PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA XEOGRAFÍA E HISTORIA · Deberase ter en conta o traballo de todos os...
Transcript of PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA XEOGRAFÍA E HISTORIA · Deberase ter en conta o traballo de todos os...
1
PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA
XEOGRAFÍA E HISTORIAI.E.S. ALEXANDRE BÓVEDA . CURSO 2018-2019INDICE1. INTRODUCIÓN………………………………………………………………………………………………...3
1.1.CONTEXTUALIZACIÓN…………………………………………………………………………………...3
1.2. MATERIAS……………………………………………………………………………………………..4
1.3. MEMBROS DODEPARTAMENTO………………………………………………………………………….4
2. COMPETENCIAS CLAVES E CONTRIBUCIÓN DAS CIENCIAS SOCIAIS PARA A SÚA
ADQUISICIÓN......................................................5
3. OBXECTIVOS CURRICULARES…………………………………………………………………………………....7
3.1.OBXECTIVOS CURRICULARESE.S.O………………………………………………………………………..7
3.2. OBXECTIVOS CURRICULARES DO BACHARELATOLOMCE……………………………………………………..8
4. CIENCIAS SOCIAIS, XEOGRAFÍA E HISTORIA 1º
ESO........................................................................................................................9
4.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E
COMPETENCIAS, DESENVOLTOS NO CURSO DE 1º
ESO........................................................................................................................................
..........................................9
4.2. TEMPORALIZACIÓN. 1º ESO............................................................................................................................................20
5. CIENCIAS SOCIAIS, XEOGRAFÍA E HISTORIA 2º
ESO.....................................................................................................................21
5.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E
COMPETENCIAS, DESENVOLTOS NO CURSO DE 2º
2
ESO........................................................................................................................................
........................................21
5.2. TEMPORALIZACIÓN. 2º ESO.............................................................................................................................................31
6. CIENCIAS SOCIAIS, XEOGRAFÍA E HISTORIA 3º
ESO.....................................................................................................................32
6.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E
COMPETENCIAS, DESENVOLTOS NO CURSO DE 3º
ESO........................................................................................................................................
........................................32
6.2. TEMPORALIZACIÓN. 3º ESO.............................................................................................................................................42
7. CIENCIAS SOCIAIS, XEOGRAFÍA E HISTORIA 4º
ESO.....................................................................................................................43
7.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E
COMPETENCIAS, DESENVOLTOS NO CURSO DE 4º
ESO........................................................................................................................................
........................................43
7.2. TEMPORALIZACIÓN. 4º ESO.............................................................................................................................................59
8. HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO 1º
BACHARELATO.......................................................................................................59
8.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E
COMPETENCIAS, DESENVOLTOS NO CURSO DE 4º
ESO........................................................................................................................................
........................................59
8.2. TEMPORALIZACIÓN. Hª DO MUNDO CONTEMPORÁNEO 1º BACHARELATO.....................................................................77
9. HISTORIA DE ESPAÑA 2º
BACHARELATO............................................................................................................................
........78
9.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E
COMPETENCIAS, DESENVOLTOS NO CURSO DE Hª DE ESPAÑA DE 2º
BACHARELATO......................................................................................................................
...........78
3
9.2. TEMPORALIZACIÓN. HISTORIA DE ESPAÑA 2º BACHARELATO......................................................................................109
10. XEOGRAFÍA DE ESPAÑA 1º
BACHARELATO............................................................................................................................
..110
10.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E
COMPETENCIAS, DESENVOLTOS NO CURSO DE HISTORIA DE ESPAÑA 2º
BACHARELATO.............................................................................................................110
10.2. TEMPORALIZACIÓN. XEOGRAFÍA DE ESPAÑA 2º BACHARELATO.................................................................................137
11. HISTORIA DA ARTE 2º
BACHARELATO............................................................................................................................
.........138
11.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E
COMPETENCIAS, DESENVOLTOS NO CURSO DE Hª DA ARTE DE 2º
BACHARELATO......................................................................................................................
.138
11.2. TEMPORALIZACIÓN. Hª DA ARTE 2º
BACHARELATO....................................................................................................161
12. METODOLOXÍA DIDÁCTICA . CONCRECIÓNSMETODOLÓXICAS…………………………………………………….161
13. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN AUTILIZAR..............................................................................................163
14. AVALIACIÓN. Criterios sobre a avaliación, a cualificación e a promoción doalumnado………………………………164
14.1. INSTRUMENTOS DEAVALIACIÓN……………………………………………………………………...165
14.2. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVASQUE SE POIDAN ADOPTAR COMO CONSECUENCIA DOS SEUSRESULTADOS……………………………………………………………………165
14.3. CRITERIOS DE CALIFICACIÓN………………………………………………………………………...166
14.4. PONDERACIÓN DAS CUALIFICACIÓNS PORAVALIACIÓN………………………………………………….167
15. AVALIACIÓN DO PROCESO DE ENSINO E DA PRÁCTICADOCENTE………………………………………………...170
15.1 INDICADORES DE LOGRO DO PROCESO DEENSINO………………………………………………............170
15.2. INDICADORES DE LOGRO DA PRÁCTICADOCENTE………………………………………………………170
4
16. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN EAVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES……….171
17. ATENCIÓN ÁDIVERSIDADE…………………………………………………………………………………..172
18. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS QUE SE TRABALLARÁN NO CURSOQUE CORRESPONDA……………...172
19. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS EEXTRAESCOLARES…………………………………………………………173
20. AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓNDIDÁCTICA…………………………………………………………………...173
ANEXO
PROGRAMACIÓN GRUPO FLEXIBLE 1ºESO…………………………………….............................178
PROGRAMACIÓN GRUPO FLEXIBLE 2º ESO…………………………………………………….182
1. INTRODUCIÓN.
1.1.CONTEXTUALIZACIÓN.
O coñecemento da sociedade, a súa organización e o seu funcionamento ao longo do tempo, éesencial para poder entender o mundo actual. Coñecer o espazo onde se desenvolven associedades, os recursos naturais e o uso que se lles deu achéganos datos sobre o pasado epermítenos anticipar algúns dos problemas do futuro.As disciplinas de Xeografía e Historia son dous importantes eixes vertebradores para ocoñecemento da sociedade, xa que abranguen a realidade humana e social desde unhaperspectiva global e integradora, e ofrecen unha maior capacidade para a estruturación dosfeitos sociais. Malia isto, a sociedade actual, cada vez máis complexa, require a intervencióndoutras disciplinas como a economía, a socioloxía, a ecoloxía ou a historia da arte, queachegan análises diferentes e complementarias, para a mellor comprensión da realidadesocial.En ESO, a materia de Xeografía e Historia pretende afondar nos coñecementos adquiridospolo alumnado na educación primaria; favorecer a comprensión dos acontecementos, osprocesos e os fenómenos sociais no contexto en que se producen, tendo sempre enconsideración as escalas de estudo (o mundo, Europa, España e Galicia); analizar os procesosque dan lugar aos cambios históricos e seguir adquirindo as competencias necesarias paracomprender a realidade do mundo en que viven, as experiencias colectivas pasadas epresentes, a súa orientación no futuro, así como o espazo en que se desenvolve a vida ensociedade.A achega da materia de Xeografía e Historia ao desenvolvemento das competencias chave émoi salientable. Deste xeito, poderiamos dicir que a través da materia se desenvolvencompetencias que na práctica funcionan como propias (as competencias sociais e cívicas, enrelación con contidos propios tanto de Historia como de Xeografía, e a competenciamatemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, en Xeografía); a competenciade conciencia e expresións culturais ten unha presenza destacada pola relación que o estudodas manifestacións artísticas e a evolución do pensamento e da cultura teñen na historia, ede maneira específica na historia da arte. A importancia que a materia ten para odesenvolvemento da competencia de sentido da iniciativa e espírito emprendedor evidénciase
5
na dimensión conceptual desa competencia posta en relación con coñecementos de xeografíae historia económicas, pero tamén na dimensión máis procedemental dela.O desenvolvemento das competencias de comunicación lingüística e dixital, e de aprender aaprender, impregnan todo o currículo de Xeografía e Historia, pois presentan unhadimensión instrumental que nos obriga a telas presentes ao longo dos catro cursos de ESO.A Xeografía organízase nos bloques titulados "O medio físico" e "O espazo humano".A Historia estuda as sociedades ao longo do tempo, seguindo un criterio cronolóxico ao longodos dous ciclos de ESO.Deberase ter en conta o traballo de todos os elementos transversais do currículo: aeducación cívica, a comprensión de lectura, a expresión oral e escrita, e o traballo contecnoloxías da información e da comunicación. A materia de Xeografía e Historia é unvehículo adecuado para animar ao desenvolvemento sustentable e o medio, os riscos deexplotación e o abuso e maltrato son ineludibles.O tratamento metodolóxico da materia débese axustar ao nivel competencial inicial doalumnado, partindo cando cumpra de aprendizaxes máis simples, respectando ritmos eestilos de aprendizaxe que teñan en conta a atención á diversidade. Xeografía e Historiapermite desenvolver metodoloxías activas, nas que o traballo individual e cooperativo e aaprendizaxe por proxectos estean permanentemente presentes, con elaboración dediferentes tipos de materiais, integrando de xeito especial as tecnoloxías da información e dacomunicación e cun enfoque orientado á realización de tarefas e á resolución de problemas.É moi importante ter presente o papel do/da docente como orientador/a, promotor/a efacilitador/a do desenvolvemento competencial do alumnado, e non esquecer a adecuadacoordinación entre docentes.O currículo estará integrado polos obxectivos de cada ensinanza e de etapa educativa; ascompetencias, ou capacidades para aplicar de xeito integrado os contidos propios de cadaensinanza e etapa educativa, e para lograr a realización adecuada de actividades e aresolución eficaz de problemas complexos; os contidos, ou conxuntos de coñecementos,habilidades, destrezas e actitudes que contribúen ao logro dos obxectivos de cada ensinanzae etapa educativa, e á adquisición de competencias; a metodoloxía didáctica, que abranguetanto a descrición das prácticas docentes como a organización do traballo dos/das docentes;os estándares e resultados de aprendizaxe avaliables; e os criterios de avaliación do grao deadquisición das competencias e do logro dos obxectivos de cada ensinanza e etapa educativa.
1.2. MEMBROS DO DEPARTAMENTO
O curso 2017-2018 comeza no noso IES cun total de 857 alumnos e alumnas. O departamentodidáctico de Xeografía e Historia conta con sete membros, 5 con destino defintivo.
A composición do noso departamento é a que sigue:
1º da ESO Xeografía e Historia: Mª Luisa Castaño, Alba Gómez
Grupo Flexible 2º ESO: Mª Luisa Castaño
2º da ESO Xeografía e Historia: Jesús Salgado, Alba Gómez
Grupo Flexible 1º ESO: Jesús Salgado
3º da ESO: Patricia Mariño, Eduardo Rguez
4º da ESO Historia: Patricia Mariño, Alba Gómez
1º Bacharelato : Ana Alvarez ( Xefa de Departamento), Eduardo Rodríguez
2º Bach Xeografía de España: Patricia Mariño
6
2º Bach Hª de España: Ana Alvarez, Eduardo Rguez
2º Bach. Hª da Arte Mº Dolores Vázquez. Directora do centro.
1.3. MATERIAS
1. Xeografía e Historia, 1º de ESO2. Xeografía e Historia, 2º de ESO3. Xeografía e Historia, 3º de ESO4. CC.SS, Hª Contemporánea, 4º de ESO5. Hª do Mundo Contemporáneo, 1º BACH6. Historia de España, 2º BACH7. Xeografía de España, 2º BACH8. Hª da Arte, 2º BACH
2. COMPETENCIAS CLAVES E CONTRIBUCIÓN DAS
CIENCIAS SOCIAIS PARA A SÚA ADQUISICIÓN
1.- Competencia lingüística (CL):
-Saber expresar as ideas e emocións propias, tanto de forma oral, como por escrito,
utilizando a terminoloxía adecuada.
- Interpretalas distintas fontes de información.
- Adquirir terminoloxía xeográfica específica.
- Identificala información oral como outra fonte de información histórica e/ou xeográfica.
2.-Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía
(CMCCT):
- Extraer, analizar e comprender a información numérica de táboas, listados, gráficos e
diagramas.
- Facer cálculos matemáticos para comparar fenómenos de carácter social e/ou xeográfico.
- Elaborar e interpretar diferentes mapas, gráficos e estatísticas.
- Adquirir nocións básicas de estatística, uso de escalas (numérica e gráfica), codificación
numérica de información e a súa representación gráfica.
- Adquirir nocións básicas das novas tecnoloxías aplicadas aos estudios xeográficos: GPS,
SIX, fotografía aérea.
3.-Competencia dixital (CD):
- Buscar e obter información a partir de fontes en formato dixital: cartografía, audiovisuais,
etc.
- Adquirir nocións básicas dos recursos xeográficos existentes na Rede: IXN, INE.
- Relacionar, procesar e sintetizala información.
7
- Comunicar as conclusións de forma coherente e ordenada, mediante o uso das novas
tecnoloxías da información e da comunicación.
- Interpretar linguaxes icónicas, simbólicas e de representación.
4.-Aprender a aprender (CAA):
- Desenvolvelo goce polo aprendizaxe continuo e a súa actualización.
- Aplicar razoamentos de distintos tipos e buscar explicacións multicausais para
comprendelos fenómenos sociais e avaliar as súas consecuencias.
- Anticipar posibles escenarios e consecuencias futuras das accións individuais e/ou sociais.
- Comprender as actividades propostas e planificala estratexia máis axeitada para a súa
resolución.
- Comunicar e expresar de forma efectiva os resultados do propio traballo, argumentando de
forma coherente as opinións persoais.
- Utilizar ferramentas que faciliten o aprendizaxe, así como o desenvolvemento de estratexias
para pensar, organizar, memorizar, etc., como los resumos, esquemas ou mapas conceptuais.
5.-Competencias sociais e cívicas (CSC):
- Coñecelas características e pluralidade das sociedades actuais.
- Comprender as consecuencias sociais derivadas das acciones humanas.
- Coñecelos axentes e institucións básicas que interveñen na economía de mercado.
- Expresalas opinións de forma asertiva.
- Fomentala valoración e o exercicio do diálogo.
6.- Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE):
- Planificala secuenciación do traballo a realizar, tanto individual como en grupo.
- Tomar decisións e escoller de forma correcta o medio para investigar e/ou presentar un
traballo.
- Analizar o mundo e a sociedade que os rodea.
- Desenvolver o sentido de responsabilidade tanto a nivel individual como colectivo dos
hábitos cotiáns en canto a ecoloxía, consumo, interacción social, etc.
- Facer un seguimento dos aprendizaxes realizados e como se conseguiron.
7.- Conciencia e expresións culturais (CCEC):
- Desenvolver a sensibilidade para gozar con distintas expresións do patrimonio natural e
cultural.
- Interesarse pola conservación do patrimonio.
- Coñecer e valoralo patrimonio natural e cultural que lles rodea.
- Fomentala lectura como medio de relaxación e goce persoal.
- Valorala importancia da diversidade cultural.
8
3. OBXECTIVOS CURRICULARES
3.1.OBXECTIVOS CURRICULARES E.S.OEstablecemos os seguintes obxectivos a partires do Decreto 86/2015:
a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no
respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as
persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de
trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade
plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.
b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en
equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e
como medio de desenvolvemento persoal.
c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades
entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra
condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan
discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra
a muller.
d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e
nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de
calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.
e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para
adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo
das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.
f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en
materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos
campos do coñecemento e da experiencia.
9
g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o
sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar,
tomar decisións e asumir responsabilidades.
h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e
na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no
estudo da literatura.
l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e
das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que
realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do
mundo.
m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas,
respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a
educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.
Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar
criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos
e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.
n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións
artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.
ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e
artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a
diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo
actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.
3.2. OBXECTIVOS CURRICULARES DO BACHARELATOLOMCE. a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unhaconciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatutode autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente acorresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza asustentabilidade.
b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable eautónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente osconflitos persoais, familiares e sociais.
c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres,analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular,a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoaspor calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoascon discapacidade.
d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para oeficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.
10
e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá.
f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras.
g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación.
h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seusantecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidariosenvolvemento e na mellora do seu contorno social.
i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar ashabilidades básicas propias da modalidade elixida.
4. CIENCIAS SOCIAIS, XEOGRAFÍA E HISTORIA 1º ESO
4.1. CONCRECIÓN PARA CADA ESTANDAR DE
APRENDIZAXE .CONTIDOS EN RELACION A OBXECTIVOS,
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS,
DESENVOLTOS NO CURSO DE 1º ESO
Segundo o Decreto 86/2015, os contidos son o conxunto de coñecementos,
habilidades, destrezas e actitudes que contribúen ao logro dos obxectivos de cada ensinanza
e etapa educativa, e á adquisición de competencias. Os contidos ordénanse en disciplinas,
que se clasifican en materias, ámbitos, áreas e módulos, en función das ensinanzas, das
etapas educativas ou dos programas en que participe o alumnado.
Segundo o decreto aludido, os contidos para 1º de ESO quedan distribuídos en dous
grandes bloques, sendo:
Bloque I. O medio físico.
B1.1. A Terra: a Terra no Sistema Solar.
B1.2. Representación da Terra. Escala e linguaxe cartográfca.
B1.3. Proxeccións e sistemas de coordenadas. Imaxes de satélite e os seus principais usos.
B1.4. Localización. Latitude e lonxitude.
B1.5. Trazos principais do relevo do mundo. Clima: elementos e factores. Diversidade
climática no planeta.
B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía.
B1.7. Medio natural europeo: principais trazos.
B1.8. Unidades do relevo do espazo xeográfco europeo.
B1.9. Conxuntos bioclimáticos do espazo xeográfco europeo.
B1.10. Diversidade de espazos naturais europeos.
B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais.
Bloque III. A Historia.
11
B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia.
B3.2. Fontes históricas.
B3.3. Cambio e continuidade.
B3.4. Tempo histórico.
B3.5: Vocabulario histórico e artístico.
B3.6. Evolución das especies e a hominización.
B3.7. Periodización da Prehistoria e a Idade Antiga.
B3.8. Prehistoria e Idade Antiga: visión global.
B3.9.1. Paleolítico: etapas; características das formas de vida; cazadores colectores.
B3.9.2. Neolítico: revolución agraria e expansión das sociedades humanas; sedentarismo;
artesanía e comercio; organización social.
B3.9.3. Prehistoria galega: megalitos e petróglifos.
B3.10. Aparición dos ritos: restos materiais e artísticos; pintura e escultura.
B3.11. Idade Antiga: primeiras civilizacións urbanas. Mesopotamia e Exipto. Sociedade,
economía e política.
B3.12. Idade Antiga: invención da escritura.
B3.13. Idade Antiga: historia de Exipto.
B3.14. Idade Antiga: relixión exipcia.
B3.15. Idade Antiga: arte en Mesopotamia e Exipto.
B3.16. Mundo clásico. Grecia: as "polis" gregas e a súa expansión.
B3.17. Mudo clásico. Grecia: expansión comercial e política das polis gregas.
B3.18. Mundo clásico. Imperio de Alexandre Magno e os seus sucesores: helenismo.
B3.19. Mundo clásico. Grecia e o helenismo: arte, ciencia, teatro e flosofía.
B3.20. Mundo clásico: orixe e etapas da historia de Roma. República e imperio: organización
política e expansión colonial polo Mediterráneo. Cristianismo.
B3.21. Mundo clásico. Arte romana: arquitectura, escultura e pintura.
B3.22. Península Ibérica: pobos prerromanos; Hispania romana; Gallaecia. Proceso de
romanización. A cidade e o campo.
A continuación presentamos a relación entre contidos, criterio de avaliación, estándares de
aprendizaxe e competencias clave.
Xeografía e Historia. 1º curso
Obxectivo
s
Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
Bloque 1. O medio físico
12
Xeografía e Historia. 1º curso
Obxectivo
s
Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
b
e
f
g
B1.1. A Terra: a
Terra no
Sistema
Solar.
B1.1. Coñecer o Sistema Solar e
establecer as relacións entre
os movementos da terra e a
existencia das estacións e do
día e da noite, e comprender a
súa importancia na distribución
dos climas e da Biota.
XHB1.1.1. Interpreta
como inflúen os
movementos
astronómicos na
distribución da
radiación solar e nas
zonas bioclimáticas
do planeta.
CAA
CMCCT
CD
XHB1.1.2. Analiza un
mapa de fusos
horarios e diferencia
zonas do planeta de
similares horas.
CAA
CMCCT
CD
b
e
f
g
B1.2.
Representaci
ón da Terra.
Escala e
linguaxe
cartográfica.
B1.2. Identificar e distinguir os
sistemas de representación
cartográfica, en soporte
analóxico e dixital, e as súas
escalas
XHB1.2.1. Clasifica e
distingue
proxeccións, e
compara unha
proxección de
Mercator con unha
de Peters.
CAA
CMCCT
CD
b
e
f
g
B1.3.
Proxeccións
e sistemas de
coordenadas.
Imaxes de
satélite e os
seus
principais
usos.
B1.3. Analizar e identificar o
mapa, e coñecer as imaxes de
satélite e os seus usos
principais.
XHB1.3.1. Clasifica e
distingue tipos de
imaxes de satélite e
mapas.
CAA
CMCCT
CD
b
e
f
g
B1.4.
Localización.
Latitude e
lonxitude.
B1.4. Localizar espazos
xeográficos e lugares nun
mapa ou imaxe de satélite,
utilizando datos de
coordenadas xeográficas.
XHB1.4.1. Localiza un
punto xeográfico nun
planisferio e distingue
os hemisferios da
Terra e as súas
principais
características.
CAA
CMCCT
CD
13
Xeografía e Historia. 1º curso
Obxectivo
s
Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
XHB1.4.2. Localiza
espazos xeográficos
e lugares nun mapa,
utilizando datos de
coordenadas
xeográficas.
CAA
CMCCT
CD
b
e
f
g
h
B1.5. Trazos
principais do
relevo do
mundo.
Clima:
elementos e
factores.
Diversidade
climática no
planeta.
B1.5. Localizar no mapamundi
físico as principais unidades do
relevo mundiais, os grandes
ríos e as grandes zonas
climáticas, e identificar as súas
características.
XHB1.5.1. Sitúa nun
mapa físico as
principais unidades
do relevo europeo e
mundial.
CAA
CMCCT
CD
b
e
f
g
h
B1.6. Medio
físico do
mundo e de
Europa:
relevo e
hidrografía.
B1.6. Ter unha visión global do
medio físico europeo e
mundial, e das súas
características xerais.
XHB1.6.1. Localiza nun
mapa físico mundial
os elementos e as
referencias físicas
principais: mares e
océanos,
continentes, illas e
arquipélagos máis
importantes, ríos e
cadeas montañosas
principais.
CAA
CMCCT
CD
CCL
XHB1.6.2. Elabora
climogramas e
mapas que sitúen os
climas do mundo e
reflictan os
elementos máis
importantes.
CAA
CMCCT
CD
CCL
b
e
f
g
B1.7. Medio
natural
europeo:
principais
B1.7. Ser capaz de describir as
peculiaridades do medio físico
europeo.
XHB1.7.1. Explica as
características xerais
do relevo europeo.
CAA
CMCCT
CD
CCL
14
Xeografía e Historia. 1º curso
Obxectivo
s
Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
h
m
trazos. CAA
b
e
f
g
B1.8. Unidades
do relevo do
espazo
xeográfico
europeo.
B1.8. Situar no mapa de Europa
as unidades e os elementos
principais do relevo
continental.
XHB1.8.1. Localiza no
mapa as unidades e
os elementos
principais do relevo
europeo.
CAA
CMCCT
CD
b
e
f
h
m
B1.9.
Conxuntos
bioclimáticos
do espazo
xeográfico
europeo.
B1.9. Coñecer, comparar e
describir os grandes conxuntos
bioclimáticos que conforman o
espazo xeográfico europeo.
XHB1.9.1. Clasifica e
localiza nun mapa os
tipos de clima de
Europa.
CAA
CMCCT
CD
CCL
XHB1.9.2. Distingue e
localiza nun mapa as
zonas bioclimáticas
do noso continente.
CAA
CMCCT
CD
b
e
f
m
B1.10.
Diversidade
de espazos
naturais
europeos.
B1.10. Coñecer os principais
espazos naturais do noso
continente.
XHB1.10.1. Localiza
nun mapa e en
imaxes de satélite de
Europa os principais
espazos naturais.
CAA
CMCCT
CD
b
e
f
g
h
m
B1.11. Medio
natural: áreas
e problemas
ambientais.
B1.11. Coñecer, describir e
valorar a acción do ser
humano sobre o ambiente e as
súas consecuencias.
B1.11.1. Realiza
procuras en medios
impresos e dixitais
referidas a problemas
ambientais actuais, e
localiza páxinas e
recursos da web
directamente
relacionados con
eles.
CAA
CMCCT
CD
CCL
Bloque 3. A Historia
g
l
ñ
B3.1. Relación
entre o
pasado, o
presente e o
futuro a
través da
historia.
B3.1. Recoñecer que o pasado
non está "morto e enterrado",
senón que determina o
presente e os posibles futuros
e espazos, ou inflúe neles.
XHB3.1.1. Identifica
elementos materiais,
culturais ou
ideolóxicos que son
herdanza do pasado.
CSC
CCEC
15
Xeografía e Historia. 1º curso
Obxectivo
s
Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
g
l
ñ
B3.2. Fontes
históricas.
B3.2. Identificar, nomear e
clasificar fontes históricas, e
explicar diferenzas entre
interpretacións de fontes
diversas.
XHB3.2.1. Nomea e
identifica catro clases
de fontes históricas.
CSC
CAA
XHB3.2.2. Comprende
que a historia non se
pode escribir sen
fontes, sexan estas
restos materiais ou
textuais.
CSC
CAA
XHB3.2.3. Compara
dous relatos a
distintas escalas
temporais sobre as
conquistas de
Alexandre.
CSC
CAA
l
ñ
B3.3. Cambio e
continuidade.
B3.3. Explicar as características
de cada tempo histórico e
certos acontecementos que
determinaron cambios
fundamentais no rumbo da
historia, diferenciando períodos
que facilitan o seu estudo e a
súa interpretación.
XHB3.3.1. Ordena
temporalmente
algúns feitos
históricos e outros
feitos salientables,
utilizando para iso as
nocións básicas de
sucesión, duración e
simultaneidade.
CSC
CMCCT
f
l
ñ
B3.4. Tempo
histórico.
B3.4. Entender que os
acontecementos e os procesos
ocorren ao longo do tempo e á
vez no tempo (diacronía e
sincronía).
XHB3.4.1. Entende que
varias culturas
convivían á vez en
diferentes enclaves
xeográficos.
CSC
CMCCT
h
l
ñ
B3.5.
Vocabulario
histórico e
artístico.
B3.5. Utilizar o vocabulario
histórico e artístico con
precisión, inseríndoo no
contexto adecuado.
XHB3.5.1. Utiliza o
vocabulario histórico
e artístico
imprescindible para
cada época.
CSC
CCL
f
l
B3.6. Evolución
das especies
e a
hominización.
B3.6. Entender o proceso de
hominización.
XHB3.6.1. Recoñece
os cambios
evolutivos ata chegar
á especie humana.
CSC
CMCCT
16
Xeografía e Historia. 1º curso
Obxectivo
s
Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
f
l
B3.7.
Periodización
da Prehistoria
e a Idade
Antiga.
B3.7. Datar a Prehistoria e a
Idade Antiga, e distinguir a
escala temporal de etapas
como estas.
XHB3.7.1. Distingue
etapas dentro da
historia antiga.
CSC
CMCCT
f
g
l
B3.8.
Prehistoria e
Idade Antiga:
visión global.
B3.8. Identificar e localizar no
tempo e no espazo os
procesos e os acontecementos
históricos máis salientables da
Prehistoria e da Idade Antiga,
para adquirir unha perspectiva
global da súa evolución.
XHB3.8.1. Realiza
diversos tipos de
eixes cronolóxicos e
mapas históricos.
CSC
CMCCT
CAA
c
g
h
l
n
ñ
B3.9.1.
Paleolítico:
etapas;
característica
s das formas
de vida;
cazadores
colectores.
B3.9. Coñecer as características
da vida humana
correspondentes aos dous
períodos en que se divide a
Prehistoria: Paleolítico e
Neolítico.
XHB3.9.1. Explica a
diferenza entre os
dous períodos en que
se divide a
prehistoria e describe
as características
básicas da vida en
cada un.
CSC
CCL
CAA
17
Xeografía e Historia. 1º curso
Obxectivo
s
Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
B3.9.2.
Neolítico:
revolución
agraria e
expansión
das
sociedades
humanas;
sedentarismo
; artesanía e
comercio;
organización
social.
B3.9.3.
Prehistoria
galega:
megalitos e
petróglifos.
XHB3.9.2. Analiza a
transcendencia da
revolución neolítica e
o papel da muller
nela.
CSC
CAA
l
n
B3.10.
Aparición dos
ritos: restos
materiais e
artísticos;
pintura e
escultura.
B3.10. Identificar os primeiros
ritos relixiosos.
XHB3.10.1. Recoñece
as funcións dos
primeiros ritos
relixiosos como os da
"deusa nai".
CSC
CCEC
a
c
d
g
h
l
B3.11. Idade
Antiga:
primeiras
civilizacións
urbanas.
Mesopotamia
e Exipto.
Sociedade,
economía e
política.
B3.11. Coñecer algunhas
características da vida humana
neste período, así como o
establecemento e a difusión de
diferentes culturas urbanas,
despois do neolítico.
XHB3.11.1. Describe
formas de
organización socio-
económica e política,
novas ata entón,
como os imperios de
Mesopotamia e de
Exipto.
CSC
CAA
CCL
g
h
l
B3.12. Idade
Antiga:
invención da
B3.12. Recoñecer a importancia
da descuberta da escritura.
XHB3.12.1. Diferencia
entre as fontes
prehistóricas (restos
CSC
CAA
18
Xeografía e Historia. 1º curso
Obxectivo
s
Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
escritura. materiais e ágrafos) e
as fontes históricas
(textos).
f
g
h
l
B3.13. Idade
Antiga:
historia de
Exipto.
B3.13. Explicar as etapas en que
se divide a historia de Exipto.
XHB3.13.1. Interpreta
un mapa cronolóxico-
xeográfico da
expansión exipcia.
CSC
CMCCT
CAA
XHB3.13.2. Describe
as principais
características das
etapas históricas en
que se divide Exipto.
CSC
CCL
g
h
l
B3.14. Idade
Antiga:
relixión
exipcia.
B3.14. Identificar as principais
características da relixión
exipcia.
XHB3.14.1. Explica
como materializaban
os exipcios a súa
crenza na vida do
alén.
CSC
CCEC
CCL
XHB3.14.2. Realiza un
mapa conceptual cos
principais deuses do
panteón exipcio.
CSC
CCEC
CAA
g
h
l
B3.15. Idade
Antiga: arte
en
Mesopotamia
e Exipto.
B3.15. Localizar e describir
algúns exemplos
arquitectónicos de Exipto e de
Mesopotamia.
XHB3.15.1. Localiza
nun mapa os
principais exemplos
da arquitectura
exipcia e da
mesopotámica.
CSC
CCEC
CAA
a
c
d
g
h
l
B3.16. Mundo
clásico.
Grecia: as
"polis" gregas
e a súa
expansión.
B3.16. Coñecer os trazos
principais das polis gregas e a
transcendencia do concepto de
democracia.
XHB3.16.1. Identifica
trazos da
organización socio-
política e económica
das polis gregas a
partir de fontes
históricas de
diferentestipos
CSC
CAA
19
Xeografía e Historia. 1º curso
Obxectivo
s
Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
XHB3.16.2. Describe
algunhas das
diferenzas entre a
democracia grega e
as democracias
actuais.
CSC
CCL
CAA
g
l
B3.17. Mudo
clásico.
Grecia:
expansión
comercial e
política das
polis gregas.
B3.17. Entender a
transcendencia do concepto de
colonización.
XHB3.17.1. Localiza
nun mapa histórico
as colonias gregas
do Mediterráneo.
CSC
CAA
a
c
d
g
l
B3.18. Mundo
clásico.
Imperio de
Alexandre
Magno e os
seus
sucesores:
helenismo.
B3.18. Distinguir entre o sistema
político grego e o helenístico.
XHB3.18.1. Elabora un
mapa do imperio de
Alexandre.
CSC
CAA
XHB3.8.2. Contrasta as
accións políticas da
Atenas de Pericles co
imperio de Alexandre
Magno.
CSC
CAA
f
g
h
l
n
B3.19. Mundo
clásico.
Grecia e o
helenismo:
arte, ciencia,
teatro e
filosofía.
B3.19. Entender o alcance do
clásico na arte e na cultura
occidentais.
XHB3.19.1. Explica as
características
esenciais da arte
grega e a súa
evolución no tempo.
CSC
CCEC
CCL
XHB3.19.2. Dá
exemplos
representativos das
áreas do saber
grego, e discute por
que se considera que
a cultura europea
parte da Grecia
clásica.
CSC
CCEC
CMCCT
CAA
CCL
20
Xeografía e Historia. 1º curso
Obxectivo
s
Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
a
c
d
g
l
B3.20. Mundo
clásico: orixe
e etapas da
historia de
Roma.
República e
imperio:
organización
política e
expansión
colonial polo
Mediterráneo.
Cristianismo.
B3.20. Caracterizar os trazos
principais da sociedade, a
economía e a cultura romanas,
e recoñecer os conceptos de
cambio e continuidade na
historia da Roma antiga.
XHB3.20.1.
Confecciona un
mapa coas etapas da
expansión de Roma.
CSC
CAA
XHB3.20.2. Identifica
diferenzas e
semellanzas entre as
formas de vida
republicanas e as do
imperio na Roma
antiga.
CSC
CAA
g
l
n
ñ
B3.21. Mundo
clásico. Arte
romana:
arquitectura,
escultura e
pintura.
B3.21. Identificar e describir os
trazos característicos de obras
da arte grega e romana,
diferenciando entre os que son
específicos.
XHB3.21.1. Compara
obras arquitectónicas
e escultóricas de
época grega e
romana.
CSC
CCEC
CAA
g
l
n
ñ
B3.22.
Península
Ibérica:
pobos
prerromanos;
Hispania
romana;
B3.22. Establecer conexións
entre o pasado da Hispania
romana e o presente.
XHB3.22.1. Fai un
mapa da Península
Ibérica onde se
reflicten os cambios
administrativos en
época romana.
CSC
CAA
XHB3.22.2. Analiza
exemplos do legado
romano que
sobreviven na
actualidade.
CSC
CCEC
CAA
XHB3.22.3. Entende o
que significou a
romanización en
distintos ámbitos
sociais e xeográficos.
CSC
CCEC
21
4.2. TEMPORALIZACIÓN. 1º ESOA Xeografía de primeiro da ESO impártese en tres sesións semanais, repartidas da seguinte maneira:Primeira avaliación unidades 1-4 do bloque medio físicotema 1: A Terratema 2: O relevotema 3: as augastema 4: o clima
Segunda avaliación unidades 5-7 do bloque medio físico e inicio do bloque Historiatema 5: as paisaxestema 6: O atlas e continentestema 7: Prehistoria
Terceira avaliación unidades 8-11 do bloque de historia.tema 8: civilizacións fluviaistema 9: civilización gregatema 10: civilización romanatema 11: España e Galicia na antigüedade
Déixase sempre unha marxe de sesións polas posibles actividades extraescolares einterdisciplinares que se poidan organizar, así como por outros imprevistos (exames derecuperación,reforzo, repaso). Ademais, o tempo dedicado a cada unidade pódese veralterado dependendo do grupo de alumnos/as e da sua evolución no proceso de ensino-aprendizaxe.
5. CIENCIAS SOCIAIS, XEOGRAFÍA E HISTORIA 2º ESO
5.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS,
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS,
DESENVOLTOS NO CURSO DE 2º ESO
Segundo o Decreto 86/2015, os contidos son o conxunto de coñecementos,
habilidades, destrezas e actitudes que contribúen ao logro dos obxectivos de cada ensinanza
e etapa educativa, e á adquisición de competencias. Os contidos ordénanse en disciplinas,
que se clasifican en materias, ámbitos, áreas e módulos, en función das ensinanzas, das
etapas educativas ou dos programas en que participe o alumnado.
Segundo o decreto aludido, os contidos para 2º de ESO quedan distribuídos en tres
grandes bloques, sendo:
Bloque I. O medio físico.
B1.1. Localización. Latitude e lonxitude.
B1.2. Características xerais do medio físico de España e de Galicia.
B1.3. Medio físico de España: relevo e hidrografía.
22
B1.4. Medio físico de Galicia: relevo e hidrografía.
B1.5. Clima: elementos e factores. Diversidade climática da Península Ibérica e de Galicia.
B1.6. Diversidade de paisaxes. Zonas bioclimáticas da Península Ibérica e de Galicia.
B1.7. Medio natural e problemas ambientais en España.
Bloque II. O espazo humano.
B2.1. Poboación mundial: modelos demográficos e movementos migratorios.
B2.2. Poboación europea: distribución e evolución.
B2.3. Poboación española: evolución, distribución e dinámica. Movementos migratorios.
B2.4. Poboación de Galicia: evolución, distribución e dinámica. Movementos migratorios.
B2.5. Proceso de urbanización no planeta.
B2.6. A cidade e o proceso de urbanización europeo.
B2.7. A cidade e o proceso de urbanización en España e en Galicia.
B2.8. Diversidade de medios naturais en España e en Galicia.
B2.9. Paisaxes no territorio español e galego.
B2.10. Principais retos e problemas ambientais en España.
Bloque III. A Historia.
B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia.
B3.2. Fontes históricas.
B3.3. Cambio e continuidade.
B3.4. Tempo histórico.
B3.5. Vocabulario histórico e artístico.
B3.6. Idade Media: concepto e as subetapas (alta, plena e baixa Idade Media).
B3.7. Caída do Imperio Romano en Occidente: división política e invasións xermánicas.
Imperio Bizantino e reinos xermánicos.
B3.8. Feudalismo.
B3.9. Islam. Península Ibérica: invasión musulmá. Evolución de Al-Andalus e dos reinos
cristiáns.
B3.10. Reconquista e repoboación.
B3.11. Expansión comercial europea e recuperación das cidades. Crise da baixa Idade Media:
a ‘Peste Negra’ e as súas consecuencias.
B3.12. Arte románica, gótica e islámica.
A continuación presentamos a relación entre contidos, criterios de avaliación,
estándares de aprendizaxe e competencias clave.
23
Xeografía e Historia. 2º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
Bloque 1. O medio físico
b
e
f
g
B1.1. Localización.
Latitude e
lonxitude.
B1.1. Localizar espazos
xeográficos e lugares
nun mapa ou nunha
imaxe de satélite,
utilizando datos de
coordenadas
xeográficas.
XHB1.1.1. Localiza
espazos
xeográficos e
lugares nun mapa
de España e de
Galicia, utilizando
datos de
coordenadas
xeográficas.
CAA
CMCCT
CD
b
e
f
g
h
B1.2.
Características
xerais do medio
físico de España
e de Galicia.
B1.2. Ter unha visión
global do medio físico
de España e de
Galicia, e das súas
características xerais.
XHB1.2.1. Enumera e
describe as
peculiaridades do
medio físico
español e galego.
CAA
CMCCT
CD
CCL
b
e
f
g
h
B1.3. Medio físico
de España:
relevo e
hidrografía.
B1.3. Situar no mapa de
España as unidades
e os elementos
principais do relevo
peninsular, así como
os grandes conxuntos
ou espazos
bioclimáticos.
XHB1.3.1. Sitúa nun
mapa físico as
principais unidades
do relevo español.
CAA
CMCCT
CD
XHB1.3.2. Describe
as unidades de
relevo con axuda
do mapa físico de
España.
CAA
CMCCT
CD
CCL
b
e
f
g
B1.4. Medio físico
de Galicia:
relevo e
hidrografía.
B1.4. Situar no mapa de
Galicia as unidades e
os elementos
principais do relevo,
XHB1.4.1. Sitúa nun
mapa físico as
principais unidades
do relevo galego.
CAA
CMCCT
CD
24
Xeografía e Historia. 2º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
h así como os grandes
conxuntos ou
espazos
bioclimáticos.
XHB1.4.2. Describe
as unidades de
relevo con axuda
do mapa físico de
Galicia.
CAA
CMCCT
CD
CCL
b
e
f
g
h
B1.5. Clima:
elementos e
factores.
Diversidade
climática da
Península
Ibérica e de
Galicia.
B1.5. Coñecer e
describir os grandes
conxuntos
bioclimáticos que
conforman o espazo
xeográfico español e
galego.
XHB1.5.1. Localiza
nun mapa os
grandes conxuntos
ou espazos
bioclimáticos de
España.
CAA
CMCCT
CD
CCL
XHB1.5.2. Analiza e
compara as zonas
bioclimáticas
españolas
utilizando gráficos e
imaxes.
CAA
CMCCT
CD
XHB1.5.3. Localiza
nun mapa os
espazos
bioclimáticos de
Galicia.
CAA
CMCCT
CD
b
e
f
g
m
B1.6. Diversidade
de paisaxes.
Zonas
bioclimáticas da
Península
Ibérica e de
Galicia.
B1.6. Coñecer os
principais espazos
naturais de España e
de Galicia.
XHB1.6.1. Distingue e
localiza nun mapa
as paisaxes de
España e de
Galicia.
CAA
CMCCT
CD
b
e
f
g
h
m
ñ
B1.7. Medio
natural e
problemas
ambientais en
España.
B1.7. Coñecer, describir
e valorar a acción do
ser humano sobre o
ambiente español e
galego, e as súas
consecuencias.
XHB1.7.1. Realiza
procuras en medios
impresos e dixitais
referidas a
problemas
ambientais actuais
en España e en
Galicia, e localiza
páxinas e recursos
CAA
CMCCT
CD
CCL
25
Xeografía e Historia. 2º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
da web
directamente
relacionados con
eles.
Bloque 2. O espazo humano
b
c
e
f
g
B2.1. Poboación
mundial:
modelos
demográficos e
movementos
migratorios.
B2.1. Comentar a
información en mapas
do mundo sobre a
densidade de
poboación e as
migracións.
XHB2.1.1. Localiza
no mapa mundial
os continentes e as
áreas máis
densamente
poboadas.
CAA
CMCCT
CSC
CD
XHB2.1.2. Explica o
impacto das ondas
migratorias nos
países de orixe e
nos de
acollemento.
CAA
CMCCT
CSC
CD
b
c
e
f
g
h
B2.2. Poboación
europea:
distribución e
evolución.
B2.2. Analizar a
poboación europea
no relativo á súa
distribución, evolución
e dinámica, e ás súas
migracións e políticas
de poboación.
XHB2.2.1. Explica as
características da
poboación europea.
CAA
CCL
CSC
CD
XHB2.2.2. Compara
entre países a
poboación europea
segundo a súa
distribución, a súa
evolución e a súa
dinámica.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
b
c
e
f
g
h
B2.3. Poboación
española:
evolución,
distribución e
dinámica.
Movementos
B2.3. Analizar as
características da
poboación española,
a súa distribución,
dinámica e evolución,
e os movementos
XHB2.3.1. Explica a
pirámide de
poboación de
España e das súas
comunidades
autónomas.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
26
Xeografía e Historia. 2º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
migratorios. migratorios. XHB2.3.2. Analiza en
distintos medios os
movementos
migratorios nas
últimas tres
décadas en
España.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
b
c
e
f
g
h
B2.4. Poboación
de Galicia:
evolución,
distribución e
dinámica.
Movementos
migratorios.
B2.4. Analiza as
características da
poboación de Galicia,
a súa distribución,
dinámica e evolución,
e os movementos
migratorios
XHB2.4.1. Coñece o
proceso da
emigración galega,
as súas etapas e os
destinos principais.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
b
c
e
f
g
h
B2.5. Proceso de
urbanización no
planeta.
B2.5. Sinalar nun
mapamundi as
grandes áreas
urbanas, e identificar
e comentar o papel
das cidades mundiais
como dinamizadoras
da economía das
súas rexións.
XHB2.5.1. Realiza un
gráfico con datos
da evolución do
crecemento da
poboación urbana
no mundo.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
XHB2.5.2. Sitúa no
mapa do mundo as
vinte cidades máis
poboadas, di a que
país pertencen e
explica a súa
posición
económica.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
b
c
e
f
g
h
B2.6. A cidade e o
proceso de
urbanización
europeo.
B2.6. Comprender o
proceso de
urbanización, os seus
proles e os seus
contras en Europa.
XHB2.6.1. Resume
elementos que
diferencien o
urbano e o rural en
Europa.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
XHB2.6.2. Distingue
os tipos de cidades
do noso continente.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
27
Xeografía e Historia. 2º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
b
c
e
f
g
h
ñ
B2.7. A cidade e o
proceso de
urbanización en
España e en
Galicia.
B2.7. Recoñecer as
características das
cidades españolas e
galegas, e as formas
de ocupación do
espazo urbano.
XHB2.7.1. Interpreta
textos que
expliquen as
características das
cidades de España
e de Galicia,
axudándose de
internet ou de
medios de
comunicación
escrita.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
b
c
e
f
g
h
m
ñ
B2.8. Diversidade
de medios
naturais en
España e en
Galicia.
B2.8. Coñecer os
principais espazos
naturais protexidos a
nivel peninsular e
insular.
XHB2.8.1. Sitúa os
parques naturais
españois nun
mapa, e explica a
situación actual
dalgúns deles.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
XHB2.8.2. Elabora
gráficos de distinto
tipo (lineais, de
barra e de
sectores) en
soportes virtuais ou
analóxicos, que
reflictan
información
económica e
demográfica de
países ou áreas
xeográficas a partir
dos datos elixidos.
CAA
CMCCT
CCL
CD
b
c
e
f
g
h
m
B2.9. Paisaxes no
territorio español
e galego.
B2.9. Identificar as
principais paisaxes
humanizadas
españolas e galegas,
e identificalas por
comunidades
autónomas.
XHB2.9.1. Clasifica
as principais
paisaxes
humanizadas
españolas a través
de imaxes.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
28
Xeografía e Historia. 2º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
ñ
b
c
e
f
g
h
m
ñ
B2.10. Principais
retos e
problemas
ambientais en
España.
B2.10. Coñecer e
analizar os problemas
e os retos ambientais
que afronta España, a
súa orixe e as
posibles vías para
afrontar estes
problemas.
XHB2.10.1. Compara
paisaxes
humanizadas
españolas segundo
a súa actividade
económica.
CAA
CMCCT
CSC
CD
CCL
Bloque 3. A historia
f
l
ñ
B3.1. Relación
entre o pasado,
o presente e o
futuro a través
da historia.
B3.1. Recoñecer que o
pasado non está
"morto e enterrado",
senón que determina
o presente e os
posibles futuros e
espazos, ou inflúe
neles.
XHB3.1.1. Identifica
elementos
materiais, culturais
ou ideolóxicos que
son herdanza do
pasado.
CSC
CCEC
g
l
ñ
B3.2. Fontes
históricas.
B3.2. Identificar,
nomear e clasificar
fontes históricas, e
explicar diferenzas
entre interpretacións
de fontes diversas.
XHB3.2.1. Nomea e
identifica catro
clases de fontes
históricas.
CSC
CAA
XHB3.2.2.
Comprende que a
historia non se
pode escribir sen
fontes, xa sexan
estas restos
materiais ou
textuais.
CSC
CAA
29
Xeografía e Historia. 2º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
l
ñ
B3.3. Cambio e
continuidade.
B3.3. Explicar as
características de
cada tempo histórico
e certos
acontecementos que
determinaron
cambios
fundamentais no
rumbo da historia,
diferenciando
períodos que facilitan
o seu estudo e a súa
interpretación.
XHB3.3.1. Ordena
temporalmente
algúns feitos
históricos e outros
feitos salientables,
utilizando para iso
as nocións básicas
de sucesión,
duración e
simultaneidade.
CSC
CMCCT
XHB3.3.2. Realiza
diversos tipos de
eixes cronolóxicos
e mapas históricos.
CSC
CMCCT
f
l
ñ
B3.4. Tempo
histórico.
B3.4. Entender que os
acontecementos e os
procesos ocorren ao
longo do tempo e á
vez no tempo
(diacronía e
sincronía).
XHB3.4.1. Entende
que varias culturas
convivían á vez en
diferentes enclaves
xeográficos.
CSC
CMCCT
l
h
ñ
B3.5. Vocabulario
histórico e
artístico.
B3.5. Utilizar o
vocabulario histórico
e artístico con
precisión, inseríndoo
no contexto
adecuado.
XHB3.5.1. Utiliza o
vocabulario
histórico e artístico
imprescindible para
cada época.
CSC
CCL
g
l
B3.6. Idade Media:
concepto e as
subetapas (alta,
plena e baixa
Idade Media).
B3.6. Caracterizar a alta
Idade Media en
Europa e recoñecer a
dificultade da falta de
fontes históricas
neste período.
XHB3.6.1. Utiliza as
fontes históricas e
entende os límites
do que se pode
escribir sobre o
pasado.
CSC
CAA
a
c
d
g
l
B3.7. Caída do
Imperio Romano
en Occidente:
división política e
invasións
B3.7. Describir a nova
situación económica,
social e política dos
reinos xermánicos.
XHB3.7.1. Compara
as formas de vida
(en diversos
aspectos) do
Imperio Romano
CSC
CAA
30
Xeografía e Historia. 2º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
xermánicas.
Imperio
Bizantino e
reinos
xermánicos.
coas dos reinos
xermánicos
a
c
d
g
l
B3.8. Feudalismo. B3.8. Explicar a
organización feudal e
as súas
consecuencias.
XHB3.8.1.
Caracteriza a
sociedade feudal e
as relacións entre
señores e
campesiños.
CSC
a
c
d
f
h
l
n
B3.9. Islam.
Península
Ibérica: invasión
musulmá.
Evolución de Al-
Andalus e dos
reinos cristiáns.
B3.9. Analizar a
evolución dos reinos
cristiáns e
musulmáns, nos seus
aspectos
socioeconómicos,
políticos e culturais.
XHB3.9.1.
Comprende as
orixes do Islam e o
seu alcance
posterior.
CSC
CCEC
XHB3.9.2. Explica a
importancia de Al-
Andalus na Idade
Media.
CSC
CCEC
CMCCT
CCL
g
h
l
n
ñ
B3.10.
Reconquista e
repoboación.
B3.10. Entender o
proceso das
conquistas e a
repoboación dos
reinos cristiáns na
Península Ibérica e
as súas relacións con
Al-Andalus.
XHB3.10.1. Interpreta
mapas que
describen os
procesos de
conquista e
repoboación cristiás
na Península
Ibérica.
CSC
CAA
XHB3.10.2. Explica a
importancia do
Camiño de
Santiago.
CSC
CCEC
CCL
l B3.11. Expansión
comercial
europea e
recuperación
das cidades.
Crise da baixa
B3.11. Entender o
concepto de crise e
as súas
consecuencias
económicas e sociais.
XHB3.11.1.
Comprende o
impacto dunha
crise demográfica e
económica nas
sociedades
CSC
31
Xeografía e Historia. 2º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
Idade Media: a
‘Peste Negra’ e
as súas
consecuencias.
medievais
europeas.
l
h
n
ñ
B3.12. Arte
románica, gótica
e islámica.
B3.12. Comprender as
características e as
funcións da arte na
Idade Media.
XHB3.12.1. Describe
características da
arte románica,
gótica e islámica.
CSC
CCEC
CCL
5.2. TEMPORALIZACIÓN. 2º ESOA Xeografía de segundo da ESO impártese en tres sesións semanais, repartidas da seguinte maneira:Primer trimestre:Tema 1: o inicio da idade mediaTema 2: a Europa feudalTema 3: as cidades na idade medianTema 4:a cultura e a arte na Idade media
Segundo trimestre:Tema 5: Al-Andalus.Tema 6: Os reinos cristianos hispánicosTema 7: O estudo físico de España e GaliciaTema 8: A poboación do mundo
Tercer trimestre:Tema 9: As cidades.Tema 10: O continente europeo. Poboación e cidades.Tema 11: España e Galicia: territorio, poboación e cidades
Déixase sempre unha marxe de sesións polas posibles actividades extraescolares einterdisciplinares que se poidan organizar, así como por outros imprevistos (exames derecuperación,reforzo, repaso). Ademais, o tempo dedicado a cada unidade pódese veralterado dependendo do grupo de alumnos/as e da sua evolución no proceso de ensino-aprendizaxe.
6. CIENCIAS SOCIAIS, XEOGRAFÍA E HISTORIA 3º ESO
32
6.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS,
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS,
DESENVOLTOS NO CURSO DE 3º ESO
Segundo o Decreto 86/2015, os contidos son o conxunto de coñecementos,
habilidades, destrezas e actitudes que contribúen ao logro dos obxectivos de cada ensinanza
e etapa educativa, e á adquisición de competencias. Os contidos ordénanse en disciplinas,
que se clasifican en materias, ámbitos, áreas e módulos, en función das ensinanzas, das
etapas educativas ou dos programas en que participe o alumnado.
Segundo o decreto aludido, os contidos para 3º de ESO quedan distribuídos en tres
grandes bloques, sendo:
Bloque I. O medio físico.
B1.1. Localización. Latitude e lonxitude.
Bloque II. O espazo humano.
B2.1. Organización política e territorial de España.
B2.2. Sectores de actividade económica.
B2.3. Sectores económicos en Europa, en España e en Galicia.
B2.4. Sistemas económicos do mundo.
B2.5. Aproveitamento e futuro dos recursos naturais. Desenvolvemento sustentable.
B2.6. Recursos naturais e actividades agrarias.
B2.7. Pesca: tipos e problemática.
B2.8. Sector industrial. Rexións industrializadas do mundo.
B2.9. Actividades terciarias: transporte.
B2.10. Actividades terciarias: comercio.
B2.11. Turismo.
B2.12. Causas do desenvolvemento desigual no mundo. Débeda externa.
B2.13. Tensións mundiais e subdesenvolvemento. Solucións ao problema.
Bloque III. A Historia.
B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia.
B3.2. Fontes históricas.
B3.3. Cambio e continuidade.
B3.4. Tempo histórico.
B3.5. Vocabulario histórico e artístico.
B3.6. Idade Moderna: concepto e datación.
B3.7. Renacemento e Humanismo: alcance posterior.
33
B3.8. Arte renacentista e barroca.
B3.9. Principais manifestacións da cultura dos séculos XVI e XVII.
B3.10. Estado moderno: monarquías autoritarias, parlamentarias e absolutas.
B3.11. Monarquías modernas: unión dinástica de Castela e Aragón. Posición de Galicia.
B3.12. Descubertas xeográficas: Castela e Portugal. Conquista e colonización de América.
B3.13. Os conflitos europeos nos séculos XVI e XVII a través das políticas dos Austrias:
reforma, contrarreforma e guerras de relixión; loita pola hexemonía e guerra dos Trinta
Anos.
A continuación presentamos a relación entre contidos, criterios de avaliación,
estándares de aprendizaxe e competencias clave.
Xeografía e Historia. 3º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
Bloque 1. O medio físico
b
e
f
g
h
B1.1. Localización.
Latitude e lonxitude
B1.1. Localizar e
interpretar espazos
xeográficos e lugares
nun mapa ou imaxe
satélite
XHB1.1.1. Clasifica e
distingue tipos de
mapas e imaxes
satélite.
CAA
CMCCT
CCL
CD
XHB1.1.2. Localiza
espazos xeográficos
e lugares nun mapa
utilizando datos de
coordenadas
xeográficas.
CAA
CMCCT
CD
XHB1.1.3. Coñece e
interpreta os tipos
mapas temáticos
CAA
CMCCT
CCL
CD
Bloque 2. O espazo humano
a
b
e
f
g
l
h
B2.1. Organización
política e territorial de
España.
B2.1. Coñecer a
organización
administrativa e
territorial de España.
XHB2.1.1. Distingue
nun mapa político a
distribución territorial
de España:
comunidades
autónomas, capitais,
provincias e illas.
CCL
CMCCT
CD
CAA
CSC
34
Xeografía e Historia. 3º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
b
e
c
f
g
h
B2.2. Sectores de
actividade económica.
B2.2. Analizar os datos
do peso do sector
terciario dun país
fronte aos do sector
primario e
secundario, e extraer
conclusións.
XHB2.2.1. Compara a
poboación activa de
cada sector en
diversos países e
analiza o grao de
desenvolvemento que
amosan estes datos.
CCL
CMCCT
CD
CAA
CSC
b
c
e
f
g
h
B2.3. Sectores
económicos en Europa,
en España e en Galicia.
B2.3. Recoñecer as
actividades
económicas que se
realizan en Europa
nos tres sectores,
identificando distintas
políticas económicas.
XHB2.3.1. Diferencia os
sectores económicos
europeos.
CCL
CMCCT
CAA
CSC
b
e
f
g
h
B2.4. Sistemas
económicos do mundo.
B2.4. Coñecer as
características de
diversos tipos de
sistemas económicos
XHB2.4.1. Diferencia
aspectos concretos e
a súa interrelación
dentro dun sistema
económico.
CCL
CSIEE
CCL
CAA
CSC
b
c
e
f
g
h
l
m
ñ
B2.5. Aproveitamento e
futuro dos recursos
naturais.
Desenvolvemento
sustentable.
B2.5. Entender a idea
de desenvolvemento
sustentable e as súas
implicacións.
XHB2.5.1. Define o
desenvolvemento
sustentable e
describe conceptos
clave relacionados
con el.
CCL
CMCCT
CD
CAA
CSC
b
e
f
g
h
B2.6. Recursos naturais e
actividades agrarias.
B2.6. Localizar os
recursos agrarios e
naturais no mapa
mundial.
XHB2.6.1. Sitúa no
mapa as principais
zonas cerealistas,
como exemplo de
recurso agrario no
mundo, e as máis
importantes masas
forestais do mundo.
CAA
CD
CMCCT
35
Xeografía e Historia. 3º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
XHB2.6.2. Localiza e
identifica nun mapa
as principais zonas
produtoras de
minerais no mundo.
CAA
CSIEE
CD
CMCCT
XHB2.6.3. Localiza e
identifica nun mapa
as principais zonas
produtoras e
consumidoras de
enerxía no mundo.
CD
CAA
CSIEE
CMCCT
XHB2.6.4. Identifica e
nomea algunhas
enerxías alternativas.
CCL
CAA
CSIEE
CMCCT
b
c
e
f
g
h
m
B2.7. Pesca: tipos e
problemática.
B2.7. Explica e localiza
os tipos de pesca e
os seus problemas.
XHB2.7.1. Procura
información sobre a
sobreexplotación dos
caladoiros de pesca,
usando recursos
impresos e dixitais.
CCL
CMCCT
CD
CAA
CSC
CSIEE
b
e
f
g
h
B2.8. Sector industrial.
Rexións industrializadas
do mundo.
B2.8. Explicar a
distribución desigual
das rexións
industrializadas no
mundo.
XHB2.8.1. Localiza nun
mapa os países máis
industrializados do
mundo, a través de
lendas e símbolos
adecuados.
CCL
CAA
CSIEE
b
e
f
g
h
B2.9. Actividades
terciarias: transporte.
B2.9. Analizar o
impacto dos medios
de transporte no seu
contorno.
XHB2.9.1. Traza sobre
un mapamundi o
itinerario que segue
un produto agrario e
outro gandeiro desde
a súa colleita ata o
seu consumo en
zonas afastadas, e
extrae conclusións.
CD
CAA
CSC
CSIEE
36
Xeografía e Historia. 3º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
b
e
f
g
h
B2.10. Actividades
terciarias: comercio.
B2.10. Entender os
fluxos e os bloques
comerciais.
XHB2.10.1. Define os
indicadores que
miden os
intercambios
económicos dun país.
CAA
CD
CCL
CMCCT
CSIEE
XHB2.10.2. Describe as
características do
comercio
internacional na
actualidade.
CAA
CCL
CSC
CSIEE
XHB2.10.3. Enumera as
características dos
bloques comerciais e
as razóns polas que
se constitúen.
CAA
CCL
CSC
CSIEE
b
e
f
g
h
B2.11. Turismo. B2.11. Analizar o
desenvolvemento do
turismo e a súa
importancia
económica.
XHB2.11.1. Identifica os
tipos de turismo e os
seus efectos
CAA
CCL
CCEC
CSIEE
CD
XHB2.11.2. Valora a
importancia do
turismo na economía
española e galega.
CAA
CCL
CCEC
CSIEE
CD
b
c
e
f
g
B2.12. Causas do
desenvolvemento
desigual no mundo.
Débeda externa.
B2.12. Analizar gráficos
de barras por países
e textos onde se
reflictan os niveis de
consumo, o comercio
XHB2.12.1. Comparar
as características do
consumo interior de
países como Brasil e
Francia.
CAA
CCL
CSC
CSIEE
CD
37
Xeografía e Historia. 3º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
h
m
desigual e a débeda
externa entre países
en desenvolvemento
e os desenvolvidos.
XHB2.12.2. Crea
mapas conceptuais,
usando recursos
impresos e dixitais,
para explicar o
funcionamento do
comercio, e sinala os
organismos que
agrupan as zonas
comerciais.
CAA
CCL
CSIEE
CD
XHB2.12.3. Describe o
funcionamento dos
intercambios a nivel
internacional,
utilizando mapas
temáticos e gráficos
nos que se reflictan
as liñas de
intercambio.
CAA
CMCCT
CSIEE
CD
CCL
b
c
d
e
f
g
h
B2.13. Tensións mundiais
e subdesenvolvemento.
Solucións ao problema.
B2.13. Relacionar áreas
de conflito bélico no
mundo con factores
económicos.
XHB2.13.1. Realiza un
informe sobre as
medidas para tratar
de superar as
situacións de
pobreza.
CAA
CSC
CSIEE
CCL
XHB2.13.2. Sinala
áreas de conflito
bélico no mapamundi
e relaciónaas con
factores económicos.
CCL
CAA
CSC
CSIEE
Bloque 3. A historia
38
Xeografía e Historia. 3º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
f
l
ñ
B3.1. Relación entre o
pasado, o presente e o
futuro a través da
historia
B3.1. Recoñecer que o
pasado non está
"morto e enterrado",
senón que determina
o presente e os
posibles futuros e
espazos, ou inflúe
neles.
XHB3.1.1. Identifica
elementos materiais,
culturais ou
ideolóxicos que son
herdanza do pasado
CSC
CAA
CCEC
h
l
ñ
B3.2. Fontes históricas. B3.2. Identificar,
nomear e clasificar
fontes históricas, e
explicar diferenzas
entre interpretacións
de fontes diversas.
XHB3.2.1. Nomea e
identifica catro clases
de fontes históricas.
CSC
CAA
XHB3.2.2. Comprende
que a historia non se
pode escribir sen
fontes, xa sexan
estas restos materiais
ou textuais.
CSC
CAA
l
ñ
B3.3. Cambio e
continuidade.
B3.3. Explicar as
características de
cada tempo histórico
e certos
acontecementos que
determinaron
cambios
fundamentais no
rumbo da historia,
diferenciando
períodos que facilitan
o seu estudo e a súa
interpretación.
XHB3.3.1. Ordena
temporalmente
algúns feitos
históricos e outros
feitos salientables,
utilizando para iso as
nocións básicas de
sucesión, duración e
simultaneidade.
CSC
CMCCT
XHB3.3.2. Realiza
diversos tipos de
eixes cronolóxicos e
mapas históricos.
CSC
CMCCT
f
l
ñ
B3.4. Tempo histórico. B3.4. Entender que os
acontecementos e os
procesos ocorren ao
longo do tempo e á
vez no tempo
(diacronía e
sincronía)
XHB3.4.1. Entende que
varias culturas
convivían á vez en
diferentes enclaves
xeográficos.
CSC
CMCCT
39
Xeografía e Historia. 3º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
h
l
ñ
B3.5. Vocabulario
histórico e artístico.
B3.5. Utilizar o
vocabulario histórico
e artístico con
precisión, inseríndoo
no contexto
adecuado.
XHB3.5.1. Utiliza o
vocabulario histórico
e artístico
imprescindible para
cada época.
CSC
CCL
g
l
B3.6. Idade Moderna:
concepto e datación.
B3.6. Comprender a
significación histórica
da etapa do
Renacemento en
Europa.
XHB3.6.1. Distingue
modos de
periodización
histórica (Idade
Moderna,
Renacemento,
Barroco, Absolutismo,
etc.).
CSC
CAA
f
g
h
l
n
B3.7. Renacemento e
Humanismo: alcance
posterior.
B3.7. Relacionar o
alcance da nova
ollada dos
humanistas, artistas e
científicos do
Renacemento con
etapas anteriores e
posteriores.
XHB3.7.1. Identifica
trazos do
Renacemento e do
Humanismo na
historia europea, a
partir de fontes
históricas de diversos
tipos.
CSC
CCEC
CAA
CCL
l
n
ñ
B3.8. Arte renacentista e
barroca.
B3.8. Coñecer a
importancia da arte
renacentista e
barroca en Europa e
en América.
XHB3.8.1. Coñece
obras e legado de
artistas, humanistas e
científicos da época.
CSC
CCEC
CMCCT
CCL
g
l
h
n
ñ
B3.9. Principais
manifestacións da
cultura dos séculos XVI
e XVII.
B3.9. Coñecer a
importancia dalgúns
autores e obras
destes séculos.
XHB3.9.1. Analiza
obras, ou fragmentos
delas, dalgúns
autores desta época
no seu contexto.
CSC
CCEC
CAA
CCL
a
c
d
g
l
B3.10. Estado moderno:
monarquías autoritarias,
parlamentarias e
absolutas.
B3.10. Comprender a
diferenza entre os
reinos medievais e as
monarquías
modernas.
XHB3.10.1. Distingue
as características de
réximes monárquicos
autoritarios,
parlamentarios e
absolutos.
CSC
CAA
40
Xeografía e Historia. 3º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de
aprendizaxe
Competencias
clave
a
c
d
g
l
B3.11. Monarquías
modernas: unión
dinástica de Castela e
Aragón. Posición de
Galicia.
B3.11. Analizar o
reinado dos Reis
Católicos como unha
etapa de transición
entre a Idade Media e
a Idade Moderna.
XHB3.11.1. Comprende
os conceptos de
cambio e
continuidade en
relación co reinado
dos Reis Católicos.
CSC
CAA
f
g
h
l
m
B3.12. Descubertas
xeográficas: Castela e
Portugal. Conquista e
colonización de
América.
B3.12. Entender os
procesos de
conquista e
colonización, e as
súas consecuencias.
XHB3.12.1. Explica as
causas que
conduciron á
descuberta de
América para Europa,
a súa conquista e a
súa colonización.
CSC
CMCCT
CAA
CCL
XHB3.12.2. Coñece os
principais feitos da
expansión de Aragón
e de Castela polo
mundo.
CSC
XHB3.12.3. Sopesa
interpretacións
conflitivas sobre a
conquista e a
colonización de
América.
CSC
CAA
CCL
g
l
B3.13. Os conflitos
europeos nos séculos
XVI e XVII a través das
políticas dos Austrias:
reforma, contrarreforma
e guerras de relixión;
loita pola hexemonía e
guerra dos Trinta Anos.
B3.13. Coñecer trazos
das políticas internas
e as relacións
exteriores dos
séculos XVI e XVII en
Europa.
XHB3.13.1. Analiza as
relacións entre os
reinos europeos que
conducen a guerras
como a dos "Trinta
Anos".
CSC
CAA
6.2. TEMPORALIZACIÓN. 3º ESOA Xeografía de terceiro da ESO impártese en tres sesións semanais, repartidas da seguinte maneira:
Primeiro trimestre: (temas 1-4)
41
Tema 1. Organización politica do mundo.Tema 2. O mundo, unha economía globalizadaTema 3. O sector primariosTema 4. Minaría, enerxía e industria.
Segundo trimestre: (temas 5-8)Tema 5. O sector servizos.Tema 6. Un mundo de cidadesTema 7. O reto do desenvolvemento.Tema 8. A sostenibilidade medioambiental
Tercer trimestre: (temas 9-12)Tema 9. A Idade Moderna. Unha nova era.Tema 10. Novas formas de pensar. Renacemento e Reforma.Tema 11. A formación do imperio español.Tema 12. A Europa do Barroco.
Déixase sempre unha marxe de sesións polas posibles actividades extraescolares einterdisciplinares que se poidan organizar, así como por outros imprevistos (exames derecuperación,reforzo, repaso). Ademais, o tempo dedicado a cada unidade pódese veralterado dependendo do grupo de alumnos/as e da sua evolución no proceso de ensino-aprendizaxe
7. CIENCIAS SOCIAIS, XEOGRAFÍA E HISTORIA 4º ESO
7.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS, ESTÁNDARES
DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS, DESENVOLTOS NO
CURSO DE 4º ESO
Segundo o Decreto 86/2015, os contidos son o conxunto de coñecementos,
habilidades, destrezas e actitudes que contribúen ao logro dos obxectivos de cada ensinanza
e etapa educativa, e á adquisición de competencias. Os contidos ordénanse en disciplinas,
que se clasifican en materias, ámbitos, áreas e módulos, en función das ensinanzas, das
etapas educativas ou dos programas en que participe o alumnado.
Segundo o decreto aludido, os contidos quedan distribuídos en dez grandes bloques,
sendo:
Bloque 1. O século XVIII en Europa ata 1789.
B1.1. Século XVIII en Europa: do feudalismo ao absolutismo e o
parlamentarismo das minorías. Francia, Inglaterra, España e Galicia.
B1.2. Ilustración.
42
B1.3. Arte e ciencia en Europa no século XVIII.
Bloque 2. A era das revolucións liberais.
B2.1. Revolucións burguesas nos séculos XVIII e XIX: bases ideolóxicas
(liberalismo,nacionalismo e rexionalismo), económicas e sociais; principais
consecuencias.
B2.2. Revolucións burguesas nos séculos XVIII e XIX: periodización e feitos
principais. Restauración. Procesos unificadores e independentistas. O caso
español.
Bloque 3. A Revolución Industrial.
B3.1. Revolución Industrial: concepto; factores económicos, sociais e
ideolóxicos que a fan posible.
B3.2. Revolución Industrial: desde Gran Bretaña ao resto de Europa.
B3.3. Consecuencias da Revolución Industrial. Movemento obreiro (orixes,
ideoloxías e formas de organización).
B3.4. Discusión en torno ás características da industrialización en España e
Galicia: éxito ou fracaso?
B3.5. A ciencia no século XIX.
Bloque 4. O Imperialismo do século XIX e a I Guerra Mundial
B4.1. O imperialismo no século XIX: concepto.
B4.2. Imperialismo: causas, desenvolvemento e consecuencias.
B4.3. Causas e consecuencias da Gran Guerra (1914-1919) ou I Guerra
Mundial.
B4.4. Revolución Rusa.
B4.5. A arte no século XIX.
Bloque 5. A época de entreguerras (1919-1945)
B5.1. Período de entreguerras: do final da Gran Guerra ao crac do 29 e a
Gran Depresión.
B5.2. Fascismo italiano e nazismo alemán.
B5.3. II República española e a Guerra Civil.
Bloque 6. As causas e consecuencias da II Guerra Mundial (1939-
1945)
43
B6.1. Orixes da II Guerra Mundial.
B6.2. Desenvolvemento da II Guerra Mundial: extensión, fases, formas de
guerra e principais consecuencias.
B6.3. O Holocausto.
B6.4. Nova xeopolítica mundial: Guerra Fría e plans de reconstrución
posbélica.
B6.5. Procesos de descolonización en Asia e África.
Bloque 7. A estabilización do Capitalismo e o illamento económico do
bloque soviético.
B7.1. Evolución dos bloques soviético e capitalista. O "Welfare State".
B7.2. Crise do petróleo (1973).
B7.3. Ditadura de Franco en España.
Bloque 8. O mundo recente entre os séculos XX e XXI.
B8.1. Formas económicas e sociais do capitalismo no mundo.
B8.2. Colapso dos réximes soviéticos e as súas consecuencias.
B8.3. Transición política en España: da ditadura á democracia (1975-1982).
B8.4. Camiño cara a Unión Europea: desde a unión económica a unha futura
unión política supranacional.
Bloque 9. A Revolución Tecnolóxica e a globalización a finais do
século XX e principio do XXI
B9.1. A globalización económica: concepto e características.
B9.2. Papel da Revolución Tecnolóxica na globalización.
B9.3. Consecuencias da globalización. Relacións interrexionais; focos de
conflito.
Bloque 10. A relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da
historia e a xeografía
B10.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia e a
xeografía.
B10.2. Cambio e continuidade.
B10.3. Tempo histórico.
B10.4. Vocabulario histórico e artístico: Idade Contemporánea.
44
A continuación presentamos a relación entre contidos, criterios de avaliación,
estándares de aprendizaxe e competencias clave.
Xeografía e Historia. 4º de ESO
Obxectivo
s
Contidos Criterios de
avaliación
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
Bloque 1. O século XVIII en Europa ata 1789
a
c
d
g
h
l
ñ
B1.1. Século XVIII en
Europa: do feudalismo
ao absolutismo e o
parlamentarismo das
minorías. Francia,
Inglaterra, España e
Galicia.
B1.1. Explicar as
características
do Antigo
Réxime nos
seus sentidos
político, social
e económico.
XHB1.1.1. Establece, a través
da análise de textos, a
diferenza entre o
Absolutismo e o
Parlamentarismo.
CSC
CAA
CCL
XHB1.1.2. Distingue
conceptos históricos como
Antigo Réxime e Ilustración.
CSC
CAA
CCL
f
h
l
n
ñ
B1.2. Ilustración. B1.2. Coñecer o
alcance da
Ilustración
como novo
movemento
cultural e social
en Europa e en
América.
XHB1.2.1. Describe as
características da cultura
da Ilustración e as
implicacións que ten
nalgunhas monarquías.
CSC
CCEC
CCL
f
g
l
n
B1.3. Arte e ciencia en
Europa no século
XVIII.
B1.3. Coñecer os
avances da
Revolución
Científica
desde os
séculos XVII e
XVIII.
XHB1.3.1. Aprecia os
avances científicos e a súa
aplicación á vida diaria, e
contextualiza o papel dos
científicos na súa propia
época.
CSC
CMCCT
CAA
XHB1.3.2. Comprende as
implicacións do empiricismo
e o método científico nunha
variedade de áreas.
CSC
CMCCT
Bloque 2. A era das revolucións liberais
a
c
d
B2.1. Revolucións
burguesas nos séculos
XVIII e XIX: bases
B2.1.
Comprender o
alcance e as
XHB2.1.1. Sopesa as razóns
dos revolucionarios para
actuar como o fixeron.
CSC
CAA
CCL
45
Xeografía e Historia. 4º de ESO
Obxectivo
s
Contidos Criterios de
avaliación
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
g
h
l
ideolóxicas
(liberalismo,nacionalis
mo e rexionalismo),
económicas e sociais;
principais
consecuencias.
limitacións dos
procesos
revolucionarios
dos séculos
XVIII e XIX.
XHB2.1.2. Recoñece,
mediante a análise de
fontes de diversas épocas,
o valor destas non só como
información senón tamén
como evidencia para os/as
historiadores/as.
CSC
CAA
CCL
a
c
d
g
h
l
ñ
B2.2. Revolucións
burguesas nos séculos
XVIII e XIX:
periodización e feitos
principais.
Restauración.
Procesos unificadores
e independentistas. O
caso español
B2.2. Identificar
os principais
feitos das
revolucións
liberais
burguesas en
Europa e
América nos
séculos XVIII e
XIX.
XHB2.2.1. Redacta unha
narrativa sintética cos
principais feitos dalgunha
das revolucións burguesas
da primeira metade do
século XIX, acudindo a
explicacións causais, e
sinala os proles e os
contras.
CSC
CAA
CCL
XHB2.2.2. Redacta unha
narrativa sintética cos
principais feitos dalgunha
das revolucións burguesas
do século XVIII, acudindo a
explicacións causais, e
indica os proles e os
contras.
CSC
CAA
CCL
XHB2.2.3. Discute as
implicacións da violencia
empregando diversos tipos
de fontes.
CSC
CAA
CCL
Bloque 3. A Revolución Industrial
f
g
h
l
B3.1. Revolución
Industrial: concepto;
factores económicos,
sociais e ideolóxicos
que a fan posible.
B3.1. Describir
os feitos
salientables da
Revolución
Industrial e o
seu
encadeamento
causal.
XHB3.1.1. Analiza os proles e
os contras da primeira
Revolución Industrial en
Inglaterra.
CSC
CAA
CCL
46
Xeografía e Historia. 4º de ESO
Obxectivo
s
Contidos Criterios de
avaliación
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
g
h
l
B3.2. Revolución
Industrial: desde Gran
Bretaña ao resto de
Europa.
B3.2. Analizar as
vantaxes e os
inconvenientes
de ser un país
pioneiro nos
cambios.
XHB3.2.1. Analiza e compara
a industrialización de
diferentes países de
Europa, América e Asia,
nas súas distintas escalas
temporais e xeográficas.
CSC
CAA
CCL
XHB3.2.1. Compara o
proceso de industrialización
en Inglaterra e nos países
nórdicos.
CSC
CAA
CCL
a
c
d
h
l
m
B3.3. Consecuencias da
Revolución Industrial.
Movemento obreiro
(orixes, ideoloxías e
formas de
organización).
B3.3. Entender o
concepto de
progreso, e os
sacrificios e os
avances que
leva consigo.
XHB3.3.1. Explica a situación
laboral feminina e infantil
nas cidades industriais.
CSC
CSIEE
CCL
l
ñ
B3.4. Discusión en torno
ás características da
industrialización en
España e Galicia: éxito
ou fracaso?
B3.4. Analizar a
evolución dos
cambios
económicos en
España e en
Galicia, a raíz
da
industrializació
n parcial do
país.
XHB3.4.1. Especifica
algunhas repercusións
políticas como
consecuencia dos cambios
económicos en España.
CSC
g
l
m
B3.5. A ciencia no
século XIX.
B3.5. Coñecer os
principais
avances
científicos e
tecnolóxicos do
século XIX, e a
súa relación
coas
revolucións
industriais
XHB3.5.1. Elabora un eixe
cronolóxico, diacrónico e
sincrónico, cos principais
avances científicos e
tecnolóxicos do século XIX.
CSC
CAA
CMCCT
Bloque 4. O Imperialismo do século XIX e a I Guerra Mundial
47
Xeografía e Historia. 4º de ESO
Obxectivo
s
Contidos Criterios de
avaliación
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
g
h
l
B4.1. O imperialismo no
século XIX: concepto.
B4.1. Identificar
as potencias
imperialistas e
a repartición de
poder
económico e
político no
mundo no
derradeiro
cuarto do
século XIX e
no principio do
XX.
XHB4.1.1. Explica
razoadamente que o
concepto imperialismo
reflicte unha realidade que
influirá na xeopolítica
mundial e nas relacións
económicas transnacionais.
CSC
CAA
CCL
XHB4.1.2. Elabora discusións
sobre eurocentrismo e a
globalización.
CSC
CAA
CCL
g
l
B4.2. Imperialismo:
causas,
desenvolvemento e
consecuencias.
B4.2. Establecer
xerarquías
causais
(aspecto e
escala
temporal) da
evolución do
imperialismo.
XHB4.2.1. Sabe recoñecer
cadeas e interconexións
causais entre colonialismo,
imperialismo e a Gran
Guerra de 1914.
CSC
CAA
g
h
l
B4.3. Causas e
consecuencias da
Gran Guerra (1914-
1919) ou I Guerra
Mundial.
B4.3. Coñecer os
principais
acontecemento
s da Gran
Guerra, as
súas
interconexións
coa Revolución
Rusa e as
consecuencias
dos tratados de
Versalles.
XHB4.3.1. Diferencia os
acontecementos dos
procesos, nunha
explicación histórica, da I
Guerra Mundial.
CSC
CAA
XHB4.3.2. Analiza o novo
mapa político de Europa.
CSC
CAA
XHB4.3.3. Describe a derrota
de Alemaña desde a súa
propia perspectiva e desde
a dos aliados.
CSC
CAA
CCL
a
c
d
B4.4. Revolución Rusa. B4.4.
Esquematizar
a orixe, o
XHB4.4.1. Contrasta
algunhas interpretacións do
alcance da Revolución
CSC
CAA
CCL
48
Xeografía e Historia. 4º de ESO
Obxectivo
s
Contidos Criterios de
avaliación
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
g
h
l
desenvolveme
nto e as
consecuencias
da Revolución
Rusa.
Rusa na súa época e na
actualidade.
g
h
l
n
B4.5. A arte no século
XIX.
B4.5. Relacionar
movementos
culturais como
o
romanticismo,
en distintas
áreas, e
recoñecer a
orixinalidade
de
movementos
artísticos como
o
impresionismo,
o
expresionismo
e outros
"ismos" en
Europa.
XHB4.5.1. Comenta
analiticamente cadros,
esculturas e exemplos
arquitectónicos da arte do
século XIX.
CSC
CAA
CCL
CCEC
XHB4.5.2. Compara
movementos artísticos
europeos e asiáticos.
CSC
CAA
CCL
CCEC
Bloque 5. A época de entreguerras (1919-1945)
g
h
l
B5.1. Período de
entreguerras: do final
da Gran Guerra ao
crac do 29 e a Gran
Depresión.
B5.1. Coñecer e
comprender os
acontecemento
s, os feitos e
os procesos
máis
importantes do
período de
entreguerras, e
a súa conexión
co presente, e
estudar a
XHB5.1.1. Analiza
interpretacións diversas de
fontes históricas e
historiográficas de distinta
procedencia.
CSC
CAA
CCL
XHB5.1.2. Relaciona
algunhas cuestións
concretas do pasado co
presente e as posibilidades
do futuro, como o alcance
das crises financeiras de
1929 e de 2008.
CSC
CAA
49
Xeografía e Historia. 4º de ESO
Obxectivo
s
Contidos Criterios de
avaliación
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
xerarquía
causal nas
explicacións
históricas
sobre esta
época.
XHB5.1.3. Discute as
circunstancias da loita polo
sufraxio da muller.
CSC
CAA
CCL
a
c
d
h
l
B5.2. Fascismo italiano e
nazismo alemán.
B5.2. Analizar as
causas do
auxe dos
fascismos en
Europa.
XHB5.2.1. Explica diversos
factores que fixeron posible
o auxe do fascismo en
Europa.
CSC
CCL
a
c
d
g
h
l
B5.3. II República
española e a Guerra
Civil.
B5.3. Coñecer as
tensións que
levaron en
España á
proclamación
da II República
e ao estoupido
da Guerra Civil
XHB5.3.1. Explica as
principais reformas durante
a II República española, e
reaccións a elas.
CSC
CCL
XHB5.3.2. Explica as causas
da Guerra Civil española no
contexto europeo e
internacional.
CSC
CAA
CCL
Bloque 6. As causas e consecuencias da II Guerra Mundial (1939-1945)
g
l
B6.1. Orixes da II Guerra
Mundial.
B6.1. Coñecer as
causas da II
Guerra
Mundial.
XHB6.1.1. Recoñece a
xerarquía causal (diferente
importancia dunhas causas
ou outras segundo as
narrativas).
CSC
CAA
g
h
l
B6.2. Desenvolvemento
da II Guerra Mundial:
extensión, fases,
formas de guerra e
principais
consecuencias.
B6.2. Coñecer os
principais feitos
da II Guerra
Mundial,
diferenciar as
escalas
xeográficas
nesta guerra
(europea e
mundial) e
entender o
concepto de
guerra total.
XHB6.2.1. Sitúa nun mapa as
fases do conflito.
CSC
CAA
XHB6.2.2. Dá unha
interpretación de por que
rematou antes a guerra
europea que a mundial.
CSC
CAA
CCL
XHB6.2.3. Elabora unha
narrativa explicativa das
causas e as consecuencias
da II Guerra Mundial, a
distintos niveis temporais e
xeográficos.
CSC
CAA
CCL
50
Xeografía e Historia. 4º de ESO
Obxectivo
s
Contidos Criterios de
avaliación
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
a
d
l
B6.3. O Holocausto. B6.3. Entender o
contexto en
que se
desenvolveu o
Holocausto na
guerra europea
e as súas
consecuencias.
XHB6.3.1. Recoñece a
significación do Holocausto
na historia mundial.
CSC
g
h
l
B6.4. Nova xeopolítica
mundial: Guerra Fría e
plans de reconstrución
posbélica.
B6.4.
Comprender o
concepto de
Guerra Fría no
contexto de
despois de
1945, e as
relacións entre
os dous
bloques, os
EEUU e a
URSS.
XHB6.4.1. Utilizando fontes
históricas e historiográficas,
explica algúns dos conflitos
enmarcados na época da
Guerra Fría.
CSC
CAA
CCL
XHB6.4.2. Describe as
consecuencias da guerra
de Vietnam.
CSC
CAA
CCL
a
d
g
h
l
B6.5. Procesos de
descolonización en
Asia e África.
B6.5. Organizar
os feitos máis
importantes da
descolonizació
n de posguerra
no século XX e
comprender os
límites da
descolonizació
n e da
independencia
nun mundo
desigual.
XHB6.5.1. Describe os feitos
relevantes do proceso
descolonizador.
CSC
CCL
XHB6.5.2. Distingue entre
contextos diferentes do
mesmo proceso, por
exemplo, África
subsahariana (anos 50 e
60) e a India (1947).
CSC
CAA
Bloque 7. A estabilización do Capitalismo e o illamento económico do
bloque soviético
a
d
g
B7.1. Evolución dos
bloques soviético e
capitalista. O "Welfare
B7.1. Entender
os avances
económicos
XHB7.1.1. Explica os avances
dos réximes soviéticos e do
"Welfare State" en Europa.
CSC
CAA
CCL
51
Xeografía e Historia. 4º de ESO
Obxectivo
s
Contidos Criterios de
avaliación
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
h
l
State". dos réximes
soviéticos e os
perigos do seu
illamento
interno, así
como os
avances
económicos do
"Welfare State"
en Europa.
XHB7.1.2. Recoñece os
cambios sociais derivados
da incorporación da muller
ao traballo asalariado.
CSC
f
g
h
l
m
B7.2. Crise do petróleo
(1973).
B7.2.
Comprender o
concepto de
crise
económica e a
súa
repercusión
mundial nun
caso concreto.
XHB7.2.1. Compara a crise
enerxética de 1973 coa
financeira de 2008.
CSC
CAA
CCL
a
c
d
g
h
l
ñ
B7.3. Ditadura de Franco
en España.
B7.3. Explicar as
causas de que
se establecera
unha ditadura
en España tras
a Guerra Civil,
e como foi
evolucionando
esa ditadura
desde 1939 a
1975.
XHB7.3.1. Coñece a situación
da posguerra e a represión
en España, así como as
fases da ditadura de Franco
CSC
XHB7.3.2. Discute como se
entende en España e en
Europa o concepto de
memoria histórica
CSC
CAA
CCL
Bloque 8. O mundo recente entre os séculos XX e XXI
a
d
g
l
B8.1. Formas
económicas e sociais
do capitalismo no
mundo.
B8.1. Interpretar
procesos a
medio prazo de
cambios
económicos,
XHB8.1.1. Interpreta o
renacemento e o declive
das nacións no novo mapa
político europeo desa
época
CSC
CAA
52
Xeografía e Historia. 4º de ESO
Obxectivo
s
Contidos Criterios de
avaliación
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
sociais e
políticos a nivel
mundial.
XHB8.1.2. Comprende os
proles e contras do estado
do benestar.
CSC
a
d
g
h
l
B8.2. Colapso dos
réximes soviéticos e
as súas
consecuencias.
B8.2. Coñecer as
causas e as
consecuencias
inmediatas do
colapso da
URSS e outros
réximes
socialistas.
XHB8.2.1. Analiza aspectos
políticos, económicos e
culturais dos cambios
producidos tralo colapso da
URSS.
CSC
CAA
CCL
a
c
d
g
h
l
ñ
B8.3. Transición política
en España: da
ditadura á democracia
(1975-1982).
B8.3. Coñecer os
principais feitos
que conduciron
ao cambio
político e social
en España
despois de
1975, e
sopesar
distintas
interpretacións
sobre ese
proceso.
XHB8.3.1. Compara
interpretacións sobre a
Transición española nos
anos setenta do século XX
e na actualidade.
CSC
CAA
CCL
XHB8.3.2. Enumera e
describe algúns dos
principais fitos que deron
lugar ao cambio na
sociedade española da
transición: coroación de
Xoán Carlos I, lei para a
reforma política de 1976, lei
de amnistía de 1977,
apertura de Cortes
Constituíntes, aprobación
da Constitución de 1978,
primeiras eleccións xerais,
creación do Estado das
autonomías, etc.
CSC
CCL
53
Xeografía e Historia. 4º de ESO
Obxectivo
s
Contidos Criterios de
avaliación
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
XHB8.3.3. Analiza o problema
do terrorismo en España
durante esta etapa (ETA,
GRAPO, Terra Lliure, etc.):
a xénese e a historia das
organizacións terroristas, a
aparición dos primeiros
movementos asociativos en
defensa das vítimas, etc.
CSC
CAA
CCL
a
c
d
g
h
l
B8.4. Camiño cara a
Unión Europea: desde
a unión económica a
unha futura unión
política supranacional.
B8.4. Entender a
evolución da
construción da
Unión
Europea.
XHB8.4.1. Discute sobre a
construción da Unión
Europea e do seu futuro.
CSC
CAA
CCL
Bloque 9. A Revolución Tecnolóxica e a globalización a finais do século XX
e principio do XXI
e
g
h
l
B9.1. A globalización
económica: concepto
e características.
B9.1. Definir a
globalización e
identificar
algúns dos
seus factores.
XHB9.1.1. Procura na prensa
novas dalgún sector con
relacións globalizadas, e
elabora argumentos a favor
e en contra.
CSC
CD
CCL
CAA
CSIEE
XHB9.1.2. Elabora discusións
sobre o eurocentrismo e a
globalización.
CSC
CAA
CCL
e
f
g
h
l
B9.2. Papel da
Revolución
Tecnolóxica na
globalización.
B9.2. Identificar
algúns dos
cambios
fundamentais
que supón a
Revolución
Tecnolóxica.
XHB9.2.1. Analiza algunhas
ideas de progreso e
retroceso na implantación
das recentes tecnoloxías da
información e da
comunicación, a distintos
niveis xeográficos.
CSC
CAA
CCL
CD
e
g
h
l
m
ñ
B9.3. Consecuencias da
globalización.
Relacións
interrexionais; focos
de conflito.
B9.3. Recoñecer
o impacto
destes
cambios a nivel
local,
autonómico,
XHB9.3.1. Crea contidos que
inclúen recursos como
textos, mapas e gráficos,
para presentar algún
aspecto conflitivo das
condicións sociais do
CSC
CD
CAA
CCL
CMCCT
CSIEE
54
Xeografía e Historia. 4º de ESO
Obxectivo
s
Contidos Criterios de
avaliación
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
estatal e
global,
prevendo
posibles
escenarios
máis e menos
desexables de
cuestións
ambientais
transnacionais,
e discutir as
novas
realidades do
espazo
globalizado.
proceso de globalización.
Bloque 10. A relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da
historia e a xeografía
g
h
l
ñ
B10.1. Relación entre o
pasado, o presente e o
futuro a través da
historia e a xeografía.
B10.1.
Recoñecer que
o pasado non
está "morto e
enterrado",
senón que
determina o
presente e os
posibles
futuros e
espazos, ou
inflúe neles.
XHB10.1.1. Formula posibles
beneficios e desvantaxes
para as sociedades
humanas e para o medio
natural dalgunhas
consecuencias do
quecemento global, como o
desxeamento do Báltico.
CSC
CMCCT
CAA
CCL
XHB10.1.2. Sopesa como
unha Europa en guerra
durante o século XX pode
chegar a unha unión
económica e política no
século XXI.
CSC
CAA
XHB10.1.3. Compara (nun
aspecto ou en varios) as
revolucións industriais do
século XIX coa revolución
tecnolóxica de finais do
século XX e principio do
XXI.
CSC
CMCCT
CAA
55
Xeografía e Historia. 4º de ESO
Obxectivo
s
Contidos Criterios de
avaliación
Estándares de aprendizaxe Competencias clave
f
l
ñ
B10.2. Cambio e
continuidade.
B10.2. Explicar
as
características
de cada tempo
histórico e
certos
acontecemento
s que
determinaron
cambios
fundamentais
no rumbo da
historia,
diferenciando
períodos que
facilitan o seu
estudo e a súa
interpretación.
XHB10.2.1. Ordena
temporalmente algúns
feitos históricos e outros
feitos salientables,
utilizando para iso as
nocións básicas de
sucesión, duración e
simultaneidade.
CSC
CMCCT
XHB10.2.2. Realiza diversos
tipos de eixes cronolóxicos
e mapas históricos.
CSC
CMCCT
f
l
ñ
B10.3. Tempo histórico. B10.3. Entender
que os
acontecemento
s e os
procesos
ocorren ao
longo do tempo
e á vez no
tempo
(diacronía e
sincronía).
XHB10.3.1. Entende que
varias culturas convivían á
vez en diferentes enclaves
xeográficos.
CSC
CMCCT
h
l
ñ
B10.4. Vocabulario
histórico e artístico:
Idade Contemporánea.
B10.4. Utilizar o
vocabulario
histórico e
artístico con
precisión,
inseríndoo no
contexto
adecuado.
XHB10.4.1. Utiliza con fluidez
e precisión o vocabulario
histórico e artístico
necesario.
CSC
CCL
56
7.2. TEMPORALIZACIÓN. 4º ESOA Historia de cuarto da ESO impártese en tres sesións semanais, repartidas da seguinte maneira:Primeiro Trimestre:
Tema.1 A crise do Antigo Réxime
Tema.2 As revolucións liberáis e nacionalistas
Tema.3 A revolución industrial e os cambios sociais
Tema.4 España no século XIX
Segundo Trimestre:
Tema.5 Imperialismo, guerra e revolución
Tema.6 O mundo de entreguerras
Tema.7 A Segunda Guerra Mundial
Tema.8 España: da crise do 98 á Guerra Civil
Tercer Trimestre:
Tema.9 A A Guerra Fría
Tema.10 A descolonización e o Terceiro Mundo
Tema.11 O mundo desde 1945 ata a actualidade
Tema.12 España da ditadura á democracia
8. HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO 1º
BACHARELATO
8.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS, ESTÁNDARES
DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS, DESENVOLTOS NO
CURSO DE HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO 1º
BACHARELATO
O ensino da Historia do mundo contemporáneo no bacharelato terá como fnalidade odesenvolvemento das seguintes capacidades:
1. Explicar, situándoos adecuadamente no tempo e no espacio, feitos e acontecementosrelevantes na Historia do Mundo Contemporáneo, valorando a súa signifcación noproceso histórico e as súas repercusións no presente.
57
2. Comprender e interrelacionar os principias procesos económicos, sociais, políticos eculturais que configuran a historia recente, identificando os seus trazos máissignificativos e analizando os factores que os conformaron.
3. Adquirir unha visión global do mundo actual e dos seus problemas á luz dosantecedentes históricos, superando enfoques eurocéntricos e parciais, comprendendoas súas relacións de interdependencia e a interrelación de factores ( políticos,económicos, tecnolóxicos, ...) que se dan nel e analizando a función que cumpren asinstitucións supranacionais
4. Empregar con propiedade a terminoloxía básica acuñada pola historiografía erealizar actividades de indagación e de sínteses nas que se analicen, contrasten eintegren informacións diversas, valorando o papel das fontes e o labor do historiador.
5. Desenvolver a sensibilidade e o sentido da responsabilidade ante os problemassociais do noso tempo, en especial os que afectan aos dereitos humanos e á paz,adoptando actitudes democráticas e tolerantes e adquirindo independencia decriterios e hábitos de rigor intelectual.
6. Argumentar as propias ideas sobre a sociedade e revisalas de forma crítica tendo enconta novas informacións, corrixindo estereotipos e prexuízos e entendendo a análisehistórica como un proceso en constante reelaboración.
7. Desenvolver unha actitude crítica acerca dos valores que subxacen na actuación dosdistintos grupos sociais e das persoas, analizando a correspondencia entre principiosdeclarados e conductas.
8. Fomentar o traballo intelectual e a empatía histórica a partir da lectura de obrasliterarias, o visionamento de películas e a análise de obras de arte significativas decada período.
9. Defender razoadamente as propias ideas sobre a sociedade e revisalas de formacrítica, tendo en conta novas informacións, corrixindo estereotipos e prexuízos,entendendo a historia como unha ciencia aberta á información e aos cambios quebrindan as novas tecnoloxías e como un proceso en constante reconstrución.
Os contidos son:
BLOQUE 1 AS BASES DO MUNDO CONTEMPORÁNEO
B1.1. O Antigo Réxime.
B1.2. Revolucións liberáis e nacionalismo-
B1.3. A revolución industrial
B1.4. Segunda revolución industrial e Imperialismo.
B1.5. Os cambios sociais. Orixes e desenvolvemento do movemento obreiro.
B1.6.As grandes potencias.
BLOQUE 2 ENTRE DÚAS GUERRAS (1914-1945)
B2.1. A Primeira Guerra Mundial.
B2. 2. A revolución rusa e a URSS.
B2. 3. A economía de entreguerras. A gran depresión.
B2.4. O ascenso dos totalitarismos fascista e nazi.
B2.5. A Segunda Guerra Mundial
BLOQUE 3 O MUNDO BIPOLAR
58
B3.1. A guerra Fría
B3.2. Evolución dos bloques nun mundo bipolar
B3.3. Descolonización e Terceiro Mundo.
B3.4. América no século XX
BLOQUE 4
B4.1. Xeopolítica do mundo actual
B4.2. Globalización, crise e cambios socioculturales
A continuación presentamos a relación entre contidos, criterio de avaliación, estándares de
aprendizaxe e competencias clave.
Os contidos de Historia do Mundo Contemporáneo comezan co estudo do Antigo Réxime e asúa crise, e continúan coa Revolución Industrial e as súas consecuencias. A continuación,abórdanse contidos referidos á Primeira Guerra Mundial, a Europa de entreguerras e aSegunda Guerra Mundial. Posteriormente, desenvólvese unha caracterización específica domundo desde os anos cincuenta do século XX ata a actualidade, un escenario marcado polasáreas xeopolíticas e culturais, o proceso de globalización, cos conflitos que o caracterizan,sen esquecer as consecuencias da desarticulación do bloque comunista, o xurdimento doradicalismo jihadista.A partir dos contidos, dos criterios de avaliación e dos estándares de aprendizaxe avaliablespreténdese o desenvolvemento persoal, intelectual e social do alumnado.As competencias clave son as seguintes:Comunicación lingüística (CCL).Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT).Competencia dixital (CD).Aprender a aprender (CAA).Competencias sociais e cívicas (CSC).Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).Conciencia e expresións culturais (CCEC).
O proxecto de Historia do Mundo Contemporáneo para 1.º de Bacharelato contribúe aodesenvolvemento de todas e cada unha destas competencias debido aos contidos queabrangue, os procedementos e actividades que se presentan e as reflexións que propoñenacerca dos diferentes feitos e fenómenos históricos contemporáneos.
A continuación presentamos a relación entre contidos, criterio de avaliación, estándares de
aprendizaxe e competencias clave.
Historia do Mundo Contemporáneo. 1º de bacharelato
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe
Competencias clave
Bloque 1. O Antigo Réxime
abcdeh
B1.1. Trazos do Antigo Réxime.
B1.1. Definir e esquematizar os trazos do Antigo Réxime, describindo os seus aspectos demográficos, económicos, políticos, sociais e culturais, utilizando diferentes tipos de diagramas.
HMCB1.1.1. Extrae os trazos do Antigo Réxime dun texto proposto que os conteña.
CSCCAACCL
HMCB1.1.2. Obtén e selecciona información escrita e gráfica relevante, utilizando fontes primarias ou secundarias, relativa ao Antigo Réxime.
CSCCAACCLCD
HMCB1.1.3. Clasificaos trazos do Antigo Réxime en aspectos demográficos, económicos, políticos,sociais e culturais.
CSCCAACCLCCEC
HMCB1.1.4. Elabora mapas conceptuais que explican os trazoscaracterísticos do Antigo Réxime.
CSCCAACCL
abcdeh
B1.2. Transformacións no Antigo Réxime: economía, poboacióne sociedade.
B1.2. Distinguir as transformacións no Antigo Réxime enumerar as que afectan a economía, a poboación e a sociedade.
HMCB1.2.1. Explica as transformacións doAntigo Réxime que afectan a economía, a poboación e a sociedade.
CSCCAACCL
HMCB1.2.2. Analiza a evolución dos trazosdo Antigo Réxime do século XVII e o século XVIII.
CSCCAACCL
abcdeh
B1.3. Revolucións e parlamentarismo en Inglaterra.
B1.3. Explicar o parlamentarismo inglés do século XVII resumindo as características esenciaisdo sistema e valorando o papel das revoluciónspara alcanzar as transformacións necesarias para logralo.
HMCB1.3.1. Describeas características do parlamentarismo inglés a partir de fontes históricas.
CSCCCECCCL
HMCB1.3.2. Distingue as revolucións inglesas do século XVII como formas que promoveno cambio político do Antigo Réxime.
CSCCCECCCL
B1.4. O pensamento da Ilustración.
B1.4. Relacionar as ideas da Ilustración co Liberalismo de comezo do século XIX, establecendo elementosde coincidencia entre ambas as ideoloxías.
HMCB1.4.1. Enumera e describe asideas da Ilustración e as do Liberalismo de comezos do século XIX.
CSCCCECCCL
HMCB1.4.2. Establece as semellanzas e AS diferenzas entre as ideas da Ilustración e
CSCCCECCCL
59
8.2. TEMPORALIZACIÓN. Hª DO MUNDO CONTEMPORÁNEO 1º BACHARELATO1ª Avaliación T1.O Antigo Réxime.
T.2. Revolucións liberáis e nacionalismo-
T.3. A revolución industrial
T.4. Segunda revolución industrial e Imperialismo.
T.5. Os cambios sociais. Orixes e desenvolvemento do movemento obreiro.
T.6.As grandes potencias.
T.7. A Primeira Guerra Mundial.
2ª Avaliación
T.8. A revolución rusa e a URSS.
T.9. A economía de entreguerras. A gran depresión.
T.10. O ascenso dos totalitarismos fascista e nazi.
T.11. A Segunda Guerra Mundial
T.12 A guerra Fría
3ª Avaliación T.13. Evolución dos bloques nun mundo bipolar T.14. Descolonización e Terceiro Mundo. T.15. América no século XX T.16. Xeopolítica do mundo actual T.17. Globalización, crise e cambios socioculturales
9. HISTORIA DE ESPAÑA 2º BACHARELATO
60
9.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS, ESTÁNDARES
DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS, DESENVOLTOS NO
CURSO DE Hª DE ESPAÑA 2º BACHARELATO
Historia de España de segundo curso de bacharelato pretende ofrecer unha visiónde conxunto dos procesos históricos fundamentais dos territorios que configuran oactual Estado español, prestando, cando cumpra, unha especial atención a Galicia,pero sen esquecer por iso a súa pluralidade interna e a súa pertenza a outrosámbitos máis amplos, coma o europeo e o iberoamericano. Neste sentido, amateria recolle, na análise dos procesos históricos, tanto os aspectos compartidoscomo os diferenciais.
Concibida como materia común para todas as modalidades de bacharelato,ofrécelles aos alumnos e ás alumnas que chegan á vida adulta a posibilidade decoñeceren a historia de España de xeito continuo e sistemático.
Na distribución cronolóxica dos contidos outórgaselle unha maior importancia aocoñecemento da historia contemporánea, sen renunciar por iso aos referidos ásetapas anteriores, pois en grande medida a pluralidade da España actual só écomprensible se nos remontamos a procesos e feitos que teñen a súa orixe nunpasado remoto. . Deste xeito, dedícase un primeiro bloque aos comezos da nosahistoria, desde os primeiros humanos á monarquía visigoda; o segundo refírese áIdade Media, desde a conquista musulmá da Península; os dous seguintes estudana Idade Moderna, ata as vésperas da Revolución Francesa; e os oito restantes, aIdade Contemporánea.
Tema 1. A península ibérica desde os primeiros humanos ata a desaparición da monarquía visigoda (711).
Tema 2. A Idade Media: tres culturas e un mapa político en constante cambio (711-1474). Tema 3. A formación da monarquía hispánica e a súa expansión mundial (1474-1700). Tema 4. España na órbita francesa: o reformismo dos primeiros Borbóns (1700-1788). Tema 5. A crise do Antigo Réxime (1788-1833): Liberalismo fronte a Absolutismo. Tema 6. A conflitiva construción do Estado liberal (1833-1874). Tema 7. A Restauración Borbónica: implantación e afianzamento dun novo sistema
político (1874-1902). Tema 8. A II República. A Guerra Civil nun contexto de crise internacional (1931-1939). Tema 9. A ditadura franquista (1939-1975). Tema 10. Normalización democrática de España e integración en Europa (desde 1975).
Para cada un dos contidos traballados teremos en conta os seguintes criterios de avaliación eestándares de aprendizaxe, distribuídos en tres bloques de avaliación:
61
1. A península ibérica desde os primeiros humanos ata a desaparición da monarquía visigoda (711).
Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
As orixes do poboamento peninsular e os vestixios das primeiras culturas. As principais culturas prerromanas de Hispania e de Gallaecia. O impacto da romanización na península ibérica. A chegada e asentamento de pobos de orixe xermánica no territorio peninsular
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DEAVALIACIÓN
ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXE
COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m 1.1. As primeirasculturas.
- Os inicios dopoboamentopeninsular
- Colonizaciónde pobos doMediterráneooriental
- A Idade doFerro
- Os pobosprerromanos
- O dominiocartaxinés
1.1.Comprendera dificultade decoñecer as orixes dopoboamentopeninsular e coñeceros vestixios dasprimeiras culturaspeninsulares.
1.1.1.Comprende adificultade decoñecer as orixesdo poboamentopeninsular e osvestixios dasprimeiras culturas.
1.1.2.Diferencia asorixes míticas dasculturas e pobospeninsulares doscoñecementos obtidosa través de fontescientíficas e históricas.1.1.3.Coñece asprincipais culturasprerromanas deHispania e deGallaecia.
CSC
CAA
CCL
CCEC
a,b,c,d,e,h,i,m 1.2.Aromanización
1.2. Valorar oimpacto da
1.2.1.Describe as CSC
62
- A Hispaniaromana
- A Gallaeciaromana
romanización napenínsula ibérica erecoñecer algúnsdos máisdestacadosvestixios dacivilización romana.
etapas da conquistaromana de Hispaniae Gallaecia.1.2.2.Identifica evalora astransformacións dohábitat, así como asconsecuenciaseconómicas esociais daromanización.
1.2.3.Analiza ecomenta o impactocultural dapresenza de Romaen Hispania eGallaecia.
1.2.4.Seleccionaalgunha obra dolegado romano ecomenta o seuimpacto.
CAA
CCL
CCEC
CD
a,b,c,d,e,h,i,m 1.3. Os reinosxermánicos
- O reino dossuevos enGallaecia
- O reino dosvisigodos
1.3.Comprendere valorar a chegadae asentamento depobos de orixexermánica noterritorio peninsular.
1.3.1.Identifica osprincipais pobosxermánicos quepenetraron enHispania.
1.3.2.Analiza ecomenta os trazosdo reino suevo deGallaecia.
1.3.3.Explica aorganización edificultades do reinovisigodo enHispania.
1.3.4.Elabora uneixe cronolóxico noque sitúe osprincipaisacontecementoscomprendidosentre o inicio daconquista romana
CSC
CAA
CCL
CCEC
CD
CMCCT
63
e a fin dos reinosxermánicos.
2. A Idade Media: tres culturas e un mapa político en constante cambio (711-1474)
Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
As singularidades da convivencia de cristiáns e musulmáns durante a Idade Mediapeninsular.
O avance e rápido dominio musulmán na península despois de 711. O modelo social, económico e cultural dos reinos cristiáns en contraste co modelo dos
reinos e territorios musulmáns. O desenvolvemento económico e cultural alcanzado pola sociedade hispana de al-
Andalus. Os vestixios máis destacados da civilización musulmá presentes na actualidade. A orixe, evolución e características das diferentes unidades territoriais que se foron
configurando na península Ibérica. A especificidade do reino de Galicia durante a Idade Media. O Camiño de Santiago como vía cultural e artística e os estilos que se configuraron ao seu
arredor: o Románico e o Gótico.
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DEAVALIACIÓN
ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXE
COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m 2.1.O esplendorde al-Andalus ea formación dosreinos cristiáns
- Conquista eocupaciónislámica
- Emirato ecalifato deCórdoba
- A orixe dos reinoscristiáns
- Reconquista erepoboación
2.1.Coñeceros trazos eevolución dodominiomusulmán e aorixe dos reinoscristiáns.
2.1.1. Explica oinicio e evoluciónda conquistamusulmá dapenínsula ibérica
2.1.2.Caracterizaas etapas dodominiomusulmán eresume oscambioseconómicos,sociais e culturaisde al-Andalus.
2.1.4.Comprende a
CSC
CAA
CCL
CCEC
CD
64
- As campañas deAlmanzor e a fin docalifato de Córdoba
-A presenzamusulmá enGalicia
orixe dos reinoscristiáns e sintetiza asúa evolución.2.1.4.Analiza apresenza musulmáen Galicia.2.1.5.Seleccionaunha obra de arteislámica e comentaos seus valores ecaracterísticas.
a,b,c,d,e,h,i,m 2.2.A expansióncristiá e a fin deal-Ándalus
- Taifas, pariase reinoscristiáns
- A loita contraos almorábides
- Creación daCoroa deAragón eindependenciade Portugal
- A loita contraos almohades
- Creación daCoroa deCastela econquista deAndalucía eLevante
- Cartas depoboamento,doazóns erepartimentos
- A expansióncatalanoaragonesa
- O reino nazaríde Granada
2.2.Explicar aevolución eexpansión dosreinos cristiáns
2.2.1.Identifica asunidadespolíticas que seforonconfigurando noterritorio cristiánreconquistado.2.2.2.Explica ossistemas derepoboacióncristiá e as súasconsecuencias.2.2.3.Analiza asconsecuenciasdas invasiónsmusulmás dealmorábides ealmohades.Representa unhaliña do tempodesde 711 ata1492 situandonunha ringleira osprincipaisacontecementosrelativos a al-Ándalus e noutraos relativos aosreinos cristiáns.
CSC
CAA
CCL
CD
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m 2.3.Sociedade e 2.3.Coñecer 2.3.1.Identifica e CSC
65
monarquíafeudal
- A sociedadefeudal
- A monarquíafeudal
- Da ruralizaciónaodesenvolvemento urbano ecomercial
os trazosbásicos daeconomía,sociedade epolítica da épocafeudal.
caracteriza ostrazos básicosdo feudalismopeninsular.
2.3.2.Elabora uncadro-síntesecoascaracterísticasdos grupossociais nofeudalismo.
2.3.3.Explica aorixe ecaracterísticasdo réximeseñorial e damonarquíafeudo-vasalática.
2.3.4. Compara aorganizaciónpolítica daCoroa deAragón e a deCastela aoremate da IdadeMedia.
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 2.4.A crise dosséculos XIV eXV
- A crisedemográfica e aPeste Negra
- Crise erecuperacióneconómica
- Crise política erevoltasnobiliarias
- Crise erevoltas sociais
2.4.Identificaros problemaspolíticos, sociaise demográficosde finais daIdade Media.
2.4.1.Describe ascausas da crisedemográfica doséculo XIV evalora as súasconsecuencias.
2.4.2.Sintetiza ascrises políticasdos reinoscristiáns e asguerrasorixinadas.
2.4.3.Identificaos principaisfocos de tensiónsocial edescribe as
CSC
CAA
CCL
66
súascaracterísticas.
a,b,c,d,e,h,i,m
g
p
2.5.A Galiciamedieval
- Un reino senrei
- Os señores deGalicia
- Asperegrinaciónsa Compostela
- Reactivaciónda vida urbana
- As dificultadesdo século XIV
- A revolta dosirmandiños
2.5.Sintetizaros trazosespecíficos daGalicia medieval
2.5.1.Identifica evalora aevolución políticado reino deGalicia na IdadeMedia.2.5.2.Explica evalora asconsecuenciasda existencia dosforos.2.5.3.Valora ofenómeno dasperegrinacións aCompostela.2.5.4.Buscainformación paraelaborar un brevedossier sobre arevolta irmandiña.
CSC
CAA
CCL
CD
CCEC
a,b,c,d,e,h,i,m
g
n
2.6. O Camiño deSantiago
2.6.Describir aorixe e evolución do Camiño de Santiago e as manifestacións culturais e artísticas con el vinculadas, especialmente a arte románica e gótica.
2.6.1.Valora oCamiño deSantiago comovía cultural eartística.2.6.2.Describe ascaracterísticasdos estilosRománico eGótico.2.6.3.Busca eselecciona unhaobra románica eoutra gótica paraanalizar ecomentar as súascaracterísticas ediferenzas.
CSC
CAA
CCL
CD
CCEC
67
3. A formación da monarquía hispánica e a súa expansión mundial (1474-1700)
Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
O reinado dos Reis Católicos como o tránsito da Idade Media á Idade Contemporánea e oinicio da formación do Estado moderno, coa transformación dos órganos de goberno e oreforzo da autoridade nos monarcas.
O proceso de exploración e conquista das terras descubertas en América e as súasconsecuencias.
O modelo político instaurado polos monarcas Austrias na Monarquía hispánica. Os distintos territorios que formaron parte da Monarquía hispánica nos séculos XVI e XVII. A posición internacional da Monarquía hispánica, hexemónica no século XVI e de
dificultades e guerras continuas no século XVII. O papel de Galicia na política internacional dos monarcas Austrias. O Humanismo renacentista e a Contrarreforma católica, así como os estilos artísticos da
época. O Renacemento e o Barroco.
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DEAVALIACIÓN
ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXE
COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m
p
3.1. Os ReisCatólicos
- Unión dinástica
- Pacificación dosreinos esometemento dosseñores feudais
- Dominación deGalicia
- Establecementoda Inquisición eexpulsión dosxudeus
- Reorganizaciónpolíticoadministrativa
- Ampliaciónterritorial
3.1.Analizar oreinado dos ReisCatólicos comounha etapa detransición entre aIdade Media e oAntigo Réximedestacando ostrazos herdados eos feitos quemarcan o camiñoda modernidade.
3.1.1. Define oconcepto de unióndinástica edescribe ascaracterísticas donovo tipo degobernoestablecido polosRR CC.
3.1.2.Analiza aactuación dos RR CCen relación conGalicia.
3.1.3.Analiza asconsecuencias daampliación territoriallevada a cabodurante o seureinado.
3.1.4.Valora osacontecementos de1492 e o reparto donovo mundo conPortugal.
CSC
CAA
CCL
68
- Descubrimentode América ereparto do mundo
- A políticamatrimonial e oproblemasucesorio
a,b,c,d,e,h,i,m 3.2. A Monarquíados Austrias.
- A Monarquíahispánica. Trazosxerais
- Carlos I e oImperio universal
- A Monarquíacatólica de Filipe II
- A hexemoníadinástica de FilipeIII
- Filipe IV e a loitapolo mantementoda hexemonía
- Carlos II e oproblemasucesorio
3.2.Coñecer ostrazos xerais daMonarquíahispánica.
3.2.1.Describe asbases políticas,sociais,económicas daMonarquíahispánica nosséculos XVI e XVII.3.2.2.Destaca osfeitos máissalientables dosreinados de CarlosI e Filipe II3.2.3.Caracterizaos reinado deFilipe III e Filipe IV,con especialatención áspropostas doConde-Duque.3.2.4.Analiza aperda dehexemonía e osistema deWestfalia-Pirineose o problemasucesorio á mortede Carlos II.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 3.3. Conquista eexplotación daAmérica española
- A conquista daAmérica española
- O goberno dasIndias
- A explotación
3.3.Caracterizaras fases daconquista e ostrazos daexplotación dascoloniasamericanas.
3.3.1.Elabora uneixe do tempo coasfases da conquistaamericana e osfeitos máissignificativos.3.3.2.Explica omodelo de dominioe de explotación e
CSC
CAA
CCL
69
das Indias
- A evanxelización
as críticasformuladas contraela.3.3.3.Valora ointercambioEuropa-América através da seleccióne comentariodalgún dosprodutosintercambiados.
a,b,c,d,e,h,i,m 3.4. A Galicia dosAustrias
- Organizaciónadministrativa doReino
- Galicia e aexplotación dascolonias
- Galicia e asguerras dosAustrias
- Sociedadeagraria e novoscultivos
3.4.Coñecer ostrazos e feitos máissignificativos deGalicia durante osreinados dosmonarcas da casade Habsburgo.
3.4.1.Describe aorganizaciónadministrativa doreino de Galicia.3.4.2.Analiza opapel de Galicia nocontexto xeral dasguerras daMonarquíahispánica.3.4.3.Valora aintrodución enGalicia de produtosamericanos e osseus efectos sobrea demografía e asociedade.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 3.5.Humanismo eContrarreforma
-O Humanismo
-O Renacemento
-Contrarreformacatólica
- O Barroco
3.5.Identificar ostrazos doHumanismo e daContrarreforma edos estilosartísticos doRenacemento e doBarroco.
3.5.1.Caracteriza omovemento doHumanismo e daContrarreforma nocontexto xeral dasúa época.
3.5.2.Describe ascaracterísticasdos estilos doRenacemento edo Barroco.
3.5.3.Busca eselecciona unhaobra renacentistae outra barrocapara analizar e
CSC
CAA
CCL
CD
CCEC
70
comentar as súascaracterísticas ediferenzas.
4.- España na órbita francesa: o reformismo dos primeiros Borbóns (1700-1788).
Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
Os trazos fundamentais que definen o Antigo Réxime hispano. O modelo de organización que introduce a nova dinastía borbónica na Coroa de España. O esforzo reformista iniciado polos ilustrados españois e galegos, así como as dificultades e
limitacións con que se atoparon. O impacto que a Revolución francesa de 1789 tivo sobre a sociedade e sobre a monarquía
españolas. As diferentes consecuencias que o novo modelo político centralista e uniforme tivo para os distintos
reinos, señoríos e territorios peninsulares A evolución da situación internacional da Monarquía borbónica española durante o século XVIII. A situación de Galicia durante o século XVIII e os feitos máis destacables relacionados cos
acontecementos da nova dinastía.
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DEAVALIACIÓN
ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXE
COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m 4.1. O Antigo Réxime
-Sistema económicopredominantementeagrario
-Réxime demográficoantigo
-Sociedade estamental
4.1.Describiros trazos xeraisdo AntigoRéxime.
4.1.1. Valora apersistencia dunsistemaeconómicopredominantemente agrario.
4.1.2.Caracteriza oAntigo Réximedesde o punto de
CSC
CAA
CCL
71
-Analfabetismo erelixiosidade
-Persistencia do réximeseñorial
-Monarquía absoluta esoberanía real
vista demográfico esocial.
4.1.3.Identifica os trazosda persistencia doréxime señorial.
a,b,c,d,e,h,i,m 4.2.Os Borbóns e aCoroa de España noséculo XVIII
- Filipe V e ocentralismo borbónico
- Fernando VI e opacifismo
- Carlos III e oreformismo Ilustrado
- Carlos IV e o impactoda Revoluciónfrancesa
4.2.Analizaros cambiosno modelo deorganizaciónpolítica queintroduce anova dinastíae os feitosmáisdestacadosdo reinadodos primeirosmonarcasBorbón enEspaña.
4.2.1.Analiza ocambio dinástico eas dificultades noinicio da novadinastía.
4.2.2.Describe asreformas do novoEstado borbónico.
4.2.3. Destaca osfeitos máissalientables dosreinados de Filipe Ve Fernando VI.
4.2.4.Caracteriza oreinado de CarlosIII, con especialatención áspropostas dasreformas ilustradase as dificultadespara levalas a cabo.
4.2.5.Analiza oreinado de CarlosIV no contexto dossucesos iniciadoscoa Revolución de1789.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m
p
4.3.A Galiciaborbónica
- As realizacións dosBorbóns en Galicia
- Galicia e as guerrasdos Borbóns
- Fidalgos ecomerciantes
4.3.Coñeceras principaisrealizaciónsdos Borbónsen Galicia evalorar o labordos ilustradosgalegos e dasinstituciónsmáisdestacadas.
4.3.1.Identifica edescribe asprincipaisrealizacións dosprimeiros Borbónsen Galicia.
4.3.2.Comenta opapel de fidalgos ecomerciantes como
CSC
CAA
CCL
72
- A Ilustración enGalicia
grupos máis activosda sociedadegalega do séculoXVIII.
4.3.3.Identifica osprincipais ilustradosgalegos e as súaspropostas e valoraas realizacións dasprincipaisinstituciónsilustradas galegas.
5. A crise do Antigo Réxime (1788-1833): Liberalismo fronte a Absolutismo
Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
A natureza do cambio histórico que experimenta a sociedade e o Estado nesteperíodo.
A situación española deses momentos en relación coa situación internacional: oImperio de Napoleón e a Europa dos Congresos.
Os factores que contribúen á especificidade da revolución liberal española. As distintas ideoloxías políticas a comezos de XIX: absolutistas, liberais e
reformistas (jovellanistas, afrancesados). A transcendencia política e económica da independencia das colonias españolas
de América. As ideoloxías políticas dominantes e as minoritarias do século XIX en España. As características do Estado liberal moderado en comparación con outros modelos
de réxime representativo (progresista e democrático).
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DEAVALIACIÓN
ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXE
COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m 5.1. Crise doAntigo Réxime erevolución liberal
- Liberalismo:
5.1.Identificar osprincipios einstitucións dosistema liberal,coñecer o
5.1.1. Define osprincipios einstituciónscaracterísticos do
CSC
CAA
CCL
73
principios einstitucións
- A crise damonarquía e ainvasiónnapoleónica
- As Cortes deCádiz e aConstitución de1812
- A restauraciónde Fernando VII.1814-1833
- Independenciada Américaespañola
- Carlismo frontea liberalismo
proceso darevolución liberalno contexto daguerra contra osfranceses e asdificultades paraa súa instalacióndefinitiva.Coñecer ostrazos doproceso deindependenciadas coloniasamericanas.
liberalismo.
5.1.2.Valora a crise damonarquía españolano contexto dasguerrasnapoleónicas.
5.1.3.Identifica ostrazos e fases daguerra deindependencia e asúa incidencia enGalicia.
5.1.4.Coñece e valorao labor das Cortesde Cádiz.
5.1.5.Sintetiza asfases políticas doreinado de FernandoVII e valora oenfrontamento entreabsolutismo eliberalismo.
5.1.6.Coñece ostrazos e identifica asfases do proceso deindependencia dascolonias americanas.
a,b,c,d,e,h,i,m 5.2. Aconstrución doEstado liberal
- Liberalismodoutrinario:moderados eprogresistas
- O réxime doEstatuto Real e otriunfo liberal.1833-1836
- O réximeprogresista de1837. 1836-1843
- O réximemoderado de1845. 1843-1868
5.2.Diferenciar ascorrentes doliberalismo eidentificalas nasúa aplicaciónconcreta nasdiferentes etapasdo reinado deSabela II.
5.2.1.Describe ostrazos do réximedo Estatuto Reale osacontecementosmáis destacadosdo período.
5.2.2.Sintetiza asfases políticas doreinado deSabela II e valorao enfrontamentoentre asdiferentescorrentesliberais, así comoas dificultadesprovocadas poloscarlistas..
5.2.3.Valora asreformas
CSC
CAA
CCL
74
económicas epolíticas liberaisen relación conGalicia.
a,b,c,d,e,h,i,m 5.3.O SexenioDemocrático.1868-1874
- Liberalismodemocrático:demócratas erepublicanos
- A Revolución de1868
- A Monarquíademocrática deAmadeo I. 1871-1873
- A PrimeiraRepública. 1873-1874
- Orepublicanismo enGalicia durante oSexenio
5.3.Coñecer asideoloxías políticasprotagonistas deSexenio e a súaactividade nasdiferentes fases daetapa.
5.3.1.Diferencia asideoloxíaspolíticas doSexenio e as súasrealizacións máisdestacadas.
5.3.2.Describe evalora osacontecementosde 1868 e as súasconsecuencias.
5.3.3.Valora aactividade dosrepublicanosgalegos durante oSexenio.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 5.4.O modelo deEstado naEspaña liberal
5.4.Recoñecer esintetizar ascaracterísticas domodelo de Estadona España liberal.
5.4.1.Describe ostrazos do modelode Estado liberalen España.
5.4.2. Nomea osprincipais partidospolíticos doperíodo eidentifica a súaideoloxía.
5.4.3.Elabora uneixe cronolóxicoentre 1808 e1874 no que sitúaos feitos máissignificativos.
CSC
CAA
CCL
CCEC
CD
CMCCT
75
6. A conflitiva construción do Estado liberal (1833-1874).
Presentación
Nesta unidade temática trabállase:
Os cambios no modelo demográfico que se producen na sociedade española doséculo XIX e comezos do XX, así como as causas e destinos da emigración.
As consecuencias da revolución agraria liberal e das desamortizacións para osdistintos sectores afectados.
As características e factores dos inicios da industrialización en España. Os factores que interveñen nos desequilibrios territoriais do século XIX. As ideoloxías de maior transcendencia no movemento obreiro e as principais
organizacións. As causas que levan á conflitividade social tanto no campo como nas cidades. A orixe e características da reivindicación feminina.
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DEAVALIACIÓN
ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXE
COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m 6.1.Modernizacióndemográfica eemigración
- Permanencia ecambios nomodelodemográfico
- A emigración aAmérica
6.1.Identificaros trazos dosmodelosdemográficos edos movementosmigratorios doséculo XIX ecomezos do XX.
6.1.1. Caracterizaos trazos domodelodemográfico antigoe os cambiosorixinados nomesmo ao longodo século XIX.
6.1.2.Identifica ascausas e asconsecuencias dosmovementosmigratorios.6.1.3.Valora aincidencia daemigración en Galicia.
CSC
CAA
CCL
CCEC
a,b,c,d,e,h,i,m6.2. As 6.2.Coñecer e 6.2.1.Identifica eCSC
76
transformaciónsagrarias
- As desamortizacións
- Desigual evoluciónda agricultura
- A conflitividadeagraria
valorar aspropostas erealizacións dosgobernos liberaisrelacionadas coastransformaciónsagrarias.
comenta osobxectivos básicosda reforma agrarialiberal, destacandoas actuaciónsrelacionadas coadesamortización.6.2.2.Recoñece ecaracteriza adesigual evoluciónda agricultura naEspaña liberal.6.2.3.Caracteriza evalora aespecificidade dadesamortizaciónen Galicia.
CAA
CCL
CCEC
a,b,c,d,e,h,i,l,m 6.3.Atraso edesenvolvementoindustrial
- O desenvolvementocapitalista da Españaliberal
- A reforma agrarialiberal e asdesamortizacións
- Desigual evoluciónda agricultura enEspaña
- A diversidaderexional na industria
- O ferrocarril e aformación do mercadointerior
- A renovación dasestradas e dos portos.Correos e
telecomunicacións
6.3.Caracterizaros sectores máisdestacados dosinicios daindustrialización daEspaña liberal.
6.3.1.Identifica edescribe ossectores máisdestacados dasprincipais zonasindustrializadas.6.3.2.Valora asignificación doferrocarril naformación domercado interior.6.3.3. Caracterizaa evolución dossectoresartesanais deGalicia e o papelda industriaconserveira comoindustria dearrastre.6.3.4. Compara odesenvolvendoindustrial españolco dos países máisavanzados deEuropa.6.3.5. Relaciona as
CSC
CAA
CCL
CCEC
CMCCT
77
dificultades dotransporte e ocomercio interiorcoscondicionamentosxeográficos.
a,b,c,d,e,h,i,m 6.4.Nova sociedadede clases e dominioburgués
- Os grupostradicionais
- Os novos grupos
6.4.Comprender e valorar os novoscriterios deorganización sociale o papeldesempeñadopolos diferentesgrupos.
6.4.1.Identifica evalora os cambiosmáis significativosque afectaron aosgrupostradicionais: anobreza e o clero.
6.4.2.Caracteriza ecompara asituación docampesiñadoandaluz e galego.
6.4.3.Valora opapel quedesempeñou aburguesía noproceso decambioeconómico, sociale cultural.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 6.5.Conflitividadesocial e movementoobreiro
- As condicións devida da clasetraballadora
- A reacción contraas máquinas: oludismo
- A protestaorganizada: a folga
- Sociedades deresistencia esindicatos de oficios
- As novasideoloxías obreiras
6.5.Coñecer asideoloxías de maiorinfluencia nomovemento obreiroe as principaisorganizacións, asícomo as causas emanifestacións daconflitividades rurale urbana.
6.5.1. Identifica ostrazos doanarquismo e dosocialismomarxista e asprincipaisinstituciónsxurdidas enEspaña baixoestas influencias.
6.5.2.Analiza ecomenta asituación doproletariado nosinicios daindustrialización.
6.5.3.Caracteriza aorixe e principais
CSC
CAA
CCL
78
- Sindicatos epartidos obreiros
- A conflitividadeurbana: os motínsde consumos
- A respostapatronal e doEstado
manifestacións daconflitividadeagraria e urbana,destacando asituación docampesiñadogalego.
6.5.4.Explica aactitude dasautoridades e dapatronal ante asmanifestaciónsobreiras.
a,b,c,d,e,h,i,m 6.6. Areivindicaciónfeminina
6.6.Recoñecera consideraciónsocial, xurídica epolítica da mullerna España liberal.
6.6.1.Sintetiza acondición femininaen todos osámbitos da Españadecimonónica.6.6.2.Describe asituación da mullertraballadora.6.6.3.Valora osinicios daincorporación damuller ao traballoextradoméstico.
CSC
CAA
CCL
7. A Restauración Borbónica: implantación e afianzamento dun novo sistema político (1874-1902).
Nesta unidade temática trabállase:
O sistema político da Restauración, o seu funcionamento e a súa evolución. As causas que levaron á crise do sistema. As causas que levaron á Ditadura e a fin do sistema constitucional e liberal. As características da ditadura de Primo de Rivera e as súas similitudes e
diferenzas co fascismo italiano. As críticas que os rexeneracionistas facían ao sistema político da Restauración e
as propostas de reforma política, social, económica e cultural. A diversidade rexional e a súa evolución cara ao nacionalismo.
79
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DEAVALIACIÓN
ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXE
COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m
g
p
7.1. O Réximeda Restauraciónborbónica
- O reinado deAfonso XII.1875-1885
- A rexencia deMaría Cristinade Habsburgo.1885-1902
- A Galicia doscaciques
7.1. Caracterizaro sistema político daRestauración e oseu funcionamento.
7.1.1. Identifica osprincipios dosistema canovistae a súa aplicaciónno sistema daquenda.
7.1.2.Describe osistema caciquil, conespecial referencia aGalicia.
7.1.3.Sintetiza osprincipaisacontecementos doreinado de AfonsoXII.
7.1.4. Representa unhaliña do tempo desde1874 ata 1902 e sitúanela os principaisacontecementoshistóricos.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
CD
a,b,c,d,e,h,i,m 7.2.O reinadode Afonso XIII ea crise dosistema daRestauración.1902-1931
- Os inicios doreinado e aspropostas dereforma. 1902-1916
- A quebra dosistema daRestauración.1917-1923
- A ditadura dePrimo deRivera. 1923-1930
7.2.Analizar ascausas da quebra dosistema político daRestauración.
7.2.1.Valora osacontecementosdo 98 e as súasconsecuencias,destacando opapel dosrexeneracionistas.
7.2.2.Coñece eanaliza as causase acontecementosmáis destacadosque provocaron acrise do sistemada Restauración.
7.2.3.Analiza asforzas deoposición aosistema,destacando aposición de
CSC
CAA
CCL
80
- A fin damonarquía.1930-1931
republicanos enacionalistas daperiferia.
7.2.4.Analiza ascircunstanciasque puxeron fin áditadura e osintentos deproclamar arepública.
a,b,c,d,e,h,i,m 7.3.Nación enacionalismos enEspaña
- O nacionalismoespañol
- Rexionalismos enacionalismosperiféricos
- O catalanismo
- O nacionalismovasco
- O galeguismo
7.3.Comprendera orixe edesenvolvementodos movementos dereivindicaciónnacionalista.
7.3.1.Define osdiferentesconceptos denación e identificaos trazosdefinidores danación españolapara osconservadores eos demócratas.
7.3.2.Describe astendenciaspolíticas máisdestacadas e osprocesos deformación dosnacionalismosperiféricos enEspaña,destacando o casode Galicia.
7.3.3.Representaunha liña do tempodesde 1875 ata1931 e sitúa nelaos acontecementosmáis significativos.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
81
8. . A II República. A Guerra Civil nun contexto de crise internacional (1931-1939).
Nesta unidade temática trabállase:
As causas que levaron á proclamación da Segunda República. As características principais do réxime republicano, así como os distintos partidos
políticos que foron protagonistas do período republicano. Os conflitos que se desenvolveron na España republicana e os grupos sociais
afectados. As causas do fracaso da experiencia republicana e o seu desenlace nunha
Guerra Civil. A evolución das operacións militares e o avance das frontes de guerra, así como
os condicionamentos do seu desenlace O diferente desenvolvemento político e social na España republicana e na
España nacional. A axuda estranxeira recibida en ambos bandos durante a Guerra. O significado deste conflito para a evolución de España, así como as súas
consecuencias.
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DEAVALIACIÓN
ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXE
COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m 8.1. A SegundaRepública
- A proclamación daRepública
- As forzas sociais epolíticas na República
- O Bienio Reformista.Abril 1931-novembro1933
- O Bienio deDereitas. Novembro1933-febreiro 1936
- A Fronte Popular.Febreiro-xullo 1936
- A idade de prata dacultura española. Daxeración do 98 á do36
8.1.Explicar ecomprender aSegundaRepública comosolucióndemocrática aoafundimento dosistema daRestauración ediferenciar ossucesivosgobernos e assúas actuacións edificultades.
8.1.1. Explica ocontexto deproclamaciónda SegundaRepública, asprimeirasmedidastomadas polonovo goberno eas dificultadesque xurdiron.
8.1.2.Identifica asforzas de apoio ede oposición áRepública e valoraa significación dasreformasintroducidas polanova Constitución.
8.1.3.Sintetiza asactuacións edificultades doBienio Reformista,do Radical-Cedistae da FrontePopular.
8.1.4.Valora a Idadede Prata da culturae amplíainformación através da consultada rede sobrealgún aspecto
CSC
CAA
CCL
CCEC
82
9. A ditadura franquista (1939-1975)
Nesta unidade temática trabállase:
Os trazos ideolóxicos do franquismo e a procedencia da súa fundamentación ideolóxica. A evolución económica e social da ditadura franquista. A dualidade cultural existente na España franquista O labor da oposición á ditadura.
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DEAVALIACIÓN
ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXE
COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m 9.1. Bases e apoiosda ditadurafranquista
-Leis Fundamentais
- Franco, caudillo deEspaña
- Un reino sen rei
- O MovementoNacional
- Unidade da patriae centralismo
-Nacionalcatolicismo
- Sindicalismo
9.1.Caracterizar a ideoloxía, osapoios e as basesdo réximefranquista.
9.1.1. Describe asbases e os apoiosdo franquismo.
9.1.2. Analiza osprincipios do MovementoNacional comofundamentaciónideolóxica da ditadura.
9.1.3.Describe ostrazos da democraciaorgánica.
CSC
CAA
CCL
83
vertical
- Limitación dosdereitos individuais
- Subordinación damuller
- A democraciaorgánica
a,b,c,d,e,h,i,m 9.2.Unha longaposguerra. 1939-1959
- Da amizade cosfascismos aoillamento exterioraorecoñecementointernacional
- Da autarquíaeconómica aosinicios daliberalización
- A represión dosvencidos
9.2.Analizar aetapa da posguerrano contexto interiore internacional.
9.2.1.Sintetiza aposición de Españadurante a SegundaGuerra Mundial e assúas consecuencias.9.2.2.Analiza asdificultadeseconómicas daposguerra.9.2.3.Explica asituación daoposición políticadurante a posguerra,tanto no interiorcoma no exterior deEspaña.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m 9.3.Desenvolvemento económico einmobilismopolítico. 1959-1973
- Os Planoseconómicos
- Cambios sociaise forzas deoposición
- As relacións coexterior
9.3.Valorar odesenvolvementoeconómico dosanos 60 encontraste coinmobilismopolítico.
9.3.1.Analiza evalora o Plano deEstabilización e assúasconsecuencias.9.3.2.Comenta oscambios sociaisconsecuencia dodesenvolvementoeconómico.9.3.3.Coñece eanaliza a evolucióndas forzas deoposición aofranquismo.9.3.4.Identifica asactuacións máisdestacadas do
CSC
CAA
CCL
CMCCT
84
período desde opunto de vista dasrelacións coexterior.
a,b,c,d,e,h,i,m
g
9.4.A agonía dofranquismo. 1973-1975
- Crise económicae política
- O incrementodas forzas deoposición
- Os problemasexteriores: aMarcha Verde
- Enfermidade emorte de Franco
9.4.Comprender as dificultades dofranquismoprovocadas polacrise económica, aoposición política eos problemasexteriores.
9.4.1.Comprendeas múltiplesdificultades dofranquismo nosseus últimos anos eidentifica as máisdestacadas.9.4.2.Analiza asdiferentes posiciónspolíticas ante amorte de Franco.9.4.3. Representaunha liña do tempodesde 1939 ata1975, e sitúa nelaos principaisacontecementoshistóricos.
CSC
CAA
CCL
CD
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m
g
n
p
9.5.A culturaespañola duranteo franquismo
9.5. Coñecer aevolución dacultura española,dentro e fóra deEspaña durante aditadura franquista.
9.5.1.Caracteriza acultura españoladurante ofranquismo,diferenciando asmanifestaciónsdentro e fóra dosistema.9.5.2. Describe adiversidade culturaldo período,distinguindo assúasmanifestacións.9.5.3. Procurainformación deinterese e elaboraunha breveexposición sobre acultura do exiliodurante ofranquismo.
CSC
CAA
CCL
85
10. Normalización democrática de España e integración en Europa (desde 1975).
Nesta unidade temática trabállase:
O proceso de transición á democracia. A España das autonomías. A pluralidade e diversidade de realidades históricas que conforman a España
actual. Os desequilibrios territoriais e os diferentes graos de desenvolvemento
existentes no Estado español. As actuacións dos sucesivos gobernos democráticos. A Galicia autonómica.
OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DEAVALIACIÓN
ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXE
COMP. CLAVE
a,b,c,d,e,h,i,m 10.1. A transicióndemocrática. 1975-1977
- Proclamación ecoroación do rei XoánCarlos I
- O primeiro gobernoda Monarquía
- Adolfo Suárez e oinicio das reformas
10.1.Valorar oproceso de transicióndesde a ditadura ádemocracia.
10.1.1.Coñece evalora o proceso datransicióndemocrática.10.1.2. Explica asalternativaspolíticas que sepropuñan tras amorte de Franco, equen defendía cadaunha.
10.1.3.Analiza asmedidas adoptadaspolos primeirosgobernos damonarquía.10.1.4.Valora o inicio
das reformas a partir donomeamento de AdolfoSuárez comopresidente de Goberno.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 10.2.A Constitución de1978
10.2.Coñecer evalorar os trazosbásicos da actual
10.2.1. Explica oproceso de
CSC
CAA
86
- Trazos xerais
- Dereitos e deberes
- Os poderes doEstado
Constitución. elaboración daConstitución de1978.10.2.2. Analiza osprincipios reitoresda Constitución de1978.10.2.3.Diferencia edescribe ospoderes do Estadosegundo aConstitución.
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 10.3.Os gobernos deUCD.
- Os gobernos deAdolfo Suárez. 1977-1981
- O goberno deLeopoldo CalvoSotelo. 1981-1982
10.3.Analizar aactuación dosgobernos de AdolfoSuárez e LeopoldoCalvo Sotelo.
10.3.1.Describe asprincipaisactuacións políticase económicas dosgobernos da UCD.10.3.2. Identifica asdificultades dosgobernos da UCD ea perda daseleccións.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m
p
10.4.A creación doEstado dasAutonomías
10.4.Comprendero proceso deformación do Estadodas Autonomías, assúas dificultades eos diferentes ritmosde consecución daautonomía.
10.4.1. Define oEstado dasAutonomías dentrodun Estado deDereito.10.4.2. Analiza ecomenta a novaorganización doEstado e os iniciosda formación dasactuaisComunidadesAutónomas.
CSC
CAA
CCL
a,b,c,d,e,h,i,m 10.5.Os gobernossocialistas deFelipe González.
- Integración deEspaña na políticainternacional
10.5.Coñecer asreformas máissignificativas dosgobernos socialistase valorar aconsolidación doestado do benestar.
10.5.1.Valora asignificación doascenso dosocialismo aopoder.10.5.2.Sintetiza asreformas máis
CSC
CAA
CCL
CMCCT
87
- O Estado dobenestar
- Axuste ereactivacióneconómica
- O cambiosociocultural
- Escándalos edesprestixiosocialista
significativas dosseus gobernos.10.5.3.Valora oproceso deincorporación deEspaña á Europacomunitaria.
a,b,c,d,e,h,i,m 10.6.Os gobernosconservadores deJosé María Aznar
- Crecemento,privatización emoeda única
- Reformas doprogramaconservador
- A guerra de Iraq eo terrorismo decarácter xihadista
10.6.Describir asprincipais actuaciónsdos gobernos doPartido Popular
10.6.1.Identifica asreformas máisdestacadas doprogramaconservador.10.6.2.Analiza oimpacto doterrorismoxihadista e as súasconsecuencias napolítica nacional.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m 10.7.Os gobernossocialistas de JoséLuis RodríguezZapatero
- Reformas doprograma socialista
- Da bonanza á crise
- Cambios sociais
- A tregua de ETA enovos movementossociais
10.7.Analizar asreformas doprograma socialista.
10.7.1.Destaca asreformas sociaismáis significativasdos gobernos deJ.L.RodríguezZapatero.10.7.2.Valora oimpacto da criseeconómicamundial de 2008.10.7.3.Caracterizaa sociedadeespañola nosinicios do séculoXXI.
CSC
CAA
CCL
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m 10.8.Os gobernosconservadores deMariano Rajoy
10.8.Enunciar evalorar a actuacióndos gobernos
10.8.1.Describe asactuacións máisdestacadas do
CSC
CAA
88
- Medidas contra acrise
- Os problemas decorrupción
- Novas forzaspolíticas
- Relevo na xefaturado Estado
- O novo mapapolítico
conservadores doPartido Popular.
novo Goberno doPartido Popular.10.8.2.Valora osproblemas doGoberno e onacemento denovas forzaspolíticas.10.8.3. Elabora uneixe do tempo noque sitúa osdiferentesmandatos dospresidentes deGoberno e osfeitos máissignificativos dassúas actuacións.
CCL
CMCCT
a,b,c,d,e,h,i,m
g
p
10.9.A Galiciaautonómica.
- Os gobernosautonómicos
- Unha poboaciónestancada
- Desequilibradodesenvolvementoeconómico
10.9.Coñecer aevolución dosgobernosautonómicos e dassúas principaisactuacións.
10.9.1.Sintetiza asfases do procesopreautonómico eas súascaracterísticas.10.9.2.Identifica osdiferentesgobernosautonómicos e ospresidentes daXunta de Galicia evalora as súasactuacións.10.9.3.Caracterizaa sociedadegalega actualdesde o punto devista demográficoe socio-económico. 10.9.4. Elabora uneixe do tempo noque sitúa osdiferentesmandatos dospresidentes
CSC
CAA
CCL
CMCCT
CD
89
autonómicos e osfeitos máissignificativos dassúas actuacións.
9.2. TEMPORALIZACIÓN. HISTORIA DE ESPAÑA 2º BACHARELATO1ª AVALIACIÓN
Tema 1. A península ibérica desde os primeiros humanos ata a desaparición da monarquía visigoda (711).
Tema 2. A Idade Media: tres culturas e un mapa político en constante cambio (711-1474). Tema 3. A formación da monarquía hispánica e a súa expansión mundial (1474-1700). Tema 4. España na órbita francesa: o reformismo dos primeiros Borbóns (1700-1788).
2ª AVALIACIÓN
Tema 5. A crise do Antigo Réxime (1788-1833): Liberalismo fronte a Absolutismo. Tema 6. A conflitiva construción do Estado liberal (1833-1874). Tema 7. A Restauración Borbónica: implantación e afianzamento dun novo sistema
político (1874-1902).
3ª AVALIACIÓN
Tema 8. A II República. A Guerra Civil nun contexto de crise internacional (1931-1939). Tema 9. A ditadura franquista (1939-1975). Tema 10. Normalización democrática de España e integración en Europa (desde 1975).
10. XEOGRAFÍA DE ESPAÑA 2º BACHARELATO
10.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS,
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS,
DESENVOLTOS NO CURSO DE XEOGRAFÍA DE ESPAÑA 2º
BACHARELATO
A Xeografía exposta neste curso ten como obxectivo fundamental acomprensión do territorio, produto da interrelación de múltiples factores, e,ademais, que o alumnado poida explicar a realidade xeográfica española, conespecial atención ao territorio galego, como referente e identidade próxima.Grazas a este coñecemento adquirido, a xeografía pode transmitir a idea deresponsabilidade dentro da sociedade, posto que o ser humano é o principalaxente de transformación do medio natural: desta maneira, a materia deXeografía participa moi profundamente na formación en valores no eido dos
90
principios do desenvolvemento sustentable e o medio, como recurso escaso enon renovable.Deste xeito, intentarase dar unha interpretación global e iterrrelacionada de cada fenómenoxeográfico, e ofrecer os mecanismos que sirvan para dar respostas e explicacións aosproblemas do territorio español, así como coñecer, ademais, as interdependencias quevinculan a xeografía de España co resto do mundo, en especial coa Unión Europea.
A materia é rica en achegas ao desenvolvemento competencial. Acompetencia clave matemática e, moi especialmente, as competencias básicasen ciencia e tecnoloxía están moi presentes, xa que en xeografía se requireabordar aprendizaxes de feitos e procedementos propios das ciencias da terraou da estatística. Do mesmo xeito, a competencias sociais e cívicas reciben untratamento moi específco relacionado cos contidos propios da xeografíacomo o desenvolvemento sustentable, que ademais é un elemento transversalao longo da etapa. Pola súa banda, as competencias lingüística e dixital(fronte á realidade ineludible da universalización da cartografía dixital e otratamento cotiá das imaxes satélite), e a de aprender a aprender estánpresentes de maneira constante na súa vertente máis instrumental e debenimpregnar todo o que sexa posible o desenvolvemento curricular da materia.A competencia clave de sentido de iniciativa e espírito emprendedor debeestar moi presente nas vertentes máis actitudinais da competencia (saber ser)e na de coñecemento procedemental.
Os contidos específicos da materia Xeografía a partir dos que poderemos acadar osobxectivos do bacharelato refírense ao espazo, as paisaxes e as actividades que sedesenvolven sobre o territorio, e analiza a relación entre a natureza e a sociedade, así comoas súas consecuencias
A distribución de contidos que se expón pretende afianzar os coñecementos sobre xeografíaadquiridos na ESO e, por outra banda, afondar no coñecemento da ciencia xeográfica paraproporcionar as conexións con opcións posteriores.
Bloque 1. A xeografía e o estudo do espazo xeográfico. Bloque 2. O relevo español, a súa diversidade xeomorfolóxica Bloque 3. A diversidade climática e a vexetación Bloque 4. A hidrografía Bloque 5. As paisaxes naturais e as relacións entre natureza e sociedade Bloque 6. A poboación española Bloque 7. O espazo rural e as actividades do sector primario Bloque 8. As fontes de enerxía e o espazo industrial Bloque 9. O sector servizos Bloque 10. O espazo urbano Bloque 11. Formas de organización territorial Bloque 12. España en Europa e no mundo
A continuación presentamos a relación entre contidos, criterio de avaliación, estándares de
aprendizaxe e competencias clave.
91
10.2. TEMPORALIZACIÓN. XEOGRAFÍA DE ESPAÑA 2º BACHARELATO1ªAvaliación
Bloque 1. A xeografía e o estudo do espazo xeográfico. Bloque 2. O relevo español, a súa diversidade xeomorfolóxica Bloque 3. A diversidade climática e a vexetación Bloque 4. A hidrografía
2ª Avaliación
Bloque 5. As paisaxes naturais e as relacións entre natureza e sociedade Bloque 6. A poboación española Bloque 7. O espazo rural e as actividades do sector primario Bloque 8. As fontes de enerxía e o espazo industrial
3ª Avaliación
Bloque 9. O sector servizos Bloque 10. O espazo urbano Bloque 11. Formas de organización territorial Bloque 12. España en Europa e no mundo
11. HISTORIA DA ARTE 2º BACHARELATO
11.1. CONTIDOS EN RELACIÓN A OBXECTIVOS,
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS,
DESENVOLTOS NO CURSO DE Hª DA ARTE DE 2º
BACHARELATO
A Historia da arte ten por obxecto de estudo a obra de arte como produto resultante daintelixencia, a creatividade e a actuación humanas, que se manifestaron de forma diferentenas diversas sociedades e culturas ao longo do tempo. O estudo da Historia da arte debeachegar ao estudante os coñecementos necesarios para a análise, interpretación e valoraciónda arte a través da linguaxe das formas e do pensamento visual. Proponse unha selección
Xeografía. 2º de bacharelato.
Obxectivos
Contidos Criterios deavaliación
Estándares deaprendizaxe
Competencias clave
Bloque 1. A xeografía e o estudo do espazoxeográfico
d e g i l
B1.1. Conceptode xeografía.Métodos e fer-ramentas propi-as da discipli-na.
B1.1. Recoñe-cer a peculiari-dade do coñe-cemento xeo-gráfico utilizan-do as súas fe-rramentas deanálise e osseus procede-mentos.
XHB1.1.1. Des-cribe a finalida-de do estudoda xeografía, eas principaisferramentas deanálise e osseus procede-mentos.
CMCCT CAA CCL CD
d e l
B1.2. Carac-terísticas do es-pazo xeográfi-co. Conceptode paisaxecomo resultadoda interacciónentre factoresnaturais e cul-turais. Desen-volvementosustentable.
B1.2. Identificaro espazo xeo-gráfico como talnas súas diver-sas ocupa-cións, enten-déndoo comocentro de rela-cións humanase sociais.
XHB1.2.1.Identifica aspaisaxes xeo-gráficas.
CMCCT CAA CCL
XHB1.2.2. Enu-mera e descri-be as carac-terísticas daspaisaxes xeo-gráficas.
CMCCT CAA
d g i l
B1.3. Repre-sentación gráfi-ca do espazoxeográfico adistintas esca-las.
B1.3. Distinguire analizar os ti-pos de planos emapas con dife-rentes escalas,identificándooscomo ferramen-tas de repre-sentación doespazo xeo-gráfico
XHB1.3.1. Utili-za adecuada-mente as ferra-mentas carac-terísticas daciencia xeo-gráfica.
CMCCT CAA CD
d g i l
B1.4. Planos emapas: com-poñentes eanálise. Omapa topográfi-co nacional aescala1:50.000.
B1.4. Analizar ecomentar omapa topográfi-co nacional E:1/50.000.
XHB1.4.1. Ex-trae informa-ción do mapatopográfico me-diante os pro-cedementos detraballo doxeógrafo.
CMCCT CAA CD
XHB1.4.2. Ex-trae a informa-ción de mapase planos de di-ferentes esca-las.
CMCCT CD
92
equilibrada que permita unha aproximación xeral ao desenvolvo da arte occidental, desde onacemento do clasicismo na Antigüidade grecorromana ata a arte contemporánea.
A Historia da arte a través das súas manifestacións concretas ha de ter en conta, polo menos,un dobre referente: por unha banda, o contexto histórico e cultural en que se produce a obra;e por outro, as características específicas da mesma. A complexidade dos factores queinterveñen na creación da obra de arte e a especificidade de cada un das linguaxes artísticasesixen utilizar un método de análise que integre distintas perspectivas, entre as que podensinalarse, polo menos, a formal, a sociolóxica e a iconológica. Ademais, consolida nosalumnos e alumnas certos valores e actitudes fundamentais, como a capacidade de goce antea contemplación da arte, o respecto pola creación artística, aínda que non exento de espíritocrítico, e de forma moi especial a valoración do patrimonio artístico e a responsabilidade dasúa conservación, pois se trata dun legado que ha de transmitirse ás xeracións futuras.
A obra de arte, xunto con outras fontes de coñecemento histórico, constitúeun valioso testemuño para coñecer a mentalidade, a cultura e a evolución dassociedades: é, daquela, imprescindible estudala no seu contexto histórico,social e cultural, incidindo á vez no feito de que as obras artísticas podenperdurar a través do tempo con usos e funcións sociais diferentes en cadaépoca. Tampouco hai que esquecer que na sociedade actual, altamentetecnificada, o ámbito das artes plásticas tradicionais se viu agrandado coaachega doutras manifestacións procedentes das novas tecnoloxías e dosmedios de comunicación visual, de maneira que o universo da imaxe formaparte da nosa realidade cotiá. Proponse unha selección que permita unha aproximación xeral aodesenvolvemento da arte occidental, desde o nacemento do clasicismo naantigüidade grecorromana ata a arte contemporánea. Neste sentido, resultapreferible centrar o estudo nas características esenciais dos períodos, estilosou correntes máis significativos da arte occidental, así como na súa evolución,a través da análise dun número limitado de obras representativas ounomeadamente salientables, aínda que iso obrigue a renunciar de antemán acertos/as artistas e obras de interese indiscutible.
Bloque 1. Raíces da arte europea: o legado da arte clásicaBloque 2. Nacemento da tradición artística occidental: a arte medievalBloque 3. Desenvolvemento e evolución da arte europea no mundo modernoBloque 4. O século XIX: a arte dun mundo en transformaciónBloque 5. A ruptura da tradición: a arte na primeira mitade do século XXBloque 6. A universalización da arte desde a segunda metade do século XXBloque 7. O vocabulario artístico.
Criterios de avaliación
Estándares de aprendizaxe
Competencias clave
BLOQUE 1 Raíces daarte europea
B1.1. Recoñecer e explicar as concepcións estéticas e as características esenciais da arte grega, en relación co seu contexto histórico e cultural.
HAB1.1.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución notempo a partir de fontes históricas ou historiográficas.
CCECCCLCAA
HAB1.1.2. Define o concepto de orde arquitectónica e compara as tres ordes da arquitectura grega.
CCECCCLCAA
HAB1.1.3. Describe os tipos de templo grego, con referencia ás características arquitectónicas e a decoración escultórica.
CCECCCL
HAB1.1.4. Describe as características do teatro grego e a función das súas partes.
CCECCCL
HAB1.1.5. Explica a evolución da figura humana masculina na escultura grega apartir do "Kouros" de Anavysos, o "Doríforo" (Policleto) e o "Apoxiomenos" (Lisipo).
CCECCCLCAA
B1.2. Explicar a función social da arte grega, especificando o papel desempeñado polos/as clientes e artistas, e as relacións entre eles.
HAB1.2.1. Especifica quen eran os/as principais clientes da arte grega, e a consideración social da arte e dos/das artistas.
CCECCCLCSC
B1.3. Clasificar, analizar e comentar obras significativas da arte grega, aplicando un método que abranga diferentes enfoques (técnico, formal, semántico, cultural, sociolóxico e histórico).
HAB1.3.1. Identifica, analiza e comenta as seguintes obras arquitectónicas gregas: Partenón, Tribuna das Cariátides do Erecteion, templo de Atenea Niké e teatro de Epidauro.
CCECCCLCAA
HAB1.3.2. Identifica, analiza e comenta as seguintes esculturas gregas: Kouros de Anavysos, Auriga de Delfos, Discóbolo (Mirón), Doríforo (Policleto), unha metopa do Partenón (Fidias), Hermes conDioniso neno (Praxíteles), Apoxiomenos (Lisipo), Vitoriade Samotracia, Venus de Miloe friso do altar de Zeus en Pérgamo (detalle de Atenea e Gea).
CCECCCLCAA
B1.4. Recoñecer e explicar as concepcións estéticas e as características esenciais da arte romana, en relación co seu contexto histórico e cultural.
HAB1.4.1. Explica as características esenciais da arte romana e a súa evolución no tempo a partir de fontes históricas ou historiográficas.
CCECCCLCAA
HAB1.4.2. Especifica as CCEC
93
11.2. TEMPORALIZACIÓN. Hª DA ARTE 2º BACHARELATO
1ª Avaliación
Bloque 1. Raíces da arte europea: o legado da arte clásica
Bloque 2. Nacemento da tradición artística occidental: a arte medieval
2ª AvaliaciónBloque 3. Desenvolvemento e evolución da arte europea no mundo modernoBloque 4. O século XIX: a arte dun mundo en transformación
3ª AvaliaciónBloque 5. A ruptura da tradición: a arte na primeira mitade do século XXBloque 6. A universalización da arte desde a segunda metade do século XXBloque 7. O vocabulario artístico.
94
12. METODOLOXÍA DIDÁCTICA . CONCRECIÓNSMETODOLÓXICAS Tódalas materias que se integran no departamento son disciplinas ricas en información, peronós pretendemos que os nosos alumnos e alumnas, ademáis de adquirir unha boa formaciónen contidos, desenvolvan unha actitude reflexiva e crítica ante a materia e unha madurezpersoal, polo tanto debemos darlles a oportunidade de buscar a información de formaindependente, e non sempre xa elaborada. Este sistema de ensino implica o tratamento defontes diferentes para cada unha das unidades, un proceso que debe ser gradual para que oalumno se vaia acostumando. Desta maneira, a aprendizaxe parte dun ensino activo.
A metodoloxía que se pretende seguir cos novos presupostos didácticos é de caráctercomprensivo e conta coa participación activa do alumnado. O importante, pois, non é o que oprofesor ensina, senón o que o alumno aprende; por iso, é máis apropiada unha metodoloxíaparticipativa.
Para manter a atención dos alumnos, convén utilizar os novos medios técnicos como formasalternativas de buscar información. Serven, ó mesmo tempo, para potenciar a presencia domundo de hoxe na aula. Pode que ó principio non sexa moi fácil esta busca de información,pois hai textos primarios e fontes gráficas de difícil lectura. Por iso, é conveniente que aaproximación se faga de maneira gradual, para que o alumno se habitúe ás fontes difíciles demanexar. Neste sentido, as saídas da aula, perfectamente programadas e non como simpledivertimento, facilitan a introdución do alumnado nos mecanismos de investigación. Ter unobxectivo concreto e coñecer con antelación en qué consiste o que se vai analizar é unha dasmotivacións máis fortes.
Neste ensino activo e de indagación deben incluírse os traballos en grupo dentro da aula.Outro elemento primordial de toda aprendizaxe comprensiva é facer o maior uso posible dasrelacións dos novos coñecementos con esquemas que o alumnado teña xa adquiridos ouestean en fase de adquisición.
Dada a simultaneidade dalgúns temas nos currículos de varias materias que se imparten nomesmo curso, é un recurso metodolóxico inestimable a interdisciplinariedade. En calqueracaso, o método empregado debe ir sempre de acordo cos obxectivos que se pretendenconseguir.
Preténdese tamén que o alumnado domine, ó final do curso escolar, un vocabulariocientífico das materias.
A gradación na adquisición do vocabulario corresponderase cunha gradación na dificultadedas unidades, que esixen formulacións cada vez máis profundas. Ó final de cada unidadeintroducirase unha actividade de síntese a través da cal o alumno deberase lembrar dovocabulario xa estudiado.
A utilización do contorno próximo na medida do posible é tamén un dos puntos básicos quehai que ter en conta. Neste sentido o departamendo participa activamente no ROTEIROPOR COIA, traballo multidisciplinar que ten como obxectivo a interelación do alumnado docentro co barrio.
A contextualización nos período históricos é outro aspecto clave no estudo de tódalasmaterias. Por iso é fundamental a utilización de eixes cronolóxicos, esquemas e resumos.
Especial mención temos que facer a técnica de comentario de texto (iniciada en 4º ESO através do análise de películas relacionadas coa materia), tanto no primeiro curso debacharelato, coma nas distintas asignaturas de 2º de bacharelato, pois é fundamental pararesolver positivamente a proba de acceso á universidade; e tamén o cine é un instrumentovalioso para contextualizar os coñecementos, sempre con películas e documentais adaptadasas distintas etapas educativas.
95
Todo o anteriormente exposto conséguese mediante a utilización na aula de tratamentosdiferentes da información e alternando os procedementos de traballo. A isto é necesarioengadirlle a observación de diapositivas, atlas, a lectura de fontes iconográficas, a utilizaciónperiódica de libros diferentes ó libro de texto, os comentarios en grupo e os vídeos, queactúan como actividade globalizadora. Ó principio de cada unidade son necesarias as clasesexpositivas, pois é tarefa do profesor centrar os aspectos máis relevantes de cada unidadedidáctica.
ESTRATEXIAS METODOLÓXICAS
Partir da competencia inicial do alumno Ter en conta a diversidade: respectar os ritmos e estilos de aprendizaxe. Potenciar as metodoloxías activas combinando traballo individual e cooperativo, e a
aprendizaxe por proxectos Uso habitual das TIC Papel facilitador do docente
Posibles estratexias: memorización comprensiva; indación en textos e documentos;elaboración de síntesis; analises de documentación, gráficos, mapas, estatísticas, obras dearte; comentarios de texto, gráficos , mapas e obras de arte; resolución de problemas eestudo de proxectos.
Secuenciación habitual de traballo na aula:
1. Motivación: presentación da actividade mediante mapas, documentos, vídeos...Información do profesor-a.
2. Traballo persoal por parte do alumno: lectura de textos, análise de documentos,respostas a preguntas, resolución de problemas, comentarios de textos, imaxes,obras de arte..., elaboración de mapas, gráficas, sintesis, mapas conceptuais.Memorización comprensiva.
3. Traballos en grupo: Pequenos grupos (parellas): será o método máis utilizado para a realización de
tarefas e o seguimento das explicacións do profesorado. Gupos heteroxéneos e flexibles da catro ou cinco alumnos con diferente nivel
competencial: para a realización de traballos (exposicións e debates) e coa utilizaciónde estratexias de aprendizaxe cooperativa.
4. Avaliación: análise das producións do alumno ( caderno, mapas, comentarios...),exposicións orais, probas escritas e traballos individuais e en grupo.
Observación do traballo diario do alumno na aula
13. MATERIAIS E RECUROSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN AUTILIZAR
Libros de texto da editarial Santillana para todos os cursos da ESO e para a asignatura de Hª do Mundo Contemporáneo de 1º de Bacharelato., Hª de España de 2º, Xeografía de 2º.
En Historia da Arte non hai libro de texto. Darase a información nun pen. Fichas de reforzo e fichas de ampliación. Atlas xográficos e históricos. Mapas murais físicos, políticos, temáticos, históricos...
Traballos con xornais Saídas didácticas (especificadas no seu apartado)
96
Cine: O cine, tanto a ficción coma os documentais,é unha ferramenta imprescindiblehoxe na aprendizaxe das Ciencias Sociais. O departamento conta con aulas dotadasde ordenador e canón que permite o uso de internet para acompañar en imaxes oscontidos. Unha vez que se ven as películas, se traballan cunha actividade decomentario que remata cunha posta en común traballando os aspectos estéticos e osvalores democráticos.
Charlas e conferencias de diferentes relatores (Asociación da Memoria Histórica,familias, asociacións veciñais do barrio de Coia, escritores...)
Material didáctico da Biblioteca do centro. O departamento participa tamén dosdistintos proxectos interdisciplinares que, dende a biblioteca, proponse para traballaró longo do curso escolar
PROXECTO LECTOR:O Seminário de Xª e Hª do IES Alexandre Bóveda traballaráneste curso 2010-11 o cómic, a prensa e o cine como aportación ao Plan Lector. No1º e 4º curso de ESO prograremos a lectura de cómics relacionados cós temas atratar. O cómic permite de un xeito sinxelo e atractivo acadar unha visión maiscercana ó alumnado sobre os feitos históricos. Os dibuxos atractivos e as distintastécnicas narrativas tamén favorecen a aprendizaxe crítica. Para elo contamos coacolección de cómics que ten a biblioteca:
1º ESOTintín para traballar os temas de xeografía de 1º de ESOColección de A nosa terra para traballar os temas de Hª Asterix e Obelix para os temas do Imperio Romano de 1º ESO
3º ESOLa vuelta al mundo de un forro polar rojo
4º ESOLa gran guerra JOE SACCOPersépolis SATRAPICefé Budapest TAPICOMaus ART SPIEGELMANA conta atrás- I parte CARLOS PORTELA e SERGI SAN JULIÁNEl arte de volar ALTOARRIBA
1º Bacharelato14 de JEAN ECHENOZCorrer de JEAN ECHENOZ
TIC: os contidos da materia serán subidos na plataforma AULA CESGA. O vídeo (Yuotube e similares) serán una ferramenta imprescindible nas explicacións. O alumnado deberá facer tarefas en software: presentaciónns, pdf… Uso da conta de correo electrónico para a comunicación co profesorada e enviar
traballos.
Enlaces Internet.
14. AVALIACIÓN. Criterios sobre a avaliación, acualificación e a promoción do alumnado
97
De acuerdo Orden ECD/65/2015, de 21 de enero, pola que se describen as relaciónsentre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación da educación primaria, aeducación secundaria obrigatoria e o bachillerato.
Na avaliación continua dos diferentes cursos, deberá terse en conta o grao dedominio das competencias correspondentes á Educación Secundaria Obrigatoriae o Bacharelato, a través de procedementos de avaliación e instrumentos deobtención de datos que ofrezan validez e fiabilidade na identificación dasaprendizaxes adquiridas.Por iso, para poder avaliar as competencias é necesario elixir, sempre que sexaposible, estratexias e instrumentos para avaliar ao alumnado de acordo cos seusdesempeños na resolución de problemas que simulen contextos reais,mobilizando os seus coñecementos, destrezas, valores e actitudes.A avaliación do grao de adquisición das competencias debe estar integrada coaavaliación dos contidos. Os niveis de desempeño das competencias poderansemedir a través de indicadores de logro, tales como rúbricas ou escalas deavaliación.
A LOMCE establece a avaliación como un sistema progresivo, continuo y sistemático ,como un medio e non como un fin en si mesmo que integre a todos os participantes nosistema educativo: alumnos e docentes.
Os referentes para a comprobación do grado de adquisición das competencias e do logrodos obxectivos de etapa nas avaliacións continua e final serán os criterios de avaliación eestándares de apendizaxe. Os estańdares de aprendizaxe veñen a concretar os criterios deavaliación nos cales están presentes contidos, competenciaas e obxectivos.
A avaliación positiva requerirá que os alumnos:
1. Dominen os contidos mínimos en relación ós criterios de avaliación
sinalados.
2. Sexan capaces de desenvolver un traballo diario na clase.
3. Dominen os procedimentos propios da asignatura tales como o comentario de texto queserá introducido gradualmente, da obra de arte, traballo con mapas, gráficos...
4. Participar activamente nos traballos en grupo.
5. Adquirir o vocabulario específico da materia tratada.
14.1. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Serán variados, incluíndo:
Probas escritas obxectivas Exposicións orais Temas a desenvolver Elaboración e comentarios de gráficas, táboas, organigramas, eixes cronolóxicos e
mapas. Introducción ao comentario de texto Traballos individuais ou en equipo
98
O caderno de clase Traballos referidos ás actividades extraescolares e saídas, conferencias, etc.
INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN, específicos para bacharelato: Comentario de texto e composición de tema escrito para a Historia de España Comentarios de obras arquitectónicas, escultóricas e pictóricas para a Historia da
Arte Dominio dos diferentes procedimentos da Xeografía de España
14.2. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDASINDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTARCOMO CONSECUENCIA DOS SEUS RESULTADOS
Data prevista de realización: Primeiras semanas de outubroProba (proba tipo test, preguntas e respostas, confección de mapas, gráficos…relacionados cos estándares, etc.): Constará dunha relación de preguntas teóricas, mapas físicos, algún gráfico etc.
Descrición do tipo de proba:
Calificarase en base a 10. As probas de Avaliación Inicial parten dos obxectivos,competencias e contidos mínimos que o alumnado debeu adquirir ao finalizar o cursoanterior.Mecanismo para informar ás familias: No caso de carencias de contidos moi acusada informarase a familia a través do seu titor/a
Consecuencias dos resultados da proba:
A avaliación inicial permitenos coñecer o punto de partida do proceso de ensino-aprendizaxe. Servirá para marcar o nivel de partida dos novos contidos do curso, o númerode alumnos que deben recibir reforzo na aula, apoio fóra da aula, materiais específicos quese necesitan etc.
14.3. CRITERIOS DE CALIFICACIÓN A cualificación de cada trimestre obterase tendo en conta os seguintes aspectos:
Exames de avaliación: Os exames estarán basados nos contidos impartidos en clase a partir do libro de texto
e dos apuntes aportados polo profesorado. Se se realizan máis de un examen, acharase a media aritmética entre eles. Dado que no boletín de calificacións deben figurar cifras enteiras, no caso de que o
alumno obteña de nota media una cifra con decimais, redondearáse por excesocuando o decimal sexa 0'5 o máis
A non presentación a un exame deberá ser xustificada documentalmente. Arepetición da proba farase o mesmo día da incorporación do alumno/a á aula.
O alumnado que sexa pillado copiando será calificado cun 0 en dito exame. Detratarse dun exame final supondrá o suspenso global da asignatura. O materialempregado para intentar copiar e facer fraude será requisado.
99
O alumnado escribirá os exames en bolígrafo azul ou negro. Non se permitirá ter no pupitre libros ou apuntamentos. Os teléfonos móbiles
deberán depositarse á entrada de clase na mesa do profesor ou en calquera lugarfose do alcance do alumno baixo pena de expulsión do exame.
B. Probas de control de estudo
Poderán realizarse en calquera momento e sen previo aviso. Versarán sobre a materia dada en clase.
C. Caderno
Todos os alumnos e alumnas deben ter un caderno onde recollan os seusapuntamentos. O profesorado poderá revisar e/ou recoller os cadernos do seualumnado en calquera momento.
Valorarase os seguintes aspectos: presentación, organización de contidos, realizaciónde todas as tarefas, coidado do material entregado polo profesorado...
Especial mención nas tarefas que teñen que reflexarse no caderno son a realizaciónde mapas (nas materias de Xeografía), de comentarios de texto e de obras de arte.
D. Traballos obrigatorios
O profesorado de Xeografía e Historia poderá propor ao seu alumnado diferentestraballos obrigatorios ao longo do curso tanto para realizar en clase como en casa.
Calquera traballo que mande entregar o profesorado nunha data determinadaconsiderarase traballo obrigatorio.
Os traballos obrigatorios serán individuais ou grupais. Se non se entrega o traballo na forma indicada ou na data prevista puntuará cero e
repecutirá na nota final según as porcentaxes especificadas. O alumnado terá que expor oralmente o seu traballo se así llo indica o profesor ou
profesora.
E. Traballos voluntarios
Os traballos voluntarios do alumnado poderán ser individuais o en grupo. Estes traballos faranse seguindo as indicación do profesorado en canto a tema e
características a cumprir. Este tipo de traballos, tanto voluntarios como obrigatorios, computarán ate un
máximo de 1 punto e sumarase á cualificación acadada polos exames. alumnado terá que exponer oralmente o seu traballo.
14.4. PONDERACIÓN DAS CUALIFICACIÓNS PORAVALIACIÓN:
E.S.OO alumnado acadará unha avaliación positiva se cumpre cos requisitos previos, elabora ostraballos e aproba os exames.
A nota final de cada avaliación será o resultado da aplicación das seguintes porcentaxes:
1º, 2º, 3ºESO
Apartado A): 60%
Apartados B), C), D), E): 40%
A cualificación final de curso será a media ponderada entre as tres avaliacións.
100
RECUPERACIÓN
Polas características especiais do currículum durante a etapa da ESO temos queespecificar una serie de criterios para a RECUPERACIÓN da materia por avaliacións
Terase en conta a evolución académica do alumnado dende a primeira avaliaciónpara determinar as necesarias recuperacións posteriores: sempre que teña aprimeira avaliación cunha nota de 4, se lle poderá aprobar se o progreso na segundae terceira (mínimo de 5) é significativo.
Farase unha recuperación para a materia de Xeografía e outra para a de Historia.Cada parte trátase como materia independente unha da outra aínda que coincidan namesma avaliación. O alumnado deberá acreditar un dominio igualitario de ambaspartes (Xeografía e Historia) en ambas recuperacións para acadar o aprobado final.
Unha vez avaliada toda a materia de Historia ou de Xeografía, aquel alumnadosuspenso poderá facer un examen de recuperación nas vindeiras semanas. Se nonrecupera a materia, esta será recuperada nun exame en setembro.
Si se recupera unha das dúas materias, en setembro se mantén o aprobado e sórecuperará a materia suspensa (Xeografía ou Historia).
4º ESO
Apartado A): 70%
Apartados B), C), D), E): 30%
Terase en conta a evolución académica do alumnado dende a primeira avaliaciónpara determinar as necesarias recuperacións posteriores: sempre que teña aprimeira avaliación cunha nota de 4, se lle poderá aprobar se o progreso na segundae terceira (mínimo de 5) é significativo.
Haberá unha recuperación por avaliacións en xuño só para aqueles alumn@s queteñan unha ou dúas avaliacións suspensas. O alumnado que en xuño teña as tresavaliacións suspensas so poderá recuperar en setembro.
CONVOCATORIA EXTRAORDINARIA. SETEMBRO
O alumnado que non superou satisfactoriamente o curso ten dereito a unha probaextraordinaria en setembro. Neste caso, o único instrumento de avaliación será aproba escrita. Para poder recuperar será preciso obter máis dun 5 na nota do exame.Os exames de setembro estarán consensuados no departamento para cada curso emateria. Será un exame global de toda a materia.
BACHARELATO1º de Bacharelato. Historia do Mundo Contemporáneo
O alumnado acadará unha avaliación positiva se cumpre cos requisitos previos, elabora ostraballos e aproba os exames.
Se se realiza máis dun examen, acharase a media aritmética entre eles. A ponderación será dun 80% a nota das probas escritas e un 20% entre os seguintesapartados. (traballos, comentarios de texto).A non presentación a un exame deberá ser xustificada documentalmente. Arepetición da proba farase o mesmo día da incorporación do alumno/a á aula.
101
O alumnado que sexa pillado copiando será calificado cun 0 en dito exame. Detratarse dun exame final supondrá o suspenso global da asignatura. O materialempregado para intentar copiar e facer fraude será requisado.
RECUPERACIÓN
Farase un exame de recuperación trimestral. O alumnado que deixe un parcial enbranco non terá dereito a presentarse ao exame de recuperación trimestral.
Haberá unha recuperación por avaliacións en xuño só para aqueles alumn@s queteñan unha ou dúas avaliacións suspensas. O alumnado que en xuño teña as tresavaliacións suspensas so poderá recuperar en setembro.
CONVOCATORIA EXTRAORDINARIA. SETEMBRO
O alumnado que non superou satisfactoriamente o curso ten dereito a unha probaextraordinaria en setembro. Neste caso, o único instrumento de avaliación será aproba escrita. Para poder recuperar será preciso obter máis dun 5 na nota do exame.Os exames de setembro estarán consensuados no departamento para cada curso emateria. Será un exame global de toda a materia.
2º de Bacharelato. Historia da Arte. Xeografía de España. Hª de España
O alumnado acadará unha avaliación positiva se cumpre cos requisitos previos, elabora ostraballos e aproba os exames.
Nas materias de 2º de bacharelato pertencentes ao noso departamento, á hora de avaliar séguese polo miudo as indicacións dadas polos grupos de traballo da CIUGA organizadoras da proba de selectividade
Se se realiza máis dun examen, acharase a media aritmética entre eles sempre que anota non sexa inferior a 4. A ponderación será dun 80% a nota das probas escritas e un 20% entre os seguintesapartados. (traballos, comentarios de texto).A non presentación a un exame deberá ser xustificada documentalmente. Arepetición da proba farase o mesmo día da incorporación do alumno/a á aula.O alumnado que sexa pillado copiando será calificado cun 0 en dito exame e por tantoen dita avaliación. De tratarse dun exame final supondrá o suspenso global daasignatura. O material empregado para intentar copiar e facer fraude será requisado.
RECUPERACIÓN
Farase un exame de recuperación trimestral. O alumnado que deixe un parcial enbranco non terá dereito a presentarse ao exame de recuperación trimestral.En xuño se fará un exame por avaliacións para dar outra oportunidade de aprobar amateria. Os estudantes que non consigan recuperar se examinarán de toda a materiaen setembro.
CONVOCATORIA EXTRAORDINARIA. SETEMBRO
O alumnado que non superou satisfactoriamente o curso ten dereito a unha probaextraordinaria en setembro. Neste caso, o único instrumento de avaliación será aproba escrita. Para poder recuperar será preciso obter máis dun 5 na nota do exame.Os exames de setembro estarán consensuados no departamento para cada curso emateria. Será un exame global de toda a materia.
102
15. AVALIACIÓN DO PROCESO DE ENSINO E DA PRÁCTICADOCENTE.
15.1 INDICADORES DE LOGRO DO PROCESO DE ENSINO
15.2. INDICADORES DE LOGRO DA PRÁCTICA DOCENTE
Escala
1 2 3 41. Como norma xeral, fanse explicacións xerais para todo o alumnado. 2. Ofrécense a cada alumno/a as explicacións individualizadas que precisa. 3. Elabóranse actividades atendendo á diversidade. 4. Elabóranse probas de avaliación adaptadas ás necesidades do alumnado con NEAE.
Escala1 2 3 4
1. O nivel de dificultade foi adecuado ás características do alumnado.
2. Conseguiuse crear un conflito cognitivo que favoreceu a aprendizaxe. 3. Conseguiuse motivar para lograr a actividade intelectual e física do alumnado.
4. Conseguiuse a participación activa de todo o alumnado.
5. Contouse co apoio e coa implicación das familias no traballo do alumnado.
6. Mantívose un contacto periódico coa familia por parte do profesorado. 7. Adoptáronse as medidas curriculares adecuadas para atender ao alumnado con NEAE. 8. Adoptáronse as medidas organizativas adecuadas para atender ao alumnado con NEAE.
9. Atendeuse adecuadamente á diversidade do alumnado.
10. Usáronse distintos instrumentos de avaliación.
11. Dáse un peso real á observación do traballo na aula. 12. Valorouse adecuadamente o traballo colaborativo do alumnado dentro do grupo.
103
5. Utilízanse distintas estratexias metodolóxicas en función dos temas a tratar. 6. Combínase o traballo individual e en equipo. 7. Poténcianse estratexias de animación á lectura. 8. Poténcianse estratexias tanto de expresión como de comprensión oral e escrita.9. Incorpóranse as TIC aos procesos de ensino – aprendizaxe. 10. Préstase atención aos elementos transversais vinculados a cada estándar. 11. Ofrécense ao alumnado de forma rápida os resultados das probas / traballos, etc. 12. Analízanse e coméntanse co alumnado os aspectos máis significativos derivados da corrección das probas, traballos, etc. 13. Dáselle ao alumnado a posibilidade de visualizar e comentar os seus acertos e erros. 14. Grao de implicación do profesorado nas funcións de titoría e orientación. 15. Adecuación, logo da súa aplicación, das ACS propostas e aprobadas. 16. As medidas de apoio, reforzo, etc. están claramente vinculadas aos estándares. 17. Avalíase a eficacia dos programas de apoio, reforzo, recuperación, ampliación…
16. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO,RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIASPENDENTESEl alumnado pendente será examinado polo profesor que lle impartiu a materia o cursoanterior e deberá poñerse en contacto con el ao principio de curso para que lle dea asindicacións oportunas (contidos a recuperar, tarefas e traballos, reunión, datas de examen…).No caso de que o profesor que lle impartiu a materia xa non estea no centro examinarálle axefa de departamento. O alumnado deberá realizar un exame escrito sobre os contidos traballados e estudados namateriaque o alumno/a teña pendente. Eses contidos se dividen en dous bloques para facilitar a súarecuperación.O material necesario para estudar dita materia vai consistir nunha serie de preguntas etarefas sobre os contidos a estudar que cada profesor/a entregaralle ao seu alumnado e quedeberá entregar o día do exame.Haberá tres convocatorias de examen (pois se divide a materia a recuperar en dous bloques):a primeira proba (1º bloque da materia)realizarase no 2º trimestre, durante o mes de xaneiro. A segunda proba (2º bloque da materia) realizarase no 3º trimestre, durante o mes demarzo. Na terceira convocatoria, en maio, se recuperará o bloque ou a totalidade da materianon recuperada nas anteriores convocatorias.
Os criterios para recuperar a materia son: exame 70%, relación de preguntas, 30% o traballo.
Ademais, coincidindo có momento de realizar estas probas, os alumnos/as deberán entregaros exercicios e tarefas que o profesor/a sinaloulles previamente. Como se avalía (avaliacións parciais, avaliación final, cualificación de traballosrealizados, etc.)
104
A puntuación repartirase nun 70% (nota do exame) e un 30% (nota das actividades), sendocondición sine qua non a presentación das actividades o día do exame para poder realizarlo.A cualificación de devandito traballo será de 30 % máximo, sobre a nota final, sempre que anota do exame sexa de tres ou máis puntos sobre dez.
17. ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
A atención á diversidade enténdese como o conxunto de actuacións dirixidas a darresposta ás diferentes capacidades, ritmos e estilos de aprendizaxe, motivacións eintereses, situacións sociais, culturais, lingüísticas e de saúde do alumnado. Estas medidasoriéntanse a alcanzar os obxectivos e as competencias establecidas para a ESO e réxensepolos principios de calidade, equidade e igualdade de oportunidades, normalización,integración e inclusión escolar, igualdade entre mulleres e homes, non-discriminación, flexibilidade, accesibilidade e deseño universal, e cooperación dacomunidade educativa.As nosas aulas amosan unha crecente complexidade, non todos os alumnos/as poden seguiro mesmo ritmo de aprendizaxe, tanto polo seu propio desenvolvemento psicolóxico como pormoi diversas circunstancias persoais e sociais.Proporánse medidas de reforzo mediante lecturas, vídeos e outros materiaiscomplementarios para o alumnado con dificultades nas competencias básicas, así comodiferentes canles para a presentación de tarefas. Neste curso 2017/18 hai 5 alumnos con ACI significativa aprobadas pola inspeccióneducativa. (1 en 1º ESO e 4 en 2º ESO); e 1 ACI non significativa de elementos de acceso aocurrículum (material dixital proporcionado pola editorial).
18. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS QUESE TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA
Respectando o tratamento específico nalgunhas áreas, os elementos transversais, tales comoa comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxíasda información e a comunicación, o emprendimiento e a educación cívica e constitucional,traballaranse desde todas as áreas, posibilitando e fomentando que o proceso de ensino-aprendizaxe do alumnado sexa o máis completo posible.Por outra banda, o desenvolvemento e a aprendizaxe dos valores, presentes en todas asáreas, axudarán a que os nosos alumnos e alumnas aprendan a desenvolverse nunhasociedade ben consolidada na que todos podamos vivir, e en cuxa construción colaboren.Na materia que nos ocupa é moi importante a transmisión dunha serie de valores quepermitan aos alumnos configurar a súa propia personalidad e ser cidadáns responsables ecríticos. Así pois, desde a propia dinámica da clase preténdese que o funcionamento do grupoestea baseado nunha relación de respecto entre os alumnos e tamén co profesor/a. Desde apropia acción educativa na aplicación da materia nas aulas, débense fomentar valores como;
A igualdade entre homes e mulleres, a non-discriminación por calquera condiciónou circunstancia persoal ou social.
A resolución pacífica de conflitos. A defensa da liberdade, a igualdade, os dereitos humanos e a paz.
105
O rexeitamento de calquera tipo de violencia, racismo ou xenofobia.
A educación en valores na materia de C. Sociais, Xeografía e Historia, está presente en oproxecto curricular e refórzase no traballo diario na aula valorando:
diálogo e as actitudes críticas y tolerantes.esforzo e os hábitos de traballo.Os valores democráticos e os dereitos e liberdades asociados.A diversidade social e cultural.respeto polo patrimonio natural, histórico, cultural e artístico e a responsabilidad nasúa conservación.
19. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS EEXTRAESCOLARESO departamento participa activamente nas actividades propostas pola comunidade educativa(magosto, entroido, excursión de fin de curso en 4º ESO, día das letras…), proxectosmultidisciplinares desenvoltos dende a Biblioteca e todas as actividades que en cada cursoxurden sobre todo as relacionadas coa actualidade e especialmente vinculadas coa cidade deVigo e co barrio de Coia. Este curso 2017/18 participaremos tamén nas actividades doCOMANDO DE IGUALDADE.
Máis específicamente e por cada curso indicamos una serie de actividades:
2º ESO:
Participación nas actividades desenvolvidas no ROTEIRO POLO BARRIO DE COIA Visita teatralizada ao Castelo de Soutomaior.
3º ESO
Visita “Aprendendo a mariscar” en Cambados
4ºESO
PROXECTO TERRA, Saída didáctica a Vila de Guimarais, patrimonio da Humanidade Participación nas actividades desenvolvidas no ROTEIRO POLO BARRIO DE COIA Participación nas actividades programadas polo concello de Vigo para sensibilizar ao
alumnado sobre a Violencia de Xénero, ENLAZA VIGO (25 de novembro).
1º BACHARELATO
Viaxe didáctico BILBAO-ATAPUERCA (cos departamentos de Filosofía e Tecnoloxía) Visita a cidade portuguesa de PORTO.
20. AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICAMecanismos de revisión, avaliación e modificación da programación didáctica
Trimestralmente, coincidindo co remate da avaliación, irase vendo o nivel de cumplimento daprogramación , polo que segundo as circunstancias poderase ampliala cn novos temas (temasde actualidade, por exemplo) ou pola contra reducila por ter que priorizar contidos básicos ,debido ao ritmo do alumnado.De cara ao segundo e terceiro trimestre o alumnado xa estádebidamente avaliado polo que a programación será máis doado adaptala ao ritmo ecapacidad.
Indicadores
106
Escala
1 2 3 41. Adecuación do deseño das unidades didácticas, temas ou proxectos a partir dos elementos do currículo. 2. Adecuación da secuenciación e da temporalización das unidades didácticas / temas / proxectos. 3. O desenvolvemento da programación respondeu á secuenciación e a temporalización previstas. 4. Adecuación da secuenciación dos estándares para cada unha das unidades, temas ou proxectos. 5. Fixación dunha estratexia metodolóxica común para todo o departamento. 6. Adecuación da secuencia de traballo na aula. 7. Adecuación dos materiais didácticos utilizados. 8. Adecuación do libro de texto (no caso de que se use). 9. Adecuación do plan de avaliación inicial deseñado, incluídas as consecuencias da proba. 10. Adecuación da proba de avaliación inicial, elaborada a partir dos estándares. 11. Adecuación das pautas xerais establecidas para a avaliación continua: probas, traballos, etc. 12. Adecuación dos criterios establecidos para a recuperación dun exame e dunha avaliación. 13. Adecuación dos criterios establecidos para a avaliación final. 14. Adecuación dos criterios establecidos para a avaliación extraordinaria. 15. Adecuación dos criterios establecidos para a avaliación desas materias pendentes. 16. Adecuación dos exames, tendo en conta o valor de cada estándar. 17. Adecuación dos programas de apoio, recuperación, etc. vinculados aos estándares. 18. Adecuación das medidas específicas de atención ao alumnado con NEAE. 19. Grao de desenvolvemento das actividades complementarias e extraescolares previstas. 20. Adecuación dos mecanismos para informar ás familias sobre criterios de avaliación, estándares e instrumentos. 21. Adecuación dos mecanismos para informar ás familias sobre os criterios de promoción. 22. Adecuación do seguimento e da revisión da programación ao longo do curso. 23. Contribución desde a materia ao plan de lectura do centro.
107
ANEXO PROGRAMACIONES DE GRUPO FLEXIBLE 1º E 2º ESO
Bloque de materias troncais Currículum 1º de ESO: Xeografía e Historia
Programación de aula de grupo flexible:
Primeiro comprobamos as competencias adquiridas na área e despois utilizamos un criterio común deaproximación:
Letra en cor negro: considérase que a programación de curso oficial pode ser asumida poloalumnado
Letra en cor vermello: considérase que no presente curso aínda non pode asumir esa parte daprogramación.
Letra en cor azul: son adaptacións que no presente curso debe levar o grupo flexible dadas as súascaracterísticas especiais. Poden referirse a programacións de cursos anteriores con contidos,criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e ou competencias ainda NON ADQUIRIDOS
Xeografía e Historia. 1º ciclode ESO. 1º curso
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe
Bloque 1. O medio físico
▪ b▪ e▪ f▪ g
▪ B1.1. A Terra: a Terra noSistema Solar.
▪ B1.1. Coñecer o SistemaSolar e estableceras relacións entreos movementosda terra e aexistencia dasestacións e do día
▪ XHB1.1.1. Interpretacomo inflúen osmovementosastronómicos nadistribución daradiación solar enas zonas
108
e da noite, ecomprender a súaimportancia nadistribución dosclimas e da Biota.
bioclimáticas doplaneta.
▪ XHB1.1.2. Analiza un mapade fusos horarios ediferencia zonas doplaneta de similareshoras.
▪ b▪ e▪ f▪ g
▪ B1.2. Representación daTerra. Escala elinguaxecartográfica.
▪ B1.2. Identificar edistinguir ossistemas derepresentacióncartográfica, ensoporte analóxicoe dixital, e as súasescalas
▪ XHB1.2.1. Clasifica edistingueproxeccións, ecompara unhaproxección deMercator con unhade Peters.
▪ b▪ e▪ f▪ g
▪ B1.3. Proxeccións esistemas decoordenadas.Imaxes de satélitee os seusprincipais usos.
B1.3. Analizar e identificaro mapa, e coñeceras imaxes desatélite e os seususos principais.
XHB1.3.1. Clasifica edistingue tipos deimaxes de satélitee mapas.
▪ b▪ e▪ f▪ g
▪ B1.4. Localización.Latitude elonxitude.
▪ B1.4. Localizar espazosxeográficos elugares nun mapaou imaxe desatélite, utilizandodatos decoordenadasxeográficas.
▪ XHB1.4.1. Localiza unpunto xeográficonun planisferio edistingue oshemisferios daTerra e as súasprincipaiscaracterísticas.
▪ XHB1.4.2. Localizaespazosxeográficos elugares nun mapa,utilizando datos decoordenadasxeográficas.
▪ b▪ e▪ f▪ g▪ h
▪ B1.5. Trazos principais dorelevo do mundo.Clima: elementose factores.Diversidadeclimática noplaneta.
▪ B1.5. Localizar nomapamundi físicoas principaisunidades dorelevo mundiais,os grandes ríos eas grandes zonasclimáticas, eidentificar as súascaracterísticas.
▪ XHB1.5.1. Sitúa nunmapa físico asprincipaisunidades dorelevo europeo emundial.
▪ b▪ e▪ f▪ g▪ h
▪ B1.6. Medio físico domundo e deEuropa: relevo ehidrografía.
▪ B1.6. Ter unha visiónglobal do mediofísico europeo emundial, e dassúas
▪ XHB1.6.1. Localiza nunmapa físicomundial oselementos e asreferencias físicas
109
característicasxerais.
principais: marese océanos,continentes, illas earquipélagos máisimportantes, ríos ecadeasmontañosasprincipais.
▪ XHB1.6.2. Elaboraclimogramas emapas que sitúenos climas do mundoe reflictan oselementos máisimportantes.
▪ b▪ e▪ f▪ g▪ h▪ m
▪ B1.7. Medio naturaleuropeo:principais trazos.
▪ B1.7. Ser capaz dedescribir aspeculiaridades domedio físicoeuropeo.
▪ XHB1.7.1. Explica ascaracterísticasxerais do relevoeuropeo.
▪ b▪ e▪ f▪ g
▪ B1.8. Unidades do relevodo espazoxeográficoeuropeo.
▪ B1.8. Situar no mapa deEuropa asunidades e oselementosprincipais dorelevo continental.
▪ XHB1.8.1. Localiza nomapa as unidadese os elementosprincipais dorelevo europeo.
▪ b▪ e▪ f▪ h▪ m
▪ B1.9. Conxuntosbioclimáticos doespazo xeográficoeuropeo.
▪ B1.9. Coñecer, comparare describir osgrandesconxuntosbioclimáticos queconforman oespazo xeográficoeuropeo.
▪ XHB1.9.1. Clasifica elocaliza nun mapaos tipos de climade Europa.
▪ XHB1.9.2. Distingue elocaliza nun mapaas zonasbioclimáticas donoso continente.
▪ b▪ e▪ f▪ m
▪ B1.10. Diversidade deespazos naturaiseuropeos.
▪ B1.10. Coñecer osprincipais espazosnaturais do nosocontinente.
▪ XHB1.10.1. Localiza nunmapa e en imaxesde satélite deEuropa osprincipais espazosnaturais.
▪ b▪ e▪ f▪ g▪ h▪ m
▪ B1.11. Medio natural:áreas e problemasambientais.
▪ B1.11. Coñecer, describire valorar a accióndo ser humanosobre o ambientee as súasconsecuencias.
▪ B1.11.1. Realiza procurasen mediosimpresos e dixitaisreferidas aproblemasambientaisactuais, e localizapáxinas e
110
recursos da webdirectamenterelacionados coneles.
Bloque 3. A Historia
▪ g▪ l▪ ñ
▪ B3.1. Relación entre opasado, opresente e ofuturo a través dahistoria.
▪ B3.1. Recoñecer que opasado non está"morto eenterrado", senónque determina opresente e osposibles futuros eespazos, ou inflúeneles.
▪ XHB3.1.1. Identificaelementosmateriais, culturaisou ideolóxicos queson herdanza dopasado.
▪ g▪ l▪ ñ
▪ B3.2. Fontes históricas.
▪ B3.2. Identificar, nomeare clasificar fonteshistóricas, eexplicar diferenzasentreinterpretacións defontes diversas.
▪ XHB3.2.1. Nomea eidentifica catroclases de fonteshistóricas.
▪ XHB3.2.2. Comprende quea historia non sepode escribir senfontes, sexan estasrestos materiais outextuais.
▪ XHB3.2.3. Compara dousrelatos a distintasescalas temporaissobre as conquistasde Alexandre.
▪ l▪ ñ
▪ B3.3. Cambio econtinuidade.
▪ B3.3. Explicar ascaracterísticas decada tempohistórico e certosacontecementosque determinaroncambiosfundamentais norumbo da historia,diferenciandoperíodos quefacilitan o seuestudo e a súainterpretación.
▪ XHB3.3.1. Ordenatemporalmentealgúns feitoshistóricos e outrosfeitos salientables,utilizando para isoas nociónsbásicas desucesión, duracióne simultaneidade.
▪ f▪ l▪ ñ
▪ B3.4. Tempo histórico.
▪ B3.4. Entender que osacontecementos eos procesosocorren ao longodo tempo e á vezno tempo(diacronía esincronía).
▪ XHB3.4.1. Entende quevarias culturasconvivían á vez endiferentesenclavesxeográficos.
111
▪ h▪ l▪ ñ
▪ B3.5. Vocabulariohistórico eartístico.
▪ B3.5. Utilizar ovocabulariohistórico e artísticocon precisión,inseríndoo nocontextoadecuado.
▪ XHB3.5.1. Utiliza ovocabulariohistórico e artísticoimprescindiblepara cada época.
▪ f▪ l
▪ B3.6. Evolución dasespecies e ahominización.
▪ B3.6. Entender o procesode hominización.
▪ XHB3.6.1. Recoñece oscambiosevolutivos atachegar á especiehumana.
▪ f▪ l
▪ B3.7. Periodización daPrehistoria e aIdade Antiga.
▪ B3.7. Datar a Prehistoriae a Idade Antiga,e distinguir aescala temporalde etapas comoestas.
▪ XHB3.7.1. Distingueetapas dentro dahistoria antiga.
▪ f▪ g▪ l
▪ B3.8. Prehistoria e IdadeAntiga: visiónglobal.
▪ B3.8. Identificar elocalizar no tempoe no espazo osprocesos e osacontecementoshistóricos máissalientables daPrehistoria e daIdade Antiga, paraadquirir unhaperspectiva globalda súa evolución.
▪ XHB3.8.1. Realizadiversos tipos deeixes cronolóxicose mapashistóricos.
▪ c▪ g▪ h▪ l▪ n▪ ñ
▪ B3.9.1. Paleolítico:etapas;características dasformas de vida;cazadorescolectores.
▪ B3.9.2. Neolítico:revolución agrariae expansión dassociedadeshumanas;sedentarismo;artesanía ecomercio;organizaciónsocial.
▪ B3.9.3. Prehistoriagalega: megalitose petróglifos.
▪ B3.9. Coñecer ascaracterísticas davida humanacorrespondentesaos dous períodosen que se divide aPrehistoria:Paleolítico eNeolítico.
▪ XHB3.9.1. Explica adiferenza entre osdous períodos enque se divide aprehistoria edescribe ascaracterísticasbásicas da vida encada un.
▪ XHB3.9.2. Analiza atranscendencia darevolución neolíticae o papel da mullernela.
▪ l ▪ B3.10. Aparición dos ritos: ▪ B3.10. Identificar os ▪ XHB3.10.1. Recoñece as
112
▪ nrestos materiais eartísticos; pinturae escultura.
primeiros ritosrelixiosos.
funcións dosprimeiros ritosrelixiosos como osda "deusa nai".
▪ a▪ c▪ d▪ g▪ h▪ l
▪ B3.11. Idade Antiga:primeirascivilizaciónsurbanas.Mesopotamia eExipto. Sociedade,economía epolítica.
▪ B3.11. Coñecer algunhascaracterísticas davida humananeste período, asícomo oestablecemento ea difusión dediferentes culturasurbanas, despoisdo neolítico.
▪ XHB3.11.1. Describeformas deorganizaciónsocio-económica epolítica, novas ataentón, como osimperios deMesopotamia e deExipto.
▪ g▪ h▪ l
▪ B3.12. Idade Antiga:invención daescritura.
▪ B3.12. Recoñecer aimportancia dadescuberta daescritura.
▪ XHB3.12.1. Diferenciaentre as fontesprehistóricas(restos materiais eágrafos) e asfontes históricas(textos).
▪ f▪ g▪ h▪ l
▪ B3.13. Idade Antiga:historia de Exipto.
▪ B3.13. Explicar as etapasen que se divide ahistoria de Exipto.
▪ XHB3.13.1. Interpreta unmapa cronolóxico-xeográfico daexpansión exipcia.
▪ XHB3.13.2. Describe asprincipaiscaracterísticas dasetapas históricas enque se divideExipto.
▪ g▪ h▪ l
▪ B3.14. Idade Antiga:relixión exipcia.
▪ B3.14. Identificar asprincipaiscaracterísticas darelixión exipcia.
▪ XHB3.14.1. Explica comomaterializaban osexipcios a súacrenza na vida doalén.
▪ XHB3.14.2. Realiza unmapa conceptualcos principaisdeuses do panteónexipcio.
▪ g▪ h▪ l
▪ B3.15. Idade Antiga: arteen Mesopotamia eExipto.
▪ B3.15. Localizar edescribir algúnsexemplosarquitectónicos deExipto e deMesopotamia.
▪ XHB3.15.1. Localiza nunmapa os principaisexemplos daarquitecturaexipcia e damesopotámica.
▪ a▪ c▪ d▪ g▪ h
▪ B3.16. Mundo clásico.Grecia: as "polis"gregas e a súaexpansión.
▪ B3.16. Coñecer os trazosprincipais daspolis gregas e atranscendencia doconcepto dedemocracia.
▪ XHB3.16.1. Identificatrazos daorganizaciónsocio-política eeconómica daspolis gregas a
113
▪ lpartir de fonteshistóricas dediferentestipos
▪ XHB3.16.2. Describealgunhas dasdiferenzas entre ademocracia grega eas democraciasactuais.
▪ g▪ l
▪ B3.17. Mudo clásico.Grecia: expansióncomercial epolítica das polisgregas.
▪ B3.17. Entender atranscendencia doconcepto decolonización.
▪ XHB3.17.1. Localiza nunmapa histórico ascolonias gregasdo Mediterráneo.
▪ a▪ c▪ d▪ g▪ l
▪ B3.18. Mundo clásico.Imperio deAlexandre Magnoe os seussucesores:helenismo.
▪ B3.18. Distinguir entre osistema políticogrego e ohelenístico.
▪ XHB3.18.1. Elabora unmapa do imperiode Alexandre.
▪ XHB3.8.2. Contrasta asaccións políticas daAtenas de Periclesco imperio deAlexandre Magno.
▪ f▪ g▪ h▪ l▪ n
▪ B3.19. Mundo clásico.Grecia e ohelenismo: arte,ciencia, teatro efilosofía.
▪ B3.19. Entender oalcance do clásicona arte e naculturaoccidentais.
▪ XHB3.19.1. Explica ascaracterísticasesenciais da artegrega e a súaevolución notempo.
▪ XHB3.19.2. Dá exemplosrepresentativos dasáreas do sabergrego, e discute porque se consideraque a culturaeuropea parte daGrecia clásica.
▪ a▪ c▪ d▪ g▪ l
▪ B3.20. Mundo clásico:orixe e etapas dahistoria de Roma.República eimperio:organizaciónpolítica eexpansión colonialpolo Mediterráneo.Cristianismo.
▪ B3.20. Caracterizar ostrazos principaisda sociedade, aeconomía e acultura romanas, erecoñecer osconceptos decambio econtinuidade nahistoria da Romaantiga.
▪ XHB3.20.1. Confeccionaun mapa coasetapas daexpansión deRoma.
▪ XHB3.20.2. Identificadiferenzas esemellanzas entreas formas de vida
114
republicanas e asdo imperio na Romaantiga.
▪ g▪ l▪ n▪ ñ
▪ B3.21. Mundo clásico.Arte romana:arquitectura,escultura epintura.
▪ B3.21. Identificar edescribir os trazoscaracterísticos deobras da artegrega e romana,diferenciandoentre os que sonespecíficos.
▪ XHB3.21.1. Comparaobrasarquitectónicas eescultóricas deépoca grega eromana.
▪ g▪ l▪ n▪ ñ
▪ B3.22. Península Ibérica:pobosprerromanos;Hispania romana;Gallaecia.Proceso deromanización. Acidade e o campo.
▪ B3.22. Establecerconexións entre opasado daHispania romanae o presente.
▪ XHB3.22.1. Fai un mapada PenínsulaIbérica onde sereflicten oscambiosadministrativos enépoca romana.
▪ XHB3.22.2. Analizaexemplos do legadoromano quesobreviven naactualidade.
▪ XHB3.22.3. Entende o quesignificou aromanización endistintos ámbitossociais exeográficos.
Grupo Flexible de 2º de ESO: Xeografía e Historia 2018/19
Programación de aula de grupo flexible:
Primeiro comprobamos as competencias adquiridas na área e despois utilizamos un criterio común de aproximación:
Letra en cor negro: considérase que a programación de curso oficial pode ser asumida polo alumnado Letra en cor vermello: considérase que no presente curso aínda non pode asumir esa parte da programación. Letra en cor azul: son adaptacións que no presente curso debe levar o grupo flexible dadas as súas características especiais. Poden referirse a
programacións de cursos anteriores con contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e ou competencias ainda NON ADQUIRIDOS
Ob-xec-tivos
Xeografía e Historia. 1º ciclo de ESO. 2º curso Competen.Clave
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe
Bloque 1. O medio físico
▪ b
▪ e
▪ f
▪ g
▪ B1.1. Localización. Latitude e lonxitude. ▪ B1.1. Localizar espazos xeográficos e lugares nunmapa ou nunha imaxe de satélite, utilizando datos decoordenadas xeográficas.
▪ XHB1.1.1. Localiza espazos xeográficos e lugares nunmapa de España e de Galicia, utilizando datos decoordenadas xeográficas.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CD
▪ b
▪ e
▪ f
▪ g
▪ h
▪ B1.2. Características xerais do medio físico de España ede Galicia.
▪ B1.2. Ter unha visión global do medio físico de Españae de Galicia, e das súas características xerais.
▪ XHB1.2.1. Enumera unnidades de relevo do mediofísicxo español e galego. e describe as peculiaridadesdo medio físico español e galego.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CD
▪ CCL
▪ b
▪ e
▪ f
▪ g
▪ h
▪ B1.3. Medio físico de España: relevo e hidrografía. ▪ B1.3. Situar no mapa de España as unidades e oselementos principais do relevo peninsular, así como osgrandes conxuntos ou espazos bioclimáticos.
▪ XHB1.3.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades dorelevo español.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CD
▪ XHB1.3.2. Describe as unidades de relevo con axudado mapa físico de España.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CD
▪ CCL
▪ b
▪ e
▪ f
▪ g
▪ h
▪ B1.4. Medio físico de Galicia: relevo e hidrografía. ▪ B1.4. Situar no mapa de Galicia as unidades e oselementos principais do relevo, así como os grandesconxuntos ou espazos bioclimáticos.
▪ XHB1.4.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades dorelevo galego.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CD
▪ XHB1.4.2. Describe as unidades de relevo con axuda ▪ CAA
Ob-xec-tivos
Xeografía e Historia. 1º ciclo de ESO. 2º curso Competen.Clave
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe
do mapa físico de Galicia. ▪ CMCCT
▪ CD
▪ CCL
▪ b
▪ e
▪ f
▪ g
▪ h
▪ B1.5. Clima: elementos e factores. Diversidade climáticada Península Ibérica e de Galicia.
▪ B1.5. Coñecer e describir os grandes conxuntosbioclimáticos que conforman o espazo xeográficoespañol e galego.
▪ XHB1.5.1. Localiza nun mapa os grandes conxuntos ouespazos bioclimáticos de España.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CD
▪ CCL
▪ XHB1.5.2. Analiza e compara as zonas bioclimáticasespañolas utilizando gráficos e imaxes.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CD
▪ XHB1.5.3. Localiza nun mapa os espazos bioclimáticosde Galicia.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CD
▪ b
▪ e
▪ f
▪ g
▪ m
▪ B1.6. Diversidade de paisaxes. Zonas bioclimáticas daPenínsula Ibérica e de Galicia.
▪ B1.6. Coñecer algúns dos principais espazosnaturais de España e de Galicia.
▪ XHB1.6.1. Distingue e localiza nun mapa as paisaxes deEspaña e de Galicia.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CD
▪ b
▪ e
▪ f
▪ g
▪ h
▪ m
▪ ñ
▪ B1.7. Medio natural e problemas ambientais en España. ▪ B1.7. Coñecer, describir e valorar a acción do serhumano sobre o ambiente español e galego, e as súasconsecuencias.
▪ XHB1.7.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitaisreferidas a problemas ambientais actuais en España e enGalicia, e localiza páxinas e recursos da web directamenterelacionados con eles.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CD
▪ CCL
Bloque 2. O espazo humano
▪ b
▪ c
▪ e
▪ f
▪ g
▪ B2.1. Poboación mundial: modelos demográficos emovementos migratorios.
▪ B2.1. Comentar a información en mapas do mundosobre a densidade de poboación e as migracións.
▪ XHB2.1.1. Localiza no mapa mundial os continentes e asáreas máis densamente poboadas.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CSC
▪ CD
▪ XHB2.1.2. Explica o impacto das ondas migratorias nos ▪ CAA
▪ CMCCT
Ob-xec-tivos
Xeografía e Historia. 1º ciclo de ESO. 2º curso Competen.Clave
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe
países de orixe e nos de acollemento. ▪ CSC
▪ CD
▪ b
▪ c
▪ e
▪ f
▪ g
▪ h
▪ B2.2. Poboación europea: distribución e evolución. ▪ B2.2. Analizar a poboación europea no relativo á súadistribución, evolución e dinámica, e ás súas migraciónse políticas de poboación.
▪ XHB2.2.1. Explica as características da poboacióneuropea.
▪ CAA
▪ CCL
▪ CSC
▪ CD
▪ XHB2.2.2. Compara entre países a poboación europeasegundo a súa distribución, a súa evolución e a súadinámica.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CSC
▪ CD
▪ CCL
▪ b
▪ c
▪ e
▪ f
▪ g
▪ h
▪ B2.3. Poboación española: evolución, distribución edinámica. Movementos migratorios.
▪ B2.3. Analizar as características da poboaciónespañola, a súa distribución, dinámica e evolución, e osmovementos migratorios.
▪ XHB2.3.1. Recoñece Explica a pirámide de poboación deEspaña e das súas comunidades autónomas.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CSC
▪ CD
▪ CCL
▪ XHB2.3.2. Analiza en distintos medios os movementosmigratorios nas últimas tres décadas en España.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CSC
▪ CD
▪ CCL
▪ b
▪ c
▪ e
▪ f
▪ g
▪ h
▪ B2.4. Poboación de Galicia: evolución, distribución edinámica. Movementos migratorios.
▪ B2.4. Analiza as características da poboación deGalicia, a súa distribución, dinámica e evolución, e osmovementos migratorios
▪ XHB2.4.1. Coñece o proceso da emigración galega, assúas etapas e os destinos principais.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CSC
▪ CD
▪ CCL
▪ b
▪ c
▪ e
▪ f
▪ g
▪ B2.5. Proceso de urbanización no planeta. ▪ B2.5. Sinalar nun mapamundi as grandes áreasurbanas, e identificar e comentar o papel das cidadesmundiais como dinamizadoras da economía das súasrexións.
▪ XHB2.5.1. Identifica Realiza un gráfico con datos daevolución do crecemento da poboación urbana no mundo.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CSC
▪ CD
▪ CCL
Ob-xec-tivos
Xeografía e Historia. 1º ciclo de ESO. 2º curso Competen.Clave
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe
▪ h ▪ XHB2.5.2. Sitúa no mapa do mundo algunhas dasvinte cidades máis poboadas, di a que país pertencen eexplica a súa posición económica.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CSC
▪ CD
▪ CCL
▪ b
▪ c
▪ e
▪ f
▪ g
▪ h
▪ B2.6. A cidade e o proceso de urbanización europeo. ▪ B2.6. Comprender o proceso de urbanización, os seusproles e os seus contras en Europa.
▪ XHB2.6.1. Resume elementos que diferencien o urbano eo rural en Europa.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CSC
▪ CD
▪ CCL
▪ XHB2.6.2. Distingue os tipos de cidades do nosocontinente.
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CSC
▪ CD
▪ CCL
▪ b
▪ c
▪ e
▪ f
▪ g
▪ h
▪ ñ
▪ B2.7. A cidade e o proceso de urbanización en España een Galicia.
▪ B2.7. Recoñecer as características das cidadesespañolas e galegas, e as formas de ocupación doespazo urbano.
▪ XHB2.7.1. Interpreta textos que expliquen ascaracterísticas das cidades de España e de Galicia,axudándose de internet ou de medios de comunicaciónescrita.
▪ Sinala as ciudades máis importantes de España eGalicia
▪ CAA
▪ CMCCT
▪ CSC
▪ CD
▪ CCL
▪ b
▪ c
▪ e
▪ f
▪ g
▪ B2.8. Diversidade de medios naturais en España e enGalicia.
▪ B2.8. Coñecer algúns dos principais espazos naturaisprotexidos a nivel peninsular e insular.
▪ XHB2.8.1. Sitúa os parques naturais españois nun mapa,e explica a situación actual dalgúns deles.
▪CAA
▪CMCCT
▪CSC
▪CD
▪CCL
Ob-xec-tivos
Xeografía e Historia. 1º ciclo de ESO. 2º curso Competen.Clave
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe
▪ h
▪ m
▪ ñ
▪ XHB2.8.2. Elabora gráficos de distinto tipo (lineais, debarra e de sectores) en soportes virtuais ou analóxicos,que reflictan información económica e demográfica depaíses ou áreas xeográficas a partir dos datos elixidos.
▪CAA
▪CMCCT
▪CCL
▪CD
▪ b
▪ c
▪ e
▪ f
▪ g
▪ h
▪m
▪ ñ
▪ B2.9. Paisaxes no territorio español e galego. ▪ B2.9. Identificar as principais paisaxes humanizadasespañolas e galegas, e identificalas por comunidadesautónomas.
▪ XHB2.9.1. Clasifica as principais paisaxes humanizadasespañolas a través de imaxes.
▪CAA
▪CMCCT
▪CSC
▪CD
▪CCL
▪ b
▪ c
▪ e
▪ f
▪ g
▪ h
▪m
▪ ñ
▪ B2.10. Principais retos e problemas ambientais enEspaña.
▪ B2.10. Coñecer e analizar os problemas e os retosambientais que afronta España, a súa orixe e asposibles vías para afrontar estes problemas.
▪ XHB2.10.1. Compara paisaxes humanizadas españolassegundo a súa actividade económica.
▪CAA
▪CMCCT
▪CSC
▪CD
▪CCL
Bloque 3. A historia
▪ f
▪ l
▪ B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro através da historia. Diferencia entre prehistoria e historia
▪ B3.1. Recoñecer que o pasado non está "morto eenterrado", senón que determina o presente e os
▪ XHB3.1.1. Identifica algúns elementos materiais, culturaisou ideolóxicos que son herdanza do pasado.
▪CSC
▪CCEC
Ob-xec-tivos
Xeografía e Historia. 1º ciclo de ESO. 2º curso Competen.Clave
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe
▪ ñ posibles futuros e espazos, ou inflúe neles. Recoñeceras etapas da prehistoria e da historia
▪ g
▪ l
▪ ñ
▪ B3.2. Fontes históricas. ▪ B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, eexplicar diferenzas entre interpretacións de fontesdiversas.
▪ XHB3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fonteshistóricas.
▪CSC
▪CAA
▪ XHB3.2.2. Comprende que a historia non se podeescribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais outextuais.
▪CSC
▪CAA
▪ l
▪ ñ
▪ B3.3. Cambio e continuidade. ▪ B3.3. Explicar as características de cada tempohistórico e certos acontecementos que determinaroncambios fundamentais no rumbo da historia,diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e asúa interpretación. Saber utilizar as unidadescronolóxicas para aplicar aos feitos históricos
▪ XHB3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricose outros feitos salientables, utilizando para iso as nociónsbásicas de sucesión, duración e simultaneidade.
▪CSC
▪CMCCT
▪ XHB3.3.2. Realiza algúns (diversos) tipos de eixescronolóxicos e mapas históricos.
▪CSC
▪CMCCT
▪ f
▪ l
▪ ñ
▪ B3.4. Tempo histórico. ▪ B3.4. Entender que os acontecementos e os procesosocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacroníae sincronía).
▪ XHB3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez endiferentes enclaves xeográficos.
▪CSC
▪CMCCT
▪ l
▪ h
▪ ñ
▪ B3.5. Vocabulario histórico e artístico. ▪ B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico básicocon precisión, inseríndoo no contexto adecuado.
▪ XHB3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artísticomínimo ( imprescindible) para cada época.
▪CSC
▪CCL
▪ g
▪ l
▪ B3.6. Idade Media: concepto e as subetapas (alta, plena ebaixa Idade Media).
▪ B3.6. Caracterizar a alta Idade Media en Europa erecoñecer a dificultade da falta de fontes históricasneste período. Coñecer características xerais daidade media
▪ XHB3.6.1. Utiliza as fontes históricas e entende os límitesdo que se pode escribir sobre o pasado.
▪CSC
▪CAA
▪ a
▪ c
▪ B3.7. Caída do Imperio Romano en Occidente: divisiónpolítica e invasións xermánicas. Imperio Bizantino e reinos
B3.7. Describir Situar no mapa os novos reinosxermánicos a nova situación económica, social e
▪ XHB3.7.1. Compara as formas de vida (en diversosaspectos) do Imperio Romano coas dos reinos
▪CSC
▪CAA
Ob-xec-tivos
Xeografía e Historia. 1º ciclo de ESO. 2º curso Competen.Clave
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe
▪ d
▪ g
▪ l
xermánicos. política dos reinos xermánicos. xermánicos. Recoñece os novos reinos formados noespazo do Imperio Romano
▪ a
▪ c
▪ d
▪ g
▪ l
▪ B3.8. Feudalismo. ▪ B3.8. Explicar a organización feudal e as súasconsecuencias.
▪ XHB3.8.1. Caracteriza a sociedade feudal e as relaciónsentre señores e campesiños.
▪CSC
▪ a
▪ c
▪ d
▪ f
▪ h
▪ l
▪ n
▪ B3.9. Islam. Península Ibérica: invasión musulmá.Evolución de Al-Andalus e dos reinos cristiáns.
▪ B3.9. Analizar a evolución territorial dos reinoscristiáns dos reinos cristiáns e musulmáns, nos seusaspectos socioeconómicos, políticos e culturais.
▪ XHB3.9.1. Comprende as orixes do Islam e o seu alcanceposterior.
▪CSC
▪CCEC
▪ XHB3.9.2. Explica a importancia de Al-Andalus na IdadeMedia.
▪CSC
▪CCEC
▪CMCCT
▪CCL
▪ g
▪ h
▪ l
▪ n
▪ ñ
▪ B3.10. Reconquista e repoboación. ▪ B3.10. Entender o proceso das conquistas e arepoboación dos reinos cristiáns na Península Ibérica eas súas relacións con Al-Andalus.
▪ XHB3.10.1. Interpreta (Comprende) mapas que describenos procesos de conquista e repoboación cristiás naPenínsula Ibérica.
▪CSC
▪CAA
▪ XHB3.10.2. Explica a importancia do Camiño deSantiago.
▪CSC
▪CCEC
▪CCL
Ob-xec-tivos
Xeografía e Historia. 1º ciclo de ESO. 2º curso Competen.Clave
Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe
▪ l ▪ B3.11. Expansión comercial europea e recuperación dascidades. Crise da baixa Idade Media: a ‘Peste Negra’ e assúas consecuencias.
▪ B3.11. Entender o concepto de crise e as súasconsecuencias económicas e sociais.
▪ XHB3.11.1. Comprende o impacto dunha crisedemográfica e económica nas sociedades medievaiseuropeas.
▪CSC
▪ l
▪ h
▪ n
▪ ñ
▪ B3.12. Arte románica, gótica e islámica. ▪ B3.12. Comprender as características e as funcións daarte na Idade Media.
▪ XHB3.12.1. Describe algunhas das características daarte románica, gótica e islámica.
▪CSC
▪CCEC
▪CCL