PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE ETAPA E.S.O. Departamento … · 9- ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E...

1

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE ETAPA

E.S.O.

Departamento de Xeografía e Historia

I.E.S. Alexandre Bóveda

Curso 2014-15

ÍNDICE

1- CONSTITUCIÓN DO DEPARTAMENTO...................................................... 4

2- PROXECTO CURRICULAR.......................................................................... 4

3- FUNDAMENTOS TEÓRICOS………………………………………………...... 4

4- COMPETENCIAS BÁSICAS DA ESO…………………………………………. 6

5- OBXECTIVOS XERAIS DE ETAPA.............................................................. 7

2

6- METODOLOXÍA DIDÁCTICA NA E.S.O....................................................... 9

7- PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN.........................................................11

7.1. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN.......................................................11

7.2. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN……………....................................... 11

8- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE............................................... 13

9- ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E REFORZO.................................... 14

9.1- RECUPERACIÓN DE MATERIAS PENDENTES..................................14

10- MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS................................................14

11- TRATAMENTO DO FOMENTO DAS TIC…………………………………….15

12- PROGRAMACIÓN DE TEMAS TRANSVERSAIS…………………………...16

13- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES………… 18

14- TRATAMENTO DE FOMENTO DA LECTURA………………………………18

15- PRIMEIRO CURSO……….....................……………………………………...19

15.1. PROGRAMACIÓN DE AULA…………………………………………...19

- OBXECTIVOS

- CONTIDOS

- COMPETENCIAS QUE SE TRABALLAN

- CRITERIOS DE AVALIACIÓN

15.2. CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES……………………………………65

15.3. SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS E TEMPORIZACIÓN………….66

16- SEGUNDO CURSO…………………………………………………………….67

16.1. SEGUNDO CURSO.................................................................……67

- OBXECTIVOS

- CONTIDOS - COMPETENCIAS QUE SE TRABALLAN



16.3. SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS E TEMPORIZACIÓN...............99

17- TERCEIRO CURSO..................................................................................100

17.1. PROGRAMACIÓN DE AULA…………………………………………..100

- OBXECTIVOS




17.3. SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS E TEMPORIZACIÓN...............126

18- CUARTO CURSO......................................................................................127

18.1. PROGRAMACIÓN DE AULA…………………………………………...127

- OBXECTIVOS

3




18.3. SECUENCIACIÓN E TEMPORIZACIÓN……………………………..158

1. CONSTITUCIÓN DO DEPARTAMENTO

O Departamento de Xeografía e Historia do I.E.S. Alexandre Bóveda de Vigo está constituído polos seguintes profesores e profesoras, todos con destino definitivo no centro:) Ana María Álvarez Paz, P.E.S. Damián Giménez P.E.S

María D. Vázquez Pérez, P.E.S. ( xefa de departamento) Pilar Vázquez Domínguez, M.P.A. Jesús Salgado Gómez, M.P.A. Lidia profesora en prácticas

O IES Alexandre Bóveda sitúase en Coia, un dos barrios más emblemáticos da cidade industrial de Vigo. É un barrio obrerio nado nos anos sesenta ao amparo dos polos de desenrolo industrial. O noso alumnado descende de traballadores emigrados do rural, e que viviron un pasado complicado na revonversión industrial dos anos 80. O barrio conta con numerosas e activas asociación veciñais. A mayoría do alumnado procede dos centros adscritos o que contribúe a homoxenizar a composición social do mesmo.

2. PROXETO CURRICULAR

4

Comprende a materia de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia nos dous ciclos. Para o seu desenvolvemento utilizaranse os materiais didácticos da Ed. Santillana e Oxford. Libros do alumno: Obradoiro Santillana 1º ESO (comeza no curso 2011-12) Obradoiro Santillana 2º ESO (comeza no curso 2012-13) Xeografía 3º ESO Oxford (comeza no curso 2011-12) Obradoiro Santillana 4º ESO (comeza no curso 2012-13)

3. FUNDAMENTOS TEÓRICOS

A Programación do departamento de Xeografía e Historia para a Educación Secundaria Obrigatoria do IES Alexandre Bóveda de Vigo, propón un modelo de ensinanza-aprendizaxe comprensivo que se enmarca dentro do paradigma da educación universal (global ou integral) que ha de preparar a todos os cidadáns para ter éxito na vida, a través da adquisición e o desenvolvemento das competencias básicas. Este modelo segue as directrices dos distintos estudos promovidos por instancias nacionais e internacionais.

Entendemos que a función do ensino é facilitar a aprendizaxe dos nenos e nenas, axudándoos a construír, adquirir e desenvolver as competencias básicas que lles permitan integrarse na sociedade do coñecemento e afrontar os continuos cambios que impoñen en todos os ordes da nosa vida os rápidos avances científicos e sociais.

A inclusión das competencias básicas no currículo ten como finalidade que os nenos e as nenas

a) poidan facer posible o pleno exercicio da cidadanía no marco da sociedade de referencia;

b) constrúan un proxecto de vida satisfactorio;

c) alcancen un desenvolvemento persoal, emocional e afectivo equilibrados;

d) accedan a outros procesos educativos e formativos posteriores con garantías de éxito.

Nunha sociedade en constante cambio as demandas que ten un individuo varían dunha situación a outra e dun intre a outro. Por este motivo defendemos un modelo de competencia dinámico e funcional que xorde da combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivacións, valores éticos, actitudes, emocións e outros compoñentes sociais e de comportamento que se mobilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz.

Ser competente, desde este enfoque, significa ser quen de activar e empregar diante dun problema o coñecemento que o alumno ou a alumna ten. A esta funcionalidade cómpre darlle outra dimensión: que os alumnos e alumnas

5

aprendan a aprender. Un aprendiz competente é aquel que coñece e regula os seus procesos de construción do coñecemento, tanto desde o punto de vista cognitivo como emocional, e pode facer un uso estratéxico dos seus coñecementos, axustándoos ás circunstancias específicas do problema ao que se enfronta .

Así, a aprendizaxe das competencias básicas, , é global e adquirirase a partir da súa contextualización en situacións reais e próximas ao alumno para que poida integrar diferentes aprendizaxes e empregalas de xeito efectivo cando lles resulten necesarios en diferentes situacións e contextos.

Nesta liña quixemos incidir con especial énfase na relación dos contidos e materiais tratados ao longo da Educación Secundaria Obrigatoria coas novas realidades tecnolóxicas tan próximas e atractivas para o alumnado.

A aplicación ou desenvolvemento dos coñecementos tratados na materia dentro ámbitos como internet, o emprego de soportes informáticos ou a análise da información transmitida por medios audiovisuais constitúense como un elemento gratificante e motivador, e, asemade, unha aprendizaxe imprescindible para a adaptación do alumnado a futuras incorporacións a distintos ámbitos académicos ou laborais.

4. COMPETENCIAS BÁSICAS DA EDUCACIÓN SECUNDARIA

OBRIGATORIA

A área de ciencias sociais resulta fundamental para o desenvolvemento da competencia social e cidadá, posto que facilita as relacións dentro dun modelo de sociedade cada vez máis plural, e así mesmo a comprensión da realidade social.

É ben coñecido o papel que as ciencias sociais xogaron na conformación das identidades sociais e territoriais. Na medida en que constrúen as categorías de tempo e espazo social permiten a construción de tempo e espazo persoal no alumnado. Pero, para que estas categorías se traduzan no desenvolvemento dunha competencia social democrática e posibiliten unha interacción responsable co medio, teñen que incorporar a visión de que o mundo en que vivimos é froito das decisións que tomaron os nosos antepasados máis ou menos libremente. Esta visión permitiralle ao alumnado adquirir a conciencia de que o futuro está condicionado polas nosas decisións e actuacións, e adoptar, polo tanto, unha posición comprometida e responsable ante este.

O desenvolvemento desta competencia require ademais o tratamento destes contidos desde unhas metodoloxías participativas e nteractivas que propicien habilidades para participar na vida cívica, para asumir os valores democráticos e para o cumprimento dos deberes.

6

Na competencia sobre coñecemento e interacción co mundo físico, as contribucións son relevantes e permiten relacións interdisciplinares. Interactuar co mundo físico, tanto no que ten de espazo natural como na medida en que o transforma a acción humana, é un aspecto esencial no coñecemento social, en canto permite comprender mellor o que sucede, as consecuencias dun proceso determinado e as condicións de vida de homes e mulleres, que son os suxeitos dos asuntos sociais.

Na adquisición desta competencia ten particular importancia o desenvolvemento de procedementos de orientación, localización, observación e interpretación de espazos, paisaxes e a súa representación cartográfica. Permite, ademais, analizar a acción humana na utilización do espazo e os seus recursos e as accións que pode arbitrar de xeito responsable para asegurar a protección do ambiente.

A competencia cultural e artística supón apreciar, comprender e valorar as diferentes manifestacións culturais e artísticas materiais e inmateriais, utilizalas para o enriquecemento persoal e estimalas como elementos do patrimonio cultural de que dispoñemos e que resulta necesario preservar. A contribución da área concrétase facilitando a selección e coñecemento de obras de arte relevantes, ben polo seu significado na caracterización de estilos e artistas.

No mundo actual é innegable a importancia que ten a competencia no tratamento da información e competencia dixital para a comprensión dos fenómenos sociais e históricos. Poder contar con certas habilidades para buscar, obter, procesar e comunicar a información e transformala en coñecemento.

As TIC resultan imprescindibles na sociedade da información na que vivimos, aumentan as posibilidades de comunicación e axilizan os intercambios, mesmo poden propiciar formas de traballo cooperativo que abarquen espazos físicos e sociais cada vez máis amplos, que son precisamente os que interesa coñecer desde esta área. En todo caso, debe insistirse en que a información é preciso saber utilizala, xa que por si mesma non produce unha forma axeitada de coñecemento. Por iso, é necesario comprendela e integrala nos esquemas previos de coñecemento e, así mesmo, capacitarse para a transmisión desta información do xeito máis eficaz posible.

A lingua é o principal instrumento para organizar o pensamento, para aprender e para explicar polo que , a competencia en comunicación lingüística resulta

imprescindible. Co discurso é posible describir, narrar, disertar e argumentar, e así mesmo, adquirir un vocabulario preciso e específico das ciencias sociais que deberá asumir o alumnado, como tamén a capacidade para utilizalo e xeneralizalo correctamente.

Esta competencia implica o dominio das habilidades de ler e escribir diferentes tipos de textos cada vez máis complexos e que resultan fundamentais como

7

elementos de información social e histórica. Trátase de ser capaces de expoñer clara e sistematicamente as ideas, argumentando con rigor e precisión.

A competencia para aprender a aprender supón iniciarse na aprendizaxe e continualo dun xeito autónomo. Do que se trata é de ter ferramentas que faciliten a aprendizaxe e de atopar repostas que se correspondan cun coñecemento racional, asumindo que poden ser diversas e que é posible atopalas desde distintas perspectivas metodolóxicas.

Para asumir esta competencia é preciso tamén coñecer o que se sabe e o que queda por aprender, orientando os procesos de aprendizaxe ata as nosas capacidades. Noutras palabras, trátase de coñecer as propias potencialidades e as propias carencias.

5. OBXECTIVOS XERAIS DA ETAPA

▪ Promover o sentimento de pertenza á comunidade galega e ás outras entidades políticas, sociais e culturais en que se integra, participando nelas con plena conciencia dos seus dereitos e deberes, desde posicións solidarias e respectuosas con outras comunidades, estados e culturas.

▪ Identificar os procesos e mecanismos básicos que rexen a realidade social e as interrelacións entre os feitos políticos, económicos, sociais e culturais, utilizando este coñecemento para comprender o pasado e as sociedades actuais, asumir que estas son o resultado de longos procesos de cambio e dunha pluralidade de causas, e, o papel que xogan nelas os homes e as mulleres e, así mesmo, analizar os problemas máis relevantes que se deducen dese estudo.

▪ Identificar, localizar e analizar, a diferentes escalas, as características do medio físico e as interaccións que os grupos sociais establecen con el na utilización do espazo e dos seus recursos, valorando as consecuencias de tipo económico, social, político e ambiental destas.

▪ Comprender que o territorio e a súa ordenación son o resultado da interacción das sociedades, ó longo da historia, sobre o medio no que se desenvolven e organizan.

▪ Identificar, localizar e comprender as características básicas da diversidade xeográfica do mundo, das grandes áreas xeoeconómicas e os trazos físicos e humanos de Europa, España e Galicia.

▪ Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e acontecementos máis relevantes na historia do mundo, de Europa, de España e de Galicia, identificando causas e consecuencias, para adquirir unha perspectiva global da evolución da humanidade, e para conseguir ser capaces de elaborar unha interpretación dinámica desta que permita comprender a pluralidade de comunidades en que se distribúen os seres humanos e, de xeito particular, a propia.

8

▪ Valorar a diversidade cultural .puntos de vista, formas de vida, códigos morais. manifestando actitudes de respecto e tolerancia por outras culturas e por opinións que non coinciden coas propias, sempre que non sexan atentatorias contra a dignidade humana, sen renunciar por iso a un xuízo crítico sobre elas.

▪ Comprender e identificar as novas necesidades sociais que se produciron a partir da revolución industrial e a maneira en que inflúen na organización das paisaxes rurais e urbanas.

▪ Coñecer os elementos técnicos básicos das manifestacións artísticas dentro da súa realidade socio-cultural, para aprender así a valorar o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico, asumindo a responsabilidade que supón a súa conservación e apreciándoo como recurso para o enriquecemento individual e colectivo.

▪ Comprender a singularidade do patrimonio natural, histórico, cultural e lingüístico galego, participando activamente na súa conservación e mellora.

▪ Adquirir e empregar o vocabulario específico que ofrecen as ciencias sociais para que a súa incorporación ao vocabulario habitual aumente a precisión no uso da linguaxe e enriqueza a comunicación.

▪ Obter, comprender e relacionar información verbal, escrita, gráfica, icónica, estatística e cartográfica procedente de fontes diversas, incluídas as que corresponden ó contorno físico e social, aos medios de comunicación e ás tecnoloxías da información.

▪ Aprender a tratala de xeito autónomo e crítico de acordo co fin perseguida, e comunicala aos demais de maneira organizada e intelixible.

▪ Valorar a construcción colectiva do coñecemento científico, recoñecendo o seu carácter provisional e comparalo co coñecemento social.

▪ Realizar tarefas en grupo e participar en debates cunha actitude construtiva, crítica e tolerante, fundamentando adecuadamente as opinións e valorando o diálogo como unha vía necesaria para a solución dos problemas humanos e sociais.

▪ Resolver problemas e levar cabo estudos e investigacións escolares aplicando os instrumentos conceptuais, as técnicas e os procedementos básicos da indagación característicos das ciencias sociais.

▪ Coñecer o funcionamento das sociedades democráticas, apreciando os seus valores fundamentais e o feito de que os dereitos e liberdades humanas constitúen un logro irrenunciable da humanidade e unha condición necesaria para a paz. Denunciar, en consecuencia, actitudes e situacións discriminatorias e inxustas, amosándose solidario cos pobos, grupos sociais e persoas privados dos seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios.

▪ Procurar a comprensión da realidade social galega actual como unha realidade dinámica e cambiante que se constrúe continuamente en contacto con outras sociedades e culturas .

▪ Asumir a necesidade de ordenación do territorio desde criterios sustentables, respectando o patrimonio natural e construído e recollendo, así mesmo, o panorama futuro que pode ofrecerse tras a análise destes presupostos.

9

6. METODOLOXÍA DIDÁCTICA NA E.S.O.

A metodoloxía máis apropiada para esta etapa é a baseada no costructivismo, trátase pois dunha metodoloxía participativa, de carácter comprensivo. É

preciso tamén ter en conta os estudos de Piaget sobre o desenvolvemento cognitivo nestas idades. Por tanto, para manter a atención dos alumnos, convén alternar a explicación do profesor (non máis de 20 minutos de exposición maxistral) coa realización de actividades por parte dos alumnos na mesma sesión. É importante tamén utilizar os novos medios técnicos como formas alternativas de buscar información. Neste ensino activo e de indagación deben incluírse os traballos en grupo dentro da aula. Este tipo de actividade require un control rigoroso do traballo por parte do profesorado que terá que avaliar os resultados obtidos polos distintos compoñentes do equipo. É frecuente que un alumno non colabore, quizais por pensar que os traballos non se valoran de igual modo que as probas obxectivas, para evitar esta situación é aconsellable que o profesorado fixe con antelación qué se vai avaliar e llelo comunique òs alumnos. Preténdese tamén que o alumnado domine, ó final do curso escolar, un vocabulario específico das materias. Hai que ter en conta que a materia inclúe dúas disciplinas diferentes cunha epistemoloxía propia: Historia e Xeografía. Deberán adquirir o vocabulario básico que lles habilite para a profundización

destas materias no futuro. A adquisición do vocabulario farase do máis sinxelo ó máis complexo, establecendo unha gradación da dificultade nos mesmos temas ao longo da etapa. Ó final de cada unidade introducirase unha actividade de síntese a

través da cal o alumno deberase lembrar do vocabulario xa estudiado. Utilizarase na medida do posible o contorno próximo nos temas relacionados coa xeografía ou a arte, e a contextualización dos período históricos no estudo de tódalas materias da etapa. Por iso é fundamental a utilización de eixes cronolóxicos, esquemas e resumos. O libro de texto, cos contidos e actividades variadas será o punto de partida

para acadar os obxectivos de cada curso. A finalidade das actividades propostas no Libro do Alumno é dar resposta ao proceso de ensinanza-aprendizaxe. Neste sentido, o obxectivo que se persegue con cada unha das tarefas propostas nas diferentes unidades do Libro do Alumno e polo docente é a consolidación nos alumnos dos coñecementos programados (saber-saber), das habilidades e procedementos (saber aplicar, saber facer) e dun conxunto de actitudes e valores significativos (saber ser e saber estar). Para alcanzar esa finalidade, en cada unidade seguirase un plan de traballo

orientado a desenvolver os seguintes contidos e destrezas:

1. Comprensión dos contidos da unidade, para o que se traballarán as epígrafes de contidos da unidade, que se completarán con documentos gráficos que serven para mellorar a comprensión dos contidos, fichas para a educación en valores (dereitos humanos, patrimonio e medio

10

natural), que serven para afondar en aspectos relacionados cos contidos desde unha perspectiva ética e humanística, e a sección A fondo, que amplía os contidos de maior dificultade da unidade.

2. Realización de actividades que lles axudarán a comprender mellor certos aspectos vistos na unidade, para o que se distinguen catro niveis: actividades de repaso, actividades para aplicar a nova aprendizaxe adquirida (elaboración de liñas temporais…), actividades de análise -que lles permitirán interpretar textos, mapas…-, e actividades de reflexión, que lles permitirán relacionar o aprendido coa realidade actual, facéndolles tomar conciencia crítica do momento en que vivimos.

3. Adquisición de novas competencias, unha aposta por procesos de aprendizaxe non memorísticos, centrada en tres actividades complementarias:

a. Adquisición de novas técnicas para o estudo da Historia. b. Adquisición da capacidade de investigación: en prensa ou

literatura, elaborando o traballo con textos escritos mediante un guión de lectura; na Internet, ensinando a usar Internet coa axuda dun plan de investigación; e no cine, elaborando o traballo cunha película mediante o guión do espectador.

c. Adquisición da capacidade de comprensión da arte e do presente.

7. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

A avaliación realizarase tendo en conta os obxectivos educativos, os contidos mínimos e os criterios de avaliación especificados para cada curso e ciclo desta etapa educativa. A avaliación positiva requerirá que os alumnos:

● Dominen os contidos mínimos en relación ós criterios de avaliación sinalados.

● Sexan capaces de desenvolver un traballo diario na clase.

● Elaborar informes pulcros e claros.

● Participar activamente nos traballos en grupo.

● Adquirir o vocabulario específico da materia tratada.

7.1. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

Serán variados, incluíndo: ▪ Probas obxectivas

▪ Exposicións orais

▪ Temas a desenvolver ▪ Elaboración e comentarios de gráficas, táboas, organigramas, e eixes

cronolóxicos e mapas.

11

▪ Introducción ao comentario de texto en 4º da E.S.O. ▪ Traballos individuais ou en equipo

▪ O caderno de clase

7.2. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

A cualificación de cada trimestre obterase tendo en conta os seguintes aspectos:

A. Exames de avaliación: ● Os exames estarán basados nos contidos impartidos en clase a partir do

libro de texto. ● Se se realiza máis dun examen, acharase a media aritmética entre eles,

sempre que ningunha das notas estea por debaixo de 3.

B. Probas de control de estudo

● Poderán realizarse en calquera momento e sen previo aviso

● Versarán sobre a materia dada en clase. ● A cualificación destas probas influirán na avaliación ate un máximo de 1

punto. ● O resultado acadado polo alumnado nestas probas indicará, entre outras

cousas, a actitude positiva ou negativa que ten coa materia.

C. Actitudes, valores e normas

● Considerarase actitude positiva con respecto á materia o bo comportamento, a participación na aula, a realización das tarefas diarias e, en xeral, a boa disposición do alumnado.

D. Caderno

● Todos os alumnos e alumnas deben ter un caderno onde recollan os seus apuntamentos.

● O profesorado poderá revisar e/ou recoller os cadernos do seu alumnado en calquera momento.

● Valorarase os seguintes aspectos: presentación, organización de contidos, realización de todas as tarefas, coidado do material entregado polo profesorado…

● Especial mención nas tarefas que teñen que reflexarse no caderno son a realización de mapas (nas materias de Xeografía) que serán puntuados ata un máximo de 1 punto na nota da avaliación.

E. Traballos obrigatorios

● O profesorado de Xª e Hª poderá propor ao seu alumnado diferentes traballos obrigatorios ao longo do curso.

● Calquera traballo que mande entregar o profesorado nunha data determinada considerarase traballo obrigatorio.

● Os traballos obrigatorios serán individuais ou grupais. ● Se non se entrega o traballo na data fixada puntuará cero. ● O alumnado terá que expor oralmente o seu traballo se así llo indica o

profesor ou profesora.

F. Traballos voluntarios

12

● O profesorado podrá propor traballos voluntarios ao seu alumnado que poderán ser individuais o en grupo.

● Estes traballos faranse seguindo as indicación do profesorado en canto a tema e características a cumprir.

● Este tipo de traballos, tanto voluntarios como obrigatorios, computarán ate un máximo de 1 punto e sumarase á cualificación acadada polos exames.

● O alumnado terá que exponer oralmente o seu traballo.

PONDERACIÓN DAS CUALIFICACIÓNS POR AVALIACIÓN:

ESO

1º / 2º ESo

Apartado A): 80%

Apartados B), D), E), F): 10%

Apartados C)10%

A cualificación final de curso será a media ponderada entre as tres avaliacións.

Polas características especiais do currículum durante a etapa da ESO (1º e 2º curso con temas de xeografía e Historia, 3º con Xeografía e 4º con Historia) temos que especificar una serie de criterios para a recuperación da materia por avaliacións:

En 1º e 2º ESO:

● Farase unha recuperación para xeografía e outra para historia. Cada parte trátase como materia independente unha da outra aínda que coincidan na mesma avaliación.

● Terase en conta a evolución académica do alumno dende a primeira avaliación para determinar as necesarias recuperacións posteriores: Sempre que teña a primeira avaliación con uha nota de 4, se lle poderá aprobar se o progreso na segunda e terceira (mínimo de 5) é significativo.

● En xuño haberá unha recuperación final por avaliacións.

En 3ºESO:

● Haberá unha recuperación por avaliacións en xuño só para aqueles alumnos que teñan unha ou dúas avaliacións suspensas. O alumnado que en xuño teña as tres avaliacións suspensas so poderá recuperar en setembro.

En 4ºESO:

● Si un alumno ten a primeira avaliación suspensa cunha calificación mínima de 3 e aproba a segunda e terceira avaliación, considérase aprobado o curso. Non se fará recuperación da

13

primeira avaliación. O alumno que suspenda a segunda avaliación poderá presentarse a un exame de recuperación trimestral para aprobar a parte correspondente da asignatura.

● En xuño haberá unha recuperación por avaliacións só para aqueles que teñan unha ou dúas valiacións suspensas. Os alumnos que non habendo aprobado nin a primeira nen a segunda avaliación quixeran optar a facer o exame final de avaliación , terán que aprobar a terceira avaliación para optar ao exame final de recuperación da asignatura. Non se fará un exame final de toda a asignatura.

SETEMBRO

● Os exames de setembro estarán consensuados no departamento para cada curso e materia.

● En setembro só se terá en conta para o aprobado a nota do examen de recuperación.

8. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Para atender á diversidade, disponse de dous tipos de vías ou medidas: MEDIDAS ORDINARIAS ou habituais e MEDIDAS ESPECÍFICAS ou extraordinarias. As MEDIDAS ESPECÍFICAS son unha parte importante da atención á diversidade, pero deben ter un carácter subsidiario. As primeiras e máis importantes estratexias para a atención á diversidade adoptaranse no marco de cada centro e de cada aula concreta. ORDINARIAS: a) A adaptación do currículo da ESO. b) O reforzo educativo. c) A optatividade. d) A orientación educativa e a integración escolar.

ESPECÍFICAS: a) As adaptacións curriculares. b) Os programas de diversificación curricular. c) Os programas de cualificación profesional inicial.

É competencia dos departamentos a programación das medidas de reforzo educativo mediante actividades de recuperación.

9. ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E REFORZO

Para a aplicación de actividades de reforzo utilizaranse os materiais didácticos da carpeta de recursos elaborados pola editorial Santillana e Oxford que están perfectamente diseñados e adaptados a cada asignatura: Guía e recursos (Biblioteca do profesorado):

o Recursos para a educación multicultural o Fichas de ampliación e de reforzo

14

o Recursos de adaptación curricular o Tempo de lectura (lecturas recomendadas) o Cine e Ciencias Sociais (propostas para traballar co cine)

9.1.RECUPERACIÓN DE MATERIAS PENDENTES

Haberá dous instrumentos para avaliar ó alumnado pendente: ● O examen: Haberá dúas convocatorias de exame: unha en XANEIRO e

outra en ABRIL. En realidade son dúas oportunidades nas que se examinará da totalidade da materia. O alumnado que aprobe en xaneiro quedará libre para estudar con mellor aproveitamento o curso no que estea matriculado. Cada alumno será examinado polo profesor que lle deu clase e deberá poñerse en contacto con el ó principio de curso para que lle dea as indicacións oportunas. No caso de que o profesor que lle suspendeu a materia xa non estea no centro examinarálle a xefa do departamento. Os exames serán o modo de recuperar as asignaturas pendentes no segundo ciclo da E.S.O.

● Os traballos: cada profesor ou profesora organizará co seu alumnado pendente os traballos e actividades que estime oportuno para acadar o aprobado. A valoración destes traballos fará media coas probas escritas segundo a valoración que estime cada profesor e que comunicará o seu alumnado pendente o inicio de curso. Os traballos serán o sistema de recuperación da asignatura de CC.SS para os alumnos pendentes do primeiro ciclo.

10. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

O departamento dispón dos seguintes recursos: ▪ Unha colección completa de diapositivas de arte. ▪ Unha colección de DVD de historia contemporánea editada pola Voz de

Galicia. ▪ Colección de películas relacionadas coa historia. ▪ Libros de texto e material didáctico de distintas editoriais. ▪ “Proxecto Terra”, elaborado polo Colexio de arquitectos de Galicia. ▪ Algúns videos de Xeografía e de Historia editados pola UNED para 2º

de bacharelato. ▪ Unha colección de videos de historia da vida cotiá no século XX. ▪ Colección de mapas físicos e políticos de Galicia, España e os distintos

continentes. ▪ Colección de mapas históricos. ▪ Aula de audivisuais: canón e pizarra dixital.

Ademáis destes materiais de uso común, cada profesor é responsable da elaboración dos seus propios materiais de aula dacordo coas necesidades da súa programación.

11- TRATAMIENTO DO FOMENTO DAS TIC

As TIC facilitan o acceso a información, a interactividade, e o traballo

15

colaborativo e a comunicación a distancia, todo de gran interés educativo. Todo isto conecta coas intencións críticas do aprendizaxe ó usalas TIC para coñecer e tomar contacto cos movimentos sociais que no están presentes no contorno e para desenrolar nos estudantes habilidades de investigación (búsqueda, acceso, selección e organización da información), habilidades de análisis (interpretación e síntesis de información) e habilidades comunicativas (exposición coherente e fundamentada de ideas, opinións, conviccións, experiencias e sentimentos) .

O departamento de Xeografía e Historia conta cos seguintes recursos para o fomento das TIC:

● Aula de audiovisuais con ordenador e canon. ● Pizarra Dixital ● Aula de informática (ordenadores individuais) de uso para todos os

departamentos polo que o seu uso polo noso departamento é moi limitado.

Internet como fonte xeral de información

Nas ciencias sociales, ás ventaxes xerais do seu uso podemos engadir:

· A facilidade de cara ó contraste de fontes e visinós nos aspectos polémicos da actualidade

· A disponibilidade de datos respecto a outros medios no caso de noticias o feitos que acaban de suceder.

· A accesibilidade a fontes máis ou menos directas.

· Os problemas sociais relevantes que preocupan ó área de ciencias sociais que se plasma en diferentes páxinas web.

Tamén existen dificultades máis específicas:

· A limitación do idioma, cuando nos interesa acceder a información xenerada dende os lugares protagonistas.

· En moitos casos, é difícil separar a opinión da información, ou o dato utilizado lixeiramente como apoio da propia argumentación do dato con respaldo científico.

Uso de diferentes recursos de Internet: mapas dixitales, Webquest, xogos de simulación, presentaciónns de power point, blogs específicos das ciencias socias con acceso a multitude de recursos, etc.

Correo electrónico como medio de comunicación co profesorado e para o

traballo en grupo

12- PROGRAMACIÓN DE TEMAS TRANSVERSAIS

16

Educación para a convivencia

A reflexión sobre o desenvolvemento eo subdesenvolvemento é realmente unha reflexión sobre a xustiza, e promove actividades en cada unidade sobre o contraste entre o Norte eo Sur sobre a situación dos dereitos humanos de desenvolvemento político, económico e social. Na historia, a análise da situación de grupos marxinados (escravos, mulleres, servos, etc) e análise comparativa dos sistemas políticos do pasado, ocupa un lugar central en todas as unidades. O plantexamento en cada unidade de debates e grupos de traballo que habitúe os alumnos a comparar e respectar as opinións diferentes da súa. Educación Ambiental A xeografía, na súas diversas dimensións, física, económica e humana, será o marco máis axeitado para desenrolar valores no alumnado sobre a Educación ambiental. Así permite traballar o respeto pola natureza, conceptos de sostenibilidade, reciclaxe, contaminación, explotación sostible dos recursos naturais, etc. A historia aproveita o estudo das actividades económicas para plantexar as relacións ser humano-medio ó longo do tempo.

Educación para a Paz

O estudo dos pobos e das sociedades de outros lugares do planeta en Xeografía permite elaborar actividades de interese para ó alumnado por coñecer e respectar pobos e culturas diferentes da súa. Ademais, o eixe desenvolvemento-subdesenvolvemento pretende desenrolar actitudes positivas cara á cooperación con outros países, comunidades ou etnias diferentes.

Tamén a historia, chea de guerras, enfrontamentos e conflitos serve como punto de partida para pensar sobre as formas pacíficas de resolución de conflitos. A educación non sexista

Educación para a igualdade de xénero, intentando evitar a discriminación sexual que aínda persiste na nosa sociedade. O estudo da poboación de cada continente nos temas de Xeografía é o punto de partida para análise crítica da situación das mulleres, tanto na dimensión económica (discriminación laboral, salarial, invisibilidade do traballo femenino etc.), como nos aspectos máis directamente relacionados co estudo da población (natalidade, mortandade, esperanza de vida, acceso os sistemas sanitarios e maternidade, etc.) En Historia evítarase a visión tradicional histórica que ignora o papel desempeñado polas mulleres facendo fincaré naquelas mulleres “olvidadas” e estudando outros aspectos das sociedades que en clave femenina; neste aspecto será moi importante a linguaxe non sexista.

17

Educación en Saúde

A análise do subdesenvolvemento por continentes permite plantexar cuestións como a fame, a desnutrición, a situación sanitaria, etc, fomentando no alumnado a visión crítica destas cuestións na actualidade e a valoración da súa propia situación.

A Historia será o marco adecuado para coñecer hábitos alimentarios e hixiénicos ó longo do tempo que poden suscitar a reflexión sobre estas cuestións na actualidade. Educación do consumidor

Os temas de xeografía económica serán os máis axeitados para fomentar no alumnado hábitos de consumo responsable relacionados coas condicións de vida dos traballadores e a degradación do medio ambiente. A historia serve tamén para dar a coñecer as orixes da sociedade de consumo e analizar as súas consecuencias sociais. A educación sexual

Nos temas de Poboación tratarase o tema dos métodos de control da nataliade así como os problemas e solucións antes os retos plantexados polo crecemento da población. A arte ó longo da historia serve como punto de partida para tratar os temas relacionados coa educación sexual. Educación multicultural

O seu obxectivo é valorar positivamente a diversidade humana, evitando a aparición de comportamentos xenófobos e intolerantes. Isto faise a través da presentación doutros espazos e culturas, analiza a diversidade da poboación mundial, doutros continentes e en España. Tentaremos promover nos alumnos unha avaliación positiva da diversidade cultural do mundo como un factor de enriquecemento persoal.

13- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Antes de pasar a especificar as actividades desenroladas en cada un dos cursos, temos que salientar que o departamento está atento as distintas exposición e propostas culturais que, na cidade de Vigo e na comunidade, poden ser de interese para o noso alumnado na distintas materias de Xeografía e Historia. Para elo contamos coa axuda da Subdirección do centro que proporciona información e xestiona todas as cuestións económicas e administrativas. Consideramos, ademáis, obrigatorio para o alumnado da ESO

18

a asistencia e participación nas actividades extraescolares (coas correspondentes excepcións) polo que serán un elemneto a ter en conta na avaliación.

1º ESO e 2º ESO

Vigo conta con importantes restos arqueolóxicos de interese para o alumnado de 1º de ESO. Vila romana de Toralla ( 3º trimestre) Castro do monte do Castro (2º trimestre) Salinas do Areal Museo de Pontevedra Area arqueolóxica de Campo Lameiro (petroglifos) Museo ANFACO da industria conserveira

Visitas guiadas polo centro da cidade de Vigo. Vigo por dentro. Visitas as exposicións de interese nos museos da cidade

Roteiro polo barrio de Coia.

4º ESO

● Visita a Guimarais (Portugal) no mes de Abril. Visita guiada ó casco histórico da vila portuguesa de Guimarais declarado (patrimonio da Humanidade pola UNESCO) co obxectivo de que o alumnado valore positivamente o patrimonio arquitectónico e a importancia de conservar o legado das xeracións pasadas. A saída se completa co ascenso en teleférico ó espazo natural da Pena para xantar, onde ó alumnado pode disfrutar nun entorno natural da convivencia cos seus compañeiros.

● Participación dos alumnos de 4º nas actividades do PROXECTO TERRA, tanto na visita guiada ó casco dunha cidade proposta como as saídas dun fin de semana nun contorno natural de especial interese. Este curso solicitarase a visita á cidade de Oporto.

● Roteiro polo barrio e Coia

● Visita en outubro a Campo Lameiro

14.- TRATAMENTO DO FOMENTO DA LECTURA

O Seminário de Xª e Hª do IES Alexandre Bóveda traballará o cómic e a prensa como aportación ao Plan Lector.

No 1º e 4º curso de ESO prograremos a lectura de cómics relacionados cós temas a tratar. O cómic permite de un xeito sinxelo e atractivo acadar unha visión mais cercana ao alumnado sobre os feitos históricos. Os dibuxos atractivos e as distintas técnicas narrativas tamén favorecen a aprendizaxe crítica do alumnado. Para elo contamos coa colección de cómics que ten a biblioteca:

1º ESO

Tintín para traballar os temas de xeografía de 1º de ESO

Colección de A nosa terra para traballar os temas de Hª Asterix e Obelix para os temas do Imperio Romano de 1º ESO

4º ESO

19

Persepolis SATRAPI Cefé Budapest TAPICO

Maus ART SPIEGELMAN

A conta atrás- I parte CARLOS PORTELA e SERGI SAN JULIÁN

El arte de volar ALTOARRIBA

No 2ºe 3º CURSO da ESO utilizaremos a prensa diaria, tratando de complementar e actualizar a información relacionada cos distintos temas e actividades do currículo e conquerir ao mesmo tempo que os/as alumnos/as teñan coñecemento da realidade e o seu entorno, da sociedade da que forman parte, da vida mesma.

O departamento ademáis clolabora activamente coas iniciativas emprendidas dende a biblioteca do centro para o fomento dos proxectos interdisciplinares e de lectura. Esta colaboración tamén está aberta a conferencias e charlas que propoñen os membros do departamento ou a biblioteca sobre temas relacionados c ocurrículum e moi especialmente a actualidade.

15. PRIMEIRO CURSO

15.1. PROGRAMACIÓN DE AULA

Unidade 1: A Terra e a súa representación

OBXECTIVOS

1. Identificar a Terra como un planeta do Sistema Solar.

2. Describir as capas externas da Terra.

3. Coñecer os elementos que permiten a existencia de vida na Terra.

4. Analizar os movementos de rotación e translación.

5. Coñecer distintas formas de representación do espazo terrestre.

20

6. Localizar puntos nun mapa utilizando os puntos cardinais e as coordenadas xeográficas.

7. Comprender o concepto de escala.

8. Coñecer os elementos básicos que se usan na cartografía.

CONTIDOS

Conceptos

▪ Litosfera, hidrosfera e atmosfera.

▪ Os movementos de rotación e translación.

▪ O globo terráqueo e os mapas.

▪ Os tipos de mapas.

▪ Os elementos dun mapa.

▪ Os puntos cardinais.

▪ Os hemisferios.

▪ A latitude e a lonxitude.

▪ A escala:definición e tipos.

Procedementos, destrezas e habilidades

▪ Interpretación da lenda dun mapa.

▪ Uso de distintas formas de orientación.

▪ Localización dun punto nun mapa utilizando as coordenadas xeográficas: latitude e lonxitude.

▪ Utilización do mapa de usos horarios.

▪ Uso da escala nun plano e nun mapa

▪ Utilización de Google maps e Google Earth.

Actitudes

▪ Valoración da riqueza biolóxica da Terra, fomentando a súa preservación.

▪ Curiosidade por coñecer distintas formas de representar o espazo terrestre.

▪ Valoración positiva do enxeño que os seres humanos aplicaron para descubrir distintas formas de representar o noso planeta.

▪ Precisión nas representacións cartográficas e nos cálculos numéricos necesarios para calcular escalas.

▪ Iniciativa na planificación e execución de procedementos cartográficos.

▪ Valoración da orientación como destreza básica para desenvolverse no espazo con autonomía e seguridade.

COMPETENCIAS QUE SE TRABALLAN

21

COMPETENCIAS XERAIS

Comunicación lingüística

▪ Comprender un texto narrativo (Hillary, desde o teito do mundo).

▪ Elaborar respostas escritas.

Competencia matemática

▪ Usar sistemas de referencia.

▪ Calcular escalas.

▪ Calcular proporcións e porcentaxes para elaborar un gráfico sectorial.

▪ Representar graficamente información estatística en distintos tipos de gráficos.

Tratamento da información e competencia dixital

▪ Coñecer as bases da linguaxe cartográfica.

▪ Usar a cartografía como fonte de información.

▪ Usar recursos dixitais cartográficos.

Competencia social e cidadá

▪ Traballar en grupo: xogo de localización de obxectos no espazo.

▪ Usar as coordenadas xeográficas en casos reais.

Autonomía e iniciativa persoal

▪ Utilizar a escala en contextos cotiáns, por exemplo a compra dun piso ou a elaboración dun itinerario turístico.

▪ Elaborar un plano seguindo as pautas correctas.

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS

Competencia espacial

▪ Coñecer a posición da Terra no Sistema Solar.

▪ Analizar globos e mapas, dúas formas de representar o espazo terrestre.

▪ Coñecer os distintos tipos de mapas: físicos, políticos e temáticos.

▪ Usar a simboloxía dun mapa e elaborar e interpretar lendas.

▪ Orientarse de forma relativa no espazo mediante os puntos cardinais (norte, sur, leste e oeste).

▪ Orientarse de forma absoluta no espazo mediante coordenadas xeográficas (latitude e lonxitude).

Pensamento social

▪ Interpretar a evolución dun fenómeno representado nun gráfico lineal.

▪ Comparar as categorías representadas nun gráfico de barras.

▪ Analizar a distribución dun fenómeno nun gráfico sectorial.

22

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

1. Identificar as características esenciais da Terra como planeta, a súa posición no Sistema Solar e os movementos de rotación e translación.

2. Localizar lugares ou espazos nun mapa utilizando datos de coordenadas xeográficas e obter información sobre o espazo representado a partir da lenda e a simboloxía, e comunicar as conclusións de forma oral ou escrita.

3. Realizar unha lectura comprensiva de fontes de información escritas de contido xeográfico ou histórico e comunicar a información obtida de forma correcta por escrito.

Unidade 2: O relevo terrestre

OBXECTIVOS

1. Describir a estrutura interna da Terra.

2. Coñecer a estrutura da codia terrestre: as distintas placas tectónicas.

3. Diferenciar as distintas formas do relevo continental, costeiro e submarino.

4. Explicar, de forma básica, como se orixina o relevo terrestre.

5. Explicar como cambia o relevo ao longo do tempo pola acción da temperatura, a auga, o vento e os seres vivos.

6. Interpretar distintas formas de representar o relevo: as gamas de cor e as curvas de nivel dos mapas topográficos.

7. Localizar nun mapa os principais accidentes do relevo terrestre.

CONTIDOS

Conceptos

▪ A estrutura interna da Terra: codia, manto e núcleo.

▪ Os océanos e os continentes.

▪ As placas tectónicas.

▪ O concepto de relevo.

▪ As formas do relevo terrestre: continentais, costeiras e submarinas.

▪ As forzas do interior da Terra, orixe do relevo: fallas, pregamentos, terremotos e erupcións volcánicas.

▪ O relevo cambia: a acción da temperatura, a auga, o vento e os seres vivos sobre o relevo terrestre.

Procedementos, destrezas e habilidades.

▪ Interpretación de representacións esquemáticas do interior da Terra e das formas do relevo terrestre

▪ Utilización dalgúns mapas básicos: de océanos e continentes, de placas tectónicas, do relevo do mundo.

23

▪ Análise de procesos: a orixe e a evolución do relevo terrestre.

▪ Interpretación de distintas formas de representar o relevo: as gamas de cor e as curvas de nivel.

▪ Utilización dun mapa topográfico para preparar unha excursión, para o que é preciso: interpretar a lenda, usar a escala para calcular distancias e interpretar as curvas de nivel para pescudar como é a paisaxe.

Actitudes

▪ Curiosidade por coñecer como é o relevo terrestre.

▪ Valoración positiva do enxeño que os seres humanos aplicaron para descubrir distintas formas de representar o relevo terrestre e do labor de xeógrafos e cartógrafos.

▪ Precisión nas representacións cartográficas e nos cálculos numéricos necesarios para calcular escalas.

▪ Iniciativa na planificación de actividades da vida cotiá utilizando os coñecementos e as destrezas que proporciona a Xeografía.

▪ Valoración positiva da diversidade do relevo terrestre.


COMPETENCIAS XERAIS


▪ Vocabulario: conceptos relacionados co relevo terrestre.

▪ Detectar similitudes e diferenzas.

▪ Buscar as ideas básicas do tema e interpretar e organizar a información.



▪ Diferenciar escalas.

Aprender a aprender

▪ Coñecer os distintos marcadores textuais como sinais que nos axudan a desentrañar a estrutura dun texto.


▪ Usar a cartografía e os esquemas debuxados como fonte de información.


▪ Reflexionar criticamente sobre os efectos das accións humanas sobre o relevo terrestre.


▪ Utilizar coñecementos xeográficos en contextos cotiáns, por exemplo a planificación dunha excursión.

24



▪ Coñecer o espazo físico no que se desenvolve a nosa vida.

▪ Localizar as principais unidades do relevo do mundo.

▪ Representar o relevo por medio de esquemas gráficos e mapas de gamas de cor.

▪ Describir formas do relevo.

▪ Utilizar o mapa topográfico.

Pensamento social

▪ Formular hipóteses sobre a orixe das montañas e a antiga situación das placas terrestres.

▪ Realizar predicións sobre a posible evolución das placas terrestres.

▪ Analizar a evolución dunha paisaxe e determinar os axentes erosivos que explican esta evolución.


1. Localizar lugares ou espazos nun mapa utilizando datos de coordenadas xeográficas e obter información sobre o espazo representado a partir da lenda e da simboloxía, e comunicar as conclusións de forma oral ou escrita.

2. Localizar nun mapa os elementos básicos que configuran o medio físico mundial, de Europa e de España e caracterizar os trazos que predominan nun espazo concreto.

3. Identificar e explicar algúns exemplos dos impactos que a acción humana ten sobre o medio natural, analizando as súas causas e os seus efectos, e dando medidas e condutas que serían necesarias para limitalos.


Unidade 3: As augas

OBXECTIVOS

1. Coñecer a estrutura das augas do planeta: augas continentais (ríos, lagos, xeos e augas subterráneas) e augas mariñas.

2. Describir as principais características dos ríos, dos mares, dos lagos e das augas subterráneas do noso planeta.

3. Interpretar distintas formas de representar cartograficamente as augas mariñas e as continentais.

25

4. Localizar nun mapa os principais mares, ríos e lagos do mundo.

5. Apreciar a importancia das augas para a nosa vida.

6. Valorar as augas como parte do patrimonio do noso planeta.

CONTIDOS

Conceptos

▪ As augas mariñas e as augas continentais.

▪ Os ríos: definición e conceptos fundamentais (canle, conca, curso e caudal).

▪ A acción dos ríos na paisaxe nos cursos alto, medio e baixo.

▪ As augas mariñas: definición e características (salinidade, movementos).

▪ Os lagos: qué son, orixes.

▪ As augas subterráneas: qué son, formación, importancia.

▪ Os glaciares: qué son, partes.

▪ Os usos da auga.


▪ Interpretación de debuxos esquemáticos: o ciclo da auga, o curso dun río, un glaciar de montaña.

▪ Utilización dalgúns mapas básicos: de ríos, de mares, de lagos.

▪ Interpretación dun mapa de fluxos: o mapa das correntes mariñas.

▪ Análise da foto de satélite dun río: o río Nilo.

▪ Interpretación do gráfico do curso dun río.

▪ Análise de procesos: a acción dos ríos sobre o relevo nas distintas partes do seu curso.

▪ Formulación de relacións entre o clima das zonas polas que pasa un río e o seu caudal.

Actitudes

▪ Curiosidade por coñecer como son as augas da Terra.

▪ Valoración positiva do enxeño que os seres humanos aplicaron para descubrir distintas formas de representar as augas da Terra e do labor de xeógrafos e cartógrafos.

▪ Actitude negativa cara ao consumo excesivo da auga e a súa contaminación.

▪ Valoración das augas como parte do patrimonio do noso planeta, que é necesario conservar.


26

COMPETENCIAS XERAIS


▪ Vocabulario: conceptos relacionados coa hidroloxía terrestre.




Aprender a aprender

▪ Analizar o perfil dun río.



▪ Usar as fotografías de satélite como fonte de información.

▪ Usar Internet como fonte de información.


▪ Reflexionar criticamente sobre os efectos das accións humanas sobre a calidade e cantidade das augas terrestres.


▪ Utilizar coñecementos xeográficos para argumentar sobre problemas cotiáns, por exemplo a necesidade de conservar os acuíferos.



▪ Coñecer o espazo físico no que se desenvolve a nosa vida.

▪ Localizar os principais mares, ríos e lagos do mundo.

▪ Representar a hidrografía por medio de debuxos esquemáticos, gráficos e mapas.

▪ Interpretar un mapa de fluxos: o mapa das correntes mariñas.

▪ Interpretar o gráfico do curso dun río.

Pensamento social

▪ Establecer relacións entre as augas e os seres humanos:

a) entre a presenza de auga e o asentamento da poboación;

b) entre a presenza de auga e o desenvolvemento das actividades económicas, con especial fincapé na agricultura;

c) entre o tipo de corrente mariña que baña unha zona e o asentamento da poboación.

▪ Explicar o porqué de algúns fenómenos relacionados coas augas, por exemplo a distinta salinidade dos mares.

▪ Relacionar diversos factores físicos: a) o relevo e as augas para explicar as

27

características das distintas partes do curso dun río; b) o clima e as augas para explicar os distintos réximes dos ríos.


1. Localizar lugares ou espazos nun mapa utilizando datos de coordenadas xeográficas e obter información sobre o espazo representado a partir da lenda e da simboloxía, e comunicar as conclusións de forma oral ou escrita.

2. Localizar nun mapa os elementos básicos que configuran o medio físico mundial, de Europa e de España e caracterizar os trazos que predominan nun espazo concreto.

3. Identificar e explicar algúns exemplos dos impactos que a acción humana ten sobre o medio natural, analizar as súas causas e efectos, e dar medidas e condutas que serían necesarias para limitalos.


Unidade 4: O tempo e o clima

OBXECTIVOS:

1. Coñecer as capas da atmosfera.

2. Diferenciar entre tempo e clima.

3. Coñecer os principais elementos do clima (temperatura, precipitacións, presións e ventos).

4. Explicar os factores que modifican cada un deses elementos.

5. Realizar observacións do tempo, aplicar o estudado á comprensión do propio medio.

6. Interpretar distintas formas de representar o tempo.

7. Valorar a influencia que o clima ten na nosa vida.

8. Coñecer as zonas climáticas da Terra.

9. Estudar os diferentes tipos de catástrofes climáticas.

CONTIDOS

Conceptos

▪ A atmosfera.

▪ O tempo e o clima.

▪ As temperaturas: definición, medida, factores.

▪ As precipitacións: definición, medida, factores.

▪ As presións: definición, medida, factores.

28

▪ Os ventos, definición, tipos.

Procedementos, destrezas e habilidades.

▪ Interpretación de representacións esquemáticas da atmosfera terrestre.

▪ Utilización dalgúns mapas básicos: de temperaturas medias, de precipitacións totais e dos ventos

▪ Análise de procesos: a orixe dos distintos tipos de precipitacións e a formación dos ventos.

▪ Interpretación de distintas formas de representar o tempo: o mapa pictográfico e o mapa de superficie.

▪ Elaboración de rexistros diarios do tempo do medio.

Actitudes

▪ Curiosidade por coñecer como é o clima terrestre.

▪ Valoración positiva do enxeño que os seres humanos aplicaron para descubrir distintas formas de estudar e de representar o tempo.

▪ Precisión na observación do medio.

▪ Iniciativa na planificación de actividades da vida cotiá utilizando os coñecementos e as destrezas que proporciona a Xeografía.

▪ Preocupación polos efectos negativos que as actividades humanas están provocando sobre o clima terrestre.


COMPETENCIAS XERAIS


▪ Vocabulario: conceptos relacionados cos elementos do clima terrestre.




▪ Utilizar con soltura as unidades de medida das temperaturas, das precipitacións e das presións.

Aprender a aprender

▪ Esquematizar a información mediante táboas de resumo.



▪ Realizar procuras de información fóra do libro de texto.

▪ Utilizar Internet como fonte de información.


29

▪ Reflexionar criticamente sobre a importancia da capa de ozono para a nosa vida.


▪ Utilizar coñecementos xeográficos, por exemplo a comprensión do tempo e a súa previsión, á hora de planificar actividades cotiás.



▪ Coñecer o espazo físico no que se desenvolve a nosa vida, concretamente da atmosfera e a súa dinámica.

▪ Representar en mapas a distribución dos elementos do clima: temperaturas, precipitacións, presións e ventos.

▪ Interpretar mapas do tempo pictográficos e de superficie.

▪ Realizar observacións do tempo do medio.

Pensamento social

▪ Analizar a influencia dos seguintes factores: latitude, altitude e distancia ao mar, nas temperaturas, precipitacións, presións e ventos.

▪ Analizar a influencia da inclinación dos raios solares nas temperaturas terrestres.

▪ Explicar procesos:

a) a formación das precipitacións

b) tres orixes diferentes para as precipitacións;

c) a formación e dirección dos ventos.

▪ Explicar por que:

a) as borrascas traen tempo inestable;

b) os anticiclóns traen tempo estable.

▪ Realizar predicións sobre a posible evolución do tempo na localidade.



2. Identificar e explicar algúns exemplos dos impactos que a acción humana ten sobre o medio natural, analizando as súas causas e efectos, e dando medidas e condutas que serían necesarias para limitalos.


30

Unidade 5: As paisaxes da Terra

OBXECTIVOS

1. Diferenciar os distintos climas que existen na Terra e describir as súas principais características.

2. Analizar a influencia do clima sobre os ríos, a vexetación e a forma de vida das persoas.

3. Diferenciar as distintas paisaxes que se poden observar na Terra como consecuencia desas relacións.

4. Apreciar o distinto grao de humanización destas paisaxes e razoar por que uns medios son máis hostís ca outros para a nosa vida.

5. Interpretar imaxes de distintos tipos de paisaxes.

6. Localizar nun mapa os principais climas e paisaxes da Terra.

7. Valorar a diversidade de paisaxes terrestres como algo que é preciso conservar.

CONTIDOS

Conceptos

▪ Os climas da Terra.

▪ A paisaxe ecuatorial: situación, clima, ríos, vexetación, humanización.

▪ A paisaxe tropical: situación, clima, ríos, vexetación, humanización.

▪ Os desertos: situación, clima, ríos, vexetación, humanización.

▪ A paisaxe mediterránea: situación, clima, ríos, vexetación, humanización.

▪ A paisaxe continental: situación, clima, ríos, vexetación, humanización.

▪ A paisaxe oceánica: situación, clima, ríos, vexetación, humanización.

▪ A paisaxe polar: situación, clima, ríos, vexetación, humanización.

▪ A paisaxe de alta montaña: situación, clima, ríos, vexetación, humanización.


▪ Interpretación de representacións esquemáticas de distintas paisaxes terrestres.

▪ Utilización dalgúns mapas básicos: o mapa de climas

▪ Elaboración dunha cliserie.

▪ Análise da relación entre a paisaxe natural e a forma de vida das persoas, determinando que aspectos son favorables e cales son desfavorables para a nosa vida.

▪ Interpretación de fotografías aéreas de paisaxes.

▪ Elaboración dun bosquexos.

▪ Interpretación de climogramas.

31

Actitudes

▪ Curiosidade por coñecer como son as paisaxes da Terra.

▪ Valoración positiva do enxeño que os seres humanos aplicaron para descubrir distintas formas de representar os climas e as paisaxes.

▪ Precisión na representación de datos climáticos nun climograma.

▪ Valoración positiva da diversidade da paisaxe terrestre.

▪ Preocupación pola perda da paisaxe natural que están provocando as actividades humanas.


COMPETENCIAS XERAIS


▪ Vocabulario: conceptos relacionados co clima e coa paisaxe terrestre.





▪ Representar graficamente datos de temperaturas medias e precipitacións totais.

Aprender a aprender

▪ Realizar comparacións mediante esquemas.



▪ Extraer información dunha fotografía aérea.

▪ Extraer información dun documental.


▪ Reflexionar criticamente sobre os efectos das accións humanas sobre a paisaxe terrestre.


▪ Utilizar os coñecementos do tema para argumentar cales son as paisaxes máis favorables e máis desfavorables para os seres humanos.

▪ Utilizar bosquexos para moverse en espazos cotiáns.



▪ Coñecer os distintos tipos de paisaxes nas que se desenvolve a vida

32

humana.

▪ Localizar os principais climas e paisaxes do mundo.

▪ Elaborar e interpretar climogramas.

▪ Representar as paisaxes mediante debuxos esquemáticos, fotos e bosquexos.

▪ Describir paisaxes.

▪ Diferenciar entre os elementos naturais e humanos dunha paisaxe.

Pensamento social

▪ Analizar a relación entre o clima e outros aspectos do medio físico, como as augas, a vexetación e a fauna.

▪ Analizar a relación entre a paisaxe natural, o grao de humanización e a forma de vida dos seres humanos desa zona.



2. Comparar os elementos físicos máis destacados (relevo, clima, augas e elementos bioxeográficos) que configuran os grandes medios naturais do planeta, localizándoos no espazo representado e relacionándoos coas posibilidades que ofrecen aos grupos humanos.

3. Identificar e explicar algúns exemplos dos impactos que a acción humana ten sobre o medio natural, analizando as súas causas e os seus efectos, e proporcionando medidas e condutas que serían necesarias para limitalos.


33

Unidade 6: As persoas e o medio natural

OBXECTIVOS

1. Comprender como o medio natural inflúe na nosa vida.

2. Analizar os cambios que as persoas introducen no medio natural para satisfacer as súas necesidades e como esta acción modifica a paisaxe natural, creando distintas paisaxes transformadas.

3. Coñecer cales son os principais problemas ambientais que provoca a acción dos seres humanos no medio natural e explicar as súas causas e consecuencias.

4. Valorar positivamente as formas de acción humana que fan posible un desenvolvemento sustentable.

5. Propoñer accións de protección da natureza.

CONTIDOS

Conceptos

▪ Os factores físicos que condicionan a vida humana: clima, altitude, auga, costas, solos.

▪ A paisaxe natural e a paisaxe transformada ou humanizada.

▪ Os distintos tipos de paisaxes humanizadas: rural, urbana, industrial, turística...

▪ Os principais problemas ambientais do noso planeta: a sobreexplotación da auga, a contaminación e o cambio climático, a erosión e a desertización e a perda de biodiversidade.

▪ As accións de protección da natureza.


▪ Comparación dunha paisaxe antes e despois de ser transformada polos seres humanos.

▪ Análise de como se adaptan as persoas aos distintos medios naturais e como isto xera distintas paisaxes transformadas.

▪ Procura de información ambiental de distintos mapas temáticos e fotografías.

Actitudes

▪ Toma de conciencia de que os procesos da natureza son moi longos, mentres que as accións humanas poden afectala en moi poucos anos.

▪ Valoración positiva de formas de explotar o medio natural que sexan respectuosas co medio natural.

▪ Crítica dos problemas ambientais que algunhas actuacións humanas están provocando no noso medio.

34

▪ Preocupación por que as propias actitudes e comportamentos cotiáns sexan coherentes co desexo de conservar o medio natural.


COMPETENCIAS XERAIS


▪ Vocabulario: conceptos relacionados co medio natural.



Aprender a aprender

▪ Facer resumos do tema por medio de esquemas.


▪ Usar a cartografía, os gráficos e as fotografías como fonte de información.

▪ Buscar información en Internet.

▪ Buscar información en películas.


▪ Propoñer solucións para os principais problemas ambientais, que sexan adecuadas segundo a análise de causas-consecuencias que os alumnos fixeron previamente.

▪ Propoñer solucións que sexan viables desde o punto de vista social.

▪ Xulgar as actuacións humanas sobre a paisaxe utilizando criterios éticos.


▪ Argumentar sobre a transformación humana dunha paisaxe concreta.


Pensamento social

▪ Determinar os factores que foron decisivos no poboamento ou non dun espazo e no tipo de forma de vida que as persoas establecen nese lugar.

▪ Explicar por que os grupos primitivos alteraban menos o medio ca nós.

▪ Explicar as causas e as consecuencias dos principais problemas ambientais.

▪ Analizar as modificacións que as persoas producen nun espazo determinado.


1. Identificar e explicar algúns exemplos dos impactos que a acción humana

35

ten sobre o medio natural, analizando as súas causas e efectos, e achegar medidas e condutas que serían necesarias para limitalos.


Unidade 7: Atlas dos continentes

OBXECTIVOS

1. Coñecer os principais trazos físicos destes continentes: África, Asia, Oceanía, América, a Antártida e Europa.

2. Explicar as razóns que definen a configuración física de cada un dos continentes citados.

3. Localizar nun mapa os elementos básicos que configuran o medio físico de África, Asia, Oceanía, América, a Antártida e Europa.

4. Valorar eses elementos destacados como parte do patrimonio do noso planeta.

5. Utilizar o atlas.

CONTIDOS

Conceptos

▪ Características da paisaxe de África: situación, extensión, relevo, augas, climas e paisaxes.

▪ Características da paisaxe de Asia: situación, extensión, relevo, augas, climas e paisaxes.

▪ Características da paisaxe de Oceanía: situación, extensión, relevo, augas, climas e paisaxes.

▪ Características da paisaxe da Antártida: situación, extensión, relevo, augas, climas e paisaxes.

▪ Características da paisaxe de América: situación, extensión, relevo, augas, climas e paisaxes.

▪ Características da paisaxe de Europa: situación, extensión, relevo, augas, climas e paisaxes.


▪ Interpretación de mapas de relevo, ríos e climas a escala continental.

▪ Interpretación de gráficos de picos e ríos de cada continente.

▪ Análise de imaxes de paisaxes dos distintos continentes.

▪ Elaboración de mapas mudos.

36

▪ Comparación de mapas do mesmo continente nun atlas e análise das interrelacións entre distintos elementos dun mesmo espazo.

Actitudes

▪ Curiosidade por coñecer a paisaxe dos continentes.

▪ Precisión nas representacións cartográficas.

▪ Valoración positiva da diversidade da paisaxe terrestre.

▪ Valoración dos elementos naturais máis destacados de cada continente como parte do patrimonio do noso planeta.


COMPETENCIAS XERAIS


▪ Vocabulario: conceptos relacionados coa paisaxe específica dos continentes.

▪ Comprender un texto narrativo.



Aprender a aprender

▪ Coñecer distintos métodos mnemotécnicos.



▪ Buscar información nun atlas.


▪ Coñecer algunhas das mostras máis interesantes do patrimonio natural mundial e reflexionar criticamente sobre os efectos das accións humanas sobre eles.

▪ Valorar a importancia que podería ter o desxeo da Antártida para a nosa propia supervivencia e as súas consecuencias a longo prazo.

▪ Traballar en grupo co atlas.


▪ Argumentar sobre o acordo ou desacordo co tratado de Washington, que prohibe a explotación da Antártida ata 2040.



▪ Localizar África, Asia, Oceanía, América, a Antártida e Europa utilizando as coordenadas xeográficas.

37

▪ Localizar as principais unidades do relevo, ríos, lagos, climas e paisaxes de África, Asia, Oceanía, América, a Antártida e Europa.

▪ Interpretar gráficos de picos e ríos.

▪ Elaborar mapas mudos dos continentes.

▪ Utilizar o atlas.

Pensamento social

▪ Explicar as razóns da configuración física dos continentes, por exemplo:

a) por que África ten un relevo horizontal e unha altitude media elevada;

b) por que en América se dan todos os climas;

c) por que os climas fríos ocupan maior extensión en Asia ca en África.

▪ Relacionar as características dos ríos de cada continente (caudal, lonxitude, curso...) coas do relevo e o clima das zonas polas que pasan.

▪ Relacionar a distribución da vexetación de cada continente coa distribución climática.

▪ Formular hipóteses sobre cales serán as zonas máis poboadas de cada continente tendo en conta as súas características físicas.



2. Localizar nun mapa os elementos básicos que configuran o medio físico mundial, e caracterizar os trazos que predominan nun espazo concreto.

3. Identificar e explicar algúns exemplos dos impactos que a acción humana ten sobre o medio natural, analizar as súas causas e efectos, e proporcionar medidas e condutas que serían necesarias para limitalos.


38

Unidade 8: Atlas de España e de Galicia.

OBXECTIVOS

1. Coñecer os principais trazos físicos de España.

2. Explicar as razóns da configuración física de España.

3. Localizar en mapas os elementos básicos que configuran o medio físico de España.

4. Coñecer os principais trazos físicos de Galicia.

5. Explicar as razóns da configuración física de Galicia.

6. Coñecer as paisaxes humanizadas e a organización teritorial de Galicia

7. Localizar en mapas os elementos básicos que configuran o medio físico de España e de Galicia.

8. Valorar eses elementos destacados como parte do patrimonio do noso planeta.

9. Utilizar o atlas.

CONTIDOS

Conceptos

▪ A paisaxe de España: situación, extensión, relevo, augas, climas, paisaxes naturais, paixaxes humanizadas, distribución de poboación.

▪ A situación de Galicia en España.

▪ A paisaxe de Galicia: extensión, relevo, augas, climas e paisaxes.


▪ Interpretación de mapas de relevo, ríos e climas a escala española e rexional.

▪ Interpretación de gráficos de picos e ríos.

▪ Análise de imaxes de paisaxes.

▪ Elaboración de mapas mudos.

▪ Comparación de mapas do mesmo espazo nun atlas.

▪ Interpretación do perfil lonxitudinal dun río.

Actitudes

▪ Curiosidade por coñecer a paisaxe española e galega.

▪ Precisión nas representacións cartográficas.

▪ Valoración positiva da diversidade da paisaxe no territorio español e no de Galicia.

▪ Valoración dos elementos naturais máis destacados da paisaxe de España e de Galicia como parte do patrimonio do noso planeta.

39

▪ Crítica dos problemas ambientais que algunhas actuacións humanas están provocando no noso medio.


COMPETENCIAS XERAIS


▪ Vocabulario: conceptos relacionados coa paisaxe específica de España e de Galicia.




● Comprender os datos do perfil lonxitudinal dun río.

Aprender a aprender

▪ Completar mapas mudos.



▪ Buscar información nun atlas.

▪ Buscar información sobre a Xeografía Física de Galicia.


▪ Comprender por que é preciso protexer determinados espazos naturais (por exemplo, as zonas húmidas) e propoñer medidas concretas de protección.



▪ Localizar España e Galicia utilizando as coordenadas xeográficas.

▪ Localizar as principais unidades do relevo, ríos, lagos, climas e paisaxes de España e de Galicia.

▪ Interpretar gráficos de picos e ríos.

▪ Coñecer as distintas paisaxes humanizadas de Galicia.

▪ Recoñecer os distintos asentamentos de poboación de Galicia.

▪ Elaborar mapas mudos de España e de Galicia.

▪ Utilizar o atlas.

Pensamento social

▪ Explicar as razóns da configuración física de España e de Galicia, por exemplo:

a) por que España ten unha altitude media elevada;

40

b) por que os ríos son curtos;

c) por que en Canarias non hai catro estacións.

▪ Relacionar as características dos ríos españois (caudal, lonxitude, curso...) coas do relevo e do clima das zonas polas que pasan.

▪ Relacionar a distribución da vexetación en España e en Galicia coa distribución climática.

▪ Explicar procesos: por que están en perigo as zonas húmidas en España.


1. Localizar lugares ou espazos nun mapa utilizando datos de coordenadas xeográficas e obter información sobre o espazo representado a partir da lenda e da simboloxía, comunicando as conclusións de forma oral ou escrita.

2. Localizar nun mapa os elementos básicos que configuran o medio físico de España e de Galicia e caracterizar os trazos que predominan nun espazo concreto.

3. Comparar os trazos físicos máis destacados (relevo, clima, augas e elementos bioxeográficos) que configuran os grandes medios naturais do planeta, con especial referencia a España e Galicia, localizalos no espazo representado e relacionalos coas posibilidades que ofrecen aos grupos humanos.

4. Identificar e explicar algúns exemplos dos impactos que a acción humana ten sobre o medio natural, analizar as súas causas e efectos, e proporcionar medidas e condutas que serían necesarias para limitalos.

5. Identificar e explicar as diferentes paisaxes humanizadas que predominan en Galicia e os asentamentos de poboación tradicionais e actuais.


Unidade 9: A Prehistoria

OBXECTIVOS

1. Coñecer a diferenza entre a Prehistoria e a Historia.

2. Diferenciar etapas dentro da Prehistoria.

3. Caracterizar as etapas que se distinguen na Prehistoria.

4. Coñecer e apreciar como é o traballo do arqueólogo.

5. Describir o proceso de hominización.

6. Coñecer as principais características da forma de vida no Paleolítico: organización social, vivenda, actividades económicas, tecnoloxía, crenzas e arte.

41

7. Coñecer as principais características da forma de vida no Neolítico e na Idade dos Metais: organización social, vivenda, actividades económicas, tecnoloxía, crenzas e arte.

CONTIDOS

Conceptos

▪ A Prehistoria e a Historia.

▪ As etapas da Prehistoria.

▪ O estudo da Prehistoria, o traballo do arqueólogo.

▪ O proceso de hominización.

▪ O Paleolítico.

▪ O Neolítico.

▪ A Idade dos Metais.

▪ A Prehistoria en España e en Galicia.


▪ Interpretación de liñas do tempo.

▪ Análise de debuxos e fotografías de restos reais para obter información.

▪ Explicación de procesos tecnolóxicos da Prehistoria: a elaboración dunha ferramenta de pedra e a comparación entre pinturas paleolíticas e neolíticas.

Actitudes

▪ Sentimento de que todas as persoas pertencemos a unha mesma especie, e que, polo tanto, todos compartimos unha base biolóxica e un fondo antropolóxico comúns.

▪ Valoración dos restos prehistóricos como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, polo tanto, é preciso conservar.

▪ Aprecio pola arte prehistórica, que se debe valorar por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexo da creatividade humana.

▪ Respecto polos seres humanos que viven nun estado tecnolóxico diferente do noso.


COMPETENCIAS XERAIS


▪ Utilizar o vocabulario relacionado coa Prehistoria.

▪ Comprender un texto narrativo (O achado das pinturas de Altamira).

42



Aprender a aprender

▪ Resumir información en táboas.


▪ Usar fontes primarias e secundarias para obter información.

▪ Usar fontes escritas, materiais e iconográficas para obter información.


▪ Buscar información en enciclopedias.


▪ Comprender a importancia de que as persoas vivan en comunidade para a supervivencia e o desenvolvemento da nosa especie.

▪ Analizar o papel activo no Paleolítico de grupos marxinados noutras épocas da Historia, como as mulleres e os anciáns.

▪ Sentir empatía polas persoas doutras épocas, neste caso polos nosos antepasados prehistóricos. Comprender a que problemas se enfrontaban, como os resolvían e cales podían ser os seus sentimentos.

▪ Comprender que a tribo era unha forma de organización social bastante igualitaria.


Competencia temporal

▪ Precisar o contexto espazo-temporal da Prehistoria.

▪ Valorar os seguintes aspectos como claves no noso pasado: a posición bípede, a aparición das primeiras ferramentas, a utilización da linguaxe, a vida en comunidade, a aparición da arte.

▪ Describir formas de vida prehistóricas.

▪ Comprender que a forma de vida paleolítica perdurou durante millóns de anos e a neolítica varios milenios.

▪ Interpretar e elaborar liñas do tempo.

Competencia cultural e artística

▪ Coñecer as principais manifestacións da arte prehistórica, as súas características e os principais exemplos.

▪ Utilizar termos artísticos básicos: pintura, escultura, gravado.

▪ Analizar obras de arte prehistórica.

Pensamento social

▪ Analizar as diferentes formas de vida dos nosos antepasados segundo o clima cálido ou frío das zonas nas que vivían.

43

▪ Explicar procesos tecnolóxicos do pasado.

▪ Formular hipóteses sobre o uso de distintos obxectos prehistóricos.

▪ Comprender que gran parte das nosas afirmacións sobre a Prehistoria son meras hipóteses, pero, iso si, hipóteses razoadas e baseadas nuns restos.


1. Utilizar as convencións e unidades cronolóxicas e as nocións de evolución e cambio aplicándoas aos feitos e procesos da Prehistoria e Historia Antiga do mundo e da Península Ibérica.

2. Realizar unha lectura comprensiva de fontes de información escritas de contido xeográfico e histórico e comunicar a información obtida de forma correcta por escrito.

UNIDADE 10: As civilizacións fluviais. Mesopotamia.

OBXECTIVOS

1. Explicar o paso da Prehistoria á Historia.

2. Determinar cales foron as primeiras civilizacións históricas e situalas nun mapa.

3. Valorar o papel dos ríos como factor que desencadeou fortes cambios políticos, económicos e sociais.

4. Analizar as características políticas, económicas, sociais e culturais das primeiras civilizacións.

5. Situar Mesopotamia no seu contexto espazo-temporal.

6. Analizar a estrutura social de Mesopotamia.

7. Valorar as achegas da cultura mesopotámica ao patrimonio cultural da humanidade.

CONTIDOS

Conceptos

▪ A aparición da escritura.

▪ O paso das cidades aos primeiros imperios: os casos de Mesopotamia, Exipto, China e India.

▪ As civilizacións fluviais: definición e características.

▪ O espazo mesopotámico.

▪ A historia de Mesopotamia: contexto temporal e etapas.

▪ A estrutura social mesopotámica.

▪ A cultura mesopotámica: relixión, arquitectura, escultura.

44


▪ Interpretación de mapas históricos e de liñas do tempo.

▪ Análise de obxectos de forma pautada.


▪ Elaboración dunha pirámide social.

▪ Análise de cambios e permanencias ao longo do tempo.

Actitudes

▪ Curiosidade por coñecer formas de vida doutras épocas.

▪ Valoración dos restos das civilizacións fluviais como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, polo tanto, é preciso conservar.

▪ Aprecio pola arte mesopotámica, que hai que valorar por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexo da creatividade humana.

▪ Rexeitamento da falta de dereitos de grandes grupos sociais nesta civilización.

▪ Empatía polas crenzas e formas de vida doutras épocas.


COMPETENCIAS XERAIS


▪ Utilizar o vocabulario relacionado coas civilizacións fluviais e Mesopotamia.







▪ Utilizar formas especializadas de representar información, como a pirámide social.

Aprender a aprender

▪ Ler textos históricos.


▪ Explicar como xurdiron os primeiros Estados, e como esta forma de organización se diferencia das tribos paleolíticas e as aldeas do Neolítico e a Idade dos Metais.

▪ Analizar os poderes que tiña un soberano nas primeiras civilizacións e

45

comparalos cos dun goberno actual.

▪ Explicar os termos libre e escravo e analizar a súa pegada na actualidade.

▪ Explicar cal era a situación da muller e dar unha opinión propia ao respecto.

▪ Sentir empatía polas persoas doutras épocas, neste caso polos nosos antepasados mesopotámicos. Comprender a que problemas se enfrontaban, como os resolvían e cales podían ser os seus sentimentos.



▪ Precisar o contexto espazo-temporal das civilizacións fluviais en xeral e de Mesopotamia en particular.

▪ Explicar por que a aparición da escritura e das primeiras civilizacións son procesos clave no noso pasado.

▪ Describir formas de vida do pasado, concretamente en Mesopotamia.

▪ Comprender que, ao tempo que se desenvolvían as primeiras civilizacións, o resto dos espazos do mundo mantíñanse na Prehistoria.

▪ Analizar que non todos os aspectos dunha civilización evolucionan ao mesmo ritmo.

▪ Situar en mapas históricos e liñas do tempo os procesos históricos e feitos estudados.


▪ Coñecer as principais manifestacións da arte mesopotámica, as súas características e exemplos.

▪ Analizar as relacións entre a arte e a sociedade: entre a aparición dun poder político forte e o inicio da arquitectura monumental.

▪ Utilizar termos artísticos básicos: arco, bóveda, cigurat…

▪ Analizar obras de arte mesopotámicas.

Pensamento social

▪ Explicar por que consideramos que a aparición da escritura abre o paso á Historia.

▪ Diferenciar entre os factores que nos axudan a explicar por que xurdiron as primeiras civilizacións e as características destas civilizacións.

▪ Formular hipóteses sobre a función de distintos restos da civilización mesopotámica.


1. Utilizar as convencións e unidades cronolóxicas e as nocións de evolución e cambio, aplicándoas aos feitos e procesos da Prehistoria e Historia Antiga do mundo e da Península Ibérica.

46

2. Diferenciar os trazos máis relevantes que caracterizan ás primeiras civilizacións urbanas.


Unidade 11: O antigo Exipto

OBXECTIVOS

1. Explicar a influencia do medio físico (especialmente do río Nilo) na configuración da civilización exipcia.

2. Coñecer as distintas etapas da historia exipcia e os principais personaxes e acontecementos.

3. Describir as estruturas política e social do Exipto antigo.

4. Explicar como eran as crenzas dos antigos exipcios e valorar a súa influencia na arte.

5. Coñecer as principais obras de arte do antigo Exipto.

6. Valorar as achegas da cultura exipcia ao patrimonio cultural da humanidade.

CONTIDOS

Conceptos

▪ A paisaxe exipcia e a súa influencia na forma de vida, con especial interese na influencia do Nilo.

▪ As etapas da historia exipcia.

▪ O poder do faraón.

▪ Unha sociedade desigual: privilexiados e non privilexiados.

▪ A muller exipcia.

▪ A vida cotiá no campo e na cidade.

▪ As crenzas: politeísmo e vida despois da morte.

▪ A arte: a arquitectura monumental (templos e tumbas), a escultura, a pintura e as artes menores.



▪ Análise de obxectos de forma pautada.


▪ Interpretación do plano dun edificio.

▪ Análise de enterramentos para extraer información deles.

47

▪ Reprodución de técnicas antigas: escribir con xeroglíficos.

Actitudes


▪ Valoración dos restos de Exipto como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, polo tanto, é preciso conservar.

▪ Actitude crítica cara ás ideas erróneas que se transmiten, a miúdo,sobre a civilización exipcia.

▪ Aprecio pola arte exipcia, que hai que valorar por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexo da creatividade humana.

▪ Rexeitamento da falta de dereitos de grandes grupos sociais nesta civilización.



COMPETENCIAS XERAIS


▪ Utilizar o vocabulario relacionado coa civilización exipcia.






▪ Buscar información en Internet e en enciclopedias.

▪ Buscar información nunha película.


▪ Analizar qué significaba que o soberano exipcio fora considerado un deus e comparalo coa actualidade.

▪ Reflexionar sobre o feito de que nas sociedades nunca son iguais todos os seus membros; o que varía son os criterios nos que se fundamentan esas desigualdades.

▪ Sentir empatía polas persoas doutras épocas, neste caso polos nosos antepasados exipcios. Comprender a qué problemas se enfrontaban, como os resolvían e cales podían ser os seus sentimentos.

48



▪ Precisar o contexto espazo-temporal da civilización exipcia.

▪ Coñecer os principais personaxes da civilización exipcia.

▪ Describir formas de vida do pasado, concretamente no antigo Exipto.

▪ Analizar as semellanzas e diferenzas entre Exipto e Mesopotamia e valorar como nun mesmo marco histórico conviven grupos humanos diferentes.



▪ Coñecer as principais manifestacións da arte exipcia, as súas características e os principais exemplos.

▪ Analizar as relacións entre arte e sociedade: a influencia das crenzas na arte exipcia, tanto nos seus tipos de manifestacións (templos e tumbas) coma nas súas características.

▪ Utilizar termos artísticos básicos: alintelado, columna, perspectiva, frontalidade, idealización.

▪ Analizar obras de arte exipcias.

▪ Interpretar o plano dun edificio.

Pensamento social

▪ Analizar a importancia do factor xeográfico no desenvolvemento da civilización exipcia.

▪ Explicar as distintas formas en que os exipcios solucionaron un problema: como aproveitar as augas do Nilo.

▪ Xerarquizar os grupos sociais exipcios segundo a súa posición de poder.

▪ Explicar os motivos polos que os exipcios construían grandes tumbas e momificaban os mortos.

▪ Formular hipóteses sobre a vida cotiá dos exipcios a partir da observación de esculturas.

▪ Pescudar o grupo social ao que pertencía un defunto a partir da análise dos restos dun enterramento.


1. Utilizar as convencións e unidades cronolóxicas e as nocións de evolución e cambio aplicándoas aos feitos e procesos da Prehistoria e Historia Antiga do mundo e da Península Ibérica.

2. Diferenciar os trazos máis relevantes que caracterizan unha das primeiras civilizacións urbanas.


49

Unidade 12: A historia dos gregos

OBXECTIVOS:

1. Explicar as características do espazo xeográfico grego e como influíron na historia e forma de vida da antiga Grecia.

2. Coñecer as etapas da historia grega.

3. Distinguir os trazos característicos e os principais acontecementos de cada unha das etapas da historia grega.

4. Valorar o papel histórico de personaxes relevantes, por exemplo Pericles e Alexandre Magno.

5. Comprender o desenvolvemento do proceso colonizador grego e a influencia que este tivo na extensión da cultura grega máis alá das súas fronteiras.

6. Comparar dúas formas de organización política: a polis (cidade-Estado) e o imperio.

CONTIDOS

Conceptos

▪ O espazo grego.

▪ As etapas da historia grega.

▪ A época arcaica: nacemento das polis e colonización grega.

▪ A época clásica: as Guerras Médicas, o esplendor de Atenas e a Guerra do Peloponeso.

▪ O imperio de Alexandre Magno.

▪ O helenismo.




▪ Análise da evolución dun obxecto.

▪ Comparación entre as características propias das distintas etapas históricas dunha mesma civilización.

▪ Elaboración dun cadro cronolóxico.

Actitudes


▪ Valoración dos restos da civilización grega como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, polo tanto, é preciso conservar.

50


COMPETENCIAS XERAIS


▪ Utilizar o vocabulario relacionado coa historia política grega.

▪ Comprender un texto narrativo (Schliemann, tras as pegadas de Troia).






▪ Buscar información en Internet e realizar un informe con ela.

Aprender a aprender

▪ Utilizar formas especializadas de representar información, como a cronoloxía.


▪ Comparar dúas formas de organización política (aristocracia e democracia) e opinar sobre cal ten máis relación coa nosa.

▪ Comprender qué é un proceso de expansión territorial e que non todos son iguais a partir da análise da colonización grega e do imperio de Alexandre, e distinguir as súas diferenzas: as causas que os provocaron, os medios polos que se fixeron (comercial e militar, respectivamente) e o resultado (as colonias eran independentes e os territorios sometidos por Alexandre non).

▪ Constatar a existencia dunha diversidade de intereses entre pobos que conviven (por exemplo, Atenas e Esparta) e valorar mecanismos para dirimir esas diferenzas, ademais do militar.

▪ Ser capaz de explicar os motivos das accións doutras persoas.

▪ Entender que ser capaz de explicar os motivos doutros non significa que se compartan.



▪ Precisar o contexto espazo-temporal en que se desenvolveu a civilización grega.

▪ Coñecer acontecementos e personaxes fundamentais da historia grega: a expansión grega, as Guerras Médicas, a Atenas de Pericles, a Guerra do Peloponeso, o imperio de Alexandre Magno.

▪ Explicar por que a expansión das polis e o helenismo son procesos clave no

51

noso pasado.

▪ Comprender que na historia dunha civilización se distinguen etapas con características propias.


Pensamento social

▪ Analizar o peso do factor físico na formación das polis e non dun Estado unificado.

▪ Comparar os sistemas políticos de Atenas e Esparta.

▪ Diferenciar entre as causas, o desenvolvemento e os efectos da colonización grega.

▪ Explicar por que se desencadearon as guerras neste período.

▪ Explicar máis dun efecto da Guerra do Peloponeso.

▪ Comparar a Grecia das polis e o imperio de Alexandre Magno.


1. Utilizar as convencións e unidades cronolóxicas e as nocións de evolución e cambio, aplicándoas aos feitos e procesos da Prehistoria e Historia Antiga do mundo e da Península Ibérica.

2. Diferenciar os trazos máis relevantes que caracterizan a civilización grega, identificar os seus elementos orixinais e valorar aspectos significativos da súa achega á civilización occidental.


Unidade 13: A forma de vida dos gregos.

OBXECTIVOS

1. Describir a estrutura social na antiga Grecia.

2. Describir a vida cotiá dos gregos: actividades económicas, alimentación, vestido e vivenda.

3. Comprender como era unha cidade grega e valorar as cidades gregas como inicio do noso urbanismo.

4. Identificar e describir edificios característicos da antiga Grecia.

5. Coñecer os principais trazos da relixión grega.

6. Coñecer as características e as obras máis importantes da arte grega.

7. Valorar a civilización grega como unha das bases fundamentais da civilización occidental.

52

CONTIDOS

Conceptos

▪ A sociedade grega.

▪ A democracia ateniense.

▪ As actividades económicas.

▪ A vida cotiá: alimentación, vestido e vivenda.

▪ As cidades.

▪ A relixión grega: deuses e heroes, os mitos, o culto relixioso.

▪ A arquitectura: os templos.

▪ A escultura.

▪ A cultura da razón.



▪ Análise dun edificio.

▪ Análise dunha escultura.

▪ Comparación entre as características principais das distintas etapas da escultura grega.

▪ Identificación de cerámicas gregas.

▪ Estudo dun mito.

▪ Análise dun texto histórico.

Actitudes


▪ Valoración dos restos da civilización grega como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, polo tanto, é preciso conservar.

▪ Valoración dos gregos como unha das bases da civilización occidental.

▪ Rexeitamento da falta de dereitos de grandes grupos sociais na civilización grega antiga.



COMPETENCIAS XERAIS


▪ Utilizar o vocabulario relacionado coa sociedade e coa cultura gregas.

53






▪ Buscar información en Internet e realizar un informe con ela.

▪ Analizar textos históricos: Grecia a través dos textos de Homero.

Aprender a aprender

▪ Elaborar mapas de conceptos.


▪ Comprender que o concepto de cidadán está vinculado a uns dereitos políticos, que uns posúen e dos que outros están excluídos.

▪ Sentir empatía polas persoas doutras épocas, neste caso polos nosos antepasados gregos. Comprender a que problemas se enfrontaban e cales podían ser os seus sentimentos.


▪ Utilizar a información estudada como base na que fundar opinións razoadas sobre a escravitude e a situación da muller.



▪ Enumerar e describir as principais características da forma de vida dos gregos: sociedade, economía, vida cotiá, crenzas.

▪ Comprender que nos aspectos concretos dunha civilización (política, economía, sociedade, arte) se distinguen etapas, e que as etapas de cada un destes aspectos non teñen por que coincidir, pois cada aspecto evoluciona a un ritmo diferente.

▪ Analizar a supervivencia na actualidade de determinados trazos gregos: na política, no urbanismo, na arte, nas ciencias...


▪ Coñecer as principais manifestacións da arte grega, as súas características e os principais exemplos.

▪ Analizar as relacións entre arte e sociedade: a arte como reflexo dos valores dunha época (gusto pola beleza, a proporción, as medidas humanas, a estrutura racional).

▪ Utilizar termos artísticos básicos: orde, frontón, columna, fuste, cornixa, métopa, friso, arquitrabe, capitel, realismo, expresividade...

▪ Identificar edificios específicos e describir a súa forma e función: o templo e o teatro.

54

▪ Utilizar pautas básicas para analizar edificios.

▪ Utilizar pautas básicas para analizar esculturas.

▪ Identificar cerámicas e relacionar a súa forma e a súa función.

Pensamento social

▪ Comparar a situación dos distintos grupos sociais respecto aos dereitos e ás liberdades.

▪ Explicar a importancia da aparición da moeda.

▪ Identificar os factores que explican a localización e estrutura da cidade grega.


1. Utilizar as convencións e unidades cronolóxicas e as nocións de evolución e cambio e aplicalas aos feitos e procesos da Prehistoria e Historia Antiga do mundo e da Península Ibérica.

2. Diferenciar os trazos máis relevantes que caracterizan á civilización grega, identificar os seus elementos orixinais e valorar aspectos significativos da súa achega á civilización occidental.


Unidade 14: A historia dos romanos

OBXECTIVOS

1. Explicar as características do espazo xeográfico romano.

2. Describir o proceso de expansión e conquista que levaron a cabo os romanos.

3. Coñecer as etapas da historia romana: época, características e principais acontecementos.

4. Valorar o papel histórico de personaxes relevantes, como, por exemplo, Xulio César e Augusto.

5. Comparar a organización política na República e o Imperio.

6. Explicar as causas e consecuencias da crise do imperio romano.

CONTIDOS

Conceptos

▪ O espazo romano.

▪ As etapas da historia romana.

▪ A Monarquía: goberno.

55

▪ A República: a forma de goberno, a loita entre patricios e plebeos, as Guerras Púnicas.

▪ A crise da República.

▪ O Alto Imperio: goberno, características.

▪ O Baixo Imperio: a crise do século III, a recuperación do século IV.

▪ Fin do imperio romano de Occidente e fragmentación do Mediterráneo en distintos reinos e civilizacións.




▪ Interpretación de organigramas.

▪ Análise de moedas.

▪ Comparación entre as características das distintas etapas históricas dunha mesma civilización.

Actitudes


▪ Valoración dos restos da civilización romana como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, polo tanto, cómpre conservar.


COMPETENCIAS XERAIS


▪ Utilizar o vocabulario relacionado coa historia política romana.







▪ Extraer información dunha película.

Aprender a aprender

▪ Sintetizar información nunha liña do tempo.


▪ Analizar as loitas entre patricios e plebeos como modelo dun conflito social.

56

▪ Comparar os distintos medios de conquista que usaron os romanos (desde o pacto ao esmagamento militar total) e valoralos desde un punto de vista ético.

▪ Constatar a existencia dunha diversidade de intereses entre os grupos que compoñen unha sociedade e como a imposición violenta duns sobre outros pode provocar unha forte crise (como sucedeu na República romana).

▪ Ser capaz de explicar os motivos das accións doutras persoas.



▪ Precisar o contexto espazo-temporal en que se desenvolveu a civilización romana.

▪ Coñecer acontecementos e personaxes fundamentais da historia romana: a conquista etrusca, os conflitos entre patricios e plebeos, a expansión territorial, as Guerras Púnicas, os triunviratos, o establecemento do Imperio, os principais emperadores, a fin do imperio romano.

▪ Explicar por que a creación do imperio romano e a súa fin son dous procesos claves do noso pasado.

▪ Comprender que na historia dunha civilización se distinguen etapas con características propias.


Pensamento social

▪ Analizar o peso do factor militar na expansión romana.

▪ Explicar os efectos que a conquista romana tivo sobre os pobos conquistados.

▪ Comparar distintas formas de organización política dos romanos.

▪ Comparar dúas crises sufridas polo mundo romano (a crise da República e a crise final do Imperio) e analizar o peso das causas internas e externas en cada unha delas.

▪ Enumerar máis dunha consecuencia das Guerras Púnicas.


1. Utilizar as convencións e unidades cronolóxicas e as nocións de evolución e cambio e aplicalas aos feitos e procesos da Prehistoria e Historia Antiga do mundo e da Península Ibérica.

2. Caracterizar os trazos da organización política, económica e social da civilización romana, valorar a transcendencia da romanización en Hispania e a supervivencia do seu legado en España, e analizar algunhas das súas achegas máis representativas.


57

4. Unidade 15: A forma de vida dos romanos

OBXECTIVOS

1. Analizar a estrutura social no imperio romano.

2. Describir a vida cotiá dos romanos: actividades económicas, alimentación, vestido e vivenda.

3. Comprender como era unha cidade romana e valorala como inicio do noso urbanismo.

4. Identificar e describir edificios característicos do imperio romano e coñecer as obras de arte máis importantes.

5. Coñecer os principais trazos da relixión romana.

6. Valorar a importancia da aparición do cristianismo na historia occidental.

7. Analizar a influencia da cultura romana na civilización occidental e valorala como unha das súas bases.

CONTIDOS

Conceptos

▪ A sociedade romana.

▪ As actividades económicas.

▪ A vida cotiá: alimentación, vestido e vivenda.

▪ As cidades.

▪ A relixión romana: paganismo e cristianismo.

▪ A arquitectura: principais edificios e técnicas de construción



▪ Análise da foto aérea dos restos dunha cidade.

▪ Análise de edificios.

▪ Procura de información de esculturas.

Actitudes


▪ Valoración dos restos da civilización romana como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, polo tanto, é preciso conservar.

▪ Valoración da cultura romana e do cristianismo como dúas das bases da civilización occidental actual.

▪ Rexeitamento da falta de dereitos de grandes grupos sociais na civilización romana.


58


COMPETENCIAS XERAIS


▪ Utilizar o vocabulario relacionado coa sociedade e coa cultura romanas.







▪ Analizar textos históricos.

Aprender a aprender



▪ Comprender que o concepto de cidadán está vinculado a uns dereitos políticos, que uns posúen e dos que outros están excluídos.

▪ Sentir empatía polas persoas doutras épocas, neste caso polos nosos antepasados romanos. Comprender a que problemas se enfrontaban, como os resolvían e cales podían ser os seus sentimentos.


▪ Utilizar a información estudada como base na que fundar opinións razoadas sobre a escravitude e a situación da muller.



▪ Valorar a aparición do cristianismo e a súa conversión en relixión oficial como un cambio fundamental no noso pasado.

▪ Enumerar e describir as principais características da forma de vida dos romanos: sociedade, economía, vida cotiá, crenzas.

▪ Comprender que, ao tempo que a vida política discorre con continuos cambios, as estruturas políticas, sociais, económicas e culturais mantéñense moito máis tempo, durante séculos.

▪ Analizar a supervivencia na actualidade de determinados trazos romanos: na política, no urbanismo, na arte, nas ciencias...

▪ Interpretar un proceso de cambio relixioso: o paso do politeísmo (paganismo) ao monoteísmo (cristianismo) e da existencia dunha gran liberdade relixiosa á dunha relixión oficial obrigatoria para todos.

59


▪ Coñecer as principais manifestacións da arte romana, as súas características e os principais exemplos.

▪ Analizar as relacións entre arte e sociedade: a arte como reflexo das necesidades humanas, a relación entre arte e función (edificios de ocio, conmemorativos, relixiosos e vivendas).

▪ Utilizar termos artísticos básicos: cúpula, bóveda de canón, mosaico…

▪ Identificar edificios específicos e describir a súa forma e función: o templo, o teatro, o anfiteatro, o circo, as termas, as distintas vivendas...

▪ Extraer información de esculturas.

Pensamento social

▪ Explicar a relación entre a creación dunha extensa rede de comunicacións e o desenvolvemento do comercio.

▪ Comparar a situación dos distintos grupos sociais respecto aos dereitos e liberdades.

▪ Comparar o paganismo e o cristianismo.

▪ Dar máis dunha razón para explicar o éxito final do cristianismo.

▪ Formular hipóteses sobre a función de determinados obxectos romanos.


1. Utilizar as convencións e unidades cronolóxicas e as nocións de evolución e cambio, e aplicalas aos feitos e procesos da Prehistoria e Historia Antiga do mundo e da Península Ibérica.

2. Caracterizar os trazos da organización política, económica e social da civilización romana e valorar a transcendencia da romanización.


60

Unidade 16: Hispania na Antigüidade. O caso de Galicia.

OBXECTIVOS

1. Coñecer os pobos que vivían na Península Ibérica e Baleares no primeiro milenio antes de Cristo e localizalos nun mapa.

2. Describir os trazos principais da forma de vida dos pobos prerromanos na Península Ibérica e Baleares.

3. Analizar en concreto os pobos prerromanos que habitaron o actual territorio de Galicia e a súa cultura castrexa.

4. Describir o desenvolvemento da conquista romana da Península Ibérica e Baleares, e diferenciar etapas.

5. Estudar o proceso de conquista romana de Galicia.

6. Comprender o significado do proceso denominado romanización e identificar os seus trazos fundamentais.

7. Valorar o grao de romanización de Hispania.

8. Valorar o legado romano en Galicia.

9. Describir a vida cotiá na Hispania romana.

10. Analizar o cambio que supuxo a presenza romana nas estruturas políticas, económicas, sociais e culturais das terras conquistadas.

11. Valorar a influencia da cultura romana na nosa cultura.

CONTIDOS

Conceptos

▪ Os iberos: situación espazo-temporal, organización política e social, economía, crenzas e arte.

▪ Os celtas: situación espazo-temporal, organización política e social, economía, crenzas e arte.

▪ Os pobos prerromanos en Galicia.

▪ A conquista romana de Hispania, con atención especial ao territorio galego.

▪ A sociedade hispanorromana.

▪ A economía hispanorromana.

▪ A romanización de Hispania en xeral e de Galicia en particular: o latín, a relixión, as cidades e a arte.


▪ Interpretación de mapas históricos e liñas do tempo.

▪ Localización nun mapa dos grupos de pobos iberos e celtas.

▪ Análise dos debuxos e fotografías de restos reais para obter información.

61

Actitudes

▪ Curiosidade por coñecer a historia do noso territorio.

▪ Valoración de que somos o froito do legado que deixaron numerosos pobos sobre o noso territorio.

▪ Valoración dos restos que deixaron distintas culturas como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, polo tanto, é preciso conservar.



COMPETENCIAS XERAIS


▪ Valorar a romanización como un proceso clave que explica como somos.







Aprender a aprender

▪ Elaborar resumos por medio de táboas.


▪ Analizar a convivencia nun mesmo territorio (a Península Ibérica) de pobos con distintos trazos culturais (iberos e celtas).

▪ Sentir empatía polas persoas doutras épocas, neste caso polos nosos antepasados iberos, celtas e hispanorromanos. Comprender a que problemas se enfrontaban, como os resolvían e cales podían ser os seus sentimentos.


▪ Utilizar a información estudada como base na que fundar opinións razoadas sobre os distintos graos de desenvolvemento cultural dos pobos que vivían na Península na Antigüidade.

▪ Utilizar as pautas correctas para planificar e realizar os procedementos do tema.

62



▪ Explicar o significado do termo romanización.

▪ Enumerar e describir as principais características da forma de vida dos iberos e dos celtas.

▪ Analizar como cambiou esta forma de vida coa conquista romana.

▪ Describir por fases o proceso de conquista romana da península Ibérica e Baleares en xeral e do noroeste da Península, en particular.

▪ Coñecer as datas e os personaxes claves neste proceso de conquista.



▪ Coñecer as principais manifestacións da arte ibera, celta e hispanorromana, as súas características e os principais exemplos.

▪ Analiza como era a cultura castrexa e a romanización do noroeste da Península Ibérica

▪ Analizar como era a cultura da Península Ibérica antes e despois da chegada dos romanos.

Pensamento social

▪ Analizar o papel que desempeñaron as lexións como medio de transmisión cultural.

▪ Descompoñer o proceso de romanización nos elementos que o conforman.

▪ Formular hipóteses sobre as razóns que poderían explicar a rapidez da conquista romana de Hispania.


1. Utilizar as convencións e unidades cronolóxicas e as nocións de evolución e cambio, e aplicalas aos feitos e procesos da Prehistoria e Historia Antiga do mundo e da Península Ibérica.

2. Caracterizar os trazos da organización política, económica e social da civilización romana e valorar a transcendencia da romanización en Hispania e a supervivencia do seu legado en España; analizar algunhas das súas achegas máis representativas.

3. Diferenciar os trazos da Historia Antiga no noroeste da península Ibérica, identificando os elementos orixinais e valorando os aspectos significativos da súa achega.


63

Unidade 17: A caída do imperio romano. Os xermanos

OBXECTIVOS

1. Estudar en profundidade a crise do imperio romano e as medidas que tomaron os emperadores para freala.

2. Analizar as vagas de invasións dos pobos bárbaros que arrasaron o imperio romano.

3. Explicar a caída do imperio romano de Occidente e o que aconteceu no imperio romano de Oriente.

4. Coñecer as diferentes monarquías que se estableceron nas terras do imperio romano de Occidente.

5. Analizar o caso do reino visigodo de Toledo: as súas etapas e evolución histórica.

6. Describir a sociedade e as formas de vida no reino visigodo.

CONTIDOS

Conceptos

▪ Imperio romano de Occidente.

▪ Imperio romano de Oriente.

▪ Pobos bárbaros.

▪ Os reinos xermanos.

▪ Reino visigodo de Tolosa.

▪ Reino visigodo de Toledo.

▪ Sociedade visigoda


▪ Análise de mapas históricos.

▪ Estudo de fotografías de restos de época.

▪ Procura de información dos textos históricos.

Actitudes


▪ Valoración dos restos históricos como parte do patrimonio cultural da humanidade.

▪ Rexeitamento da violencia como forma de solucionar os conflitos.

▪ Comprensión crítica das crenzas e dos costumes doutras épocas.

64


COMPETENCIAS XERAIS








▪ Analizar textos históricos.

Aprender a aprender



▪ Coñecer a situación de desigualdade social dos pobos da Antigüidade.

▪ Analizar o cambio social que supuxo para os habitantes de Hispania a desintegración do imperio romano e a formación da monarquía visigoda.


▪ Utilizar a información estudada como base para comprender os problemas derivados do uso da violencia na acción política.



▪ Enumerar e describir as principais características sociais dos pobos bárbaros e comparalas coas dos pobos romanizados.

▪ Comprender o gran cambio nas estruturas políticas e sociais que supuxeron as invasións bárbaras.

▪ Analizar a influencia no futuro que tivo a creación do reino visigodo de Toledo.

▪ Interpretar o proceso de cambio relixioso que experimentaron os visigodos tras establecerse en Hispania.

▪ Reflexionar sobre as mutuas influencias entre as formas de vida visigodas e as romanas.


▪ Coñecer as principais manifestacións da cultura visigótica.

▪ Analizar a relación entre arte e sociedade e explicar por que a cultura visigoda supuxo un gran cambio respecto da romana.

Pensamento social

65

▪ Comparar a situación dos distintos grupos sociais na monarquía visigoda e explicar as desigualdades existentes.

▪ Explicar o éxito do catolicismo sobre a relixión visigoda.


1. Utilizar as convencións e unidades cronolóxicas e as nocións de evolución e cambio, e aplicalas ao tránsito entre a Historia Antiga e a Idade Media.

2. Identificar as claves da descomposición do imperio romano.

3. Caracterizar os trazos da organización política e social da monarquía visigoda.

Realizar unha lectura comprensiva de fontes de información escritas de contido histórico e comunicar a información obtida de forma correcta por escrito.

15.2. CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES

▪ Coñecer as características da Terra, do Sol e do Sistema Solar. ▪ Explicar os movementos de rotación y translación do noso planeta e os

factores que inciden na alternancia do día e da noite, e das estacións. ▪ Explicar a distribución das placas e das dorsais oceánicas da Terra. ▪ Identificar os axentes internos e externos que interveñen na formación

do relevo. ▪ Coñecer a composición das distintas partes que forman a atmosfera e a

función que desempeña cada unha delas. ▪ Analizar a distribución da auga no noso planeta, os movementos de

mares e océanos e a acción erosiva dos ríos. ▪ Describir o clima, a vexetación e a fauna das distintas paisaxes da Terra

(ecuatorial, tropical, desértica, mediterránea, etc.). ▪ Coñecer o medio físico e humano (relevo, clima, augas, vexetación) da

Comunidade Autónoma de Galicia, de España e de Europa. ▪ Localizar lugares ou espazos nun mapa utilizando datos de coordenadas

xeográficas. ▪ Establecer as características das grandes zonas climáticas da Terra. ▪ Coñecer o medio físico e humano (relevo, clima, augas, vexetación) da

Comunidade Autónoma de Galicia, de España e de Europa. ▪ Entender o proceso de hominización e a evolución cultural da

Humanidade desde os primeiros australopitecos ata a aparición do Homo Sapiens Sapiens.

▪ Coñecer o xeito de vida dos grupos cazadores-recolectores da Prehistoria e analizar os restos materiais das súas actividades cotiás (ferramentas, obxectos de adorno, vestido, etc.) e as súas principais manifestacións artísticas.

▪ Explicar as orixes do Neolítico, o desenvolvemento da agricultura e da gandaría e o proceso de sedentarización dos grupos humanos.

▪ Analizar as principais características das civilizacións exipcia e mesopotámica (economía, sociedade, arte, etc.) e localizar no tempo as orixes da escritura.

66

▪ Coñecer a evolución histórica da civilización grega desde o nacemento da polis ata a creación dos reinos helenísticos e recoñecer a herdanza cultural dos gregos (arte, filosofía, política, etc.) valorando a súa contribución á configuración da cultura occidental.

▪ Coñecer a evolución histórica do Imperio romano, dende a fundación de Roma ata a destitución do último emperador de Occidente, e caracterizar os trazos distintivos da organización social e económica, os costumes, a relixión e os aspectos da vida cotiá dos romanos, facendo especial fincapé nas características das cidades romanas e as súas obras urbanísticas.

▪ Describir o proceso de expansión do Cristianismo a través do Imperio Romano.

▪ Analizar as causas da crise do século III e das invasións xermánicas; e localizar cronolóxicamente a fin do Imperio Romano de Occidente.

▪ Analizar a organización socioeconómica, o asentamento e mais a distribución no territorio dos pobos prerromanos da Península Ibérica e nas terras de Galicia.

▪ Explicar os elementos característicos do proceso de romanización na Península Ibérica e no territorio galego.

▪ Identificar os principais testemuños arqueolóxicos da época romana no territorio español e en Galicia.

▪ Coñecer a evolución histórica e cultural da Hispania visigoda e recoñecer as principais manifestacións artísticas e culturais dos visigodos en España e en Galicia.

15.3. SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS E TEMPORALIZACIÓN

PRIMER TRIMESTRE

T.1 A terra e a súa representación

T.2 O relevo terrestre

T.3 As augas

T.4 O tempo e o clima

T.5 As paixases da terra

SEGUNDO TRIMESTRE

T.6 As persoas e o medio natural

T.7 Atlas dos continentes

T.8 Atlas de España e de Galicia

T.9 A prehistoria

T.10 As civilizacións fluviais. Mesopotamia

T.11 O antigo Exipto

TRECER TRIMESTRE

67

T.12 A historia dos gregos

T.13 A forma de vida dos gregos

T.14 A historia dos romanos

T.15 A forma de vida dos romanso

T.16 Hispania na antigüedade. O caso de Galicia

T.17 A caída do Imperio Romano. Os xermanos.

16. SEGUNDO CURSO


Unidade 1: O inicio da Idade Media

OBXECTIVOS

1. Coñecer os trazos fundamentais do imperio bizantino e a súa época de maior esplendor co reinado de Xustiniano.

2. Analizar os trazos fundamentais da sociedade e a cultura bizantinas. 3. Coñecer a orixe do islam e os preceptos fundamentais da súa relixión. 4. Describir o ámbito espacial polo que se estendeu o islam en distintas etapas

da súa historia. 5. Comprender a importancia da civilización e a cultura islámicas.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● O imperio bizantino. ● A sociedade e a cultura bizantinas. ● O islam medieval. ● A sociedade e a cultura islámicas. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Interpretación e comparación de liñas do tempo. ● Comparación dun mapa histórico con outro actual. ● Manexo da Internet para obter información. ● Obtención de información histórica de fontes iconográficas. ● Elaboración dun cadro comparativo. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Curiosidade por coñecer formas de vida doutras épocas. ● Valoración dos restos deixados polo imperio bizantino e o islam como fontes

fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.

● Aprecio pola arte e a cultura bizantina e islámica, avaliándoas por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexo da creatividade humana.

● Empatía polas crenzas e formas de vida doutras épocas.

CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS

68

BÁSICAS

Desenvolvemento da competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico

● Coñecer os avances históricos da ciencia e a súa repercusión na vida diaria.

Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística

● Localizar información e inferila directamente dos textos. Desenvolvemento da competencia matemática

● Manexar adecuadamente os datos sobre a lonxitude, masa, peso, capacidade, medida do tempo e sistemas monetarios.


● Obter información por distintas canles. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Descubrir as manifestacións culturais como expresión das crenzas e vivencias dos grupos humanos e os individuos.

Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Coñecer a diversidade e a evolución constante da nosa sociedade. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Recoñecer e traballar os puntos débiles e as vantaxes. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Tomar conciencia dos pasos necesarios para aprender de forma eficaz.


1. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticos da Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa en que se orixinaron, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes e representativas destes.

2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballo sinxelo de carácter descritivo (observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a información pertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e co vocabulario axeitado os resultados do estudo.

3. Coñecer os trazos fundamentais do imperio bizantino e a súa época de maior esplendor co reinado de Xustiniano.

4. Analizar os trazos fundamentais da sociedade e a cultura bizantinas. 5. Coñecer a orixe do islam e os preceptos fundamentais da súa relixión. 6. Describir o ámbito espacial polo que se estendeu o islam en distintas etapas

da súa historia. 7. Comprender a importancia da civilización e a cultura islámicas.

Unidade 2: O nacemento de Europa

69

OBXECTIVOS

1. Analizar as principais características dos reinos que crearon os pobos xermanos e como o dos francos culminou nun imperio, o carolinxio.

2. Coñecer as principais características das invasións dos viquingos, maxiares e sarracenos.

3. Explicar o concepto de feudalismo e situar o seu desenvolvemento durante a Idade Media.

4. Relacionar a paisaxe rural da Europa medieval co concepto de feudalismo. 5. Analizar as características da sociedade feudal para comprender o poder

dos reis e as condicións de vida dos nobres, os clérigos e os campesiños. 6. Coñecer a estrutura básica da Igrexa medieval e as súas institucións

principais, e recoñecer o enorme poder que tiña na época. 7. Describir a expansión da cristiandade.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber

● Os reinos xermanos. ● O imperio carolinxio. ● As invasións dos viquingos, maxiares e sarracenos. ● A aparición do feudalismo e as súas principais características. ● A sociedade estamental. ● As monarquías medievais. ● A forma de vida dos nobres. ● O feudo. ● O poder da Igrexa. ● A expansión da cristiandade. ● A forma de vida dos campesiños. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Análise dun mapa histórico. ● Exposición dun tema a partir de información sacada da Internet. ● Realización de esquemas para representar o sistema feudal. ● Análise e descrición de imaxes relacionadas co feudalismo. ● Obtención de información a través da Internet. ● Análise de textos e películas históricas. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Curiosidade por coñecer as diferenzas na forma de vida que existían entre os distintos estamentos da sociedade feudal.

● Rexeitamento ante a situación de servidume e escravitude. ● Valoración dos restos da época feudal como fontes fundamentais que nos

permiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.

CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS


● Coñecer a fondo o medio físico e a súa relación coas persoas. Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística

70

● Comprender textos escritos, narrativos, informativos, expositivos, argumentativos…

Desenvolvemento da competencia matemática

● Desenvolverse adecuadamente en relación co espazo e as distancias. Tratamento da información e competencia dixital

● Transformar a información en coñecemento. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Coñecer diferentes edificios medievais. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Ser tolerante coas ideas dos demais. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal

● Utilizar a creatividade e imaxinación nos seus traballos. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Utilizar distintas estratexias e ferramentas para favorecer a aprendizaxe.


1. Describir os trazos sociais, económicos, políticos, relixiosos, culturais e artísticos que caracterizan a Europa feudal a partir das funcións desempeñadas polos diferentes estamentos sociais e recoñecer a súa evolución ata a aparición do Estado moderno.

2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballo sinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas (observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a información pertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e co vocabulario adecuado os resultados do estudo.

3. Analizar as principais características dos reinos que crearon os pobos xermanos.

4. Coñecer as principais características das invasións viquingas, maxiares e sarracenas.

5. Explicar o concepto de feudalismo e situar o seu desenvolvemento durante a Idade Media.

6. Relacionar a paisaxe rural da Europa medieval co concepto de feudalismo. 7. Analizar as características da sociedade feudal para comprender o poder

dos reis e as condicións de vida dos nobres, os clérigos e os campesiños. 8. Coñecer a estrutura básica da Igrexa medieval e as súas institucións

principais, e recoñecer o enorme poder que tiña na época. 9. Describir a expansión da cristiandade.

Unidade 3: A época do Románico

OBXECTIVOS

1. Recoñecer a importancia dos mosteiros como centros relixiosos e de expansión da cultura durante a Idade Media.

2. Describir o Románico como un estilo artístico relixioso. 3. Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pintura

románicas. 4. Valorar as achegas da arte románica ao patrimonio artístico e cultural da

humanidade.

71

CONTIDOS


● Unha arte relixiosa. ● Os mosteiros medievais, centros culturais e relixiosos. ● A arquitectura románica. ● A escultura románica. ● A pintura románica. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Obtención de información de esculturas, máis concretamente dos capiteis. ● Análise de debuxos e fotografías de obras de arte para obter información. ● Interpretación da planta dun edificio. ● Lectura de novelas para contextualizar e comprender mellor un momento

histórico. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Valoración dos restos da Idade Media como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.

● Aprecio pola arte románica, avaliándoa por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexo da creatividade humana.

● Curiosidade por coñecer formas de vida doutras épocas. ● Empatía polas crenzas e formas de vida doutras épocas.





● Coñecer campos semánticos amplos. Desenvolvemento da competencia matemática

● Recoñecer e utilizar as formas xeométricas e as súas propiedades na vida real.



● Coñecer as obras máis importantes do patrimonio mundial. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Practicar o diálogo para resolver os conflitos. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal

● Secuenciar e avaliar as distintas fases necesarias dun proxecto. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Desenvolver o pensamento creativo.


1. Describir os trazos relixiosos, culturais e artísticos que caracterizan a Europa feudal a partir das funcións desempeñadas polos diferentes estamentos sociais e recoñecer a súa evolución ata a aparición do Estado moderno.

72

2. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticos da Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa en que tiveron a súa orixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes e representativas destes.


4. Recoñecer a importancia dos mosteiros como centros relixiosos e de expansión da cultura durante a Idade Media.

5. Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pintura románicas.

6. Valorar as achegas da arte románica ao patrimonio artístico e cultural da humanidade.

Unidade 4: A consolidación dos reinos europeos

OBXECTIVOS

1. Coñecer os cambios económicos e políticos que tiveron lugar en Europa a partir do século XIII.

2. Describir as causas e as consecuencias da expansión agraria. 3. Analizar a importancia do comercio na expansión económica. 4. Describir as causas polas que renaceron as cidades e explicar como vivían e

traballaban os seus habitantes. 5. Analizar o nacemento da burguesía urbana e os gremios. 6. Valorar a cidade medieval como a orixe de moitas das nosas cidades e

como base dalgunhas das súas principais características. 7. Coñecer o fortalecemento das institucións monárquicas e a orixe dos

Parlamentos. 8. Analizar as causas e consecuencias da crise de finais da Idade Media.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● O desenvolvemento económico do século XIII. ● O rexurdir das cidades. ● A vida nas cidades. ● O auxe da artesanía. ● As monarquías medievais e o nacemento dos Parlamentos. ● A crise do século XIV. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Análise dunha fotografía aérea dunha cidade para encontrar restos medievais.

● Interpretación de gráficos de poboación. ● Interpretación de mapas históricos. ● Análise e descrición de debuxos e imaxes relacionados coa Idade Media. ● Obtención de información histórica a partir da lectura de textos literarios. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Curiosidade por coñecer como se desenvolveu a vida nas cidades medievais.

73


● Curiosidade por coñecer formas de vida doutras épocas. ● Valoración da importancia da expansión económica do século XIII e do

crecemento das cidades para a evolución da poboación. ● Toma de conciencia das causas principais da crise do século XIV.



● Coñecer o medio físico e os avances tecnolóxicos que producen cambios sobre el.


● Escribir diferentes textos, coidando as normas ortográficas e gramaticais. Desenvolvemento da competencia matemática

● Interpretar os datos de representacións gráficas. Tratamento da información e competencia dixital


● Descubrir as manifestacións culturais como expresión de crenzas e vivencias dos grupos humanos e os individuos.


● Coñecer os dereitos e deberes sociais. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Crear bo ambiente de traballo. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender





3. Coñecer os cambios económicos e políticos que ocorreron en Europa a partir do século XIII.

4. Describir as causas e as consecuencias da expansión agraria. 5. Analizar a importancia do comercio na expansión económica. 6. Describir as causas polas que renaceron as cidades e explicar como vivían e

traballaban os seus habitantes. 7. Analizar o nacemento da burguesía urbana e os gremios. 8. Describir o fortalecemento das institucións monárquicas e a orixe dos

Parlamentos.

74

9. Analizar as causas e consecuencias da crise de finais da Idade Media.

Unidade 5: A época do Gótico

OBXECTIVOS

1. Diferenciar as novas institucións culturais, sociais, relixiosas e políticas que xurdiron co crecemento das cidades medievais.

2. Interpretar a importancia cultural e social das universidades medievais. 3. Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pintura

góticas. 4. Valorar as achegas da arte gótica ao patrimonio artístico e cultural da

humanidade.

CONTIDOS


● O renacemento da vida urbana. ● O xurdimento das primeiras universidades. ● A arquitectura gótica. ● A escultura gótica. ● A pintura gótica. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Localización dun texto no seu contexto. ● Obtención de información cotiá das miniaturas. ● Análise do alzado dun edificio. ● Recoñecemento das principais características da arte gótica. ● Análise de debuxos e fotografías para obter información. ● Comparación de obras de arte gótica con obras de arte románica. ● Análise do exterior e o interior dun edificio gótico. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores


● Aprecio pola arte gótica, avaliándoa por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época eminentemente urbana e por ser reflexo da creatividade humana.

● Curiosidade por coñecer formas de vida doutras épocas.



● Coñecer en profundidade o entorno físico e a súa relación coas persoas. Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística


● Manexar adecuadamente os datos sobre lonxitude, masa, peso, capacidade, medida do tempo e sistemas monetarios.

Tratamento da información e competencia dixital ● Transformar a información en coñecemento.

75

Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Descubrir as manifestacións culturais como mostra das crenzas e vivencias dos grupos e os individuos.


● Ser tolerante coas ideas dos demais. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Ser constante no traballo aprendendo dos erros. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Desenvolver o pensamento crítico.



2. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticos da Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa na que tiveron a súa orixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes e representativas.


4. Identificar as novas institucións culturais, sociais e relixiosas que xurdiron co crecemento das cidades medievais.

5. Interpretar a importancia cultural e social das universidades medievais. 6. Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pintura

góticas.

Unidade 6: Al-Andalus

OBXECTIVOS

1. Definir Al-Andalus, identificando quen foron os seus poboadores. 2. Coñecer o ámbito espacial de Al-Andalus. 3. Identificar as etapas da historia de Al-Andalus. 4. Coñecer os grupos sociais que formaban a sociedade andalusí. 5. Comprender o desenvolvemento económico de Al-Andalus. 6. Valorar a importancia das cidades de Al-Andalus. 7. Comprender a grande importancia da cultura e a ciencia islámicas. 8. Identificar as principais manifestacións da arte andalusí e valoralas como

parte do noso patrimonio.

CONTIDOS


● As principais etapas da historia de Al-Andalus. ● A economía de Al-Andalus.

76

● A sociedade de Al-Andalus. ● As cidades de Al-Andalus. ● A cultura de Al-Andalus. ● A arte andalusí, con especial fincapé na arquitectura. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Obtención de información dun documento histórico. ● Interpretación dunha liña do tempo. ● Interpretación de mapas históricos. ● Identificación do legado andalusí. ● Análise do plano dunha vivenda. ● Investigación da existencia entre nós de topónimos musulmáns. ● Descrición e análise de obras de arte. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Valoración dos restos de Al-Andalus como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.

● Aprecio pola cultura musulmá e valoración da riqueza que achegou ao noso patrimonio.

● Curiosidade por coñecer a historia do noso territorio. ● Empatía polas crenzas e a forma de vida doutras culturas. ● Actitude crítica cara ás ideas erróneas que se transmiten, a miúdo, sobre a

cultura islámica.



● Valorar os avances da técnica ao longo da historia. Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística


● Manexar adecuadamente os datos sobre lonxitude, masa, peso, capacidade, medida do tempo e sistemas monetarios.


● Utilizar as TIC como medio de traballo e coñecemento en situacións de aprendizaxe e de vida real.


● Recoñecer a beleza que esconden a pluralidade de culturas e de persoas. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Respectar as diferenzas como fonte de riqueza. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Utilizar a creatividade e imaxinación nos traballos. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Utilizar diferentes estratexias e ferramentas para favorecer a aprendizaxe.


1. Situar no tempo e no espazo as diversas unidades políticas que coexistiron na península Ibérica durante a Idade Media, distinguindo as súas peculiaridades e recoñecendo na España actual exemplos da permanencia do seu legado cultural e artístico.

77

2. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticos da Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa en que tiveron a súa orixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes e representativas.


4. Definir Al-Andalus, identificando quen foron os seus poboadores. 5. Coñecer o ámbito espacial de Al-Andalus. 6. Identificar as etapas da historia de Al-Andalus. 7. Coñecer os grupos sociais que formaban a sociedade andalusí. 8. Comprender o desenvolvemento económico de Al-Andalus. 9. Valorar a importancia das cidades de Al-Andalus.

10. Coñecer o desenvolvemento da cultura e a ciencia andalusís. 11. Identificar as principais manifestacións da arte andalusí e valoralas como

parte do noso patrimonio.

Unidade 7: Os reinos cristiáns hispánicos

OBXECTIVOS

1. Localizar os núcleos de resistencia cristiáns que se formaron no norte da península Ibérica tras a conquista musulmá.

2. Explicar o proceso de formación dos principais reinos e condados cristiáns medievais.

3. Describir a expansión dos reinos cristiáns, a súa repoboación e a súa organización.

4. Analizar a presenza simultánea das culturas cristiá, islámica e xudía na Península e Baleares.

5. Coñecer os principais trazos da organización política e económica da Coroa de Castela e da Coroa de Aragón.

6. Coñecer os principais trazos da organización política, a economía, a sociedade e a cultura de Galicia na Idade Media.

7. Valorar e recoñecer as principais manifestacións artísticas e culturais da época medieval na Península e Baleares.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● Os primeiros núcleos de resistencia cristiá. ● Os reinos e condados occidentais. ● Os núcleos pirenaicos. ● A expansión cristiá cara ao sur. ● A repoboación e a organización dos territorios. ● A convivencia das culturas islámica, cristiá e xudía. ● A evolución política e económica da Coroa de Castela. ● A evolución política e económica da Coroa de Aragón.

78

● A historia de Galicia na Idade Media. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise dunha carta de poboamento. ● Identificación da pegada histórica dunha paisaxe. ● Análise dunha biografía. ● Interpretación de mapas históricos e liñas do tempo. ● Comparación da ruta xacobea na Idade Media e na actualidade. ● Obtención de información dunha árbore xenealóxica. ● Análise de imaxes de obras de arte. ● Obtención de información de distintas fontes sobre un mesmo feito. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Curiosidade por coñecer as culturas que noutras épocas habitaron o territorio da Península e Baleares para entender as orixes da nosa sociedade actual.

● Valoración do legado cultural e artístico deixado polos habitantes da Península e Baleares na Idade Media como parte do noso patrimonio.




● Participar en situacións de comunicación respectando as normas de intercambio.


● Interpretar datos de representacións gráficas. Tratamento da información e competencia dixital ● Transmitir a información por distintos medios.


● Coñecer algunhas das obras máis importantes do patrimonio medieval español.


● Respectar as diferenzas como fonte de riqueza. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Recoñecer e traballar os puntos débiles e as vantaxes. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender



1. Situar no tempo e no espazo as diversas unidades políticas que coexistiron na península Ibérica durante a Idade Media, distinguindo as súas peculiaridades e recoñecendo na España actual exemplos da permanencia do seu legado cultural e artístico.

2. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticos da Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa

79

en que tiveron a súa orixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes e representativas.


4. Localizar nun mapa os núcleos de resistencia cristiáns que se formaron no norte da península Ibérica tras a conquista musulmá.

5. Explicar o proceso de formación dos principais reinos e condados cristiáns medievais.

6. Describir a expansión dos reinos cristiáns, a súa repoboación e a súa organización.

7. Analizar a presenza simultánea das culturas cristiá, islámica e xudía na Península e Baleares.

8. Coñecer os principais trazos da organización política e económica da Coroa de Castela e da Coroa de Aragón.

Valorar e recoñecer as principais manifestacións artísticas e culturais da época medieval na Península e Baleares.

Unidade 8: A orixe do mundo moderno

OBXECTIVOS

1. Comprender como influíron os avances científicos e tecnolóxicos nas grandes exploracións da época.

2. Coñecer como cambiou a concepción do mundo despois dos descubrimentos do século XV.

3. Diferenciar as principais exploracións realizadas por portugueses e casteláns.

4. Recoñecer a importancia do descubrimento de novas terras na configuración do mundo na Idade Moderna.

5. Coñecer os principais trazos das civilizacións precolombianas máis importantes: maia, inca e azteca.

6. Describir os cambios económicos e sociais que se deron nos séculos XV e XVI.

7. Comprender o nacemento do Estado moderno e describir as principais características das monarquías autoritarias.

8. Analizar o reinado dos Reis Católicos: unión matrimonial, política interior, expansión territorial e unidade relixiosa.

CONTIDOS


● Os avances técnicos e científicos que melloraron a navegación. ● As exploracións portuguesas. ● As grandes exploracións castelás: o descubrimento de América e a primeira

volta ao mundo. ● As civilizacións da América precolombiana: maia, inca e azteca. ● A nova configuración do mundo tras as viaxes do século XV.

80

● Os cambios económicos e sociais. ● O nacemento do Estado moderno. ● Os Reis Católicos. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise dun diario persoal para obter información histórica. ● Realización de buscas na Internet. ● Obtención de información de fontes iconográficas. ● Interpretación de textos históricos. ● Análise de mapas históricos. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Coñecer e respectar culturas distintas da propia. ● Valorar a importancia dos achados arqueolóxicos como forma de obter

información do pasado.





● Escribir diferentes textos, coidando as normas ortográficas e gramaticais. Desenvolvemento da competencia matemática

● Interpretar os datos de representacións gráficas. Tratamento da información e competencia dixital ● Obter información por distintas canles.


● Recoñecer a beleza que esconda pluralidade de culturas e persoas. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Coñecer a diversidade e evolución constante das nosas sociedades. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal

● Crear bo ambiente de traballo. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender



1. Distinguir os principais momentos na formación do Estado moderno, destacando as características máis relevantes da Monarquía Hispánica e do imperio colonial español.


3. Comprender como influíron os avances científicos e tecnolóxicos nas grandes exploracións da época.

81

4. Coñecer como cambiou a concepción do mundo despois dos descubrimentos do século XV.

5. Diferenciar as principais exploracións realizadas por portugueses e casteláns.

6. Recoñecer a importancia do descubrimento de novas terras na configuración do mundo na Idade Moderna.

7. Coñecer os principais trazos das civilizacións precolombianas máis importantes: maia, inca e azteca.

8. Describir os cambios económicos e sociais que se deron nos séculos XV e XVI.

9. Comprender o nacemento do Estado moderno e describir as principais características das monarquías autoritarias.

10. Analizar o reinado dos Reis Católicos: unión matrimonial, política interior, expansión territorial e unidade relixiosa.

Unidade 9: O cambio cultural: Renacemento e Reforma

OBXECTIVOS

1. Describir as principais características do Humanismo e comprender a importancia que tiveron os novos medios de difusión na expansión das ideas humanistas.

2. Describir as características principais do estilo artístico renacentista e enumerar os seus principais representantes.

3. Coñecer a expansión do Renacemento desde o seu punto de orixe cara a outras áreas europeas, centrando especialmente a atención en España.

4. Analizar a situación da Igrexa a comezos da Idade Moderna. 5. Estudar o fenómeno da Reforma protestante e as súas diversas

manifestacións. 6. Comprender a reacción da Igrexa católica ante a ondada reformista e as

medidas que se tomaron para facerlle fronte e para modernizar a propia estrutura eclesiástica.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● O Humanismo e as súas formas de difusión. ● O estilo artístico renacentista: arquitectura, pintura e escultura. Obras

principais e artistas máis importantes. ● O Renacemento fóra de Italia. O caso de España. ● A Reforma protestante. ● A reacción da Igrexa católica: a Contrarreforma. ● As consecuencias da Reforma. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Descrición e comentario dun edificio usando varias fontes documentais. ● Elaboración dun informe a partir de documentos históricos. ● Comparación de mapas. ● Análise e interpretación de textos históricos sinxelos. ● Análise e comparación de obras de arte para obter as súas características

principais e as súas diferenzas e semellanzas.

82

● Síntese da información en cadros de dobre entrada. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Aprecio pola arte renacentista, avaliándoa por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexo da creatividade humana.

● Empatía polas crenzas e formas de vida doutras épocas. ● Actitude crítica cara ás ideas que impliquen unha discriminación das

persoas por razóns relixiosas.





● Participar en situacións de comunicación respectando as normas de intercambio.


● Recoñecer e utilizar as formas xeométricas e as súas aplicacións na vida real.


● Contrastar as distintas fontes de información.


● Coñecer as obras máis importantes do patrimonio mundial. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Ser tolerante coas ideas dos demais. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Ser constante no traballo aprendendo dos erros. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Manexar distintas metodoloxías para a aprendizaxe.


1. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticos da Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoos na etapa en que tiveron a súa orixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes e representativas.


3. Describir as principais características do Humanismo e comprender a importancia que tiveron os novos medios de difusión na expansión das ideas humanistas.

4. Describir as características principais do estilo artístico renacentista e enumerar os seus principais representantes.

83

5. Coñecer a expansión do Renacemento desde o seu punto de orixe cara a outras áreas europeas, centrando especialmente a atención en España.

6. Analizar a situación da Igrexa a comezos da Idade Moderna. 7. Estudar o fenómeno da Reforma protestante e as súas diversas

manifestacións. 8. Comprender a reacción da Igrexa católica ante a ondada reformista e as

medidas que se tomaron para facerlle fronte e para modernizar a propia estrutura eclesiástica.

Unidade 10: O apoxeo do imperio español

OBXECTIVOS

1. Coñecer as dimensións do imperio español no século XVI, durante os reinados de Carlos V e Filipe II.

2. Comprender a complexa composición da Monarquía Hispánica, formada por moitos territorios independentes entre si, dos que o principal nexo era a figura do rei.

3. Analizar os principais conflitos aos que fixo fronte a monarquía durante o século XVI.

4. Afondar na organización política, a situación económica e a sociedade do imperio español.

5. Coñecer os principais instrumentos e expedicións de conquista do territorio americano.

6. Describir os principais mecanismos que se utilizaron para a explotación económica das colonias americanas.

7. Analizar os diferentes estratos da sociedade americana e a importancia do factor racial.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● O imperio español na época de Carlos V. ● A Monarquía Hispánica de Filipe II. ● A organización do imperio español. ● A conquista de América. ● O imperio americano: goberno, economía e sociedade. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise das consecuencias dun feito histórico. ● Interpretación de mapas e textos históricos. ● Análise dos efectos da conquista americana. ● Busca de información na Internet. ● Análise das consecuencias do trato aos indios. ● Análise de xenealoxías e esquemas. ● Categorización dos efectos dun feito segundo o seu tipo. ● Utilización de distintos testemuños para adquirir unha opinión propia. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Fomento das actitudes solidarias cos países latinoamericanos grazas ao coñecemento dos lazos que unen a España con estes países.

84

● Rexeitamento da falta de igualdade debida a motivos raciais existente entre os distintos grupos sociais da América colonial.

● Curiosidade por coñecer a historia do territorio en que vivimos.



● Coñecer o marco físico en que se desenvolveu a Monarquía Hispánica no século XVI.


● Comprender textos escritos, narrativos, informativos, expositivos, argumentativos...


● Manexar adecuadamente unidades de medida do tempo. Tratamento da información e competencia dixital

● Coñecer e utilizar as novas tecnoloxías no seu traballo. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Plasmar os coñecementos adquiridos nas manifestacións artísticas. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Respectar os dereitos e deberes sociais. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal






3. Coñecer as dimensións do imperio español no século XVI, durante os reinados de Carlos V e Filipe II.

4. Comprender a complexa composición da Monarquía Hispánica, formada por moitos territorios independentes entre si, dos que o principal nexo era a figura do rei.

5. Analizar os principais conflitos aos que fixo fronte a Monarquía Hispánica durante o século XVI.

6. Afondar na organización política, a situación económica e a sociedade do imperio español.

7. Coñecer os principais instrumentos e expedicións de conquista do territorio americano.

85

8. Describir os principais mecanismos que se utilizaron para a explotación económica das colonias americanas.

9. Analizar os diferentes estratos da sociedade americana e a importancia do factor racial.

Unidade 11: A crise do imperio español

OBXECTIVOS

1. Analizar o proceso polo cal España entrou en crise durante o século XVII e perdeu o seu poder hexemónico en Europa.

2. Coñecer as principais características (época, política interior e política exterior) dos reinados de Filipe III, Filipe IV e Carlos II.

3. Explicar os problemas demográficos, económicos e sociais do século XVII. 4. Coñecer os principais trazos da organización política, a economía, a

sociedade e a cultura de Galicia na Idade Moderna. 5. Determinar as características principais da monarquía absoluta, mediante o

estudo do caso de Francia. 6. Contrastar o caso francés con Inglaterra e as Provincias Unidas, dúas

potencias non absolutistas.

CONTIDOS


● O final da hexemonía española: os reinados de Filipe III, Filipe IV e Carlos II.

● A crise demográfica, económica e social no século XVII. ● Galicia na Idade Moderna. ● A monarquía absoluta de Francia e a súa hexemonía en Europa. ● As potencias parlamentarias. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Comparar casos: Francia e Inglaterra. ● Análise de conxuntos arquitectónicos. ● Coñecemento dunha época a través do cine. ● Interpretación de documentos históricos. ● Análise de mapas históricos. ● Interpretación de organigramas. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Curiosidade por coñecer a historia do noso territorio. ● Sentimento de empatía e rexeitamento cara á situación que tiveron que vivir

os mouriscos cando se decretou a súa expulsión dos territorios españois. ● Consideración negativa dos enfrontamentos militares como únicos medios

para solucionar conflitos.


86




● Manexar adecuadamente as unidades de medida do tempo. Tratamento da información e competencia dixital ● Transmitir a información por distintos medios. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Recoñecer a beleza que esconde a pluralidade de culturas e de persoas. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Coñecer a diversidade e evolución constante das nosas sociedades.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal

● Secuenciar e avaliar as distintas fases necesarias dun proxecto. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender





3. Analizar o proceso polo cal España entrou en crise durante o século XVII e perdeu o seu poder hexemónico en Europa.

4. Coñecer a evolución política do imperio español durante os reinados de Filipe III, Filipe IV e Carlos II.

5. Explicar os problemas demográficos, económicos e sociais do século XVII. 6. Coñecer os principais trazos de Galicia na Idade Moderna. 7. Identificar as características principais da monarquía absoluta: o caso

francés. 8. Identificar as características principais das potencias parlamentarias:

Inglaterra e as Provincias Unidas.

Unidade 12: A Europa do Barroco

87

OBXECTIVOS

1. Describir os trazos principais da cultura barroca. 2. Comprender a importancia dos novos métodos de investigación que xurdiron

no século XVII e a súa relación cos descubrimentos e avances científicos. 3. Identificar as características máis importantes da arquitectura, o urbanismo,

a escultura e a pintura barrocos. 4. Coñecer a existencia de distintas escolas dentro da pintura barroca e

diferenciar as súas características principais. 5. Explicar a importancia da arte barroca española e coñecer os seus artistas

máis relevantes. 6. Coñecer as características principais do barroco galego. 7. Valorar as obras de arte barrocas como parte do noso patrimonio.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● A cultura barroca e as súas principais características. ● A revolución científica do século XVII. ● A arquitectura do Barroco. ● O urbanismo. ● A escultura barroca. ● A arquitectura e a escultura barrocas españolas. ● A pintura barroca. ● O Século de Ouro da pintura española. ● O barroco galego. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise dunha pintura: técnica e composición. ● Obtención de información da vida cotiá a partir dun cadro. ● Análise de obras escultóricas. ● Interpretación de liñas do tempo. ● Investigación dunha época a través do teatro. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Aprecio pola arte barroca, avaliándoa por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexo da creatividade humana.

● Curiosidade por coñecer a historia e o patrimonio do noso territorio. ● Valoración da importancia da pintura como fonte histórica.





● Dar sentido aos textos escritos e relacionalos coas propias vivencias. Desenvolvemento da competencia matemática

● Recoñecer e utilizar as formas xeométricas e as súas aplicacións na vida real.

88



● Recoñecer a personalidade dos autores detrás das súas obras. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Respectar as diferenzas como fonte de riqueza. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal




1. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticos da Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa en que tiveron a súa orixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes e representativas.


3. Describir os trazos principais da cultura barroca. 4. Comprender a importancia dos novos métodos de investigación que xurdiron

no século XVII e a súa relación cos descubrimentos e avances científicos. 5. Identificar as características máis importantes da arquitectura, o urbanismo,

a escultura e a pintura barrocos. 6. Coñecer a existencia de distintas escolas dentro da pintura barroca e

diferenciar as súas características principais. 7. Explicar a importancia da arte barroca española e galega e coñecer os seus

artistas máis relevantes. 8. Valorar as obras de arte barrocas como parte do noso patrimonio.

Unidade 13: A poboación do mundo

OBXECTIVOS

1. Describir a evolución da poboación mundial ao longo da historia. 2. Coñecer a desigual distribución da poboación mundial e identificar os

principais focos de concentración demográfica e os baleiros máis importantes.

3. Relacionar as taxas de natalidade e de mortalidade co crecemento natural dunha poboación.

4. Analizar os principais factores responsables das diferenzas que existen entre os índices de natalidade e de fecundidade de distintas zonas do mundo e nas súas estruturas por idade.

5. Sinalar as principais características da poboación mundial, diferenciando entre países desenvolvidos e países en desenvolvemento.

6. Comprender a importancia das políticas demográficas.

89

7. Definir e clasificar as migracións, comprender as súas causas e as consecuencias espaciais e sociais.

CONTIDOS


● A evolución da poboación mundial ao longo da historia. ● A desigual distribución da poboación mundial. ● As taxas de natalidade, fecundidade e mortalidade. ● A esperanza de vida e o crecemento natural ou vexetativo. ● A poboación nos países desenvolvidos e en desenvolvemento. ● As políticas demográficas pronatalistas e antinatalistas. ● As migracións mundiais. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Interpretación de pirámides de poboación. ● Cálculo de taxas demográficas. ● Obtención de estatísticas de organismos oficiais a través de páxinas web. ● Interpretación de mapas de distintos tipos: de superficies e de fluxos. ● Elaboración de gráficos lineais e de barras. ● Análise de táboas e cadros estatísticos. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Curiosidade por coñecer os factores que explican as diferenzas que existen na poboación mundial.

● Precisión nas representacións cartográficas e nos cálculos numéricos necesarios para coñecer os principais indicadores demográficos.

● Preocupación ante os principais problemas demográficos. ● Valoración das iniciativas que se levan a cabo para paliar os problemas da

poboación.





● Utilizar a linguaxe matemática como ferramenta de razoamento.

Tratamento da información e competencia dixital ● Contrastar as distintas fontes de información. Desenvolvemento da competencia cultural e artística



● Coñecer a diversidade e a evolución constante das nosas sociedades. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Coordinar tarefas e tempos. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender


90


1. Describir os factores que condicionan os comportamentos demográficos, coñecendo e utilizando os conceptos básicos da demografía para analizalos, caracterizando as tendencias predominantes e aplicando este coñecemento á análise do actual réxime demográfico español e as súas consecuencias.


3. Describir a evolución da poboación mundial ao longo da historia. 4. Coñecer a desigual distribución da poboación mundial e identificar os

principais focos de concentración demográfica e os baleiros máis importantes.

5. Relacionar as taxas de natalidade e de mortalidade co crecemento natural dunha poboación.

6. Analizar os principais factores responsables das diferenzas que existen entre os índices de natalidade e de fecundidade de distintas zonas do mundo e nas súas estruturas por idade.

7. Sinalar as principais características da poboación mundial, diferenciando entre países desenvolvidos e países en desenvolvemento.

8. Comprender a importancia das políticas demográficas. 9. Definir e clasificar as migracións, comprender as súas causas e as

consecuencias espaciais e sociais.

Unidade 14: Unha poboación diversa

OBXECTIVOS

1. Comprender que os seres humanos teñen distintos niveis de desenvolvemento económico e que este feito dá lugar a diferentes formas de vida.

2. Coñecer que na Terra existen distintas civilizacións que comparten uns sinais de identidade concretos e que á súa vez se dividen en culturas.

3. Comprender que no mundo actual son frecuentes os contactos entre distintas culturas e como destes contactos xorden problemas de convivencia.

4. Identificar os trazos distintivos da sociedade occidental e os seus cambios máis recentes.

5. Analizar os problemas e desigualdades das sociedades actuais. 6. Observar diferentes mapas temáticos de compoñente demográfico co fin de

obter información sobre un mesmo espazo.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● As sociedades rurais, industriais e postindustriais.

91

● A diversidade cultural. ● A convivencia cultural como reto. ● A sociedade occidental. ● Desigualdades e conflitos sociais. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Elaboración e interpretación de gráficos sectoriais. ● Realización dunha enquisa. ● Investigación de conflitos sociais no cine. ● Resumo da información do tema mediante cadros e esquemas. ● Obtención de información sobre a poboación a través de distintos mapas

temáticos, gráficos e fotografías. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Toma de conciencia da distinta situación económica en que se encontran as diversas poboacións do mundo.

● Valoración positiva da convivencia pacífica das distintas culturas que forman o noso mundo.

● Crítica ante as situacións de falta de respecto a outras culturas e grupos sociais.

● Preocupación ante a desaparición de culturas e o aumento dos fundamentalismos.



● Localizar no seu contorno físico as diferentes culturas que existen no mundo.



● Interpretar datos en representacións gráficas. Tratamento da información e competencia dixital




● Coñecer a diversidade e evolución constante das nosas sociedades. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Utilizar a creatividade e a imaxinación nos seus traballos. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender



1. Describir os factores que condicionan os comportamentos demográficos, coñecendo e utilizando os conceptos básicos da demografía para analizalos,

92

caracterizando as tendencias predominantes e aplicando este coñecemento á análise do actual réxime demográfico español e as súas consecuencias.


3. Comprender que os seres humanos teñen distintos niveis de desenvolvemento económico e que este feito dá lugar a diferentes formas de vida.

4. Coñecer que na Terra existen distintas civilizacións que comparten uns sinais de identidade concretos e que á súa vez se dividen en culturas.

5. Comprender que no mundo actual son frecuentes os contactos entre distintas culturas e como destes contactos xorden problemas de convivencia.

6. Identificar os trazos distintivos da sociedade occidental e os seus cambios máis recentes.

7. Analizar os problemas e desigualdades das sociedades actuais. 8. Observar diferentes mapas temáticos de compoñente demográfico co fin de

obter información sobre un mesmo espazo.

Unidade 15: Poboación e sociedade na UE, España e Galicia

OBXECTIVOS

1. Analizar a poboación da Unión Europea: trazos, distribución e migracións. 2. Explicar como o avellentamento demográfico e a desigual distribución

espacial caracterizan a actual poboación española. 3. Describir como España se converteu nun país de inmigrantes e as

consecuencias que tivo. 4. Coñecer os trazos xerais da poboación e as migracións de Galicia. 5. Recoñecer os principais problemas sociais a que se enfrontan os países da

UE, entre eles España.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● O movemento natural, o avellentamento e a distribución espacial da

poboación da UE. ● As migracións na UE. ● Os principais problemas sociais na UE. ● O movemento natural, o avellentamento e a distribución espacial da

poboación de España. ● A poboación de Galicia e a súa distribución. ● As migracións españolas e galegas. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Elaboración e interpretación dun mapa de coropletas. ● Contraste da información que facilitan un mapa de coropletas e un mapa de

isodensas sobre un mesmo aspecto demográfico.

93

● Investigación e identificación de problemas a partir de textos xornalísticos. ● Obtención de información de Internet e de enciclopedias. ● Análise e interpretación de gráficos de evolución. ● Elaboración de resumos de noticias de prensa. ● Elaboración de táboas comparativas. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Curiosidade por coñecer como vivían os nosos avós e pais. ● Empatía cara ás persoas que migran e abandonan o seu fogar. ● Actitude crítica ante as ideas que impliquen unha discriminación cara a

outras persoas.





● Interpretar datos numéricos en situacións reais. Tratamento da información e competencia dixital ● Utilizar as TIC como medio de traballo e coñecemento en situacións de

aprendizaxe da vida real. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Utilizar diferentes linguaxes artísticas nos traballos.


● Ser tolerante coas ideas dos demais. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Crear bo ambiente de traballo. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender



1. Describir os factores que condicionan os comportamentos demográficos, coñecendo e utilizando os conceptos básicos da demografía para analizalos, caracterizando as tendencias predominantes e aplicando este coñecemento á análise do actual réxime demográfico español e as súas consecuencias.


3. Analizar a poboación da Unión Europea: trazos, distribución e migracións. 4. Explicar como o avellentamento demográfico e a desigual distribución

espacial caracterizan a actual poboación española e galega. 5. Describir como España se converteu nun país de inmigrantes e as

consecuencias que tivo.

94

6. Recoñecer os principais problemas sociais a que se enfrontan os países da UE, entre eles España.

Unidade 16: Cara a un mundo de cidades

OBXECTIVOS

1. Describir as principais características dos dous tipos de hábitat do ser humano: o espazo rural e o espazo urbano.

2. Identificar os distintos elementos que conforman a paisaxe urbana e extraer información deles para caracterizar unha cidade.

3. Describir cales son as funcións das cidades e diferenciar a súa forma e as distintas zonas dentro delas a través do plano urbano.

4. Comprender as razóns da explosión urbana. 5. Coñecer que as cidades se relacionan entre si, formando unha rede urbana

que está organizada de forma xerárquica. 6. Recoñecer as diferenzas que existen entre as cidades dos países en

desenvolvemento e as dos países desenvolvidos e identificar os principais problemas e oportunidades que afectan a cada unha delas.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● O espazo rural e o espazo urbano: principais características. ● A cidade: trazos xerais, funcións, plano e estrutura interna. ● A explosión urbana. ● A rede urbana mundial e a xerarquía das cidades. ● As características das cidades nos países desenvolvidos e en

desenvolvemento. ● Problemas e oportunidades do espazo urbano. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise do plano urbano. ● Interpretación dun mapa de símbolos proporcionais. ● Análise de mapas e gráficos para obter información xeográfica. ● Elaboración dun cadro sinóptico. ● Investigación con Google Maps. ● Obtención de información de esquemas e fotografías. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Valoración da importancia que teñen as cidades no mundo actual como importantes centros económicos, políticos e culturais.

● Empatía cos habitantes de zonas rurais que están en proceso de despoboación.

● Curiosidade por coñecer as diferentes formas de vida dos hábitats urbanos e dos núcleos rurais.


95



● Transmitir por escrito de forma correcta información obtida a partir de imaxes.


● Interpretar datos numéricos en situacións reais. Tratamento da información e competencia dixital

● Coñecer e aplicar o uso das novas tecnoloxías no seu traballo. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Transmitir coñecementos aprendidos a través de manifestacións artísticas.


● Practicar o diálogo para resolver os conflitos. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Coordinar tarefas e tempos. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender



1. Analizar o crecemento das áreas urbanas, a diferenciación funcional do espazo urbano e os problemas que ocasionan aos seus habitantes, aplicando este coñecemento a exemplos de cidades españolas e galegas.


3. Describir as principais características dos dous tipos de hábitat do ser humano: o espazo rural e o espazo urbano.

4. Identificar os distintos elementos que conforman a paisaxe urbana e extraer información deles para caracterizar unha cidade.

5. Describir cales son as funcións das cidades e diferenciar a súa forma e as distintas zonas dentro delas a través do plano urbano.

6. Comprender as razóns da explosión urbana. 7. Coñecer que as cidades se relacionan entre si, formando unha rede urbana

que está organizada de forma xerárquica. 8. Recoñecer as diferenzas que existen entre as cidades dos países en

desenvolvemento e as dos países desenvolvidos e identificar os principais problemas e oportunidades que afectan a cada unha delas.

Unidade 17: As cidades en Europa, España e Galicia

OBXECTIVOS

96

1. Comprender os cambios que experimentaron as cidades europeas na súa longa historia.

2. Establecer como foi o proceso de urbanización en España e Galicia. 3. Explicar o papel das principais cidades na rede urbana española e galega. 4. Analizar as actuacións dos concellos como organismos xestores das cidades

españolas e galegas. 5. Valorar as medidas que se poñen en marcha para xestionar as cidades

españolas e galegas. 6. Apreciar a evolución histórica das cidades españolas e galegas e distinguir

as súas orixes ao observar o seu trazado urbano a través de planos e fotografías.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● A historia das cidades europeas. ● A poboación urbana da UE. ● As cidades españolas e galegas: o noso proceso de urbanización. ● A rede urbana española e galega. ● Os concellos e a xestión das cidades. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Resumo da información nun cadro sinóptico e nun mapa conceptual. ● Descrición da evolución das cidades españolas e galegas a través de

documentos gráficos. ● Análise dun plano urbano. ● Interpretación de mapas, fotografías e gráficos para extraer información

xeográfica. ● Investigación na Internet sobre as cidades españolas e galegas Patrimonio

da Humanidade. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Valoración dos restos doutras épocas que se conservan en moitas cidades españolas e galegas como parte do noso patrimonio.

● Curiosidade por coñecer como evolucionaron as cidades europeas ao longo da historia.

● Comprender a complexidade que supón a xestión dunha cidade e a importancia das actuacións persoais para axudar a mellorala.



● Recoñecer que o medio físico condiciona a vida das persoas. Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística


● Manexar adecuadamente datos demográficos: poboación absoluta, densidade de poboación...

Tratamento da información e competencia dixital ● Obter información por distintas canles.

97




● Coñecer a diversidade e evolución constante das nosas sociedades. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Recoñecer e traballar os puntos débiles e as vantaxes. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender



1. Analizar o crecemento das áreas urbanas, a diferenciación funcional do espazo urbano e os problemas que ocasionan aos seus habitantes, aplicando este coñecemento a exemplos de cidades españolas e galegas.


3. Comprender os cambios que experimentaron as cidades europeas na súa longa historia.

4. Establecer como foi o proceso de urbanización en España e en Galicia. 5. Explicar o papel das principais cidades na rede urbana española e galega. 6. Analizar as actuacións dos concellos como organismos xestores das cidades

españolas e galegas. 7. Valorar as medidas que se poñen en marcha para xestionar as cidades

españolas e galegas. 8. Apreciar a evolución histórica das cidades españolas e galegas e distinguir

as súas orixes ao observar o seu trazado urbano a través de planos e fotografías.

16.2. CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES 2º ESO

● Coñecer os trazos da sociedade e a cultura bizantinas. ● Coñecer a orixe do islam e os preceptos fundamentais da súa relixión. ● Coñecer o proceso de expansión do islam. ● Analizar as principais características dos reinos que crearon os pobos

xermanos. ● Explicar o concepto de feudalismo e situar o seu desenvolvemento durante a

Idade Media. ● Analizar as características da sociedade feudal para comprender o poder

dos reis e as condicións de vida dos nobres, os clérigos e os campesiños. ● Coñecer a estrutura básica da Igrexa medieval e as súas institucións

principais, e recoñecer o enorme poder que tiña na época.

98

● Recoñecer a importancia dos mosteiros como centros relixiosos e de expansión da cultura durante a Idade Media.

● Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pintura románicas.

● Coñecer os cambios económicos e políticos que ocorreron en Europa a partir do século XIII.

● Describir o auxe da burguesía urbana e o nacemento dos gremios. ● Coñecer o fortalecemento das institucións monárquicas e a orixe dos

Parlamentos. ● Coñecer as causas e consecuencias da crise de finais da Idade Media.

● Coñecer as novas institucións que xurdiron co crecemento das cidades. ● Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pintura

góticas. ● Identificar o marco espacial nas etapas da historia de Al-Andalus. ● Coñecer os grupos sociais que formaban a sociedade andalusí. ● Coñecer o desenvolvemento económico e urbano de Al-Andalus. ● Coñecer o desenvolvemento d Explicar o proceso de formación dos

principais reinos e condados cristiáns medievais. ● Describir a expansión dos reinos cristiáns, a súa repoboación e a súa

organización. ● Coñecer os principais trazos da organización política e económica da Coroa

de Castela e da Coroa de Aragón. ● a cultura e a ciencia andalusís. ●

● Comprender como influíron os avances científicos e tecnolóxicos nas grandes exploracións da época.

● Recoñecer a importancia do descubrimento de novas terras na configuración do mundo na Idade Moderna.

● Describir os cambios económicos e sociais que se deron nos séculos XV e XVI.

● Comprender o nacemento do Estado moderno e describir as principais características das monarquías autoritarias.

● Analizar o reinado dos Reis Católicos. ● Describir as principais características do Humanismo. ● Describir as características principais do estilo artístico renacentista. ● Coñecer o fenómeno da Reforma protestante e as súas diversas

manifestacións. ● Coñecer a reacción da Igrexa católica fronte ao reformismo. ● Coñecer a complexa composición da Monarquía Hispánica durante os

reinados de Carlos V e Filipe II. ● Coñecer a organización política, a situación económica e a sociedade do

imperio español no século XVI. ● Coñecer os principais mecanismos de explotación económica das colonias

americanas. ● Coñecer os diferentes estratos da sociedade americana e a importancia do

factor racial. ● Coñecer as razóns da decadencia do imperio español durante o século XVII.

99

● Identificar as características principais da monarquía absoluta: o caso francés.

● Identificar as características principais das potencias parlamentarias: Inglaterra e as Provincias Unidas.

● Comprender a importancia dos novos métodos de investigación que xurdiron no século XVII e a súa relación cos descubrimentos e avances científicos.

● Identificar as características máis importantes da arquitectura, o urbanismo, a escultura e a pintura barrocos.

● Describir a evolución da poboación mundial ao longo da historia. ● Coñecer a desigual distribución da poboación mundial. ● Calcular correctamente as taxas demográficas máis significativas. ● Sinalar as principais características da poboación mundial, diferenciando

entre países desenvolvidos e países en desenvolvemento. ● Definir e clasificar as migracións. ● Coñecer que na Terra existen en contacto pobos e culturas diferentes. ● Identificar os trazos distintivos da sociedade occidental e os seus cambios

máis recentes. ● Analizar os problemas e desigualdades das sociedades actuais. ● Coñecer os principais trazos da poboación da Unión Europea. ● Coñecer os principais trazos da poboación española e galega. ● Describir as principais características do espazo urbano. ● Coñecer as funcións das cidades e coñecer a súa estrutura e organización. ● Coñecer que as cidades forman unha rede urbana xerarquizada. ● Recoñecer as diferenzas que existen entre as cidades dos países en

desenvolvemento e as dos países desenvolvidos. ● Coñecer os cambios que experimentaron as cidades europeas. ● Coñecer a rede urbana española e galega. ● Coñecer o papel dos concellos e algunhas das medidas que se poñen en

marcha para xestionar as cidades.


PRIMER TRIMESTRE

T.1 O inicio da Idade Media

T.2 O nacemento de Europa

T.3 A época do Románico

T.4 A consolidación dos reinos europeos

T.5 A época do Gótico

T.6 Al-Andalus

SEGUNDO TRIMESTRE

T.7 Os reinos cristiáns hispánicos

T.8 A orixe do mundo moderno

T.9 O cambio cultural: Renacemento e Reforma

T.10 O apoxeo do imperio español

100

T.11 A crise do imperio español

T.12 A Europa do Barroco

TERCER TRIMESTRE

T.13 A poboación do mundo

T.14 Unha poboación diversa

T.15 Poboación e sociedade na UE, España e Galicia

T.16 Cara a un mundo de cidades

T.17 As cidades en Europa, España e Galicia.

17. TERCEIRO CURSO


UNIDADE 1: O PLANETA TERRA

OBXECTIVOS

1. Situar o planeta Terra no universo e explicar os seus movementos (rotación e translación).

2. Comprender o trazado da rede xeográfica (paralelos e meridianos), así como a súa utilidade para localizar puntos concretos sobre a superficie terrestre.

3. Coñecer a estrutura da codia terrestre e a súa evolución como un fenómeno en constante cambio e identificar as formas do relevo continental e oceánico.

4. Recoñecer a existencia dos fusos horarios e a súa equivalencia. 5. Coñecer o ciclo da auga e a súa distribución no planeta. 6. Diferenciar os conceptos de tempo e clima e identificar os principais

elementos deste último. 7. Recoñecer os diferentes medios naturais da Terra. 8. Identificar os principais trazos físicos de cada continente e valorar o

medio natural como recurso esencial para o desenvolvemento da vida. 9. Recoñecer os diferentes sistemas de proxección cartográfica e as súas

tipoloxías básicas.

CONTIDOS

Conceptos

▪ O universo. ▪ O planeta Terra. ▪ A rede e as coordenadas xeográficas. ▪ O relevo terrestre. ▪ A auga na Terra. ▪ O clima.

101

▪ Os medios naturais. ▪ Os continentes.

Procedementos

▪ Determinación das coordenadas xeográficas dun lugar. ▪ Utilización e conversión de escalas e resolución de problemas de

fusos horarios. ▪ Localización de fenómenos físicos sobre o planeta. ▪ Elaboración de esquemas e cadros que faciliten a comprensión das

relacións existentes entre os fenómenos físicos do planeta. ▪ Interpretación de mapas do tempo.

Actitudes

▪ Valoración da Terra como único lugar habitable coñecido. ▪ Curiosidade por coñecer os trazos físicos do planeta e as súas

interrelacións. ▪ Valoración da importancia do espazo xeográfico como soporte dos

fenómenos físicos. ▪ Aprecio da riqueza natural do planeta no que vivimos e preocupación

pola súa conservación.

Competencias que se traballan

Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico

● Desenvolver as capacidades de orientación, localización, observación e interpretación de espazos e paixases reais ou representadas.

● Analizar a acción das persoas no emprego do espazo e dos seus recursos, tanto desde o punto de vista dos problemas que ás veces se xeran, coma desde as accións que se levan a cabo para asegurar a protección e o coidado do medio.


● Establecer criterios de selección da información proporcionada por diversas fontes segundo criterios de obxectividade.

Competencia en comunicación lingüística

● Adquirir un vocabulario específico básico da propia materia.

Competencia Matemática

● Aplicar operacións sinxelas, magnitudes, porcentaxes e proporcións, así como nocións de estatística, ao coñecemento dalgún aspecto cuantitativo da realidade.

● Usar escalas numéricas e gráficas, sistemas de referencia ou recoñecemento de formas xeométricas, así como criterios de medición, codificación numérica de información e a súa representación gráfica.

Competencia para aprender a aprender

102

● Desenvolver estratexias para pensar, organizar, memorizar e recuperar información, tales como resumos, esquemas ou mapas conceptuais.


1. Localizar a Terra no universo e no sistema solar e explicar os seus movementos (rotación e translación) e as súas consecuencias.

2. Identificar o trazado da rede xeográfica (meridianos e paralelos) e empregar axeitadamente o vocabulario específico relacionado con este aspecto. Localizar puntos sobre a superficie terrestre mediante as súas coordenadas xeográficas.

3. Recoñecer as características das capas que compoñen a codia terrestre; citar os trazos do relevo continental e oceánico.

4. Explicar o concepto de hora solar e realizar correctamente exercicios de fusos horarios.

5. Valorar a importancia da auga como un recurso natural escaso e necesario para o desenvolvemento da vida na Terra e apreciar o medio natural en xeral.

6. Identificar os principais trazos do tempo e do clima do planeta, así como a interacción entre eles.

7. Localizar e describir os principais medios naturais do planeta. 8. Situar e explicar os trazos físicos dos distintos continentes da Terra. 9. Diferenciar os sistemas de proxección e realizar exercicios de

conversión de escalas.

UNIDADE 2: O MEDIO FÍSICO DE ESPAÑA

OBXECTIVOS

1. Valorar a localización de España como lugar de encrucillada xeográfica e identificar as súas repercusións.

2. Recoñecer e situar espacialmente as principais unidades de relevo, ríos, lagos e lagoas de España. Diferenciar as características das zonas litorais españolas.

3. Identificar as zonas que se poden diferenciar en España segundo o tipo de rocha predominante.

4. Coñecer as variedades climáticas de España e as súas características. 5. Recoñecer as principais formacións vexetais españolas. 6. Distinguir os elementos que constitúen as paisaxes naturais españolas. 7. Diferenciar a existencia de distintos tipos de espazos naturais

protexidos. 8. Apreciar a importancia de respectar o medio natural español. 9. Recoñecer o valor dos recursos naturais no desenvolvemento das

sociedades. 10. Elaborar e interpretar climogramas.

103

CONTIDOS

Conceptos

▪ A situación xeográfica de España. ▪ O relevo e os solos. ▪ Augas continentais: ríos, lagos e lagoas. ▪ O clima e a vexetación. ▪ As paisaxes naturais. ▪ Os espazos protexidos. ▪ Os recursos naturais.

Procedementos

▪ Definición de conceptos propios de xeografía física. ▪ Análise de fotografías relacionadas co medio físico español. ▪ Análise e interpretación de mapas físicos. ▪ Localización en mapas temáticos de elementos do medio físico

español. ▪ Realización de esquemas sinxelos de contido xeográfico. ▪ Elaboración e comentario de climogramas.

Actitudes

▪ Curiosidade por coñecer os trazos físicos de España. ▪ Valoración da riqueza en recursos naturais do territorio español. ▪ Toma de conciencia acerca da necesidade de preservar os espazos

con recursos ambientais escasos, en perigo ou esenciais para o ciclo biolóxico.

Competencias que se traballan

Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico

Percibir e coñecer o espazo físico no que se desenvolve a actividade humana, así como a interacción que se produce entre ambos. Desenvolver as capacidades de orientación, localización, observación e interpretación dos espazos e paisaxes reais ou representadas. Analizar a acción das persoas no emprego do espazo e dos seus recursos, tanto desde o punto de vista dos problemas que ás veces se xeran, coma desde as accións que se levan a cabo para asegurar a protección e o coidado do medio.

Tratamiento da información e competencia dixital

Buscar, obter e tratar a información procedente da observación directa e indirecta da realidade, así como de fontes escritas, gráficas e audiovisuais. Coñecer e interpretar as linguaxes icónicas, simbólicas e de representación, especialmente as referidas á cartografía e á imaxe.

Competencia en comunicación lingüística

104

Empregar distintas variantes do discurso, en especial, a descrición, a narración, a disertación e a argumentación. Adquirir un vocabulario específico básico da propia materia.


Coñecer os aspectos cuantitativos e espaciais da realidade.

Competencia para aprender a aprender

● Aplicar razoamentos de distinto tipo, buscar explicacións multicausais e predicir efectos dos fenómenos sociais.

● Desenvolver estratexias para pensar, organizar, memorizar e recuperar información, tales como resumos, esquemas ou mapas conceptuais.


1. Recoñecer os límites de España, os territorios que a compoñen e situalos nun mapa.

2. Explicar a diversidade do medio físico de España a partir da súa situación xeográfica, a existencia de arquipélagos e a variedade das súas formas de relevo.

3. Identificar e localizar nun mapa as principais unidades do relevo, ríos, lagos e lagoas españois. Enumerar os trazos máis destacados do litoral español.

4. Localizar nun mapa as zonas de España segundo o tipo de rocha predominante.

5. Distinguir as variedades climáticas de España e explicar as súas características principais mediante datos relativos ás súas temperaturas e ás súas precipitacións.

6. Describir as formacións vexetais que se desenvolven en España. 7. Identificar e describir as diferentes paisaxes naturais españolas. 8. Localizar e caracterizar diferentes tipos de espazos protexidos españois. 9. Amosar unha actitude de respecto cara ao medio natural español. 10. Xustificar a importancia dos recursos naturais españois. 11. Realizar e/ou comentar climogramas.

UNIDADE 3: A POBOACIÓN

OBXECTIVOS

1. Analizar a evolución da poboación ao longo da historia e os factores que inflúen nela.

2. Comprender o concepto de densidade e os factores que explican a distribución da poboación mundial.

3. Definir os conceptos de natalidade, mortalidade e crecemento natural. 4. Identificar as fases do modelo de transición demográfica. 5. Definir os movementos espaciais, e distinguir entre movementos

105

habituais e migratorios e os seus subtipos. 6. Describir en que consiste a estrutura da poboación e analizar os trazos

que a determinan: idade, sexo, actividade laboral e nivel de estudos. 7. Explicar a distribución territorial da poboación española. 8. Recoñecer os trazos da natalidade, mortalidade e crecemento natural en

España. 9. Identificar os movementos migratorios que tiveron lugar en España. 10. Coñecer a estrutura da poboación española atendendo ao sexo, á idade

e á actividade laboral. 11. Aplicar as técnicas propias da demografía, como a elaboración e

interpretación de pirámides de poboación, mapas de densidades, táboas de datos, gráficos de contido xeográfico, etc., de calquera país do mundo e de España en particular.

12. Amosar unha actitude positiva ante o fenómeno da inmigración.

CONTIDOS

Conceptos

▪ A evolución da poboación. ▪ A distribución da poboación mundial. ▪ Os movementos naturais da poboación. ▪ Os movementos espaciais. ▪ A estrutura da poboación. ▪ A poboación en España.

Procedementos

▪ Elaboración, análise e interpretación de pirámides de poboación. ▪ Realización de exercicios con taxas demográficas. ▪ Análise de mapas de contido demográfico. ▪ Comentario de textos e gráficos con contido demográfico.

Actitudes

▪ Toma de conciencia dos graves problemas relacionados cos desequilibrios demográficos.

▪ Comprensión da problemática derivada do progresivo envellecemento da poboación nas áreas desenvolvidas.

▪ Solidariedade cos habitantes das áreas economicamente deprimidas. ▪ Crítica cara a calquera tipo de discriminación. ▪ Desenvolvemento de actitudes favorables para a convivencia con

persoas doutras culturas.

UNIDADE 4: O POBOAMENTO

OBXECTIVOS

1. Recoñecer as diferenzas entre o poboamento urbano e rural, e entre as distintas formas de poboamento rural.

106

2. Identificar os diversos tipos de núcleos rurais. 3. Definir os conceptos de camiño rural e vía pecuaria. 4. Citar as características principais da casa de campo. 5. Describir os trazos básicos do crecemento urbano na actualidade. 6. Distinguir as diversas funcións urbanas. 7. Diferenciar os conceptos de xerarquía e de rede urbana. 8. Identificar e caracterizar os principais elementos da cidade. 9. Definir o concepto de plano urbano e sintetizar os trazos principais dos

distintos tipos de planos. 10. Coñecer a estrutura dunha cidade e enumerar as súas características. 11. Sinalar os principais problemas urbanos e as súas solucións. 12. Distinguir as formas de poboamento rural en España e a súa distribución

territorial. 13. Identificar e valorar criticamente as principais transformacións

experimentadas no mundo rural en España. 14. Recoñecer os principais cambios do poboamento urbano español. 15. Explicar como son a estrutura actual, a xerarquía e a rede urbana

españolas. 16. Interpretar fotografías, mapas e planos relacionados co contido da

unidade. 17. Valorar e respectar as formas de vida do ámbito rural e urbano e amosar

unha actitude favorable á conservación e defensa do patrimonio rural e urbano.

CONTIDOS

Conceptos

▪ O poboamento. ▪ O poboamento rural. ▪ O poboamento urbano. ▪ Os problemas urbanos e as súas solucións. ▪ O poboamento en España.

Procedementos

▪ Lectura e comentario de textos xeográficos. ▪ Interpretación de datos estatísticos. ▪ Análise de fotografías relacionadas coa unidade. ▪ Obtención de información do ámbito próximo ao alumno. ▪ Análise e interpretación de mapas de contido xeográfico. ▪ Lectura e interpretación de planos urbanos.

Actitudes

▪ Respecto cara ás distintas formas de poboamento existentes no mundo.

▪ Valoración do patrimonio arquitectónico de vilas e cidades. ▪ Coidado no uso do mobiliario urbano. ▪ Toma de conciencia do impacto negativo das cidades no medio

natural e desenvolvemento de actitudes positivas cara á súa conservación.

107


1. Sinalar diferenzas entre o poboamento rural e urbano, e entre o poboamento disperso, concentrado e intercalar.

2. Clasificar os núcleos rurais segundo a súa forma e a súa vinculación coas actividades agrarias.

3. Sinalar as diferenzas entre os camiños rurais e as vías pecuarias. 4. Identificar, sobre un exemplo concreto, os elementos dunha casa de

campo. 5. Enumerar os principais núcleos urbanos. 6. Citar as funcións das cidades. 7. Definir xerarquía e rede urbana. 8. Sinalar nun plano os elementos que conforman a morfoloxía urbana. 9. Explicar as diferenzas entre plano ortogonal, radiocéntrico e irregular. 10. Distinguir as áreas funcionais que poden atoparse na cidade. 11. Sensibilizarse ante os problemas ambientais que lles afectan ás

cidades. 12. Diferenciar os tipos de poboamento existentes en España. e Enumerar

os principais cambios recentes do mundo rural español. 13. Citar as principais transformacións do poboamento urbano en España. 14. Clasificar as cidades españolas segundo a súa estrutura, xerarquía e

rede urbana á que pertencen. 15. Extraer información a partir da análise de fotografías, mapas e planos de

contido xeográfico. 16. Amosar unha actitude respectuosa cara ás formas de vida do mundo

rural e urbano e participar activamente na súa conservación e defensa.

UNIDADE 5: A ACTIVIDADE ECONÓMICA

OBXECTIVOS

1. Definir o concepto de economía. 2. Explicar qué son os bens económicos e as actividades económicas. 3. Recoñecer a existencia de diferentes sistemas económicos. 4. Definir economía de mercado. 5. Enumerar os axentes económicos. 6. Identificar o mundo do traballo como factor de produción esencial. 7. Investigar que é a globalización económica. 8. Interpretar cadros, datos estatísticos, mapas, textos e debuxos

relacionados co contido da unidade. 9. Recoñecer a importancia das novas tecnoloxías para obter información

sobre as actividades económicas. 10. Valorar as situacións que xeran o desenvolvemento das actividades

económicas.

108

CONTIDOS

Conceptos

▪ A economía. ▪ Os bens económicos e a actividade económica. ▪ Os sistemas económicos. A economía de mercado. ▪ Os axentes económicos. ▪ O mundo do traballo. ▪ A globalización da economía.

Procedementos

▪ Creación e emprego dun blog. ▪ Comentario de gráficos de contido xeográfico. ▪ Análise de textos relacionados coas actividades económicas. ▪ Interpretación de mapas temáticos relacionados cos contidos da

unidade.

Actitudes

▪ Valoración da importancia da actividade económica. ▪ Actitude crítica ante a explotación laboral. ▪ Consideración do papel que desempeñan os distintos axentes

económicos.


1. Explicar en que consiste a economía. 2. Diferenciar entre bens económicos e actividades económicas. 3. Sinalar os principais sistemas económicos. 4. Explicar en que consiste a economía de mercado. 5. Citar cales son os axentes económicos. 6. Sinalar as características que definen o mundo do traballo na

actualidade. 7. Citar os trazos da globalización na economía. 8. Sintetizar información xeográfica a partir da análise de cadros, datos

económicos, mapas, textos e debuxos. 9. Obter información a partir da consulta e utilización da tecnoloxía da

información. 10. Amosar unha actitude solidaria respecto das situacións desfavorables

xeradas polas actividades económicas.

UNIDADE 6: AS ACTIVIDADES DO SECTOR PRIMARIO

OBXECTIVOS

1. Enumerar as actividades que se inclúen no sector primario.

109

2. Identificar os factores físicos e humanos que interveñen na configuración do espazo agrario.

3. Recoñecer os compoñentes do espazo agrario e explicar as súas características.

4. Distinguir os diferentes tipos de prácticas agrícolas. 5. Localizar e describir as principais paisaxes agrícolas do mundo. 6. Identificar os distintos tipos de prácticas gandeiras que existen e sinalar

as súas características. 7. Explicar en que consiste a explotación forestal. 8. Identificar as transformacións experimentadas no mundo rural nas

últimas décadas. 9. Describir as artes e as técnicas máis habituais da actividade pesqueira.

Identificar os diferentes usos do mar. 10. Recoñecer os impactos negativos no medio natural que provocan as

actividades incluídas no sector primario e coñecer as medidas correctoras.

11. Elaborar e/ou comentar esquemas, cadros, mapas, textos e debuxos relacionados co contido da unidade.

12. Analizar e comentar unha fotografía aérea de contido xeográfico. 13. Amosar unha actitude favorable respecto á conservación do medio

natural.

CONTIDOS

Conceptos

▪ O sector primario. ▪ O espazo agrario. ▪ A agricultura. ▪ A gandaría. ▪ A explotación forestal. ▪ Transformacións no mundo rural. ▪ A actividade pesqueira e o emprego do mar. ▪ Consecuencias ambientais.

Procedementos

▪ Elaboración de esquemas e cadros comparativos. ▪ Comentario de fotografías aéreas e debuxos de contido xeográfico. ▪ Análise de textos xeográficos. ▪ Interpretación de mapas temáticos relacionados cos contidos da

unidade.

Actitudes

▪ Valoración da importancia das actividades do sector primario. ▪ Participación activa en accións encamiñadas a solucionar os

problemas ambientais. ▪ Actitude crítica ante a explotación abusiva dos recursos naturais.


1. Identificar as actividades pertencentes ao sector primario.

110

2. Explicar como inciden diversos factores físicos e humanos na formación dun espazo agrario.

3. Diferenciar entre espazo cultivado e espazo habitado no ámbito agrario. 4. Indicar as diferenzas entre agricultura de regadío e de secaño,

monocultivo e policultivo e agricultura intensiva e extensiva. 5. Diferenciar entre agricultura de subsistencia e de mercado, e explicar os

aspectos máis sobresaíntes de cada unha delas. 6. Distinguir a gandaría extensiva da intensiva, a non estabulada da

estabulada e a nómade da transhumante e da sedentaria. 7. Explicar os obxectivos e as principais técnicas empregadas na

silvicultura. 8. Recoñecer os cambios demográficos, paisaxísticos, construtivos, etc. do

mundo rural. 9. Diferenciar a pesca da acuicultura e recoñecer a pesca de baixura, de

altura e de grande altura. Citar recursos mariños non vinculados á actividade pesqueira.

10. Identificar aquelas actividades do sector primario que deterioran o medio natural e comprender como afectan.

11. Sintetizar información xeográfica mediante esquemas ou cadros e comentar mapas, textos, datos, gráficos e debuxos.

12. Obter información xeográfica a partir da análise dunha fotografía aérea. Participar activamente na conservación do medio natural.

UNIDADE 7: A INDUSTRIA

OBXECTIVOS

1. Identificar as distintas actividades que se inclúen no sector secundario. 2. Recoñecer os diferentes factores da produción industrial e valorar a

importancia de cada un deles. 3. Clasificar as materias primas segundo a súa orixe e identificar as

principais fontes de enerxía renovables e non renovables. 4. Valorar a importancia da man de obra e do capital para o

desenvolvemento da industria. 5. Diferenciar as industrias pesadas das de bens de equipo e das lixeiras. 6. Enumerar os factores de localización industrial e estimar a importancia

de cada un deles nas distintas industrias. 7. Identificar os cambios producidos na produción industrial. 8. Localizar as principais rexións industriais do mundo. 9. Coñecer os problemas ambientais xerados pola industria e as medidas

aplicadas para paliar os seus efectos. 10. Realizar e/ou comentar mapas, gráficos, imaxes e textos relativos ao

sector secundario. 11. Amosar unha actitude favorable cara á conservación do medio.

111

CONTIDOS

Conceptos

▪ O sector secundario. ▪ Factores de produción industrial. ▪ Tipos de industrias. ▪ Os espazos industriais. ▪ Os cambios na produción industrial. ▪ As grandes rexións industriais do mundo. ▪ Consecuencias ambientais.

Procedementos

▪ Elaboración e/ou comentario de cadros estatísticos, gráficos, mapas, textos e imaxes relacionados co contido da unidade.

▪ Intervención en debates expondo as ideas propias de forma clara e respectando as opinión alleas.

▪ Obtención de información diversa a partir de fontes de fácil acceso.

Actitudes

▪ Concienciación da necesidade de racionalizar o uso dos recursos naturais.

▪ Toma de conciencia acerca da esixencia de compatibilizar o desenvolvemento industrial e a protección do medio.

▪ Valoración crítica dos avances tecnolóxicos na actividade industrial.


1. Vincular determinadas actividades económicas co sector secundario. 2. Enumerar os factores de produción industrial. 3. Definir e clasificar as materias primas pola súa orixe e diferenciar as

distintas fontes de enerxía. 4. Explicar o papel da man de obra e do capital no desenvolvemento da

industria. 5. Identificar os trazos que distinguen as industrias pesadas das de bens

de equipo e das lixeiras. 6. Citar os factores de localización industrial e explicar a incidencia de cada

un deles segundo o tipo de industria considerado. 7. Enumerar os cambios na produción industrial. 8. Localizar nun mapa as principais áreas industriais do mundo. 9. Relacionar determinados problemas ambientais coas actividades

industriais e expor as súas solucións. 10. Obter información xeográfica a partir de mapas, gráficos, imaxes e

textos. 11. Participar activamente na conservación do medio.

112

UNIDADE 8: AS ACTIVIDADES DO SECTOR TERCIARIO

OBXECTIVOS

1. Identificar as actividades que se integran no sector terciario. 2. Diferenciar o comercio interior e exterior e analizar as súas diversas

formas. 3. Distinguir a balanza de pagamentos da balanza comercial e saber

interpretar o seu resultado

4. Diferenciar e caracterizar os distintos medios de transporte, indicar as súas vantaxes e os seus inconvenientes.

5. Definir que son as actividades de lecer e identificar os distintos tipos de turismo.

6. Caracterizar as comunicacións no marco do sector terciario. 7. Avaliar o impacto socioeconómico e ambiental das actividades do sector

terciario. 8. Elaborar e/ou analizar mapas, gráficos, estatísticas, imaxes e textos de

contido xeográfico. 9. Amosar unha actitude favorable á conservación do medio.

CONTIDOS

Conceptos

▪ O sector terciario. ▪ O comercio. ▪ O transporte. ▪ O turismo. ▪ Os medios de comunicación. ▪ O impacto do sector terciario. ▪

Procedementos

▪ Realización de informes e elaboración e/ou interpretación de gráficos, cadros estatísticos, mapas, imaxes e textos relacionados co sector terciario.

▪ Elaboración de esquemas e de informes. ▪ Procura de información en fontes de fácil acceso.

Actitudes

▪ Toma de conciencia da deterioración ambiental dalgunhas áreas en relación co desenvolvemento da actividade turística e dos medios de transporte.

▪ Valoración do patrimonio histórico-artístico e natural. ▪ Actitude crítica ante a publicidade e os medios de comunicación de

masas. ▪ Desenvolvemento de condutas de consumo responsable.


1. Recoñecer as actividades pertencentes ao sector terciario.

113

2. Sinalar as diferenzas entre o comercio interior e o exterior. Indicar en que se distinguen as feiras ou feiróns, os pequenos comercios, as grandes superficies (e as súas variedades), os centros comerciais e a venda por correo, televisión e internet.

3. Definir a balanza de pagamentos e a balanza comercial e recoñecer cando esta última é positiva, negativa ou equilibrada.

4. Citar as diferenzas entre o transporte terrestre (e as súas modalidades), o ferroviario, o marítimo e o fluvial, e enumerar as vantaxes e os inconvenientes de cada un.

5. Explicar as principais actividades de lecer e as diferentes modalidades turísticas.

6. Describir os trazos das comunicacións nas sociedades actuais. 7. Identificar o impacto socioeconómico e os problemas ambientais

asociados ao sector terciario. 8. Obter información xeográfica a partir de mapas, gráficos, estatísticas,

imaxes e textos. 9. Participar activamente na defensa do medio.

UNIDADE 9: A ECONOMÍA EN ESPAÑA

OBXECTIVOS

1. Coñecer as características da economía española. 2. Enumerar as principais características da agricultura española e

diferenciar entre cultivos de secaño e de regadío. 3. Identificar os trazos da gandaría española e os sistemas gandeiros

actuais. 4. Describir a situación actual da explotación forestal en España. 5. Diferenciar as paisaxes agrarias españolas e explicar as súas

características. 6. Explicar a situación actual do sector pesqueiro en España e as súas

características. 7. Sinalar os cambios producidos na minaría española. Coñecer as

principais fontes de enerxía empregadas. 8. Recoñecer as características da industria en España. 9. Identificar as rexións industriais españolas e os tipos de industrias

existentes no noso país. 10. Explicar as características das principais actividades que compoñen o

sector terciario español. 11. Tomar conciencia dos problemas ambientais que xeran as actividades

económicas en España e contribuír á súa solución. 12. Interpretar mapas, textos, gráficos, estatísticas e imaxes relacionados

coas actividades económicas en España.

CONTIDOS

Conceptos

▪ Unha economía moderna.

114

▪ O sector primario. ▪ A industria. ▪ O sector terciario. ▪ Consecuencias ambientais.

Procedementos

▪ Elaboración e/ou comentario de cadros estatísticos, gráficos, mapas, textos e imaxes referidas ás actividades económicas en España.

▪ Análise dunha zona turística a partir de diversas fontes.

Actitudes

▪ Concienciación da necesidade de racionalizar o uso dos recursos naturais.

▪ Desenvolvemento de condutas de consumo responsable. ▪ Preocupación polos problemas que lles afectan aos diferentes

sectores económicos españois.


1. Enumerar os trazos principais da economía española actual. 2. Citar os trazos da agricultura española e mencionar cultivos de secaño e

de regadío. 3. Describir as características dos sistemas gandeiros españois na

actualidade. 4. Sinalar os trazos principais da explotación forestal en España. 5. Identificar os trazos diferenciais da paisaxe agraria oceánica,

mediterránea de costa, mediterránea de interior e de Canarias. 6. Identificar os principais problemas do sector pesqueiro español e as

súas solucións. 7. Explicar a situación actual da minaría española e identificar as principais

fontes de enerxía empregadas. 8. Enumerar as características da industria en España e a súa tipoloxía. 9. Sinalar a distribución xeográfica da industria española. 10. Sintetizar os trazos básicos do comercio, do transporte e do turismo

españois. 11. Coñecer os problemas ambientais españois e participar activamente na

súa solución. 12. Obter información xeográfica a partir da análise de mapas, textos,

gráficos, estatísticas e imaxes.

UNIDADE 10: A ORGANIZACIÓN POLÍTICA. O ESTADO

OBXECTIVOS

1. Identificar a organización política das sociedades ao longo da historia. 2. Explicar que son os estados democráticos e diferenciar os tipos de

democracias.

115

3. Describir a organización política de España. Valorar a importancia da Constitución española e recoñecer os seus principios básicos.

4. Citar as características dos tres poderes básicos do Estado español. 5. Explicar o funcionamento das principais institucións autonómicas

españolas. 6. Recoñecer as entidades territoriais de menor tamaño ca as

comunidades autónomas. 7. Elaborar e/ou interpretar gráficos, táboas estatísticas, mapas e textos

relacionados cos contidos da unidade.

CONTIDOS

Conceptos

▪ A organización política das sociedades. ▪ Os estados democráticos. ▪ A organización política de España. ▪ A organización territorial de España.

Procedementos

▪ Obtención de información diversa a partir de fontes de fácil acceso. ▪ Elaboración de informes. ▪ Elaboración e/ou comentario de cadros estatísticos, gráficos, mapas,

textos e imaxes referidas a España. ▪ Estudo do espazo xeográfico próximo ao alumno.

Actitudes

▪ Valoración da democracia como sistema político que garante a convivencia pacífica e a participación cidadá.

▪ Rexeitamento dos sistemas políticos que non respectan os dereitos e liberdades dos cidadáns.


1. Recoñecer as diferentes formas de organización política que existiron ao longo da historia

2. Identificar as características e as tipoloxías dos sistemas democráticoExplicar as características da organización política española e a importancia da Constitución.

3. Coñecer os poderes do Estado español e expor as súas atribucións e funcionamento.

4. Describir os órganos institucionais das comunidades autónomas españolas e as súas función

5. Diferenciar as entidades territoriais que integran as comunidades autónomas

6. Obter información xeográfica a partir da análise de mapas, textos, gráficos, estatísticas e imaxes, así como da observación e interpretación do ámbito próximo.

116

UNIDADE 11: A DIVERSIDADE DE ESPAÑA

OBXECTIVOS

1. Identificar e localizar as diferentes comunidades e cidades autónomas españolas.

2. Distinguir os trazos xeográficos comúns e diferentes que posúe España. 3. Recoñecer as principais características do medio físico das distintas

comunidades e cidades autónomas. 4. Coñecer a distribución da poboación e do poboamento en cada

comunidade e cidade autónoma. 5. Explicar os trazos demográficos básicos das distintas comunidades e

cidades autónomas españolas. 6. Diferenciar as características das principais actividades económicas de

cada comunidade e cidade autónoma española. 7. Sinalar os principais desequilibrios existentes entre as comunidades

autónomas españolas e coñecer os instrumentos empregados para corrixilos.

8. Analizar e comentar mapas temáticos das comunidades e cidades autónomas.

9. Elaborar e/ou interpretar táboas estatísticas de contido xeográfico. 10. Promover a solidariedade entre as comunidades e cidades autónomas.

CONTIDOS

Conceptos

▪ Unidade e diversidade de España. ▪ A diversidade xeográfica de España. ▪ Os contrastes territoriais. ▪ As políticas territoriais.

Procedementos

▪ Análise e comentario de datos estatísticos e de mapas temáticos. ▪ Realización de esquemas sinxelos co fin de establecer relacións

comparativas.

Actitudes

▪ Valoración da diversidade xeográfica e cultural de España. ▪ Solidariedade entre as comunidades e cidades autónomas que

forman España.


1. Recoñecer as comunidades e cidades autónomas e situalas nun mapa de España.

2. Explicar as características xeográficas comúns e de diversidade españolas.

3. Citar os trazos principais do medio físico de cada comunidade e cidade autónoma española.

117

4. Analizar a distribución da poboación e do poboamento en cada comunidade e cidade autónoma.

5. Sintetizar as características actuais da poboación de cada comunidade e cidade autónoma, usando indicadores como a natalidade, a mortalidade, o envellecemento da poboación, etcétera.

6. Expor os trazos principais dos sectores primario, secundario e terciario das comunidades e cidades autónomas.

7. Describir os desequilibrios entre as comunidades autónomas e as medidas empregadas para corrixilos.

8. Obter información xeográfica a partir da análise e comentario de mapas temáticos.

9. Elaborar e/ou interpretar estatísticas referidas ás comunidades e cidades autónomas españolas.

10. Amosar unha actitude solidaria cara ás comunidades e cidades autónomas españolas.

UNIDADE 12: EUROPA E A UNIÓN EUROPEA

OBXECTIVOS

1. Identificar os principais trazos físicos do continente europeo. 2. Recoñecer os diferentes países da Unión Europea que integran Europa

e as súas formas de organización política. 3. Explicar os trazos que caracterizan a poboación europea. 4. Citar as características da urbanización en Europa. 5. Describir os trazos básicos das actividades económicas europeas e

sinalar os contrastes existentes entre a área occidental e oriental do continente.

6. Sinalar o proceso histórico de construción da Unión Europea. 7. Identificar os fundamentos da Unión Económica e Monetaria. 8. Coñecer a composición e funcións das principais institucións políticas da

Unión Europea. 9. Expor os desequilibrios existentes na Unión Europea e as políticas

aplicadas para corrixilos. 10. Valorar o papel económico da Unión Europea no mundo, así como a

importancia da pertenza de España á Unión Europea. 11. Elaborar e/ou interpretar gráficos, mapas e textos e noticias de prensa

relacionados con Europa e coa Unión Europea.

CONTIDOS

Conceptos

▪ Europa. ▪ A Unión Europea. ▪

118

Procedementos

▪ Elaboración dun dossier de prensa. ▪ Procura de información en fontes próximas de fácil acceso. ▪ Elaboración e/ou comentario de cadros estatísticos, gráficos, mapas,

textos e imaxes referidas a Europa e á Unión Europea.

Actitudes

▪ Preocupación polo rigor e a obxectividade no traballo. ▪ Solidariedade cos países menos desenvolvidos de Europa. ▪ Interese por coñecer a Unión Europea e as súas institucións. ▪ Aprecio do papel que desempeña España na Unión Europea.


1. Describir o relevo e os medios naturais de Europa. 2. Identificar a organización territorial europea e os diferentes sistemas

políticos existentes en Europa. 3. Sintetizar as características da poboación europea. 4. Explicar os trazos da urbanización en Europa. 5. Resumir as características dos sectores primario, secundario e terciario

en Europa, marcando as diferenzas entre Europa occidental e oriental. 6. Recoñecer as fases do proceso de construción da Unión Europea ata a

actualidade. 7. Citar en que consiste a Unión Económica e Monetaria e os mecanismos

que permiten aplicala. 8. Identificar as principais institucións políticas da Unión Europea e explicar

a súa composición e funcións. 9. Analizar as diferenzas de desenvolvemento dos países da Unión

Europea e apoiar as políticas que corrixen estes desequilibrios. 10. Valorar criticamente o papel da Unión Europea no mundo e o de España

na Unión Europea. 11. Obter información xeográfica a partir da análise da prensa, gráficos,

mapas e textos.

UNIDADE 13: OS CONXUNTOS XEOGRÁFICOS

OBXECTIVOS

1. Recoñecer a existencia de diferentes conxuntos xeográficos no mundo. 2. Identificar e localizar os países que integran os conxuntos xeográficos. 3. Recoñecer os trazos humanos e económicos dos conxuntos xeográficos

de África, América, Asia e Oceanía. 4. Elaborar e/ou interpretar táboas estatísticas, mapas, textos e imaxes

relacionadas co contido da unidade. 5. Valorar a diversidade cultural do mundo.

119

CONTIDOS

Conceptos

▪ Os grandes conxuntos xeográficos do mundo. ▪ África. ▪ América. ▪ Asia. ▪ Oceanía.

Procedementos

▪ Peparación e realización dun esquema. ▪ Elaboración e interpretación de estatísticas, gráficos, mapas, textos e

fotografías. ▪ Realización de fichas e cadros para sintetizar información xeográfica. ▪ Desenvolvemento de investigacións sinxelas a partir de fontes

accesibles.

Actitudes

▪ Respecto cara a outras culturas e solidariedade cara aos pobos máis necesitados.

▪ Interese por coñecer formas de vida distintas á propia.


1. Identificar os conxuntos xeográficos que existen no mundo. 2. Relacionar distintos países co conxunto xeográfico ao que pertencen. 3. Expor as características da poboación, o poboamento e a economía dos

diferentes conxuntos xeográficos do mundo. 4. Obter información xeográfica a partir de estatísticas, mapas, textos e

imaxes. 5. Amosar actitudes de respecto cara a outras culturas.

UNIDADE 14: UN MUNDO GLOBAL

OBXECTIVOS

1. Recoñecer os principais efectos da globalización no ámbito social. 2. Identificar os argumentos empregados polos defensores e os

detractores da globalización. 3. Recoñecer os indicadores utilizados para medir as diferenzas entre

países desenvueltos e menos desenvolvidos, así como os trazos que definen ambas as realidades.

4. Identificar algunhas medidas tomadas para axudarlles aos países menos favorecidos.

5. Coñecer os movementos migratorios que se producen na actualidade e as súas características.

120

6. Describir os principais problemas ambientais a escala mundial e as medidas tomadas para solucionalos.

7. Elaborar e/ou interpretar textos, mapas e gráficos relacionados cos contidos da unidade.

CONTIDOS

Conceptos

▪ As consecuencias da globalización. ▪ O desigual desenvolvemento humano. ▪ Os desprazamentos da poboación. ▪ Os problemas ambientais e as súas solucións.

Procedementos

▪ Preparación e desenvolvemento de debates. ▪ Elaboración e interpretación de estatísticas, gráficos, mapas, textos e

fotografías. ▪ Realización de fichas e cadros para sintetizar información xeográfica. ▪ Desenvolvemento de investigacións sinxelas a partir de fontes

accesibles.

Actitudes

▪ Toma de conciencia da necesidade de compatibilizar desenvolvemento económico e protección do medio.

▪ Respecto cara a outras culturas e solidariedade cara aos pobos máis necesitados.


1. Citar algúns efectos da globalización. 2. Expor as posturas a favor e en contra da globalización. 3. Citar características demográficas, políticas, económicas, etc., que

diferencian o mundo desenvolvido do subdesenvolvido. 4. Enumerar actuacións levadas a cabo por institucións públicas e/ou

privadas relacionadas coa axuda ao desenvolvemento. 5. Explicar as características que definen os movementos migratorios

actuais. 6. Mencionar os problemas ambientais máis destacados do mundo e as

medidas correctoras aplicadas por institucións públicas e/ou privadas. 7. Obter información xeográfica a partir de textos, mapas e gráficos.

UNIDADE 15: GALICIA

OBXECTIVOS

1. Recoñecer e situar espacialmente as principais unidades de relevo de Galicia, e clasificalas segundo a súa tipoloxía.

121

2. Identificar os principais ríos e cuncas hidrográficas galegas. Distinguir os diferentes tipos de lagoas da Comunidade.

3. Coñecer as variedades climáticas de Galicia e as súas características. 4. Diferenciar as principais formacións vexetais galegas, así como os

espazos protexidos e explicar as súas características. 5. Explicar a distribución da poboación na Comunidade. 6. Analizar o movemento natural da poboación galega desde principios do

século xx ata a actualidade. 7. Comprender a evolución dos movementos migratorios en Galicia ata a

época actual. 8. Coñecer a estrutura da poboación galega atendendo ao sexo, á idade e

á actividade laboral e económica. 9. Citar as características do poboamento rural e urbano da Comunidade. 10. Enumerar as actividades do sector primario de Galicia e explicar as súas

características. 11. Sinalar os trazos principais do sector secundario da nosa comunidade. 12. Explicar as características das actividades que compoñen o sector

terciario galego. 13. Describir a organización política de Galicia e o funcionamento das

principais institucións autonómicas. 14. Recoñecer a organización territorial da nosa comunidade e a súa

división en comarcas; así como os seus desequilibrios territoriais. 15. Interpretar fotografías, mapas e gráficos relacionados co contido da

unidade.

CONTIDOS

Conceptos

▪ O medio físico. ▪ A poboación. ▪ O poboamento. ▪ As actividades económicas. ▪ A Comunidade Autónoma de Galicia.

Procedementos

▪ Lectura e comentario de textos xeográficos. ▪ Interpretación de datos estatísticos. ▪ Elaboración e/ou comentario de cadros estatísticos, gráficos, mapas,

textos e imaxes relacionadas co contido da unidade. ▪ Estudo do espazo xeográfico próximo ao alumno.

Actitudes

▪ Curiosidade por coñecer os trazos físicos da nosa comunidade. ▪ Toma de conciencia acerca da necesidade de preservar os espazos

naturais da Comunidade. ▪ Comprensión da problemática derivada do progresivo

envellecemento da poboación galega.

122

▪ Valoración do patrimonio arquitectónico de vilas e cidades da nosa comunidade.

▪ Preocupación polos problemas que lles afectan aos diferentes sectores económicos de Galicia.


1. Identificar e localizar nun mapa as principais unidades de relevo de Galicia.

2. Sinalar as características dos ríos e cuncas hidrográficas da nosa comunidade. Citar os trazos das lagoas galegas.

3. Distinguir as variedades climáticas da nosa comunidade e explicar as súas características.

4. Describir as formacións vexetais da Comunidade e diferenciar os seus espazos protexidos.

5. Analizar a evolución da poboación galega. 6. Explicar a dinámica da natalidade, da mortalidade e do crecemento

natural desde o século pasado ata a actualidade en Galicia. 7. Recoñecer a situación da migración na nosa comunidade e a súa

tendencia desde o século XIX ata a época actual. 8. Citar as características da clasificación da poboación de Galicia segundo

a súa estrutura (por idade, sexo, actividade laboral e económica). 9. Coñecer os trazos principais dos núcleos rurais e urbanos galegos. 10. Describir a situación actual do sector primario na nosa comunidade. 11. Enumerar as características da industria en Galicia. 12. Sintetizar os trazos do sector terciario da Comunidade. 13. Identificar os órganos institucionais de Galicia e o seu funcionamento. 14. Diferenciar as entidades territoriais que integran a nosa comunidade

autónoma e os desequilibrios territoriais. 15. Obter información a partir da análise de mapas, textos, gráficos,

estatísticas e imaxes, así como da observación e interpretación do ámbito próximo.

CONTRIBUCIÓN DA MATERIA DE XEOGRAFÍA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS

▪ COMPETENCIA SOCIAL E CIDADÁ

O coñecemento de diferentes realidades sociais que tiveron a súa presenza ao longo do tempo fai inevitable a comparación coa realidade actual: é a ocasión propicia para que o alumno comprenda que non hai realidades permanentes, que estas se van forxando ao longo do tempo, e que por iso mesmo poden cambiar, polo que debe ser tolerante coas que se producen no seu contorno e noutros contornos diferentes ao seu, sen que por iso haxa que caer no relativismo cultural.

▪ COMPETENCIA NO COÑECEMENTO E A INTERACCIÓN CO MUNDO FÍSICO

123

O espazo é concibido como o lugar no que se producen os feitos sociais (e a propia vida do alumno), e que se organiza territorial e administrativamente como consecuencia deses mesmos feitos sociais producidos ao longo do tempo. De aí que por esa interacción persoa-medio se poidan fomentar, entre outras, actitudes de respecto e conservación do medio. Como non pode ser doutra forma, alcanzan a súa maior relevancia nesta competencia procedementos de traballo como a localización, a observación, a interpretación, etc., de espazos e paisaxes.

▪ COMPETENCIA CULTURAL E ARTÍSTICA

A importancia do feito artístico nos contidos desta materia (e tamén na vida social) é o que explica a presenza desta competencia, mediante o cal o alumno poderá observar e comprender as obras artísticas e culturais máis relevantes na historia da humanidade.

▪ COMPETENCIA NO TRATAMENTO DA INFORMACIÓN E DIXITAL

Nesta materia é fundamental que saiba traballar con información procedente de fontes moi diversas (escritas, orais, audiovisuais,...). Por iso, a información, obtida ben en soportes escritos tradicionais, ben mediante novas tecnoloxías, debe ser analizada desde parámetros esixentes, os que permiten a comparación exhaustiva e crítica das fontes.

▪ COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA

Son dous os aspectos máis importantes mediante os cales a materia de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia intervén no desenvolvemento desta competencia: a utilización da linguaxe como un instrumento privilexiado de comunicación no proceso educativo (vocabulario específico, sobre todo, que o alumno debe incorporar ao seu vocabulario habitual) e a importancia que ten todo o relacionado coa información nos seus contidos curriculares, o que inclúe a lectura de textos. Ademais, o alumno aprenderá a utilizar en cada momento preciso os diferentes tipos de discurso asociados aos contidos (descrición, narración, argumentación, disertación, etcétera).

▪ COMPETENCIA MATEMÁTICA

Mediante o uso de nocións estatísticas básicas, escalas numéricas e gráficas, operacións matemáticas sinxelas (porcentaxes, proporcións,...), representacións gráficas (escalas, diagramas,...), etc., en resumo, o coñecemento dos aspectos cuantitativos e espaciais na análise da realidade social (histórica e xeográfica), o alumno pode ser consciente de que os coñecementos matemáticos teñen unha aplicabilidade real e funcional en moitos aspectos da súa propia vida.

▪ COMPETENCIA PARA APRENDER A APRENDER

Se esta competencia permite que o alumno dispoña de habilidades ou de estratexias que lle faciliten a aprendizaxe ao longo da súa vida (busca de información, organización da información, recuperación da información, ...), tamén supón que se poida adaptar crítica e

124

reflexivamente aos cambios que poidan producirse na súa vida, é dicir, que aplique a eles similares instrumentos de análise aos que empregou na análise da realidade social (histórica e xeográfica).

▪ COMPETENCIA NA AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSOAL

Esta competencia parte da intervención activa do alumno nos procesos de toma de decisións que lle afectan á súa aprendizaxe: a análise, a planificación, a revisión, a comparación, a obtención de conclusións, etc., nos seus traballos, (individuais ou grupais) permitiralle habituarse, como na competencia para aprender de forma autónoma ao longo da vida, a unhas formas de traballo intelectual válidas para calquera aprendizaxe efectuada en diferentes momentos da súa vida escolar ou laboral.

17.2. CONTIDOS MÍNIMOS EXISIBLES

▪ Coñecer as grandes unidades do relevo terrestre e os accidentes xeográficos máis importantes de cada continente e sabelos localizar nun mapa físico.

▪ Identificar as principais unidades morfoestruturais do relevo español. ▪ Coñecer e localizar nun mapa físico as unidades de relevo, os ríos e os

accidentes xeográficos máis importantes de Galicia e de España. ▪ Identificar as distintas paisaxes das zonas climáticas da Terra, de

Europa e de España; e coñecer a súa localización xeográfica. ▪ Comparar as características das distintas paisaxes de España:

atlánticas, mediterráneas, insulares, de interior e de alta montaña. ▪ Explicar as transformacións que experimentaron as paisaxes de España

como consecuencia da acción humana. ▪ Coñecer os procesos necesarios para o funcionamento da actividade

económica. ▪ Identificar os factores que interveñen na produción de bens ou servizos. ▪ Recoñecer os principios básicos da economía de mercado. ▪ Coñecer os cambios que experimentou o mercado de traballo como

consecuencia da globalización da economía. ▪ Recoñecer as actividades que forman parte do sector primario e os

elementos que caracterizan as paisaxes agrarias. ▪ Entender o que é a agricultura de subsistencia, cales son as técnicas de

cultivo que utiliza; e en que lugares da Terra se practica. ▪ Coñecer as características e a distribución xeográfica da agricultura de

mercado. ▪ Comparar as características da gandaría intensiva e a gandaría

extensiva; e recoñecer os distintos tipos de gandaría que se practican no mundo.

▪ Establecer as diferenzas entre a pesca tradicional e a pesca industrial; e explicar a tecnoloxía que se utiliza en cada caso.

▪ Localizar as principais zonas pesqueiras do mundo e reflexionar sobre os problemas máis importantes que padece o sector: a sobrepesca e a falta de caladoiros.

125

▪ Recoñecer as actividades produtivas que forman parte do sector secundario.

▪ Coñecer os principais países produtores de recursos minerais, petróleo e gas natural.

▪ Recoñecer as vantaxes e os inconvenientes das distintas fontes de enerxía.

▪ Recoñecer os elementos que interveñen no proceso industrial e explicar como se produce a división técnica e social do traballo.

▪ Identificar os factores que determinaron a localización industrial ao longo da historia e localizar as principais rexións industriais na actualidade.

▪ Coñecer as diversas actividades económicas que forman parte do sector terciario e aprender a clasificalas a partir de distintos criterios.

▪ Establecer as diferenzas entre comercio interior e comercio exterior. ▪ Explicar en que consiste a balanza comercial e a balanza de

pagamentos dun país. ▪ Identificar os grandes bloques comerciais que existen no mundo. ▪ Recoñecer as funcións dos medios de transporte na actualidade. ▪ Recoñecer os cultivos e as paisaxes agrarias de España. ▪ Identificar as principais zonas pesqueiras de España. ▪ Enumerar os recursos enerxéticos que se consomen no noso país e

localizar no mapa as fontes de enerxía e os depósitos minerais máis importantes.

▪ Coñecer a estrutura industrial española e identificar os principais sectores produtivos.

▪ Explicar as características das infraestruturas turísticas españolas e localizar no mapa as principais rexións turísticas do noso país.

▪ Recoñecer as principais características das infraestruturas e os medios de transporte do noso país.

▪ Recoñecer as principais competencias e as funcións do Estado ▪ Comparar as características dos Estados democráticos e os non-

democráticos e saber distinguir os distintos tipos de Estados democráticos.

▪ Recoñecer a estrutura e as funcións da Organización de Nacións Unidas.

▪ Identificar os países que forman parte da Unión Europea na actualidade. ▪ Coñecer as distintas institucións que forman parte da Unión Europea. ▪ Comprender os principios organizativos dunha monarquía parlamentaria. ▪ Identificar as funcións das institucións que gobernan no Estado español. ▪ Coñecer a organización territorial do Estado das Autonomías. ▪ Recoñecer os aspectos máis importantes do Estatuto de Autonomía de

Galicia así como as funcións e as competencias das súas institucións de autogoberno.

▪ Coñecer as transformacións que experimentou o espazo urbano no marco da economía globalizada.

▪ Saber en que consiste a cidade difusa e explicar os seus principais usos e funcións.

▪ Coñecer a redistribución dos espazos que tivo lugar nas áreas metropolitanas: relocalización da actividade industrial, creación de centros comerciais, etc.

▪ Identificar os principais retos ecolóxicos das cidades.

126

▪ Identificar os factores que interveñen na evolución da poboación. ▪ Analizar os factores económicos e as razóns históricas que explican o

fenómeno migratorio no marco da globalización económica. ▪ Localizar no mapa os principais movementos migratorios actuais. ▪ Comprender as consecuencias económicas, sociais e culturais das

migracións. ▪ Coñecer as migracións da poboación española e galega na historia

recente, a partir da análise de gráficas e datos demográficos. ▪ Recoñecer as características da inmigración actual en España. ▪ Reflexionar sobre as consecuencias económicas e sociais da

inmigración actual ▪ Saber como evolucionou a relación entre sociedade e natureza ao longo

do tempo e analizar os factores que explican o desenvolvemento da conciencia ecolóxica.

▪ Coñecer a distribución desigual dos recursos naturais no mundo e o papel que desempeñan as empresas multinacionais na súa explotación.

▪ Concienciarse da limitación dos recursos naturais e da necesidade de adoptar medidas de aforro enerxético como o uso dos recursos renovables.

▪ Recoñecer os axentes responsables da sobreexplotación da auga; e reflexionar sobre o consumo desigual de auga entre países ricos e países pobres.

▪ Explicar os fenómenos responsables da contaminación da auga, a contaminación atmosférica e a deforestación

▪ Explicar as principais accións levadas a cabo en política ambiental e recoñecer a necesidade de introducir novos medidas para alcanzar un desenvolvemento sostible.


PRIMER TRIMESTRE

T.1 O planeta terra

T.2 O medio físico de España

T.3 A poboación

T.4 O poboamento

T.5 A actividade económica

SEGUNDO TRIMESTRE

T.6 As actividades do sector primario

T.7 A Industria

T.8 As actividades do sector terciario

T.9 A economía en España

T.10 A organización política. O Estado

TERCER TRIMESTRE

127

T.11 A diversidade de España

T.12 Europa e a Unión Europea

T.13 Os conxuntos xeográficos

T.14 Un mundo global

T.15 Galicia

18. CUARTO CURSO DA E.S.O.


Unidade 1: O século XVIII. O Antigo Réxime

OBXECTIVOS

6. Coñecer os trazos característicos do Antigo Réxime. 7. Describir a estrutura social da época e a súa relación co sistema económico. 8. Comparar dous sistemas políticos coetáneos: a monarquía absoluta e a

monarquía parlamentaria inglesa. 9. Coñecer as ideas da Ilustración, os seus principais representantes e o seu

papel na transformación política, económica e social de Europa. 10. Explicar como se produciu o establecemento da dinastía borbónica en

España, como foi o goberno dos seus monarcas e que grandes reformas se acometeron no século XVIII.

11. Caracterizar os estilos artísticos Rococó e Neoclasicismo e relacionalos coa sociedade e o pensamento da época.

12. Coñecer as características principais de Galicia no século XVIII.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● O Antigo Réxime. ● A sociedade estamental e as súas características. ● As actividades económicas e a organización do mundo rural. ● O absolutismo das monarquías europeas e o mercantilismo como sistema

económico. ● O parlamentarismo inglés. ● A Ilustración e o despotismo ilustrado. ● O liberalismo e a creba do Antigo Réxime. ● A Guerra de Sucesión española e a chegada dos Borbóns: reformismo e

centralismo. ● Dous estilos artísticos diferentes: o Rococó e o Neoclasicismo. ● Galicia no século XVIII.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Análise de gráficos, fotografías e obras pictóricas para obter información.

128

● Lectura crítica e comparación de textos históricos que recollen opinións distintas.

● Valoración da solidez dos argumentos en que se basea unha opinión. ● Obtención de información de páxinas web. ● Diferenciación entre causas profundas e causas conxunturais dun suceso. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Valoración crítica da sociedade estamental e rexeitamento cara a situacións de escravitude.

● Valoración do parlamentarismo inglés fronte ao absolutismo monárquico. ● Valoración do pensamento ilustrado, en tanto que defendía un sistema

social igualitario que permitise a todos os individuos progresar na escala social e económica segundo as súas capacidades e esforzo, e un sistema político en que existise a separación de poderes e unha constitución que recoñecese dereitos e liberdades fundamentais das persoas.

● Aprecio pola arte rococó e neoclásica, polo seu valor artístico e como expresión dos sentimentos e gustos dunha época histórica.



● Entender que as estruturas social e económica dunha sociedade están intimamente relacionadas.


● Empregar a terminoloxía histórica con corrección. Desenvolvemento da competencia matemática

● Elaborar unha liña de tempo cunha escala apropiada. Tratamento da información e competencia dixital ● Usar fontes primarias e secundarias, textuais e gráficas, para obter

información. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Valorar as manifestacións artísticas como expresións dunha época. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Comparar sistemas políticos e valorar cal é máis democrático. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal

● Formar unha opinión propia baseada en argumentos sólidos. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Elaborar resumos.


8. Situar no tempo e no espazo os períodos e feitos transcendentes e procesos históricos relevantes que se estudan neste curso, identificando o tempo histórico no mundo, en Europa, en España e en Galicia, e aplicando as convencións e conceptos habituais no estudo da Historia.

9. Identificar as causas e consecuencias de feitos e procesos históricos significativos, establecendo conexións entre elas e recoñecendo a causalidade múltiple que comportan os feitos sociais.

10. Enumerar as transformacións que se producen en Europa no século XVIII, tomando como referencia as características sociais, económicas e políticas

129

do Antigo Réxime e explicar os trazos propios do reformismo borbónico en España e destacar os trazos característicos da Galicia da época.

11. Coñecer os trazos característicos do Antigo Réxime. 12. Describir a estrutura social da época e a súa relación co sistema

económico. 13. Comparar dous sistemas políticos coetáneos: a monarquía absoluta e a

monarquía parlamentaria inglesa. 14. Coñecer as ideas da Ilustración, os seus principais representantes e o seu

papel na transformación política, económica e social de Europa. 15. Explicar como se produciu o establecemento da dinastía borbónica en

España, como foi o goberno dos seus monarcas e que grandes reformas se acometeron no século XVIII.

16. Caracterizar os estilos artísticos Rococó e Neoclasicismo e relacionalos coa sociedade e o pensamento da época.

Unidade 2: As revolucións políticas

OBXECTIVOS

1. Identificar os factores que desencadearon as revolucións políticas en Europa e América.

2. Describir o proceso revolucionario que conduciu ao nacemento dos Estados Unidos.

3. Caracterizar as distintas etapas políticas da Revolución Francesa. 4. Diferenciar distintos grupos e formas de entender a revolución no caso

francés. 5. Coñecer como se creou o imperio napoleónico. 6. Explicar o significado histórico da Restauración. 7. Situar no espazo as revolucións de 1820, 1830 e 1848. Analizar os seus

logros e fracasos. 8. Definir o significado do nacionalismo no século XIX e os seus tipos. 9. Coñecer os procesos de unificación de Italia e de Alemaña. 10. Describir o proceso de independencia de Hispanoamérica.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● A Revolución Americana e o nacemento dos Estados Unidos de América. ● A Revolución Francesa.

o Da monarquía parlamentaria ao establecemento da República. o O goberno da Convención e o reinado do Terror. o Un novo réxime burgués: o Directorio. o O ascenso de Napoleón ao poder.

● O imperio napoleónico. ● A Restauración: a volta do absolutismo monárquico e a reorganización do

mapa europeo (o Congreso de Viena). ● As revolucións liberais de 1820, 1830 e 1848. ● O nacionalismo. ● A independencia de Hispanoamérica. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise e comentario de mapas históricos.

130

● Explicación dun proceso histórico a partir da interpretación dun esquema secuencial.

● Elaboración dun cadro cronolóxico e realización dunha liña do tempo. ● Uso de caricaturas políticas como fonte de información histórica. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Valoración crítica dos medios que se utilizan para lograr cambios políticos. ● Interese por participar na actividade política polos medios establecidos na

Constitución. ● Valoración das democracias constitucionais fronte ás ditaduras. ● Aprecio e respecto do patrimonio artístico.



● Explicar como as revolucións políticas transformaron radicalmente o espazo físico.


● Explicar un feito histórico con corrección terminolóxica e dun modo coherente e ordenado.


● Elaborar un mapa histórico. Tratamento da información e competencia dixital

● Buscar información relevante e útil para o coñecemento obxectivo do pasado.


● Comprender a conexión entre a arte e a política en determinadas épocas. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Identificar e valorar criticamente as causas que provocaron os procesos revolucionarios que se desenvolveron ao longo do século XIX en Europa e América.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Tomar a iniciativa na organización do traballo. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Sintetizar a información relevante dun tema de forma que lles sirva para a aprendizaxe.




3. Identificar os trazos fundamentais das revolucións liberais burguesas, valorando os cambios económicos, sociais e políticos que supuxeron, identificando as peculiaridades destes procesos en España.

4. Identificar os factores que desencadearon as revolucións políticas en Europa e América.

131

5. Describir o proceso revolucionario que conduciu ao nacemento dos Estados Unidos.

6. Caracterizar as distintas etapas políticas da Revolución Francesa. 7. Diferenciar distintos grupos e formas de entender a revolución no caso

francés. 8. Coñecer como se creou o imperio napoleónico. 9. Explicar o significado histórico da Restauración. 10. Situar no espazo as revolucións de 1820, 1830 e 1848. Analizar os seus

logros e fracasos. 11. Definir o significado do nacionalismo no século XIX e os seus tipos. 12. Coñecer os procesos de unificación de Italia e de Alemaña. 13. Describir o proceso de independencia de Hispanoamérica.

Unidade 3: A revolución industrial

OBXECTIVOS

1. Identificar os factores que fixeron posible o desenvolvemento da industrialización.

2. Situar no tempo e no espazo os avances da revolución industrial. 3. Recoñecer as características da revolución industrial: sectores industriais

máis importantes, fontes de enerxía principais e maiores potencias industriais.

4. Establecer relacións entre sucesos (como a revolución dos transportes, descubrimentos, etc.) que interveñen na revolución industrial e determinar a súa importancia no proceso de industrialización.

5. Explicar a sucesión de cambios na organización da produción e noutros aspectos económicos como resultado da revolución industrial.

6. Explicar os cambios sociais que implicou a revolución industrial. 7. Coñecer o desenvolvemento do movemento obreiro, os seus logros e as

ideoloxías en que se sustentou: o marxismo e o anarquismo. 8. Comparar as correntes culturais do Romanticismo e do Realismo e apreciar

as súas obras.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● A revolución industrial: causas e consecuencias. ● Os factores: revolución demográfica, revolución agrícola e cambio de

mentalidade. ● A primeira revolución industrial: fábricas, mecanización da produción e

división do traballo. ● A revolución dos transportes. ● A sociedade de clases. ● O movemento obreiro: o marxismo e o anarquismo como bases ideolóxicas. ● As correntes culturais do Romanticismo e do Realismo. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Análise de gráficos, mapas e fotografías para obter información.

132

● Elaboración dun resumo do tema a través da realización dun esquema. ● Análise da publicidade para obter información sobre a sociedade dunha

época. ● Busca e selección de información na Internet. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Valoración dos efectos positivos e negativos da revolución industrial e a revolución dos transportes.

● Concienciación de que a revolución industrial foi a orixe da fenda económica e social entre os países desenvolvidos e subdesenvolvidos.

● Rexeitamento de comportamentos e actitudes clasistas. ● Rexeitamento de calquera forma de discriminación por razón de sexo. ● Valoración positiva dos logros do movemento obreiro e rexeitamento de

situacións de explotación laboral e infantil no mundo. ● Interese por coñecer as obras pictóricas e literarias clave do Romanticismo

e do Realismo como fonte de coñecemento da sociedade da época. ● Valoración da educación como factor impulsor do progreso cultural e

científico dunha sociedade.





● Elaborar textos con corrección lingüística. Desenvolvemento da competencia matemática

● Interpretar correctamente datos expresados en táboas e gráficas. Tratamento da información e competencia dixital

● Buscar información, por distintas canles, sobre un feito histórico. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Analizar unha novela ambientada nun período histórico concreto. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Reflexionar sobre a desigualdade social. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal

● Formarse unha opinión propia a partir do coñecemento obxectivo da realidade.

Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Sintetizar a información recibida sobre un tema.




133

3. Identificar os trazos fundamentais dos procesos de industrialización e modernización económica e das revolucións liberais burguesas, valorando os cambios económicos, sociais e políticos que supuxeron.

4. Identificar os factores que fixeron posible o desenvolvemento da industrialización.

5. Situar no tempo e no espazo os avances da revolución industrial. 6. Recoñecer as características da revolución industrial. 7. Establecer relacións entre sucesos que interveñen na revolución industrial. 8. Explicar a sucesión de cambios na organización da produción como

resultado da revolución industrial. 9. Explicar os cambios sociais que implicou a revolución industrial. 10. Coñecer o desenvolvemento do movemento obreiro. 11. Comparar as correntes culturais do Romanticismo e do Realismo e apreciar

as súas obras.

Unidade 4: A época do imperialismo

OBXECTIVOS

1. Coñecer as características da segunda revolución industrial. 2. Describir o proceso de formación dos Estados Unidos de América. 3. Explicar os pasos que deron algúns países europeos para o establecemento

de sistemas democráticos. 4. Recoñecer a permanencia de sistemas políticos autoritarios noutros países

europeos. 5. Identificar os factores que explican o imperialismo do século XIX. 6. Coñecer cales eran os grandes imperios no século XIX e que territorios

ocuparon. 7. Saber como se organizaban as colonias e cales foron as consecuencias

desa organización ata os nosos días. 8. Coñecer os estilos artísticos e arquitectónicos máis importantes de finais do

século XIX e principios do XX.

CONTIDOS


● A segunda revolución industrial. ● A formación dos Estados Unidos: a conquista do Oeste, a Guerra de

Secesión e a Reconstrución. ● A consolidación do liberalismo en Gran Bretaña e Francia. ● Os réximes autoritarios de Rusia, Alemaña e o Imperio Austrohúngaro. ● Os factores do imperialismo e os grandes imperios coloniais do século XIX. ● As correntes pictóricas e escultóricas: Impresionismo, Postimpresionismo,

Expresionismo, Fauvismo e Cubismo. ● A nova arquitectura: o Modernismo ou Art nouveau. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise de gráficos, mapas e fotografías para obter información. ● Estudo dun proceso: a construción dos Estados Unidos. ● Busca e selección de información na Internet. ● Comparación de argumentos diversos sobre o imperialismo e defensa dos

propios argumentos.

134

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Defensa dos sistemas democráticos fronte aos réximes autoritarios. ● Valoración do Estado social como sistema que ofrece unha maior calidade

de vida. ● Condena dos abusos de poder e das políticas de dominio violento. ● Rexeitamento de calquera forma de explotación das persoas, de actitudes e

comportamentos racistas, e de discriminación da muller. ● Valoración e respecto do patrimonio artístico e cultural.



● Explicar as consecuencias da industrialización con respecto ao impacto ambiental.


● Argumentar unha idea con corrección. Desenvolvemento da competencia matemática

● Interpretar datos en gráficas e táboas. Tratamento da información e competencia dixital

● Utilizar as TIC para presentar os seus traballos. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Coñecer a estreita relación que existe entre a arte e a súa época. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Comprender que o colonialismo do século XIX é unha das causas do actual subdesenvolvemento de moitos países.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Formar unha idea propia. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Elaborar un esquema tipo ficha sobre un tema determinado.




3. Explicar as razóns do poder político e económico dos países europeos na segunda metade do século XIX, identificando os conflitos e problemas que caracterizan estes anos, tanto internacionalmente coma no interior dos Estados, especialmente os relacionados coa expansión colonial e coas tensións sociais e políticas.

4. Coñecer as características da segunda revolución industrial. 5. Describir o proceso de formación dos Estados Unidos de América. 6. Explicar os pasos que deron algúns países europeos para o

establecemento de sistemas democráticos.

135

7. Recoñecer a permanencia de sistemas políticos autoritarios noutros países europeos.

8. Identificar os factores que explican o imperialismo do século XIX. 9. Coñecer cales eran os grandes imperios no século XIX e que territorios

ocuparon. 10. Saber como se organizaban as colonias e cales foron as consecuencias

desa organización ata os nosos días. 11. Coñecer os estilos artísticos e arquitectónicos máis importantes de finais do

século XIX e principios do XX.

Unidade 5: España e Galicia no século XIX

OBXECTIVOS

1. Encadrar a Guerra da Independencia no seu contexto temporal e explicar que a provocou, a que grupos enfrontou e cal foi o resultado da contenda.

2. Valorar a importancia das Cortes de Cádiz. 3. Coñecer os reinados de Fernando VII e Isabel II, identificando as súas

etapas e os seus protagonistas. 4. Describir o Sexenio Democrático: os principais acontecementos, os

problemas e a fin da Primeira República. 5. Analizar a construción do Estado liberal a través das constitucións de 1812,

1837, 1845 e 1869. 6. Caracterizar o réxime da Restauración. Identificar os seus protagonistas, o

carácter da Constitución de 1876, os partidos que alternaron no poder e os que se deixaron á marxe do sistema político.

7. Explicar os cambios na economía e na sociedade españolas durante o século XIX.

8. Coñecer os trazos principais de Galicia no século XIX.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● A Guerra da Independencia. ● As Cortes de Cádiz e a Constitución de 1812, a primeira constitución

española. ● A volta ao absolutismo con Fernando VII: etapas do seu reinado e conflitos. ● A construción do Estado liberal con Isabel II: etapas do seu reinado e

problemas. ● O Sexenio Democrático: a monarquía de Amadeo I de Saboia e a Primeira

República. ● A Restauración: a volta da monarquía constitucional e a alternancia pacífica

de conservadores e liberais no poder. ● O inicio da industrialización: características e zonas de desenvolvemento. ● O cambio demográfico, o crecemento urbano e a sociedade de clases. ● Galicia no século XIX. Política, emigración e galeguismo. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Análise de mapas e gráficos para obter información. ● Interpretación de caricaturas políticas como fonte de información histórica. ● Elaboración de cadros comparativos.

136

● Comparación de textos constitucionais: establecer similitudes e diferenzas entre as constitucións e ser capaz de identificalas como progresistas ou moderadas.

● Busca de información na Internet. ● Elaboración de táboas que sinteticen unha información. ● Realización dunha liña do tempo, situando nela acontecementos e

personaxes destacados. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Interese por coñecer o pasado como forma de comprender o presente. ● Rexeitamento das guerras e de calquera outra acción violenta como

mecanismo para dirimir conflitos. ● Valoración da Constitución como parte fundamental no ordenamento dun

Estado liberal. ● Rexeitamento de calquera práctica de corrupción electoral, como o

caciquismo e o pucheirazo no século XIX. ● Respecto polas ideoloxías distintas da propia.



● Identificar as consecuencias na nosa vida cotiá dos cambios tecnolóxicos. Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística

● Comparar textos semellantes. Desenvolvemento da competencia matemática

● Establecer unha liña temporal proporcionada. Tratamento da información e competencia dixital

● Buscar información por diferentes canles e manexar as TIC. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Recoñecer a personalidade dos autores detrás das súas obras. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Ser capaz de identificar as características xerais de distintos sistemas políticos.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Mostrar iniciativa na organización do traballo. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Diferenciar as ideas principais e secundarias dun texto.




3. Identificar os trazos fundamentais dos procesos de industrialización e modernización económica e das revolucións liberais burguesas, valorando os cambios económicos, sociais e políticos que supuxeron, identificando as peculiaridades destes procesos en España.

137

4. Explicar as razóns do poder político e económico dos países europeos na segunda metade do século XIX, identificando os conflitos e problemas que caracterizan estes anos, tanto internacionalmente coma no interior dos Estados, especialmente os relacionados coa expansión colonial e coas tensións sociais e políticas.

5. Encadrar a Guerra da Independencia no seu contexto histórico. 6. Valorar a importancia das Cortes de Cádiz. 7. Coñecer os reinados de Fernando VII e Isabel II. 8. Describir o Sexenio Democrático. 9. Analizar a construción do Estado liberal a través das constitucións. 10. Caracterizar o réxime da Restauración. 11. Explicar os cambios na economía e na sociedade de España durante o

século XIX. 12. Explicar os trazos principais que caracterizaron a Galicia do século XIX.

Unidade 6: A Primeira Guerra Mundial

OBXECTIVOS

1. Caracterizar o período coñecido como Paz Armada. Identificar as causas profundas e as causas inmediatas que provocaron o estalido da Primeira Guerra Mundial.

2. Encadrar a Primeira Guerra Mundial no seu contexto temporal e describir as fases do conflito.

3. Comprender por que a Primeira Guerra Mundial foi un conflito diferente a calquera conflito anterior.

4. Coñecer os cambios no mapa europeo, como resultado da Paz de París, e os obxectivos deses cambios.

5. Analizar as consecuencias económicas e políticas da Gran Guerra.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● A Paz Armada: a orixe do conflito. ● A Primeira Guerra Mundial: os países belixerantes e as fases do conflito. ● Os tratados da Paz de París: un novo mapa de Europa. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise de textos históricos, mapas, gráficos, fotografías e obras pictóricas

para obter información. ● Comprensión de procesos e identificación de causas e consecuencias. ● Lectura de textos históricos e identificación de posturas diferentes ante un

asunto. ● Valoración crítica das xustificacións en que se apoian as posturas. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Rexeitamento das guerras como mecanismo para dirimir conflitos. ● Actitude crítica ante tratados de paz que, como o de Versalles, buscan o

afundimento do vencido. ● Rexeitamento das ditaduras e os totalitarismos.


138

BÁSICAS


● Coñecer os avances históricos da ciencia e a tecnoloxía e a súa repercusión na vida cotiá.


● Comprender textos escritos, narrativos ou doutra índole, para obter información sobre acontecementos históricos.


● Obter información dun mapa histórico. Tratamento da información e competencia dixital

● Transmitir a información por distintos medios dixitais. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Utilizar diferentes linguaxes artísticas nos traballos. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Valorar os esforzos por construír un mundo baseado na convivencia pacífica dos pobos.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Utilizar a creatividade e a imaxinación nos seus pensamentos. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender





3. Caracterizar e situar no tempo e no espazo as grandes transformacións e conflitos mundiais que se deron no século XX e aplicar este coñecemento á comprensión dalgúns dos problemas internacionais máis destacados da actualidade.

4. Identificar as causas profundas e inmediatas da Primeira Guerra Mundial. 5. Coñecer as principais fases da Primeira Guerra Mundial. 6. Comprender por que a Primeira Guerra Mundial foi un conflito diferente a

calquera conflito anterior. 7. Coñecer os cambios no mapa europeo que produciron os tratados de paz

que se asinaron tras a fin da guerra. 8. Analizar as consecuencias económicas e políticas da Gran Guerra.

Unidade 7: A Revolución Rusa e a URSS

OBXECTIVOS

1. Coñecer a situación política e social en Rusia a comezos do século XX.

139

2. Describir como se produciu a caída do tsarismo e os problemas aos que tivo que facer fronte o novo Goberno provisional.

3. Explicar cando e como chegaron os bolxeviques ao poder, e cales foron os principais problemas durante o goberno de Lenin.

4. Analizar a Nova Política Económica leninista e os seus efectos económicos e sociais.

5. Encadrar o nacemento da URSS no contexto espazo-temporal. Determinar a organización política do novo Estado socialista e as repúblicas que formaron parte del.

6. Definir os cambios no réxime político ruso tras a instauración do estalinismo e os medios que utilizou Stalin para exercer o control absoluto.

7. Considerar criticamente a política económica estalinista e os seus efectos.

CONTIDOS


● O fin do tsarismo: as revolucións de 1905 e de febreiro de 1917. ● A Revolución de Outubro de 1917 e o ascenso bolxevique. ● O goberno de Lenin. ● A guerra civil e a consolidación do poder bolxevique:

o A ditadura do proletariado. o A Nova Política Económica (NEP). o O nacemento dun novo Estado: a URSS.

● A ditadura estalinista: o O reforzo do poder do Partido Comunista. o A política do terror e as purgas. o O control e a planificación estatais da economía.


● Comentario de textos históricos. ● Análise de mapas, gráficos e fotografías para obter información. ● Comparación de visións distintas de modelos políticos. ● Busca de información na Internet. ● Encadramento de procesos e acontecementos históricos en liñas do tempo. ● Realización de cadros de síntese. ● Análise de carteis políticos para determinar a súa finalidade. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Rexeitamento da violencia como medio para resolver conflitos. ● Rexeitamento dos réximes ditatoriais e das políticas de terror. ● Respecto polas liberdades fundamentais das persoas e os dereitos

humanos. ● Valoración da memoria histórica como medio para aprender dos erros do

pasado. ● Consideración crítica da manipulación da información con fins

propagandísticos.



● Valorar o uso da tecnoloxía con criterios éticos e ambientais.

140


● Elaborar textos sobre un acontecemento histórico. Desenvolvemento da competencia matemática

● Obtén información útil a partir de táboas e gráficas. Tratamento da información e competencia dixital

● Buscar información por diferentes canles. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Descubrir nas manifestacións culturais o espírito dunha época expresado por un autor.


● Ser tolerante coas ideas dos demais. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Ser capaz de identificar unha mensaxe subliminar. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Manexar distintos métodos para a aprendizaxe.





4. Coñecer a situación política e social en Rusia a comezos do século XX. 5. Describir como se produciu a caída do tsarismo e os problemas aos que tivo

que facer fronte o novo Goberno provisional. 6. Explicar cando e como chegaron os bolxeviques ao poder. 7. Analizar a Nova Política Económica leninista e os seus efectos económicos

e sociais. 8. Encadrar o nacemento da URSS no contexto espazo-temporal. 9. Definir os cambios no réxime político ruso tras a instauración do

estalinismo. 10. Considerar criticamente a política económica estalinista e os seus efectos.

Unidade 8: A crise de entreguerras

OBXECTIVOS

1. Analizar as consecuencias económicas e políticas da Gran Guerra. 2. Explicar as causas e as consecuencias da crise do 29.

141

3. Entender os cambios sociais que se produciron durante as décadas de 1920 e 1930.

4. Coñecer e valorar os avances sociais, así como os estilos artísticos da época de entreguerras.

5. Explicar como chegaron ao poder o partido fascista en Italia e o partido nazi en Alemaña.

6. Coñecer as causas que explican o apoio popular a estes partidos. 7. Caracterizar o fascismo e o nazismo. Establecer semellanzas e diferenzas

entre ambos os totalitarismos. 8. Analizar os medios que utilizaron estes partidos para someter a poboación.

CONTIDOS


● Os «felices anos vinte». ● A crise do 29. ● A Gran Depresión. ● Mussolini e o fascismo italiano. ● A República de Weimar. ● Hitler e o nazismo alemán. ● Militarismo e expansionismo. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Análise de mapas, gráficos e fotografías para obter información. ● Identificación dos símbolos do fascismo e do nazismo. ● Realización de cadros comparativos e de síntese. ● Elaboración de mapas de conceptos. ● Confrontación de textos de época. Análise das distintas interpretacións

sobre un mesmo feito e valoración da solidez dos argumentos en que se basea unha opinión.

● Obtención de información na Internet. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Rexeitamento dos réximes políticos totalitarios. ● Rexeitamento de actitudes e comportamentos racistas e xenófobos, así

como da violencia. ● Defensa dos dereitos humanos e das liberdades fundamentais das persoas. ● Respecto polas culturas distintas da propia. ● Consideración crítica do uso político da cultura. ● Valoración da memoria histórica como medio para evitar os erros e os

horrores do pasado.



● Rexeitar actitudes e comportamentos racistas, valorando a diversidade biolóxica da humanidade


● Comprender textos literarios como fontes de coñecemento histórico. Desenvolvemento da competencia matemática

● Analizar datos numéricos.

142


● Buscar información en diferentes fontes. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Relacionar as manifestacións artísticas co seu tempo. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Ser tolerante coas ideas dos demais. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal

● Formar unha idea propia con argumentos sólidos. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Traballar e mellorar as súas intelixencias múltiples.





4. Analizar as consecuencias económicas e políticas da Gran Guerra. 5. Explicar as causas e as consecuencias da crise do 29. 6. Entender os cambios sociais que se produciron durante as décadas de

1920 e 1930. 7. Coñecer e valorar os avances sociais, así como os estilos artísticos da

época de entreguerras. 8. Explicar como chegaron ao poder o partido fascista en Italia e o partido nazi

en Alemaña. 9. Coñecer as causas que explican o apoio popular a estes partidos. 10. Caracterizar o fascismo e o nazismo. Establecer semellanzas e diferenzas

entre ambos os totalitarismos. 11. Analizar os medios que utilizaron estes partidos para someter a poboación.

Unidade 9: A Segunda Guerra Mundial

OBXECTIVOS

1. Encadrar a Segunda Guerra Mundial no seu contexto espazo-temporal. 2. Recoñecer as causas profundas e as causas inmediatas da Segunda

Guerra Mundial. 3. Explicar o desenvolvemento da guerra: que bandos se enfrontaron, as fases

do conflito e as batallas máis decisivas. 4. Identificar os cambios políticos e territoriais como consecuencia da Segunda

Guerra Mundial.

143

5. Explicar como se modificou a orde mundial tras a contenda, sinalando as súas causas.

6. Valorar as perdas humanas e materiais que supuxo a Segunda Guerra Mundial.

7. Coñecer que organizacións e organismos supranacionais se crearon tras a guerra e con que finalidade.

CONTIDOS


● O expansionismo alemán e o fracaso da política de pacificación. ● A Segunda Guerra Mundial. ● A ofensiva do Eixe (1939-1941). ● A vitoria aliada (1942-1945). ● As conferencias de paz: Ialta e Postdam. ● As consecuencias da guerra. ● As perdas humanas. ● As repercusións económicas. ● Unha nova orde mundial: a hexemonía de Estados Unidos e a URSS. ● O nacemento da ONU. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise de textos e sucesos claves da época e as súas repercusións. ● Interpretación de mapas e gráficos para obter información. ● Identificación de permanencias e cambios. ● Obtención de información na Internet. ● Elaboración de liñas do tempo. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Rexeitamento da violencia e das guerras como mecanismos para dirimir conflitos.

● Valoración positiva dos sistemas democráticos fronte aos réximes ditatoriais.

● Rexeitamento de actitudes e comportamentos racistas e xenófobos. ● Sensibilización ante o sufrimento que padecen os pobos que se encontran

en guerra. ● Condena dos países en conflito que non respectan o Dereito Internacional

Humanitario, que ten como obxectivo limitar o sufrimento humano e outros danos en tempo de guerra. (Prohibe o uso de armamento indiscriminado, o recrutamento de nenos soldados, o ataque directo á poboación civil, as torturas...)

● Consideración crítica do crecente desenvolvemento armamentístico na actualidade.



● Coñecer os avances históricos da ciencia e a tecnoloxía e a súa repercusión na vida cotiá.


144

● Elaborar textos escritos usando terminoloxía adecuada. Desenvolvemento da competencia matemática

● Obter información dos mapas históricos. Tratamento da información e competencia dixital ● Transmitir a información por distintos medios dixitais. Desenvolvemento da competencia cultural e artística


● Valorar os esforzos por construír un mundo baseado na convivencia pacífica dos pobos.


● Utilizar a creatividade e a imaxinación nos seus pensamentos. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender



1. Situar no tempo e no espazo os períodos e feitos transcendentes e os procesos históricos relevantes que se estudan neste curso, identificando o tempo histórico no mundo, en Europa, en España e en Galicia, e aplicando as convencións e conceptos habituais no estudo da Historia.



4. Encadrar a Segunda Guerra Mundial no seu contexto espazo-temporal. 5. Recoñecer as causas profundas e as causas inmediatas da Segunda

Guerra Mundial. 6. Explicar o desenvolvemento da guerra. 7. Identificar os cambios políticos e territoriais como consecuencia da Segunda

Guerra Mundial. 8. Explicar como se modificou a orde mundial tras a contenda, sinalando as

súas causas. 9. Valorar as perdas humanas e materiais que supuxo a Segunda Guerra

Mundial. 10. Coñecer que organizacións e organismos supranacionais se crearon tras a

guerra e con que finalidade.

Unidade 10: España e Galicia de 1902 a 1939

OBXECTIVOS

1. Identificar os sucesos máis significativos do reinado de Afonso XIII e explicar os factores que levaron á desaparición do réxime da Restauración.

145

2. Caracterizar as distintas etapas políticas da Segunda República, destacando os acontecementos principais en cada unha delas e os seus protagonistas.

3. Coñecer as reformas que propuxo a Constitución de 1931, valorando as súas innovacións.

4. Explicar o auxe dos movementos nacionalistas, onde se produciron e en que partidos políticos se agruparon.

5. Explicar as causas, o desenvolvemento e as consecuencias da Guerra Civil. 6. Describir como era a vida cotiá durante a guerra. 7. Coñecer os elementos que destacan na Galicia da época, como o

agrarismo e o Estatuto.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● A crise do 98. ● O reinado de Afonso XIII.

o A crise do sistema liberal. o A ditadura de Primo de Rivera.

● A Segunda República. o O Bienio Reformista. o O Bienio Conservador. o O goberno da Fronte Popular.

● A Guerra Civil española. ● A Galicia da época: agrarismo, nacionalismo e Estatuto do 36. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Análise de textos históricos, mapas, gráficos e fotografías para obter información.

● Comprensión de procesos e identificación de causas e consecuencias. ● Busca de información na Internet. ● Elaboración de esquemas conceptuais. ● Comparación de informacións dadas por distintos xornais da época sobre

un mesmo feito. Consideración crítica da fiabilidade das informacións. ● Investigación no contorno familiar ou coñecido de vivencias persoais

durante a Guerra Civil. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Valoración da Constitución como lei fundamental do ordenamento democrático.


● Respecto polas ideoloxías diferentes da propia. ● Valoración do patrimonio cultural e artístico. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS


● Entender que as guerras provocan desastres ambientais. Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística

● Identificar en textos literarios o compromiso político dun autor. Desenvolvemento da competencia matemática

● Elaborar unha liña temporal proporcionada.

146


● Transmitir, por diferentes medios e usando as TIC, información sobre un feito.


● Descubrir a intención dun autor detrás dunha obra de arte. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Coñecer os dereitos e deberes sociais. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Asumir riscos ante determinadas situacións. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender





3. Identificar e caracterizar as distintas etapas da evolución política e económica de España durante o século XX e os avances e retrocesos ata lograr a modernización económica, a consolidación do sistema democrático e a pertenza á Unión Europea.

4. Identificar os sucesos máis significativos do reinado de Afonso XIII. 5. Caracterizar as distintas etapas políticas da Segunda República. 6. Coñecer as reformas que propuxo a Constitución de 1931. 7. Explicar o auxe dos movementos nacionalistas. 8. Explicar as causas, o desenvolvemento e as consecuencias da Guerra Civil. 9. Describir como era a vida cotiá durante a guerra. 10. Caracterizar os distintos procesos que se viviron en Galicia nesta época.

Unidade 11: A Guerra Fría (1945-1991)

OBXECTIVOS

1. Explicar en que dous bloques antagónicos quedou dividido o mundo tras a Segunda Guerra Mundial e que países encabezaban cada un deles.

2. Definir que se entende por Guerra Fría. Situar este período no seu contexto espazo-temporal, distinguindo as etapas de maior tensión (primeira e segunda Guerra Fría) e de menor tensión (coexistencia pacífica).

3. Comparar os sistemas políticos e económicos dos bloques occidental e comunista.

4. Coñecer os medios que utilizaron Estados Unidos e a URSS para manter e estender a súa área de influencia.

5. Explicar os conflitos máis destacados da Guerra Fría e as súas consecuencias.

147

CONTIDOS


● Un mundo bipolar. o O bloque occidental: membros e características. o O bloque comunista: membros e características.

● As etapas da Guerra Fría. o A fase de máxima tensión (1948-1956). o A coexistencia pacífica (1956-1977). o A segunda Guerra Fría (1977-1991).


● Definición dos conceptos clave do tema. ● Análise de discursos e textos da época, identificando as ideas principais e o

seu obxectivo. ● Interpretación de mapas, gráficos e fotografías para obter información. ● Comparación dos puntos de vista soviético e estadounidense. ● Busca e síntese de información obtida na Internet. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores


● Valoración positiva dos sistemas democráticos fronte aos réximes ditatoriais.

● Defensa das liberdades e os dereitos fundamentais das persoas. ● Respecto polas ideoloxías e crenzas distintas da propia.



● Coñecer a repercusión dos avances científicos na vida cotiá. Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística

● Escribir un texto ben construído sobre un feito histórico. Desenvolvemento da competencia matemática

● Obter información dunha táboa ou unha gráfica. Tratamento da información e competencia dixital

● Buscar información en diferentes fontes para adquirir coñecementos. Desenvolvemento da competencia cultural e artística


● Comparar sistemas políticos segundo unha escala de valores. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal

● Utilizar a creatividade e a imaxinación nos seus pensamentos. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Tomar conciencia dos pasos que deben dar para aprender de forma eficaz.



148



4. Explicar en que dous bloques antagónicos quedou dividido o mundo tras a Segunda Guerra Mundial e que países encabezaban cada un deles.

5. Definir que se entende por Guerra Fría. 6. Comparar os sistemas políticos e económicos dos bloques occidental e

comunista. 7. Coñecer os medios que utilizaron Estados Unidos e a URSS para manter e

estender a súa área de influencia. 8. Explicar os conflitos máis destacados da Guerra Fría e as súas

consecuencias.

Unidade 12: O proceso de descolonización

OBXECTIVOS

1. Definir que se entende por descolonización. 2. Encadrar o proceso de descolonización no seu contexto espazo-temporal. 3. Explicar que factores impulsaron a descolonización. 4. Describir como se desenvolveron os diferentes procesos de independencia

en Asia, África e Oceanía, e a que novos países deron lugar. 5. Coñecer que réximes políticos se estableceron nos novos Estados. 6. Identificar que conflitos territoriais daquela época persisten no presente. 7. Explicar por que o colonialismo é responsable do subdesenvolvemento de

moitos países na actualidade.

CONTIDOS


● A descolonización: definición, causas e procesos. ● A descolonización en Asia.

o A península do Indostán. o Indochina. o Indonesia.

● A descolonización en África. o O norte e nordeste de África. o A África subsahariana.

● Oriente Medio: o conflito árabe-israelí. ● O nacemento do Terceiro Mundo. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Definición dos conceptos clave do tema. ● Análise de textos e mapas históricos. ● Comprensión de procesos e identificación de causas e consecuencias. ● Encadramento de procesos e acontecementos históricos en liñas do tempo. ● Busca, selección e síntese de información obtida na Internet. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

149

● Rexeitamento da violencia e a guerra como medios para dirimir conflitos. ● Toma de conciencia das desigualdades entre o Primeiro Mundo e o Terceiro

Mundo. ● Valoración do traballo das organizacións internacionais que avogan pola

paz e o desenvolvemento.



● Ser consciente da relación entre subdesenvolvemento e degradación ambiental.


● Analizar un texto para obter un coñecemento histórico. Desenvolvemento da competencia matemática

● Comparar índices estatísticos para obter información obxectiva sobre un feito histórico.

Tratamento da información e competencia dixital ● Utilizar as TIC nos seus traballos. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Relacionar réximes políticos con desenvolvemento humano. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Comprender o desenvolvemento de movementos sociais como resposta a situacións históricas.


● Adoptar unha postura crítica ante determinados feitos. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender






4. Realizar traballos individuais e en grupo sobre algún foco de tensión política ou social no mundo actual, indagando os seus antecedentes históricos, analizando as causas e imaxinando posibles desenlaces, utilizando fontes de información pertinentes, incluídas algunhas que ofrezan interpretacións diferentes ou complementarias dun mesmo feito.

5. Definir que se entende por descolonización. 6. Encadrar o proceso de descolonización no seu contexto espazo-temporal. 7. Explicar que factores impulsaron a descolonización.

150

8. Describir como se desenvolveron os diferentes procesos de independencia en Asia, África e Oceanía, e a que novos países deron lugar.

9. Coñecer que réximes políticos se estableceron nos novos Estados. 10. Identificar que conflitos territoriais daquela época persisten no presente. 11. Explicar por que o colonialismo é responsable do subdesenvolvemento de

moitos países na actualidade.

Unidade 13: O mundo da Guerra Fría

OBXECTIVOS

1. Analizar a evolución económica e social dos países do bloque occidental e o impacto da crise do petróleo.

2. Describir como se manifestou a hexemonía estadounidense naquela época. 3. Coñecer por que e como naceu a Comunidade Económica Europea (CEE),

sinalando os principais obxectivos da organización. 4. Diferenciar os sistemas políticos que existían en Europa occidental. 5. Explicar a que se lle chama o «milagre xaponés» e como se conseguiu. 6. Coñecer como evolucionou a URSS tras a morte de Stalin e os motivos das

revoltas no bloque soviético. 7. Describir os trazos do maoísmo. 8. Explicar como se produciu a revolución cubana e caracterizar o réxime

castrista. 9. Coñecer que outros réximes políticos triunfaban no mundo da Guerra Fría.

CONTIDOS


● Os anos dourados de Occidente. ● A crise do petróleo. ● A hexemonía estadounidense. ● Europa occidental e a Comunidade Económica Europea. ● O milagre xaponés. ● A «desestalinización» na URSS. ● O maoísmo. ● A revolución cubana. ● O fundamentalismo islámico. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Definición dos conceptos clave do tema. ● Análise de gráficos, textos e mapas históricos. ● Comprensión de procesos e identificación de causas e consecuencias. ● Encadramento de procesos e acontecementos históricos en liñas do tempo. ● Análise dunha película para obter información. ● Elaboración de cadros sinópticos comparativos. ● Utilización de fotografías familiares e cancións populares como fontes

históricas. ● Busca, selección e síntese de información obtida na Internet. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Defensa dos dereitos humanos e valoración dos movementos e organizacións que loitan pola paz e pola igualdade entre as persoas, sen distinción de raza, sexo ou ideoloxía.

151

● Rexeitamento das ditaduras e os totalitarismos como réximes políticos.



● Entender que o desenvolvemento científico e económico están estreitamente relacionados.


● Elaborar liñas de tempo proporcionadas. Desenvolvemento da competencia matemática

● Redactar un texto de carácter histórico con rigor e unha linguaxe apropiada. Tratamento da información e competencia dixital

● Buscar información en diferentes fontes. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Recoñecer o compromiso político dun artista. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Comprender o desenvolvemento de movementos sociais como resposta a situacións históricas.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Desenvolver unha opinión propia sobre algún acontecemento. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender







5. Analizar a evolución económica e social dos países do bloque occidental e o impacto da crise do petróleo.

6. Describir como se manifestou a hexemonía estadounidense naquela época. 7. Coñecer por que e como naceu a Comunidade Económica Europea (CEE),

sinalando os principais obxectivos da organización. 8. Diferenciar os sistemas políticos que existían en Europa occidental. 9. Explicar a que se lle chama o «milagre xaponés» e como se conseguiu. 10. Coñecer como evolucionou a URSS tras a morte de Stalin e os motivos das

revoltas no bloque soviético.

152

11. Describir os trazos do maoísmo. 12. Explicar como se produciu a revolución cubana e caracterizar o réxime

castrista. 13. Coñecer que outros réximes políticos triunfaban no mundo da Guerra Fría.

Unidade 14: A ditadura de Franco

OBXECTIVOS

1. Caracterizar o franquismo como un réxime ditatorial e describir as características que se mantiveron durante todo o período.

2. Explicar por que o franquismo tivo unha duración tan longa: bases de apoio e contexto internacional.

3. Distinguir as principais fases que se diferencian nesta etapa tan longa e analizar os cambios na política, a economía, a sociedade e a cultura ao longo do período.

4. Analizar a situación dos vencidos e dos opositores ao réxime franquista. 5. Interpretar documentos de diverso tipo (textos de época e de historiadores,

fotografías, mapas, gráficos…) para afondar en determinados aspectos do franquismo.

6. Rexeitar a ditadura como réxime político. 7. Analizar que consecuencias tivo a ditadura franquista para Galicia.

CONTIDOS


● As características xerais da ditadura franquista. ● Os apoios do franquismo. ● A situación dos vencidos: exilio e represión. ● Os anos da posguerra (1939-1945): fascismo e miseria. ● O asentamento do réxime (1945-1959). ● Os cambios dos anos 60. ● A crise final da ditadura. ● Galicia baixo a ditadura. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Definición dos conceptos clave do tema. ● Análise de gráficos e mapas históricos. ● Comprensión de procesos e identificación de causas e consecuencias. ● Encadramento de procesos e acontecementos históricos en liñas do tempo. ● Elaboración de cadros sinópticos. ● Redacción dun tema sobre a evolución dun aspecto. ● Busca, selección e síntese de información obtida na Internet. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Rexeitamento da ditadura como réxime político. ● Empatía coa situación que corrían as persoas que se consideraban non

afíns ao franquismo. ● Valoración dos esforzos das forzas de oposición ao franquismo para

derrubar o réxime. ● Busca dunha visión obxectiva desta etapa da nosa historia.


153

BÁSICAS


● Recoñecer o impacto do desenvolvemento económico no medio natural. Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística

● Escribir un texto vivencial. Desenvolvemento da competencia matemática

● Elaborar liñas de tempo proporcionadas cronoloxicamente. Tratamento da información e competencia dixital

● Utilizar as TIC para realizar unha exposición. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Descubrir nas manifestacións culturais o espírito dunha época expresado por un autor.


● Valorar a pluralidade ideolóxica nas sociedades democráticas. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Ter unha opinión propia con argumentos sólidos. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

● Traballa as súas intelixencias múltiples.





4. Caracterizar o franquismo como un réxime ditatorial. 5. Explicar por que o franquismo tivo unha duración tan longa: bases de apoio

e contexto internacional. 6. Distinguir as principais fases da ditadura franquista. 7. Analizar a situación dos vencidos e dos opositores ao réxime franquista. 8. Interpretar documentos de diverso tipo para afondar en determinados

aspectos do franquismo. 9. Rexeitar a ditadura como réxime político. 10. Identificar as principais consecuencias da ditadura franquista en Galicia.

Unidade 15: O mundo na actualidade

OBXECTIVOS

154

1. Explicar o proceso de colapso do bloque comunista e a transición do comunismo ao capitalismo nestes países.

2. Analizar as características das relacións internacionais tras ese proceso. 3. Valorar a evolución da Unión Europea nos últimos anos. 4. Comparar as situacións de determinadas zonas de gran relevancia no

mundo actual: Estados Unidos, Rusia, China, Brasil, India, o mundo islámico.

5. Comprender en que consiste a globalización e os seus efectos sobre as distintas rexións.

6. Describir os principais cambios sociais que se produciron no mundo actual. 7. Explicar como afectan á nosa vida e á organización das nosas sociedades

os intensos cambios tecnolóxicos e científicos que se están producindo no noso tempo, con especial interese nas novas tecnoloxías da información e a comunicación.

CONTIDOS


● A desaparición do bloque comunista: a perestroika de Gorbachev, as revolucións de 1989 en Europa do Leste e a disolución da URSS.

● Estados Unidos, única superpotencia. ● A Unión Europea: do Tratado de Maastricht aos retos actuais. ● Rusia cara a un réxime autoritario. ● China despois de Mao. ● India e Brasil: dúas potencias emerxentes. ● O mundo islámico. ● Grandes conflitos dos últimos anos. ● A globalización. ● Cambios sociais: urbanización, terciarización, migracións e

multiculturalidade, o novo papel da muller, movementos sociais actuais. ● A cultura do noso tempo: os avances da ciencia e a técnica, a sociedade da

información e a comunicación, o predominio da cultura de masas. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Definición dos conceptos clave do tema. ● Análise de textos e mapas históricos. ● Comprensión de procesos e identificación de causas e consecuencias. ● Encadramento de procesos e acontecementos históricos en eixes e cadros

cronolóxicos. ● Busca, selección e síntese de información obtida na prensa. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Rexeitamento da guerra como forma de solucionar os conflitos actuais e apoio ás organizacións que intentan facilitar que se resolvan.

● Empatía coa situación que corren as persoas que actualmente sofren as consecuencias de réximes ditatoriais e dos que son vítimas dos efectos negativos da globalización.

● Curiosidade por obter información e crear unha opinión propia sobre os problemas do noso tempo.


155


● Coñecer os efectos da enerxía nuclear e as súas consecuencias máis tráxicas.


● Localizar información útil para producir coñecemento obxectivo en textos periodísticos.


● Comparar datos estatísticos para obter información. Tratamento da información e competencia dixital ● Buscar información por diferentes canles. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Realizar traballos con calidade estética. Desenvolvemento da competencia social e cidadá

● Ter unha escala de valores. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Transformar as ideas en iniciativas concretas de acción. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender







5. Explicar o proceso de colapso do bloque comunista e a transición do comunismo ao capitalismo nestes países.

6. Analizar as características das relacións internacionais tras ese proceso. 7. Valorar a evolución da Unión Europea nos últimos anos. 8. Comparar as situacións de determinadas zonas de gran relevancia no

mundo actual. 9. Comprender en que consiste a globalización e os seus efectos sobre as

distintas rexións. 10. Describir os principais cambios sociais que se produciron no mundo actual. 11. Explicar como afectan á nosa vida e á organización das nosas sociedades

os intensos cambios que se están producindo no noso tempo.

156

Unidade 16: España e Galicia: transición e democracia

OBXECTIVOS

1. Explicar como se produciu o proceso de transición política. 2. Analizar o papel histórico de distintos protagonistas, tanto individuais coma

sociais. 3. Distinguir as etapas que se diferencian na historia da España democrática e

comparar as distintas políticas que se levaron a cabo en cada período. 4. Valorar cales foron os logros da democracia e que problemas quedan aínda

pendentes. 5. Consultar medios de comunicación variados co fin de coñecer e avaliar a

situación política, económica, social e cultural dos nosos días. 6. Interpretar documentos de diverso tipo (textos de época e de historiadores,

fotografías, mapas, gráficos…) para afondar en determinados aspectos da España actual.

7. Analizar a evolución de Galicia coa nova democracia e a creación da Autonomía.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber ● Da morte de Franco á chegada de Suárez ao poder. ● A transición: das primeiras eleccións democráticas á chegada dos

socialistas ao poder. ● A primeira fase socialista (1982-1996). ● Os gobernos do Partido Popular (1996-2004). ● Os gobernos de Zapatero (2004-2011). ● A volta do PP ao poder (2011). ● A política interior: mellora das liberdades e desenvolvemento do Estado das

Autonomías. ● A normalización da política internacional. ● A modernización económica e o Estado de benestar. ● O intenso cambio social: avellentamento, inmigración, o cambio das

mulleres, a mellora educativa. ● O desenvolvemento da Autonomía galega e os trazos da sociedade galega

actual. Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Definición dos conceptos clave do tema. ● Análise de textos e mapas históricos. ● Comprensión de procesos e identificación de causas e consecuencias. ● Encadramento de procesos e acontecementos históricos en liñas do tempo. ● Redacción dunha xustificación. ● Busca, selección e síntese de información obtida na Internet. Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Actitude activa de defensa da democracia e rexeitamento de calquera medida, política ou situación que vulnere os principios básicos dese sistema.

● Valoración positiva do Estado de benestar como mecanismo para garantir unha calidade de vida digna para todos os cidadáns.

● Apoio ás medidas que reduzan ou eliminen as situacións de desigualdade das minorías e de determinados colectivos, como as mulleres.

157

● Curiosidade por coñecer o noso presente dunha maneira crítica.



● Recoñecer os principais logros en materia científica das últimas décadas. Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística

● Localizar información útil para producir coñecemento obxectivo en textos periodísticos.


● Comparar datos estatísticos para obter información. Tratamento da información e competencia dixital

● Empregar as TIC con criterios éticos. Desenvolvemento da competencia cultural e artística

● Identificar nas manifestacións artísticas o espírito dunha época e a orixinalidade do autor.


● Coñecer e respectar os dereitos e deberes sociais. Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal ● Formarse unha opinión propia. Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender






4. Explicar como se produciu o proceso de transición política. 5. Analizar o papel histórico de distintos protagonistas, tanto individuais coma

sociais. 6. Distinguir as etapas que se diferencian na historia da España democrática. 7. Valorar cales foron os logros da democracia e que problemas quedan aínda

pendentes. 8. Avaliar a situación política, económica, social e cultural dos nosos días. 9. Interpretar documentos de diverso tipo para afondar en determinados

aspectos da España actual. 10. Identificar os principais trazos do desenvolvemento da Autonomía en Galicia

e da sociedade galega actual.

158

18.2. CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES

● Coñecer os trazos característicos do Antigo Réxime. ● Coñecer as ideas da Ilustración, os seus principais representantes e o seu

papel na transformación política, económica e social de Europa. ● Caracterizar os estilos artísticos Rococó e Neoclasicismo e relacionalos coa

sociedade e o pensamento da época. ● Identificar os factores que desencadearon as revolucións políticas en Europa

e América. ● Explicar o significado histórico da Restauración. ● Situar no espazo as revolucións de 1820, 1830 e 1848. Analizar os seus

logros e fracasos. ● Definir o significado do nacionalismo no século XIX e os seus tipos.

Describir o proceso de independencia de Hispanoamérica. ● Identificar os factores que fixeron posible o desenvolvemento da

industrialización. ● Explicar a sucesión de cambios na organización da produción e a estrutura

da sociedade que xurdiron como resultado da revolución industrial. ● Coñecer o desenvolvemento do movemento obreiro. ● Comparar as correntes culturais do Romanticismo e do Realismo e apreciar

as súas obras. ● Coñecer as características da segunda revolución industrial. ● Identificar os factores que explican o imperialismo do século XIX. ● Coñecer cales eran os grandes imperios no século XIX e que territorios

ocuparon. ● Coñecer os estilos artísticos e arquitectónicos máis importantes de finais do

século XIX e principios do XX. ● Coñecer as principais etapas históricas do século XIX español. ● Analizar a construción do Estado liberal a través das Constitucións. ● Explicar os cambios na economía e na sociedade españolas durante o

século XIX. ● Comprender por que a Primeira Guerra Mundial foi un conflito diferente a

calquera conflito anterior. ● Identificar as causas profundas e inmediatas da Primeira Guerra Mundial e

as súas consecuencias principais, tanto económicas coma políticas e territoriais.

● Explicar o proceso que levou aos bolxeviques ao poder e analizar a evolución política e económica dos gobernos de Lenin.

● Encadrar o nacemento da URSS no contexto espazo-temporal, definindo os cambios no réxime político ruso tras a instauración do estalinismo.

● Explicar as causas e as consecuencias da crise do 29. ● Coñecer e valorar os avances sociais da época de entreguerras. ● Explicar o ascenso do nazismo e do fascismo. ● Identificar as causas profundas e inmediatas da Segunda Guerra Mundial,

sinalando as principais fases do seu desenvolvemento. ● Identificar os cambios políticos e territoriais como consecuencia da Segunda

Guerra Mundial, sinalando como se modificou a orde mundial tras a contenda.

● Coñecer que organizacións e organismos supranacionais se crearon tras a guerra.

159

● Identificar os sucesos máis significativos do reinado de Afonso XIII. ● Caracterizar as distintas etapas políticas da Segunda República. ● Explicar as causas, o desenvolvemento e as consecuencias da Guerra Civil. ● Definir que se entende por Guerra Fría, explicando as súas fases e os

conflitos máis destacados que se deron nese momento. ● Comparar os sistemas políticos e económicos dos bloques occidental e

comunista. ● Definir que se entende por descolonización, sinalando o marco cronolóxico e

xeográfico do proceso. ● Analizar a evolución económica, social e política dos países do bloque

occidental durante a Guerra Fría. ● Coñecer como evolucionou a URSS tras a morte de Stalin e os motivos das

revoltas no bloque soviético. ● Explicar que outros réximes políticos triunfaban no mundo da Guerra Fría. ● Identificar que conflitos territoriais daquela época persisten no presente. ● Explicar por que o colonialismo é responsable do subdesenvolvemento de

moitos países na actualidade. ● Caracterizar o franquismo como un réxime ditatorial e explicar a súa

evolución política e económica. ● Analizar a situación dos vencidos e dos opositores ao réxime franquista. ● Rexeitar a ditadura como réxime político. ● Coñecer o significado da globalización. ● Explicar como evolucionou o mundo nas últimas décadas nas distintas

rexións xeopolíticas do mundo. ● Describir os principais cambios sociais que se produciron no mundo actual. ● Explicar como se produciu o proceso de transición política. ● Valorar cales foron os logros da democracia e que problemas quedan aínda

pendentes. ● Avaliar a situación política, económica, social e cultural do nosos días.


PRIMER TRIMESTRE

T.1 O século XVIII: o Antigo Réxime

T.2 As revolucións políticas

T.3 A revolución industrial

T.4 A época do imperialismo

T.5 España e Galicia no século XIX

SEGUNDO TRIMESTRE

T.6 A Primeira Guerra Mundial

T.7 A Revolución Rusa e a URSS

T.8 A crise de entreguerras

T.9 A Segunda Guerra Mundial

160

T.10 España e Galicia de 1902 a 1939

TERCER TRIMESTRE

T.11 A Guerra Fría (1945-1991)

T.12 O proceso de descolonización

T.13 O Mundo da Guerra Fría

T.14 A ditadura de Franco

T.15 O mundo na actualidade

T.16 España: transición e democracia.

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE ETAPA E.S.O. Departamento … · 9- ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E...

Documents

Transcript of PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE ETAPA E.S.O. Departamento … · 9- ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E...