέρι στην ΟΛΜΕ- και των Παρεμβάσεων οι οποίες πρό-σκεινται στον ΣΥΡΙΖΑ». Αγνοεί άραγε ο συνήθως καλά πληροφορη-μένος συντάκτης του συγκροτήματος ότι οι «Παρεμβάσεις – Συσπει-ρώσεις – Αγωνιστικές Κινήσεις», τις οποίες θέλει να στοχοποιήσει,πρόσκεινται στην εξωκοινοβουλευτική Αριστερά και όχι στον ΣΥΡΙ-ΖΑ; Με αυτά τα δεδομένα, ωστόσο, συμπληρώνει με αρκούντως θεα-τρικό τρόπο το σκηνικό του δημοσιεύματος που στήνει τόσο παρα-στατικά: Υποκινητές και ενεργούμενα, λοιπόν, κατά το δημοσίευμα,βρέθηκαν την περασμένη Παρασκευή έξω από την Περιφερειακή Δι-εύθυνση Αθηνών, για να ακολουθήσει η «κατάληψη», που «διανθί-στηκε με ύβρεις και σκηνές αντίστοιχες όσων διαδραματίστηκαν στααποδυτήρια του Σταδίου Καραϊσκάκη στο ντέρμπι Ολυμπιακού-Πα-ναθηναϊκού». Σκηνές αποδυτηρίων του ντέρμπι, λοιπόν, εξέθεσε οευφάνταστος σεναριογράφος. Και στο κοινό του εκτέθηκε ο ίδιοςανεπανόρθωτα, αποβάλλοντας στα αποδυτήριά του και το τελευταίοφύλλο συκής της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.

Διάλυση της δημόσιαςεκπαίδευσηςΕπίκαιρη Επερώτηση του ΣΥΡΙΖΑ

Τον παλμό των εξελίξεων και την αγωνία των εργαζομένων γιατην τύχη της δημόσιας εκπαίδευσης παρακολουθεί η Επίκαιρη Επε-ρώτηση που κατέθεσε η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ και συ-

ζητήθηκε στις 21/3, σχετικά με την πολιτική της κυβέρνησης και τιςσυνέπειές της στα θέματα της Παιδείας. Η πρωτοβουλία αυτή προ-σέλαβε ιδιαίτερα επίκαιρο χαρακτήρα μετά την κατάθεση του Σχεδί-ου Νόμου στη Βουλή για εκπαιδευτικά θέματα Συγχωνεύσεις ιδρυ-μάτων, πρότυπα/πειραματικά σχολεία κ.λπ.) και τις διαφαινόμενεςαρνητικές εξελίξεις σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο των μαθημάτων καιτη δομή του «νέου» Λυκείου. Όπως επισημάνθηκε στη συζήτηση, ηπολιτική της κυβέρνησης οδηγεί σε μαρασμό, καθώς υποβαθμίζει τηνποιότητα της εκπαίδευσης, επιδεινώνει τις εργασιακές συνθήκες τωνεργαζόμενων σε αυτή, αυξάνει τη γραφειοκρατία και εκχωρεί κρίσι-μες λειτουργίες στον ιδιωτικό τομέα. Η πολιτική αυτή ακολουθεί τιςνεοφιλελεύθερες κατευθύνσεις που επικρατούν σε όλη την Ευρω-παϊκή Ένωση, ενώ εναρμονίζεται αταλάντευτα με τις επιταγές τουΜνημονίου και τις απαιτήσεις των ισχυρών του πλούτου. Φαλκιδεύειτο συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα όλων των πολιτών σε δη-μόσια και δωρεάν εκπαίδευση υψηλής ποιότητας, υπονομεύει τονκοινωνικό και δημοκρατικό χαρακτήρα της δημόσιας παιδείας, κα-ταστρατηγεί την αρχή της ισότητας των μορφωτικών ευκαιριών καιοξύνει την ταξική επιλογή και τον εκπαιδευτικό και κοινωνικό απο-κλεισμό των πιο αδύναμων στρωμάτων. Αξίζει να σημειώσουμε ότι,όπως τονιζόταν διορατικά στο εισαγωγικό μέρος της Επερώτησης, οιενέργειες του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρη-σκευμάτων στις αρχές του 2011 αναμενόταν να επιδεινώσουν τηνκατάσταση. Ιδιαίτερα προβλήθηκαν στη συζήτηση τα προβλήματαπου έχουν προκύψει στους τομείς των υποδομών, της χρηματοδότη-σης και των βιβλίων, τις συγχωνεύσεις σχολείων, τη μετατροπή τωνπειραματικών σχολείων σε πρότυπα, την κατάργηση των αντισταθ-μιστικών μέτρων (Πρόσθετη Διδακτική Στήριξη και Ενισχυτική Δι-δασκαλία) και τέλος τη διάλυση του δημόσιου πανεπιστημίου. Αδυ-ναμία απαντήσεων και δυσανεξία στην Αριστερά χαρακτήρισαν τηστάση της ηγεσίας του Υπ. Παιδείας κατά τη συζήτηση στη Βουλή (βλ.Αυγή της 22/3).

«Χιμπακούσα: οι τελευταίοι επιζήσαντες»

Δραματικά επίκαιρη αποδείχτηκε η εκδήλωση που πραγματοποι-ήθηκε στο 4ο Δημοτικό Σχολείο Ταύρου στις 19/3 με θέμα: «Χιμπα-κούσα: οι τελευταίοι επιζήσαντες». Μια ομάδα Ιαπώνων που έζησαντην έκρηξη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα ή στο Ναγκασάκι βρέ-θηκαν στην Αθήνα ως πρεσβευτές και πρέσβειρες ειρήνης και φιλίαςανάμεσα στους λαούς. Το σύνθημα «Ναι στην ειρήνη, όχι στον πόλε-μο» κυριάρχησε στη λιτή και συγκινητική εκδήλωση, που πήρε ιδι-αίτερο χρώμα λόγω της θλιβερής συγκυρίας στην Ιαπωνία. Ο προ-βληματισμός που αναπτύχθηκε στην εκδήλωση αξίζει να μας απα-σχολήσει, μια και, όπως δείχνουν τα πράγματα, εξίσου μεγάλες κα-ταστροφές μπορούν να προκληθούν τόσο από τα πυρηνικά όπλα τουπολέμου και της καταστροφής όσο και από την ειρηνική χρήση τηςατομικής ενέργειας. Αξίζει να ανιχνεύσει κανείς πίσω και από τις δύο


5


αυτές περιπτώσεις την ασύδοτη κερδοσκοπία που κινεί στις περισ-σότερες περιπτώσεις τα νήματα των εξελίξεων. Η πρωτοβουλία τηςεκδήλωσης, όπως και πολλές άλλες εξίσου αξιόλογες, ανήκει στονΧάρη Παπαδόπουλο, σχολικό σύμβουλο Δημοτικής Εκπαίδευσης της2ης περιφέρειας Αθηνών.

Αυλαία για τους «Μονολόγους από τη Γάζα»

«Τα όνειρα, η ασφάλεια, η ελπίδα και το μέλλον είναι λέξεις πουχάνουν το νόημά τους σε μια πόλη που σκοτώνει και το παραμικρόόνειρο….». Αυτό σημειώνει ο δεκαπεντάχρονος Άνας, ένας από τουςχιλιάδες συνομηλίκους του μαθητές και μαθήτριες στους «Μονόλο-γους από τη Γάζα». Στους «μονολόγους» αυτούς τα παιδιά της πο-λιορκημένης λουρίδας της Γάζας περιγράφουν τα βιώματα και τις εμ-

πειρίες του φρικτού πολέμου, του απάνθρωπου αποκλεισμού και τωνεξοντωτικών βομβαρδισμών από τους Ισραηλινούς στην περιοχή. ΟιΜονόλογοι μεταφράστηκαν στα ελληνικά από το Πανελλήνιο Δί-κτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση και παρουσιάστηκαν από μα-θητές/μαθήτριες σε εννέα πόλεις της Ελλάδας στις 17 Οκτωβρίου του2010. Επίσης, την ίδια ημέρα παρουσιάστηκαν θεατρικά ταυτόχρο-να στην Παλαιστίνη και σε ακόμα 30 χώρες, ενώ στις 29 Νοεμβρί-ου 2010 μια ομάδα νέων από αυτές τις χώρες ταξίδεψαν στη ΝέαΥόρκη και παρουσίασαν τους Μονολόγους σε διάφορες γλώσσεςστη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στην ετήσια συνεδρίασή της για τοΠαλαιστινιακό ζήτημα. Σε όλο αυτό το διάστημα οι «Μονόλογοι» έγι-ναν αφορμή για επικοινωνία μαθητών από διάφορα μέρη του κό-σμου και για δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε θέματαανθρώπινων δικαιωμάτων, πολέμου, βίας, προκατάληψης κ.ά. Η αυ-λαία αυτού του κύκλου της δραστηριότητας έπεσε το Σάββατο 19Μαρτίου στο Πολιτιστικό Κέντρο «Ακαδήμεια», όπου παρουσιάστη-καν για μια ακόμη φορά οι «Μονόλογοι» από μαθητές και νέους ηθο-ποιούς, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου των «Μονολόγων» απότο Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, που ανέλαβεκαι την όλη πρωτοβουλία. Η εκδήλωση έκλεισε με σύντομες τοποθε-τήσεις της Μάνιας Παπαδημητρίου, ηθοποιού και σκηνοθέτιδας, τουDavid Pammenter, σκηνοθέτη θεάτρου και παιδαγωγού κ.ά.

Π.Χ.

ΦΟΙΤΗΤΙΚΑ

Η ολομέτωπη επίθεση της κυβέρνησης στηνεκπαίδευση εντείνεται με κύριο μέτωπο τις συγ-χωνεύσεις-καταργήσεις σχολείων. Στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση το υπουργείο υποβαθμίζειολοένα και περισσότερο το δημόσιο πανεπιστή-μιο, σε μια προσπάθεια πλήρους απαξίωσης τηςπροσφοράς τους και ταυτόχρονης κοινωνικήςνομιμοποίησης των προωθούμενων μεταρρυθ-μίσεων. Σε αυτή την κατεύθυνση κατατέθηκεστα ιδρύματα υπουργική εγκύκλιος για περι-κοπή δωρεάν συγγραμμάτων, εξαγγέλθηκε διαστόματος υπουργού η εισαγωγή διδάκτρων καιεπισημοποιήθηκε πλέον η διακοπή της κρατι-κής χρηματοδότησης σε 20 ΑΕΙ πανελλαδικά.

sΜε πληθώρα ζητημάτων να απασχολούντους φοιτητικούς συλλόγους της Αθήνας,

κυρίαρχα αναδεικνύεται η πρόσφατη εγκύκλιοςτου Υπουργείου που αφορά την περικοπή δω-ρεάν συγγραμμάτων. Συγκεκριμένα αυτή ορίζειπως κάθε σύγγραμμα θα ισούται πλέον με έναβιβλίο, καλώντας ουσιαστικά τους φοιτητές ναπληρώνουν για το δεύτερο-τρίτο τόμο που μέχρισήμερα δικαιούνταν και οι οποίοι παράλληλασυμπεριλαμβάνονται στην εξεταστέα ύλη τουμαθήματος! Το ζήτημα ανέδειξαν οι φοιτητικοίσύλλογοι του ΕΚΠΑ στην πρόσφατη Σύγκλητοτου Ιδρύματος, ζητώντας την δωρεάν παροχήόλων των απαιτούμενων συγγραμμάτων στοτρέχον εξάμηνο. Η συζήτηση όμως παραπέμ-φθηκε στις γενικές συνελεύσεις των τμημάτων,όπου και θα συνεχιστούν οι παρεμβάσεις τωνφοιτητικών συλλόγων του Ιδρύματος. Επίσηςστο ΕΜΠ οι φοιτητικοί σύλλογοι ανέδειξαν τοζήτημα στη Σύγκλητο του Ιδρύματος, η οποίακαι αποφάσισε ομόφωνα την δωρεάν διανομήόλων των απαιτούμενων συγγραμμάτων. Τέλος,στο ΤΕΙ Πειραιά οι έκτακτοι καθηγητές συνεχί-

ζουν την επίσχεση εργασίας, χωρίς μέχρις στιγ-μής να έχουν εκπληρωθεί τα αιτήματά τους, κα-θώς συνεχίζουν να μένουν απλήρωτοι από τονΣεπτέμβριο.

sΟι περικοπές συγγραμμάτων απασχολούνκαι τους φοιτητικούς συλλόγους στη Θεσ-

σαλονίκη όπου έχουν ήδη κινηθεί σε μαζικέςπαραστάσεις διαμαρτυρίας έξω από τις γενικέςσυνελεύσεις των τμημάτων της Νομικής και τηςΙατρικής.

sΣτην Πάτρα έντονα διαφαίνεται το ζή-τημα με τις απολύσεις συμβασιούχων κα-

θηγητών που εργάζονταν υπό το καθεστώςΠ.Δ.407 στη σχολή της Αρχιτεκτονικής. Οι σύλ-λογοι έχουν ήδη κινηθεί σε μαζικές παραστά-σεις διαμαρτυρίας έξω από τις κοσμητείες τωνσχολών διεκδικώντας την επαναπρόσληψήτους. Να σημειωθεί πως οι συμβασιούχοι καθη-γητές στο συγκεκριμένο τμήμα αγγίζουν το 80%του συνολικού διδακτικού προσωπικού με απο-τέλεσμα μεγάλο μέρος των μαθημάτων να μηνμπορούν να διεξαχθούν. Οι περικοπές συγ-γραμμάτων είναι ένα ακόμη ζήτημα που οι φοι-τητές ανοίγουν στις γενικές συνελεύσεις τωντμημάτων της πόλης, απαιτώντας την δωρεάνδιανομή όλων των απαιτούμενων συγγραμά-των για το παρόν εξάμηνο.

sΣτο Πανεπιστήμιο Κρήτης και συγκεκρι-μένα στο Ρέθυμνο συνεχίζει να υφίσταται

το ζήτημα με την μη διεξαγωγή πρακτικών ερ-γασιών στο παρόν έτος του Παιδαγωγικού τμή-ματος, καθώς δεν υπάρχουν επιβλέποντες κα-θηγητές για την διεξαγωγή τους. Το ίδιο πρό-βλημα αντιμετωπίζουν και τα υπόλοιπα Παιδα-γωγικά τμήματα της χώρας, με την ιδιαιτερό-

τητα πως στο Παιδαγωγικό του Ρεθύμνου χάνε-ται πλέον οριστικά το εξάμηνο και οι επί πτυχίοφοιτητές δεν μπορούν να τελειώσουν τη σχολή!Ακόμη τους φοιτητικούς συλλόγους έντονααπασχολεί οι συγχωνεύσεις σχολών, καθώς ήδηέχει εφαρμοστεί η μεταφορά των ΤεχνικώνΓραμματειών και συνολικά των διοικητικώνυπηρεσιών των σχολών του Ρεθύμνου στο Ηρά-κλειο. Οι φοιτητές του Ρεθύμνου έχουν ήδη θέ-σει το ζήτημα στις δύο πρόσφατες Συγκλήτουςτου Ιδρύματος, χωρίς ωστόσο να έχουν πάρεικάποια συγκεκριμένη απάντηση από το Ίδρυμα.

sΣτις σχολές της Κομοτηνής οι φοιτητές,έχοντας ήδη πετύχει μια σημαντική νίκη

στην προάσπιση του δικαιώματος τους στη σί-τιση, αναμένουν τις εξελίξεις μετά την προκή-ρυξη διαγωνισμού από την Πρυτανεία, που πα-ραχωρεί την μια από τις δύο εστίες σε ιδιώτηπρος εκμετάλλευση. Παράλληλα οι φοιτητικοίσύλλογοι διοργανώνουν σειρά δράσεων για τηνενεργοποίηση όλων των φοιτητών με αιχμή τηνεισαγωγή διδάκτρων και συνολικά τις προ-ωθούμενες μεταρρυθμίσεις του ΥπουργείουΠαιδείας. Τέλος, έχουν ετοιμαστεί μαζικές πα-ρεμβάσεις στη Σύγκλητο του Ιδρύματος ώστε νααποτραπεί η οποιαδήποτε περικοπή δωρεάνσυγγραμμάτων.

sΣτις σχολές του Βόλου εντοπίζεται έντοναμια προσπάθεια εντατικοποίησης των

σπουδών μέσα από μαθήματα αλυσίδες και προ-απαιτούμενα, όπως πρόσφατα συνέβη στησχολή των Πολιτικών Μηχανικών. Οι φοιτητέςέχουν ήδη εκφράσει την αντίθεσή τους μέσααπό τις γενικές συνελεύσεις των τμημάτων.

Θοδωρής Λάδης - Ηλίας Παντελεάκος

Ανταπόκριση από το «μέτωπο» των Σχολών

Αν αξιολογούνταν η ηγεσία του Υπ. Παιδεί-ας με κριτήριο τον αριθμό των «δημοσιευμά-των» της (βλ. νομοσχέδια), όπως η ίδια επι-διώκει να αξιολογούνται οι εκπαιδευτικοί καιτα τριτοβάθμια ιδρύματα, το πιθανότερο είναιότι θα «έπιανε» τη βάση. Αν πάλι κριτήριοήταν ο αριθμός των ερευνών τύπου δημοσκό-πησης που έχει πραγματοποιήσει, κανείς δενθα μπορούσε να την κατηγορήσει για οκνηρία.Αυτά, όμως, θα ίσχυαν με τα στεγνά, ποσοτικάκριτήρια που τόσο εύκολα και ασυλλόγισταπροωθούνται από τους διεθνείς οργανισμούςαξιολόγησης ή, έστω, με τις μεθόδους μέτρη-σης που χρησιμοποιεί ο αμετροεπής αντιπρό-εδρος της κυβέρνησης για να αποτιμά το έργοτων υπουργών της. Αντίθετα, αν η αξιολόγη-ση διεξαγόταν με ουσιαστικά, αυστηρά ποιοτι-κά κριτήρια και κυρίως βάσει των επιπτώσε-ων του παραγόμενου έργου στη δημόσια εκ-παίδευση, οι μετοχές της τετραρχίας του Υπ.Παιδείας στους τομείς της έρευνας, της τεκ-μηρίωσης και της νομοθετικής δραστηριότη-τας θα κατέρρεαν συλλήβδην. Αυτό τεκμαίρε-ται και από τα δύο πρόσφατα αποκυήματα τουκυβερνητικού έργου, δηλαδή το σχέδιο νόμουγια το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής καιτα Πειραματικά Σχολεία, και την «Έρευνα Κοι-νής Γνώμης επί ζητημάτων του Λυκείου – λυ-κειακής εκπαίδευσης». Για το πρώτο από ταδύο αυτά θέματα θα ακολουθήσει ένας σύντο-μος αρχικός σχολιασμός, με την προσδοκία ναεπανέλθουμε σύντομα στο δεύτερο θέμα.

Με πρόσχημα τον «εξορθολογισμό» της δι-οίκησης, που έχει διακηρύξει επανειλημμέναη κυβέρνηση, το σχέδιο νόμου προβλέπει, κα-ταρχάς, τη συγχώνευση σημαντικών εκπαι-δευτικών ιδρυμάτων όπως είναι το Παιδαγω-γικό Ινστιτούτο (ΠΙ), ο Οργανισμός Επιμόρ-φωσης Εκπαιδευτικών (ΟΕΠΕΚ), το ΚέντροΕκπαιδευτικής Έρευνας (ΚΕΕ) και το Ινστι-τούτο Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμι-κής Εκπαίδευσης (ΙΠΟΔΕ), και τη σύστασητου νεοπαγούς Ινστιτούτου ΕκπαιδευτικήςΠολιτικής (ΙΕΠ). Το πρώτο ερώτημα που προ-κύπτει από την ανάγνωση του σχεδίου είναισε τι αποβλέπει η σύσταση του νέου ιδρύματοςως νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου. Τοδεύτερο, γιατί ο νεοσύστατος φορέας πρέπεινα αποτελεί μια ακόμη υπηρεσία του υπουρ-γείου Παιδείας και όχι έναν αυτοτελή οργανι-σμό, όπως ήταν π.χ. το Παιδαγωγικό Ινστιτού-το, που απολάμβανε κάποια σχετική ανεξαρ-τησία.

Όπως φαίνεται, με τις προωθούμενες ρυθμί-σεις, βασικές εκπαιδευτικές λειτουργίες καιπαροχές, όπως είναι η επιστημονική έρευνακαι μελέτη των εκπαιδευτικών θεμάτων, ηυποστήριξη δραστηριοτήτων του υπουργείουΠαιδείας, η γνωμοδότηση για εκπαιδευτικάθέματα, η αξιολόγηση των διοικητικών και εκ-

ΠΑΙΔΕΙΑ

6

«Περί διαφθοράςή διαδικασία απαξίωσης»ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ*

Στο ελληνικό πανεπιστήμιο, λοιπόν, βα-σιλεύει η διαφθορά. Αυτή είναι, εν συν-τομία, η άποψη, η εντύπωση που μπο-

ρεί κανείς να διαμορφώσει για το ελληνικόπανεπιστήμιο, διαβάζοντας τον ημερήσιο καικυριακάτικο τύπο ή παρακολουθώντας διά-φορες ενημερωτικές εκπομπές. Ένα πανεπι-στήμιο στο οποίο οι οικονομικές ατασθαλίες,η οικογενειοκρατία, η διαπλοκή μεταξύ φοι-τητικών παρατάξεων, καθηγητών και πολιτι-κών κομμάτων, η ευνοιοκρατία, οι αδιαφανείςκαι παράτυπες διαδικασίες στην ακαδημαϊκήεξέλιξη καθηγητών ή στην επιλογή μεταπτυ-χιακών φοιτητών, οι «κλίκες» κ.ο.κ, συνιστούντον κανόνα. Ένα πανεπιστήμιο για το οποίοκάτι πρέπει να γίνει, αφού δε μπορεί να συ-νεχιστεί αυτή η κατάσταση που το περιορίζειστην παραγωγή επιστημονικού και ερευνητι-κού έργου. Άρα πρέπει να αλλάξει, να μεταρ-ρυθμιστεί, να εκσυγχρονιστεί.

Η παραπάνω διαμορφωμένη εικόνα για τοελληνικό πανεπιστήμιο προβληματίζει καισυνάμα γεννά ερωτήματα: Γιατί η κοινήγνώμη έχει φτάσει στο σημείο να πιστεύει ότιτο ελληνικό πανεπιστήμιο είναι διεφθαρμέ-νο; Είναι τόσα πολλά τα περιστατικά διαφθο-ράς που να δικαιολογούν μια τέτοια απαξιω-τική διαπίστωση; Δεν υπάρχουν άλλα ζητή-ματα που ταλανίζουν την πανεπιστημιακήκοινότητα και που θέτουν σοβαρά εμπόδιαστην εκπλήρωση της αποστολής του;

Δυστυχώς, το φαινόμενο της διαφθοράςστο ελληνικό πανεπιστήμιο είναι υπαρκτόκαι έντονο. Και πρέπει, χωρίς καμία αμφιβο-λία, η πανεπιστημιακή κοινότητα κάθε φοράπου ανακύπτει ένα τέτοιο περιστατικό, να τοαναδεικνύει στη δημόσια σφαίρα, να το στη-λιτεύει αποφασιστικά, και να απομονώνει/απομακρύνει τους εμπλεκόμενους. Παράλ-ληλα, καθήκον της αποτελεί και η προσπά-θεια διατύπωσης προτάσεων και εξεύρεσηςτρόπων που θα περιορίζουν το φαινόμενο.

Ωστόσο, δίπλα σε αυτά τα περιστατικά δια-φθοράς – την ίδια στιγμή – το ελληνικό πα-νεπιστήμιο αντιμετωπίζει μια σειρά από άλ-λα, εξίσου σημαντικά προβλήματα, για ταοποία σπανίως γίνεται δημόσια συζήτηση. Ηελλιπής κρατική χρηματοδότηση (Η Ελλάδαείναι τελευταία στην Ευρώπη των 27 σε αυ-τό το θέμα), οι ελλείψεις σε υλικοτεχνικόεξοπλισμό (γραφεία, υπολογιστές, συνδέσειςιντερνέτ), οι ελλείψεις προσωπικού (διοικη-τικού, τεχνικού, διδακτικού, ερευνητικού), οι«φτωχές» βιβλιοθήκες, η μερική ή ανύπαρ-κτη πρόσβαση στα διεθνή επιστημονικά πε-ριοδικά, με άμεσο αποτέλεσμα την αδυναμίαπαρακολούθησης της διεθνούς επιστημονι-

κής συζήτησης, τα ελάχιστα και επιστημονι-κά περιορισμένα ερευνητικά προγράμματα,η δυσκολία παραγωγής πρωτότυπης έρευ-νας, αποτελούν ένα μικρό μέρος της ευρύτε-ρης λίστας προβλημάτων.

Το ζήτημα που προκύπτει είναι ότι, ενώγια τα περιστατικά διαφθοράς η κοινή γνώ-μη ενημερώνεται, δε συμβαίνει το ίδιο γιατα προαναφερθέντα προβλήματα. Μια προ-σεκτική ματιά στις εφημερίδες και στις διά-φορες ενημερωτικές εκπομπές της τηλεό-ρασης μάς φανερώνει ότι, σχεδόν πάντα, ηοποιαδήποτε μορφή ενασχόλησης τωνΜΜΕ με το ελληνικό πανεπιστήμιο περιο-ρίζεται στα θέματα της διαφθοράς και, φυ-σικά στο «αγαπημένο» ζήτημα, του πανεπι-στημιακού ασύλου. Επιπλέον, τα δύο αυτάθέματα παρουσιάζονται ως οι αποκλειστι-κές αιτίες των δεινών της τριτοβάθμιας εκ-παίδευσης. Ούτε λόγος για τις ευθύνες τηςελληνικής πολιτείας, ούτε λόγος για ταπροβλήματα που πραγματικά εμποδίζουντην παραγωγή επιστημονικού έργου. Ηκοινή γνώμη, λοιπόν, όχι μόνο είναι απο-δέκτης μιας μερικής, επιλεκτικής και – εντέλει - διαστρεβλωτικής αποτύπωσης τηςπραγματικότητας, αλλά αγνοεί ότι, στην ου-σία, έχουμε το πανεπιστήμιο που η ίδια ηπολιτεία – για πολύ συγκεκριμένους λό-γους – θέλει να έχει.

Αν αναζητήσουμε, τώρα, το λόγο για τονοποίον προβάλλεται και αναπαράγεται μιατέτοια μονομερής πληροφόρηση, θα μπο-ρούσαμε εύκολα να καταλήξουμε σε μια ερ-μηνεία που άπτεται της λειτουργίας τωνΜΜΕ. Είναι γεγονός ότι η διαφθορά, τοσκάνδαλο «πουλάει», με ό,τι αυτό σημαίνει.Όμως, μια τέτοια προσέγγιση θα ήταν επι-δερμική, ρηχή, γιατί παραβλέπει τις συνθή-κες μέσα στις οποίες εκδηλώνεται αυτή ηστάση. Παραβλέπει, δηλαδή, ότι βρισκόμα-στε σε μια περίοδο όπου το νεοφιλελεύθερομοντέλο οικονομικής ανάπτυξης παρου-σιάζεται ως η μόνη λύση για πρόοδο καιευημερία. Παραβλέπει ότι – σε όλα τα επί-πεδα - καθετί δημόσιο παραδίδεται στηνιδιωτική πρωτοβουλία και στη λογική τουκέρδους. Και η διαδικασία παράδοσης είναιλίγο-πολύ γνωστή: αρχικά, συστηματικήσυκοφάντηση, υποβάθμιση και απαξίωσηκαι, εν συνεχεία, εμφάνιση της ιδιωτικήςπρωτοβουλίας σαν τη μόνη δυνατή λύση.Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με το ελληνικόδημόσιο πανεπιστήμιο.

Τα ΜΜΕ, με τη συστηματική προβολήτων περιστατικών διαφθοράς, τα οποία όν-τως υπάρχουν μέσα στην πανεπιστημιακήκοινότητα, συμβάλλουν, ακούσια ή εκούσια,στη διαδικασία απαξίωσης που η ίδια η ελ-ληνική πολιτεία με τις πολιτικές της έχειήδη ξεκινήσει και συντηρεί. z

*Υπ. Διδάκτορας πολιτικής επιστήμης και ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Νομοσχέδιο Κριτικές παρατηρήσεις


7


παιδευτικών δομών της εκπαίδευσης, η επι-μόρφωση των εκπαιδευτικών κ.λπ., υποβαθ-μίζονται ή εντάσσονται σε μια πορεία σταδια-κής ιδιωτικοποίησης, ενώ ταυτόχρονα ενι-σχύονται ο συγκεντρωτισμός και ο ασφυκτι-κός κεντρικός έλεγχος των λειτουργιών πουπαραμένουν από την ηγεσία του ΥπουργείουΠαιδείας.

Από πολλές πλευρές έχει υποστηριχτεί μεισχυρά επιχειρήματα η άποψη ότι το Ι.Ε.Π.πρέπει να είναι ανεξάρτητη δημόσια υπηρε-σία, που ασφαλώς θα υπάγεται στο υπ. Παι-δείας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ωστόσο,καθώς τα μέλη της διοίκησης του ΙΕΠ θα ορί-ζονται από τον εκάστοτε υπουργό, κανείς δενμπορεί να εγγυηθεί ότι θα υπάρξει δυνατότη-τα ανεξάρτητης επιστημονικής γνωμοδότη-σης από μέρους του με κριτήρια αυστηρά επι-στημονικά. Επιπλέον, προωθείται από το σχέ-διο μια αυταρχική, ιεραρχική διοικητική δομή,που αποκλείει τη συμμετοχή των μελών τουεπιστημονικού προσωπικού στα συλλογικάόργανα του ΙΕΠ. Η ασφυκτική χειραγώγησητου νέου ιδρύματος προκύπτει σαφέστατα απότη διαδικασία που προβλέπεται για το διορι-σμό της διοίκησής του. Είναι χαρακτηριστικόότι, ενώ από το σύνολο του επιστημονικούπροσωπικού του απαιτούνται αυξημένα επι-στημονικά προσόντα (κατά βάση τίτλος διδα-κτορικών σπουδών), ο πρόεδρός του μπορείνα είναι απλώς ένα πρόσωπο «εγνωσμένουκύρους» (άρ. 4.1.α).

Από την άλλη πλευρά, χαρακτηριστικό τωνεπιδιώξεων των συντακτών του σχεδίου είναιη εμπορευματοποίηση των υπηρεσιών ή τωνπροϊόντων που θα παρέχει το ΙΕΠ. Έτσι, στοάρθρο 17: Πόροι και Οικονομική Διαχείριση,προβλέπεται ότι πόροι του ΙΕΠ, πέρα από τιςεπιχορηγήσεις από τον κρατικό προϋπολογι-σμό και τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές, θα είναικαι «εισπράξεις από διάθεση ψηφιακών ήσυμβατικών εκδόσεων», «έσοδα από τη σύν-ταξη εκθέσεων καταλληλότητας εκπαιδευτι-κού και εποπτικού υλικού για λογαριασμό τρί-των» (!) και «δωρεές, χορηγίες, κληροδοσίεςκαι άλλες παροχές τρίτων και επιχορηγήσειςαπό άλλες πηγές». Αντίστοιχες ρυθμίσεις απο-τέλεσαν σήμα κατατεθέν των νεοφιλελεύθε-ρων εκπαιδευτικών πολιτικών σε χώρες όπωςη Βρετανία, ήδη από τη δεκαετία του ’80, καιοι Ηνωμένες Πολιτείες.

Ανάλογες παρατηρήσεις ισχύουν και στηνπερίπτωση της σύστασης του Ινστιτούτου Τε-χνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «Διό-φαντος» (ΙΤΥΕ) (άρθρα 22 ως 35), που προκύ-πτει από τη μετονομασία του ΕρευνητικούΑκαδημαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπο-λογιστών (ΕΑΙΤΥ) και την αντίστοιχη κατάρ-γηση του Οργανισμού Έκδοσης ΔιδακτικώνΒιβλίων (ΟΕΔΒ). Και εδώ το νεοσύστατο ίδρυ-μα αποτελεί νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δι-

καίου, που έχει ως έδρα του την Πάτρα. Σκο-ποί του είναι η έρευνα και αποτελεσματικήαξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορίαςκαι επικοινωνιών (ΤΠΕ) στον τομέα της εκ-παίδευσης, με έμφαση στην εφαρμογή των

συμβατικών και ψηφιακών μέσων στην εκ-παίδευση, στην έκδοση έντυπου και ηλεκτρο-νικού εκπαιδευτικού υλικού, στη διοίκηση καιδιαχείριση του Πανελλήνιου Σχολικού Δι-κτύου και στην υποστήριξη της οργάνωσηςκαι λειτουργίας των ηλεκτρονικών υποδομώντου υπ. Παιδείας. Σε αυτό το νομικό πρόσωποιδιωτικού δικαίου μεταβιβάζονται περιουσια-κά στοιχεία του Δημοσίου μεγάλης οικονομι-κής αξίας. Κατά αντίστοιχο τρόπο με ό,τι προ-βλέπεται για το ΙΕΠ, εξάλλου, πόροι του ΙΤΥΕμπορεί να είναι επιχορηγήσεις από την ΕΕ,έσοδα από την παροχή υπηρεσιών και τη διά-θεση προϊόντων ή εκτέλεση έργων για λογα-ριασμό τρίτων, ειδικές εισφορές ή χρηματοδο-τήσεις από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς,επιχειρήσεις και οργανισμούς της ημεδαπής ήτης αλλοδαπής, καθώς και χορηγίες κάθε εί-δους. Με αυτές τις ρυθμίσεις τίθεται εν αμφι-βόλω η διαδικασία εκτύπωσης και δωρεάνδιάθεσης των σχολικών βιβλίων που ίσχυε ωςσήμερα, ενώ παράλληλα προωθούνται το«ψηφιακό βιβλίο» καθώς και κάθε άλλου εί-δους ψηφιακά εκπαιδευτικά υλικά.

Τέλος, στο σχέδιο νόμου περιλαμβάνονταιμια σειρά άρθρων (πρόκειται για τα άρθρα 36-50) που αφορούν το θεσμικό πλαίσιο λειτουρ-γίας ενός ιδιότυπου υβρίδιου της εκπαιδευτι-κής πολιτικής της κυβέρνησης, των «Πρότυ-πων Πειραματικών Σχολείων» (ΠΠΣ). Στουςσκοπούς αυτών των σχολείων περιλαμβάνον-ται μια σειρά επιδιώξεις που εύλογα αναρω-τιέται κανείς γιατί δεν θα έπρεπε να ισχύουνγια κάθε σχολείο, όπως είναι η παροχή υψη-λού επιπέδου εκπαίδευσης, η ολόπλευρη ανά-πτυξη της προσωπικότητας κάθε παιδιού, η

υποστήριξη της δημιουργικότητας, η δημι-ουργία μαθητικών ομίλων κ.λπ.

Οι διατυπώσεις του σχεδίου, βέβαια, πουαφορούν τον επιλεκτικό χαρακτήρα αυτώντων σχολείων είναι σε κάθε περίπτωση πιοπροσεκτικές σε σύγκριση με το αντίστοιχο«κείμενο διαβούλευσης», που είχε παρουσιά-σει στις αρχές του έτους το Υπ. Παιδείας. Ωστό-σο βασικά προβλήματα του προσανατολισμούτων ΠΠΣ εξακολουθούν να παραμένουν. Η θε-σμοθέτηση των σχολείων αυτών σηματοδοτείτην έναρξη μιας πορείας σαφούς κατηγοριο-ποίησης και διαφορετικής ιεράρχησης τωνδημόσιων σχολείων της χώρας. Με την εξα-σφάλιση ιδιαίτερων πλεονεκτημάτων σταΠΠΣ ουσιαστικά θεμελιώνονται οι προϋποθέ-σεις για τη δημιουργία διαφορετικών εκπαι-δευτικών ταχυτήτων στη δημόσια εκπαίδευ-ση. Με τη συνεχή αξιολόγηση των ΠΠΣ καιτην πρόβλεψη να μεταπέσουν σε «κοινά σχο-λεία», εφόσον δεν επιτυγχάνουν τους καθορι-σμένους σκοπούς που προβλέπονται από τοσχέδιο, δημιουργείται ένα κλίμα διαρκούς αν-ταγωνισμού ανάμεσα στις σχολικές μονάδες,στοιχείο που αποτελεί άλλωστε βασική επι-δίωξη της συνολικής κυβερνητικής εκπαιδευ-τικής πολιτικής.

Το ίδιο επιδιώκεται και με μια σειρά άλλωνμέτρων, όπως είναι:

• η συνεχής αξιολόγηση, εξωτερική και εσω-τερική, του εκπαιδευτικού προσωπικού καιτων στελεχών που υπηρετούν αυτό το θεσμό,

• οι εξετάσεις εισαγωγής μαθητών/μαθη-τριών στα πειραματικά Λύκεια,

• η κατ’ εξαίρεση εγγραφή παιδιών με πι-στοποιημένες ιδιαίτερες ικανότητες και, τέλος,

• τα διαφοροποιημένα προγράμματα σπου-δών των ΠΠΣ.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, σύμφωνα με τιςπροβλέψεις του σχεδίου νόμου, η ευθύνη γιατα έξοδα μετακίνησης των μαθητών στα ΠΠΣβαρύνει «τους ασκούντες τη γονική τους μέρι-μνα».

Ενδιαφέρουσα είναι, τέλος, η πρόβλεψη τουάρθρου 38, ότι τα ΠΠΣ μπορούν να χρηματο-δοτούνται και από πρόσθετες πηγές, όπως εί-ναι οι δωρεές, οι χορηγίες, οι κληροδοσίες καιάλλες παροχές τρίτων καθώς και «επιχορηγή-σεις από άλλες πηγές».

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η ελληνικήκοινωνία δεν χρειάζεται πρότυπα «σχολείααρίστων» για μια μειοψηφία παιδιών που θε-ωρείται πως έχουν μεγάλες δυνατότητες ακα-δημαϊκής επιτυχίας, αλλά μια εκπαιδευτικήπολιτική που θα μπορεί να εξασφαλίζει ένακαλό σχολείο και μια επαρκή εκπαίδευση σεκάθε παιδί.

Π.Χ.

Επιπλέον, προωθείται απότο σχέδιο μια αυταρχική,ιεραρχική διοικητική δομή,που αποκλείει τη συμμετοχήτων μελών τουεπιστημονικού προσωπικούστα συλλογικά όργανα του νεοπαγούς ΙνστιτούτουΕκπαιδευτικής Πολιτικής

εκπαιδευτικής υποβάθμισηςστο σχέδιο νόμου του Υπ. Παιδείας

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

8

Το Πανεπιστήμιο της ΜπολόνιαΜΙΧΑΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΚΑΚΗΣ*

«Ησημερινή δημόσια εκπαίδευση λει-τουργεί όπως μια προβληματικήεταιρεία που παράγει προϊόντα τα

οποία δεν έχουν ζήτηση. Αντί να παράγει παιδείατο κράτος θα μπορούσε να την αγοράζει από μηκρατικούς φορείς. Θα ήταν καλύτερα το κράτοςνα ζητήσει αυτές τις υπηρεσίες από ιδιώτες»

Τάδε έφη Γ. Παπανδρέου, ο νεότερος, πρώηνυπουργός Παιδείας και νυν Πρωθυπουργός σεδηλώσεις του στον ημερήσιο τύπο στις 12 Φε-βρουαρίου 2001. Εύκολα συμπεραίνουμε απότην παραπάνω δήλωση ότι οι «καινούργιες

αλλαγές» για την ανώτατη εκπαίδευση που ηυπουργός Παιδείας κα. Διαμαντοπούλου εξήγ-γειλε στους Δελφούς δεν είναι και πολύ και-νούργιες. Είναι η συνέχεια της διαδικασίαςυλοποίησης ενός σχεδίου, η εφαρμογή τουοποίου δρομολογείται τα τελευταία 10 χρόνια.Εγγράφεται πλήρως στη λογική του νεοφιλε-λευθερισμού και αποτελεί την πεμπτουσία τουστο κομμάτι εκείνο της κοινωνίας που αφοράστην Ανώτατη Εκπαίδευση.

Το καταστατικό κείμενο του νεοφιλελευθε-ρισμού στην Ευρώπη για την ανώτατη εκπαί-δευση είναι η διακήρυξη της Μπολόνια(19/6/99). Το κείμενο υπήρξε το προϊόν τηςσυνάντησης των ευρωπαίων υπουργών παι-

δείας, που συγκλήθηκε προκειμένου να ορι-στεί κατά την πολιτική ιδιόλεκτο της Ε.Ε. «οευρωπαϊκός χώρος για την ανώτατη παιδεία».Η κεντρική προβληματική της συνάντησηςήταν η εξεύρεση της φόρμουλας που θα καθι-στούσε τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και τηνεκπαίδευση εν γένει στην Ευρώπη αρκούντωςανταγωνιστική ώστε να συμβάλει προς τηνκατεύθυνση της ισχυροποίησης της θέσης τηςστο πεδίο του διεθνούς οικονομικού ανταγω-νισμού. Με λίγα λόγια, όταν η αμερικανική οι-κονομία έχει κατασκευάσει ένα «ανταγωνιστι-κό» με αγοραίους όρους (αν και όχι απαραιτή-τως ποιοτικό) εκπαιδευτικό σύστημα, γίνεταιεπιταγή η δημιουργία ενός ανάλογου, μεόρους οικονομικής ανταγωνιστικότητας, ευ-ρωπαϊκού εκπαιδευτικού συστήματος ανώτα-της εκπαίδευσης. Η διαδικασία υλοποίησηςτης συνθήκης της Μπολόνιας προϋπέθετε τηρήξη με όλες τις ευρωπαϊκές ακαδημαϊκές πα-ραδόσεις και μία διαρκή υποβάθμιση της ίδιαςτης σημασίας των ακαδημαϊκών κριτηρίωνστη διαδικασία συγκρότησης και λειτουργίαςτων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων. Θα μπορούσα-με συνοπτικά να πούμε ότι σε όλες τις χώρεςστις οποίες έγιναν προσπάθειες για την εφαρ-μογή της συνθήκης, αυτό έγινε μέσα από τηνενεργοποίηση τεσσάρων «μηχανισμών» πουθα έστρωναν το δρόμο προς τη δημιουργίατου νέου εκπαιδευτικού μοντέλου.

Ο πρώτος μηχανισμός νομιμοποίησηςυπήρξε η ανάγκη κινητικότητας των φοιτη-τών και αναγνωρισιμότητας των πτυχίων τωνδιαφορετικών χωρών. Οι ανάγκες μετάβασηςαπό τη μία ευρωπαϊκή χώρα στην άλλη είτεγια συνέχιση των σπουδών σε ανώτερο επίπε-δο είτε ακόμα για το ίδιο επίπεδο (όπως γιαπαράδειγμα λειτουργεί το πρόγραμμα Era-smus), καθώς και η επιθυμία αποφοίτων τωνπανεπιστήμιων ξένων χωρών να αναγνωρί-ζονται τα πτυχία τους στις χώρες καταγωγήςτους, λειτουργούσαν σε πολλές χώρες ως πο-λιορκητικός κριός του υπάρχοντος εκπαιδευ-τικού συστήματος. Όπως είναι φυσικό, κάτι τέ-τοιο απαιτούσε, εκτός από τη συνάφεια τουεπιστημονικού αντικειμένου, τη διασφάλισηενός επιπέδου γνώσης που να ορίζεται με κοι-νά και ενιαία κριτήρια. Κοντολογίς, ίδιας διάρ-κειας κύκλοι σπουδών και όμορα μαθήματαώστε να διασφαλίζεται μια αντιστοιχία μεταξύτων διαφόρων πανεπιστημίων των χωρών-μελών. Καθορίστηκαν, λοιπόν, οι προϋποθέσειςπου θέλουν αφενός τρεις κύκλους σπουδών(τριετές προπτυχιακό, διετές μεταπτυχιακό, τε-τραετές διδακτορικό), αφετέρου καθιέρωσητων διδακτικών μονάδων ως μέσου για τη λει-τουργία ενός κοινού συστήματος αξιολόγησης.Εις το εξής όμοια πτυχία με όμοια μαθήματαθα μπορούσαν να κάνουν όλα τα Ευρωπαϊκάπτυχία συγκρίσιμα μεταξύ τους. Ιδέα υπέροχη,που υπέκρυπτε όμως επιμελώς το τι εξυπηρε-τούσε.

Δεύτερος και σημαντικότερος μηχανισμός

πίεσης για την εφαρμογή της διακήρυξης τηςΜπολόνια υπήρξε, στην Ελλάδα αλλά και αλ-λού, από την πρώτη κιόλας μέρα, η υποχρη-ματοδότηση των πανεπιστημίων. Η λογικήτης υποχρηματοδότησης ήταν ότι μέσα απόαυτή τη διαδικασία θα οδηγούνταν τα πανεπι-στήμια στην κατεύθυνση της αναζήτησης πό-ρων από μη κρατικούς φορείς. Είτε μέσα απότη διασύνδεση της ερευνητικής διαδικασίαςμε τις απαιτήσεις της αγοράς, είτε μέσα απότην πώληση εκπαιδευτικών υπηρεσιών (δίδα-κτρα), τα πανεπιστήμια όφειλαν στο εξής νααναπτύξουν δικές τους στρατηγικές για ναγλιτώσουν από τον οικονομικό μαρασμό. ΣτηνΕλλάδα για χρόνια η στρατηγική της υποχρη-ματοδότησης οδηγούσε τα ιδρύματα στην οι-κονομική εξάρτηση από τα προγράμματα στή-ριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αποτέλε-σμα ολόκληρα μεταπτυχιακά, ερευνητικά κέν-τρα ή ακόμα και ολόκληρα τμήματα (π.χ. Πο-λιτικές Επιστήμες Πανεπιστημίου Κρήτης) ναείναι εξαρτημένα από μη κρατική χρηματοδό-τηση. Αυτό τα καθιστούσε πιο ευάλωτα στο εν-δεχόμενο της διακοπής της κοινοτικής χρη-ματοδότησης και πιο πρόθυμα να δεχτούνάτυπες ή τυπικές μορφές χρηματοδότησήςτους από τον ιδιωτικό τομέα και να υλοποι-ήσουν τις επιταγές της εκάστοτε κρατικήςεξουσίας. Η υποχρηματοδότηση, επίσης, και ηαθλιότητα που προκαλεί στην πραγματικότη-τα των πανεπιστημίων, δημιούργησε στη χώ-ρα μας αλλά και αλλού την απαραίτητη συ-ναίνεση για την επιβολή της οποιασδήποτεμεταρρύθμισης. Η προοπτική της υπέρβασηςτου τέλματος στο οποίο έχουν περιέλθει ταακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας έκαναν πλή-θος καθηγητών να ελπίζουν σε μία οποιαδή-ποτε αλλαγή που θα άλλαζε τη θλιβερή πραγ-ματικότητα του πανεπιστημίου δίχως πόρους.Τέλος, η αναζήτηση πόρων των ιδρυμάτωναπό την ιδιωτική αγορά απαιτούσε ένα σύστη-μα με το οποίο το ιδιωτικό κεφάλαιο να μπο-ρεί να αποτιμά την αποδοτικότητα της επέν-δυσης του και ο νέος πελάτης-φοιτητής νακρίνει το προϊόν που θα αγόραζε. Και αυτόπροϋπέθετε τη δημιουργία ενός συστήματοςαξιολόγησης.

Η αξιολόγηση (πρώτη απόπειρα για τηνεφαρμογή της στην Ελλάδα έγινε από την τε-λευταία κυβέρνηση Σημίτη) τόσο των τμημά-των, όσο και των μαθημάτων και της έρευναςδεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά την προσπά-θεια κατασκευής ενός συστήματος ποσοτικήςαποτύπωσης όλης της ασκούμενης δραστη-ριότητας εντός των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων.Στις πρώτες προσπάθειες επιβολής των επιτα-γών της συνθήκης της Μπολόνια η αιτιολογι-κή βάση για την υπαγωγή κάθε δραστηριότη-τας σε μετρήσιμους όρους ήταν να καταστείεφικτό ένα σύστημα που θα δημιουργούσεισοδυναμίες ανάμεσα στα διαφορετικά μαθή-ματα των πανεπιστημίων διαφορετικών χω-ρών της Ε.Ε. Μη μπορώντας σε αυτή τη μέ-

* Υπ. Διδάκτορας Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης

Η διαδικασία υλοποίησηςτης συνθήκης τηςΜπολόνιας προϋπέθετε τηρήξη με όλες τις ευρωπαϊκέςακαδημαϊκές παραδόσεις καιμία διαρκή υποβάθμιση τηςίδιας της σημασίας τωνακαδημαϊκών κριτηρίων στηδιαδικασία συγκρότησης καιλειτουργίας τωνακαδημαϊκών ιδρυμάτων


9


τρηση να ενταχτούν ποιοτικά κριτήρια στηναποτίμηση της ασκούμενης δραστηριότηταςτων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, μοναδικάκριτήρια καταλήγουν να είναι αυτά που ορίζειη αγορά. Η διαδικασία αυτή έχει διαφορετικέςσυνέπειες στα πανεπιστήμια, στα τμήματα καιστην έρευνα εντός των υπό απειλή Α.Ε.Ι. Όταναυτό μπει στην έρευνα, για παράδειγμα, ηεξεύρεση πόρων είναι δυνατή μόνο στο βαθμόπου μπορούν να εξασφαλιστούν από την αγο-ρά είτε με τη μορφή χρηματοδότησης τουερευνητικού προγράμματος από τις επιχειρή-σεις είτε μέσω της πώλησης των αποτελεσμά-των της έρευνας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότιμένουν εκτός χρηματοδότησης πεδία επιστη-μονικά που δεν εντάσσονται σε αυτό το μηχα-νισμό, δηλαδή τα πεδία που δεν έχουν ζήτησηστην αγορά. (π.χ. η μεγάλη πλειοψηφία τωνκοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών).

Η αξιολόγηση συνδέεται άρρηκτα με τούψος της κρατικής χρηματοδότησης, καθώςκάθε τμήμα θα λάβει την αναλογία του σε χρη-ματοδότηση με βάση τις επιδόσεις του. Ως εκτούτου, μέσα από το συνδυασμό αξιολόγησηςκαι υποχρηματοδότησης μετασχηματίζεται βί-αια το πανεπιστήμιο, διότι πριμοδοτούνταιτμήματα και ερευνητικά πεδία που έχουν ζή-τηση στην αγορά, δημιουργώντας με αυτόντον τρόπο πανεπιστήμια πολλών ταχυτήτων.Κάποια λίγα πανεπιστήμια θα αρχίσουν να ει-σάγουν υψηλά δίδακτρα και θα προορίζονταιγια τους λίγους εκείνους που έχουν την ικα-νότητα να τα πληρώσουν, ενώ η μεγάλη μάζατων ιδρυμάτων θα έχει υποβαθμισμένη χρη-ματοδότηση, άρα και ανεπαρκή έρευνα και εκ-παιδευτικές υπηρεσίες που θα προορίζονταιγια τους ταξικά κατώτερους νέους πελάτεςτους. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η δια-δικασία της αξιολόγησης κατακερματίζει ταεργασιακά δικαιώματα που παρείχαν μέχριπρόσφατα τα πτυχία. Αν τα ακαδημαϊκά ιδρύ-ματα είναι χωρισμένα σε διαφορετικές ποιοτι-κά κατηγορίες, τότε είναι λογικό ότι πτυχίαιδίου αντικειμένου δεν θα παρέχουν ίδια πρό-σβαση στην αγορά εργασίας. Με αυτόν τοντρόπο, όμως, εκτός από την υποβάθμιση τωνπτυχίων της μεγάλης μάζας των φοιτητών καιμελλοντικών εργαζόμενων, πλήττεται και τοδικαίωμα των μελλοντικών εργαζομένων-αποφοίτων στη συλλογική διαπραγμάτευσηκαι επιβάλλεται de facto ένα καθεστώς όπουκάθε εργαζόμενος εξατομικευμένα και απόαδύναμη θέση θα διαπραγματεύεται με τηνεκάστοτε εργοδοσία το καθεστώς της εργασίαςτου.

Ο τέταρτος μηχανισμός για την επιβολή τηςσυνθήκης της Μπολόνια ήταν η θεσμοθέτηση,μέσα από πληθώρα διαφορετικών ρυθμίσεων(από τα πανεπιστήμια της Εκκλησίας και τηςΓΣΕΕ μέχρι τη νομιμοποίηση των ΚΕΣ και τηνπρόσφατη απόπειρα αναθεώρησης του άρ-θρου 16 του Συντάγματος στην περίπτωση τηςΕλλάδος), των ιδιωτικών πανεπιστημίων,τα οποία γίνονται το όχημα της νομιμοποί-ησης της χαμηλής χρηματοδότησης. Αυτό διό-τι το Ευρωπαϊκό δίκαιο περί ανταγωνισμούαπαγορεύει στα κράτη-μέλη να πριμοδοτούνμία επιχείρηση έναντι μίας άλλης, ομοειδούς,

ως παραβίαση του «ελεύθερου ανταγωνι-σμού». Έτσι, η υπό οποιοδήποτε καθεστώς λει-τουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων θα υπο-χρέωνε το κράτος να μειώσει τη χρηματοδό-τηση του δημόσιου πανεπιστημίου. Δηλαδή, ηίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων λειτουργείκαι ως νομιμοποιητική φόρμουλα για τη λει-τουργία των υπαρχόντων δημοσίων με ιδιω-τικοοικονομικά κριτήρια.

Εν κατακλείδι, όλες οι εκπαιδευτικές μεταρ-ρυθμίσεις που εμπνεύστηκαν από τη συνθήκητης Μπολόνια, όπου και όπως εφαρμόστηκαν,είχαν τα ακόλουθα αποτελέσματα:α) Την υποβάθμιση της αξίας των πτυχίων

και της ικανότητας των αποφοίτων ναδιεκδικούν αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας,καθώς στο νέο αυτό καθεστώς δεν υπάρ-χουν ενιαία πτυχία και άρα δεν μπορεί ναυπάρχει ενιαία, συλλογική διαπραγμάτευ-ση των συνθηκών εργασίας. Ο εργαζόμε-νος δεν έχει διαπραγματευτική ικανότητα,επομένως δέχεται ευκολότερα δυσμενέ-στερους όρους εργασίας και μορφές ελα-

στικής εργασίας. β) Την υποβάθμιση των σπουδών ως επακό-

λουθο του κατακερματισμού των επιστη-μονικών πεδίων. Η λογική που επιτάσσειστα τμήματα να αναζητήσουν επιστημονι-κά αντικείμενα «πιασάρικα», με πέρασηστην αγορά, υποβαθμίζει την ποιότητα τωνσπουδών, καθώς τα νέα πεδία δεν αποτε-λούν συγκροτημένα επιστημονικά αντικεί-μενα αλλά ψήγματα κατακερματισμένηςγνώσης, αφήνοντας τους αποφοίτους ημι-μαθείς και παράγοντας ένα ημιμαθές καιχειραγωγήσιμο, φθηνό εργατικό δυναμικό,αντί για ολοκληρωμένους επιστήμονεςέτοιμους να ανταποκριθούν στις εξελίξειςστα επιστημονικά τους πεδία.

γ) Την πρωτογενή σύνδεση της έρευνας μετις ανάγκες των επιχειρήσεων. Στη περί-πτωση των ανθρωπιστικών και κοινωνι-κών επιστημών αυτό παράγει τερατογενέ-σεις στο βαθμό που τα αποτελέσματα τηςέρευνας σε αυτούς τους κλάδους δεν μπο-

ρούν να αποτελέσουν αντικείμενο πώλη-σης και όταν μπορούν, το αποτέλεσμά τουςείναι μια κοινωνικά άχρηστη γνώση. Ότανδε η ίδια λογική μεταφέρεται στις θετικέςεπιστήμες, τότε τα πανεπιστήμια και ταερευνητικά τους ινστιτούτα παράγουνγνώση που εξυπηρετεί αποκλειστικά τιςανάγκες των επιχειρήσεων και αλλοιώνε-ται ο προσανατολισμός της έρευνας σύμ-φωνα με τα συμφέροντα τους (οι έρευνεςφαρμακευτικών εταιριών και οπλικών συ-στημάτων είναι οι προφανέστερες πηγέςγια την άντληση παραδειγμάτων για ταπαραπάνω).

Βλέπουμε λοιπόν ότι οι νέες εξαγγελίες τηςκ. Διαμαντοπούλου δεν είναι καθόλου νέες.Υπάρχουν ήδη από τον καιρό του Σημίτη καιτης Γιαννάκου. Παρόμοιες διαδικασίες βρί-σκονται εν ενεργεία σε όλη την Ευρώπη τηντελευταία δεκαετία, καθώς το σχέδιο είναι ενι-αίο και έχει μπει σε λειτουργία ήδη κιόλας απότην υπογραφή της συνθήκης της Μπολόνια.Απέναντι, όμως, σε αυτή τη διαδικασία της συ-

νολικής εμπορευματοποίησης της τριτοβάθ-μιας εκπαίδευσης σε όλη την Ευρώπη συναν-τάμε την τελευταία δεκαετία μία πανσπερμίακινημάτων που αντιστέκονται στο σχέδιο αυ-τό και στη βίαιη εισβολή των συμφερόντωντης αγοράς στο χώρο των πανεπιστημίων. Μέ-σα στις διαφορετικές πολιτικές παραδόσειςτης κάθε ευρωπαϊκής χώρας υπάρχουν παρό-μοιες αντιδράσεις που αντιστέκονται και αντι-στρατεύονται τις επιταγές της Μπολόνια,όπως στη Γαλλία, την Ισπανία, την Αυστρία,την Αγγλία και τη Γερμανία. Από το δικό μαςΜάη-Ιούνη και το κίνημα ενάντια στην ανα-θεώρηση του άρθρου 16, περνώντας στο με-γαλειώδες Unibrennt που συγκλόνισε το γερ-μανόφωνο κόσμο, μέχρι τις πρόσφατες μαχη-τικές διαδηλώσεις στην ίδια την πρωτεύουσατου νεοφιλελευθερισμού της Ευρώπης, τη Με-γάλη Βρετανία, φοιτητές και εργαζόμενοι, δι-δακτικό και ερευνητικό προσωπικό των πανε-πιστημίων αντιτίθενται στα σχέδια της Μπο-λόνια. z

10

ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Η Παιδεία στις επάλξεις(ΗΠΑ, Αγγλία, Πουέρτο Ρίκο)

Ακτιβιστές επιτέθηκαν σε πάνω από 40 τράπε-ζες στη Βρετανία, διαμαρτυρόμενοι για τα

μπόνους των υψηλόβαθμων διοικητικών υπαλλή-λων και τις περικοπές των δημοσίων υπηρεσιών,μετατρέποντάς τες σε διαφόρων τύπων κέντραελεύθερης προσέλευσης των πολιτών.

Σύμφωνα με το κίνημα UK Uncut, οι διαδη-λωτές έστησαν βρεφοκομεία, πλυντήρια ρού-χων, σχολικές αίθουσες, βιβλιοθήκες, κέντρααστέγων, δραματικές σχολές, κλινικές, κέντρανεότητας, γραφεία ευρέσεως εργασίας και χώ-ρους αναψυχής σε τραπεζικά παραρτήματα τηςΒασιλικής Τράπεζας της Σκωτίας, και των τρα-πεζών NatWest και Lloyds.

Στις 10.00 π.μ. στο Κάμντεν του βόρειου Λον-δίνου, διαδηλωτές εισέβαλαν σε παράρτημα τηςτράπεζας NatWest και έστησαν ένα αυτοσχέδιοβρεφοκομείο, όπου τα παιδιά διασκέδασαν καιέπαιξαν μουσική, ενώ οι γονείς τους έπιανανκουβεντούλα.

Στο μεταξύ στο κοντινό Islington, 50 ακτιβι-στές μετέτρεψαν ένα κατάστημα της ΒασιλικήςΤράπεζας της Σκωτίας σε χώρο πλύσης ρούχων,αντιδρώντας στην απόφαση του δημοτικού συμ-βουλίου να περικόψει διάφορες υπηρεσίες προςτους ηλικιωμένους, συμπεριλαμβανομένης καιαυτής της δωρεάν πλύσης ρούχων.

Οι ακτιβιστές έστησαν μπουγάδες, στεγνωτή-ρια, λεκάνες για πλύσιμο στο χέρι και σχημάτι-σαν μια ομάδα καθαρισμού τζαμιών. Στη δια-μαρτυρία πήραν μέρος πάνω από 15 συνταξιού-

χοι καθώς και το τοπικό μέλος του κοινοβουλί-ου, Jeremy Corbyn.

Τράπεζες μετατράπηκαν σε νοσοκομεία στοΛίβερπουλ και στο Ρέντχιλ, σε σχολικές αίθου-σες στο Κάρντιφ, σε χώρους αναψυχής στοΊστλει, σε γραφεία ευρέσεως εργασίας στο Μπίρ-μινχαμ. Είκοσι άτομα μετέφεραν σκηνές καιυπνόσακους σε κατάστημα της NatWest στοΜπρίξτον, διαμορφώνοντας ένα κέντρο γιαάστεγους.

Η Aisha Atkins, 32 ετών ανέφερε: «Υπάρχουνεναλλακτικές στις περικοπές. Για παράδειγμα,να υποχρεώσουμε τις τράπεζες να πληρώσουνγια μια κρίση που οι ίδιες δημιούργησαν ή νασταματήσουμε τη φοροδιαφυγή των μεγάλωνεπιχειρήσεων και των πλουσίων.

Όμως η κυβέρνηση κάνει την πολιτική επιλο-γή να μειώσει το έλλειμμα, υποχρεώνοντας τουαπλούς ανθρώπους να πληρώσουν με την απώ-λεια της δουλειάς τους και με πρωτόγονες υπη-ρεσίες.

Μετατρέπουμε τις τράπεζες σε σχολεία, κέντρααναψυχής, πλυντήρια ρούχων και κέντρα αστέ-γων για να αποδείξουμε πως είναι η κοινωνίαμας αυτή που είναι πολύ ισχυρή για να χρεοκο-πήσει, και όχι ένα σαθρό τραπεζικό σύστημα.»

Εκπρόσωπος της Βασιλικής Τράπεζας τηςΣκωτίας ανέφερε: «Σεβόμαστε πλήρως το δι-καίωμα στην ειρηνική διαμαρτυρία. Η ελαχιστο-ποίηση της ενόχλησης των πελατών μας είναι ηπροτεραιότητά μας.»

Κύμα Καταλήψεωνκαι Διαδηλώσεωνστις ΗΠΑ

Στις 2 του Μάρτη φοιτητές στις ΗΠΑσυμμετέχουν σε διαμαρτυρίες και

καταλήψεις. Οι φοιτητέςκαταλαμβάνουν το Πανεπιστήμιο τουΓουισκόνσιν – Μιλγουόκι σε ένδειξηαλληλεγγύης προς τους αγώνες ενάντιαστη λιτότητα και υπέρ της δημοκρατίαςπου λαμβάνουν χώρα στην πολιτείατους, αλλά και ανά τον κόσμο. Φοιτητέςτου Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στηΣάντα Κρουζ προχωρούν επίσης σεκατάληψη, επισημαίνοντας την ανάγκηστήριξης του τμήματος ΕθνολογικώνΜελετών και ανθιστάμενοι στιςπρογραμματισμένες περικοπές.Δεκαεπτά φοιτητές συλλαμβάνονται σεκατάληψη του ίδιου Πανεπιστημίου στοΜπέρκλεϊ. Δεκάδες ακόμα διαμαρτυρίεςλαμβάνουν χώρα σε όλη την επικράτειατων ΗΠΑ, συμμετέχοντας στη «μέραεθνικής δράσης».

Από το IndyMedia PR (Πούερτο Ρίκο): Έναφωτογραφικό ρεπορτάζ από την πρώτη μέ-

ρα της δράσης «κοινωνικές τάξεις έξω από τιςσχολικές τάξεις». Τετάρτη, 2 Μαρτίου, Πανεπι-στήμιο του Πουέρτο Ρίκο, πανεπιστημιούπολητου Rio Piedras.

Με αφορμή τη νέα φάση του αγώνα, που εγ-κρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση των φοιτη-τών στις 22 Φεβρουαρίου, οι φοιτητές προ-σκάλεσαν τους καθηγητές τους να διεξάγουντα μαθήματά τους εκτός των αιθουσών διδα-σκαλίας την Τετάρτη και την Πέμπτη. Ακο-λουθεί απόσπασμα από την προσκλητήρια

επιστολή τους, όπου εξηγούνται οι λόγοι τηςδράσης τους:

«Η αίθουσα δεν είναι το Πανεπιστήμιο τουΠουέρτο Ρίκο. Εμείς είμαστε το πανεπιστήμιο.Πρόκειται για κάποιον αγώνα; Ναι. Είναι μιααπόπειρα να σπάσουμε την παραδοσιακή μορ-φή της εκπαίδευσης και να αποσυρθούμε απόέναν άνετο χώρο έτσι ώστε να θεραπεύσουμεάλλους χώρους, τους οποίους θέλουν να μαςστερήσουν. Ακριβώς εξαιτίας της αξίας του τισυμβαίνει στις αίθουσες, είναι απαραίτητο νατο μοιραστούμε με το υπόλοιπο της ακαδημαϊ-κής κοινότητας. Φανταστείτε ο πλούτος της

πανεπιστημιακής εμπειρίας να διασκορπιζό-ταν σε ανοιχτούς χώρους. Καλούμαστε να επε-κτείνουμε τη θεματική ύλη της αίθουσας, ακο-λουθώντας τις διδαχές του εκπαιδευτικού Pa-ulo Freire: “Δεν δέχτηκα ποτέ ότι η εκπαιδευ-τική πρακτική θα πρέπει να περιοριστεί στηνανάγνωση για τον κόσμο, στην ανάγνωση τουκειμένου, αλλά θα έπρεπε να περιλαμβάνειτην ανάγνωση ενός ευρύτερου πλαισίου, τηνανάγνωση του κόσμου.” Με αυτόν τον τρόποδημιουργείται μια νέα εκπαιδευτική κουλτού-ρα, επεκτείνοντας δηλαδή τα όρια της δημό-σιας συζήτησης και το πεδίο δράσης της.»

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Γιώργος ΤΣΙΡΙΔΗΣ ΠΗΓΗ: http://www.edu-factory.org

Πανεπιστήμιο του Πουέρτο Ρίκο: Κοινωνικές τάξεις έξω από τις σχολικές τάξεις

Αναμορφώνοντας τις τράπεζες στην Βρετανία:Ακτιβιστές μετατρέπουν τράπεζες σε βρεφοκομεία, αίθουσες διδασκαλίας και πλυντήρια ρούχων


11


Διαδίκτυο, δημόσια σφαίρακαι δημοκρατία


ΘΟΔΩΡΗΣ ΣΠΥΡΟΣ*

Ηανάπτυξη των νέων τεχνολογιών επι-κοινωνίας και διαδικτύου αποτελεί τατελευταία χρόνια ένα προνομιακό πεδίο

έρευνας και ανάλυσης των κοινωνικών επιστη-μών. Κι αυτό στο βαθμό που εκτός των άλλων οιτεχνολογίες αυτές φαίνεται να συνδέονται προ-νομιακά με μια διπλή, αντινομική διαδικασίαπου χαρακτηρίζει το σύγχρονο κόσμο: ειδικότε-ρα, αν από τη μία αυτός χαρακτηρίζεται από γε-ωμετρικά αυξανόμενη κινητικότητα, ρευστότη-τα και πολυπλοκότητα, από την άλλη παρουσιά-ζονται όλο και περισσότερες νησίδες «αντίστα-σης» που κηρύσσουν την «επιστροφή» στον τό-πο και την κοινότητα. Είναι ακριβώς σε αυτήν τηφαινομενικά αντιφατική διαδικασία που αναφέ-ρονται οι αγγλοσάξονες θεωρητικοί, μέσα απότην εισαγωγή του λογοπαιγνίου Glocalization.

Κομβικό σημείο για τις διαδικασίες υπέρβα-σης του τόπου και την εμπλοκή των τοπικώνκοινωνιών σε εκτεταμένα υπερ- και δια-τοπι-κά δίκτυα σχέσεων και ανταλλαγών αποτελείβέβαια η Βιομηχανική Επανάσταση: η αυξα-νόμενη αστικοποίηση των πρώην αγροτικώνπληθυσμών, η κινητικότητα ανθρώπων, προ-ϊόντων και κεφαλαίου και η Αποικιοκρατίααποτελούν διαφορετικές όψεις αυτής της νε-ωτερικής διαδικασίας, τις οποίες ευνόησε ηανάπτυξη των τεχνολογιών μεταφοράς. Ωστό-σο, αν και αυτές οι τελευταίες μείωσαν απο-φασιστικά τη σημασία του γεωγραφικού χώ-ρου ως παράγοντα κοινωνικής συγκρότησηςκαι οριοθέτησης των δια-κοινοτικών (και δια-κοινωνιακών) σχέσεων, ο τόπος παρέμενε μέ-χρι πρόσφατα θεμελιακός παράγοντας τωνανθρώπινων κοινοτήτων, τόσο στη μικρή, όσοκαι στη μεγάλη κλίμακα του έθνους.

Σε πολιτικό επίπεδο, ο τόπος (στη φυσική ήφαντασιακή του διάσταση) δεν αποτέλεσε μό-νο το πεδίο και το πλαίσιο αναφοράς οργά-νωσης της σημαντικότερης πολιτικής οντότη-τας της νεωτερικότητας, δηλαδή του εθνικούκράτους. Επιπλέον, αποτέλεσε τη βάση εσωτε-ρικής διοικητικής οργάνωσης και πολιτικήςεκπροσώπησης σε υπο-εθνικό επίπεδο. Έτσι,ο όρος «τοπική αυτοδιοίκηση» συνδέεταιακριβώς με τη διατήρηση της κοινότητας τουτόπου (στις διάφορες κλίμακές του) σε βασικόπολιτικό και διοικητικό κύτταρο των νεωτερι-κών κοινωνιών. Από την άλλη, η ανάπτυξητης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας συμβαδί-ζει με την αναβάθμιση της τοπικής κοινότη-τας ως βασικής μονάδας πολιτικής εκπροσώ-πησης των πρώην υπηκόων και εφεξής πολι-τών στην κεντρική πολιτική σκηνή. Οι διαδι-κασίες αυτές συνδέονται με τον τρόπο παρα-γωγής, διαχείρισης και ελέγχου της δημοσιό-τητας, αλλά και του δημόσιου συμφέροντος,στο πλαίσιο της προ-νεωτερικής, αλλά και τηςνεωτερικής κοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό ο τό-

πος στη γεωγραφική του διάσταση δίνει υλι-κή υπόσταση στο δημόσιο χώρο, την ίδια στιγ-μή που η κοινότητα, ως κοινωνική και συμ-βολική συμπύκνωση της τοπικότητας και τηςεντοπιότητας αποτελεί πρωταρχικό πεδίο πο-λιτικής συγκρότησης και συλλογικό υποκεί-μενο διεκδίκησης. Υπό αυτήν την έννοια, ηπολιτική αντιπαράθεση προσλαμβάνεται καιοργανώνεται κατά βάση ως αντιπαράθεση το-πικοτήτων της ίδιας ή διαφορετικής τάξης:μεταξύ γειτονικών κοινοτήτων ή γειτονικώνκρατών, αλλά επίσης μεταξύ τοπικών κοινω-νιών και κράτους ή κράτους και υπερεθνικώνθεσμών.

Η ανάπτυξη των τεχνολογιών επικοινωνίαςκαι, κυρίως, του διαδικτύου συμβαδίζει με τηναυξανόμενη αποδέσμευση των μορφών κοι-νωνικής και συμβολικής συγκρότησης απότον γεωγραφικό χώρο. Αν η μία όψη αυτήςτης διαδικασίας είναι η αυξανόμενη εξατομί-κευση των μορφών επικοινωνίας και διαντί-δρασης των υποκειμένων, η άλλη μοιάζει ναείναι η συγκρότηση νέων συλλογικοτήτωνστη βάση όχι πια του γεωγραφικού τόπου, αλ-λά του κοινού ενδιαφέροντος. Στο πλαίσιο αυ-τό είναι που αναδύεται η έννοια της δυνητι-κής κοινότητας (virtual community) ως ενόςδικτύου ατόμων που «συναντούνται» στονιστό, στο πλαίσιο ενός δικτυακού τόπου και μεκίνητρο όχι την κοινή καταγωγή ή την γειτ-νίαση και την φυσική συμβίωση στο φυσικόχώρο, αλλά μια «τοπικότητα κοινών ενδιαφε-ρόντων». Βέβαια, η επικοινωνία μέσω τουδιαδικτύου από μόνη της δεν αρκεί για τησυγκρότηση μιας δυνητικής κοινότητας. Αν-τίθετα, για την ανάδυσή της θα πρέπει νασυντρέχουν και κάποιες άλλες προϋποθέσεις,οι οποίες σχετίζονται με το είδος, το βάθος καιτην ένταση της επικοινωνίας, το περιεχόμενοτης και το βαθμό συμβολικής ταύτισης τωνσυμμετεχόντων με έναν δικτυακό τόπο, τιςδράσεις που επιτελούνται και τους σκοπούςπου προωθούνται μέσω αυτού.

Σε κάθε περίπτωση, η διάδοση και ο «εκ-δημοκρατισμός» της χρήσης του διαδικτύουσυνδέεται με την αύξηση όχι μόνο του αριθ-μού των συλλογικοτήτων, αλλά και με την δι-εύρυνση του κοινωνικού και πολιτισμικούτους περιεχομένου. Έτσι σήμερα τα υποκεί-μενα μπορούν μέσω του ιστού όχι μόνο νασυμμετέχουν σε πολύ περισσότερες «κοινό-τητες» από ό,τι στο παρελθόν, αλλά επιπλέον,οι κοινότητες αυτές μπορεί να έχουν πολύδιαφορετικό περιεχόμενο. Αν ένα αποτέλε-σμα αυτής της διαδικασίας είναι η δυνατότη-τα πολλαπλής κοινωνικής συμμετοχής, έναδεύτερο συνδέεται με την ανατροπή της πα-ραδοσιακής ιεράρχησης των κοινωνικών ζη-τημάτων και των αντίστοιχων συλλογικώνδιεκδικήσεων, γεγονός που με τη σειρά του

συνδέεται με τον μετασχηματισμό του δημο-σίου χώρου. Στο βαθμό που στην «παραδο-σιακή» του μορφή αυτός αποτελεί ένα «σπά-νιο αγαθό»- κάτι που σε μεγάλο βαθμό συνε-χίζεται και μετά την ανάπτυξη του τύπου, τουραδιοφώνου, αλλά και της τηλεόρασης, ελεγ-χόμενο από τη θεσμισμένη εξουσία και προ-ορισμένο να εξυπηρετεί τα ζητήματα που αυ-τή θέτει ως προτεραιότητα για την κοινωνία,οι συλλογικές διεκδικήσεις συγκροτούνταικαι εκφράζονται σε ευθεία αναλογία με τη«σοβαρότητά» τους. Το διαδίκτυο, σε αντίθε-ση με τα παραπάνω Μέσα, δεν διευρύνειαπλά τα πεδία της δημοσιότητας, αλλά λόγωτης διαδραστικής φύσης και της αποκεντρω-μένης, ή πολύ-κεντρικής δομής του, συγ-κροτεί μια διάχυτη δημόσια σφαίρα, αν όχιαδύνατο, τουλάχιστον ιδιαιτέρως δύσκολο νατεθεί κάτω από την άμεση εποπτεία και τοναπόλυτο έλεγχο του κράτους και των θε-σμών. Αυτό εκτός των άλλων συνδέεται με τηχρήση αυτού του διευρυμένου δημοσίου χώ-ρου ως πεδίου επικοινωνίας ή και διεκδίκη-σης ζητημάτων που πριν δεν θεωρούνταν«άξια λόγου» ως πεδία συλλογικής συγκρό-τησης, κοινωνικής διεκδίκησης ή και πολιτι-κής κινητοποίησης. Βλέπουμε έτσι την ανά-δυση συλλογικοτήτων στη βάση ενδιαφε-ρόντων και διεκδικήσεων ιδιαίτερα εξειδι-κευμένου ή και «περιθωριακού» χαρακτήρα.Αν κάποιες από αυτές εκφράζουν την αυξα-νόμενη εξατομίκευση και την αντίστοιχη δια-φοροποίηση στη βίωση του κόσμου, κάποιεςάλλες συνδέονται ευθέως με τον «πληθωρι-σμό» του δημόσιου χώρου σε βαθμό που ναεπιτρέπει στα άτομα και τις ομάδες να τον«σπαταλούν» χωρίς δεύτερη σκέψη: αφούαυτός δεν αποτελεί πια σπάνιο αγαθό, μπο-ρεί να χρησιμοποιείται χωρίς φειδώ, ακόμακαι για ζητήματα «ασόβαρα», «δευτερεύοντα»και εφήμερα.

Από μια άποψη, η παραπάνω διαδικασίαμοιάζει όντως να οδηγεί στον εκδημοκρατι-σμό της παραγωγής, διάδοση και ελέγχου τηςπληροφορίας και, υπό αυτή την έννοια, να δι-καιώνει μια σειρά από θεωρητικούς του δια-δικτύου που διείδαν σε αυτό μια «βασιλικήοδό» για τη διεύρυνση της δημοκρατίας, ακό-μα και τη δυνατότητα μετάβασης σε μορφέςτης περισσότερο άμεσες από αυτές που χαρα-κτηρίζουν τις αντιπροσωπευτικές δημοκρα-τίες της νεωτερικής Δύσης. Την άποψη αυτήενίσχυσε ιδιαίτερα η εκτεταμένη χρήση τουαπό όλο και περισσότερα εναλλακτικά κοινω-νικά κινήματα ως μέσο όχι μόνο για τη επι-κοινωνία των ιδεών τους, αλλά και για τηνίδια τη συγκρότηση και οργάνωσή τους. Επι-πλέον, το διαδίκτυο συνδέθηκε με την απο-κέντρωση τόσο της διαδικασίας παραγωγήςτων πληροφοριών- στο βαθμό που αφαίρεσε

12


από τα παραδοσιακά Μέσα, τους ιδιοκτήτεςτους και τους επαγγελματίες δημοσιογράφουςτο μονοπώλιο σε αυτόν τον τομέα, όσο και τηςευρύτερης βιομηχανίας διαμόρφωσης της κοι-νής γνώμης- μέσα από την καθιέρωση εναλ-λακτικών, λιγότερο ελεγχόμενων από τα αντί-στοιχα μονοπώλια, «δημοσκοπήσεων», όπωςτα «ηλεκτρονικά δημοψηφίσματα», οι «ηλε-κτρονικές ψηφοφορίες» κλπ.

Ωστόσο, ένα βασικό ερώτημα που αναδύεταιείναι κατά πόσο η αποκέντρωση της πληρο-φορίας και των διαδικασιών διαμόρφωσης τηςκοινής γνώμης οδηγούν πράγματι σε διεύ-ρυνση και εμβάθυνση της δημοκρατίας; Καιόταν μιλάμε για εμβάθυνση της δημοκρατίας,εννοούμε- ακολουθώντας και τα οράματα τωνπρωτοπόρων θεωρητικών των δυνητικώνκοινοτήτων, τη διεύρυνση της κοινωνικήςσυμμετοχής, τη σύνθεση των συμφερόντων-τη δυνατότητα των πολιτών να ασκούν κοι-νωνικό έλεγχο στις αποφάσεις και τις επιλογέςπου αφορούν και επηρεάζουν τη ζωή τους.Στο πλαίσιο αυτό, ένας αντίλογος στην οπτιμι-στική αντίληψη περί διαδικτύου και δημοκρα-τίας είναι ότι ο πολλαπλασιασμός των πεδίωνδημοσιότητας και η αποκέντρωση του ελέγχουτης δεν συνεπάγεται απαραίτητα την διεύρυν-ση της κοινωνικής συμμετοχής, τον κοινωνι-κό έλεγχο της εξουσίας και της δημόσιαςατζέντας. Καταρχήν γιατί ο πολλαπλασιασμόςτου δημόσιου χώρου δεν αίρει απαραίτητα τησυστημική ιεραρχία των διαφορετικών επιπέ-δων του. Ακολούθως, γιατί ο πολλαπλασια-σμός της πληροφορίας δεν σημαίνει απαραί-τητα τη μεγαλύτερη δυνατότητα ελέγχου, αλ-λά και χρήσης της από τα υποκείμενα: αντίθε-τα, σε πολλές περιπτώσεις η υπερπληροφόρη-ση έχει ως αποτέλεσμα την αδρανοποίηση τωνυποκειμένων, ακριβώς γιατί αδυνατούν να ιε-ραρχήσουν την εγκυρότητα, αλλά και τις δυ-νατότητες αξιοποίησης ενός ωκεανού, ανώ-νυμων συχνά, πληροφοριών.

Όμως η σοβαρότερη ένσταση για το ρόλοτου διαδικτύου ως πεδίου και μέσου διεύρυν-σης της δημοκρατίας εστιάζεται στην αμφί-δρομη σύνδεσή του με τις διαδικασίες αποδό-μησης των συλλογικών πολιτικών υποκειμέ-νων. Έτσι, η γεωμετρική ανάπτυξη του διαδι-κτύου και της χρήσης του αποτελούν όχι μόνοέκφανση, αλλά επιπλέον παράγοντα περαιτέ-ρω εξατομίκευσης της εμπειρίας του κόσμουκαι παραγωγής αναρίθμητων θραυσματικώναναπαραστάσεων και αφηγήσεων περί κοινω-νικής πραγματικότητας που αδυνατούν να συ-ναντηθούν σε ένα συλλογικό σώμα κοινωνι-κής εμπειρίας και αντίστοιχης συλλογικήςδράσης. Το πολιτικό αποτέλεσμα του πληθω-ρισμού των μορφών συλλογικής ταυτοποί-ησης είναι η προώθηση διεκδικήσεων που χα-ρακτηρίζονται όχι μόνο από τη μερικότητάτους, αλλά επίσης από την απουσία ιεράρχη-σης στη βάση κάποιας έννοιας δημοσίου συμ-φέροντος.

Βέβαια, εδώ μπορούμε να κάνουμε μια διά-

κριση, την οποία κάνει επίκαιρη η χρήση τωνιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης (facebo-ok, twitter) για την οργάνωση των πρόσφα-των εξεγέρσεων στον αραβικό κόσμο. Αυτήναφορά στη διαφορετική σημασία του διαδι-κτύου ως μέσου πολιτικής ριζοσπαστικοποί-ησης στον Δυτικό και το «μη-Δυτικό» κόσμο.Ειδικότερα, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ανη ανάπτυξή και η χρήση του συνδέεται αμφί-δρομα με την αυξανόμενη εξατομίκευση τουδυτικού πολιτισμού και του δυτικού υποκει-μένου, στον μη-Δυτικό κόσμο αυτό αποτελείένα τεχνο-πολιτισμικό δάνειο, το οποίο όχιμόνο εισάγεται «από τα έξω», αλλά επιπλέονεκφράζει πολλαπλώς την πολιτισμική και τε-χνολογική ηγεμονία της Δύσης επί του υπό-λοιπου κόσμου. Αν κάτι τέτοιο ισχύει, το επό-μενο λογικό βήμα είναι να αναρωτηθούμε ανλόγω της δέσμευσής τους στις βαθύτερες πο-λιτισμικές λογικές και αξίες της κοινωνίαςπου τις παράγει, οι δυνητικές τεχνολογίες,παρά τις όποιες ανισορροπίες επιφέρει πρό-σκαιρα η ανάπτυξή τους, δεν απολήγουν, μέ-χρι στιγμής τουλάχιστον, σε ριζικές ανατρο-πές της πολιτικής και κοινωνικής δομής τωνδυτικών κοινωνιών. Η ιστορική αναγωγή τηςατομικότητας σε υπέρτατη αξία του ΔυτικούΠολιτισμού αποτελεί ένα μηχανισμό ελέγχου

των δυνητικών τεχνολογιών όχι μόνο αποτε-λεσματικό για το υφιστάμενο σύστημα σχέσε-ων, λόγω τη θεμελίωσης του στη συναίνεση,αλλά επιπλέον συμβατό με άλλους θεμελιώ-δης αξιακούς πυλώνες της Δύσης όπως ηΕλευθερία (του λόγου και της επικοινωνίας).Στο πλαίσιο αυτό, το κυρίαρχο πλέγμα εξου-σίας μπορεί να διατηρεί τη χρήση των δυνη-τικών τεχνολογιών «εντός των ορίων» όχι μέ-σω της απαγόρευσης και της λογοκρισίας,αλλά αντίθετα μέσω του πληθωρισμού τηςπληροφορίας και τον προσανατολισμό τηςπρος όσο το δυνατό περισσότερες, ανερμάτι-στες και «ακίνδυνες» για την επιβίωσή τουμορφές ταυτοποίησης και συλλογικής δρά-σης.

Αντίθετα στο μη-Δυτικό κόσμο, στις αραβι-κές χώρες αλλά και αλλού, π.χ. στην Κίνα, ηεξάπλωση των εξατομικευμένων τρόπων επι-κοινωνίας και διαντίδρασης που προωθεί τοδιαδίκτυο μοιάζουν αναντίστοιχες αφενός μετις εντόπιες κοινωνικο-πολιτισμικές αξίες καιμορφές κοινωνικής οργάνωσης, αφετέρου μετους μηχανισμούς πολιτικής νομιμοποίησηςτης εξουσίας. Επιπλέον, η διάδοση του διαδι-κτύου σε αυτές τις κοινωνίες αποτελεί έκφαν-ση, αλλά και μέσο της «αποικιοποίησης» τουςαπό τα δυτικά πρότυπα ζωής. Στην περίπτωσητης Κίνας, το καθεστώς αντιδρά χρησιμοποι-ώντας φίλτρα αποκλεισμού ιστοτόπων στηνπροσπάθειά του να ελέγξει το διαδίκτυο. Στηνπερίπτωση των αραβικών χωρών, η αυξανό-μενη χρήση του διαδικτύου από ένα σχετικάμικρό, αλλά ωστόσο αυξανόμενο και δυναμικότμήμα του πληθυσμού, επέτρεψε τη συγκρό-τηση σφαιρών δημοσιότητας που αμφισβήτη-σαν το μονοπώλιο της αποστειρωμένης καιαπόλυτα ελεγχόμενης από το κράτος «παρα-δοσιακή» δημόσια σφαίρα. Απογυμνωμένααπό τους μηχανισμούς παραγωγής της συναί-νεσης που ιστορικά- και σε αντιστοιχία με τιςανάγκες ελέγχου που θέτουν στην εξουσία ταεκάστοτε τεχνολογικά «επιτεύγματα»- διαμόρ-φωσε η Δύση, τα καθεστώτα επιχειρούν νααντιμετωπίσουν μια πρωτόγνωρη για τις κοι-νωνίες τους κατάσταση μέσα από την προ-σφυγή στη άμεση φυσική βία, χωρίς ωστόσονα αποφύγουν την αμφισβήτηση ή και τηνανατροπή τους. z

*Διδάσκων Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο ΤμήμαΚοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης


13


ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ-ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΙΜΟΣ*

Δεν συμμεριστήκαμε την αισιοδοξία ότι οιαποκαλύψεις του Wikileaks θα αλλάξουντην παγκόσμια ισορροπία, ακριβώς δε με

την ίδια δε λογική μας φάνηκαν κάπως αφελείςοι διθύραμβοι για το facebook και το twitter,ιδίως όταν εκεί εξαντλούνταν η ανάλυση τωνπρόσφατων επαναστάσεων στον αραβικό κόσμο.Για την ακρίβεια, μας θύμισαν τη λογική του«Goodbye Lenin», όπου το «κομμουνιστικό» κα-θεστώς της Ανατολικής Γερμανίας συνοψιζότανσυμβολικά (αν δεν εξαντλείτο) στα τηλεοπτικάπρογράμματα και τις κονσέρβες που κατανάλω-ναν οι εξωτικοί ανατολικογερμανοί. Η εν λόγωοπτική μάλλον δεν προσέφερε πολλά στην κα-τανόηση των τεκταινομένων.

Όσο κι αν ισχύουν τα παραπάνω, ωστόσο,δεν είναι παράλογο που αδυνατούμε να σκε-φτούμε το Σιάτλ ή τον δικό μας Δεκέμβρη χω-ρίς το Διαδίκτυο. Το ίδιο, εξάλλου, συμβαίνειμε την απήχηση των πιο «ευρωσκεπτικιστι-κών» απόψεων για την οικονομική κρίση,ακόμα και πέρα από το κοινό της Αριστεράς: οιφορείς των απόψεων αυτών δεν έχουν κομ-ματικό μηχανισμό και Τύπο, εν τούτοις δεν τακατάφεραν καθόλου άσχημα μέχρι σήμερα.Ακόμα πιο γενικά, οι περισσότεροι απ’ όσουςκάνουν αριστερή πολιτική σήμερα επιλέγουντο Διαδίκτυο ως πρώτη πηγή ενημέρωσης:μόνο στο Συνασπισμό, το ποσοστό αυτό υπερ-βαίνει το 90% των κομματικών μελών.

Πολλαπλές δυνατότητες, πολλαπλές χρήσεις

Το Ίντερνετ δεν είναι βέβαια «σοσιαλιστικήνησίδα» -ούτε καν ξεκίνησε με τέτοιες προ-διαγραφές. Από τη ραγδαία μετατόπιση με-γαλοδημοσιογράφων και επιχειρηματιώνπρος τα εκεί (με ό,τι αυτό σημαίνει για τιςδιαφημιστικές δαπάνες και την κατανομήτους, αλλά και για τις διαδρομές του οργα-νωμένου δημοσιογραφικού ψεύδους) ως τηνπυκνή παρουσία της ακροδεξιάς στη«μπλογκόσφαιρα», ένας σωρός ενδείξεις μαςυποχρεώνουν να δούμε την αλλαγή και, μα-ζί, τις ποικίλες δυνατότητες άσκησης πολιτι-κής που αυτή διανοίγει. Σε κάθε περίπτωσηπάντως, όπως παλιά δεν θα μπορούσαμε νασκεφτούμε τον Καρατζαφέρη χωρίς βιντεο-κασέτες και ΤΗΛΕΑΣΤΥ -ή, ακόμα παλιότε-ρα, τα εθνικιστικά κινήματα του 19ου αιώναχωρίς τον Τύπο-, έτσι και σήμερα δεν μπο-ρούμε να σκεφτούμε μια μαζική πολιτική -και μάλιστα δημοκρατική και κομμουνιστι-κή-, χωρίς μια οργανωμένη μαζική επικοι-νωνία που να αξιοποιεί το Διαδίκτυο. Το

γνωρίζουν καλά όσα κόμματα και οργανώ-σεις πειραματίζονται (επιτυχώς ή λιγότερο)με αυτό, ενώ επί χρόνια εξαρτούσαν την πο-λιτική τους ύπαρξη από την εφημερίδα καιτο περιοδικό τους, ελλείψει άλλων μέσων –ενημέρωσης και πολιτικής διαμόρφωσης.

Ούτε του Θεού, ούτε του ΔιαβόλουΑσφαλώς υπάρχουν αντιρρήσεις. Όσοι από

εμάς μεγαλώσαμε με εφημερίδες και περιοδι-κά, είχαμε δε την τύχη να προλάβουμε εν ζωήτα σημαντικότερα έντυπα της Αριστεράς καιτα εργαστήρια που τα στήριζαν, είμαστε σε θέ-ση να αντιληφθούμε την αμφιθυμία των πα-λιότερων απέναντι στο νέο μέσο. Με τη συν-δρομή και του αφελούς τεχνολογικού οπτιμι-σμού, το Διαδίκτυο αντιμετωπίζεται -όχι ακρι-βώς άδικα, είναι αλήθεια- ως το μέσο της «πο-λιτισμικής λογικής του ύστερου καπιταλι-σμού». Συνώνυμη της ταχύτητας, της θραυ-σματικής ανάγνωσης, ενημέρωσης και κατα-νόησης, η αντικατάσταση, στην οικονομία τουαναγνώσματος, της σελίδας από τον σύνδεσμο(hyperlink) προκαλεί εύλογες επιφυλάξεις.Μας φαίνεται ωστόσο πειστικός ο ΜαρσέλΠουλέ: «Ο ατομικισμός, η καλλιέργεια τουναρκισσισμού, η διάρρηξη των δεσμών απέ-ναντι στα άτομα, η μεταβλητότητα του χαρα-κτήρα των ανθρώπων, η λατρεία της ταχύτη-τας, η παρακμή των ανθρωπιστικών σπουδώνκαι της ανάγνωσης βιβλίων, όλα αυτά τα χα-ρακτηριστικά της σύγχρονης κοινωνίας εμ-φανίστηκαν πολύ πριν από τη μαζική εισβολήτων νέων τεχνολογιών της επικοινωνίας. ΤοΊντερνετ απλώς επιτάχυνε αυτές τις διαδικα-σίες».1

Πέραν του αυτοσχεδιασμού Τώρα που ο κύβος ερρίφθη, λοιπόν, χρει-

αζόμαστε μια πολιτική για το Διαδίκτυο. Γιατην ακρίβεια, μια πολιτική για το πνεύμα (ηφράση ανήκει στο Νικόλα Σεβαστάκη) που νααξιοποιεί τις σημαντικές δυνατότητες που μαςδίνει το Διαδίκτυο. Χωρίς δραματοποιήσεις, ηυπόθεση αυτή (ας την πούμε «υπόθεση τηςπολιτικής διαμόρφωσης», κι ας πούμε ότι αυ-

τή συμπεριλαμβάνει τη θεωρητική κατάρτιση,χωρίς όμως να εξαντλείται εκεί) είναι υπόθε-ση που άπτεται της κρίσης της δημοκρατίας.Πάλι ο Πουλέ θα μας έλεγε ότι στις ΗΠΑ το60% των εφήβων δηλώνουν αδάφοροι για τιςειδήσεις, είτε αυτές βρίσκονται στα περίπτεραείτε στο Διαδίκτυο· η ίδια απαξίωση αφορά καιτις «σοβαρές» εφημερίδες, πολύ δε περισσότε-ρο τα ειδικά περιοδικά. Αυτό όμως προδίδειπολλαπλές ταχύτητες και χάσματα σε ένα ακό-μα πεδίο της κοινωνικής ζωής –χάσματα που,με τη σειρά τους, συντηρούν ολογαρχίες. Τομέσο για τη γεφύρωση αυτών των χασμάτωνδεν είναι απαραιτήτως ένα. Σίγουρα όμως εί-ναι και το Διαδίκτυο.

«Ανασύνθεση της ‘Λόγιας’ Αριστεράς»: Να ενώσουμε τις ψηφίδες

Ασφαλώς δεν είμαστε στο μηδέν. Ενώ η κρί-ση δοκιμάζει σκληρά τις εφημερίδες της Αρι-στεράς, ενώ ο Πολίτης, το Αντί και ο Ιός έχουναφήσει ένα κενό δυσαναπλήρωτο, είναι χαρα-κτηριστικό ότι –άλλοτε συλλογικά και άλλοτεκατά μόνας- ξεφυτρώνουν θαυμάσιες προσπά-θειες που διακρίνονται για την ποιότητα και τομεράκι τους: τα ιστολόγια των Ροϊδη, ΝίκουΣαραντάκου και Πιτσιρίκου, ο e-lawyer, ηΑφορμή, το Press Project, το alterthess και τοradiobubble είναι μερικές μόνο από τις προ-σπάθειες που δείχνουν ανάγλυφα, όχι μόνο τιςσοβαρές δυνατότητες του μέσου, αλλά και ότιμπορεί να υπάρχει κριτική δημοσιογραφία καιπέραν της ευκολίας, κι αυτή να είναι «συμβα-τή» με τον Τύπο, αντί να τον ανταγωνίζεται.

Αθροιζόμενες με τις παλιές και τις νέες εκ-δοτικές πρωτοβουλίες –τα Ενθέματα και τιςΑναγνώσεις, το Εντός Εποχής και το ΕκτόςΓραμμής, τις Θέσεις και τα Σύγχρονα Θέματα,το Πανοπτικόν, τη Λεύγα και το Πρόταγμα,για να μείνουμε στις πιο οικείες μας- οι προ-σπάθειες αυτές συνθέτουν έναν ενδιαφέρον-τα και ανταγωνιστικό «αστερισμό»: μια πο-λυεπίπεδη και πολύχρωμη «Λόγια Αριστερά»(κατά την έννοια ότι δουλεύει πολιτικά με τονλόγο), που σήμερα έχει σοβαρούς λόγους καιακόμα περισσότερες αφορμές για να δουλέψειμαζί. Αυτό θα ήταν και το «διά ταύτα» ενόςάρθρου για την «εναλλακτική» ενημέρωση: σεκαιρούς που το «μαζί» γίνεται πιο επιτακτικόαπό ποτέ, μας χρειάζεται μια Πρωτοβουλίαγια την Ανασύνθεση της Λόγιας Αριστεράς,της διαδικτυακής και της έντυπης –εγχείρη-μα απ’ το οποίο κάλλιστα μπορεί να ξεκινήσειη υπέρβαση των «μικρών ναρκισσισμών»,διαδικτυακών και μη. z

1 Μαρσέλ Πουλέ (2010), Το τέλος των εφημερί-δων και το μέλλον της ενημέρωσης (μετάφραση:Γιώργος Αγγελόπουλος), Άγρα: Αθήνα, σ. 133-134

Μια πολιτική της Αριστεράς για το πνεύμα – άρα και για το Διαδίκτυο

*Μέλη της Συντακτικής Ομάδαςτου Red Notebook (rednotebook.gr)


Το 1895 ο λεγόμενος και πατέρας του ρα-διοφώνου Γουλιέλμος Μαρκόνι κατορ-θώνει να μεταδώσει τα πρώτα ηχητικά

σήματα μέσω των ερτζιανών κυμάτων. Έντεκαχρόνια αργότερα, στη Νέα Υόρκη μεταδίδονταιγια πρώτη φορά φωνή και μουσική μέσω τωνραδιοκυμάτων, ενώ μόλις το 1920 ιδρύεται καιλειτουργεί ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός(K.D.K.A.). Ωστόσο, η εδραίωση του ραδιοφώ-νου και η μεγάλη άνθισή του έρχεται μετά το1930 και ιδιαίτερα στη διάρκεια και με το πέραςτου Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη διάρκειατης δεκαετίας του 1950 και του 1960 το ραδιό-φωνο γίνεται ο δίαυλος επικοινωνίας της μου-σικής επανάστασης και της νεανικής αμφισβή-τησης. Το Rock ’n’ Roll κάνει την εμφάνισή τουσυνταράσσοντας συθέμελα τις αντιλήψεις τωνσυντηρητικών Ηνωμένων Πολιτειών αλλά καιευρύτερα των δυτικών κοινωνιών. «Το Rock ’n’Roll σφράγισε το ξεκίνημα της επανάστασης»,γράφει ο Τζέρυ Ρούμπιν στο βιβλίο του Do it,και το ραδιόφωνο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στημετάδοση αυτού του μηνύματος. Η καταιγιστι-κή εισβολή της τηλεοπτικής εικόνας από το1960 και μετά, παρά τις αντίθετες προβλέψεις,δεν κατάφερε να σιγάσει τις ραδιοφωνικές συ-χνότητες. Το Νοέμβριο του 1994, έναν και πλέ-ον αιώνα μετά την πρώτη ραδιοφωνική μετά-

δοση ηχητικών κυμάτων, ο Μικ Τζάγκερ, σε μίααπό τις συναυλίες των Rolling Stones, καλω-σορίζει την παγκόσμια διαδικτυακή κοινότηταστο πάλκο, εγκαινιάζοντας ουσιαστικά για πρώ-τη φορά το διαδικτυακό ραδιόφωνο (web ra-dio).

Η «διαδικτυακή επανάσταση» έχει προκαλέ-σει πλήθος συζητήσεων, οι περισσότερες εκτων οποίων στηρίζονται στο δίπολο ελευθε-ρίας έκφρασης και ελεύθερης κυκλοφορίαςτης πληροφορίας από τη μία πλευρά, έναντιτων κινδύνων που η «ασύδοτη» αυτή ελευθε-ρία συνεπάγεται από την άλλη. Με την εξά-πλωση του διαδικτύου, ιδιαίτερα ανάμεσα στηνεολαία, νέες κουλτούρες αναδύονται, ενώ ηανθρώπινη επαφή, η επικοινωνία και η κυ-κλοφορία της κάθε είδους πληροφορίας γιαμια ακόμη φορά ανανοηματοδοτούνται. Χα-ρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτών αποτε-

λούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (socialmedia) και ο ρόλος τους στην διαμόρφωση

των ανθρωπίνων σχέσεων. Το διαδικτυακόραδιόφωνο έρχεται με τη σειρά του να ανα-νοηματοδοτήσει τους όρους λειτουργίας καιεκπομπής των ραδιοφωνικών συχνοτήτων.Μέσα σε ένα εντελώς διαφορετικό θεσμικό καιοικονομικό πλαίσιο από εκείνο του κυρίαρχουπαραδοσιακού ραδιοφώνου, μας θυμίζει τηνπρακτική και τη λογική της «do it yourselfmusic» της δεκαετίας του 1960· θα μπορού-σαμε πιθανά λοιπόν να μιλήσουμε για τη ρα-διοφωνική επανάσταση του «do it yourselfradio».

Τι είναι λοιπόν και τι ρόλο διαδραματίζει τοδιαδικτυακό ραδιόφωνο; Μέσο εναλλακτικήςενημέρωσης; Μέσο ελεύθερης έκφρασης; Δί-αυλος επικοινωνίας έξω από νόρμες και απα-

14


«Εδώ ελεύθερη Ραδιοφωνία;»

w Νίκο, ο poplie έχει καταφέρει μέσα σε σύντο-μο χρονικό διάστημα να γίνει ένας από τουςαναγνωρίσιμους ελληνικούς διαδικτυακούςραδιοφωνικούς σταθμούς. Πώς ξεκίνησε η όληαυτή κίνηση;

Ξεκίνησε από την ανάγκη μας να κάνουμε ραδιό-φωνο με τον τρόπο που επιθυμούσαμε. Στο προσω-πικό επίπεδο, από μικρό παιδί είχα πραγματικό πά-θος τόσο με το ραδιόφωνο όσο και με τη μουσική ευ-ρύτερα. Μάλιστα οι πρώτες μου εκπομπές έγιναν σεκάποιους μικρούς ραδιοφωνικούς σταθμούς του τό-που καταγωγής μου. Στο διαδίκτυο «μπήκα» γιαπρώτη φορά με τη συμμετοχή μου στον mind radio.Αργότερα, αναζητώντας την ευρύτερη έκφρασή μαςαποφασίσαμε μαζί με τη Ζωή και την Κατερίνα νααναλάβουμε το κόστος, σε χρόνο και χρήμα, τηςίδρυσης και λειτουργίας του poplie.

w Πώς καταλήξατε σε αυτή την απόφαση;

Απαντώντας για εμένα, θα έλεγα ότι είναι πάνωαπό όλα η δυνατότητα που μου δίνεται να επικοι-νωνήσω μουσικά μέσα από την εκπομπή μου. Είναιη τρέλα μου για το ραδιόφωνο και τη μουσική, τηνανάγκη μου για δημιουργία τη διοχετεύω εκεί. Απότην άλλη, τα κορίτσια δεν κάνουν εκπομπή, αλλάπαρόλα αυτά διοχετεύουν τη δική τους ανάγκη γιαπολιτιστική έκφραση μέσα από τη διαχείριση καιλειτουργία του σταθμού.

w Πόσο δύσκολο είναι να φτιάξεις και να λει-τουργήσεις ένα διαδικτυακό σταθμό;

Για την ώρα, είναι πολύ εύκολο κανείς να φτιάξειένα web radio. Το κόστος είναι σχετικά μικρό και δεναπαιτούνται πολλές νομικές διαδικασίες. Αν κάποι-ος αποκτήσει το τεχνικό «know how» μπορεί ναστήσει πολύ εύκολα ένα σταθμό. Το δύσκολο κομ-μάτι ωστόσο είναι το «τρέξιμο» του σταθμού. Απαι-τείται πολύς χρόνος και καθημερινή ενασχόληση.Όταν ο σταθμός είναι επαγγελματικός, τα πράγματασαφώς γίνονται ευκολότερα, καθώς εξειδικευμένοπροσωπικό ασχολείται επαγγελματικά με την ανα-

νέωση του site, τη φροντίδα του ήχου, κ.λπ. Εάν δενπρόκειται για επαγγελματικό σταθμό, όλα τα παρα-πάνω γίνονται από τους συμμετέχοντες. Ευτυχώςεμείς στον poplie έχουμε μεγάλη συμμετοχή απότους παραγωγούς. Οι περισσότεροι παραγωγοί συμ-μετέχουν ενεργά στη λειτουργία του (π.χ. στο στήσι-μο του site, στο γραφιστικό κομμάτι, στη δημιουργίατων spots, στην επικοινωνία με εταιρείες και την ορ-γάνωση events), καθώς και στη διαμόρφωση απο-φάσεων σχετικών με το σταθμό.

w Να υποθέσουμε λοιπόν ότι προβάλλετε μιαδιαφορετική λογική από εκείνη του εμπορικούσυμβατικού ραδιοφώνου;

Δεν ξέρω εάν προβάλλουμε κάποιου τύπου αντι-συμβατικότητα. Το βασικό για εμάς και τους μουσι-κούς μας παραγωγούς είναι το πάθος μας για τημουσική. Δεν έχουμε στήσει το σταθμό για να κερδί-σουμε χρήματα αλλά για να εκφραστούμε. Θα πρέ-πει να ομολογήσω ότι το κόστος λειτουργίας μπορείνα μην είναι τεράστιο, αλλά παρόλα αυτά μας βα-ραίνει καθώς είμαστε εργαζόμενοι, γι’ αυτό άλλωστεδεν είμαστε απόλυτα αρνητικοί προς κάποιου τύπουδιαφήμιση ή χορηγία, αρκεί αυτή να μην παρεμβαί-νει στις μουσικές και συνεργατικές επιλογές μας.Άλλωστε από το ξεκίνημά μας λέγαμε στους παρα-γωγούς ότι δεν μπορούμε να σας πληρώσουμε, αλ-λά εάν έχουμε έσοδα τότε αυτά θα τα μοιράσουμεκαι μόνο έτσι θα μπορούσαμε πιθανά να τα αποδεχ-θούμε.

w Και ποιες είναι αυτές οι επιλογές σας; Πού το-ποθετείτε το σταθμό στα πλαίσια των μουσικώνεπιλογών;

Ο σταθμός έχει επιλέξει να προβάλλει τη λεγόμε-νη και εναλλακτική μουσική σκηνή, αυτή είναι ημουσική που αγαπάμε, αυτές είναι οι μουσικές πουακούμε και αυτές προβάλλουμε. Θα ήθελα, ωστόσο,να σημειώσω ότι στο χώρο αυτό της εναλλακτικήςμουσικής διακρίνεται κάποιου τύπου ελιτισμός.Εμείς έχουμε ξεκαθαρίσει ότι θέλουμε να μείνουμε

Συζήτηση για το διαδικτυακό ραδιόφωνο


15


γορεύσεις; Τι είναι εκείνο που ωθεί νέους κα-τά βάση ανθρώπους να στραφούν στη δημι-ουργία εναλλακτικών χώρων μουσικής εκ-πομπής και επικοινωνίας; Μπορούμε να μι-λήσουμε για τη δημιουργία διαφορετικώνμορφών κοινότητας; Είναι εύκολο εν τέλει νασυντηρηθούν και να λειτουργήσουν εναλλα-κτικά προς τα κυρίαρχα μέσα και την εμπο-ρευματοποίηση αυτές οι προσπάθειες; Οιαπαντήσεις θα μπορούσαν να είναι αντιφατι-κές και μακροσκελείς. Διανύουμε την περίοδο της διαρκούς άνθησηςτου διαδικτυακού τρόπου ζωής και μονάχα οχρόνος και η προσεκτική παρατήρηση θα μπο-ρούσαν να μας δώσουν ικανοποιητικές απαν-τήσεις. Στο παρόν, συζητούμε με το Νίκο Γκό-τση, έναν από τους τρεις διαχειριστές του δια-δικτυακού ραδιοφώνου Poplie.eu, σε μια προ-σπάθεια να ιχνηλατήσουμε στάσεις και αντιλή-ψεις.

μακριά από τέτοιου είδους «κόμπλεξ». Θέλουμε οιπαραγωγοί μας να παρουσιάζουν εκείνο που πραγ-ματικά οι ίδιοι επιθυμούν, αλλά επίσης είμαστε ανοι-κτοί και σε οποιαδήποτε μουσική πρόταση. Η ελευ-θερία των παραγωγών μας είναι από τους λίγουςκανόνες που ακολουθούμε απαράβατα.

w Σε τι κοινό απευθύνεστε; Γενικότερα υπάρχειη εντύπωση ή πεποίθηση ότι το διαδικτυακόραδιόφωνο απευθύνεται κατά βάση στο νεανι-κό κοινό και στις νέου τύπου κοινωνικές ομα-δώσεις που βασίζονται στα μέσα κοινωνικήςδικτύωσης (social media networks). Μέσα απότη λειτουργία του σταθμού έχετε αντιληφθείκάτι τέτοιο, αποτελεί το διαδικτυακό ραδιόφω-νο μια νεανική κουλτούρα της εποχής μας;

Νεανική κουλτούρα ειλικρινά δεν ξέρω αν είναι.Στη δικιά μας περίπτωση συνδεόμαστε άμεσα με ταμέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δεν θέλουμε να απευ-θυνόμαστε σε ένα συγκεκριμένο κοινό ή να βάζου-με ηλικιακές ταμπέλες, αλλά τόσο οι μουσικές μαςεπιλογές όσο και ο τρόπος σύνδεσής με το κοινό μας,είναι διαδικτυακός, κάτι που αναπόφευκτα μας κά-νει να απευθυνόμαστε κατά βάση στο νεανικό κοι-νό. Άλλωστε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτε-λούν επιλογή για εμάς, οι περισσότεροι παραγωγοίμας είναι και ήταν άνθρωποι εξαιρετικά ενεργοί σεαυτούς τους κόσμους και εκεί κατά βάση στήνουμετη δική μας ιδιαίτερη μουσική κοινότητα. Θα πρέπεινα πούμε ότι ο σταθμός μας θα ήταν αδύνατο να λει-τουργήσει δίχως τη διαδικτυακή κοινότητα, τόσογιατί μας δίνει τη δυνατότητα να ακουγόμαστε παν-

τού αλλά και γιατί ένα μεγάλο κομμάτι των παρα-γωγών μας δεν είναι και δεν «εκπέμπει» από τηνΑθήνα.

w Τα τελευταία χρόνια η ίδρυση ολοένα και πε-ρισσότερων διαδικτυακών σταθμών δίνουν τηναίσθηση ότι αποτελούν -ή θα μπορούσαν μα-κροπρόθεσμα να αποτελέσουν- το εναλλακτικόαντιστάθμισμα απέναντι στο κυρίαρχο συμβα-τικό ραδιόφωνο. Θεωρείς ότι μια τέτοια εξέλιξηείναι πιθανή;

Μονολεκτικά θα έλεγα ναι. Ωστόσο, δεν μπορού-με να πούμε ότι στην παρούσα φάση είναι η εναλ-λακτική του συμβατικού ραδιοφώνου και αυτό κα-θώς δεν έχουμε ακόμη την ευρεία ανάπτυξη του δια-δικτυακού. Ωστόσο τα πράγματα αλλάζουνε ραγδαίακαι η ανάπτυξη που βιώνει ο χώρος είναι τρομερή.Υποθέτω ότι είναι πολύ κοντά η μέρα που τα κυ-ρίαρχα μέσα θα εγκαταλείψουν τα συμβατικά μέσαεκπομπής και θα περάσουν στην ηλεκτρονική επο-χή και εκπομπή. Στην παρούσα φάση, καθώς οι «με-γαλοκαρχαρίες» δεν έχουνε κάνει ακόμη το πέρασμάτους, αναδύονται ερασιτεχνικές προσπάθειες διαφο-ρετικής, προς το κυρίαρχο, έκφρασης που κατά τηγνώμη μου θυμίζουνε αρκετά τα πειρατικά ραδιό-φωνα. Για το μέλλον ασφαλώς μονάχα υποθέσειςμπορούμε να κάνουμε, ελπίζουμε μονό αυτή η πιθα-νή μαζική κίνηση μεγάλων μέσων στο διαδίκτυο ναμην οδηγήσει και σε αλλαγές στη νομοθεσία, όπωςπ.χ. την απαίτηση ειδικής άδειας αντίστοιχης με αυ-τής των fm. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, προσπάθειεςόπως αυτές του poplie δε θα μπορέσουν να επιβιώ-σουν.

w Αλήθεια, συμβατικό ραδιόφωνο ακούς καιεάν ναι ποιους σταθμούς προτιμάς;

Κοίτα, πλέον με το τρέξιμο στη δουλειά, αλλά καιστο σπίτι με το σταθμό, ακούω τα ερτζιανά μονάχαστο αυτοκίνητο. Για εμένα, μουσικά αυτή τη στιγμήκαλύτερος όλων είναι μακράν ο Στο Κόκκινο,ακούω, λιγότερο ωστόσο, Kosmo, Εν Λευκώ κ.ά. z

“Δεν έχουμε στήσει το σταθμό για να κερδίσουμε χρήματα αλλά για να εκφραστούμε…” Poplie.eu

16


Spam RadioΈνα μαχητικό, φοιτητικό ραδιόφωνο που εκπέμπει μέσω διαδικτύουΝΙΚΟΣ ΛΕΑΝΔΡΟΣ*

ΟΔημήτρης Πετάκος αποφοίτησε απότο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων καιΠολιτισμού (ΕΜΕΠ) του Παντείου Πα-

νεπιστημίου το 2007. Ωστόσο, σχεδόν τέσσεραχρόνια αργότερα, εξακολουθεί να συμμετέχειενεργά στις ραδιοφωνικές δραστηριότητες τουδημοσιογραφικού εργαστηρίου του Τμήματος.Από το 2009 πρωτοστατεί στις προσπάθειεςδημιουργίας αρχικά, και ανάπτυξης στη συνέ-χεια, του Spam Radio, ενός μαχητικού, φοιτη-τικού ραδιοφώνου που εκπέμπει μέσω διαδι-κτύου.

«Μετά από ενάμιση χρόνο συνεχούς πα-ραγωγής εκπομπών και διαρκούς ενίσχυσηςτου ανθρώπινου δυναμικού το Spam Radioέχει την ευχάριστη πολυτέλεια να περιλαμ-βάνει στις τάξεις του έναν εξαιρετικά μεγά-λο αριθμό παραγωγών, αλλά και μια πλού-σια γκάμα εκπομπών» παρατηρεί με εμφανήικανοποίηση ο Δημήτρης Πετάκος.

Πράγματι. Το Spam Radio είναι σήμεραμια κυψέλη δημιουργίας με περισσότερουςαπό πενήντα μόνιμους συνεργάτες που τουςπλαισιώνουν πολλές δεκάδες φοιτητές τουΤμήματος ΕΜΕΠ οι οποίοι πειραματίζονταικαι μαθαίνουν τα μυστικά της ραδιοφωνικήςπαραγωγής. Στους μόνιμους συνεργάτες πε-ριλαμβάνονται προπτυχιακοί και μεταπτυ-χιακοί φοιτητές από διάφορα Τμήματα τουΠαντείου, από το Καποδιστριακό Πανεπι-στήμιο Αθηνών, το Πολυτεχνείο, το Πανεπι-στήμιο Πειραιά, το ΤΕΙ Αθήνας.

«Όλα τα παιδιά συμμετέχουν με μεγάληόρεξη, διάθεση για συνεχή βελτίωση και συ-νεργάζονται μεταξύ τους άψογα. Αυτή τηστιγμή υπάρχουν 26 εκπομπές, η ροή τουπρογράμματος είναι καθημερινή και εκπέμ-πουμε κυρίως από τις μεσημεριανές έως καιτις βραδινές ώρες» συμπληρώνει ο Δημή-τρης Πετάκος.

Φυσικά τα προβλήματα και οι αδυναμίεςδεν λείπουν. Ελλείψεις στον τεχνικό εξοπλι-σμό, λάθη και απειρία, δυσκολίες σύνδεσηςμε την ευρύτερη πανεπιστημιακή κοινότητα.Όμως το ταλέντο και ο δυναμισμός των με-λών της κοινότητας του Spam Radio επιτρέ-πει την υπέρβαση των προβλημάτων. Έτσι τασχέδια για το μέλλον είναι πολλά. Η αισιο-δοξία και η δημιουργικότητα των φοιτητώνεμπνέει και εμάς τους καθηγητές τους στιςδύσκολες συγκυρίες που αντιμετωπίζουμε.

Η δημιουργία δικτυακού ραδιοφωνικού

σταθμού από το δημοσιογραφικό εργαστήριοτου Τμήματος ΕΜΕΠ του Παντείου Πανεπι-στημίου εξυπηρετεί δύο βασικούς στόχους.

Πρώτον, την αναβάθμιση της παρεχόμε-νης εκπαίδευσης. Οι φοιτητές μπορούν πλέ-ον να συνδέσουν με τον καλύτερο δυνατότρόπο τις θεωρητικές τους γνώσεις με τηνεξάσκησή τους στην πρακτική παραγωγήραδιοφωνικού προγράμματος. Επιδίωξή μαςείναι όταν βρεθούν στη αγορά εργασίας ναείναι έτοιμοι και με ολοκληρωμένες γνώσειςκαι δεξιότητες στα ζητήματα του ραδιοφώ-νου.

Δεν είναι νομίζω υπερβολή να πούμε ότιεπιδιώκουμε οι φοιτητές μας να γνωρίζουντο αντικείμενό τους από το Α ως το Ω. Ναέχουν δηλαδή γνώσεις τεχνικές, της σύγ-χρονης ψηφιακής τεχνολογίας, αλλά καιγνώσεις σχεδιασμού παραγωγής και παρου-σίασης ραδιοφωνικών εκπομπών.

Το πολυσχιδές πρόγραμμα σπουδών τουΤμήματος τους έχει ήδη εφοδιάσει με θεω-ρητικές γνώσεις σε πολλά διαφορετικά πε-δία. Μέσω των ραδιοφωνικών εκπομπώνέχουν πλέον την ευκαιρία να αναλύσουν τακοινωνικά φαινόμενα, να σχολιάσουν τηνεπικαιρότητα, να προάγουν πολιτιστικέςδραστηριότητες.

«Η εμπειρία συμμετοχής στο Spam Radioείναι ιδιαίτερα θετική» σχολιάζει η Χριστί-να Γκουτζιάνα, τεταρτοετής φοιτήτρια τουΤμήματος. «Έχουμε την ευκαιρία να γνωρί-σουμε τη λειτουργία της ραδιοφωνικής πα-ραγωγής σε όλες της τις φάσεις, δηλαδήηχοληψία, αρχισυνταξία, αλλά και το τεχνι-κό μέρος έως το χειρισμό της κονσόλας ακό-μα και του jazler, δηλαδή του προγράμματοςπου χρησιμοποιούμε για την παραγωγή τωνεκπομπών».

Η ανταπόκριση των ακροατών είναι επί-σης πολύ σημαντική και ενισχύει τους φοι-τητές στις προσπάθειές τους. «Σε κάθε ώραεκπομπής λαμβάνω συνήθως 8 με 10 μηνύ-ματα. Προέρχονται από άτομα διαφορετικώνηλικιών και όχι μόνο από φοιτητές. Είναι θε-τικά, σχολιάζουν την επικαιρότητα και κά-ποιες επισημάνσεις που εμείς κάνουμε. Χαί-ρομαι που υπάρχει ενδιαφέρον για τις εκ-πομπές μας. Μας βοηθάει να βελτιωθούμε»μας πληροφορεί η Χριστίνα Γκουτζιάνα.

Ο δεύτερος στόχος, ο οποίος είναι ακόμαστο στάδιο της υλοποίησης, είναι η δημι-ουργία ενός χώρου ραδιοφωνικής συνύπαρ-ξης ολόκληρου του Πανεπιστημίου. Ειδικό-τερα, με βάση τους φοιτητές του δημοσιο-γραφικού εργαστηρίου που έχουν γνώσεις

ραδιοφώνου επιδιώκουμε να δημιουργή-σουμε ένα ραδιοφωνικό σταθμό ανοικτόστους φοιτητές του Παντείου και σε ολόκλη-ρη την κοινότητα του Πανεπιστημίου μας.

Το Πανεπιστήμιο είναι πάνω απ’ όλα έναςχώρος δημιουργίας και έρευνας που σε με-γάλο βαθμό ξεφεύγει από την κυρίαρχη εμ-πορική λογική των εύκολων λύσεων και τουφτηνού εντυπωσιασμού. Η ποιότητα, ο διά-λογος, ο σεβασμός όλων των απόψεων, ηανάδειξη των ουσιαστικών προβλημάτωνκαι ανησυχιών της νέας γενιάς, η διάθεσηγια πειραματισμό και ο πολυδιάστατος χα-ρακτήρας του προγράμματος επιδιώκουμενα συνθέτουν την ουσία της παρέμβασηςτου Spam Radio.

Ξέρουμε ότι ο στόχος αυτός είναι πολύ δύ-σκολος. Όμως είμαστε αποφασισμένοι νασυνεχίσουμε παρά τα τεράστια εμπόδια πουδημιουργεί η κυβερνητική πολιτική και τιςσυνεχείς επιθέσεις που δέχεται το ελληνικόΠανεπιστήμιο και οι λειτουργοί του. Γιατί πι-στεύουμε ότι αν υπάρχει ένας χώρος απότον οποίο θα ξεπηδήσουν νέες ιδέες και νέ-ες δυνάμεις αυτός είναι ο χώρος του Πανε-πιστημίου. Και αυτή είναι η μοναδική μαςελπίδα για να υπερβούμε τα σημερινά αδιέ-ξοδα και να ξεκινήσουμε μια νέα πορεία.

Εξάλλου, αντιλαμβανόμαστε ότι η κρίσηδεν είναι μόνο οικονομική. Είναι κυρίως καιπριν απ’ όλα κοινωνική, πολιτική και πνευ-ματική. Η παρακμή της παιδείας, η όξυνσητων ανισοτήτων, η αποθέωση των πελατει-ακών σχέσεων, η αίσθηση της αδικίας και ηγενικευμένη απαξίωση κατέστησαν τηνέκρηξη της οικονομικής κρίσης αναπόφευ-κτη και την έξοδο απ’ αυτήν εξαιρετικά δύ-σκολη ή μάλλον αδύνατη χωρίς βαθιές το-μές στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι.

Είναι γεγονός ότι το Spam Radio δεν είναιακόμα αρκετά εξωστρεφές. Άλλωστε όλοιόσοι συμμετέχουν, όπως και ο Μιχάλης Κυ-ριακίδης που είναι ο βασικός εμπνευστήςτου εγχειρήματος και διδάσκει στο δημοσιο-γραφικό εργαστήριο, δεν αμείβονται ούτευπάρχει κάποια άλλη οικονομική διάστασηστην προσφορά τους. Αυτό σημαίνει ότι οχρόνος που μπορούν να διαθέσουν συμπιέ-ζεται ανάμεσα σε πολλές άλλες υποχρεώσεις.Ευτυχώς το πρόγραμμα jazler, όπως και ηδυνατότητα ζωντανής αναμετάδοσης μέσωδιαδικτύου έχουν παραχωρηθεί δωρεάν.

Εντούτοις οι προσπάθειες που γίνονταιέχουν επιτυχία. Για παράδειγμα το προ-ηγούμενο ακαδημαϊκό έτος οργανώθηκε μιαημερίδα μουσικών εκπομπών, το Spam Rock

* Πρόεδρος Τμήματος Επικοινωνίας,Μέσων και Πολιτισμού


17


Show. Συμμετείχε μεγάλος αριθμός μουσι-κών ραδιοφωνικών παραγωγών, συντακτώνπεριοδικών, τηλεοπτικών παρουσιαστών,καλλιτεχνών, δημοσιογράφων και εκπροσώ-πων της ΑΕΠΙ που συζήτησαν την κατάστα-ση που επικρατεί στη ροκ και μέταλ σκηνήστην Ελλάδα. Όλες οι εκπομπές ήταν άρτιες,οι απόψεις που εκφράστηκαν εξαιρετικά εν-διαφέρουσες και το σημαντικότερο πολλοίακροατές ζήτησαν επανάληψη της ημερί-δας.

Την τρέχουσα περίοδο σχεδιάζονται ημε-ρίδες για την οικονομία, τις αλλαγές στηνπαιδεία και μια γενικότερη αναμόρφωσητης πολιτικής προγράμματος που θα δώσειμεγαλύτερη έμφαση σε ζωντανές ενημερω-τικές εκπομπές κυρίως σε θέματα που απα-σχολούν την πανεπιστημιακή κοινότητα καιτη νεολαία. Επιπλέον, γίνονται προσπάθειεςδιεθνούς συνεργασίας όπως η εβδομαδιαίααναμετάδοση του προγράμματος Selectorτου British Council που παρουσιάζει τιςσύγχρονες εξελίξεις και τάσεις στη βρετανι-κή μουσική σκηνή.

Το Spam Radio αποτελεί μια ενδιαφέρου-σα εμπειρία διαμόρφωσης μιας κοινότηταςανθρώπων που καταφέρνει να συνεργάζε-ται, να δημιουργεί και να αναπτύσσει πρω-τοβουλίες. Ωστόσο αποτελεί μικρό μόνο μέ-ρος των δραστηριοτήτων που αναπτύσσει τοΤμήμα ΕΜΕΠ του Παντείου Πανεπιστημίου.Οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν θε-ατρικές παραστάσεις που οργανώνονται απότο Κέντρο Δράματος που διευθύνει ο Γιάγ-κος Ανδρεάδης, παραγωγή ταινιών, τηλε-οπτικά ρεπορτάζ, εκθέσεις και μουσικές εκ-δηλώσεις. Παράλληλα βέβαια αναπτύσσον-ται οι «τυπικές» ακαδημαϊκές δραστηριότη-τες: ερευνητικά σεμινάρια, διεθνή συνέδρια,

ημερίδες.Με ελάχιστα μέσα και σε αντίξοες συνθή-

κες γίνονται πολλά. Το μεγαλύτερο πρόβλη-μά μας είναι ότι δεν καταφέρνουμε να δη-μοσιοποιήσουμε επαρκώς αυτές τις δραστη-ριότητες. Το ασφυκτικό νομικό πλαίσιοαναιρεί στη πράξη το αυτοδιοίκητο των Πα-νεπιστημίων, η έλλειψη οικονομικών πόρωνκαι η κακή κατάσταση στην οποία βρίσκον-ται οι μηχανισμοί διοίκησης του Πανεπιστη-μίου δυσκολεύουν τις προσπάθειες μας καιπεριορίζουν την εμβέλειά τους. Δεν μπο-ρούν όμως να μας εμποδίσουν εφόσον είμα-στε αποφασισμένοι να προφέρουμε στουςφοιτητές μας και στον τόπο.

Και μετά τις σπουδές τι; Αναρωτιούνται μεδικαιολογημένη αγωνία οι φοιτητές μας. Η

κατάσταση στην αγορά εργασίας είναι ζοφε-ρή. Ανεργία, μαύρη εργασία, απαξίωση τωνπροσόντων τους, αμοιβές που δεν φτάνουνούτε για τα καθημερινά τους έξοδα είναι ηπραγματικότητα που βιώνει σήμερα το νέοεπιστημονικό δυναμικό της χώρας. Η αντί-φαση ανάμεσα στα προσόντα που έχουν, ταόνειρα και τη διάθεσή τους για προσφορά,και στις καταστάσεις που βιώνουν στην αγο-ρά εργασίας είναι τρομακτική. Καμία χώραπου περιθωριοποιεί τη νέα γενιά δεν έχειμέλλον.

Πώς φτάσαμε ως εδώ; Και το σημαντικό-τερο: Πώς θα χαράξουμε ένα διαφορετικόμέλλον για την ελληνική κοινωνία; Επι-στροφή στο παρελθόν του νεοπλουτισμού,της χυδαίας κατανάλωσης και του υπερδα-νεισμού δεν υπάρχει. Ευτυχώς κατά τη γνώ-μη μου. Από την άλλη το Μνημόνιο μαςυπόσχεται συσσώρευση ανθρώπινων καιυλικών ερειπίων. Ακόμα και όταν κάποιοιοικονομικοί δείκτες βελτιωθούν η κοινωνι-κή ύφεση και οι ανισότητες θα συνεχίσουννα επιδεινώνονται.

Είναι καιρός να αντιληφθούμε την έννοιατης ανάπτυξης με πολύ διαφορετικό τρόπο.Όχι ως αύξηση του ΑΕΠ, αλλά ως μια διαδι-κασία που βελτιώνει τις ανθρώπινες ικανό-τητες. Ως μια επένδυση στο περιβάλλον,στην παιδεία, στη νέα γενιά, στη διασφάλι-ση ικανοποιητικών συνθηκών διαβίωσηςκαι κοινωνικής λειτουργίας για το σύνολοτου πληθυσμού. Το ελληνικό Πανεπιστήμιομπορεί να πρωτοστατήσει σε αυτή την προ-σπάθεια. Αρκεί να πιστέψουμε στις δυνατό-τητές μας και να στηρίξουμε τις θετικές δρα-στηριότητες. z

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΤο Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Εφηρμοσμένης Επικοινωνίας και το Τμήμα Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών διοργανώνουν για έκτη χρονιά τη σειρά διαλέξεων «Ζητήματα Επικοινωνίας».

Σας προσκαλούμε να παρευρεθείτε στην τρίτη εκδήλωσή μας, με θέμα:

«Ελληνικά για μετανάστες: Πώς, από ποιους, με ποιο σκοπό;»

Είναι υποχρέωση της Πολιτείας η γλωσσική εκπαίδευση των μεταναστών; Είναι απαραίτητη η ελληνομάθεια για την απόκτησηιθαγένειας; Είναι αποτελεσματική η διδασκαλία της ελληνικής στα δημόσια σχολεία; Πόσο «διαπολιτισμική» είναι η εκπαίδευση

σε μία μόνο γλώσσα; Είναι κατάλληλο το εκπαιδευτικό υλικό, καταρτισμένοι οι εκπαιδευτές, αρμόδιοι οι μετεκπαιδευτές; Ώστε λοιπόν, «απέτυχε η πολυπολιτισμικότητα»;

Με το κοινό συζητούν οι: Σπυριδούλα Μπέλλα, Επίκουρη καθηγήτρια γλωσσολογίας, Πανεπιστήμιο ΑθηνώνΓιώργος Σιμόπουλος, Εκπαιδευτικός

Λουμινίτσα Κωτσοπούλου, Εκπρόσωπος του Ελληνικού Φόρουμ ΜεταναστώνΤη συζήτηση θα συντονίσει ο Σπύρος Α. Μοσχονάς,

επίκουρος καθηγητής γλωσσολογίας του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η εκδήλωση θα γίνει την Τρίτη 5 Απριλίου 2011, στο Κεντρικό Κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστημίου 30),στο αμφιθέατρο «Ιωάννης Δρακόπουλος», ώρα 6:00 μ.μ.

Ο Διευθυντής, καθηγητής Μιχάλης Μεϊμάρης

18

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ

AΛΚΗΣ ΡΗΓΟΣ

Τούτο, το τρίτο συνέδριο του Ιδρύματος«Ανδρέας Λεντάκης» για τους δρόμους τηςΝεολαίας – της σπουδάζουσας Νεολαίας -

από τη Μεταπολίτευση μέχρι τις μέρες μας προσ-λαμβάνει μια εκπλήσσουσα επικαιρότητα. Διεξά-γεται σε μια συγκυρία, που ακριβώς αυτή η Νε-ολαία και ο Θεσμός στον οποίο καταγράφεται,κυρίως η παρουσία της στο Δημόσιο εκπαιδευτι-κό μας σύστημα και ιδιαίτερα το Ελληνικό Πανε-πιστήμιο, βρίσκεται στο μάτι ενός κυκλώνα συ-στηματικής επικοινωνιακής πολιτικής υποβάθ-μισης, αν όχι και συκοφάντησης, με τελικό στό-χο τη ριζική του μετάλλαξη από δημόσιο ανα-φαίρετο αγαθό σε μια ακόμη υπηρεσία εμπορίου·όπου η γνώση, η έρευνα και η παραγωγή κριτι-κής σκέψης θα μετατραπεί σε ένα ακόμη κατα-ναλωτικό προϊόν που θα πωλείται και θα αγορά-ζεται με βάση τους τρέχοντες αγοραίους όρους.

Και λυπάμαι ειλικρινά, γιατί κάποιοι αρνή-θηκαν να καταθέσουν τις απόψεις τους γιααυτή την πορεία, εξαιτίας του πλουραλιστικούχαρακτήρα που η Οργανωτική Επιτροπή επι-χείρησε να δώσει στις συμμετοχές των ομιλη-τών με βάση τους ρόλους που κατά καιρούςδιαδραμάτισαν στην Δημόσια Εκπαίδευση απόμαθητές ως Υπουργοί Παιδείας.

«Πλην Λακεδαιμονίων» λοιπόν, σε τούτο τοδιήμερο θα επιχειρήσουμε να ψαύσουμε καινα καταγράψουμε για πρώτη φορά την πορείαόχι απλά της σπουδάζουσας νεολαίας αλλάτου όλου πανεπιστημιακού γίγνεσθαι και τωνκινηματικών διεργασιών που εκκολάπτει στοεσωτερικό του, τούτα τα 36 χρόνια. Μιας πο-ρείας, στην οποία οι ομιλητές του Συνεδρίουμετείχαν ενεργά, άλλος για μεγαλύτερο και άλ-λος για μικρότερο χρονικό διάστημα. Το ίδιοισχύει προφανώς και τον παρόντα ομιλητή,και συγχωρέστε μου την προσωπική αλλάαναγκαία αυτή αναφορά, γεγονός το οποίο ελ-πίζω να μην αναιρεί την επιστημονική εντιμό-τητα του λόγου μου.

Με αυτές τις διευκρινήσεις και έχοντας πλή-ρη επίγνωση των δυσκολιών και των ορίωνμιας κεντρικής εισαγωγικής ομιλίας, θα προ-σπαθήσω να χαράξω τις αδρές γραμμές και τακύρια διακυβεύματα της περιόδου σε συνάρ-τηση με το όλο πολιτικό περίγυρο μέσα στονοποίο πραγματώθηκαν και τον υποκειμενικόιδεολογικό-πολιτικό τρόπο πρόσληψής τους.Άλλωστε, ακόμη και η περιγραφή ιστορικώνγεγονότων, είτε το δηλώνει ρητά είτε όχι, εμ-περιέχει αυτό το υποκειμενικό στοιχείο. Ουδέ-τερες αναλύσεις επιστημονικών δεδομένωνδεν υπάρχουν.

Η δυναμική της μεταπολιτευτικής περιόδου

- της τρίτης αβασίλευτης κοινοβουλευτικήςδιαχείρισης και της πρώτης από τη σύστασητου ελληνικού κράτους, πλήρως ελεύθερηςκαι πολιτικά σταθερής περιόδου – επιτρέπει,όχι χωρίς αντιστάσεις και πισωγυρίσματα, νατεθούν στην πολιτική και πολιτισμική κονί-στρα, τα χρονίζοντα προβλήματα του Ελληνι-κού Εκπαιδευτικού Συστήματος. Ιδιαίτερα δετα προβλήματα του πανεπιστημίου, ως κεντρι-κά αιτήματα εκσυγχρονισμού και εκδημοκρα-τισμού του νεοελληνικού κοινωνικού σχημα-τισμού με καταλυτική την θετική ή αρνητικήπαρουσία, αλλά και κατά σύντομα διαστήματαεπίσης ηχηρή απουσία, με όρους κινήματοςτης φοιτητικής συνιστώσας του.

Θεωρητικά το πανεπιστήμιο, από την ίδρυ-σή του στα χρόνια του Ευρωπαϊκού Μεσαίωναμέχρι σήμερα, αποτελεί παντού και πάντοτεένα ιδιότυπο θεσμό του δημόσιου χώρου καιόχι μια κρατική υπηρεσία. Ένα θεσμό τονοποίο συναποτελούν – γεγονός που τείνει καιόχι τυχαία να αγνοηθεί - δύο συνιστώσες ενη-λίκων πολιτών, οι Φοιτητές και οι Δάσκαλοιτους. Αποτελεί δηλαδή έναν ιδιότυπο προκρα-τικό θεσμό του δημόσιου χώρου που έχει κα-τοχυρώσει από την ίδρυσή του το δικαίωματου πολιτικού Λόγου παρέμβασης στα κοινάκαι ακριβώς γι’ αυτό έχει κατακτήσει, θεσμικάή εθιμικά αδιάφορο, το πρώτο κοσμικό άσυλολόγου έρευνας και δράσης καθώς και το αυτο-διοίκητο της εσωτερικής του ζωής.

Αυτός ο πανεπιστημιακός θεσμός λοιπόν,βγαίνει από την δικτατορία με αυξημένη ισχύκαι αίγλη λόγω κυρίως της δράσης και της δυ-ναμικής της φοιτητικής του συνιστώσας. Τουμόνου συλλογικού αντιδικτατορικού Πολιτι-κού Υποκειμένου που, με όρους ανοικτού δη-μόσιου και αμεσοδημοκρατικού κινήματος πο-λιτικής ανυπακοής, αντιστρατεύτηκε τηνχούντα των συνταγματαρχών. Αυτή η ισχύςκαι αίγλη του αντιδικτατορικού φοιτητικού κι-νήματος μπορεί να μην κατόρθωσε να προσ-διορίσει την ουσία της πολιτικής πορείας τηςμεταπολίτευσης, παρ’ όλο ή εξαιτίας της άμε-σης στελέχωσης των Πολιτικών Κομμάτων μεπλειάδα από τα μέλη του, καθιέρωσε όμως τηνΝεολαία ως συντελεστή του πολιτικό-πολιτι-στικού γίγνεσθαι. Επανίδρυσε την ΕΦΕΕ καιλίγο αργότερα επέβαλε την ψήφο στα 18, ενώπροχώρησε και σε μια βαθιά εκκαθάριση τουσώματος των πανεπιστημιακών δασκάλωναπό στοιχεία συνεργασθέντα με την χούντα.Εκκαθάριση που δεν πραγματώνεται με κυ-βερνητικές ενέργειες, αλλά αφήνεται –επίσηςόχι τυχαία- εισηγητικά στις διαδικασίες τουίδιου του σώματος των φοιτητών και στη συ-νέχεια της διοικητικής δικαστικής εξουσίας.Και όλα αυτά, με μια θαυμαστή ενότητα τουφοιτητικού κινήματος, η οποία ενώ δεν τηςλείπουν συγκρούσεις και ιδεολογικό-πολιτικές

εντάσεις, κυριαρχείται από μια βαθιά συντρο-φικότητα και αγωνιστική αλληλοαναγνώρισηπου υπερβαίνει σε μεγάλο βαθμό τις υπάρχου-σες στενοκομματικές επιλογές.

Παράλληλα, επανέρχονται οι παυθέντες απότην Δικτατορία καθηγητές και αρχίζουν ναεκλέγονται νέοι προερχόμενοι κυρίως από πα-νεπιστήμια του εξωτερικού. Την ίδια στιγμήσυγκροτούνται ομάδες εργασίας και μελέτηςσχεδίων νόμων, με σκοπό να αναζητηθούν«τρόποι οριστικής λύσεως του εκπαιδευτικούπροβλήματος». Όλα αυτά μάλιστα με μια πρω-τοφανή ταχύτητα, η οποία επαναφέρει καιπραγματώνει την εκπαιδευτική μεταρρύθμισηστη Γενική Παιδεία του 1964, καθιερώνει τηΔημοτική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα τηςΕκπαίδευσης και λίγο αργότερα του Κράτους,γεγονός ωστόσο που παρά τις συντηρητικέςαντιδράσεις έχει χάσει πια την προωθητικήδύναμη προηγούμενων εποχών.

Η συνεχιζόμενη εντωμεταξύ ραγδαία μαζι-κοποίηση του φοιτητικού πληθυσμού, αναγ-κάζει τους 450 πανελλαδικά καθηγητές να δι-ευρύνουν το σώμα των βοηθών και επιμελη-τών με νέους επιστήμονες, πολλούς προερχό-μενους από το Αντιδικτατορικό Φοιτητικό Κί-νημα, οι οποίοι καλούνται άτυπα να τους υπο-καταστήσουν σε μεγάλο μέρος των διδακτικώντους καθηκόντων. Με αυτό τον τρόπο ένα νέοπανεπιστημιακό υποκείμενο μερικών χιλιά-δων ατόμων, προβάλλει αποφασιστικά στηνπανεπιστημιακή ζωή, πρόκειται για το κίνηματου αυτοτιτλοφορούμενου Επιστημονικού Δι-δακτικού Προσωπικού (ΕΔΠ). Σε στενή συνερ-γασία με το Φοιτητικό Κίνημα και τον μικρό«Πανεπιστημιακό Όμιλο» που δημιουργούνπροοδευτικοί καθηγητές, απαιτεί αγωνιστικάτην υπέρβαση της χρονίζουσας πανεπιστημια-κής κρίσης. Με τα περίφημα 11 κοινά σημεία-προτάσεις ΕΦΕΕ- ΕΔΠ- ΠΌ διεκδικούν τηνκατάργηση του φεουδαλικού τρόπου διοίκη-σης των πανεπιστημίων, την κατάργηση τηςκαθηγητικής Έδρας, την αναγνώριση του έρ-γου των Βοηθών και Επιμελητών, τον ουσια-στικό πανεπιστημιακό εκδημοκρατισμό με τηδημιουργία Ενιαίου Φορέα Διδασκόντων μεμόνιμα μέλη, την δημιουργία εξειδικευμένωνπανεπιστημιακών τμημάτων και επιστημονι-κών τομέων ως των νέων ακαδημαϊκών μο-νάδων, καθώς και συλλογικές μορφές αυτο-διαχείρισης και πραγματικής αυτοδιοίκησηςαπ’ όλους τους φορείς της πανεπιστημιακήςζωής. Τον ιδεολογικό τόνο των νέων αναζη-τήσεων δίνουν ηγεμονικά, οι δυνάμεις μιαςανανεωτικής αντιδογματικής αριστεράς πουπλειοψηφούν στα συλλογικά όργανα των πα-νεπιστημιακών.

Απέναντι σ’ αυτό το νέο ριζοσπαστικό μέτω-πο και τις προτάσεις του, η πλειονότητα τουπαραδοσιακού σώματος των ελάχιστων τακτι-

Δρόμοι Νεολαίας: Από την μεταπολίτευση μέχρι σήμερα

Κεντρική Εισηγητική Ομιλία στο Τρίτο Συνέδριοτου Ιδρύματος Παιδείας και Πολιτισμού «Ανδρέας

Λεντάκης», (10 & 11 Μαρτίου 2011)


19


κών καθηγητών, αυτή η «αριστοκρατία της τη-βέννου» όπως την ονόμαζε ο Αντόνιο Γκράμ-σι, αντιδρά έντονα. Από τις αντιδράσεις αυτέςκαι τους τρόπους που τις αντιμετωπίζει η πο-λιτική εξουσία, μπορούν να συναχθούν μερι-κά βασικά στοιχεία για το ρόλο και το κοινω-νικό κύρος του παραδοσιακού αυτού σώματος.

Το σώμα των παραδοσιακών καθηγητών,δεν είναι απλά ένα τμήμα των ανώτερων κρα-τικών λειτουργών που εκτελεί και συνδιαμορ-φώνει ως ένα βαθμό την κυρίαρχη πολιτική.Έχει κατακτήσει με το χρόνο μια σχετική αυ-τονομία από την εκάστοτε κυβέρνηση και,όπως παντού στον κόσμο, διεκδικεί ένα δικότου εξουσιαστικό βιόκοσμο. Η δύναμη και τοκύρος του, δεν αντλείται από την προσφοράτων μελών του στη εκπαιδευτική και ερευνη-τική λειτουργία, αλλά κυρίως από τον αυξη-μένο ρόλο του, στην παραγωγή και αναπαρα-γωγή της κυρίαρχης ελληνοχριστιανικής ιδε-ολογίας και τη λειτουργία του ως μηχανισμούέλεγχου της ταξικής κινητικότητας.

Κάθε μεταρρυθμιστική πρόταση εκδημο-κρατισμού του πανεπιστημίου αντιμετωπίζε-ται, ήδη από τον 19ο αιώνα, αρνητικά από αυ-τό το σώμα στο βαθμό που αντικειμενικά έστωκαι κατά ελάχιστο, μειώνει αυτή την απόλυτηκυριαρχία του. Ιδιαίτερα όταν αποσκοπεί μά-λιστα στην αναδιάρθρωση και τη διεύρυνσητου διδακτικού φορέα.

Η νέα πολιτική εξουσία όμως, δεν μπορεί νααντιδρά όπως σε παλιότερες εποχές. Είναιυποχρεωμένη να εξασφαλίζει κάθε στιγμή τηνκοινωνική ηρεμία και να βρίσκει μορφές ισορ-ροπίας του συσχετισμού των κοινωνικό-πολι-τικών δυνάμεων. Όταν λοιπόν, τα αιτήματατου νέου Πανεπιστημιακού Κινήματος οδη-γούν σε απεργίες που συγκλονίζουν το κοι-νωνικό σώμα, όπως εκείνη των 100 ημερώντου ΕΔΠ το 1978 (η μεγαλύτερη απεργία απότην σύσταση του Ελληνικού Πανεπιστημίου)

που αναστέλλει την πανεπιστημιακή λειτουρ-γία ή εκείνη των μεγάλων παρατεταμένωνφοιτητικών καταλήψεων του Δεκεμβρίου τηςεπόμενης χρονιάς και μάλιστα μη ελεγχόμε-νων από τις δυνάμεις που εκφράζονται στοΚ.Σ. της ΕΦΕΕ, η κυβέρνηση αναγκάζεται ναπροχωρήσει σε νομοθετικές πρωτοβουλίεςακόμη και σε ακύρωση νόμων (Ν. 815) που ηίδια λίγο πριν είχε ψηφίσει, για πρώτη και μο-ναδική μέχρι σήμερα φορά. Υποχρεώνεται μά-λιστα να προχωρήσει, πρωτοφανέρωτο γιατην νεοελληνική μέχρι και σήμερα κυβερνητι-κή λογική, σε δημόσιο διάλογο με την ευθύνητης ίδιας της Πανεπιστημιακής Κοινότηταςκαι ισότιμη συμμετοχή όλων των πανεπιστη-μιακών συνιστωσών για την κατάρτιση νέουνομικού πλαισίου των ΑΕΙ με την Προεδρίατου τότε Πρύτανη του Πανεπιστημίου ΑθηνώνΦώτη Μήτση. Διάλογος ωστόσο, ο οποίοςαδυνατεί να ολοκληρωθεί τελικά σ’ ένα νέονομικό πλαίσιο εξαιτίας των αντιδράσεων τουπαραδοσιακού καθηγητικού σώματος - πουφτάνει για πρώτη και μοναδική φορά στηνιστορία του να οργανωθεί ακόμη και συνδικα-λιστικά - αλλά και των στενοκομματικών επι-λογών της τότε Αξιωματικής Αντιπολίτευσης(ΠΑΣΟΚ) που η αυξανόμενη εμπλοκή της σταπανεπιστημιακά πράγματα, όπως και των άλ-λων κομμάτων, δεν επιτρέπουν στον εσωτερι-κό πανεπιστημιακό συσχετισμό δυνάμεων ναλειτουργήσει αυτόνομα, με όρους κινήματος,στην πραγμάτωση των διεκδικήσεων του. Θαχρειαστεί η Κυβερνητική αλλαγή του 1981 γιανα πραγματοποιηθεί επιτέλους μια ουσιαστι-κή μεταρρύθμιση που αλλάζει ριζικά το όλοπανεπιστημιακό πλαίσιο, το οποίο είχε μείνειαναλλοίωτο από το… 1932.

Η ριζική μεταρρύθμιση της πανεπιστημια-κής δομής, επιχειρεί και σε μεγάλο βαθμό κα-τορθώνει, να επιβάλλει ένα νέο δημοκρατικόκαι ενιαίο σχήμα συμμετοχικού πανεπιστημί-

ου. Με την κατάργηση του παραδοσιακού κα-θεστώτος της καθηγητικής έδρας, τη δημι-ουργία Ενιαίου Φορέα Διδασκόντων -λιγότε-ρο όμως εξισωτικού και δημοκρατικού απ’ ότιτο αριστερό πανεπιστημιακό κίνημα είχε επε-ξεργαστεί, και κάποιες απαράδεκτες χαριστι-κές μεταβατικές διατάξεις – με επιστημονικούςτομείς και βασική μονάδα το τμήμα. Καθώςεπίσης, και την ισότιμη αριθμητικά συμμετο-χή, στη Διοίκηση των ΑΕΙ και στην εκλογήτων αιρετών οργάνων του, των φοιτητών.Συμμετοχή την οποία αξίζει να υπενθυμίσου-με ότι ουδέποτε μέχρι την νομοθετική της επι-βολή δεν είχε διεκδικήσει κανένα τμήμα τουΦοιτητικού Κινήματος γεγονός με αρνητικέςσυνέπειες στην εξέλιξη του πανεπιστημίου.Πρόκειται για μια γενικότερη μεταλλαγή τηςιδεολογικής θεώρησης του Δημόσιου Πανεπι-στημιακού ρόλου και λόγου.

Από εδώ και πέρα, το Ελληνικό Πανεπιστή-μιο μπαίνει σε μια νέα φάση. Για πρώτη φοράυπερβαίνει την μονοδιάστατη ιδεολογική τουκατεύθυνση, στο εσωτερικό του εμφανίζονταικαι άρα συγκρούονται διαφορετικές σχολές,κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις. Αρχίζει να καλ-λιεργείται η Επιστημονική Έρευνα και να δη-μιουργούνται όροι αναπαραγωγής του επι-στημονικού του δυναμικού, ενώ κατοχυρώνε-ται θεσμικά το Πανεπιστημιακό Άσυλο καθώςκαι η διοικητική του αυτοτέλεια, όχι όμως καιη οικονομική που παραμένει κάτω από τιςασφυκτικές επιλογές της εκάστοτε κυβέρνη-σης. Παράλληλα εντάσσονται στην ανώτατηβαθμίδα, οι παλιές παιδαγωγικές σχολές πα-ραγωγής δασκάλων της στοιχειώδους εκπαί-δευσης, ιδρύονται στην περιφέρεια της χώραςνέα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, διευρύνονταικαι ανανεώνονται τα αντικείμενα σπουδών.Αναπτύσσονται επί της ουσίας οι κοινωνικέςεπιστήμες και ιδιαίτερα η έρευνα της νεοελ-ληνικής πραγματικότητας καθώς και, γιαπρώτη φορά, η μελέτη και έρευνα του κοινούπολιτισμικού χώρου των Βαλκανίων, καταρτί-ζονται νέα ευέλικτα προγράμματα σπουδών,αρχίζουν να λειτουργούν οργανωμένες μετα-πτυχιακές σπουδές, αναβαθμίζεται η ΑνώτερηΤεχνική Εκπαίδευση.

Δυστυχώς, αυτή τη νέα δυναμική ανακό-πτουν σχεδόν αμέσως νομοθετικές παρεμβά-σεις περιστολής των τομών που είχαν επέλθεικάτω και πάλι από τις φανερές αλλά και υπό-γειες αντιδράσεις των παραδοσιακών καθη-γητών· ενώ, μια σταδιακή γραφειοκρατικο-ποίηση και στενοκομματική παραταξιακή λο-γική στερεί το Φοιτητικό Κίνημα από την αυ-τόνομη δυναμική του με αποτέλεσμα τη στα-διακή απαξίωση της ΕΦΕΕ και τελικά την αυ-τοκατάργησή της. Μικροπολιτικές σκοπιμότη-τες κυριαρχούν επίσης σε μεγάλο βαθμό καιστο εσωτερικό του πανεπιστημιακού χώρουκαι στον τρόπο πρόσληψής του από την εκά-στοτε κυβέρνηση. Ιδρύονται σε διάφορες απο-μονωμένες μεταξύ τους πόλεις, ξεκομμένα πα-νεπιστημιακά τμήματα στερώντας τους τη δυ-νατότητα λειτουργίας ως κοινότητα, τάση πουδιαιωνίζεται ως τις μέρες μας. Δε ρυθμίζεται

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

20

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ

αποφασιστικά η διάκριση των πανεπιστημια-κών μερικής και αποκλειστικής απασχόλησης,επιτρέποντας την απασχόληση εκτός πανεπι-στημίου. Παραμένει εκτός πανεπιστημιακήςδιαδικασίας το αντιπαιδαγωγικό εξεταστικόσύστημα εισόδου στα ΑΕΙ των πανελλαδικώνεξετάσεων, που από το 1980 είναι ανοικτό τοαίτημα για κατάργηση τους· καθώς και ο κα-θορισμός των εισακτέων ανά τμήμα αυθαίρε-τα από το Υπουργείο Παιδείας.

Παράλληλα επιβιώνουν στα περισσότεραπαιδαγωγικά τμήματα και κυρίως στις αντιλή-ψεις της γραφειοκρατίας του Υπουργείου Παι-δείας, ιδεολογικά στερεότυπα του ελληνοχρι-στιανικού εθνοκεντρικού χθες. Ενώ μένει, σεμεγάλο βαθμό αλώβητος, ο συντηρητικός πα-ρεμβατικός ρόλος της εκκλησίας στα εκπαι-δευτικά πράγματα, με προφανείς αρνητικέςσυνέπειες και ως προς τα προγράμματα σπου-δών της Γενικής Εκπαίδευσης, αλλά και ευρύ-τερα ως προς τον κυρίαρχο πολιτισμικό καιπολιτικό λόγο.

Παρ’ όλα αυτά, το νέο συμμετοχικό Ελληνι-κό Πανεπιστήμιο αρχίζει να συμβαδίζει καιπάλι με τα ευρωπαϊκά του πρότυπα και ανα-πτύσσει σχέσεις και ανταλλαγές μαζί τους. Με-τατρέπεται, όπως στην πρώτη φάση της λει-τουργίας του, σε μια ακόμη εστία εξουσίας στοεσωτερικό της οποίας δεν αντανακλάταιαπλώς η κοινωνική διαπάλη αλλά και διεξά-γεται. Γεγονός με ιδιαίτερα αισθητές επιπτώ-σεις στον παραγόμενο πανεπιστημιακό καιπνευματικό λόγο άρα και στο ευρύτερο ιδεο-λογικό πεδίο με απτά πολιτικά αποτελέσματα.

Σε μια κοινωνία που καλείται να συμμετά-σχει, επίσης την ίδια περίοδο, στις ευρωπαϊκέςενοποιητικές διεργασίες στα πλαίσια μιας τρί-της βιομηχανικής επανάστασης. Αυτής τουδιεθνικό- επικοινωνιακού καπιταλισμού πουεπέφερε η σύζευξη πληροφορικής και τηλε-ματικής η οποία αναγάγει τη γνώση σε κύριαπηγή πλούτου και κοινωνικής ισχύος σε μιανέα υλική δύναμη καταλυτικών επιδράσεων.Σ’ αυτή τη νέα πραγματικότητα, της αποκα-λούμενης «κοινωνίας της γνώσης», η Ελλάδαεισέρχεται διεκδικώντας διακηρυκτικά ωςσυγκριτικό πλεονέκτημα την παιδεία και τονπολιτισμό της, παρέχοντας ωστόσο και γιατους δύο τομείς όπως και για την Έρευνα, ταλιγότερα χρήματα απ’ όλες τις άλλες χώρεςτης Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η παιδεία βέβαια σ’όλες τις βαθμίδες εξακολουθεί να παρέχεταιδωρεάν και εξακολουθεί να θεωρείται, τουλά-χιστον θεωρητικά, δημόσιο αγαθό αλλά η ευ-φορία της προηγούμενης περιόδου αρχίζει ναμειώνεται. Ακριβώς την ώρα που η ανάγκητης προβάλλει ιδιαίτερα επιτακτικά.

Η εξασθένηση της αγωνιστικότητας του πα-νεπιστημιακού κινήματος την δεκαετία του1990, ιδίως της φοιτητικής του συνιστώσας,σε συνάρτηση με την επιχειρούμενη απαξίω-ση του περιεχομένου της έννοιας «δημόσιοςχώρος και λόγος» καθώς και της ανάγκης γιασυλλογικές δράσεις και στάσεις, σε συνδυασμόμε την παράλληλη ηγεμονία των ατομοκεν-τρικών νεοφιλελεύθερων προταγμάτων που

όχι χωρίς αντιστάσεις, κυριαρχούν στις κυβερ-νητικές πρωτοβουλίες, πλήττει αργά μα στα-θερά το Δημόσιο Ελληνικό Πανεπιστήμιο, ενώπαράλληλα μια σκλήρυνση παρουσιάζεται στιςεσωτερικές του λειτουργίες. Την ίδια εποχήόμως, σε αντίθεση με την πορεία αυξανόμενηςυποβάθμισης των Λυκείων ως αυτόνομης εκ-παιδευτικής βαθμίδας, της άνθισης της παρα-παιδείας και θεσμικής αναβάθμισης της Ιδιω-τικής Εκπαίδευσης, από παθογένειες του Συ-στήματος, σε παράλληλη ισότιμη εκπαιδευτι-κή λειτουργία, ένα νέο νεανικό υποκείμενοπροβάλλει στο προσκήνιο. Πρόκειται για το κί-νημα των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκ-παίδευσης που διεκδικεί δυναμικά, σε συνερ-γασία με την συνδικαλιστική έκφραση των κα-θηγητών του, τον δικό του Λόγο και την δικήτου παρουσία.

Παράλληλα δημιουργούνται σειρά μετάλυ-κειακών Κολεγίων ως ιδιωτικές επιχειρήσειςχωρίς κανένα έλεγχο από το Υπουργείο Παι-δείας. Αρκετά από αυτά σε εμπορική σύμπρα-ξη με ευρωπαϊκά ή αμερικανικά υπαρκτά ήανύπαρκτα πανεπιστήμια, τα οποία διεκδι-κούν την πανεπιστημιακή νομιμοποίησή τους,ενώ οι φωνές για δημιουργία Ιδιωτικών Ανώ-τατων Ιδρυμάτων – αυτή η τόσο ξένη με τηνΕυρωπαϊκή παράδοση μετανεωτερική άποψη-πληθαίνουν. Ένας ιδιότυπος λόγος αρχίζει ναπαράγεται και στο εσωτερικό της πανεπιστη-μιακής κοινότητας, ο οποίος επιχειρεί να τηνμετατρέψει από θεματοφύλακα των ενιαίωνκαι ολοκληρωμένων προϋποθέσεων πρόσβα-σης στη γνώση, από κριτικό θεσμό κοινωνικούαναστοχασμού, σε εργαλείο άμεσης οικονομι-κό-κοινωνικής και πολιτικής ωφελιμότητας.Γίνεται λόγος για μετασχηματισμό του πανεπι-στημίου από παραγωγό γνώσεων σε κατανα-λωτή υπηρεσιών εκπαίδευσης. Για προγράμ-ματα σπουδών επιλογής, για διάσπαρτες σεδιάφορους φορείς διδακτικές μονάδες που πι-στοποιούν εξειδικεύσεις, καταλύοντας την έν-

νοια της κλασικής Universitas και την ελευ-θεριακή σχέση δασκάλου και φοιτητή. Γιαασύμφορα «παραδοσιακά» τμήματα, που αδυ-νατούν να συνδεθούν με την αγορά εργασίαςκαι τις ατομικές επιλογές των καταναλωτώνγνώσεων φοιτητών. Για ανταγωνιστικότηταπτυχίων, για έρευνα προσαρμοσμένη μονο-διάστατα στις αγοραίες λογικές, για περιστολήτου πανεπιστημιακού ασύλου κλπ.

Για άλλη μια φορά στην ιστορία του, το Ελ-ληνικό Πανεπιστήμιο -όπως και τα περισσότε-ρα ευρωπαϊκά - και παρά τις περί αντιθέτουπροσπάθειες μεγάλου μέρους των λειτουργώντου, βρίσκεται σε μια κατάσταση αδρανούςισορροπίας· όσο κι’ αν αυτό φαντάζει από μιαπρώτη ματιά αντιφατικό στην εποχή έκρηξηςτων γνώσεων, της πληροφορίας και της επι-κοινωνίας. Από θεσμός που κατεξοχήν θη-τεύει αυτά τα πεδία, φαίνεται να διέρχεται καιπάλι μια έντονη κρίση ταυτότητας λόγου καιρόλου. Τείνει να μετατραπεί σε ένα γραφει-οκρατικοποιημένο και στενά επαγγελματοποι-ημένο θεσμό με γηράσκοντα υπερεξειδικευμέ-νο διδακτικό πληθυσμό και αδιάφορο φοιτητι-κό δυναμικό. Βρίσκεται παντού στον κόσμο σεκίνδυνο, όπως επισημαίνει και ομάδα Γάλλωνπανεπιστημιακών περί τον P. Bourdieu. Κίν-δυνο, που δεν αφορά μόνο την εμφανή εξωτε-ρική πολιορκία του θεσμού από πολιτικά, οι-κονομικά, ιδεολογικά και πολιτιστικά αιτούμε-να υποταγής στην λογική της αγοράς· ούτε τιςαπανταχού κρατικιστικές δυνάμεις που επι-χειρούν πάντα την υποδούλωση του στην rai-son d’ etre του κράτους. Αλλά και από δυνά-μεις πιο ύπουλες και ακόμη πιο ελκυστικέςπου έχουν εισχωρήσει στο εσωτερικό του. Οιεσωτερικοί κίνδυνοι είναι άλλωστε πάντοτεπιο σοβαροί και κανένα άλλοθι εξωτερικώνπαραγόντων δεν μπορεί να τους αναιρέσει.Ούτε να τους αντιμετωπίσει.

Το φαινόμενο αυτό αποκτά στην νεοελληνι-κή πραγματικότητα ανησυχητικές διαστάσεις

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

λόγω: της μικρής παράδοσης κριτικής καιαναστοχαστικής λειτουργίας του θεσμού, ενόςδιάχυτου στην κοινωνία αντιδιανοουμενισμούκαι του αυξημένου ρόλου του κρατικού μηχα-νήματος.

Οι νέες επιλογές που κυριαρχούν στον υπόδημιουργία «Ευρωπαϊκό χώρο Ανώτατης Εκ-παίδευσης» και τον «Ευρωπαϊκό χώρο έρευ-νας» από την συμφωνία της Bolognia του1999 – και τι ιστορική ειρωνεία στις γιορτέςγια τα 900 χρόνια από την ίδρυση του πρώτουπανεπιστημίου και μάλιστα του μόνου πανε-πιστήμιο υπό τη διοίκηση των φοιτητών – τεί-νουν, υπό το πρόσχημα ενός «εκσυγχρονιστι-κού» αιτήματος επανασύνδεσης του πανεπι-στημίου με την παραγωγική διαδικασία, νααποδιαρθρώσουν την όλη εκπαιδευτική καιερευνητική λειτουργία του πανεπιστημίου,υποτάσσοντας το στις επιλογές που από το1994 έχει κάνει ο Παγκόσμιος ΟργανισμόςΕμπορίου (Σύνοδος του Μαρακές) μέσω τηςσυνθήκης GATS (General Agreement on Tra-de in Servis). Πρόκειται για μια προγραμματι-σμένη, σε παγκόσμιο επίπεδο, εκπαιδευτικήαντιμεταρρύθμιση αποδόμησης κάθε έννοιαςπρόσληψης των εκπαιδευτικών διεργασιώνως δημόσιας φύσης και λειτουργίας θεσμώνκαι ένταξη τους άμεσα στη λογική και τιςανάγκες της αγοράς.

Απέναντι σ’ αυτή την αντιμεταρρύθμιση πουσυμβαδίζει με μια αλλοτριωτική και ετεροδια-χειριζόμενη κοινωνική πραγματικότητα, πουτείνει να μετατρέψει τους πολίτες σε άκριτουςκαταναλωτές, τη γνώση σε υλικά αποτιμήσιμοπροϊόν και τους πολιτικούς σε απλούς διαχει-ριστές του αντιλογικού υπάρχοντος, η ανάγκηυπεράσπισης του ορθολογικά αυτοδιαχειριζό-μενου πανεπιστημίου και του ελευθεριακάσυγκροτούμενου δημόσιου λόγου και ρόλουτου, συνιστά πράξη άμεσης αναγκαιότητας.Ιδιαίτερα σε μια συγκυρία όπου καμιά επιστή-μη δεν μπορεί να αφεθεί σε ανεξέλεγκτη ανα-παραγωγή, συνδεδεμένη μονοδιάστατα με τιςαγοραίες ανάγκες, που η ελεγξιμότητα και ηκριτική των επιστημονικών ερευνών απαιτεί,τον συνεχή δημόσιο κοινωνικό κριτικό έλεγ-χο.

Την συνειδητοποίηση αυτής της πραγματι-κότητας, ήδη αντιλαμβάνεται από τις αρχέςτου 21ου αιώνα μεγάλο μέρος Μαθητών καιΦοιτητών κυρίως των μικρότερων φοιτητι-κών ομάδων καθώς και πανεπιστημιακών,όπως αποδεικνύεται από τις αποφάσεις και κι-νητοποιήσεις του πανελλαδικού συνδικαλι-στικού τους οργάνου μετά το 2000. Ένα νέοΜέτωπο Αντίστασης δημιουργείται, σε αντι-στοιχία με διεργασίες στον πανεπιστημιακόκαι ερευνητικό χώρο των άλλων χωρών τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης. Αποτέλεσμα, σειρά εξε-γέρσεων και στάσεων πολικής ανυπακοής σταΕυρωπαϊκά Πανεπιστήμια και ερευνητικάκέντρα, που παραμένουν όμως σε μεγάλο βαθ-μό δυστυχώς ασυντόνιστες απέναντι στη με-θοδευμένη επίθεση που δέχεται ο Θεσμός.

Κοινή πεποίθηση όλων αυτών των δυνάμε-ων παραμένει η πρόσληψη της Παιδείας καιτης Έρευνας ως αναπαλλοτρίωτων ΔημόσιωνΑγαθών και του πανεπιστημίου ως μοναδικού

χώρου κριτικής αντιπαράθεσης γνώσεων καιγενεών, χώρου πολλαπλών – όπως αναφέρεικαι ο Bourdieu – απόλυτα δυσαναπλήρωτων,βιωματικών, πολιτισμικών και καλλιτεχνικώνεμπειριών. Μια μοναδική ευκαιρία για πολ-λούς, νεαρούς και νεαρές, να ζήσουν για έναχρονικό διάστημα μια μοναδική εμπειρία ζωήςεργαζόμενου διανοουμένου, πριν εισχωρή-σουν για πάντα στους αρμούς και τις δουλείεςτης παραγωγικής διαδικασίας.

Εάν καταρρεύσει αυτός ο χώρος άμιλλας καιαμφισβήτησης των κάθε λογής γνώσεων καιαυθεντίας, τότε βαίνει προς εξαφάνιση και μιααναντικατάστατη μορφή κριτικού και πολιτι-κού πνεύματος, μαραίνοντας μαζί της κάθεσφαιρικό αναστοχασμό που αποτελεί την ανα-γκαία προϋπόθεση για πεφωτισμένη πολιτι-στική ζωή και ενεργό συμμετοχή στη δημο-κρατία. Γιατί, αν η δημοκρατία πρέπει να επι-ζήσει και να διευρυνθεί και όχι να συνεχίσεινα βαίνει συρρικνούμενη, αυτό μπορεί νασυμβεί μόνο στο μέτρο που όλοι οι πολίτες της,αν είναι δυνατόν, θα έχουν τη δυνατότητα νασυμμετέχουν σ’ αυτό το ιδιαίτερο, κλειστό καιαυτορυθμιζόμενο κόσμο. Κόσμο ο οποίος, ενώδεν είναι χωρίς κανόνες, κυρώσεις και συνέ-πειες, βρίσκεται έξω από το αμείλικτο και ιδιο-τελές σύστημα στο οποίο καλούνται να εισέλ-θουν. Από αυτή την αντίληψη και η πρότασητης ομοσπονδίας των Ελλήνων πανεπιστη-μιακών δασκάλων, μερίδας πρυτάνεων καιτου μικρού ανανεωτικού αριστερού κόμματοςτου κοινοβουλίου, για κατάργηση των εισα-γωγικών εξετάσεων.

Είναι σαφές ότι οι διεργασίες αυτές έρχονταισε σύγκρουση με τις κυρίαρχες νεοφιλελεύθε-ρες πολιτικές, με μεγαλύτερη εκείνη της αντί-στασης στην προσπάθεια της Κυβερνώσας Νέ-ας Δημοκρατίας και του Αρχηγού του ΠΑΣΟΚ,στα πλαίσια μιας συντηρητικής συνταγματι-κής αναθεώρησης να αναθεωρηθεί και το πε-ρίφημο από το πρώτο συνταγματικό κείμενοτου 1843 μέχρι το τωρινό Α16, για να αρθεί ηαπαγόρευση ίδρυσης Ιδιωτικών Πανεπιστη-μίων. Αντίστασης, η οποία δημιούργησε καιπάλι ένα αγωνιστικό πανεπιστημιακό Κίνημα– φοιτητών, μαθητών, πανεπιστημιακών, αλλάκαι των άλλων φορέων της Εκπαίδευσης σ’ένα ευρύτερο άτυπο Μέτωπο Παιδείας – τοοποίο για μια ακόμη φορά στο νεοελληνικό γί-γνεσθαι παρήγαγε στην κοινωνία ανατρεπτι-κά άμεσα αποτελέσματα. Με εβδομαδιαίεςαγωνιστικές διαδηλώσεις, καταλήψεις πανε-πιστημιακών κτηρίων και 400 ανοιχτές συγ-κεντρώσεις σε όλη την χώρα κατόρθωσε, πα-ρά την εντεινόμενη βία των κατασταλτικώνμηχανισμών και τον προπαγανδιστικό Λόγοτων κυρίαρχων Τηλεοπτικών Μέσων, όχι μό-νο να μην περάσει η αναθεώρηση του Α16 αλ-λά και να συμπαρασύρει όλη την επιχειρούμε-νη συντηρητική συνταγματική αντιμεταρρύθ-μιση. Θα ακολουθήσει δύο χρόνια αργότερα,τον Δεκέμβριο του 2008, η πανελλαδική εξέ-γερση των νέων συμπολιτών με καταλυτικήτην δράση των μαθητών των Γυμνασίων, μετάτην αναίτια δολοφονία από αστυνομικό τουδεκαεξάχρονου Αλέξη Γρηγορόπουλου. Πρό-κειται για μια βαθιά πολιτική εξέγερση που

συγκλόνισε την πολιτική σκηνή όσο καμία άλ-λη στην μεταπολιτευτική πορεία, με ευφάντα-στα και απρόβλεπτα ρεπερτόρια, η οποία έγινεπαγκόσμια είδηση Προάγγελος για πολλούςτων νέων εξεγερσιακών μορφών του 21ου αι-ώνα.

Όλα αυτά αναδεικνύουν καθαρά το κρίσιμοσταυροδρόμι που βρίσκεται η όλη πορεία τωνκοινωνιών και δεν συνιστούν ιδιοτυπίες τηςελληνικής κοινωνικό-πολιτισμικής πραγματι-κότητας. Αντίστοιχα φαινόμενα, έστω καιασυντόνιστα, παρουσιάζονται παντού άλλωστεστον ανεπτυγμένο κόσμο και ιδιαίτερα στονΕυρωπαϊκό χώρο. Πρόκειται για στοιχεία τωννέων οξυμένων αντιφάσεων της «νέας τάξηςπραγμάτων» σε πανευρωπαϊκό και πλανητικόπεδίο. Στοιχεία που οι κυβερνώσες, κυρίαρχεςαλλά όχι πια ηγεμονεύουσες νεοφιλελεύθερεςκαπιταλιστικές ιδεολογίες, αδυνατούν να κα-τανοήσουν μέσα από την θεολογικής λογικήςμεταλλαγή σε πίστη των αγοραίων κελευσμά-των, και ας εντείνονται οι αντιδράσεις της Νε-ολαίας παντού στην Ευρώπη.

Σε αυτό το κλίμα εντάσσονται και οι νομο-θετικές πρωτοβουλίες του σημερινού Υπουρ-γείου Παιδείας δια βίου Μάθησης και Θρη-σκευμάτων και το περισπούδαστο… «κείμενοδιαβούλευσης» της κ. Υπουργού. Πρωτοβου-λίες που επιχειρούν μέσα και από έναν επι-κοινωνιακό λόγο αντιστροφής μέχρι διαστρέ-βλωσης των νοημάτων των λέξεων, το τελικόκτύπημα του Δημόσιου Εκπαιδευτικού Αγα-θού και της ακηδεμόνευτης Έρευνας, την κα-τάργηση του αυτοδιοίκητου των Πανεπιστη-μίων, την αντικατάσταση της Δωρεάν Παιδεί-ας με κουπόνια μαθητικών και φοιτητικώνδανείων. Για τον σκοπό αυτό σπαταλιούνταιτεράστια ποσά για συκοφάντηση του Δημόσι-ου Πανεπιστημίου, απαξίωση φοιτητών καικαθηγητών, συστηματική αποσιώπηση κάθεθετικού έργου κάθε κριτικής γνώσης που πα-ράγεται σε ερευνητικό και διδακτικό επίπεδο,μειώνονται οι προϋπολογισμοί των ΑΕΙ. Τηνίδια ώρα που για πρώτη φορά μετά τον Β΄παγκόσμιο πόλεμο το μέλλον για τη Νεολαίαπροοιωνίζεται, δυστυχώς, χειρότερο από τοπαρόν των γονιών της με την καταγεγραμμέ-νη ανεργία των νέων μέχρι τα 24 να υπερ-βαίνει το 39%. Μ’ αυτές καλούνται να αναμε-τρηθούν σήμερα οι εγρήγορες συνειδήσειςτης Ευρωπαϊκής και Ελληνικής Νεολαίας, νασυντονίσουν τις δράσεις τους, να ξαναγίνουντο Πολιτικό Υποκείμενο Ανατροπής ικανό ναπαράγει με συγκεκριμένες προτάσεις και αγω-νιστικές ταυτόχρονα δράσεις και πάλι κατα-λυτικά αποτελέσματα. Αν θέλουμε να υπάρχειδημοκρατικό αύριο οφείλουμε προς αυτή τηνκατεύθυνση να συντονίσουμε και ως κοινω-νία τα βήματα μας. z


21


Η στήλη του Άλκη Ρήγου «Ιστορικές Σε-λίδες» αναβάλεται για αυτό το τεύχος καιστην θέση της δημοσιεύεται η κεντρική ει-σηγητική Ομιλία του στο Τρίτο Συνέδριοτου Ιδρύματος Παιδείας και Πολιτισμού«Ανδρέας Λεντάκης».


22

2 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2011 τχ. 59

Τρίτη 1 Μαρτίου Δραματική μείωση των

κονδυλίων για τα λειτουργι-κά έξοδα των σχολείων, πουεπίσης είναι υπόθεση τωνΔήμων. Σύμφωνα με τονυφυπουργό Εσωτερικώνπέρυσι δόθηκαν για τηνκάλυψη των λειτουργικώνεξόδων των σχολικών μονά-δων της χώρας 90 εκατ. ευρώ.Φέτος, είπε, ήδη δώσαμε 30εκατ. και αν μπορούμε θα προσθέ-σουμε και άλλα. Παράλληλα, το σχολείοπερνάει και επισήμως στα χέρια της αγο-ράς. Οι δήμοι υποχρεώνονται πλέον και γιατον εξοπλισμό των σχολικών μονάδων μεδιαδραστικούς πίνακες και εργαστήρια πλη-ροφορικής όπου δεν υπάρχουν. Πού θαβρουν τα λεφτά οι δήμοι για να φτιάξουν τοψηφιακό σχολείο της κ. Διαμαντοπούλου; Τέ-λος, όπως δήλωσε χθες η υπουργός, σε συ-νάντηση με δημάρχους από όλη τη χώρα, τοιδανικό μέγεθος για τα νέα σχολεία είναι 450μαθητές! Πολύ πάνω από το όριο των 300 μα-θητών που έθετε πριν από 30 χρόνια ο νόμος1566 καθορίζοντας σ’ αυτόν τον τρόπο και τιςπροδιαγραφές για τη χωρητικότητα των σχο-λικών κτηρίων.

Τετάρτη 2 Μαρτίου 44η Συνόδος προέδρων και αντιπρο-

έδρων ΤΕΙ Ελλάδας. Η μετεξέλιξη των ΤΕΙ σετεχνολογικά πανεπιστήμια είναι το κεντρικόθέμα της 44ης Συνόδου προέδρων και αντι-προέδρων ΤΕΙ Ελλάδας, που ξεκινά σήμεραστην Πτολεμαΐδα και θα ολοκληρωθεί την Πα-ρασκευή. Στη Σύνοδο, που φιλοξενεί το ΤΕΙΔυτικής Μακεδονίας, οι πρόεδροι και αντι-πρόεδροι θα εξετάσουν το θεσμικό πλαίσιο λει-τουργίας των τεχνολογικών ιδρυμάτων, με βά-ση το νέο νόμο πλαίσιο, αλλά και ζητήματασχετικά με το μοντέλο διοίκησης, την οργάνω-ση των σχολών, τις εισαγωγικές εξετάσεις κ.ά.

Πέμπτη 3 ΜαρτίουΑναγνώριση των ιδιωτικών ΑΕΙ από

την Κομισιόν. Τη fast-track αναγνώριση τωνπτυχίων ιδιωτικών πανεπιστημίων του εξω-τερικού και άλλων «εκπαιδευτικών ιδρυμά-των», πέρα από τα παραρτήματα ξένων πανε-πιστημίων που λειτουργούν στην Ελλάδα,προωθεί η Κομισιόν. Αυτό προκύπτει απόαπάντηση του επιτρόπου Εσωτερικής Αγοράςκ. Μπαρνιέ, σε ερώτηση του Ν. Χουντή.

Παρασκευή 4 Μαρτίου Οι συγχωνεύσεις σχολείων στην Αττι-

κή. Ο εκπαιδευτικός «Καλλικράτης» που θαεφαρμοστεί στο Λεκανοπέδιο της Αττική θαβρεθεί στο επίκεντρο ευρείας σύσκεψης πουθα πραγματοποιηθεί σήμερα στο υπουργείοΠαιδείας. Σύμφωνα με πληροφορίες, από τιςπερίπου 2.500 σχολικές μονάδες που λει-τουργούν στην Αττική πρόθεση είναι θα συγ-

χω-νευθούν οι περίπου 250, δηλαδή περίπου τοένα στα δέκα νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνά-σια και λύκεια

Σάββατο 5 Μαρτίου Μάνατζερ αλλά και αξιολογητές, που

θα διοικούν με κριτήρια ιδιωτικού δικαίου, μεαυξημένες αρμοδιότητες και προσόντα, είναιο καινούργιος ρόλος που εισάγει για τους δι-ευθυντές των Δημοτικών, Γυμνασίων και Λυ-κείων το υπουργείο Παιδείας στο νέο σχολείοπου δημιουργεί. Στο σχέδιο νόμου που έχεικαταρτίσει το υπουργείο Παιδείας για την«αναδιοργάνωση των περιφερειακών υπηρε-σιών της εκπαίδευσης», αποδυναμώνεται ορόλος του Συλλόγου Διδασκόντων, που είναισυλλογικό όργανο, και οι αρμοδιότητές τουμεταφέρονται στο διευθυντή, που έχει πλέοναναβαθμισμένο και κυρίαρχο ρόλο.

tst

Σε απόλυση 19 καθηγητών που εργά-ζονταν με το καθεστώς του προεδρικού δια-τάγματος 407/80 προχώρησε το τμήμα Αρχι-τεκτόνων Μηχανικών του ΠανεπιστημίουΠατρών. Ο πρόεδρος του τμήματος Γ. Πανέ-τσος εισηγήθηκε τις συγκεκριμένες περικο-πές υποστηρίζοντας ότι διαφορετικά θα έπρε-πε να επιβληθούν δίδακτρα ή να κλείσει τοτμήμα. Οι συμβασιούχοι καθηγητές που ερ-γάζονται με το καθεστώς 407 αποτελούν πε-ρίπου το 70% του διδακτικού προσωπικούτου τμήματος Αρχιτεκτόνων, καθώς μέχριπρότινος ήταν 45, ενώ το τμήμα απασχολεί18 τακτικά μέλη ΔΕΠ.

Κυριακή 6 Μαρτίου Αντιστάσεις στις συγχωνεύσεις σχολεί-

ων. Οχυρά αντίστασης στις γειτονιές κατά τωνσυγχωνεύσεων σχολείων στήνουν εκπαιδευ-τικοί, μαθητές, σύλλογοι γονέων, δήμαρχοικαι τοπικά συμβούλια σε όλη τη χώρα. ΣτηνΑττική, σε περιοχές όπως η Ηλιούπολη, τοΠεριστέρι, το Μαρούσι αλλά και στον δήμοτης Αθήνας, η τοπική κοινωνία κινητοποιεί-ται ήδη αντιδρώντας σθεναρά και προειδο-ποιώντας για κλιμάκωση εφόσον το υπουρ-γείο Παιδείας επιμένει στις συγχωνεύσεις.

tst

35ώρο υποχρεωτικής διδασκαλίας.Πουθενά στον κόσμο τα παιδιά δεν βομβαρδί-

ζονται με τόσες διδακτικές ώρες και τόσαγνωστικά αντικείμενα. Στα ελληνικά σχολεία,ακόμη και τα πρωτάκια υποχρεώνονται σεεξαντλητικά ωράρια παρακολουθώντας 11διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα. Συνολικά,τα παιδιά του Δημοτικού επιβαρύνονται με1.274 ώρες υποχρεωτικής διδασκαλίας τοχρόνο. Ο μέσος όρος διδασκαλίας στις χώρες- μέλη του ΟΟΣΑ είναι 769 ώρες ενώ ο μέσοςευρωπαϊκός όρος είναι 781 ώρες.

Τρίτη 8 Μαρτίου Σχολάρχης εξυμνεί τη χούντα. Ύμνους

για τη χούντα των συνταγματαρχών διατυ-πώνει στο προσωπικό προφίλ του στο Face-book σχολάρχης της Θεσσαλονίκης. Εκτόςαπό τα επαινετικά σχόλια για τα κατορθώμα-τα της δικτατορίας φιλοξενεί και φωτογραφίατου μαζί με έναν εκ των πρωτεργατών, τονΣτυλιανό Παττακό, με τον οποίο τον συνδέ-ουν προσωπικοί δεσμοί.

Τετάρτη 9 Μαρτίου Επαναφορά του ενός συγγράμματος

στα ΑΕΙ-ΤΕΙ. Στο ένα και μοναδικό σύγ-γραμμα για κάθε μάθημα ξαναγυρνά η πολι-τική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, στέλ-νοντας τους φοιτητές στην αγορά για να προ-μηθευτούν τα επιπλέον βιβλία τα οποία είναιαπαραίτητα για τις σπουδές τους. Με εγκύ-κλιο που απέστειλε στα πανεπιστήμια, η πο-λιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας επα-ναφέρει το αναχρονιστικό καθεστώς του ενόςκαι μοναδικού συγγράμματος το οποίο έχειπολλάκις κατακεραυνώσει ζητώντας από τατμήματα των πανεπιστημίων και των ΤΕΙ νακόβουν μόνο ένα σύγγραμμα ανά κεφάλι.Όσοι φοιτητές πήραν παραπάνω συγγράμμα-τα, θα πρέπει να τα επιστρέψουν.

Πέμπτη 10 Μαρτίου Πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο σήμε-

ρα. Πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο πραγμα-τοποιεί σήμερα στις 12:30 στα Προπύλαια ηΟΛΜΕ, αντιδρώντας στις συγχωνεύσεις τωνσχολείων, στη μείωση των δαπανών για τηνπαιδεία, καθώς και στην οικονομική πολιτικήτης κυβέρνησης.

Παρασκευή 11 ΜαρτίουΚατά των συγχωνεύσεων γονείς και εκ-

παιδευτικοί στον Πειραιά. Οι συγχωνεύσεις-καταργήσεις των σχολικών μονάδων, πουσχεδιάζει να πραγματοποιήσει το υπουργείοΠαιδείας, προκαλούν τις έντονες αντιδράσειςγονέων και εκπαιδευτικών και στον Πειραιά.Γονείς μαθητών και εκπαιδευτικοί παραβρέ-θηκαν και μίλησαν στην προχθεσινή συνε-δρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου ζητώνταςτην ανάληψη πρωτοβουλιών από το δήμο γιατην ανάκληση των συγχωνεύσεων των σχο-λείων, ενώ κάποιοι γονείς ανάρτησαν μέσαστην αίθουσα της συνεδρίασης πανό προκα-λώντας την αντίδραση του δημάρχου και με-λών του Δ.Σ.

σημειώσειςστοHMEΡΟΛΟΓΙΟ


23


Κυριακή 13 Μαρτίου Δραστική μείωση εισακτέων σε ΑΕΙ-

ΤΕΙ. Σε δραστική μείωση των εισακτέων,έως και 20% σε σύγκριση με πέρυσι σταΑΕΙ της περιφέρειας, προσανατολίζεται τουπουργείο Παιδείας. Η σφιχτή δημοσιονο-μική πολιτική και η περικοπή, έως και35%, των κρατικών κονδυλίων προς ταπανεπιστήμια και ΤΕΙ, οδηγεί φέτος τηνηγεσία του υπουργείου να ορίσει τον αριθ-μό των εισακτέων προσεγγίζοντας τις προ-τάσεις των ίδιων των ιδρυμάτων, τα οποίααπό την πλευρά τους και λόγω της μει-ωμένης χρηματοδότησης ζητούν ψαλίδι-σμα του αριθμού των εισακτέων τους ακό-μη και πάνω από 50% σε σχέση με πέρυ-σι.

Δευτέρα 14 Μαρτίου Όχι των διοικητικών υπαλλήλων

των ΑΕΙ στη μεταρρύθμιση της Διαμαντο-πούλου. Μετά τη συνεδρίαση στην Κομο-τηνή του προεδρείου της Ομοσπονδίας Δι-οικητικών Υπαλλήλων των ΑΕΙ, σε δηλώ-σεις του ο πρόεδρος της ΟΔΠΤΕ Φραγκί-σκος Βορτελίνος εξέφρασε την άποψη ότιμπορεί να υπάρχουν κάποια θετικά σημείαστον νόμο για τα ΑΕΙ, όπως η λογοδοσία,εντούτοις ο πυρήνας του νομοσχεδίου εί-ναι λάθος. Τόνισε ότι μειώνεται η αυτοτέ-λεια των πανεπιστημίων και δεν παράγε-ται πολιτική υπέρ των φοιτητών και τωνεργαζομένων.

Τρίτη 15 Μαρτίου Οι τελικές συγχωνεύσεις των σχο-

λείων. Μαύρη σημαία σηκώνει από χθες ηεκπαίδευση σε ένδειξη διαμαρτυρίας γιατην εκτέλεση με συνοπτικές διαδικασίεςπερίπου 2.000 σχολείων. Το τσουνάμι τουΜνημονίου έπληξε 1.523 σχολικές μονά-δες στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και 410γυμνάσια και λύκεια. […] Σύμφωνα με εκτι-μήσεις, την περίοδο 2011-2013 αναμένε-ται να συνταξιοδοτηθούν 35.000 εκπαι-δευτικοί. Αν προσθέσει κανείς τους 11.500που αποχώρησαν πέρυσι, θα έχουμε μέσαστην τετραετία 2010-2013 μείωση τουαριθμού των μόνιμων εκπαιδευτικών κατά46.000. Θα αποχωρήσει δηλαδή το 1/4 τωνμόνιμων εκπαιδευτικών!

Τετάρτη 16 Μαρτίου Κινητοποιήσεις για τις συγχωνεύ-

σεις. Με αποκλεισμούς δρόμων, δεκάδεςκαταλήψεις σχολείων, αλλά και εισβολέςστις Περιφερειακές διευθύνσεις απάντη-σαν μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικοί και το-πικοί φορείς στο νέο σχολικό χάρτη τηςχώρας που ανακοίνωσε το υπουργείο Παι-δείας και μειώνει κατά πολύ τον αριθμότων σχολικών μονάδων. Ήδη υπό κατά-ληψη τελούν αρκετά σχολεία, ενώ σε πολ-λά άλλα οι μαθητές απέχουν από τα μαθή-

ματά τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οιδιαμαρτυρίες λαμβάνουν και άλλες μορ-φές, όπως αποκλεισμούς δρόμων και κα-ταλήψεις διοδίων.

Πέμπτη 17 Μαρτίου Υποκινητές πίσω από τις αντιδρά-

σεις βλέπει η Υπουργός Παιδείας. «Δενμπορεί κανείς να χρησιμοποιεί τα παιδιάκαι την εκπαίδευσή τους: να βγαίνουν ταπαιδιά από τις τάξεις και να χρησιμοποι-ούνται ως θέαμα σε κανάλια και μάλιστα σεώρες μαθήματος», δήλωσε η υπουργόςΠαιδείας Άννα Διαμαντοπούλου, με αφορ-μή τις αντιδράσεις για τον «Καλλικράτη»στα σχολεία.

Παρασκευή 18 Μαρτίου Κινητοποιήσεις ΔΟΕ-ΟΛΜΕ. «Μαύ-

ρες» σημαίες στα υπό κατάργηση σχολείακαι πανό διαμαρτυρίας στις ΠεριφερειακέςΔιευθύνσεις Εκπαίδευσης της χώρας υψώ-νουν σήμερα το μεσημέρι οι εκπαιδευτικοί,ύστερα από απόφαση της ΟΛΜΕ και τηςΔΟΕ, αντιδρώντας στο «μνημόνιο» πουανακοίνωσε για τα σχολεία το υπουργείοΠαιδείας. Για τη διευκόλυνση των καθηγη-τών που θα συμμετάσχουν στην κινητο-ποίηση, που θα πραγματοποιηθεί στις12:30 μμ., η ΟΛΜΕ και η ΔΟΕ κήρυξανστάση εργασίας τις δύο τελευταίες ώρεςτου πρωινού και τις πρώτες ώρες του απο-γευματινού κύκλου.

Παρασκευή 19 Μαρτίου Και απεργία πείνας για τις συγχω-

νεύσεις. Διαστάσεις εξέγερσης λαμβάνουνπλέον οι αντιδράσεις πόλεων και χωριώνμε σύνθημα «Κάτω τα χέρια από τα σχολείαμας». Μέχρι απεργία πείνας ξεκίνησανχθες οι μαθητές του Λυκείου της Τσαριτσά-νης Λάρισας για να υπερασπιστούν το σχο-λείο τους από τον οδοστρωτήρα των συγ-χωνεύσεων. Πάνω από 100 οι καταλήψεις.

Σάββατο 20 Μαρτίου Κατάργηση χιλιάδων θέσεων εκπαι-

δευτικών. Μόνο από τις συγχωνεύσειςστην πρωτοβάθμια εκπαίδευση η κυβέρνη-ση εξοικονομεί 1.147 τμήματα. Από τουςυποβιβασμούς 309 και από τις καταργή-σεις τουλάχιστον 300. Σύνολο 1.756 τμή-ματα. Αυτό μεταφράζεται απευθείας σε1.756 δασκάλους λιγότερους. Όμως, στηνπραγματικότητα, το κέρδος για την κυβέρ-νηση είναι πολύ μεγαλύτερο διότι δεν υπο-λογίζονται οι θέσεις διευθυντών, δασκάλωνολοήμερων σχολείων και καθηγητών ειδι-κότητας. […] Βάσει των παραπάνω δεν είναιυπερβολική η εκτίμηση ότι οι οργανικέςθέσεις που θα χαθούν από την πρωτοβάθ-μια εκπαίδευση μπορεί να ξεπεράσουν καιτις 4.000.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΟΓΓΑΣ

Σύγχρονη Εκπαίδευση: Ένα πλούσιοαφιέρωμα με τον τίτλο «Παγκοσμιοποίηση:οικονομική και θεσμική κρίση» περιλαμβά-νει το 163ο τεύχος του περιοδικού. Συμμε-τέχουν οι: Ζήσης Παπαδημητρίου (Παγκο-σμιοποίηση, οικονομική κρίση και το μέλ-λον των εργασιακών σχέσεων), ΓιώργοςΠλειός (Η ώρα της ανθρωποφαγίας) καιΔημήτρης Πατέλης (Κρίση, καθεστώς κατο-χής και Πανεπιστήμιο-Επιχείρηση). Άλλαάρθρα: Κ. Ντίνας και Ελ. Σωτηρίου για τηδιδασκαλία της επιχειρηματολογίας από τανέα βιβλία του Γυμνασίου, Ιω. Νεραντζήςγια τη διδασκαλία της λογοτεχνίας («Προ-σανατολισμοί» του Οδ. Ελύτη) και Π. Παρα-σκευάς, για τα βιβλία Φυσικής του Δημοτι-κού.

Φιλολογική: Πλούσια η ύλη του 113ουτεύχους της Φιλολογικής. Καταθέτουν άρ-θρα τους οι: Αλ. Λαμπράκη-Παγανού για τοσυγγραφικό έργο της Γεωργίας Παπακω-στούλα-Γιανναρά, Ιω. Βορβή και Θεοδ. Χα-σεκίδου-Μάρκου για την επιμόρφωση τωνκαθηγητών Δ.Ε., Ελ. Ζάγκα για τους αλλο-δαπούς μαθητές, Ιω. Βορβή και Ευγ. Δανιη-λίδου για τη μετάβαση από το Δημοτικό στοΓυμνάσιο με όχημα τη γλώσσα, Σπ. Βλιώ-ρας για τη διδασκαλία των λατινικών με τηχρήση του Διαδικτύου κ.ά. Επίσης, περι-λαμβάνεται και ενδιαφέρουσα ύλη στοπλαίσιο του Διαλόγου για φιλολογικά θέ-ματα.

Χρονικά του Πειραματικού Σχολείουτου Πανεπ. Θεσσαλονίκης: Στο 20ό τεύ-χος της Β΄ περιόδου του περιοδικού περι-λαμβάνονται άρθρα των: Ευσ. Χασάπη-Χρι-στοδούλου για τη θεατρική δραστηριότητατου σχολείου, Αικ. Κουμλίδου για τον πρω-τοπόρο δάσκαλο Δημ. Καλαμπακίδη, Ελ.Νικολιδάκη για το έργο του Θουκυδίδη, Αν.Μαρκομιχελάκη για τη διδασκαλία της ποί-ησης του Γιώργου Μανουσάκη, Λ. Καλοκύ-ρη για τη διδασκαλία της Νινέτ της ΖωρζΣαρρή κ.ά.

Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης: Στο τεύ-χος 96 κεντρικό θέμα είναι οι αλλαγές στηντριτοβάθμια εκπαίδευση. Στο σχετικό αφιέ-ρωμα άρθρα τους καταθέτουν οι: Δ. Κουφο-βασίλης, Λ. Απέκης, Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν,Νταϊάν Ράβιτς και Χρ. Κάτσικας. Άλλα θέ-ματα αναφέρονται στην εκπαιδευτική -καιόχι μόνο- επικαιρότητα, στους μετανάστες,στις επιπτώσεις του Μνημονίου στην Ειδι-κή Αγωγή, στις καταργήσεις και συγχωνεύ-σεις σχολικών μονάδων κ.λπ.

Π.Χ.

Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Τ Ι Κ Ο Σ

Τ Υ Π Ο Σ

PAIDEIA 62 Layout 1 - theatrodromou.files.wordpress.com · Τεύχος 62, mάρτιος 2011...

Documents

Transcript of PAIDEIA 62 Layout 1 - theatrodromou.files.wordpress.com · Τεύχος 62, mάρτιος 2011...