PROXECTO DIDÁCTICO Curso Académico 2015-2016centros.edu.xunta.es/iesdocastro/wp-content/... · A...

PROXECTO DIDÁCTICOCurso Académico 2015-2016

I.E.S DO CASTRO - VIGO

SEMINARIO DE BIOLOXÍA E XEOLOXÍA

ÍNDICE

1.- CONSIDERACIÓNS XERAIS

2.- METODOLOXÍA (e Concrecións metodolóxicas que require a materia paracada materia).

3.- OBXECTIVOS, CONTRIBUCIÓN DAS MATERIAS AO LOGRO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS, CONTIDOS ECRITERIOS DE AVALIACIÓN ESPECIFICADOS POR NIVEIS (E POR LEXISLACIÓN LOE E LOMCE).

4.- MATERIAIS CURRICULARES E RECURSOS.

5.- TEMPORALIZACION E ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.

6.- PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN. (ATÓPANSEPORMENORIZADOS NOS DISTINTOS NIVEIS)

7.- MÍNIMOS ESIXIBLES PARA A OBTENCIÓN DUNHA AVALIACIÓN POSITIVA.

8.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE.

9.- PROGRAMA DE REFORZO PARA A RECUPERACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES DE CURSOSANTERIORES.

10.- (ñ) Mecanismos de revisión, avaliación e modificación das programacións didácticas en relación cos resultados académicos e procesos de mellora.

1.- CONSIDERACIÓNS XERAIS

No presente ano académico 2015-16 o Seminario de Bioloxía e Xeoloxía está integrado polos seguintes membros:

Alejo Reigosa Roger; encargado da docencia en tres niveis do Bacharelato Internacional (bioloxía 1º NM, Sistemas ambientais e bioloxía 2ºNM), e unha sesión de laboratorio de 1º ESO C, desempeñando as funcións de Xefe de Departamento.

Ana Mª Arias Martínez; encargada da docencia nos cursos que se indican máis adiante e da xefatura de estudios.

Ofelia Bermúdez Bargo; encargada da docencia nos cursos que se indican.

Nuria Abalde García; encargada da docencia nos cursos que se indican e titora do 1º ESO C

Matos Conde, Raúl; encargado da docencia nos cursos que se indican.

A B C DPrimeiro Nuria Nuria Nuria A+B RaúlLaboratorio 1º Ofelia Ofelia AlejoSegundo Raúl Raúl RaúlTerceiro Raúl Raúl RaúlCuarto Ofelia Ofelia Ofelia1ºBac.BioXeo Ofelia Ofelia1ºBac.Cu.Ci. Nuria Ana2º Bach. Bio Ana Ana2º B. CTMA Nuria

A Bioloxía do BI que se imparte no centro para o Programa de Diploma ten o nivel de NM no 1º curso (4 horas lectivas máis 1 hora de prácticas).Sistemas ambientais do Programa do Diploma impártese ó nivel medio (6 horas máis unha de prácticas, porque os dous cursos se imparten nunsó) e para segundo curso: Bioloxía NM, nivel medio (4 horas máis unha de prácticas). Están asignados nos grupos 1º E e 2º E, respectivamente.

2.- METODOLOXÍA

Aínda que este aspecto está especificado nos contidos de cada nivel, podemos dicir que, en xeral, o traballo desenvolverase en baseás seguintes actividades: Exposición xeral de contidos por parte do profesorado, resaltando os fundamentais con esquemas e sínteses. Resolución de problemas e cuestións relacionados con cada tema, consultando as fontes de información precisas. Experiencias na aula e laboratorio utilizando diferentes materiais e modelos. Saídas ó campo ou praia para o estudio de diversos ecosistemas manexando no seu caso guías e chaves dicotómicas para aidentificación de rochas, minerais e seres vivos. Visitas a museos, espazos naturais e outras instalacións de interese, de ser posible. Uso de medios audiovisuais (Internet, Vídeos, DVD, diapositivas e transparencias) como introdución ou reforzo para os contidos dotema. Realización de traballos monográficos individuais ou en grupo en col de temas do seu interese e informes prácticos para entregar porescrito ou expoñer oralmente na clase.

3.- OBXECTIVOS, CONTRIBUCIÓN DAS MATERIAS AO LOGRO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS,CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESPECIFICADOS POR NIVEIS.

No referente á LOMCE (1º e 3º ESO, 1º Bacharelato):

3.a) Introdución e contextualización.

IntroduciónA materia de Bioloxía e Xeoloxía, tanto na etapa da educación secundaria obrigatoria como no bacharelato, debe contribuír a que o alumnadodesenvolva as competencias clave de cada etapa educativa, pondo especial atención na adquisición da competencia científica en todas assúas dimensións. Non se trata, pois, unicamente de adquirir coñecementos relacionados coa bioloxía e a xeoloxía, senón de que o alumnadoaprenda a observar e a reflexionar sobre situacións reais, recoller datos, tomar decisións, ter curiosidade, iniciativa, motivación e moitos outrosaspectos que o leven a un mellor desenvolvemento do seu contorno e a un mellor benestar social. A bioloxía e a xeoloxía deberán taméncontribuír a que as persoas melloren a súa autoestima e a superar prexuízos, respectar diferenzas e participar na toma de decisiónsdemocráticas a todos os niveis, mediante o uso do diálogo e respectando a diversidade cultural.

Durante estas etapas perséguese asentar as competencias xa adquiridas, para ir mellorando un nivel competencial que conduza o alumnado anon perder o interese que ten desde o comezo da súa temperá actividade escolar por non deixar de,aprender.Durante o primeiro ciclo da ESO, o eixe vertebrador da materia xirará en torno aos,seres vivos e a súa interacción coa Terra, incidindo, nomeadamente na importancia que a conservación do ambiente ten para todos os seres vivos. Tamén durante este ciclo, a materia ten como núcleo central a saúde e a súa promoción. O principal obxectivo é que o alumnado adquira as capacidades e as competencias que lle permitancoidar o seu corpo a nivel tanto físico como mental, así como valorar e ter unha actuación crítica ante a información e ante actitudes sociais que poidan repercutir negativamente no seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico. Preténdese tamén que os alumnos e as alumnas entendan e valoren a importancia de preservar o ambiente polas repercusións que ten sobre a súa saúde. Así mesmo, deben aprender a ser responsables das súas decisións diarias e das consecuencias que estas teñen na súa saúde e no contorno, e comprender o valor que a investigación ten nos avances médicos e no impacto da calidade de vida das persoas.Neste primeiro ciclo, o bloque "Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica" e o bloque “Proxecto de investigación" son comúnsa primeiro e a terceiro de ESO. Dado que a bioloxía e xeoloxía sondisciplinas de carácter científico, debemos ter sempre eses bloques como marco de referencia no desenvolvemento do currículo. Non se trata, por tanto, de bloques illados e independentes dos demais, senón que están implícitos en cada un deles e son a base para a súa concreción.En Bioloxía e Xeoloxía de primeiro de ESO, o currículo parte do mundo macroscópico, máis concreto, observable e identificable polo alumnado(como a Terra no Universo, a biodiversidade no planeta Terra e os ecosistemas), para se achegar en terceiro de ESO a un nivel máis abstracto(estudo microscópico da célula, o ser humano e a saúde, o relevo terrestre e a súa evolución).Finalmente, en cuarto curso de ESO iníciase o alumnado nas grandes teorías que permitiron o desenvolvemento máis actual desta ciencia (a tectónica de placas, a teoría celular e a teoría da evolución), para finalizar co estudo dos ecosistemas, as relacións tróficas entre os niveis e a interacción dos organismos entre eles e co medio, así como a súa repercusión na dinámica e na evolución dos devanditos ecosistemas.No bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía afonda nas competencias adquiridas en ESO, analizando con maior detalle a organización dos seres vivos, a súa biodiversidade, a súa distribución e os factores que nela inflúen, así como o comportamento da Terra como un planeta en continua actividade.A xeoloxía toma como fío condutor a teoría da tectónica de placas. A partir dela farase énfase na composición, na estrutura e na dinámica do interior terrestre, para continuar coa análise dos movementos das placas e as súas consecuencias (expansión oceánica, relevo terrestre, magmatismo, riscos xeolóxicos, etc.) e finalizar co estudo da xeoloxía externa.A bioloxía preséntase co estudo dos niveis de organización dos seres vivos (composición química, organización celular e estudo dos tecidos animais e vexetais). Tamén se desenvolve e completa nesta etapa o estudo da clasificación e a organización dos seres vivos, e moi en especial desde o punto de vista do seu funcionamento e da adaptación ao medio en que habitan.Ao longo das etapas de ESO e bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía permitirá ao alumnado desenvolver as competencias esenciais que se inclúen no currículo, así como as estratexias do método científico. Entre estas competencias haberá que considerar a lingüística e a dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar

presentacións e defender as opinións propias en debates na aula. Os alumnos e as alumnas deberán desenvolver tamén nesta etapa a comprensión de lectura, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual; e igualmente deberán potenciar actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio.En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Bioloxía e Xeoloxía deberá ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolución de problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para oseu correcto desenvolvemento. Para alcanzar estes obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos.Xa que logo, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en ESO e en bacharelato ha permitir que os alumnos e as alumnas adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadás con respecto por si mesmos/as, coas demais persoas e co medio, co material que utilizan ou que está ao seu dispor; a ser responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir.

Contextualización

Segundo o Proxecto Educativo, ata a data, podemos dicir que a escola acolle un alumnado de orixe urbana que vive nunha zona centralda cidade. A maioría do alumnado ven do CEP adscrito Dr Fleming e sempre viviu en Vigo. Fóra de Galicia viviu preto do 13% e un 5% vivían no estranxeiro. Pouco máis da metade do alumnado do bacharelato procede do instituto e o resto doutros centros públicos e en maior medida de centros privados do entorno. O alumnado do bacharelato internacional ven de centros públicos e privados da cidade e da bisbarra de Vigo (Ponteareas, Porriño, Nigrán, Baiona, Redondela) e algún do propio Centro, aínda que a porcentaxe é pequena (15% este ano).

Maioritariamente utilizan para comunicarse o castelán, que é tamén a lingua utilizada maioritariamente entre os pais e os fillos.

É significativo que arredor dunha terceira parte do alumnado asiste a clases complementarias, o que indicaría polo menos un aproveitamento pouco eficaz das clases ordinarias.

Os resultados nas probas de acceso á universidade (PAAU), nas probas de diagnóstico, olimpíadas e Probas do “Diploma delBachillerato Internacional”, permítennos afirmar que o nivel académico medio dos alumnos do centro é alto, por encima da media dos centrosdo seu entorno e con nivel socioeconómico semellante. Concretamente, os resultados das PAAU foron excelentes nos últimos anos, aindadándose a circunstancia de que a porcentaxe de alumnos que aproban 2º de Bacharelato e se presentan a estas probas tamén é moi alto; édicir, que non hai unha selección previa por parte do centro que asegure ditos resultados.

No ámbito familiar, sabemos que case a metade dos pais e nais dos nosos alumnos e alumnas posúe estudos primarios, repartíndose oresto entre estudos medios e superiores. Sabemos que fóra da casa traballan case a metade das mulleres e que a maioría dice ler o xornal habitualmente; a metade, libros e dous terceiras partes asisten a algunha actividade cultural.

Podemos concluir que a maioría dos alumnos do centro pertence á clase media, ten Internet e equipos dixitais na casa e, en xeral,ambiente e medios de estudo idóneos. Sabemos, con todo, que no noso centro hai algúns alumnos e alumnas con menos facilidades paraestudar e adaptarse ao entorno escolar por razóns socioeconómicas. Para eles, nesta programación inclúese un apartado de medidas deatención á diversidade.

3.b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave. 1. Competencias clave. Para os efectos deste decreto, as competencias clave do currículo serán as seguintes:Comunicación lingüística (CCL).Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía(CMCCT).Competencia dixital (CD).Aprender a aprender (CAA).Competencias sociais e cívicas (CSC).Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).Conciencia e expresións culturais (CCEC).2. A descrición das relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación na educación secundaria obrigatoria e no bacharelato será a establecida de conformidade coa Orde ECD/65/2015, do 21 de xaneiro, pola que se describen as relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación da educación primaria, da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato.3. Potenciarase o desenvolvemento da competencia de comunicación lingüística, da competencia matemática e das competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.4. Para unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currículo, deberán deseñarse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitan ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe en máis dunha competencia ao mesmo tempo

3.c) Obxectivos da educación secundaria obrigatoriaA educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nasalumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unhapreparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia.f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia.g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura.i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias edas outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres ehomes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo.m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, oconsumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

3.- OBXECTIVOS, CONTIDOS, E CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESPECIFICADOS POR NIVEIS (CURSOS LOE) E, PARA CURSOS LOMCE: d) Concreción para cada estándar de aprendizaxe avaliable de:1º. Temporalización.2º. Grao mínimo de consecución para superar a materia.(contidos mínimos)3º. Procedementos e instrumentos de avaliación.

Programación de Bioloxía-Xeoloxía de 1º curso de E.S.O.

Obxectivos

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competenciasclave

Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica

HO

B1.1. OVocabulario científico naexpresión oral eescrita.

B1.1. Utilizar adecuadamente ovocabulario científico nun contextopreciso e adecuado ao seu nivel.

BXB1.1.1. Identifica os termos máisfrecuentes do vocabulario científico, eexprésase de xeito correcto tanto oralmentecomo por escrito.

CCLCMCCT

Befghm

B1.2. Metodoloxíacientífica:Características básicas.B1.3.Experimentación en bioloxía exeoloxía: obtención, selección e interpretación de

B1.2. Procurar, seleccionar e interpretara información de carácter científico, eutilizala para formar unha opinión propia,expresarse con precisión e argumentar sobre problemas relacionados co medio natural e a saúde.

BXB1.2.1. Procura, selecciona e interpreta ainformación de carácter científico a partir dautilización de diversas fontes.

CDCAA

BXB1.2.2. Transmite a información seleccionada de xeito preciso, utilizando diversos soportes.

CDCCL

Obxectivos


o información de carácter científico a partir da selección e a recollida de mostras do medio natural ou doutras fontes.

BXB1.2.3. Utiliza a información de caráctercientífico para formar unha opinión propia eargumentar sobre problemas relacionados.

CAACCL

bfg

B1.4. Planificación erealización do traballoexperimental, e interpretacióndos seus resultados.B1.5. Normas de seguridade no laboratorio, e coidado dos instrumentos e do material.

B1.3. Realizar un traballo experimentalcoa axuda dun guión de prácticas delaboratorio ou de campo, describir asúa execución e interpretar os seus resultados.

BXB1.3.1. Coñece e respecta as normas deseguridade no laboratorio, e coida osinstrumentos e o material empregado.

CMCCTCSC

BXB1.3.2. Desenvolve con autonomía aplanificación do traballo experimental,utilizando tanto instrumentos ópticos derecoñecemento como material básico delaboratorio, argumenta oproceso experimentalseguido, describe as súasobservacións e interpreta os seus resultados.

CSIEECMCCTCAA

Bloque 2. A Terra no universo

f B2.1. Principaismodelos sobre aorixe do Universo.

B2.1. Recoñecer as ideas principais sobre a orixe do Universo, e a formacióne a evolución das galaxias.

BXB2.1.1. Identifica as ideas principais sobrea orixe do universo.

CMCCT

Obxectivos


B2.2.Compoñentes do Universo.B2.3.Características do Sistema Solar e dos seus compoñentes.B2.4. Concepcións sobre o Sistema Solar ao longo da historia.

B2.2. Expor a organización do Universo e do Sistema Solar, así como algunhas das concepcións que sobre este sistemaplanetario se tiveron ao longo da historia.

BXB2.2.1. Recoñece os compoñentes do Universo e do Sistema Solar, e describe as súas características xerais.

CMCCT

B2.5. Os planetasno Sistema Solar.

B2.3. Relacionarcomparativamente a posición dun planetano sistema solar coassúas características.

BXB2.3.1. Precisa ascaracterísticas que se dan no planeta Terra que permiten o desenvolvemento da vida nel, e que non se dan nos outros planetas.

CMCCT

B2.6. O planetaTerra:características.

B2.4. Localizar a posición da Terra noSistema Solar.

BXB2.4.1. Identifica a posiciónda Terra no Sistema Solar.

CMCCT

B2.7. Os movementos daTerra, da Lúa e doSol, e as súasconsecuencias

B2.5. Establecer osmovementos da Terra, da Lúa e do Sol, e relacionaloscoa existencia do día e a noite, as estacións, as mareas e as eclipses.

BXB2.5.1. Categoriza osfenómenos principaisrelacionados co movemento e a posición dosastros, e deduce a súa importancia para a vida.

CMCCT

Obxectivos


BXB2.5.2. Interpretacorrectamente en gráficos e esquemas fenómenos como as fases lunares e as eclipses, e establece a súa relación coa posición relativa da Terra, a Lúa e o Sol.

CMCCT

B2.8. A xeosfera: estrutura ecomposición da codia, o manto e o núcleo.

B2.6. Identificar os materiais terrestressegundo a súa abundancia e adistribución nas grandes capas da Terra.

BXB2.6.1. Describe as características xeraisdos materiais máis frecuentes nasvzonasexternas do planeta e xustifica a súadistribución en capas en función da súadensidade

CMCCT

BXB2.6.2. Describe as características xeraisdacodia, o manto e o núcleo terrestre, e osmateriais que os compoñen, e relacionaesas características coa súa situación.

CMCCT

Fgnñ

B2.9. Minerais e rochas:propiedades, características eutilidades.B2.10. Xestión sustentable dos recursos minerais.Recursos minerais en Galicia.

B2.7. Recoñecer as propiedades e ascaracterísticas dos minerais e dasrochas, distinguir as súas aplicaciónsmáis frecuentes e salientar a súaimportancia económica e a xestiónsustentable

BXB2.7.1. Identifica minerais e rochasutilizando criterios que permitandiferencialos.

CMCCTCAA

BXB2.7.2. Describe algunhas das aplicacións máis frecuentes dos minerais e das rochas no ámbito da vida cotiá.

CCEC

BXB2.7.3. Recoñece a importancia do usoresponsable e a xestión sustentable dosrecursos minerais.

CSC

F B2.11. Aatmosfera: composición e

BXB2.8.1. Recoñece a estrutura e acomposición da atmosfera.

CMCCT

Obxectivos


estrutura. O aire eos seus compoñentes.Efecto invernadoiro.Importancia da atmosfera paraosseres vivos.

B2.8. Analizar as características e a composición da atmosfera, e as propiedades do aire.

BXB2.8.2. Recoñece a composición do airee identifica os contaminantes principais enrelación coa súa orixe.

CMCCT

BXB2.8.3. Identifica e xustifica conargumentacións sinxelas as causas quesustentan o papel protector da atmosferapara os seres vivos.

CMCCT

Befgm

B2.12.Contaminaciónatmosférica:repercusións eposibles solucións.

B2.9. Investigar e recoller información sobre os problemas de contaminaciónambiental actuais e as súas repercusións, e desenvolver actitudes que contribúan á súa solución.

BXB2.9.1. Relaciona a contaminación ambiental coa deterioración ambiental, e propón accións e hábitos que contribúan á súa solución.

CSCCSIEE

Fm

B2.12.Contaminación atmosférica:repercusións e posibles solucións

B2.10. Recoñecer a importancia dopapel protector da atmosfera para osseres vivos e considerar as repercusiónsda actividade humana nela.

BXB2.10.1. Relaciona situacións en que aactividade humana interfire coa acciónprotectora da atmosfera.

CSC

F B2.13. A hidrosfera.Propiedades da auga. Importancia da auga para os seres vivos.

B2.11. Describir as propiedades da augae a súa importancia para a existencia davida.

BXB2.11.1. Recoñece as propiedades anómalas da auga en relación coas súas consecuencias para o mantemento da vida na Terra.

CMCCT

FM

B2.14. A auga na Terra. Augadoce e salgada.B2.15. Ciclo da auga.B2.16. A auga como recurso

B2.12. Interpretar a distribución da auga na Terra, así como o ciclo da auga e o uso que fai dela o ser humano.

BXB2.12.1. Describe o ciclo da auga en relación cos seus cambios de estado de agregación

CMCCT

Obxectivos


Afgm

B2.17. Xestión sustentable daauga.

B2.13. Valorar e identificar a necesidadedunha xestión sustentable da auga e de actuacións persoais e colectivas que potencien a redución do consumo e a súa reutilización.

BXB2.13.1. Comprende e identifica osignificado da xestión sustentable da augadoce, e enumera medidas concretas quecolaboren nesa xestión.

CSCCSIEE

fm

B2.18.Contaminación das augas doces e salgadas.

B2.14. Xustificar e argumentar aimportancia de preservar e noncontaminar as augas doces e salgadas.

BXB2.14.1. Recoñece os problemas decontaminación de augas doces e salgadas,en relación coas actividades humanas

CSC

F B2.19. A biosfera.Características que fixeron da Terra un planeta habitable.

B2.15. Seleccionar as características que fan da Terra un planeta especial para o desenvolvemento da vida.

BXB2.15.1. Describe as características que posibilitaron o desenvolvemento da vida na Terra.

CMCCT

Bloque 3. A biodiversidade no planeta Terra

flm

B3.1. Concepto debiodiversidade.Importancia da biodiversidade.B3.2. Sistemas de clasificación dos seres vivos.Concepto de especie.Nomenclatura binomial.B3.3. Reinos dos seres vivos:Moneras, Protoctistas, Fungi,Metafitas e Metazoos.B3.1. Concepto de biodiversidade.Importancia da biodiversidade.

B3.1. Recoñecer a importancia dabiodiversidade e as característicasmorfolóxicas principais dos grupostaxonómicos.B3.2. Categorizar os criterios que servenpara clasificar os seres vivos e identificaros principais modelos taxonómicos aos que pertencen os animais e as plantas máis comúns.B3.3. Describir as características xeraisdos grandes grupos taxonómicos e explicar a súa importancia no conxunto dos seres vivos.

BXB3.1.1. Estima a importancia dabiodiversidade e aplica criterios declasificación dos seres vivos, relacionandoos animais e as plantas máis comúns co seugrupo taxonómico.

CCECCMCCT

BXB3.2.1. Identifica e recoñece exemplarescaracterísticos de cada un destes grupos, e salienta a súa importancia biolóxica.

CMCCT

Obxectivos


B3.2. Sistemas de clasificación dos seres vivos.Concepto de especie.Nomenclatura binomial.B3.3. Reinos dos seres vivos:Moneras, Protoctistas, Fungi,Metafitas e Metazoos.

BXB3.3.1. Discrimina as características xerais e singulares de cada grupo taxonómico.

CMCCT

f B3.4.Invertebrados: poríferos,celentéreos, anélidos,moluscos, equinodermos eartrópodos.Características anatómicas e fisiolóxicas.B3.5. Vertebrados: peixes, anfibios, réptiles, aves e mamíferos.Características anatómicas e fisiolóxicas.

B3.4. Caracterizar os principais gruposde invertebrados e vertebrados.

BXB3.4.1. Asocia invertebrados comúns cogrupo taxonómico ao que pertencen.

CMCCT

BXB3.4.2. Recoñece exemplares devertebrados e asígnaos á clase á quepertencen.

CMCCT

fm

B3.6. Plantas: brións, fieitos, ximnospermas e anxiospermas.Características principais, nutrición, relación e reprodución.

B3.5. Coñecer e definir as funcións vitaisdas plantas e a súa importancia paraavida, e caracterizar os principais gruposde plantas

BXB3.5.1. Detalla o proceso da nutriciónautótrofa e relaciónao coa súa importanciapara o conxunto de todos os seres vivos.

CMCCT

BXB3.5.2. Describe as características xeraise singulares dos principais grupos de plantas

CMCCT

glñ

B3.8. Identificación de plantase animais propios dalgúnsecosistemas, especies en

B3.7. Determinar a partir da observaciónas adaptacións que permiten aosanimais e ás plantas sobrevivir en

BXB3.7.1. Identifica exemplares de plantas eanimais propios dalgúns ecosistemas ou de interese especial por seren especies en perigo de extinción ou endémicas.

CMCCT

Obxectivos


extinción e especiesendémicas.Adaptacións dos animais e as plantas ao medio. Biodiversidade en Galicia

determinados ecosistemas, con especialatención aos ecosistemas galegos.

BXB3.7.2. Relaciona coa súa adaptación aomedio a presenza de determinadasestruturas nos animais e nas plantas máiscomúns.

CAACMCCT

BXB3.7.3. Identifica exemplares de plantas eanimais propios dos ecosistemas galegos

CCEC

Bloque 4. Os ecosistemas

F B4.1. Ecosistema:identificación dos seuscompoñentes.B4.2. Factores abióticos ebióticos nos ecosistemas.B4.3. Ecosistemas acuáticos.B4.4. Ecosistemas terrestres.

B4.1. Diferenciar os compoñentes dunecosistema.

BXB4.1.1. Identifica os compoñentes dunecosistema

CMCCT

fgm

B4.5.Factoresdesencadeantes dedesequilibrios nosecosistemas.B4.6. Estratexias para restablecer o equilibrio nos ecosistemas.

B4.2. Identificar nun ecosistema osfactores desencadeantes de desequilibrios e establecer estratexias para restablecer o seu equilibrio.

BXB4.2.1. Recoñece e enumera os factoresdesencadeantes de desequilibrios nunecosistema.

CMCCT

agm

B4.7. Accións que favorecen aconservación ambiental.

B4.3. Recoñecer e difundir accións quefavorezan a conservación ambiental.

BXB4.3.1. Selecciona accións que preveñena destrución ambiental.

CSCCSIEE

Bloque 5. Proxecto de investigación

Obxectivos


bc

B5.1. Método científico.Elaboración de hipóteses, e a súa comprobación e argumentación a partir da experimentación ou da observación.

B5.1. Planear, aplicar e integrar asdestrezas e as habilidades propias dotraballo científico.

BXB5.1.1. Integra e aplica as destrezaspropias do método científico.

CAACMCCT

bfg

B5.1. Método científico.Elaboración de hipóteses, e a súa comprobación e argumentación a partir da experimentación ou da observación.

B5.1. Método científico.Elaboración de hipóteses, e a súa comprobación e argumentación apartir da experimentación ou da observación.

BXB5.2.1. Utiliza argumentos que xustifiquenas hipóteses que propón.

CAACCL

E B5.2. Artigo científico. Fontesde divulgación científica.

B5.3. Utilizar fontes de informaciónvariada, e discriminar e decidir sobreelas e sobre os métodos empregadospara a súa obtención.

BXB5.3.1. Utiliza diferentes fontes deinformación, apoiándose nas TIC, para aelaboración e a presentación das súasinvestigacións.

CMCCTCD

abc

B5.3. Proxecto de investigación en equipo: organización.Participación e colaboraciónrespectuosa no traballo individual e en equipo.Presentación de conclusións.

B5.4. Participar, valorar e respectar otraballo individual e en equipo.

BXB5.4.1. Participa, valora e respecta otraballo individual e en grupo.

CSCCSIEE

abdho

B5.3. Proxecto de investigación en equipo: organización.Participación e colaboración

B5.5. Expor e defender en público oproxecto de investigación realizado.

BXB5.5.1. Deseña pequenos traballos deinvestigación sobre animais e/ou plantas, osecosistemas do seu contorno ou aalimentación e a nutrición humana, para asúa presentación e defensa na aula.

CAACMCCTCSIEECD

Obxectivos


respectuosa no traballo individual e en equipo.Presentación de conclusións.

BXB5.5.2. Expresa con precisión ecoherencia as conclusións das súasinvestigacións, tanto verbalmente como porescrito.

CCLCCEC

TEMPORALIZACIÓN1ª AVALIACIÓN / 65 díasTema 6 : A Terra, Planeta habitado ( Setembro 2015)Tema 7 : A Diversidade dos Seres Vivos (Outubro 2015)Tema 9 : Animais Invertebrados( Novembro, Decembro 2015)Tema 1 : A Terra no Universo (Decembro 2015)

2ª AVALIACIÓN / 49 díasTema 8 : Animais Vertebrados ( Xaneiro 2016)Tema 10 : O Mundo das Plantas ( Febreiro 2016)Tema 11 : Os Ecosistemas ( Marzo 2016)Tema 2 : O Planeta Auga ( Abril 2016)

3ª AVALIACIÓN / 58 díasTema 3 : A Atmosfera, Un océano de Aire (Abril, Maio 2016)Tema 4 : A Xeosfera e os seus Minerais (Maio 2016)Tema 5 : As Rochas, Diversidade e usos (Xuño 2016)Tema 12 : Degradación e conservación do Medio ( Xuño 2016)

METODOLOXIA Intentarase seguir unhas pautas de acción conxunta entre o profesor e o alumnado Presentar os contidos de traballo e estudo coa axuda de documentais, transparencias,animacións, practicas de laboratorio, etc. para complementar a exposición docente de xeito motivador.

Suxerir a formulación de observacións, preguntas e outras reaccións dos alumnos ao abordar o tema para que a introdución se faga coa súa participación

Propor actividades prácticas que lle sitúen fronte ao desenvolvemento do método científico, proporcionándolle métodos de traballo en equipo e axudándolle a enfrontarse co traballo / método científico que lle motive para o estudo

Combinar os contidos presentados expositivamente, mediante cadros explicativos e esquemáticos, e nos que a presentación gráfica é un importante recurso de aprendizaxe que facilita non só o coñecemento e a comprensión inmediatos do alumno senón a obtención dos obxectivos da materia (e, en consecuencia, de etapa) e as competencias básicas

Indicarlles que fagan unha lectura previa dalgún texto seleccionado coa intención de comprobar o grao de comprensión que teñen sen outro tipo de axuda inicial

Explicación fraccionada do tema segundo nos interese

Utilización de fichas de apoio ao tema elaboradas por nós

Realización das actividades propostas no libro de texto

Realización de traballos documentais de investigación como material de reforzo dos contidos

Exposición dos traballos realizados

Propor actividades prácticas que lle sitúen fronte ao desenvolvemento do método científico, proporcionándolle métodos de traballo en equipo e axudándolle a enfrontarse co traballo / método científico que lle motive para o estudo.

Combinar os contidos presentados expositivamente, mediante cadros explicativos e esquemáticos, e nos que a presentación gráfica é un importante recurso de aprendizaxe que facilita non só o coñecemento e a comprensión inmediatos do alumno senón a obtención dos obxectivos da materia (e, en consecuencia, de etapa) e as competencias básicas) 17

Proxección de vídeos e materiais documentais relacionados cos temas a tratar.

Corrixir oportunamente, e como se determina na programación, as actividades realizadas para comprobar a coherencia e precisión das respostas dadas así como as dificultades conceptuais existentes

Efectuar visitas o medio natural, industrial ou doutro tipo e interese coa finalidade de observar e comprobar directamente elementos que son, foron ou serán, obxecto de estudo.

Atender as dificultades individuais ou xerais que poidan xurdir, con novas explicacións,precisións, exemplos, ilustracións ou con outros recursos materiais ao noso alcance

Favorecer a súa creatividade ante preguntas de resposta libre e coa elaboración de informes nos que ideen a solución de problemasrelacionados con eles ou doutro ámbito coñecido.

Esixir a consulta de información sobre datos, vocabulario, feitos etc... en bibliotecas, na prensa,revistas, medios informáticos.... para que asuman a iniciativa propia de documentarse

Controlar o aproveitamento das sesións de vídeo, experimentación, etc., coa intención de que a realización deste tipo de actividades enriqueza o proceso da aprendizaxe diaria na aula.

Agrupalos para a realización de traballos en equipo sobre contidos do libro ou doutro tipo e fonte para o reparto de funcións, compromiso, coordinación, etc., e para a súa sociabilidade

PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación inclúe dous aspectos: a avaliación da aprendizaxe dos alumnos e a avaliación da programación e do proceso de ensino no seu desenvolvemento ao longo do curso. A avaliación da aprendizaxe dos alumnos é individualizada, é dicir, referida ao progreso de cada alumno, continua, realizada ao longo detodo o proceso de ensino-aprendizaxe, e formativa, debe ser percibida polo alumno como unha axuda correctora, que actúa positivamente no seu proceso de aprendizaxe; ao final dun período de tempo ( un trimestre, un curso) debe ser tamén sumativa , e dicir

debe permitir coñecer cal é o nivel de aprendizaxe que alcanzou cada alumno e polo tanto debe incluír datos tomados da avaliación formativa. Para que a avaliación reúna as características que acabamos de sinalar, os procedementos de avaliación deben permitir utilizar distintoscódigos:orais, escritos, gráficos,audiovisuais e deben ser aplicables nas situacións habituais da actividade escolar. Para iso utilízanse osdiferentes instrumentos de avaliación que a continuación sinalo: A proba ou probas iniciais O diario de clase do profesor O caderno de traballo do alumno, no que deben quedar reflectidas todas as actividades que realiza o alumno ao longo de curso. A realización de probas escritas, parciais ou globais A realización de actividades prácticas, exercicios, problemas, resumos. A observación continua que realiza o profesor sobre o actitude do alumno ao longo do curso e sobre a actitude do alumno en relación coa materia de estudo A información que proporciona el alumno sobre o seu propio rendemento, no que poden influír a dificultade dos contidos, e integración do alumno no grupo, a relación cos compañeiros e co profesor

CONTIDOS MINÍMOS O Universo. Coñecemento sinxelo da súa orixe. Galaxias

O Sistema Solar: compoñentes. Movementos da terra e da Lúa, relación destes co dia/noite as estacións, mareas e eclipses

Comprender a relación que hai entre o movemento orbital da Terra, a inclinación do seu eixe de rotación e a sucesión das estacións.

Coñecer as principais características e saber localizar as capas da Terra: Xeosfera, Biosfera,Atmosfera e Hidrosfera

Estudar os procesos que ocorren debido aos movementos da Lúa: as fases lunares, as mareas e as eclipses.

Coñecer as capas que compoñen o planeta Terra, a súa composición e a súa importancia

Coñecer as características comúns a todos os seres vivos.

Coñecer a teoría celular e diferenciar a célula procariota da eucariota e a animal da vexetal.

Diferenciar entre organismos unicelulares e pluricelulares

A célula. Tipos de células. O ser vivo, as función vitais e a súa organización

Estudar as características dos cinco reinos dos seres vivos.

Coñecer o que e unha especie e como se nomea cientificamente

A biodiversidade. Clasificación actual dos seres vivos: reinos, características xerais e organismos que comprende cada un.

As funcións vitais nos moneras, protoctistas e fungos. Tipos de organismos e características de cada un.

As plantas. Funcións vitais. Clasificación e características xerais de cada grupo. Coñecer as características propias do reino Plantas e a súa clasificación.

Recoñecer os distintos órganos dunha planta, así como a súa forma e función. Coñecer as formas de nutrición e reprodución das plantas

Os animais. Funcións vitais e órganos e aparellos para realizalas. Clasificación. Características máis destacables de cada filo dos vertebrados e invertebrados

Aprender a recoñecer os animais invertebrados, distinguíndoos dos vertebrados.

Recoñecer as características principais de cada grupo de invertebrados.

Asociar as diferentes funcións vitais que realizan coas adaptacións ao medio en que viven

Programación de Ciencias Naturais de 2º curso de E.S.O.

ObxectivosOBXECTIVOS DO PROXECTO CURRICULAR1. Analizar informacións de natureza científica aplicando conceptos relacionados coa enerxía, as súas diversas formas de transferencia, a calor, a luz e o

son, así como os problemas asociados á obtención e uso dos recursos enerxéticos.

2. Utilizar conceptos relacionados coa transferencia de enerxía interna na Terra, as características funcionais dos seres vivos e as relacións entre eles e o medio físico para expresar con precisión, utilizando a linguaxe escrita e oral, mensaxes de natureza científica.

3. Interpretar táboas, gráficas e diagramas que acheguen información relevante para a resolución de problemas sobre materia e enerxía.

4. Explicar fenómenos naturais relacionados coa materia, a enerxía e a súa transferencia valorando a importancia dos datos para a obtención de conclusións.

5. Aplicar as leis e conceptos propios das Ciencias da Natureza para mellorar a comprensión de fenómenos naturais relacionados coa enerxía, as súasformas de transferencia, a calor, a luz, o son, a obtención e o uso de recursos enerxéticos, a enerxía interna da Terra, as características funcionais dosseres vivos e os ecosistemas.

6. Planificar e realizar traballos relacionadas coas Ciencias da Natureza utilizando diferentes fontes bibliográficas e as tecnoloxías da información e dascomunicacións na recompilación, selección, elaboración e síntese de informacións.

7. Integrar as características básicas do traballo científico na formulación de problemas relacionados con fenómenos naturais, discusión do seu interese, formulación de conxecturas, deseños experimentais etc. Utilización correcta dos materiais e instrumentos básicos dun laboratorio e respectando as normas de seguridade no mesmo.

8. Planificar e realizar individualmente e en grupo diversas actividades sobre cuestións científicas e tecnolóxicas, fundamentalas e discutilas de forma críticavalorando a importancia do traballo en grupo para a resolución de problemas con maior eficacia.

9. Aplicar os coñecementos adquiridos sobre os ecosistemas e os seres vivos de Galicia para valorar e participar na súa conservación e mellora concriterios de sustentabilidade reflexionando sobre as interaccións ciencia, tecnoloxía e medio.

10. Mostrar unha actitude crítica cara á sobreexplotación dos recursos de Galicia e asumir un comportamento favorable en relación ao aforro enerxético,valorando de forma positiva as achegas da ciencia na busca de solucións para o logro dun desenvolvemento sostible.

11. Comprender o coñecemento científico como unha interacción de diversas disciplinas que afondan en distintos aspectos da realidade e que ao mesmotempo se atopa en continua elaboración, exposta a revisións e modificacións.

12. Identificar os trazos característicos do medio natural de Galicia, desde o punto de vista xeolóxico, zoolóxico e botánico, enumerando os principaisespazos protexidos da nosa comunidade.

13. Valorar o patrimonio natural de Galicia e a necesidade da súa conserva e mellora aplicando os coñecementos adquiridos nas Ciencias da Natureza.

14. Distinguir hábitos positivos que favorezan unha mellor saúde, tanto individual como comunitaria, desenvolvendo, ao tempo, estratexias para facer fronteaos riscos da nosa sociedade no ámbito da alimentación, do consumo de drogas e da transmisión de enfermidades.

OBXECTIVOS DA MATERIA1. Comprender e utilizar as estratexias e conceptos básicos das Ciencias da Natureza para interpretar os fenómenos naturais, así como para analizar e valorar

as repercusións do desenvolvemento científico e das aplicacións tecnolóxicas.

2. Aplicar, na resolución de problemas e en sinxelas investigacións, estratexias coherentes cos procedementos das ciencias, como a discusión do interese dos problemas propostos, a formulación de hipóteses, a elaboración de estratexias de resolución e de deseños experimentais, a análise de resultados, a consideración de aplicacións e repercusións do estudo realizado e a busca de coherencia global.

3. Comprender e expresar mensaxes con contido científico utilizando diferentes linguaxes -oral, escrita, gráfica, icónica, multimedia etc.- con propiedade, asícomo comunicar a outros argumentacións e explicacións empregando os coñecementos científicos.

4. Buscar e seleccionar información sobre temas científicos utilizando diferentes fontes e medios e empregala, valorando o seu contido, para fundamentar e orientar os traballos sobre temas científicos e do medio, así como para contrastar as opinións persoais.

5. Comprender a importancia de utilizar os coñecementos procedentes das Ciencias da Natureza para satisfacer as necesidades humanas e participar na necesaria toma de decisións ao redor de problemas locais e globais aos que nos enfrontamos.

6. Adoptar actitudes críticas fundamentadas no coñecemento científico para analizar, individualmente ou en grupo, cuestións relacionadas coa ciencia, coa tecnoloxía e coa sociedade. Coñecer e valorar os problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade en relación á sobreexplotación dos recursos, ás diferenzas entre países desenvolvidos e non desenvolvidos, e á necesidade de busca e aplicación de medidas, para avanzar cara ao logro dun futuro sostible.

7. Valorar o carácter tentativo e creativo das Ciencias da Natureza así como as súas contribucións ao pensamento humano ao longo da historia, apreciando osgrandes debates que superan dogmatismos e as revolucións científicas que marcaron a evolución cultural da humanidade e as súas condicións de vida.

8. Ser capaces de buscar e de utilizar o coñecemento científico propio, planificando de forma autónoma a acción e posta en práctica das actividades de aprendizaxe, e de utilizar uns criterios de avaliación para autocorrixirse no caso en que sexa necesario.

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS E A SÚA RELACIÓN COAS COMPETENCIAS BÁSICAS

A materia de Ciencias da Naturaleza mantén unha vinculación esencial coa competencia básica nº 3: coñecemento e interacción co mundo físico. Así, todosos nosos enunciados incorpórana de forma implícita. Pero a súa contribución é decisiva para o desenvolvemento das restantes. Destacamos, a continuación, asrelacións coas competencias básicas recolleitas nos currículos oficiais.

COMPETENCIAS BÁSICASDO CURRÍCULO OFICIAL

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS DO PROXECTO CURRICULAR

1. Comunicación Lingüística

2. Matemática

3. Coñecemento e interacción comundo físico

4. Tratamento da información ecompetencia dixital

5. Social e cidadá

6. Cultural e artística

7. Aprender a aprender

8. Autonomía e iniciativa persoal

1. Aplicar estratexias propias do método científico como formulación de conxecturas e obtención de conclusións, incluíndo, no seu caso, deseños experimentais e análise dos resultados para o estudo de situacións e fenómenos do mundo físico e natural de Galicia relacionados co fluxo de enerxía e as súas formas de transferencia. (C.B. 3, 7, 8)

2. Utilizar conceptos e procedementos relacionados coa enerxía, as súas formas de transferencia, a calor, a luz, o son, a obtención e o uso de recursos enerxéticos, a enerxía interna da Terra, as características funcionais dos seres vivos e os ecosistemas con coherencia, claridade e precisión. (C.B. 3, 7, 8)

3. Expresar opinións fundamentadas, de forma oral e escrita, sobre as implicacións do desenvolvemento tecnocientífico para as persoas e o medio de Galicia, materializando oaprendido sobre a circulación da materia e o fluxo de enerxía na natureza. (C.B. 1, 3, 4, 7, 8)

4. Aplicar coñecementos específicos da materia (enerxía, as súas formas de transferencia, a calor, a luz, o son, a obtención e o uso de

recursos enerxéticos, a enerxía interna da Terra, as características funcionais dos seres vivos e os ecosistemas), participando, fundamentadamente, na valoración crítica de problemas e situacións locais e globais. (C.B. 1, 3, 5, 7, 8)

5. Expoñer datos e conceptos relevantes que permitan a resolución de problemas e cuestións relacionadas coa enerxía, as súas formas de transferencia, a calor, a luz, o son, a obtención e o uso de recursos enerxéticos, a enerxía interna da Terra, as características funcionais dos seres vivos e os ecosistemas. (C.B. 3, 7, 8)

6. Interpretar claves dicotómicas, táboas, gráficas, diagramas e informacións numéricas que permitan completar informacións relacionadas coa materia e a enerxía. (C.B. 2, 3, 4, 7, 8)

7. Seleccionar informacións relevantes, relacionadas coas Ciencias da Natureza, utilizando diferentes fontes de consulta e as tecnoloxías da información e a comunicación, para construír coñecementos mostrando unha visión actualizada da actividade científica. (C.B. 1, 3, 4, 5, 7, 8)

8. Coidar e respectar os ecosistemas de Galicia e seres vivos que os habitan nas experiencias desenvolvidas individualmente e en grupo paracomprender mellor o seu funcionamento. (C.B.1, 3, 5, 8)

Contidos do proxecto CURRICULAR

Bloque 1. A vida en acción: as funcións vitais.

As funcións vitais dos seres vivos.

Recoñecemento das semellanzas de composición entre os seres vivos.

A célula e a teoría celular.

Observación ao microscopio óptico de preparacións celulares.

Desenvolvemento de hábitos de coidado no uso e limpeza do microscopio.

Nutrición autótrofa e heterótrofa.

Diferenciación das clases de nutrición heterótrofa animal.

O sistema dixestivo nos animais.

A respiración nos animais.

Identificación de diferentes aparatos respiratorios de animais.

Mecanismos de intercambio de gases en ambientes acuáticos.

Mecanismos de captación de osíxeno en ambientes terrestres.

O transporte de nutrientes e refugallos: sistema circulatorio.

Identificación dalgúns sistemas circulatorios de animais.

A excreción: sistema excretor dos animais.

Elaboración de debuxos e esquemas sobre os diferentes aparatos dos animais.

A transformación do alimento en nutrientes: a fotosíntese.

O transporte no interior da planta.

A transpiración nas plantas.

Diferentes órganos colaboran na nutrición.

Recoñecemento da importancia da fotosíntese para o desenvolvemento da vida na Terra.

O comportamento animal.

As funcións de relación.

O estímulo e a resposta.

Identificación de órganos sensoriais de animais.

Valoración da importancia que teñen as funcións de relación para a supervivencia.

Recoñecemento de diferentes aparatos locomotores en animais.

Interpretación de esquemas, debuxos, fotografías ou diapositivas de diferentes aparatos locomotores e órganos sensoriais.

A comunicación entre receptores e efectores.

O comportamento das plantas.

Investigación das respostas de plantas aos cambios do medio.

A reprodución asexual nos animais.

Identificación de distintos tipos de reprodución asexual nas plantas.

A reprodución sexual nos animais.

Análise das vantaxes e inconvenientes da reprodución sexual en animais e plantas.

Diversidade na reprodución sexual.

Diferenciación da fecundación interna da externa.

A reprodución sexual nas plantas con sementes.

Observación e descrición de ciclos vitais en animais e vexetais.

Recoñecemento das vantaxes da reprodución sexual ao aumentar a diversidade dentro das poboacións.

Valoración da importancia da diversidade ao facilitar a perpetuación das poboacións que a presentan.

Rexeitamento da experimentación con animais vivos e das prácticas coleccionistas.

Percepción da importancia dos hábitos saudables no ámbito da alimentación, consumo e na prevención de enfermidades.

Bloque 2. Medio: o medio natural.

A biosfera e a exosfera.

Os factores ambientais e as adaptacións ao medio.

O biótopo e a biocenose.

Análise da influencia dos factores bióticos e abióticos nos ecosistemas.

O ecosistema: estrutura e función.

Caracterización dos compoñentes nalgúns ecosistemas.

Relacións alimentarias nun ecosistema: a cadea trófica.

Identificación dos niveis tróficos dunha cadea.

A rede trófica.

Elaboración de cadeas e redes tróficas.

O tránsito de materia e enerxía no ecosistema.

As pirámides de enerxía.

Recoñecemento de interaccións de autorregulación nos ecosistemas.

Identificación de distintos tipos de impactos humanos nos ecosistemas.

Os grandes biomas.

Principais ecosistemas de España.

Ecosistemas terrestres: o bosque mediterráneo, a matogueira.

Ecosistemas acuáticos: Lagos e brañas.

Ecosistemas mariños.

Planificación de actividades de investigación dalgún ecosistema do ámbito.

Utilización de diferentes fontes de información para a análise de textos, gráficos e táboas relacionadas cos ecosistemas. Ecosistemas característicos de Galicia.

Localización dos principais espazos protexidos de Galicia.

Busca de información sobre a flora e fauna características dos ecosistemas de Galicia.

Toma de conciencia da necesidade de coexistir pacificamente coas demais especies que poboan a Terra. Desenvolvemento de actitudes de interese e respecto cara aos ecosistemas característicos de Galicia. Rexeitamento de comportamentos que poidan danar os seres vivos e o ambiente no que se desenvolven. Sensibilización ante a diversidade e riqueza de seres vivos dos nosos ecosistemas e a necesidade de coidala e respectala.

Bloque 3. Transformacións xeolóxicas debidas á enerxía interna da Terra.

Identificación da orixe da calor interna terrestre.

Manifestacións da enerxía interna da Terra: volcáns, terremotos, dobras, fallas e formación de montañas Os sismos ou terremotos.

Rexistro e medición de sismos.

Análise dos tipos de ondas sísmicas.

Interpretación de esquemas acerca do comportamento das ondas sísmicas.

Valoración da importancia das ondas sísmicas no coñecemento do interior da Terra.

Identificación da enerxía responsable do vulcanismo.

Mecanismo de erupción.

Os produtos volcánicos e a estrutura dun volcán.

Os volcáns e o relevo.

Identificación das partes principais dun volcán.

Distribución de terremotos e tectónica de placas.

Recoñecemento da importancia da predición e prevención dos sismos e as erupcións volcánicas. O relevo oceánico e as placas litosféricas.

O relevo como resultado da interacción dos procesos internos e externos.

Determinación da relación entre a distribución de epicentros sísmicos na Terra e os límites das placas. Identificación das principais formas de relevo do fondo oceánico.

Determinación dos límites das principais placas litosféricas.

Interpretación de mapas de risco sísmico.

Localización nun mapa das zonas onde o vulcanismo e os sismos son máis intensos e frecuentes. Recoñecemento do vulcanismo e os terremotos como manifestacións da enerxía interna do planeta. Estimación da teoría da tectónica de placas como explicación da distribución de sismos e volcáns na superficie terrestre. Valoración da importancia da recolleita e interpretación de datos para a investigación científica. Estimación dos riscos que supoñen para as persoas os terremotos e as erupcións volcánicas. Valoración das medidas preventivas de riscos sísmicos.

Utilización de diferentes fontes documentais de consulta na busca de novas relacionadas coas manifestacións desa enerxía interna.

Análise das repercusións segundo o grao de desenvolvemento do país dos fenómenos sísmicos e volcánicos.Bloque 3. Materia e enerxía

A enerxía nos sistemas materiais.

Átomos e moléculas. Establecemento de diferenzas entre os elementos e compostos.

Formulación de compostos binarios.

Análise dos conceptos de posición, traxectoria e distancia recorrido.

Recoñecemento da necesidade de determinar un sistema de referencia para describir un movemento.

Concepto de rapidez media, rapidez instantánea e velocidade.

Establecemento da relación que existe entre velocidade e aceleración.

Descrición do movemento de corpos con respecto a distintos sistemas de referencia.

O movemento rectilíneo e uniforme.

O movemento rectilíneo uniformemente acelerado.

Resolución de problemas do movemento uniforme e do uniformemente acelerado.

Aplicación de procedementos sobre cambio de unidades.

Representación de gráficas do movemento uniforme e do uniformemente acelerado.

Interpretación de gráficas de espazo e tempo, velocidade e tempo.

Realización de experiencias sinxelas para analizar distintos movementos.

As forzas: cambios na forma ou no estado de movemento.

Representación de forzas mediante vectores.

Os efectos das forzas.

Identificación e representación de forzas que interveñen en diferentes situacións da vida cotiá.

Proposta de sinxelas investigacións para a comprobación de deformacións en corpos ao aplicar unha forza.

Utilización de diferentes fontes de información para a análise de textos, gráficos e táboas relacionadas coas forzas.

Estudo dalgúns tipos de forzas.

A interacción da gravidade: a masa e o peso dos corpos.

Establecemento das diferenzas entre a masa e o peso dun corpo.

Medida das forzas: instrumentos e unidades.

Manexo de unidades nas que se miden as forzas.

Estudo cualitativo do principio de Arquímedes.

Exemplificación dalgunhas aplicacións sinxelas do principio de Arquímedes. Curiosidade para realizar experimentos relacionados coas forzas e as súas aplicacións.

Resolución de sinxelos problemas sobre forzas expresando os resultados na unidade axeitada do sistema internacional.

Recoñecemento das numerosas aplicacións da estática nos distintos ámbitos tecnolóxicos e na vida cotiá.

Valoración da argumentación como base do avance no coñecemento.

Valoración da necesidade da orde e a limpeza nas tarefas de experimentais.

A enerxía, unha propiedade da materia.

A orixe da enerxía.

Análise das distintas formas de enerxía.

Enerxía cinética e enerxía potencial.

O principio de conservación da enerxía.

Traballo e enerxía mecánica.

Interpretación de transformacións enerxéticas de procesos sinxelos cotiáns. As unidades da enerxía. Resolución de sinxelos problemas sobre traballo e enerxía expresando os resultados na unidade axeitada do sistema internacional.

Identificación e análise de situacións da vida cotiá nas que se produzan transformacións e intercambios de enerxía.

Realización de experiencias sinxelas dirixidas a analizar as transformacións e intercambios de enerxía.

Valoración das máquinas de uso cotián e do seu papel no desenvolvemento económico e social.

Actitude aberta e imaxinativa na proposta de exemplos de situacións cotiás, sobre transformacións enerxéticas.

Utilización de distintas fontes de información acerca dos problemas ambientais que supón o consumo actual de enerxía, así como as medidas necesarias para garantir a subministración no futuro.

Análise da equivalencia entre calor e traballo.

As fontes de enerxía.

Diferenciación entre fontes de enerxía renovables e non renovables.

Análise dos inconvenientes das enerxías non renovables.

Busca de información e valoración de medidas tanto individuais como colectivas de eficiencia e aforro enerxético a curto, medio e longo prazo en Galicia.

O aforro e a diversificación enerxética.

Problemas asociados á obtención, transporte e utilización da enerxía.

Análise das vantaxes e inconvenientes das fontes de enerxía sobre as persoas e o medio de Galicia e das fórmulas para o seu tratamento.

Reflexión e valoración crítica das causas e efectos dos procedementos de obtención de enerxía na sociedade e no medio.

Recoñecemento da importancia de cumprir as medidas que contribúen ao aforro colectivo ou individual de enerxía en Galicia. Actitude crítica en relación co propio gasto de enerxía e disposición favorable para evitar a dilapidación enerxética.

A calor como forma de transferencia de enerxía.

A temperatura.

Establecemento das diferenzas entre calor e temperatura.

Os termómetros como instrumentos de medida.

Utilización de diferentes escalas termométricas.

Planificación e realización de experiencias sinxelas nas que se manifesten os efectos da calor sobre os corpos.

A dilatación e os cambios de estado.

A propagación da calor.

Diferenciación entre a condución, a radiación e a convección.

Illantes e condutores.

Recoñecemento do emprego das máquinas térmicas, da súa eficacia e do seu rendemento.

Recoñecemento da importancia que teñen na vida cotiá aspectos relacionados coa calor, a temperatura e a propagación da enerxía térmica.

O solo como ecosistema-

CRITERIOS DE AVALIACIÓN DO CURRÍCULO OFICIAL

1. Identificar a presenza da enerxía nas transformacións e cambios que teñen lugar no noso medio, valorando a importancia para a sociedade e as repercusións para o medio de diferentes fontes de enerxía.2. Identificar situacións prácticas de equilibrio e desequilibrio enerxético e os efectos da calor sobre os corpos.3. Explicar fenómenos cotiáns referidos á transmisión da luz e do son e reproducir experimentalmente algúns deles.4. Identificar as accións dos axentes xeolóxicos na orixe do relevo terrestre, así como no proceso de formación das rochas magmáticas e metamórficas.5. Identificar os riscos asociados aos procesos xeolóxicos internos e valorar a capacidade de prevención e de predición.6. Interpretar os aspectos relacionados coas funcións vitais dos seres vivos a partir de observacións experimentais realizadas con organismos sinxelos, comprobando o efecto que teñen determinadas variables nos procesos de nutrición, de relación e de reprodución.7. Identificar o medio abiótico e as comunidades dun ecosistema próximo, representar graficamente as relacións tróficas establecidas entre os seus seres vivos e valorar a súa diversidade.8. Participar de forma construtiva en situacións de comunicación relacionadas coa construción do coñecemento científico, respectando as normas que fan posible o intercambio.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN DO PROXECTO CURRICULAR

1. Explicar os conceptos de traxectoria, posición e distancia recoñecendo a necesidade de determinar un sistema de referencia.2. Relacionar o concepto de velocidade e aceleración coa expresión matemática que as define. 3. Utilizar as unidades axeitadas para cada magnitude no sistema internacional, resolvendo problemas sinxelos sobre o movemento.4. Identificar as forzas que interveñen en diferentes situacións da vida cotiá e os seus efectos. 5. Interpretar os cambios no movemento e na forma dos sistemas materiais utilizando o concepto de forza. 6. Diferenciar os conceptos de peso e masa.

7. Caracterizar a enerxía potencial e a cinética aplicando os devanditos conceptos á resolución de sinxelos problemas. 8. Determinar as diferenzas entre calor e temperatura analizando o efecto da calor sobre algúns sistemas materiais.9. Exemplificar algunhas das transformacións enerxéticas que teñen lugar no medio.

10. Explicar de forma fundamentada o problema da limitación de recursos enerxéticos e os riscos ecolóxicos do uso das enerxías non renovables. 11. Aplicar conceptos relacionados coa temperatura e a súa medida, o equilibrio e desequilibrio térmico, os efectos da calor sobre os corpos e a súa forma

de propagación para resolver sinxelos problemas do medio.

12. Identificar o vulcanismo e os terremotos como efectos da enerxía interna do planeta e a necesidade das medidas preventivas de risco sísmico evolcánico

13. Establecer relacións entre os sismos e o vulcanismo cos límites das placas litosféricas valorando o risco que supón para as persoas os terremotos e aserupcións volcánicas.

14. Enumerar as repercusións de actuacións relacionadas coa enerxía na mellora ou deterioración do medio e na calidade de vida.15. Citar as diferenzas entre nutrición autótrofa e heterótrofa propoñendo exemplos de ambas as dúas. 16. Describir os distintos tipos de receptores de estímulos nos animais.

17. Explicar os procesos de reprodución sexual e asexual en animais e plantas.

18. Explicar os procesos de nutrición e respiración celular, identificando o papel que xoga a enerxía.19. Describir os compoñentes dos ecosistemas e as relacións que se establecen entre eles.

20. Determinar como é o fluxo da enerxía nos ecosistemas e a circulación da materia.

21. Interpretar cadeas e redes tróficas

22. Caracterizar os ecosistemas máis significativos de Galicia. 23. Localizar os espazos naturais protexidos de Galicia valorando algunhas figuras de protección.24. Formular e realizar experiencias sinxelas guiadas no laboratorio aplicando procedementos propios do traballo científico e respectando as normas de

seguridade.25. Manifestar interese polo estudo das ciencias que permitan mellorar as condicións de vida e contribúan ao coidado do medio. 26. Manifestar condutas que favorezan o aforro de enerxía, valorando aqueles avances científicos que acheguen solucións á sobreexplotación de recursos.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN DO PROXECTO CURRICULAR e o seu desenvolvemento/ vinculación coas competencias específicas

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS DO PC CRITERIOS DE AVALIACIÓN DO PC1. Aplicar estratexias propias do método

científico como formulación de conxecturas e obtención de conclusións, incluíndo, no seu caso, deseños experimentais e análise dos resultados para o estudo de situacións e fenómenos do mundo físico e natural de Galicia relacionados co fluxo de enerxía e assúas formas de transferencia. (C.B. 3, 7, 8)

1. Explicar os conceptos de traxectoria, posición edistancia recoñecendo a necesidade dedeterminar un sistema de referencia. (C. E. 2, 5,6)

2. Relacionar o concepto de velocidade eaceleración coa expresión matemática que asdefine. (C. E. 2, 5, 6)

3. Utilizar as unidades axeitadas para cadamagnitude no sistema internacional, resolvendo

2. Utilizar conceptos e procedementos relacionados coa enerxía, as súas formas de transferencia, a calor, a obtención e o uso derecursos enerxéticos, a enerxía interna da Terra, as características funcionais dos seresvivos e os ecosistemas con coherencia, claridade e precisión. (C.B. 3, 7, 8)

3. Expresar opinións fundamentadas, de forma oral e escrita, sobre as implicacións do desenvolvemento tecnocientífico para as persoas e o medio de Galicia, materializando o aprendido sobre a circulación da materia e o fluxo de enerxía na natureza. (C.B. 1, 3, 4, 7, 8)

4. Aplicar coñecementos específicos da materia (enerxía, as súas formas de transferencia, a calor, a obtención e o uso derecursos enerxéticos, a enerxía interna da Terra, as características funcionais dos seresvivos e os ecosistemas), participando, fundamentadamente, na valoración crítica de problemas e situacións locais e globais. (C.B. 1, 3, 5, 7, 8)

5. Expoñer datos e conceptos relevantes que permitan a resolución de problemas e cuestións relacionadas coa enerxía, as súas formas de transferencia, a calor, a luz, o son,a obtención e o uso de recursos enerxéticos, a enerxía interna da Terra, as características funcionais dos seres vivos e os ecosistemas. (C.B. 3, 7, 8)

problemas sinxelos sobre o movemento. (C. E. 1,2, 5, 6)

4. Identificar as forzas que interveñen en diferentessituacións da vida cotiá e os seus efectos. (C. E.1, 2, 5, 6)

5. Interpretar os cambios no movemento e na formados sistemas materiais utilizando o concepto deforza. (C. E. 2, 4, 6)

6. Diferenciar os conceptos de peso e masa. (C. E.1, 2, 3)

7. Caracterizar a enerxía potencial e a cinéticaaplicando os devanditos conceptos á resoluciónde sinxelos problemas. (C. E. 1, 2, 5, 6)

8. Determinar as diferenzas entre calor etemperatura analizando o efecto da calor sobrealgúns sistemas materiais. (C. E. 1, 2, 3)

9. Exemplificar algunhas das transformaciónsenerxéticas que teñen lugar no medio. (C. E. 1, 2,5, 6)

10. Explicar de forma fundamentada o problema dalimitación de recursos enerxéticos e os riscosecolóxicos do uso das enerxías non renovables.(C. E. 1, 2, 5, 6, 8)

11. Aplicar conceptos relacionados coa temperaturae a súa medida, o equilibrio e desequilibriotérmico, os efectos da calor sobre os corpos e asúa forma de propagación para resolver sinxelosproblemas do medio. (C. E. 1, 2, 5)

12. Identificar o vulcanismo e os terremotos comoefectos da enerxía interna do planeta e anecesidade das medidas preventivas de riscosísmico e volcánico (C. E. 1, 3, 5)

6. Interpretar claves dicotómicas, táboas, gráficas, diagramas e informacións numéricas que permitan completar informacións relacionadas coa materia e a enerxía. (C.B. 2, 3, 4, 7, 8)

7. Seleccionar informacións relevantes, relacionadas coas Ciencias da Natureza, utilizando diferentes fontes de consulta e as tecnoloxías da información e a comunicación, para construír coñecementos mostrando unha visión actualizada da actividade científica. (C.B. 1, 3, 4, 5, 7, 8)

8. Coidar e respectar os ecosistemas de Galiciae seres vivos que os habitan nas experiencias desenvolvidas individualmente e en grupo para comprender mellor o seu funcionamento. (C.B. 1, 3, 5, 8)

13. Establecer relacións entre os sismos e ovulcanismo cos límites das placas litosféricasvalorando o risco que supón para as persoas osterremotos e as erupcións volcánicas. (C. E. 1,3, 5)

14. Enumerar as repercusións de actuaciónsrelacionadas coa enerxía na mellora oudeterioración do medio e na calidade de vida.(C. E. 1, 2, 5, 7, 8)

15. Citar as diferenzas entre nutrición autótrofa eheterótrofa propoñendo exemplos de ambas asdúas. (C. E. 1, 2, 5, 7, 8)

16. Describir os distintos tipos de receptores deestímulos nos animais. (C. E. 1, 2, 3, 4, 7, 8)

17. Explicar os procesos de reprodución sexual easexual en animais e plantas. (C. E. 1, 2, 3, 4, 7,8)

18. Explicar os procesos de nutrición e respiracióncelular, identificando o papel que xoga aenerxía. (C. E. 1, 2, 3, 4, 7, 8)

19. Describir os compoñentes dos ecosistemas e asrelacións que se establecen entre eles. (C. E. 1,2, 3, 4, 7, 8)

20. Determinar como é o fluxo da enerxía nosecosistemas e a circulación da materia. (C. E. 1,2, 3, 4, 7, 8)

21. Interpretar cadeas e redes tróficas. (C. E. 2, 3,4, 6, 7, 8)

22. Caracterizar os ecosistemas máis significativosde Galicia. (C. E. 2, 4, 5, 6, 7, 8)

23. Localizar os espazos naturais protexidos deGalicia valorando algunhas figuras de

protección. (C. E. 2, 4, 5, 6, 7, 8)24. Formular e realizar experiencias sinxelas

guiadas no laboratorio aplicandoprocedementos propios do traballo científico erespectando as normas de seguridade. (C. E. 2,4, 5, 6, 7, 8).

25. Manifestar interese polo estudo das cienciasque permitan mellorar as condicións de vida econtribúan ao coidado do medio. (C.E 4,5 7,8)

26. Manifestar condutas que favorezan o aforro deenerxía, valorando aqueles avances científicosque acheguen solucións á sobreexplotación derecursos. (C.E. 2,4,5,7,8)

Programación 3º ESO. Bioloxía e Xeoloxía

Obxectivos da area de bioloxía e xeoloxía 3º ESO1. Coñecer o vocabulario científico adecuado ao seu nivel.2. Coñecer toda a información de carácter científico para ter unha opinión propia.3. Levar a cabo un traballo experimental de prácticas de laboratorio ou de campo.4. Levar a cabo un proxecto de investigación desde unha boa planificación a unhaóptima exposición.5. Adquirir coñecemento sobre a saúde e a enfermidade e todo o relacionado cosistema inmunitario.6. Identificar as substancias aditivas e os problemas asociados a elas.7. Coñecer todo o relacionado coa nutrición e alimentación identificando ostrastornos de conduta alimentaria.

8. Identificar a anatomía e fisioloxía dos diferentes aparatos: dixestivo, respiratorio,circulatorio e excretor.9. Coñecer a función do sistema nervioso e endócrino.10. Coñecer a estrutura e función dos órganos dos sentidos: coidado e hixiene.11. Identificar as principais glándulas endócrinas. Función.12. Coñecer a función do aparato locomotor: relacións funcionais entre ósos emúsculos.13. Identificar a anatomía do aparato reprodutor: cambios físicos e psíquicos naadolescencia.14. Coñecer o ciclo menstrual: fecundación, embarazo e parto.15. Apreciar e considerar a sexualidade das persoas.16. Coñecer os diferentes tipos de relevo terrestre.17. Coñecer e identificar as formas de erosión.18. Coñecer a importancia das augas subterráneas e a súa relación coas augassuperficiais.19. Coñecer as causas dos movementos da auga do mar e relacionalos coa erosión.20. Identificar a acción eólica en diferentes ambientes.21. Coñecer a acción xeolóxica dos glaciares.22. Apreciar a actividade xeolóxica dos seres vivos e a especie humana como axentexeolóxico externo.23. Identificar as actividades sísmicas e volcánicas coas súas características e osefectos que poden xerar.24. Coñecer os riscos sísmicos e volcánicos e a forma de previlos.

25. Coñecer e identificar os compoñentes que fan do solo un ecosistema.

Contribución da area ao desenvolvemento das competencias claveDescrición do modelo competencialNa descrición do modelo competencial inclúese o marco de descritores competenciais, no que aparecen os contidos reconfigurados desde un enfoque de aplicación que facilita o adestramento das competencias; recordemos que estas non se estudan, nin se ensinan: adéstranse. Para iso, é necesaria a xeración de tarefas de aprendizaxe que lle permita ao alumnado a aplicación do coñecemento mediante metodoloxías deaula activas.Tratar cada competencia de xeito global en cada unidade didáctica é imposible; debido a iso, cada unha destas divídese en indicadores de seguimento (entre dous e cinco por competencia), grandes piares que permiten describila dun xeito máis preciso; dado que o carácter destes

é aínda moi xeral, o axuste do nivel de concreción esixe que os devanditos indicadores se dividan, á súa vez, no que se denominan descritores da competencia, que serán os que «describan» o grao competencial do alumnado. Por cada indicador de seguimento encontraremos entre dous e catro descritores, cos verbos en infinitivo.En cada unidade didáctica cada un destes descritores concrétase en desempeños competenciais, redactados en terceira persoa do singular do presente de indicativo.O desempeño é o aspecto específico da competencia que se pode adestrar e avaliar de xeito explícito; é, polo tanto, concreto e obxectivable. Para o seu desenvolvemento, partimos dun marco de descritores competenciais definido para o proxecto e aplicable a todas as materias e cursos da etapa.Respectando o tratamento específico nalgunhas áreas, os elementos transversais, tales como a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e da comunicación, o emprendemento e a educación cívica e constitucional,traballaranse desde todas as áreas, posibilitando e fomentando que o proceso de ensinanza-aprendizaxe do alumnado sexa o máis completo posible.Por outra parte, o desenvolvemento e a aprendizaxe dos valores, presentes en todas as áreas, axudarán a que os nosos alumnos e as nosas alumnas aprendan a desenvolverse nunha sociedade ben consolidada na que todos poidamos vivir, e en cuxa construción colaboren.A diversidade do alumnado, cos seus estilos de aprendizaxe diferentes, débenos conducir a traballar desde as diferentes potencialidades de cada un deles, apoiándonos sempre nas súas fortalezas para poder dar resposta ás súas necesidades.Na área de Bioloxía e XeoloxíaNa área de Bioloxía e Xeoloxía incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito sistemático facendo fincapé nos descritores máis afíns á área.Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxíaO método científico vai ser un elemento importante dentro desta área, polo cal, traballaremos con aspectos relacionados que teñan que ver coa adquisición de ferramentas que posibiliten o bo desempeño do alumnado na materia.Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán:• Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes, porcentaxes, proporcións, formas xeométricas, criterios de medición e codificación numérica, etc.• Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito natural e as repercusións para a vida futura.• Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o que acontece ao noso redor e responder a preguntas.• Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas.• Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu ámbito.• Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá.• Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico.Comunicación lingüística

A comprensión lectora, a expresión oral e escrita cobran moito sentido xa que facilitan chegar á comprensión profunda do que pretende esta área. Será interesante adestrar estes aspectos ao longo de todas as unidades como ferramentas básicas para adquirir destrezas desde esta competencia. Para iso, en cada unidade didáctica, adestraremos polo menos un descritor de cada un destes indicadores.Os descritores aos que lles daremos prioridade serán:• Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais.• Comprender o sentido dos textos escritos e orais.• Manter unha actitude favorable cara á lectura.• Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia.Competencia dixitalA sociedade na que vivimos crea a necesidade de traballar de xeito transversal esta competencia. Terase que dotar o alumnado de ferramentas para a óptima adquisición de coñecemento en todas as áreas e idades.Para iso, nesta área, traballaremos os seguintes descritores da competencia:• Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento.• Empregar distintas fontes para a busca de información.• Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas.Conciencia e expresións culturaisDesde a área de Bioloxía e Xeoloxía podemos adestrar aspectos desta competencia que nos levan á adquisición de valores e actitudes que teñen que ver coa interculturalidade, os pensamentos diverxentes, as crenzas...Polo que nesta área traballaremos os seguintes descritores:• Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade, e mostrar gusto pola estética no ámbito cotián.• Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.• Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico.Competencias sociais e cívicasEsta competencia favorece ser crítico ante diferentes situacións, ante investigacións sobre avances científicos... Así mesmo, pretende traballar todos aqueles aspectos que fomentan unha reflexión ante situacións de hoxe, que posibilitan que o alumnado crezaOs descritores que traballaremos fundamentalmente serán:• Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes, porcentaxes, proporcións, formas xeométricas, criterios de medición e codificación numérica, etc.• Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito natural e as repercusións para a vida futura.• Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o que acontece ao noso redor e responder a preguntas.• Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas.• Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu ámbito.

• Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá.• Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico.Comunicación lingüísticaA comprensión lectora, a expresión oral e escrita cobran moito sentido xa que facilitan chegar á comprensión profunda do que pretende esta área. Será interesante adestrar estes aspectos ao longo de todas as unidades como ferramentas básicas para adquirir destrezas desde esta competencia. Para iso, en cada unidade didáctica, adestraremos polo menos un descritor de cada un destes indicadores.Os descritores aos que lles daremos prioridade serán:• Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais.• Comprender o sentido dos textos escritos e orais.• Manter unha actitude favorable cara á lectura.• Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia.Competencia dixitalA sociedade na que vivimos crea a necesidade de traballar de xeito transversal esta competencia. Terase que dotar o alumnado de ferramentas para a óptima adquisición de coñecemento en todas as áreas e idades.Para iso, nesta área, traballaremos os seguintes descritores da competencia:• Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento.• Empregar distintas fontes para a busca de información.• Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas.Conciencia e expresións culturaisDesde a área de Bioloxía e Xeoloxía podemos adestrar aspectos desta competencia que nos levan á adquisición de valores e actitudes que teñen que ver coa interculturalidade, os pensamentos diverxentes, as crenzas...Polo que nesta área traballaremos os seguintes descritores:• Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade, e mostrar gusto pola estética no ámbito cotián.• Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.• Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico.Competencias sociais e cívicasEsta competencia favorece ser crítico ante diferentes situacións, ante investigacións sobre avances científicos... Así mesmo, pretende traballar todos aqueles aspectos que fomentan unha reflexión ante situacións de hoxe, que posibilitan que o alumnado creza e madure adquirindo ferramentas que o van levar a posuír un criterio propio o día de mañá.Para iso adestraremos os seguintes descritores:• Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.• Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores.• Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos.

• Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.Sentido de iniciativa e espírito emprendedorO adestramento de habilidades emprendedoras no deseño de calquera tarefa vai posibilitar unha óptima xestión de recursos materiais e persoais, polo que nesta área, e en calquera, o alumnado crecerá en autonomía, en liderado e verase capaz de acoller con entusiasmo calquera labor que se lle encomende. Por iso, será importante que se adestren de forma eficiente e eficaz os seguintes descritores:• Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.• Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.• Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema.• Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos.Aprender a aprenderEsta competencia lévanos a coidar os procesos de aprendizaxe do alumnado e a metodoloxía empregada para a óptima adquisición dos contidos de calquera área. Por iso, traballaremos e adestraremos cada un dos descritores de forma que aseguremos a consecución de obxectivos formulados previamente.• Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe.• Planificar os recursos necesarios e os pasos que hai que realizar no proceso de aprendizaxe.• Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.• Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas...• Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos.• Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.Organización e secuenciación de contidos e estandares de aprendizaxe avaliablesOs contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía agrúpanse en varios bloques. Os contidos, os criterios de avaliación e os estándares de aprendizaxe formúlanse para o primeirociclo de Educación Secundaria.O alumnado deberá adquirir uns coñecementos e unhas destrezas básicas que lle permitan adquirir unha cultura científica. Ademais, os alumnos e as alumnas deben identificarse como axentes activos e recoñecer que das súas actuacións e dos seus coñecementos dependerá o desenvolvemento do seu ámbito.

Contidos 3º ESO Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave

Bloque 1. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos

.Características da materia viva e diferenzas coa materia inerte.

. Recoñecer que os seres vivos están constituídos por células e determinar

. Diferencia a materia viva da inerte CMCCT


. A célula. Características básicas da célula procariota e eucariota, animal e vexetal.

as características que os diferencian da materia inerte.

. Establece as analoxías e as diferenzas entre célula procariota e eucariota, e entre célula animal e vexetal

CMCCT CMCCT

. Funcións vitais: nutrición, relación e reprodución

Describir as funcións comúns a todos os seres vivos, .Diferenciando entre nutrición autótrofa e heterótrofa

. Recoñece e diferencia a importancia de cada función para o mantemento da vida.

CMCCT

.Compara o proceso de nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa, e deduce a relación entre elas.

CMCCT

Bloque 2. As persoas e a saúde. Promoción da saúde

Niveis de organización da materia viva. . Organización xeral do corpo humano: células, tecidos, órganos,aparellos e sistemas. A célula animal: estruturas celulares e a súa función

. Catalogar os niveis de organización e diferenciar as principais estruturas celulares e as súas funcións

. Interpreta os niveis de organización no ser humano e procura a relación entre eles.

CAA

. Diferencia os tipos celulares e describe a función dos orgánulos máis importantes

CMCCT

. Os tecidos do corpo humano:estrutura e funcións

. Diferenciar os tecidos máis importantes do ser humano e a súa función

. Recoñece os principais tecidos que conforman o corpohumanoe asóciaos á súa función.

CMCCT

. Saúde e doenza, e factores que as determinan.

. Descubrir, a partir do coñecemento do concepto de saúde e doenza os factores que os determinan

. Argumenta as implicacións dos hábitos para a saúde, e xustifica con exemplos as eleccións que realiza ou poderealizar para promovela individual e colectivamente

CSC

. Doenzas infecciosas e non infecciosas . Clasificar as doenzas e determinar as infecciosas e non infecciosas máis comúns que afectan a poboación

. Recoñece as doenzas e as infeccións máis comúns, e relaciónaas coas súas causas.

CMCCT

.Distingue e explica os mecanismos de transmisión das doenzas infecciosas

CMCCT

. Hixiene e prevención. Hábitos e estilos de vida saudables.

. Valorar e identificar hábitos e estilos de vida saudables como método de prevención das doenzas.

. Coñece e describe hábitos de vida saudable e identifícaos como medio de promoción da súa saúde e d das demais persoas.

CSC

. Propón métodos para evitar o contaxio e a propagacióndas doenzas infecciosas máis comúns

CSIEE CSC


. Sistema inmunitario. Vacinas,soros e antibióticos. . Uso responsable de medicamentos

. Determinar o funcionamento básico do sistema inmune e as continuas contribucións das ciencias biomédicas, e describir a importancia do uso responsable dos medicamentos.

. Explica en que consiste o proceso de inmunidade, e valora o papel das vacinas como método de prevención das doenzas.

CMCCT CSC

. Transplantes e doazón de células, sangue e órganos.

. Recoñecer e transmitir a importancia que ten a doazón de células, sangue e órganos.

. Detalla a importancia da doazón de células, sangue e órganos para a sociedade e para o ser humano

CSC

. Substancias aditivas: tabaco, alcohol e outras drogas. Problemas asociados.

. Investigar as alteracións producidas por distintos tipos de substancias aditivas, e elaborar propostas de prevención e control.

. Detecta as situacións de risco para a saúde relacionadasco consumo de substancias tóxicas e estimulantes, comotabaco, alcohol, drogas, etc

CSC CSIEE

. Alimentación e nutrición. Alimentos e nutrientes: tipos e función básicas.

. Recoñecer a diferenza entre alimentación e nutrición, e diferenciar os principais nutrientes e as súas funcións básicas.

Distingue o proceso de nutrición do da alimentación.

CMCCT

.Relaciona cada nutriente coa súa función no organismo,e recoñece hábitos nutricionais saudables

CMCCT

. Dieta e saúde. Dieta equilibrada. Deseño e análise de dietas. Hábitos nutricionais saudables. Trastornos da conduta alimentaria.

. Relacionar as dietas coa saúde a través de exemplos prácticos

. Deseña hábitos nutricionais saudables mediante a elaboración de dietas equilibradas,utilizando táboas . Valora e determina unha dieta equilibrada para unha vida sana

CAA CD CAA CSC

. Función de nutrición. Visión global e integradora de aparellos e procesos que interveñen na nutrición

. Asociar a fase do proceso de nutrición que realiza cada aparello

. Determina e identifica, a partir de gráficos e esquemas, os órganos, aparellos e os sistemas implicados na función de nutrición . Recoñece a función de cada aparello e de cada sistema nas funcións de nutrición

CMCCT

. Anatomía e fisioloxía dos aparellos dixestivo, respiratorio, circulatorioe excretor.

. Identificar os compoñentes dos distintosaparellos e coñecer o seu funcionamento

. Coñece e explica os compoñentes dos distintos aparellos e o seu funcionamento

CMCCT


. Alteracións máis frecuentes e doenzas asociadas aos aparellos que interveñen na nutrición: prevención e hábitos de vida saudables.

. Indagar acerca das doenzas máis habituais relacionados coa nutrición, así como sobre as súas causas e a maneira de previlas

. Diferencia as doenzas máis frecuentes dos órganos, os aparellos e os sistemas implicados na nutrición, e asóciaas coas súas causas

CMCCT

. Función de relación. Sistema nervioso e sistema endócrino. . Órganos dos sentidos: estruturae función; coidado e hixiene.

. Describir os procesos implicados na función de relación, e os sistemas e aparellos implicados, e recoñecer os órganos dos sentidos

. Especifica a función de cada aparello implicados nas funcións de relación. .Describe os procesos implicados na función de relación,e identifica o órgano ou a estrutura responsables de cadaproceso. Clasifica os tipos de receptores sensoriais e relaciónaos cos órganos dos sentidos en que se atopan

CMCCT

. Coordinación e sistema nervioso: organización e función. . Doenzas comúns do sistema nervioso: causas, factores de risco e prevención

. Explicar a misión integradora do sistemanervioso ante diferentes estímulos, e describir o seu funcionamento

. Identifica algunhas doenzas comúns do sistema nervioso e relaciónaas coas súas causas, cos factores de risco e coa súa prevención

CMCCT CSC

Bloque 3. A Coordinación do noso organismo

. Sistema endócrino: glándulas endócrinas e o seu funcionamento. Principais alteracións.

. Asociar as principais glándulas coas hormonas e coa súa función

. Enumera as glándulas e asocia con elas as hormonas segregadas e a súa función

CMCCT

. Visión integradora dos sistemas nervioso e endócrino.

. Relacionar funcionalmente o sistema neuro-endócrino

. Recoñece algún proceso que teña lugar na vida cotiá noque seevidencieclaramente a integración neuroendócrina.

CMCCT

Bloque 4. A reprodución

Reprodución humana. Anatomía e fisioloxía do aparello reprodutor. Cambios físicos e psíquicos na adolescencia

Referir os aspectos básicos do aparello reprodutor, diferenciar entre sexualidade e reprodución, e interpretar debuxos e esquemas do aparello reprodutor

Identifica en esquemas os órganos do aparello reprodutor masculino e feminino, e especifica a súa función

CMCCT


. Ciclo menstrual. Fecundación, embarazo e parto.

. Recoñecer os aspectos básicos da reprodución humana e describir os acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto

. Describe as principais etapas do ciclo menstrual e indica que glándulas e que hormonas participan na súa regulación.

CMCCT

. Identifica os acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto

CMCCT

. Análise dos métodos anticonceptivos.

. Doenzas de transmisión sexual: prevención.

. Comparar os métodos anticonceptivos, clasificalos segundo a súa eficacia e recoñecer a importancia dalgúns deles na prevención de doenzas de transmisión sexual

. Reconoce os métodos de anticoncepción humana.

. Categoriza as principais doenzas de transmisión sexual e argumenta sobre a súa prevención

CMCCT CSC CCEC

. Técnicas de reprodución asistida.

Recopilar información sobre as técnicas de reprodución asistida e de fecundación in vitro, para argumentar o beneficio que supuxo este avance científico para a sociedade

. Identifica as técnicas de reprodución asistida máis frecuentes

CMCCT

Bloque 5. O relevo terrestre e a súa evolución

. Modelaxe do relevo. Factores que condicionan o relevo terrestre

. Identificar algunhas das causas que fan que o relevo difira duns sitios a outros

. Identifica a influencia do clima e das características dasrochas que condicionan os tipos de relevo e inflúen neles.

CMCCT

. Procesos xeolóxicos externos e diferenzas cos internos. Meteorización, erosión, transporte e sedimentación

. Relacionar os procesos xeolóxicos externos coa enerxía que os activa e diferencialos dos procesos internos

. Relaciona a enerxía solar cos procesos externos, e xustifica o papel da gravidade na súa dinámica. .Diferencia os procesos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación, e os seus efectos no relevo

CMCCT

. Augas superficiais e modelaxe do relevo: formas características . Analizar e predicir a acción das augas superficiais, e identificar as formas de erosión e depósitos máis características

. Analiza a actividade de erosión, transporte e sedimentación producida polas augas superficiais, e recoñece algún dos seus efectos no relevo

CMCCT


. Augas subterráneas: circulación e explotación.

. Valorar e analizar a importancia das augas subterráneas, e xustificar a súa dinámica e a súa relación coas augas superficiais.

. Valora e analiza a importancia das augas subterráneas eos riscos da súa sobreexplotación.

CMCCT CSC

. Acción xeolóxica do mar: dinámica mariña e modelaxe litoral.

. Analizar a dinámica mariña e a súa influencia na modelaxe litoral

. Relaciona os movementos da auga do mar coa erosión,o transporte e a sedimentación no litoral, e identifica algunhas formas resultantes características

CMCCT

. Acción xeolóxica do vento: modelaxe eólica.

. Relacionar a acción eólica coas condicións que a fan posible, e identificar algunhas formas resultantes

. Asocia a actividade eólica cos ambientes en que esta actividade xeolóxica pode ser relevante

CMCCT

. Acción xeolóxica dos glaciares: formas de erosión e depósito que orixinan.

. Analizar a acción xeolóxica dos glaciares e xustificar as características das formas de erosión e depósito resultantes

. Analiza a dinámica glaciar e identifica os seus efectos sobre o relevo.

CMCCT

. Factores que condicionan a modelaxe da paisaxe galega

. Indagar e identificar os factores que condicionan a modelaxe da paisaxe nas zonas próximas ao alumnado

. Investiga acerca da paisaxe do seu contorno máis próximo e identifica algúns dos factores que condicionaron a súa modelaxe

CCEC CAA

Bloque 6. Os ecosistemas

O solo como ecosistema. Recoñecer que o solo é o resultado da interacción entre os compoñentes bióticos e abióticosRecoñecer a fraxilidade do solo e valorar a necesidade de protexelo.

Recoñece que o solo é o resultado da interacción entre os compoñentes bióticose abióticos, e sinala algunha das súas interaccións.Recoñece a fraxilidade do solo e valora a necesidade de protexelo.

CMCCT

Bloque 7. Proxecto de investigación.


Proxecto de investigación en equipo. Integra e aplica as destrezas propias do método científico.Utiliza argumentos xustificando as hipóteses que propón.Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións.Participa, valora e respecta o traballo individual e de grupo.Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu ámbito ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa naaula.Expresa con precisión e coherencia, tanto verbalmente como por escrito, as conclusións das súas investigacións.

TEMPORALIZACION E SECUENCIACIÓN 1ª Avaliación Bloque 1.- A célula, unidade estrucutral e funcional dos seres vivos Tema 1.- A organización do corpo humano Bloque 2. As persoas e a saúde Tema 2.- Dos alimentos aos nutrientes Tema 3. Os alimentos e a dieta Tema 4 A eliminacion dos refugallos e oa transporte 2ª Avaliación Tema 4. O sistema circulatorio :o sangue Tema 8. A saúde e a enfermidade Bloque 3. Tema 5. A coordinacion do noso organismo Tema 6. Receptores e efectores. Estímulos e respostas Bloque 4. Tema 7. A reprodución 3ª Avaliación

Bloque 5. O relevo terrestre e a súa evolución Tema 9.- Por que cambia o relevo duns lugares a outros Tema 10. As augas cambian o relevo Tema 11. O xeo. O vento e o mar

PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación inclúe dous aspectos: a avaliación da aprendizaxe dos alumnos e a avaliación da programación e do proceso de ensino no seu desenvolvemento ao longo do curso. A avaliación da aprendizaxe dos alumnos debe ser individualizada, é dicir, referida ao progreso de cada alumno, continua, é dicir, realizada ao longo de todo o proceso de ensino-aprendizaxe, e formativa, é dicir, debe ser percibida polo alumno como unha axuda correctora, que actúa positivamente noseu proceso de aprendizaxe; ao final dun período de tempo( un trimestre, un curso) debe ser tamén sumativa, é dicir debe permitir coñecer cal é o nivelde aprendizaxe que alcanzou cada alumno e polo tanto debe incluír datos tomados da avaliación formativa. Para que a avaliación reúna as características que acabamos de sinalar, os procedementos de avaliación deben permitir utilizar distintos códigos: orais, escritos,gráficos, audiovisuais e deben ser aplicables nas situacións habituais da actividade escolar. Para iso utilízanse os diferentes instrumentos de avaliación que sinalamos a continuación: Avaliación do alumno a) Observación directa:

A nivel persoal: o Iniciativa e interese.

o Participación no traballo dentro do equipo de traballo.

o Hábitos de traballo: traballador-a, orde, organización.

o Habilidades e destrezas nos seus traballos. En equipos de traballo:

o Cumprimento das súas tarefas dentro do equipo.

o Respecto pola opinión dos demais.

o Acepta a disciplina do grupo.

o Participa nos debates.

o Intégrase no grupo.

CONTIDOS MÍNIMOS Célula eucariota. Estructura e funcions

Os principias orgánulos celulares e relacionar a súa estrutura coa función que desemprega nas células. Defenir tecido, órgano e sistema Coñecer os aparatos e sistemas do corpo humano. Clasificar os aparatos e sistemas do corpo humano segundo a súa función. Diferencias entre nutrición e alimentación. Exlicar as función que desempeñan os nutrientes no organismo humano. Identificar as princiapis enfermedades relacionadas coa nutrición Relacionar células sanguineas coa súa función Concepto de enfermidade e infección Vacinación e sueroterapia

Comparar as caracteristicas anatómicas e funcionais dos sistemas nervioso e endócrino e o seu funcionamento Carácterísticas anatómicas e funcionais dos componentes que forman a estructura do ollo e do oido.

22

Papel que xogan os aparellos circulatorios, respiratorio e excretor na nutrición humana asi como a función do sangue Diferencias entre: respiración celular, intercambio de gases, ventilación pulmonar, excreción e defecación Neurona: Estructura e funcionamento Concepto de sinapse Explica-la misión integradora do sistema nervioso diante dos diferentes estimulos Reproducción e sexualidade: Aparellos reproductores (anatómia básica) Coñecer un método anticonceptivo de cada tipo ( barreira, química, hormonal, ciruxico, etc Definir relevo e coñece cales son os procesos xeolóxicos exóxenos Os procesos xeolóxicos externos Explicar os principais procesos da meteorización física e da química. Comprender como se orixina o vento e coñecer o ciclo da auga. Comprender o que é un mineral e coñecer as propiedades máis significativas. Explicar a acción modeladora das augas de enxurrada e recoñecer nun esquema as partes dun torrente, describindo a acción xeolóxica que

predomina en cada unha delas. Identificar os tramos do curso dun río e explica a acción xeolóxica que predomina en cada un deles Coñecer os principais grupos de rochas A contaminación ambiental: Principais contaminantes atmosféricos e da auga Coñecer algunhas causas da perda de biodiversidade. Definir recurso natural e clasificalos en renovables e non renovables

PROGRAMACIÓN DE BIOLOXÍA E XEOLOXÍA DE 4º CURSO DE ESO

OBXECTIVOS

1. Comprender e utilizar as estratexias e conceptos básicos das ciencias da natureza para interpretar os fenómenos naturais, así como para analizar e valorar as repercusións do desenvolvemento científico e das aplicacións tecnolóxicas.2. Aplicar, na resolución de problemas e en sinxelas investigacións, estratexias coherentes cos procedementos das ciencias, como a discusión do interese dos problemas propostos, a formulación de hipóteses, a elaboración de estratexias de resolución e de deseños experimentais, a análise de resultados, a consideración de aplicacións e repercusións do estudo realizado e a busca de coherencia global.3. Comprender e expresar mensaxes con contido científico utilizando diferentes linguaxes -oral, escrita, gráfica, icónica, multimedia etc.- con propiedade, así como comunicar a outros argumentacións e explicacións empregando os coñecementos científicos.4. Buscar e seleccionar información sobre temas científicos utilizando diferentes fontes e medios e empregala, valorando o seu contido, para fundamentar e orientar os traballos sobre temas científicos e do medio, así como para contrastar as opinións persoais.5. Desenvolver hábitos favorables á promoción da saúde persoal e comunitaria en ámbitos como alimentación, hixiene e sexualidade, facilitando estratexias que permitan facer fronte aos riscos da sociedade actual en aspectos relacionados co consumo, coas drogodependencias e coa transmisión de enfermidades.6. Comprender a importancia de utilizar os coñecementos procedentes das ciencias da natureza para satisfacer as necesidades humanas e participar na necesaria toma de decisións arredor dos problemas locais e globais aos que nos enfrontamos.7. Adoptar actitudes críticas fundamentadas no coñecemento científico para analizar, individualmente ou en grupo, cuestións relacionadas coa ciencia, coa tecnoloxía e coa sociedade. Coñecer e valorar os problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade en relación á sobreexplotación dos recursos, ás diferenzas entre países desenvolvidos e non desenvolvidos, e a necesidade de busca e aplicación de medidas, para avanzar cara ao logro dun futuro sustentable.8. Valorar o carácter tentativo e creativo das ciencias da natureza así como as súas contribucións ao pensamento humano ao longo da historia, apreciando os grandes debates que superan de dogmatismos e as revolucións científicas que marcaron a evolución cultural da humanidade e as súas condicións de vida.9. Ser capaces de buscar e de utilizar o coñecemento científico propio, planificando de forma autónoma a acción e posta en práctica das actividades de aprendizaxe, e de utilizar uns criterios de avaliación para autocorrixirse no caso en que sexa necesario.

OBXECTIVOS DO PROXECTO CURRICULAR

1. Interpretar mensaxes e informacións relacionadas coa dinámica terrestre, a historia da Terra, a vida no planeta e os ecosistemas terrestres.2. Aplicar os conceptos, leis e teorías na análise de feitos e fenómenos naturais.3. Utilizar procedementos e estratexias científicas, e modelos representativos usados no ámbito científico como táboas, gráficas, diagramas, debuxos,

esquemas, fotografías... para a resolución de cuestións.

4. Recompilar, elaborar e sintetizar diferentes informacións relacionadas coa Bioloxía e a Xeoloxía utilizando diferentes fontes bibliográficas e as tecnoloxías da información e das comunicacións.

5. Valorar a importancia do traballo en grupo para a resolución de problemas con maior eficacia.6. Planificar actividades individuais e en grupo sobre cuestións relacionadas coa dinámica terrestre, a citoloxía, a xenética mendeliana e algúns temas

relativos ao coñecemento dos ecosistemas.7. Expresar mensaxes con contido científico utilizando diversas linguaxes -oral, escrita, gráfica, icónica, multimedia etc.- de forma axeitada.8. Describir as implicacións das actuacións dos seres humanos sobre o relevo, os ecosistemas e outros seres vivos analizando a relación que se

establece entre desenvolvemento científico, técnica e a sociedade.9. Analizar as implicacións ecolóxicas, sociais, éticas e para a saúde das relacións entre a Bioloxía e a Xeoloxía e os avances en biotecnoloxía

xenética e reprodutiva.10. Recoñecer que o coñecemento científico se atopa en continua elaboración, exposto a revisións e modificacións continuas.11. Elaborar criterios persoais e razoados sobre cuestións científicas e tecnolóxicas relacionadas coa bioética, a xenética molecular... mediante o

contraste e a avaliación de informacións obtidas en distintas fontes.12. Recoñecer os problemas a que se enfronta, na actualidade, a humanidade en relación á sobreexplotación de recursos e á necesidade de buscar e

adoptar medidas para o logro dun futuro sostible.13. Aplicar os coñecementos adquiridos sobre a dinámica terrestre e os ecosistemas para comprender a necesidade de racionalizar a xestión dos

recursos do noso planeta.14. Sinalar os trazos característicos da contorna natural de Galicia desde o punto de vista xeolóxico, zoolóxico e botánico.15. Utilizar os coñecementos adquiridos na Bioloxía e Xeoloxía para comprender o valor do patrimonio natural de Galicia e do Estado e a necesidade

da súa conservación e mellora.

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS E A SÚA RELACIÓN COAS COMPETENCIAS BÁSICAS

A materia de Bioloxía e Xeoloxía mantén unha vinculación esencial coa competencia básica nº 3: Coñecemento e interacción co mundofísico. Así, todos os nosos enunciados incorpórana de xeito implícito. Pero a súa contribución é decisiva para o desenvolvemento dasrestantes. Destacamos, a continuación, as relacións coas competencias básicas recolleitas nos currículos oficiais.

COMPETENCIAS BÁSICAS DOCURRÍCULO OFICIAL

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS DOPROXECTO CURRICULAR

Comunicación Lingüística

Matemática

Coñecemento e interacción co mundofísico

Tratamento da información e competenciadixital

Social e cidadá

Cultural e artística

Aprender a aprender

Autonomía e iniciativa persoal

1. Aplicar estratexias propias do traballo científico: formulación de conxecturas e obtención de conclusións, incluíndo, se é o caso, deseños experimentais e análise dos resultados para o estudo de situacións e fenómenos relacionados coa dinámica terrestre, a vida no noso planeta e a súa historia. (C. B. 2, 3, 4, 7,8)

2. Expresar, de forma oral e escrita, opinións fundamentadas sobre as implicacións do desenvolvemento tecnocientífico, os avances e aplicacións da biotecnoloxía e a enxeñaría xenética para as persoas, a saúde e o medio utilizando con coherencia, claridade e precisión os conceptos científicos necesarios. (C. B. 1, 3, 5, 7, 8)

3. Participar, fundamentadamente, na toma de decisións arredor dos problemas locais e globais relacionadoscoas accións do ser humano sobre a paisaxe e os ecosistemas de Galicia utilizando, con propiedade, os conceptos científicos necesarios. (C. B.



1, 3, 5, 7, 8)4. Expoñer datos, conceptos e teorías

relevantes que permitan a resolución deproblemas e cuestións relacionadas coa dinámica terrestre, a dinámica dos ecosistemas e a vida no planeta (C. B. 1, 3, 5, 7, 8)

5. Manexar fontes de información e as tecnoloxías da información e das comunicacións para a elaboración de contidos relacionados coa dinámica terrestre, a citoloxía, a xenética e os cambios nos ecosistemas, mostrando unha visión actualizada da actividade científica. (C. B. 1, 3, 4, 6, 7, 8)

6. Utilizar instrumentos de observación danatureza e de laboratorio, individualmente e en grupo, interpretando fotografías, vídeos, táboas, gráficas, diagramas e informacións numéricas que permitan analizar, expresar datos ou ideas ou elixir a estratexia máis adecuada para resolver problemas e cuestións relacionadas coa dinámica terrestre, a dinámica dos ecosistemas e a vida no



planeta. (C. B. 2, 3, 4, 7, 8)7. Localizar algúns ecosistemas de Galicia

analizando as súas características ecolóxicas e a necesidade de proteccióne conservación. (C. B. 3, 4, 5, 7, 8)

CONTIDOS CURRÍCULO OFICIAL

Bloque 1. Contidos comúns.* Utilización de estratexias propias do traballo científico, mediante a proposta de problemas e sinxelas investigacións, discusión do seu interese, análise de variables que interveñen, formulación de hipóteses, planificación de experiencias, organización dos datos, interpretación de resultados e comunicación de conclusións.* Busca, selección e análise crítica de información de carácter científico utilizando as tecnoloxías da comunicación e da información e outras fontes.* Interpretación de informacións de carácter científico e contraste destas informacións para formarse unha opinión propia e expresarse axeitadamente.* Elaboración de argumentacións e explicacións sobre feitos, observacións ou resultados experimentais, empregando modelos científicos axeitados.* Valoración das achegas das ciencias da natureza para dar resposta ás necesidades dos seres humanos e mellorar as condicións da súa existencia, así como para apreciar e gozar da diversidade natural e cultural, participando na súa conservación, protección e mellora.* Valoración da evolución do pensamento científico ao longo da historia, destacando a importancia que supón para o desenvolvemento científico e tecnolóxico de cada época.* Utilización comprensiva de protocolos experimentais e respecto polas normas de seguridade.* Xustificación de decisións persoais respecto de problemas reais do contexto do alumnado que aseguren un desenvolvemento sostible e da modificación de hábitos de conduta que promovan a saúde persoal e comunitaria.* Contribución do desenvolvemento científico e tecnolóxico á resolución dos problemas. Importancia da aplicación do principio de precaución e da participación cidadá na toma de decisións.* Valoración da educación científica da cidadanía como requisito de sociedades democráticas sostibles. Consideración da cultura científica como fonte de satisfacción persoal.

Bloque 2. A Terra, un planeta en continuo cambio.A historia da Terra.* Recoñecemento da variable tempo xeolóxico: a súa magnitude, a datación relativa e absoluta.* Identificación dos principios e procedementos que permiten reconstruír a historia da Terra e utilización do actualismo como método de interpretación.* Recoñecemento do proceso de fosilización. Identificación dos fósiles máis importantes en cada etapa. Utilización dos fósiles como indicadores das características dos ambientes e climas do pasado.* Reconstrución de historias xeolóxicas sinxelas a partir dunha columna estratigráfica.* Identificación das eras xeolóxicas e situación dos fenómenos xeolóxicos e biolóxicos máis relevantes que aconteceron en cada unha.A tectónica de placas e as súas manifestacións.* Recoñecemento e análise das probas do desprazamento dos continentes.* Localización e análise da distribución dos volcáns, terremotos, cordilleiras, números e fosas oceánicas. Coñecemento do fenómeno da expansión do fondo oceánico, da súa relación co volume constante da Terra e co modelo dinámico da estrutura interna da Terra.* Recoñecemento das placas litosféricas principais e dos seus límites.* Análises das interaccións entre os procesos xeolóxicos internos e externos, a formación das montañas, os seus tipos e os procesos xeolóxicos asociados, magmatismo e metamorfismo, que completan o ciclo das rochas.* Análise e valoración dos riscos xeolóxicos en función da dinámica interna da Terra á luz da tectónica de placas. Constatación da evolución das ideas no terreo do pensamento científico partindo dalgunhas teorías oroxénicas vixentes a finais do século XIX, pasando

polas ideas revolucionarias de Wegener ata a actual teoría da tectónica de placas. Valoración da construción continuada do pensamento científico.

Bloque 3. A vida no planeta.A célula, unidade de vida.* Recoñecemento da teoría celular e da súa importancia nas ciencias da vida.* Recoñecemento da célula como unidade estrutural e funcional dos seres vivos.* Caracterización dos diversos tipos de células: procariotas, eucariotas; vexetais e animais. Recoñecemento dos principais orgánulos.* Utilización do microscopio para a súa observación.* Identificación do material hereditario no seu contexto celular: cromatina e cromosomas.* Recoñecemento do ADN como constituínte de cromosomas e cromatina e valoración do papel de James Watson, Francis Crick e Rosalyn Franklin no descubrimento da súa estrutura e das importantes repercusións deste descubrimento.* Caracterización dos procesos de división celular: mitose e meiose. Relación da mitose co ciclo celular. Relación da meiose coa formación de gametos na reprodución sexual e valoración do papel que desempeña na variabilidade inter e intraespecífica.A herdanza e a transmisión dos carácteres.Xenética mendeliana.

* Recoñecemento e análise das achegas de Mendel e das súas leis da herdanza destacando a extracción de conclusións a partir do tratamento estatístico dos datos.* Resolución de problemas sinxelos relacionados coas leis da herdanza constatando o uso de estratexias e de procedementos da metodoloxía científica na súa resolución.* Valoración das achegas de Mendel no contexto da evolución constante do pensamento científico no terreo da xenética.Xenética molecular.* Aproximación ao concepto de xene como unidade portadora da información xenética. Recoñecemento do ADN como constituínte molecular do xene, coñecemento do código xenético e das mutacións e a súa relación coa expresión proteica.* Identificación do cromosoma como forma de organización dos xenes e coñecemento do xenoma, do xenotipo e do fenotipo. Análise dun cariotipo.Xenética humana.* Aproximación á xenética humana, análise da herdanza de carácteres sinxelos.* Busca e selección de información dalgunha enfermidade xenética, análise da información, valoración crítica dos posibles tratamentos e comunicación de resultados.* Coñecemento e valoración das aplicacións e repercusións da enxeñaría xenética: os alimentos transxénicos, a clonación, o xenoma humano e a terapia xénica.* Valoración das implicacións ecolóxicas, sociais e éticas dos avances biotecnolóxicos. Análise da repercusión das novas desta temática.Orixe e evolución dos seres vivos.* Análise dalgunhas teorías sobre a orixe da vida na Terra e a evolución dos seres vivos: teorías fixistas e evolucionistas.* Identificación e análise de datos que apoian a teoría da evolución das especies. Recoñecemento da aparición e da extinción das especies.* Comparación entre as teorías de Lamarck e de Darwin. Recoñecemento do gradualismo e do equilibrio puntuado.* Busca e selección crítica de información acerca da evolución do home. Valoración da biodiversidade como resultado do proceso evolutivo. O papel da humanidade na extinción das especies.

Bloque 4. As transformacións nos ecosistemas.A dinámica dos ecosistemas.* Construción e identificación de cadeas e de redes tróficas no ecosistema como exemplo de dinámica e de interacción. Interpretación de pirámides ecolóxicas.* Análise do ciclo da materia e o fluxo de enerxía nos ecosistemas naturais. Idea de ciclo bioxeoquímico. Análise do ciclo do carbono.* Recoñecemento e valoración da formación e da destrución do solo, do impacto dos incendios forestais, das especies invasoras e da súa relación coa evolución e coa sucesión no ecosistema. Constatación das modificacións dos ambientes polos seres vivos e valoración da intervención humana. Investigación dalgún problema ambiental da contorna e análise crítica a partir das achegas da ciencia. Valoración e comunicación de conclusións.

Contidos do proxecto CURRICULAR

Bloque 1. Contidos comúns. Utilización de procedementos científicos como a formulación de conxecturas, elaboración de estratexias para obter conclusións incluíndo, no seu caso,

deseños experimentais e análises dos resultados. Planificación e realización, individualmente e en grupo, de diversas actividades sobre cuestións científicas e tecnolóxicas, valorando a importancia do

traballo en grupo para a resolución de problemas con maior eficacia. Indución de supostos a partir de datos obtidos experimentalmente ou mediante outras fontes de información. Dedución de conclusións a partir de estudos obtidos con información experimental e completada por outras fontes de información. Busca de explicacións para fenómenos naturais e valoración da importancia de ter datos tomados sistematicamente para obter conclusións axeitadas. Interpretación de táboas, gráficos de distintos tipos (sectores, barras...) e esquemas de modelos teóricos. Análise da multiplicidade de factores que se atopan na base de problemas ambientais. Exemplificación de posibles solucións a problemas ambientais de especial incidencia en Galicia. Análise das consecuencias derivadas do incumprimento das normas de seguridade no laboratorio. Realización de traballos experimentais con orde, limpeza, coidado e precisión na manipulación materiais e instrumentos de laboratorio (microscopio e

lupa) respectando as normas de seguridade neste. Uso de diferentes fontes de información e das tecnoloxías da información e das comunicacións para a elaboración de contidos relacionados coa

dinámica terrestre, a citoloxía e os cambios nos ecosistemas. Aprecio da Bioloxía e Xeoloxía como vía para coñecer e valorar o ámbito natural, científico e técnico de Galicia e do Estado, participando na súa

conservación, protección e mellora. Valoración da evolución do pensamento científico ao longo da historia e a súa importancia para o desenvolvemento científico e tecnolóxico de cada

época. Aprecio da educación científica da cidadanía como requisito de sociedades democráticas sostibles. Consideración da cultura científica como fonte de satisfacción persoal.

Bloque 2. A Terra, un planeta en continuo cambio.A historia da Terra.

A orixe da Terra. Análise de ideas históricas sobre a idade da Terra. Os métodos de datación. Datación relativa e absoluta. Utilización do actualismo como método de interpretación.

Os fósiles e os fósiles guía. Recoñecemento dos fósiles guía máis importantes. Utilización dos fósiles como indicadores das características dos ambientes e climas do pasado. A orixe da vida. As eras e períodos máis importantes da historia do planeta. Establecemento dos principais acontecementos xeolóxicos e biolóxicos na historia da Terra. A Terra e a vida no Paleozoico. A era dos réptiles. A era dos mamíferos. Interpretación de evidencias de cambios producidos no pasado terrestre. Aplicación dos principios da estratigrafía para relatar algúns cambios na Terra. Aplicación do principio de superposición a cortes xeolóxicos sinxelos. Determinación da idade e o medio sedimentario dunha serie de estratos a partir da súa litoloxía e contido fósil. Elaboración e interpretación de cadros cronoestratigráfico e de cadros resumo de eventos xeolóxicos. Aplicación de métodos de cronoloxía relativa para interpretar cortes xeolóxicos sinxelos. Interese por coñecer a historia da vida e do noso planeta. Actitude crítica ante explicacións sobrenaturais ou fantásticas sobre a orixe do ser humano. Avaliación do papel do ser humano na extinción de especies e desenvolvemento de actitudes que fomenten a conservación das especies en perigo.

A tectónica de placas e as súas manifestacións.

Observación de diversas fotografías de paisaxes de Galicia e do Estado para analizar os factores e procesos implicados no seu modelado. Caracterización do relevo de Galicia. Interese por interpretar as formas de modelado que poden apreciarse en Galicia. Gozo do relevo como parte fundamental da paisaxe de Galicia. Recoñecemento dos riscos que comportan algúns dos procesos formadores de relevo. Valoración dos aspectos estéticos e científicos que agochan a paisaxe en xeral e o relevo de Galicia en particular.

Antigas hipóteses sobre procesos xeolóxicos.

A deriva continental e a expansión do fondo oceánico.

As placas litosféricas. Límites: números, zonas de subducción e fallas de transformación.

O movemento das placas e as súas causas: convección e escorregadas gravitatorias.

A tectónica de placas: probas, estrutura e distribución das placas.

Utilización da tectónica de placas para a interpretación do relevo e dos acontecementos xeolóxicos.

O ciclo de Wilson.

Respostas dos materiais ante os esforzos.

Deformacións plásticas: as dobras.

Deformacións por rotura: as fracturas.

Identificación dos argumentos da deriva continental en mapas.

Interpretación de bloques diagrama dos fondos oceánicos.

Explicación dos procesos xeolóxicos no marco da tectónica de placas.

A formación das montañas, tipos e procesos xeolóxicos asociados.

O ciclo das rochas: magmatismo e metamorfismo.

Curiosidade por buscar explicacións científicas a procesos como os sismos, volcáns etc.

Valoración do coñecemento científico como un proceso cambiante, en permanente construción.

Valoración da dificultade dos grandes cambios de pensamento na comunidade científica.

Análise da regularidade na distribución de volcáns e terremotos.

Determinación da relación entre a distribución de epicentros sísmicos na Terra e os límites das placas.

Valoración da importancia da recolleita e interpretación de datos para a investigación científica.

Recoñecemento da importancia da predición e prevención dos sismos e as erupcións volcánicas.

Recoñecemento en mapas de fondos oceánicos e de placas dos diferentes límites das placas litosféricas.

Elaboración de secuencias cronolóxicas sobre a apertura dun océano.

Elaboración de informes de textos xornalísticos sobre riscos sísmicos e volcánicos en relación cos límites de placas.

Recoñecemento da evolución das ideas, desde as teorías oroxénicas de finais do século XIX, pasando polas ideas revolucionarias de Wegener ata a actual teoría da tectónica de placas.

Bloque 3. A vida no planeta.

A célula, unidade de vida. O descubrimento da célula. A teoría celular. Interpretación da estrutura e o funcionamento dos seres vivos mediante a teoría celular. Organización xerárquica da vida. Diferenciación dos niveis de organización da vida. A estrutura da célula eucariota (animal e vexetal). Establecemento de diferenzas e semellanzas entre a célula eucariota animal e a vexetal. Interpretación de debuxos e esquemas de células animais e vexetais. Establecemento das relacións que existen entre cada un dos elementos celulares coa súa función biolóxica. Recoñecemento dos principais orgánulos. As células procariotas. Análise das diferenzas entre a célula procariota e a eucariota. Interpretación de microfotografías de microscopia óptica e electrónica. O núcleo e o ciclo celular. Funcións celulares: a reprodución. A nutrición celular. A función de relación. Recoñecemento da importancia da teoría celular na Bioloxía. Interese no manexo do microscopio óptico. Os sistemas de reprodución celular. Os cromosomas, soporte da información xenética. A transmisión dos cromosomas. A mitose e o seu significado biolóxico. A meiose e o seu significado biolóxico. Valoración do papel da meiose na variabilidade inter e intraespecífica. Interpretación de debuxos e esquemas sobre os procesos de mitose e meiose. Establecemento de diferenzas entre a mitose e a meiose.

A formación de células reprodutoras. Estudo do ADN: composición, estrutura e propiedades. Valoración do descubrimento do ADN na evolución posterior das ciencias biolóxicas. Valoración do papel de James Watson, Francis Crack e Rosalyn Franklin no descubrimento da estrutura do ADN e das importantes repercusións deste

descubrimento. Asimilación da idea de que os procesos de reprodución celular son secuenciais, causais e continuos. Interese polos procesos de transmisión da información xenética.

A herdanza e a transmisión dos carácteres. Xenética mendeliana.

As investigacións de Mendel. Interpretación dos experimentos de Mendel. Recoñecemento das achegas de Mendel e elaboración de conclusións a partir do tratamento estatístico dos datos. Herdanza simultánea de dous ou máis carácteres. Interpretación actual das experiencias con dihíbridos. A herdanza na especie humana. A herdanza dos grupos sanguíneos. A herdanza do sexo e ligada ao sexo. Obtención de xenotipos e fenotipos de individuos coñecendo os seus ascendentes ou descendentes. Representación de cruzamentos e obtención de sucesivas xeracións. Cálculo de porcentaxes xenotípicos e fenotípicos previsibles para unha determinada xeración. Observación e interpretación de cariotipos. Resolución de problemas sobre a herdanza de diferentes carácteres humanos. Realización de investigacións para coñecer os fenotipos e a herdanza de determinados carácteres. Rexeitamento de formulacións racistas, sexistas, ou fundadas en calquera forma de discriminación das persoas. Recoñecemento dos avances en terapias xénicas e en técnicas de diagnóstico prenatal.Xenética molecular. Utilización do código xenético para descubrir a estrutura primaria dunha proteína a partir da secuencia de nucleótidos e viceversa.

Obtención de cadeas complementarias de ADN. Uso de diferentes fontes de información e as tecnoloxías da información e das comunicacións para a elaboración de contidos relacionados coa

xenética molecular.Xenética humana. Elaboración de opinións persoais en asuntos relacionados coa xenética humana. Enxeñaría xenética. Organismos transxénicos. Os proxectos Xenoma. Clons e clonación. Análise das consecuencias bioéticas da clonación. Aplicacións e riscos da enxeñaría xenética. A terapia xénica. Recoñecemento das achegas da biotecnoloxía e da enxeñaría xenética para a curación de enfermidades e a produción de alimentos e medicinas. Análise dos problemas éticos que pode levar consigo a manipulación xenética. Busca e selección de información dalgunha enfermidade xenética e valoración crítica de posibles tratamentos e comunicación de resultados.

Orixe e evolución dos seres vivos. A orixe da diversidade biolóxica. Análise dalgunhas teorías sobre a orixe da vida na Terra: teorías fixistas e evolucionistas. Nacemento das teorías evolucionistas. A evolución segundo Darwin. Estudo dos argumentos a favor da evolución. Darwin no século XX. Selección natural e adaptación. Interpretación e resolución de problemas aplicando os principios da selección natural. Análise dalgúns datos sobre os que se apoia a teoría da evolución. Recoñecemento das controversias científicas, sociais e relixiosas que suscitou a teoría da evolución. Establecemento da relación entre evolución e distribución dos seres vivos e os mecanismos de selección natural que actúan sobre a variabilidade

xenética de cada especie.

Adaptación das poboacións ao seu medio. Concepto de biodiversidade. A aparición e extinción de especies. Recoñecemento do papel da humanidade na extinción de especies. Toma de conciencia da necesidade de coexistir pacificamente coas demais especies que poboan a Terra. Estudo das causas que están a provocar a extinción de especies. Estudo esquemático do proceso da evolución humana. Interese por aplicar os procesos evolutivos estudados ao caso da aparición do ser humano. Actitude crítica ante as descualificacións dos procesos estudados baseadas en crenzas relixiosas. Uso de diferentes fontes de información e das tecnoloxías da información e das comunicacións para a elaboración de contidos relacionados coa orixe e

a evolución dos seres vivos. Valoración da necesidade de protexer as distintas especies que habitan no planeta, a perda das cales sería irreparable.

Bloque 4. As transformacións nos ecosistemas.A dinámica nos ecosistemas Ecoloxía e ecosistema. Os factores ambientais e o hábitat. A vida no medio aéreo ou terrestre. A vida no medio acuático. Os factores bióticos. Nicho ecolóxico. Análise dos factores abióticos dun ecosistema. Dedución das adaptacións que presentan ao seu medio algúns seres vivos. Análise do ciclo da materia e o fluxo de enerxía nos ecosistemas naturais. Análise do ciclo do carbono. Interpretación do tipo de relacións interespecíficas e intraespecíficas que se dan entre seres vivos nun ecosistema. Estudo de ecosistemas terrestres e acuáticos. As relacións alimentarias.

Cadeas e redes tróficas nos ecosistemas. Estudo da transferencia de materia e enerxía nunha cadea. O fluxo de materia e enerxía no ecosistema. As pirámides ecolóxicas: interpretación. Os ciclos bioxeoquímicos. Representación gráfica de relacións tróficas nun ecosistema, mediante cadeas, redes ou pirámides tróficas. Cálculos sinxelos de produtividade primaria bruta e neta. Realización e interpretación de esquemas dos ciclos bioxeoquímicos. Establecemento de relación entre problemas ambientais e a intervención humana nos ecosistemas. Os cambios nas poboacións. Os ecosistemas cambian: cambios periódicos. A autorregulación do ecosistema: as pragas e a loita biolóxica. Impacto das especies invasoras na evolución dos ecosistemas. As sucesións ecolóxicas. A formación e a destrución de solos. Análise do impacto dos incendios forestais e importancia da súa prevención. O solo como ecosistema. Os factores abióticos no solo. Planificación de actividades de investigación dalgún ecosistema de Galicia. Utilización de diferentes fontes de información para a análise de textos, gráficos e táboas relacionadas cos ecosistemas de Galicia. Análise dos factores bióticos e abióticos dos ecosistemas característicos en Galicia. Desenvolvemento de actitudes de interese e respecto cara aos ecosistemas característicos de Galicia. Rexeitamento de comportamentos que poidan danar os seres vivos e o ambiente no que se desenvolven. Sensibilización ante a diversidade e riqueza de seres vivos dos ecosistemas de Galicia e a necesidade de coidala e respectala. Toma de conciencia de que os problemas globais necesitan solucións de aplicación local, e implicación nesas solucións mediante o reciclado, a

reutilización de materiais etc. Investigación dalgún problema ambiental da contorna, análise crítica, valoración e comunicación de conclusións. Adquisición de actitudes de coidado e respecto polo mantemento do medio físico de Galicia e da vida como parte esencial do ámbito humano. Recoñecemento e valoración da complexidade das relacións que existen entre os diversos compoñentes do medio.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN DO CURRÍCULO OFICIAL1. Identificar e describir feitos que mostren a Terra como un planeta cambiante e rexistrar algúns dos cambios máis notables da súa longa historia utilizando modelos temporais a escala.2. Utilizar o modelo dinámico da estrutura interna da Terra e a teoría da tectónica de placas para estudar os fenómenos xeolóxicos asociados ao movemento dalitosfera e relacionalos coa súa situación en mapas terrestres.3. Aplicar os postulados da teoría celular ao estudo de distintos tipos de seres vivos e identificar as estruturas características da célula procariota, eucariota vexetal e animal, e relacionar cada un dos elementos celulares coa súa función biolóxica.4. Recoñecer as características do ciclo celular e describir os procesos de división celular, sinalando as diferenzas principais entre meiose e mitose, así como o significado biolóxico de ambas as dúas.5. Resolver problemas prácticos de xenética mendeliana, explicar algúns carácteres que presentan este tipo de herdanza nos seres humanos e realizar investigacións sinxelas sobre estes carácteres.6. Coñecer que os xenes están constituídos por ADN e situados nos cromosomas. Interpretar o papel da diversidade xenética e das mutacións a partir do concepto de xene e valorar criticamente as consecuencias dos avances actuais da enxeñaría xenética.7. Expoñer razoadamente os problemas que conduciron a enunciar a teoría da evolución, os principios básicos desta teoría e as controversias científicas, sociais e relixiosas que suscitou.8. Relacionar a evolución e distribución dos seres vivos, destacando as súas adaptacións máis importantes, cos mecanismos de selección natural que actúan sobre a variabilidade xenética de cada especie.9. Explicar como se realiza a transferencia de materia e enerxía nun ecosistema, ao longo dunha cadea ou rede trófica. Explicar os mecanismos de restablecemento do equilibrio ecolóxico e das consecuencias prácticas da xestión sostible dalgúns recursos por parte do ser humano.10. Analizar os problemas e desafíos, estreitamente relacionados, a que se enfronta a humanidade globalmente, recoñecer a responsabilidade da ciencia e da tecnoloxía e a necesidade da súa implicación para resolvelos e avanzar cara ao logro dun futuro sostible.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN DO PROXECTO CURRICULAR

1. Interpretar debuxos, modelos, vídeos e fotografías de paisaxes de Galicia e do Estado analizando os factores, axentes xeolóxicos e procesos implicados no seu modelado.

2. Utilizar a tectónica de placas para a interpretación do relevo e dos acontecementos xeolóxicos.

3. Localizar en mapas de fondos oceánicos e de placas os diferentes límites das placas litosféricas explicando os fenómenos xeolóxicos máis importantesasociados ao seu movemento.

4. Facer a secuencia cronolóxica da apertura dun océano.

5. Determinar os principais acontecementos xeolóxicos e biolóxicos na historia da Terra.

6. Empregar modelos temporais a escala para identificar algúns dos cambios máis significativos da historia da Terra.

7. Aplicar os principios da estratigrafía para relatar algúns cambios na Terra.

8. Analizar a importancia dos fósiles como testemuños estratigráficos e paleobióticos. Interpretar a estrutura e o funcionamento dos seres vivos mediantea teoría celular.

9. Establecer diferenzas e semellanzas entre a célula eucariota animal e a vexetal. Relacionar cada un dos elementos celulares coa función biolóxica que desempeñan.

10. Explicar, utilizando un vocabulario apropiado, as diferenzas entre a mitose e a meiose e o significado biolóxico de cada proceso. 11. Resolver problemas sinxelos de transmisión de carácteres hereditarios, aplicando os coñecementos das leis de Mendel.

12. Realizar investigacións sinxelas sobre os carácteres hereditarios.

13. Debater, fundamentadamente, sobre as consecuencias bioéticas da clonación, os avances en terapias xénicas e en técnicas de diagnóstico prenatal. 14. Utilizar diferentes fontes de información e as tecnoloxías da información e das comunicacións para a elaboración de contidos relacionados con

diversidade xenética e as mutacións a partir do concepto de xene. 15. Expoñer os argumentos que apoian a teoría da evolución e as controversias científicas, sociais e relixiosas que suscitou esta teoría. 16. Relacionar evolución e distribución dos seres vivos cos mecanismos de selección natural que actúan sobre a variabilidade xenética de cada especie. 17. Representar graficamente relacións tróficas nun ecosistema, mediante cadeas, redes ou pirámides tróficas explicando como se produce a transferencia

de materia e enerxía. 18. Enumerar os factores que desencadean desequilibrios nos ecosistemas recoñecendo as estratexias para restablecer o seu equilibrio. 19. Explicar que os problemas globais relacionados coa deterioración dos ecosistemas necesitan solucións de aplicación local, e implicación nesas

solucións mediante o reciclado, a reutilización de materiais, etc. 20. Caracterizar algúns ecosistemas de Galicia valorando a necesidade da súa protección e conservación. 21. Realizar traballos experimentais con orde, limpeza, coidado e precisión na manipulación de materiais e instrumentos de laboratorio (microscopio e

lupa) respectando as normas de seguridade neste.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN DO PROXECTO CURRICULAR e o seu desenvolvemento/ vinculación coas competencias específicas

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS DO PC CRITERIOS DE AVALIACIÓN DO PC

1 . Aplicar estratexias propias do traballo científico: formulación de conxecturas eobtención de conclusións, incluíndo, se é o caso, deseños experimentais e análise dos resultados para o estudo de

1. Interpretar debuxos, modelos, vídeos e fotografías de paisaxes de Galicia e do Estado analizando os factores, axentes xeolóxicos e procesos implicados no seu modelado. (C. E. 1, 3, 4, 6)


situacións e fenómenos relacionados coadinámica terrestre, a vida no noso planeta e a súa historia. (C. B. 2, 3, 4, 7, 8)

2 . Expresar, de forma oral e escrita, opinións fundamentadas sobre as implicacións do desenvolvemento tecnocientífico, os avances e aplicaciónsda biotecnoloxía e a enxeñaría xenética para as persoas, a saúde e o medio utilizando con coherencia, claridade e precisión os conceptos científicos necesarios. (C. B. 1, 3, 5, 7, 8)

3 . Participar, fundamentadamente, na tomade decisións arredor dos problemas locais e globais relacionados coas accións do ser humano sobre a paisaxe eos ecosistemas de Galicia utilizando, con propiedade, os conceptos científicosnecesarios. (C. B. 1, 3, 5, 7, 8)

4 . Expoñer datos, conceptos e teorías relevantes que permitan a resolución de problemas e cuestións relacionadas coa dinámica terrestre, a dinámica dos ecosistemas e a vida no planeta (C. B. 1,3, 5, 7, 8)

5 . Manexar fontes de información e as

2. Utilizar a tectónica de placas para a interpretación do relevo e dos acontecementos xeolóxicos. (C. E. 1, 4, 6)

3. Localizar en mapas de fondos oceánicos e de placas os diferentes límites das placas litosféricas explicando os fenómenos xeolóxicos máis importantes asociados ao seu movemento. (C. E. 1, 4, 6)

4. Facer a secuencia cronolóxica da apertura dun océano. (C. E. 1, 4, 6)

5. Determinar os principais acontecementos xeolóxicos e biolóxicos na historia da Terra. (C. E. 1, 4, 6)

6. Empregar modelos temporais a escala para identificar algúns dos cambios máis significativos da historia da Terra. (C. E. 1, 4, 5, 6)

7. Aplicar os principios da estratigrafía para relatar algúns cambios na Terra. (C. E. 1, 4,6)

8. Analizar a importancia dos fósiles como testemuños estratigráficos e paleobióticos. (C. E. 1, 4, 6)

9. Interpretar a estrutura e o funcionamento dos seres vivos mediante a teoría celular. (C. E. 1, 4, 6)


tecnoloxías da información e das comunicacións para a elaboración de contidos relacionados coa dinámica terrestre, a citoloxía, a xenética e os cambios nos ecosistemas, mostrando unha visión actualizada da actividade científica. (C. B. 1, 3, 4, 6, 7, 8)

6 . Utilizar instrumentos de observación da natureza e de laboratorio, individualmente e en grupo, interpretando fotografías, vídeos, táboas, gráficas, diagramas e informacións numéricas que permitan analizar, expresar datos ou ideas ou elixir a estratexia máis adecuada para resolver problemas e cuestións relacionadas coa dinámica terrestre, a dinámica dos ecosistemas e a vida no planeta. (C. B. 2, 3, 4, 7, 8)

7 . Localizar algúns ecosistemas de Galicia analizando as súas características ecolóxicas e a necesidade de protección e conservación. (C. B. 3, 4, 5, 7, 8)

10. Establecer diferenzas e semellanzas entre a célula eucariota animal e a vexetal. (C. E. 1, 4, 6)

11. Relacionar cada un dos elementos celularescoa función biolóxica que desempeñan. (C. E. 1, 4, 6)

12. Explicar, utilizando un vocabulario apropiado, as diferenzas entre a mitose e a meiose e o significado biolóxico de cada proceso. (C. E. 1, 4, 6)

13. Resolver problemas sinxelos de transmisiónde carácteres hereditarios, aplicando os coñecementos das leis de Mendel. (C. E. 1, 2, 4, 5, 6)

14. Realizar investigacións sinxelas sobre os carácteres hereditarios. (C. E. 1, 2, 5, 6)

15. Debater, fundamentadamente, sobre as consecuencias bioéticas da clonación, os avances en terapias xénicas e en técnicas dediagnóstico prenatal. (C. E. 1, 2, 4, 5, 6)

16. Utilizar diferentes fontes de información e as tecnoloxías da información e das comunicacións para a elaboración de contidos relacionados con diversidade xenética e as mutacións a partir do concepto de xene. (C. E. 1, 2, 4, 5, 6)


17. Expoñer os argumentos que apoian a teoría da evolución e as controversias científicas, sociais e relixiosas que suscitou esta teoría. (C. E. 1, 3, 4, 5, 6)

18. Relacionar evolución e distribución dos seres vivos cos mecanismos de selección natural que actúan sobre a variabilidade xenética de cada especie. (C. E. 1, 4, 5, 6)

19. Representar graficamente relacións tróficas nun ecosistema, mediante cadeas, redes ou pirámides tróficas explicando como se produce a transferencia de materia e enerxía. (C. E. 3, 4, 5, 6)

20. Enumerar os factores que desencadean desequilibrios nos ecosistemas recoñecendoas estratexias para restablecer o seu equilibrio. (C. E. 3, 4, 5, 6)

21. Explicar que os problemas globais relacionados coa deterioración dos ecosistemas necesitan solucións de aplicación local, e implicación nesas solucións mediante o reciclado, a reutilización de materiais etc. (C. E. 3, 4, 5,6)

a. Caracterizar algúns ecosistemas de

Galicia valorando a necesidade da


súa protección e conservación. (C. E. 3, 4, 6, 7)

22. Realizar traballos experimentais con orde, limpeza, coidado e precisión na manipulación de materiais e instrumentos de laboratorio (microscopio e lupa) respectando as normas de seguridade neste.(C. E. 1, 4, 6)

1.

PROGRAMACIÓN DE BIOLOXÍA E XEOLOXÍA DE 1º CURSO DE BACHARELATO.

Obxectivos xerais Bacharelato

No marco da LOMCE, o Bacharelato ten como finalidade proporcionarlle ao alumnado formación, madureza intelectual e humana, coñecementos e habilidades que lles permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e competencia. Así mesmo, capacitará o alumnado para acceder á educación superior.O Bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos e as alumnas as capacidades que lles permitan:a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución Española así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa.b) Consolidar unha madureza persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais.c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade.d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal.e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa comunidade autónoma.f ) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras.g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación.h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factoresda súa evolución.Participar de forma solidaria no desenvolvemento e a mellora do seu medio social.i ) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida.k ) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio.

l ) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.m ) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural.n ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.ñ ) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria.

COMPETENCIA INDICADORES DESCRITORES

Competencia matemática ecompetencias básicas enciencia e tecnoloxía

Coidado do ámbitonatural e dos seres vivos

- Interactuar co ámbito natural de xeito respectuoso.- Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover undesenvolvemento sostible.- Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu ámbito.- Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito naturale as repercusións para a vida futura.Coidado do ámbito natural e dos seres vivos- Interactuar co ámbito natural de xeito respectuoso.- Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover undesenvolvemento sostible.- Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu ámbito.- Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito naturale as repercusións para a vida futura.

Vida saudable

- Desenvolver e promover hábitos de vida saudable en canto á alimentación e ao exercicio físico.- Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo humano fronte ao coidado saudable deste.

A ciencia no día a día

- Recoñecer a importancia da ciencia na nosa vida cotiá.- Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante en distintos ámbitos (biolóxico, xeolóxico, físico, químico, tecnolóxico, xeográfico...).- Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o que acontece ao noso redor e responder a


preguntas.

Manexo de elementosmatemáticos

- Coñecer e utilizar os elementos matemáticosbásicos: operacións, magnitudes, porcentaxes, proporcións, formas xeométricas, criterios de medición e codificación numérica, etc.- Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico.- Expresarse con propiedade na linguaxe matemática.

Razoamento lóxico eresolución de problemas

- Organizar a información utilizando procedementos matemáticos.- Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas.- Aplicar estratexias de resolución de problemas asituacións da vida cotiá.

Comunicación lingüísticaComprensión: oral e escrita

- Comprender o sentido dos textos escritos e orais.- Manter unha actitude favorable cara á lectura.

Expresión: oral e escrita

- Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia.- Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais.- Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario.

Normas decomunicación

- Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor...- Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros, nasdiversas situacións comunicativas.

Comunicación noutraslinguas

- Entender o contexto sociocultural da lingua, así como a súa historia para un mellor uso desta.- Manter conversacións noutras linguas sobre temas cotiáns en distintos contextos.- Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación.- Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situaciónscotiás ou de materias diversas.


Competencia dixitalTecnoloxías dainformación

- Empregar distintas fontes para a busca de información.- Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade.- Elaborar e facer publicidade de información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos.

Comunicaciónaudiovisual

- Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas.- Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación.

Utilización deferramentas dixitais

- Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento.- Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria.- Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.

Conciencia e expresiónsculturais

Respecto polasmanifestacións culturaispropias e alleas

- Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes (artístico-literaria, etnográfica, científicotécnica...), e cara ás persoas que contribuíron ao seu desenvolvemento.- Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural.- Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico.

Expresión cultural eartística

- Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos.- Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade e gusto pola estética no ámbito cotián.- Elaborar traballos e presentacións con sentidoestético.

Competencias sociais ecívicas

Relación cos demais

- Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos.- Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participaciónestablecidos.- Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.

Compromiso social- Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores.- Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.


- Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades.- Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Sentido de iniciativa eespírito emprendedor

Autonomía persoal

- Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas propias.- Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas.- Ser constante no traballo superando as dificultades.- Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade da tarefa.

Liderado

- Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos.- Contaxiar entusiasmo pola tarefa e confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos.- Darlle prioridade á consecución de obxectivos de grupo sobre intereses persoais.

Creatividade

- Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema.- Configurar unha visión de futuro realista e ambiciosa.- Encontrar posibilidades no ámbito que outros non aprecian.

Emprendemento

- Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos.- Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.- Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou dos proxectos.- Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.

Aprender a aprender

Perfil de aprendiz

- Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe,intelixencias múltiples, funcións executivas...- Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe.- Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe.

Ferramentas paraestimular o pensamento

- Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional,interdependente...- Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos


Planificación e avaliación daaprendizaxe

- Planificar os recursos necesarios e os pasos que hai que realizar no procesode aprendizaxe.- Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos resultados intermedios.- Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.- Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

Obxectivos xerais para a materia de bioloxía e xeoloxía- No Bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía afonda nos coñecementos adquiridos na Educación Secundaria Obrigatoria; analiza con maior detalle a organización dos seres vivos, a súa biodiversidade, a súa distribución e os factores que nela inflúen, asícomo o comportamento da Terra como un planeta en continua actividade.- A Xeoloxía toma como fío condutor a teoría da tectónica de placas. A partir dela farase énfase na composición, na estrutura e na dinámica do interior terrestre, para continuar coa análise dos movementos das placas e as súas consecuencias: expansión oceánica, relevo terrestre, magmatismo, riscos xeolóxicos, entre outros... e finalizar co estudo da xeoloxía externa.- A Bioloxía preséntase co estudo dos niveis de organización dos seres vivos: composición química, organización celular e estudo dos tecidos animais e vexetais. Tamén se desenvolve e completa nesta etapa o estudo da clasificación e organización dos seres vivos, e moi en especial desde o punto de vista do seu funcionamento e adaptación ao medio no que habitan.

Secuenciación de contidos1. XeneralidadesO desenvolvemento dos contidos no presente proxecto de Bioloxía e Xeoloxía de 1.º de Bacharelato segue as directrices establecidas na actualidade polas administracións educativas. Os contidos adáptanse ás capacidades dos alumnos que inician esta etapa, e a profundidade coa que se trataron permite desenvolvelos na súa totalidade durante o curso académico.Os contidos de cada unidade achéganlles aos alumnos os conceptos xerais da bioloxía e da xeoloxía, e introdúcenos no método científico a través dos procedementos propostos.

A Bioloxía e Xeoloxía de 1.º de Bacharelato, seguindo o modelo da etapa anterior, estúdanse conxuntamente. As dúas disciplinas comparten algunhas características comúns, como son o método científico e a base experimental, e apóianse nos conceptos e nastécnicas da física e química.Se ben, propoñemos unha secuenciación na cal se trata en primeiro lugar o desenvolvemento da Bioloxía e, posteriormente, o da Xeoloxía, queda a criterio de cada docente iniciar o desenvolvemento da materia por unha ou outra disciplina, segundo estime máis oportuno.Na secuenciación e no desenvolvemento dos distintos contidos tivéronse en conta os seguintes criterios:- En Bioloxía seguiuse un desenvolvemento de complexidade crecente, sinalando as bases dos niveis máis simples (molecular, celular e tisular) antes de afrontar os complexos sistemas e relacións dos individuos.- Pareceunos conveniente asentar as bases moleculares da materia viva, porque a experiencia dinos que o alumnado carente desta información non é capaz dunha comprensión adecuada dos procesos metabólicos e fisiolóxicos que deberán ser abordados ao tratar da fisioloxía.- Aquelas unidades que tratan contidos relativos á fisioloxía dotáronse da mesma estrutura interna, de modo que o alumnado vexa facilitada a súa tarefa ao recoñecer certos elementos e organización común en todas estas unidades.- Basicamente, estes elementos consisten nunha introdución e nunha valoración do papel biolóxico da función considerada, a baseanatómica que a sustenta e a descrición dos procesos fisiolóxicos que a desenvolven.Ademais tratouse, ata onde a madurez intelectual do alumnado destas idades e a base conceptual que posúen permitiu, un enfoque comparado entre os diferentes grupos de animais, de modo que se analice o desenvolvemento da mesma función como logro evolutivo, con diferentes desenvolvementos en cada un deles.- En Xeoloxía, optouse por comezar dando unha visión global do planeta, tanto no relativo á súa estrutura como á súa composición, destacando a importancia da tectónica de placas como o contexto onde teñen lugar a maioría dos procesos xeolóxicos, para rematar co estudo dos ambientes e dos procesos petroxenéticos, tanto internos como externos.

XEOLOXÍA : BLOQUE III . Unidades 13 . Estrutura e composición da Terra 14 . Tectónica de placas OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Aprender os principais métodos de estudo directo e indirecto do interior terrestre. Representar a estrutura interna da Terra desde dous enfoques: xeoquímico e dinámico.

Analizar os datos que resultan da aplicación dos métodos de estudo. Interpretar as descontinuidades sísmicas Comprender como se forman os diferentes tipos de oróxenos Coñecer e valorar as principais teorías previas á tectónica de placas, especialmente a deriva continental e a isostasia, como precedentes históricos daquela. Coñecer as ideas fundamentais da teoría da tectónica de placas. Valorar as achegas da tecnoloxía para o desenvolvemento da teoría.

CONTIDOS CONCEPTOS Análise e interpretación dos métodos de estudo da Terra Estrutura do interior terrestre: capas que se diferencian en función da súa composición e da súa mecánica Dinámica litosférica

Evolución das teorías desde a deriva continental ata a tectónica de placas Dorsais e fondos oceánicos. A extensión do fondo oceánico A subdución e os tipos de converxencia de placas. As fallas transformantes. A Terra como exemplo de máquina térmica. Ideas básicas da teoría da tectónica de placas. A tecnoloxía en auxilio do coñecemento do planeta. Achegas das novas tecnoloxías na investigación do noso planeta

CRITERIOS DE AVALIACIÓN Relacionar a información obtida a partir de datos directos con algunhas características do interior terrestre.

Interpretar gráficas de propagación de ondas sísmicas.

Relacionar as variacións de velocidade das ondas sísmicas coa existencia de descontinuidades sísmicas.

Relacionar a información obtida a partir de datos indirectos xeotérmicos, magnéticos e astronómicos con algunhas características do interior terrestre.

Caracterizar as principais unidades xeoquímicas e dinámicas do interior terrestre.

Coñecer e valorar as principais teorías previas á tectónica de placas, especialmente a deriva continental e a isostasia, como precedentes históricos daquela.

Coñecer as ideas fundamentais da teoría da tectónica de placas.

Valorar as achegas da tecnoloxía para o desenvolvemento da teoría.

Interpretar os métodos de estudo da Terra e identificar as súas

achegas e as súas limitacións

Identificar as capas que conforman o interior do planeta de acordo coa súa composición, diferéncialas das que se establecen en función da súa mecánica, e marcar as descontinuidades e as zonas de transición.

Comprender e diferenciar a teoría da deriva continental de Wegener e a súa relevancia para o desenvolvemento da teoría da tectónica de placa

Clasificar os bordos de placas litosféricas e sinalar os procesos que acontecen entre eles.

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Caracteriza os métodos de estudo da Terra sobre a base dos procedementos que utiliza e as súas achegas e limitacións

Resume a estrutura e composición do interior terrestre, distinguindo as súas capas en función da súa composición e da súa mecánica, así como as descontinuidades e as zonas de transición entre elas.

Sitúa en mapas e esquemas as capas da Terra, e identifica as descontinuidades que permiten diferencialas.

Analiza o modelo xeoquímico e xeodinámico da Terra e contrasta o que achega cada un deles ao coñecemento da estrutura da Terra

Detalla e enumera procesos que deron lugar á estrutura actual do planeta.

Indica as achegas máis relevantes da deriva continental, para o desenvolvemento da teoría da Tectónica de placas.

Identifica os tipos de bordos de placas e explica os fenómenos asociados a eles

Distingue métodos desenvueltos grazas ás novas tecnoloxías, asociándoos coa investigación dun fenómeno natural

COMPETENCIAS BÁSICAS Analizar as potenciais causas que deron lugar á orixe da Terra e coñecer a súa estrutura interna (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico). Utilizar diferentes ferramentas matemáticas para o estudo dalgunhas características do interior do noso planeta (competencia matemática). Analizar como un científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información (competencia no tratamento da información e competencia dixital). Coñecer as principais manifestacións da dinámica litosférica (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico).

Utilizar diferentes ferramentas matemáticas para o estudo dalgunhas características das manifestacións da dinámica litosférica (competencia matemática). Analizar como un científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información (competencia no tratamento da información) Analizar de forma razoada que o coñecemento da natureza se constrúe ao longo da vida grazas á incorporación da información que procede dunha propia experiencia persoal (competencia para aprender a aprender)

. Unidades: 15. Magmatismo e tectónica de placas 16. Manifestacions da dinámica litosférica 17. Os procesos externos e as rochas que orixinan . OBXECTIVOS DIDÁCTICOS

Aprender sobre as características máis importantes que orixinan os magmas. Estudar os distintos tipos de magmas, a súa evolución e as formas de masas ígneas máis características. Recoñecer, pola súa textura e composición, os principais tipos de rochas ígneas. Entender os fenómenos intraplaca máis importantes

Entender como se forman os distintos tipos de oróxenos. Interpretar o tipo de resposta que ofrece un material que se somete a un esforzo. Identificar as deformacións das rochas. Diferenciar os tipos de metamorfismo e os seus efectos Aprender a utilidade de rochas e minerais Aprender sobre os procesos de fragmentación e reagrupamento dos continentes.

Analizar os mecanismos cos que podemos investigar que ocorreu no pasado xeolóxico terrestre. Comprender e aplicar os métodos de datación relativa. Recoñecer unha secuencia de acontecementos xeolóxicos.

CONTIDOS CONCEPTOS Magmatismo. Clasificación das rochas magmáticas .Rochas magmáticas de interese.

Magmatismo na tectónica de placas. .

Categorizar os distintos tipos de magmas en base á súa composición e distinguir os factores que inflúen no magmatismo Riscos xeolóxicos: vulcanismo e sismicidade.

Metamorfismo: procesos metamórficos. Fisicoquímica do metamorfismo; tipos de metamorfismo.

Clasificación das rochas metamórficas. O metamorfismo na Tectónica de placas

Procesos sedimentarios

Facies sedimentarias: identificación e interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias

A deformación en relación á tectónica de placas.

Comportamento mecánico das rochas

Tipos de deformación: dobras e fallas.

Técnicas para a identificación de distintos tipos de rochas.

Construción de modelos onde se representen os principais tipos de pregamentos e fallas

Identificar as principais texturas de rochas ígneas.

Identificar as principais rochas plutónicas, volcánicas e filonianas.

Identificar un punto quente en función da distribución espacial e das idades das illas volcánicas que orixinan.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN Coñecer como se forman os magmas.

Comprender como evolucionan os magmas.

Identificar as principais texturas das rochas ígneas.

Diferenciar as rochas ígneas máis representativas.

Diferenciar os efectos dos fenómenos intraplaca.

Analizar distintas etapas do ciclo de Wilson e as súas representacións actuais na litosfera terrestre

Relacionar o magmatismo e a tectónica de placas

Razoar sobre as características dos diferentes tipos de oróxenos.

Interpretar o tipo de resposta que ofrece un material que se somete a esforzo.

Identificar e representar as deformacións que mostran as rochas.

Analizar os tipos de deformación que experimentan as rochas, establecendo a súa relación cos feitos a que son sometidas

Diferenciar os distintos tipos de metamorfismo e os seus efectos.

Detallar o proceso de metamorfismo relacionando os factores que lle afectan e os seus tipos.

Diferenciar os principais tipos de rochas metamórficas

Valorar as rochas como recursos non renovables moi importantes para a sociedade actual

Diferenciar os riscos xeolóxicos derivados dos procesos internos.

Vulcanismo e sismicidade

Identificar rochas metamórficas a partir das súas características e das súas utilidade

Clasificar as rochas sedimentarias aplicando como criterio as súas distintas orixes

Analizar os tipos de deformación que experimentan as rochas, establecendo a súa relación cos esforzos a que se ven sometidas.

Clasificar rochas sedimentarias aplicando as súas distintas orixes como criterio.

Representar os elementos dunha dobra e dunha falla.

Deducir a partir de mapas topográficos e cortes xeolóxicos dunha zona determinada a existencia de estruturas xeolóxicas e a súa relación co relevo.

Utilizar o ordenador para afianzar e autoavaliar os contidos traballados na unidade

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Explica a relación entre o magmatismo e a tectónica de placas, e coñece as estruturas resultantes da localización dos magmas profundidade e en superficie

Discrimina os factores que determinan os tipos de magmas, e clasifícaos atendendo á súa composición.

Diferencia os tipos de rochas magmáticas, identifica as máis frecuentes, con axuda de claves, e relaciona a súa textura co seu proceso de formación. Analiza os riscos xeolóxicos derivados dos procesos internos. Vulcanismo e sismicidade.

Clasifica o metamorfismo en función dos factores que o condiciona

Ordena e clasifica as rochas metamórficas máis frecuentes da codia terrestre, relacionando a súa textura co tipo de metamorfismo experimentado

Describe as fases da diaxénese

Ordena e clasifica segundo a súa orixe as rochas sedimentarias máis frecuentes da codia terrestre

Asocia os tipos de deformación tectónica cos esforzos aos que se someten as rochas e coas propiedades destas.

Relaciona os tipos de estruturas xeolóxicas coa tectónica de placas

Distingue os elementos dunha dobra e clasifícaos atendendo a diferentes criterios

Recoñece e clasifica os tipos de falla, identificando os elementos que a constitúen COMPETENCIAS BÁSICAS

Coñecer as principais características do magmatismo (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico). Analizar como un científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información (competencia no tratamento da información e competencia dixital). Valorar as rochas como recursos non renovables moi importantes para a sociedade actual (competencia social e cidadá). Coñecer os acontecementos ocorridos no pasado do planeta Terra (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico). Analizar como un científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información (competencia no tratamento da información e competencia dixital). Comprender a importancia que ten para o desenvolvemento da ciencia a presenza social de persoas formadas cun espírito crítico, quesexan capaces de cuestionar os dogmas e enfrontarse aos prexuízos (autonomía e iniciativa persoal Analizar a influencia dos procesos xeolóxicos externos no relevo (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico). Analizar como un científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información (competencia no tratamento da información e competencia dixital). Valorar rochas e minerais como recursos non renovables moi importantes para a sociedade actual (competencia social e cidadá)

Unidade 12. Historia da Terra OBXECTIVOS DIDÁCTICOS

Analizar os mecanismos cos que podemos investigar que ocorreu no pasado xeolóxico terrestre.

Comprender e aplicar os métodos de datación relativa. Recoñecer unha secuencia de acontecementos xeolóxicos.

Comprender e aplicar os métodos de datación absoluta.. CONTIDOS CONCEPTOS

Estratigrafía: concepto e obxectivos. Principios. Definición de estrato

Interpretación e realización de mapas topográficos e cortes xeolóxicos

Datacións relativas e absolutas: estudo de cortes xeolóxicos sinxelos.

Grandes divisións xeolóxicas: Táboa do tempo xeolóxico. Principais acontecementos na historia xeolóxica da Terra.

Oroxenias

Extincións masivas e as súas causas naturais.

Estudo e recoñecemento de fósiles

CRITERIOS DE AVALIACIÓN Deducir a existencia de estruturas xeolóxicas e a súa relación co relevo, a partir de mapas topográficos e cortes xeolóxicos dunha zona determinada.

Comprender os obxectivos da estratigrafía. Aplicar os principios de datación relativa de formacións xeolóxicas e deformacións para reconstruír a historia xeolóxica en cortes sinxelos

Aplicar criterios cronolóxicos para a datación relativa de formacións xeolóxicas e deformacións localizadas nun corte xeolóxico.

Describir as grandes divisións do tempo en xeoloxía. Oroxenias e grandes acontecementos xeolóxicos .

Comprender o proceso de fosilización e recoñecer a importancia dos fósiles guía na datación.

Interpretar o proceso de fosilización e os cambios que se producen.

Analizar as causas da extinción das especies.

Valorar algúns dos métodos utilizados historicamente para determinar a idade da Terra.

Recoñecer os cambios climáticos como acontecementos que marca a historia xeolóxica da Terra

Reconstruír o pasado xeolóxico aplicando o principio do actualismo.

Interpretar a polaridade de series de estratos aplicando os criterios axeitados.

Ordenar cronoloxicamente os acontecementos representados en cortes sinxelos.

Determinar os anos de antigüidade de distintos materiais coa aplicación de métodos de datación

Ordenar cronoloxicamente os acontecementos representados en cortes sinxelos.

Determinar os anos de antigüidade de distintos materiais coa aplicación de métodos de datación

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Interpreta e realiza mapas topográficos e cortes xeolóxicos sinxelos.

Explica o proceso de fosilización e recoñece e utiliza os principais fósiles guía como método para a datación cronolóxica.

Interpreta cortes xeolóxicos e determina a antigüidade dos seu estratos, as discordancias e a historia xeolóxica da rexión, e identificaos grandes acontecementos xeolóxicos ocorridos e as oroxenias.

Explica e aplica os fundamentos da datación radiométrica.

Describe e aplica os principios fundamentais da datación relativa

Categoriza os principais fósiles guía e valora a súa importancia para o establecemento da historia xeolóxica da Terra

Interpreta a historia xeolóxica a partir de cortes, determinando a antigüidade dos estratos, as discordancias.

Interpreta mediante táboas as principais divisións do tempo xeolóxico e xustifica o seu fundamento.

Sitúa no tempo e describe os principais acontecementos da historia xeolóxica da terra, como oroxenias e extincións masivas

COMPETENCIAS BÁSICAS Coñecer os acontecementos ocorridos no pasado do planeta Terra (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico). Analizar como un científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información (competencia no tratamento da información e competencia dixital). Comprender a importancia que ten para o desenvolvemento da ciencia a presenza social de persoas formadas cun espírito crítico, quesexan capaces de cuestionar os dogmas e enfrontarse aos prexuízos (autonomía e iniciativa persoal).

BIOLOXÍA. BLOQUE I, II Unidade 1. Os seres vivos: composición e función OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Determinar as propiedades que caracterizan os seres vivos. Identificar cualitativamente algunhas biomoléculas. Coñecer as características, propiedades e funcións das principais substancias químicas constituíntes da materia viva. Interpretar as principais propiedades das biomoléculas máis importantes. Representar de forma simplificada a estrutura dalgunhas biomoléculas. Identificar a presenza de biomoléculas de forma cualitativa.

CONTIDOS CONCEPTOS

Niveis de organización dos seres vivos

Características dos seres vivos: funcións de nutrición, relación e reproducción

Concepto de bioelemento e biomolécula.

Clasificación dos bioelementos e das biomoléculas

Estrutura, composición química e propiedades das biomoléculas

Relación entre estrutura e funcións biolóxicas das biomoléculas

CRITERIOS DE AVALIACIÓN Especificar as características dos seres vivos

Distinguir bioelemento, oligoelemento e biomolécula

Diferenciar e clasificar os tipos de biomoléculas que constitúen a materia viva, e relacionalos coas súas respectivas funcións biolóxica na célula

Diferenciar os monómeros constituíntes das macromoléculas orgánica

Recoñecer e identificar algunas macromoléculas cuxa conformación estea directamente relacionada coa súa función .

Saber representar esquematicamente as biomoléculas máis importantes.

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Describe as características dos seres vivos: funcións de nutrición, Relación e reprodución. Identifica e clasifica os bioelementos e as biomoléculas presentes nos seres vivos. Distingue as características fisicoquímicas e as propiedades das moléculas básicas que configuran a estrutura celular, e destaca a uniformidade molecular dos seres vivos Identifica os monómeros constituíntes das macromoléculas or gánicas

Asocia biomoléculas coa súa función biolóxica de acordo coa súa estrutura tridimensional

COMPETENCIAS BÁSICAS Coñecer as características que determinan un ser vivo (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico).

Analizar e valorar a importancia que ten o traballo dos científicos na sociedade actual (competencia social e cidadá). Comprender a importancia que ten para o desenvolvemento da ciencia a elaboración e transmisión das ideas e resultados científicos mediante o uso dunha linguaxe científica específica (competencia en comunicación lingüística).

Unidade 2. A organización celular OBXECTIVOS DIDÁCTICOS

Comprender os postulados da teoría celular. Afondar no coñecemento da organización celular. Relacionar os procesos metabólicos cos tipos de organización celular procariota e eucariota. Coñecer as teorías actuais sobre a orixe das primeiras células. Coñecer os procesos fundamentais da mitose e a meiose.

CONTIDOS CONCEPTOS A célula como unidade estrutural, funcional e xenética

Modelos de organización celular: célula procariota e eucariota; célula animal e célula vexetal

Estrutura e función dos orgánulos celulares.

Planificación e realización de prácticas de laboratorio. Observación microscópica de células eucariotas animais e vexetais

Ciclo celular. División celular: mitose e meiose. Importancia na evolución dos seres vivos

CRITERIOS DE AVALIACIÓN Describir a célula como unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos, e distinguir unha célula procariota dunha eucariota e unha célula animal dunha vexetal, analizando as súas semellanzas as súas diferenzas

Identificar os orgánulos celulares,e describir a súa estrutura e a súa función

Recoñecer e identificar as fases da mitose e da meiose, e argumenta a súa importancia biolóxica

Aprender os principais procesos que interveñen na división celular por mitose.

Aprender os principais procesos que interveñen na división celular por meiose.

Establecer as analoxías e as diferenzas principais entre os procesos de división celular mitótica e meiótica

Enunciar a teoría celular e definir a importancia dos métodos de observación microscópica no seu desenvolvemento.

Coñecer os orgánulos celulares e as súas funcións.

Analizar criticamente as teorías máis aceptadas na actualidade respecto á orixe das primeiras células

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Interpreta a célula como unha unidade estrutural, funcional xenética dos seres vivos

Perfila células procariotas e eucarióticas e nomea as súas estruturas

Representa esquemáticamente os orgánulos celulares e asociacada orgánulo coa súa función ou coas súas funcións.

Recoñece e nomea células animais e vexetais mediante microfotografías ou preparacións microscópicas

Describe os acontecementos fundamentais en cada fase da mitose e da meiose.

Selecciona as principais analoxías e diferenzas entre a mitose e a meiose

COMPETENCIAS BÁSICAS Coñecer as características que rodean a toda a organización celular (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico).

Analizar a importancia que ten para a sociedade actual o potenciar o avance da técnica xa que determina o avance da ciencia (competencia social e cidadá). Comprender a importancia que ten para o desenvolvemento da ciencia a presenza social de persoas formadas cun espírito crítico, quesexan capaces de cuestionar os dogmas e enfrontarse aos prexuízos (autonomía e iniciativa persoal).

Unidade 3. Histoloxía .

OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Comprender que a especialización celular é o principio básico da organización pluricelular.

Diferenciar as características básicas dos distintos tecidos animais e vexetais.

Identificar as características que diferencian os vexetais dos animais. Identificar, con axuda dun diagrama de fluxo ou clave dicotómica, distintos tecidos animais e vexetais

CONTIDOS CONCEPTOS Concepto de tecido,órgano, aparello e sistema

Principais tecidos animais: estrutura e función.

Principais tecidos vexetais: estrutura e función

Observacións microscópicas de tecidos animais e vexetais

CRITERIOS DE AVALIACIÓN Diferenciar os niveis de organización celular e interpretar como se chega ao nivel tisular.

Recoñecer e indicar a estrutura e a composición dos tecidos animais e vexetais, en relación coas súas funcións.

Asociar imaxes microscópicas ao tecido ao que pertencen

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Identifica os niveis de organización celular e determina as súas vantaxes para os seres pluricelulares.

Relaciona tecidos animais e/ou vexetais coas súas células características, asociando a cada unha a súa función.

Relaciona imaxes microscópicas co tecido ao que pertencen

COMPETENCIAS BÁSICAS Coñecer os diferentes niveis de organización dos seres vivos (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico). Aplicar os coñecementos adquiridos de Histoloxía ao entendemento de problemas de dimensión e interese social (competencia social e cidadá). Manexar correctamente o amplo vocabulario científico traballado fundamentalmente nos modelos de organización vexetal e animal (competencia en comunicación lingüística Coñecer as diferentes características que rodean a perpetuación da vida tanto a nivel celular como a nivel de organismos (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico).

Unidade 4. A biodiversidade .

OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Afondar e valorar no concepto completo de biodiversidade.

Coñecer a dimensión taxonómica da biodiversidade.

Coñecer as dimensións xenética e ecolóxica da biodiversidade.

Coñecer a biodiversidade en España.

Coñecer e valorar as técnicas de intervención humana na reprodución. CONTIDOS CONCEPTOS Clasificación e nomenclatura dos seres vivos. Grandes grupos taxonómicos

Concepto de biodiversidade.Índices de biodiversidade.

Características dos dominios e dos reinos dos seres vivos

Grandes zonas bioxeográficas.

Patróns de distribución.Principais biomas. Os biomas Galegos

Factores xeolóxicos e biolóxicos que inflúen na distri bución dos seres vivos.

A evolución como fonte de biodiversidade. Proceso de Especiación

Ecosistemas da Península Ibérica. Ecosistemas de Galicia

Importancia ecolóxica das illas e a súa relación coa Biodiversidade

Concepto de endemismo. Principais endemismos da Península Ibérica e de Galicia

Importancia biolóxica da Biodiversidade

Causas da perda de Biodiversidade

O factor antrópico na conservación da biodiversidade

Estudo dun ecosistema

Cómputo da biodiversidade.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN Coñecer e indicar os grandes grupos taxonómicos de seres vivos

Interpretar os sistemas de clasificación e nomenclatura dos seres vivos.

Definir o concepto de biodiversidade e coñecer e identificar os principais índices de cálculo de diversidade biolóxica

Coñecer e indicar as características dos tres dominios e os cinco reinos en que se clasifican os seres vivos

Relaciona as zonas bioxeográficas coas principais variables climáticas

Interpretar mapas bioxeográficos e determinar as formacións vexetais correspondentes.

Valorar a importancia da latitude,a altitude e outros factores xeográficos na distribución das especies

Relacionar a biodiversidade co proceso evolutivo

Describir o proceso de especiación e enumerar os factores que o condicionan.

Recoñecer e indicar a importancia bioxeográfica da Península Ibérica no mantemento da biodiversidade e a aportación de Galicia á Biodiversidade

Coñecer e indicar a importancia das illas como lugares que contribúen á biodiversidade e á evolución das especies

Definir o concepto de endemismo,e coñecer e identificar os principais endemismos da flora e da fauna españolas e galegas

Coñecer e indicar as principais causas de perda de biodiversidade, así como as ameazas máis importantes para a extinción de especies

Enumerar as principais causas de orixe antrópica que alteran a biodiversidade

Comprender e diferenciar o inconvenientes producidos polo tráfico de especies exóticas e pola liberación no medio de especies alóctonas ou invasoras.

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Identifica os grandes grupos taxonómicos dos seres vivos

Coñece e utiliza claves dicotómicas ou outros medios para a identificación e clasificación de especies de animais e plantas.

Coñece o concepto de biodiversidade e relaciónao coa variedade e a abundancia de especies.

Resolve problemas de cálculo de índices de diversidade

Aprecia o reino vexetal como desencadeante da biodiversidade

Recoñece os tres dominios e os cinco reinos en que agrupan o seres vivos.

Enumera as características de cada un dos dominios e dos reinos en que se clasifican os seres vivos.

Identifica os grandes biomas e sitúa sobre o mapa as principais zonas bioxeográficas.

Diferencia os principais biomas e ecosistemas terrestres e mariños

Recoñece e explica a influencia do clima na distribución do biomas, ecosistemas e especies.

Identifica as principais variables climáticas que inflúen na distribución dos grandes biomas. Interpreta mapas bioxeográficos e de vexetación

Asocia e relaciona as principais formacións vexetais cos biomas correspondentes

Relaciona a biodiversidade co proceso de formación de especies mediante cambios evolutivos.

Identifica o proceso de selección natural e a variabilidade individual como factores clave no aumento de biodiversidade.

Enumera as fases da especiación.

Identifica os factores que favorecen a especiación

Sitúa a Península Ibérica e recoñece a súa situación entre dúas áreas bioxeográficas diferentes.

Recoñece a importancia da Península Ibérica como mosaico de ecosistemas.

Enumera os principais ecosistemas da Península Ibérica e de Galicia, e as súas especies máis representativas

Enumera os factores que favorecen a especiación nas illas.

Recoñece a importancia das illas no mantemento da biodiversidade

Define o concepto de endemismo ou especie endémica.

Identifica os principais endemismos de plantas e animais en España e en Galicia

Enumera as vantaxes que se derivan do mantemento da biodiversidade para o ser humano.

Enumera as principais causas de perda de biodiversidade.

Coñece e explica as principais ameazas que penden sobre as especies e que fomentan a súa extinción

Enumera as principais causas de perda de biodiversidade derivadasdas actividades humanas.

Indica as principais medidas que reducen a perda de biodiversidade

Coñece e explica os principais efectos derivados da introdución de especies alóctonas nos ecosistemas

COMPETENCIAS BÁSICAS

Analizar as dimensións que poden alcanzar na sociedade a clonación e as súas aplicacións (competencia social e cidadá). Manexar correctamente o amplo vocabulario científico traballado ao longo da unidade (competencia en comunicación lingüística).

Coñecer os diferentes ámbitos que caracterizan o concepto de biodiversidade (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico).

Utilizar diferentes ferramentas matemáticas para o estudo da biodiversidade: estimacións, medias, índices etc. (Competencia matemática). Determinar unha responsabilidade global para preservar a biodiversidade mundial e analizar as dimensións que pode alcanzar na sociedade a súa perda (competencia social e cidadá). Coñecer os distintos grupos de seres vivos existentes permite analizar e comprender mellor o medio natural (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico). O uso da linguaxe específica da taxonomía contribúe a desenvolver destrezas para a comunicación (competencia en comunicación lingüística). A busca de información para a elaboración de claves dicotómicas e a consulta de páxinas web facilitan a aprendizaxe autónoma (competencia para aprender a aprender).

Unidade 5. As plantas: funcións e adaptacións ao medio. .

OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Aprender que un ser vivo é un sistema biolóxico que intercambia materia e enerxía co medio grazas ao proceso de nutrición.

Coñecer os mecanismos de incorporación de nutrientes inorgánicos. Coñecer os procedementos de transporte do zume bruto e o elaborado. Comprender os procesos que interveñen na fotosíntese e a importancia biolóxica que teñen Comprender os principais procesos da reprodución sexual nas espermatófitas. Aprender os sistemas o aparatos que forman os gametos para a reprodución sexual nas espermatófitas. Coñecer os mecanismos de polinización, fecundación e formación da semente. Coñecer os mecanismos de dispersión e a xerminación das sementes

CONTIDOS CONCEPTOS Absorción da auga e os sales minerais nos vexetais.

Procesos de transpiración,intercambio de gases e gutación

Transporte do zume elaborado.

Fotosíntese.

Importancia biolóxica da fotosíntese.

A excreción en vexetais.Tecidos secretores

Funcións de relación nas plantas. Tropismos e nastias.

Hormonas vexetais: tipos e función

Efectos da luz e a temperatura sobre o desenvolvemento das plantas

Funcións de reproducción en vexetais: tipos de reproducción

Ciclos biolóxicos dos principais grupos de plantas

Semente e froito.

Polinización e fecundación nas espermafitas

Propagación dos froitos e diseminación das sementes.

Proceso da xerminación

Adaptacións dos vexetais ao medio.

Aplicacións e experiencias prácticas de anatomía e fisioloxía vexetal

.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN Describir como se realiza a absorción da auga e os sales minerais

Coñecer e identificar a composición do zume bruto e os seus mecanismos de transporte

Explicar os procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación

Coñecer e identificar a composición do zume elaborado e os seus mecanismos de transporte

Comprender e diferenciar as fases da fotosíntese e os factoresque afectan o proceso

Salientar a importancia biolóxica da fotosíntese

Explicar a función de excreción en vexetais e as substancias producidas polos tecidos secretores.

Describir tropismos e nastias,

Definir o proceso de regulación nas plantas mediante hormonasvexetais.

Coñecer e relacionar os tipos de fitohormonas coas súas función

Comprender e diferenciar os efectos da temperatura e da luz no desenvolvemento das plantas.

Entender os mecanismos de reprodución asexual e a reproduciónsexual nas plantas

Diferenciar os ciclos biolóxicos de briofitas, pteridofitas e espermafitas,e as súas fases e estruturas

Entender os procesos de polinización e de dobre fecundación nas espermafitas. Formación de semente e o froito.

Coñecer e indicar os mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación

Recoñecer e relacionar as adaptacións máis características dos vexetais aos medios en que habitan

Deseñar e realizar experiencias en que se probe a influencia dedeterminados factores no funcionamento dos vexetais

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

Describe a absorción da auga e os sales minerais.

Coñece e explica a composición do zume bruto e os seus mecanismosde transporte

Describe os procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación

Explica a composición do zume elaborado e os seus mecanismosde transporte

Detalla os principais feitos que acontecen durante cada fase da fotosíntese e asocia, a nivel de orgánulo,onde se producen

Argumenta e precisa a importancia da fotosíntese como proceso de biosíntese, imprescindible paro mantemento da vida na Terra

Recoñece algún exemplo de excreción en vexetais.

Relaciona os tecidos secretores e as substancias que producen

Valora o proceso de regulación das hormonas vexetais

Relaciona as fitohormonas coas súas funcións.

Argumenta os efectos da temperatura e a luz no desenvolvementodas plantas

Distingue os mecanismos de reprodución asexual e a reproduciónsexual nas plantas

Diferencia os ciclos biolóxicos e briofitas, pteridofitas e espermafitas,e as súas fases e estruturas características

Explica os procesos de polinización e de fecundación nas espermafitase diferencia a orixe e as partes da semente e do froito

Distingue os mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación

Relaciona as adaptacións dos vexetais co medio en que se desenvolven.

Realiza experiencias que demostren a intervención de determinados factores no funcionamento das plantas

Entender o desenvolvemento postembrionario.

COMPETENCIAS BÁSICAS Coñecer os elementos fundamentais que gardan relación co proceso de fotosíntese (competencia no coñecemento e a interacción co

mundo físico). Recoñecer a importancia e a responsabilidade que ten a sociedade na prevención global da deforestación (competencia social e cidadá) e o papel que a título persoal xoga ou potencialmente podería xogar cada alumno ao respecto (autonomía e iniciativa persoal).

Analizar de forma razoada que no coñecemento da natureza inflúe a incorporación da información que procede da experimentación (competencia para aprender a aprender)

Coñecer os diferentes ámbitos que caracterizan o concepto de biodiversidade (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico). Utilizar diferentes ferramentas matemáticas para o estudo da biodiversidade: estimacións, medias, índices etc. (Competencia matemática). Determinar unha responsabilidade global para preservar a biodiversidade mundial e analizar as dimensións que pode alcanzar na sociedade a súa perda (competencia social e cidadá).

Unidade 6. Os animais: Funcións e adaptacións ao medio .

OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Analizar o concepto de nutrición animal.

Coñecer a estrutura e o funcionamento dos principais modelos de aparatos dixestivos dos animais. Coñecer a estrutura e o funcionamento dos principais modelos de aparatos circulatorios dos animais. Comprender os principais procesos da reprodución sexual no reino animal. Aprender os conceptos de ciclo biolóxico e reprodución. Diferenciar e valorar a reprodución sexual e a asexual Interpretar esquemas sobre o desenvolvemento embrionario de animais Aprender os sistemas o aparatos que forman os gametos para a reprodución sexual nos animais. Coñecer o mecanismo da fecundación. Entender o desenvolvemento embrionario

Recoñecer en esquemas xerais da nutrición animal os principais procesos implicados nela. Distinguir os principais compoñentes do sistema nervioso e afondar sobre o seu funcionamento. Aprender as principais características do sistema hormonal dos animais e o seu funcionamento CONTIDOS CONCEPTOS Funcións de nutrición nos animais.

Estrutura e función dos aparellos dixestivos e as súas glándulas

Aparellos circulatorios.Pigmentos respiratorios nos animais. Linfa.

Transporte de gases e respiración. Tipos de aparellos respiratorios. Respiración celular

Excreción: tipos de aparellos excretores en invertebrados e vertebrados. Produtos da excreción

Funcións de relación nos animais. Receptores e efectores.Sistemas nervioso e endócrino.Homeostase

Reprodución nos animais.Tipos de reprodución.Vantaxes e inconvenientes

Gametoxénese

Fecundación e desenvolvemento embrionario

Ciclos biolóxicos máis característicos dos animais.

Adaptacións dos animais ao medio.

Aplicacións e experiencias prácticas de anatomía e fisioloxía animal.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN Comprender e discriminar os conceptos de nutrición heterótrofa de alimentación

Distinguir os modelos de aparellos dixestivos dos invertebradosdos vertebrados

Diferenciar a estrutura e afunción dos órganos do aparello dixestivo e as súas glándulas.

Coñecer e relacionar a importanciade pigmentos respiratorios no transporte de osíxeno.

Comprender e describir os conceptos de circulación aberta e pechada, circulación simple e dobre,incompleta ou completa

Coñecer e relacionar a composición e a función da linfa.

Distinguir respiración celular de respiración (ventilación e intercambio gasoso)

Coñecer e indicar os tipos de aparellos respiratorios en invertebrados e vertebrados.

Definir o concepto de excrecióne relacionalo cos obxectivos que persegue

Describir os principais tipos órganos e aparellos excretores nos distintos grupos de animais

Estudar a estrutura das nefronas e o proceso de formación dos ouriños

Comprender e describir ofuncionamento integrado dos sistemas nervioso e hormonal en animais

Explicar o mecanismo de transmisión do impulso nervioso

Identificar os principais tipos de sistemas nerviosos en invertebrados

Diferenciar o desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados

Describir os compoñentes e as funcións do sistema nerviosotanto desde o punto de vista anatómico (SNC e SNP) como desde o funcional (somático e autónomo

Describir os compoñentes do sistema endócrino e a súa relación co sistema nervioso

Enumerar as glándulas endócrinas en vertebrados, as hormonas que producen e as función destas

Coñecer e identificar as hormonas e as estruturas que as producen nos principais grupos de invertebrados

Definir o concepto de reproducción e diferenciar entre reproducción sexual e asexual. Tipos. Vantaxes e inconvenientes

Describir os procesos da gametoxénese

Coñecer e relacionar os tipos de fecundación en animais e as súas etapas

Describir as fases do desenvolvemento embrionario

Analizar os ciclos biolóxicos dos animais. Recoñecer e relacionar asadaptacións máis características dos animais aos medios en que habitan

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Argumenta as diferenzas máis significativas entre os conceptos de nutrición e alimentación.

Coñece as características da nutrición heterótrofa e distingue os tipos principais

Recoñece e diferencia os aparellos dixestivos dos invertebrados. dos vertebrados

Relaciona cada órgano do aparello dixestivo coa súa función.

Describe a absorción no Intestino

Recoñece e explica a existencia de pigmentos respiratorios nos animais

Relaciona circulación aberta e pechada cos animais que a presentan e explica as súas vantaxes e os seus inconvenientes.

Asocia representacións sinxelas do aparello circulatorio co tipo de circulación (simple, dobre, incompleta ou completa

Indica a composición da linfa e identifica as súas principais función

Diferencia respiración celular e explica o significado biolóxico de respiración celular

Asocia os aparellos respiratorios cos grupos aos que pertencen, e recoñéceos en representacións esquemáticas.

Define e explica o proceso da excreción

Enumera os principais produtos de excreción e clasifica os grupos de animais segundo os productos de excreción 32

Describe os principais aparellos excretores dos animais e recoñece as súas principais estruturas a partir de representación esquemáticas

Localiza e identifica as rexións dunha nefrona.

Explica o proceso de formación dos ouriños.

Identifica os mecanismos específicos ou singulares de excreción dos vertebrados.

Integra a coordinación nerviosa e hormonal, relacionando ambas as dúas funcións.

Define estímulo, receptor,transmisor, efector.

Identifica distintos tipos de receptores sensoriais e nervios.

Explica a transmisión do impulso nervioso na neurona e entre neuronas

Distingue os principais tipos de sistemas nerviosos en invertebrados

Identifica os principais sistemas nerviosos de vertebrados

Describe o sistema nervioso central e periférico dos vertebrados,e diferencia as funcións do sistema nervioso somático e o autónomo

Establece a relación entre o sistema endócrino e o sistema nervioso

Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas.

Discrimina a función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das hormonas que actúan no corpo humano.

Relaciona cada glándula endócrina coa hormona ou as hormonas máis importantes que segrega, e explica a súa función de control

Relaciona as principais hormonas dos invertebrados coa súa función de control.

Identifica o concepto de homeostase e a súa relación co sistema nervioso e endócrino

. Identifica tipos de reproducción asexual en organismos unicelulare e pluricelulares.

Distingue os tipos de reproducción sexual.

Distingue e compara o proceso de espermatoxénese e ovoxénese

Diferencia os tipos de fecundación en animais e as súas etapas

Identifica as fases do desenvolvemento embrionario e os acontecementos característicos de cada unha.

Relaciona os tipos de ovo cos procesos de segmentación e gastrulación

durante o desenvolvemento embrionario Identifica as fases dos ciclos biolóxicos dos animais

Identifica as adaptacións animais aos medios acuáticos aos medios aéreos aos medios terrestres

COMPETENCIAS BÁSICAS Coñecer as principais características dos procesos de dixestión e circulación nos animais (competencia no coñecemento e a

interacción co mundo físico). Establecer a importancia que ten para a sociedade unha análise rigorosa e a súa posterior divulgación científica sobre a relación que se establece entre o desenvolvemento de certos hábitos saudables cun correcto funcionamento dos aparatos dixestivo e circulatorio humanos (competencia social e cidadá). Manexar correctamente o amplo vocabulario científico traballado nos procesos dixestivos e circulatorios nos animais e moi especialmente nos nosos (competencia en comunicación lingüística).

Coñecer as principais características dos procesos de respiración e excreción en plantas e animais (competencia no coñecemento e ainteracción co mundo físico).

Establecer a importancia que ten para a sociedade unha análise rigorosa e a súa posterior divulgación científica sobre a relación que se establece entre dieta e saúde e entre o desenvolvemento de certos hábitos saudables cun correcto funcionamento dos aparatos respiratorio e excretor humanos (competencia social e cidadá). Manexar correctamente o amplo vocabulario científico traballado nos procesos respiratorios e excretores nas plantas e animais moi especialmente nos nosos (competencia en comunicación lingüística). Coñecer as principais características dos procesos de coordinación e locomoción nas plantas e nos animais (competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico).

Establecer a importancia que ten para a sociedade unha análise rigorosa e a súa posterior divulgación científica sobre a relación que se establece entre o desenvolvemento de certos hábitos saudables cun correcto funcionamento tanto do aparato locomotor como do sistema nervioso humano (competencia social e cidadá). Manexar correctamente o amplo vocabulario científico traballado na locomoción, na regulación nerviosa e na regulación hormonal nas plantas e animais e moi especialmente nos nosos (competencia en comunicación lingüística

6.- CONTIDOS MÍNIMOS Estrutura da Terra Importancia dos métodos de estudio indirectos da Terra Tectónica de placas e relacionarla coa dinámica terrestre Formación e evolución dos magmas: Rochas magmáticas Factores do metamorfismo: Rochas metamórficas Procesos sedimentarios: Rochas sedimentarias Meteorización. Formación de solos. Importacia da súa conservación Interacción entre procesos xeolóxicos externos e internos Interpretación de mapas topográficos, xeolóxicos e cortes sinxelos Riscos xeolóxicos Tempo xeolóxico Teoría celular. Diferenciación celular Célula Eucaríotica e célula Procariótica Histoloxía vexetal Histoloxía animal Nutrición celular Obtención de materia orgánica: Fotosíntese e quimiosíntese Reprodución sexual e asexual

Mitose e Meiose ( repaso) Taxonomía: Os cincos Reinos. Características xerais de Moneras, Protoctistas e Fungos. As plantas: funcións vitais e ciclos reprodutores de Briófitos, Filicinófitos, Ximnospermas e Angiospermas

Os Animais: Características e exemplos dos principais Filos (Poríferos, Celentéreos, Platelmintos, Nematodos, Moluscos, Anélidos, Artrópodos, Equinodermos e Cordados) Estudio comparativo: Funcións de nutrición, relación e reprodución, co desenvolvemento embrionario nos Animais.

7.- TEMPORALIZACIÓN Primeiro trimestre: Xeoloxía Unidade 13. Estrutura interna e composición da Terra Unidade 14. Tectónica de placas Unidade 15. Magmatismo e tectónica de placas Unidade 16. Manifestacións da dinámica litosférica Unidade 17. Os proceso externos e as rochas que orixinan Unidade 12.- Historia da vida e da Terra . Segundo trimestre: Bioloxía Unidade 1. Os seres vivos. Composición e función Unidade 2. A organización celular dos seres vivos Unidade 3. A organización pluricelular dos seres vivos Unidade 4. A biodiversidade Unidade 5. A clasificación dos seres vivos Terceiro trimestre: Unidade 6. A nutrición nas plantas Unidade 7. 8. A nutrición en animais Unidade 9. A relación e reprodución nas plantas Unidade 10. A relación e coordinación en animais Unidade 11. A reprodución dos animais 8.- PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN A valoración das aprendizaxes dos alumnos, farase tendo en conta os criterios de avaliación referidos aos mínimos exixibles, que se indican para materia. Faremos unha avaliación continua que require a asistencia regular a clase e a realización das actividades programadas.

Na avaliación dos alumnos, teranse en conta: A proba inicial, no caso de que se realice.

A actitude do alumno ante o traballo a través das diferentes actividades propostas. Se valorará a elaboración dun caderno de traballo no que se reflictan as actividades realizadas. A realización de probas escritas que permitan avaliar os coñecementos adquiridos polos alumnos e as súas capacidades de comunicación escrita e gráfica. A información que proporcione o alumnos sobre a valoración do seu propio rendemento, que pode estar influído por circunstancias persoais, pola súa integración no grupo, pola súa relación persoal co profesor, polo grao de dificultade dos contidos e actividades propostos.

Información aos alumnos: Os alumnos serán informados o primeiro día de clase e de forma oral dos obxectivos xerais da materia, a metodoloxía a utilizar e os procedementos de avaliación que se van a empregar. Ao principio de cada unidade, os alumnos recibirán información sobre os contidos, criterios de avaliación e mínimos exixibles na mesma.9.-CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN Cualificación dos conceptos: Realizaranse probas escritas, unha, dúas ó tres por avaliación, as cales poderán conter preguntas abertas e de resposta breve, definicións de conceptos, breves exposicións temáticas, identificación e caracterización de exemplos e resolución de exercicios e problemas. A media destas probas suporá un 80% da nota global da avaliación Cualificación dos procedementos e das actitudes: Suporá o 20% restante da nota global e obterase dos datos recollidos polo profesor sobre os seguintes aspectos: 37

Asistencia a clase Actitude ante a materia. Traballo do alumno no aula, tanto individual como en equipo. A busca de informacion, a elaboracion de informes, O traballo en grupo. O deseño e realización de practicas... nas que se terá en conta a coherencia no que expoñen ou argumentan, a información que teñen, a orde de intervención nos debates, a súa precisión nos traballos de campo ou laboratorio, a correcta utilización dos aparellos, etc. Actividades prácticas como: análise de datos e gráficos, resolución de problemas, actividades de investigación bibliográfica, etc.

Se un alumno/a ten unha valoración negativa neste apartado, non poderá aprobar o curso en base soamente ás notas obtidas nos exames. Serán avaliados positivamente ao final de curso, aqueles alumnos que o foron en TODAS as avaliacións. Aqueles alumnos que SÓ teñan pendente UNHA avaliación examinaranse soamente desa parte, pero coa advertencia de que se non superan devandito exame deberán presentarse en setembro con TODA a materia, o mesmo para os que teñan dúas avaliacións suspensas. En setembro, os alumnos avaliados negativamente en xuño realizaran unha proba que versara sobre todos os contidos impartidos o longo do curso, con independencia dos bloques que houberan aprobado de forma parcial durante o mesmo. Unha cualificación positiva nesta proba requirirá un coñecemento global da materia así como a demostración de que se acadaron os contidos mínimos esixidos, valorándose a coherencia, corrección, e o uso do vocabulario especifico da materia na elaboración das respostas 10.-METODOLOXÍA DIDÁCTICA Hai que partir dos coñecementos previos dos alumnos e para iso é importante antes de empezar cada unidade didáctica realizar unha sondaxe oral en xeral, este permitiranos coñecer o pre-concepto dos alumnos e ao mesmo tempo ir coñecendo a cada alumno e saber as súas carencias e dificultades. O desenvolvemento das unidades didácticas programadas realízase no aula catro horas á semana e compleméntase cunha hora de prácticas de laboratorio quincenal, sempre que a xefatura de estudos permita un desdoblamento de alumnos nesa hora. Tamén se realizasen actividade fora do centro, que permita reforzar e ampliar algúns dos contidos do programa. Por outra banda esta materia permite, tanto nos contidos de Xeoloxía como nos de Bioloxía, iniciar aos alumnos na relación que existe entre os coñecementos de corte teórico e a súa relación cos métodos da ciencia e cos avances científicos e tecnolóxicos que contribúen a mellorar algúns dos problemas que se expón á sociedade.

O libro de texto da materia de Bioloxía e Xeoloxía que seleccionou o departamento,axuda a cubrir os obxectivos sinalados no parágrafo anterior por medio dos apartados denominados: Actividades de repaso, actividades de ampliación e aplicacións da Ciencia que se atopan no texto ao final de cada unidade Por outra banda debe transmitirse aos alumnos que non todos os problemas científicos solucionáronse (cancro, SIDA, enerxía?) e que polo tanto a ciencia ten, por unha banda, limitacións e por outra banda ámbitos de investigación que teñen aínda un gran campo de estudo para os científicos. No desenvolvemento das unidades didácticas debe predominar a utilización dunha metodoloxía activa, que teña en conta a estrutura da materia obxecto de estudo e a iniciación na aplicación dos fundamentos do método científico. A análise crítica da información, o enfoque interdisciplinario e os diferentes ritmos de aprendizaxe dos alumnos deben ser outros aspectos a contemplar na metodoloxía, que debe incluír tamén a evolución do proceso de aprendizaxe, que implica a alumnos e profesor, xa a súa análise proporciona información sobre cada un dos aspectos que interveñen nas actividades programadas . Finalmente debe resaltarse o feito de que as actividades que se realicen e a metodoloxía, deben ser consideradas como parte dun proceso no que o profesor é unha peza fundamental no que se refire á súa organización, planificación e desenvolvemento, tendo en conta as diferenzas de motivación, actitudes e capacidades que existen entre os alumnos dun grupo

PROGRAMACIÓN DE CULTURA CIENTÍFICA DE 1º DE BACHARELATO

Obxectivos xerais para a materia de cultura científica- No Bacharelato, a materia de Cultura Científica amplía e afonda nos coñecementos adquiridos en cuarto de Educación Secundaria Obrigatoria, analizando con maior detalle a formación da Terra e a orixe da vida, a xenética, os avances biomédicos e, por último, un bloque dedicado aorelacionado coas Tecnoloxías da Información e a Comunicación.- Pártese da formación da Terra ata chegar á orixe da vida. Avánzase no campo da xenética para rematar a parte relativa á Bioloxía e a Xeoloxía cos avances en biomedicina.- Déixanse as dúas últimas unidades para abordar os contidos relativos ás tecnoloxías da información e a comunicación.Secuenciación de contidosXENERALIDADES

O desenvolvemento dos contidos no presente proxecto de Cultura Científica de 1.º de Bacharelato segue as directrices establecidas na actualidade polas administracións educativas. Os contidos adáptanse ás capacidades dos alumnos e das alumnas que inician esta etapa, e a profundidade coa que se trataron permite desenvolvelos na súa totalidade durante o curso académico.Os contidos de cada unidade achéganlle ao alumnado os conceptos xerais da cultura científica.Se ben, propoñemos unha secuenciación na cal se aborda en primeiro lugar o desenvolvemento da Xeoloxía e a Bioloxía e despois a parte de Tecnoloxía da Información, queda a criterio de cada docente propoñer o desenvolvemento da materia por unha ou outra disciplina, segundo estime máis oportuno.Na secuenciación e o desenvolvemento dos distintos contidos tivéronse en conta como tiveron lugar os distintos descubrimentos de acordo coa historia da Ciencia e cos contidos previos que posúen os estudantes.SECUENCIACIÓN POR UNIDADESUnidade 0: A ciencia e a sociedadeO traballo científicoA aplicación perversa da cienciaDefinición e tipos de fraudes científicasUnidade 1: A TerraA investigación científica da TerraEstrutura da TerraTeorías sobre o interior da TerraA tectónica de placasAs probas da tectónica de placasUnidade 2: A orixe da vida e a evoluciónA orixe da vidaA evolución: Do fixismo ao evolucionismoA evolución. As teorías evolucionistasA teoría sintética da evoluciónCríticas á teoría sintéticaAs probas da evoluciónUnidade 3: Orixe e evolución da humanidadeTeorías sobre a Orixe da humanidadeOs primates

Do primate ao homínidoOs primeiros homínidosOs primeiros humanos. A humanizaciónA orixe dos humanos actuaisUnidade 4: A revolución xenéticaA historia da xenéticaNiveis de organización xenéticaO significado da información xenéticaUnidade 5: A enxeñería xenéticaA enxeñería xenética e as súas aplicaciónsA reprodución asistidaA clonaciónAs células naiRepercusións sociais das aplicacións da xenéticaUnidade 6: A medicina e a saúdeEvolución históricaTécnicas de diagnósticoA saúdeSaúde pública e medicina preventivaA relación médico pacienteO uso racional dos medicamentosUnidade 7: A investigación médico farmacéuticaA investigación médico farmacéuticaAs patentesOs transplantesAs alternativas á medicina científicaUnidade 8: A aldea globalInformación e coñecementoO ordenador: historia e evoluciónDispositivos de almacenamento da información

Tecnoloxía analóxica e dixitalA sociedade da informaciónAs infraestruturas da sociedade da informaciónTecnoloxía LEDEvolución tecnolóxica e consumoUnidade 9: InternetInternet e a sociedadeAs repercusións de InternetPrivacidade e protección de datosA revolución da comunicaciónAs redes sociaisA telefonía móbilOutras revolucións na comunicaciónComo contribúe a materia a consecución das competenciasTal e como se describe na LOMCE, todas as áreas ou materias do currículo deben participar no desenvolvemento das distintas competencias do alumnado.Estas, de acordo coas especificacións da lei, son:1.º Comunicación lingüística.2.º Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.3.º Competencia dixital.4.º Aprender a aprender.5.º Competencias sociais e cívicas.6.º Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.7.º Conciencia e expresións culturais.No proxecto de Cultura Científica para 1.º de Bacharelato, tal e como suxire a lei, potenciouse o desenvolvemento das competencias de comunicación lingüística, competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía; ademais, para alcanzar unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currículo, incluíronse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitirán ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de máis dunha competencia ao mesmo tempo. Para valorar estes, serán os estándares de aprendizaxe avaliables, como elementos de maior concreción,

observables e medibles, os que, ao poñerse en relación coas competencias clave, permitan graduar o rendemento ou o desempeño alcanzado en cada unha delas.A materia Cultura Científica utiliza unha terminoloxía formal que lles permitirá aos alumnos e ás alumnas incorporar esta linguaxe eos seus termos para utilizalos nos momentos adecuados coa suficiente propiedade. Así mesmo, a comunicación dos resultados deinvestigacións e outros traballos que realicen favorece o desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística. Aslecturas e os debates que se levarán a cabo en todos os temas da materia permitirán tamén a familiarización e uso da linguaxe científica.A competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía son as competencias fundamentais da materia, para desenvolver esta competencia o alumnado aplicará estratexias para definir problemas, resolvelos, deseñar pequenas investigacións, elaborar solucións, analizar resultados, etc. Estas competencias son, polo tanto, as máis traballadas namateria.A competencia dixital fomenta a capacidade de buscar, seleccionar e utilizar información en medios dixitais, ademais de permitirque os alumnos e as alumnas se familiaricen cos diferentes códigos, formatos e linguaxes nas que se presenta a informacióncientífica (datos estatísticos, representacións gráficas, modelos xeométricos...). A utilización das tecnoloxías da informacióne a comunicación na aprendizaxe das ciencias para comunicarse, solicitar información, retroalimentala, simular e visualizar situacións, para a obtención e o tratamento de datos, etc., é un recurso útil que contribúe a mostrar unha visión actualizada da actividade científica.A adquisición da competencia para aprender a aprender fundaméntase nesta materia no carácter instrumental de moitos dos coñecementos científicos. Ao mesmo tempo, operar con modelos teóricos fomenta a imaxinación, a análise, os dotes de observación, a iniciativa, a creatividade e o espírito crítico, o que favorece a aprendizaxe autónoma.Esta materia favorece o traballo en grupo para a resolución de actividades e o traballo de laboratorio, fomentando o desenvolvemento de actitudes como a cooperación, a solidariedade e o respecto cara ás opinións dos demais, o quecontribúe á adquisición das competencias sociais e cívicas. Así mesmo, o coñecemento científico é unha parte fundamental da cultura cidadá que sensibiliza dos riscos da ciencia e a tecnoloxía e permite formar unha opinión fundamentada en feitos e datos reais sobre os problemas relacionados co avance científico e tecnolóxico.O método científico esixe sentido de iniciativa e espírito emprendedor, xa que, desde a formulación dunha hipótese ata a obtención de conclusións, se fai necesaria a elección de recursos, a planificación da metodoloxía, a resolución de problemas e a revisión permanente de resultados. Isto fomenta a iniciativa persoal e a motivación por un traballo organizado e con iniciativas propias.

A elaboración de modelos permite mostrar as habilidades plásticas que se empregan no traballo da Cultura Científica de 1.º de Bacharelato, o cal contribúe ao desenvolvemento da conciencia e expresións culturais ao fomentarse a sensibilidade e a capacidade estética dos alumnos e das alumnas.MetodoloxíaA metodoloxía didáctica no Bacharelato debe favorecer a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo, para traballar en equipo e para aplicar os métodos apropiados de investigación e tamén debe subliñar a relación dos aspectos teóricos das materiascoas súas aplicacións prácticas.En Bacharelato, a relativa especialización das materias determina que a metodoloxía didáctica estea fortemente condicionada polocompoñente epistemolóxico de cada materia e polas esixencias do tipo de coñecemento propio de cada unha.Ademais, a finalidade propedéutica e orientadora da etapa esixe o traballo con metodoloxías específicas e que estas comporten unimportante grao de rigor científico e de desenvolvemento de capacidades intelectuais de certo nivel (analíticas, explicativas e interpretativas).

1. Criterios metodolóxicos-Autonomía: facilitar a capacidade do alumnado para aprender por se mesmo-Actividade: fomentar a participación do alunado na dinámica xeral da aula, combinando estratexias que propicien a individualización con outras que fomenten a socialización-Motivación: procurar espertar o interese do alumnado pola aprendizaxe que se lle propón-Rigor científico e desenvolvemento de capacidades intelectuais de certo nivel (analíticas, explicativas e interpretativas)-Funcionalidade: fomentar a proxección práctica dos contidos e a súa aplicación á contorna, co fin de asegurar a funcionalidade das aprendizaxes en dous sentidos: o desenvolvemento de capacidades para posteriores adquisicións e a súa aplicación na vida cotiá-Variedade na metodoloxía: aprender a partir de formulas moi diversas2. Estratexias didácticas-Expositivas: oralmente ou mediante textos presentan un coñecemento xa elaborado que debe asimilar. É adecuada para feitos e conceptos, especialmente os teóricos e abstractosAdemais pódense acompañar de actividades ou traballos complementarios de aplicación ou de indagación que posibiliten a unión de novos coñecementos co os que xa se posúen-Indagación: Están relacionadas coa aprendizaxe de procedementos e tratan de poñer ao alumnado en situacións que fomenten asúa reflexión e poñan en xogo as súas ideas e conceptos

Estas técnicas poden ser: tares de solución clara e pechada nas que as distintas pociones son igualmente posibles e válidasNo estudo de casos ou feitos e situacións concretas como instrumento para motivar e facer máis significativo o estudo dos fenómenos xerais e para abordar os procedementos de causalidade múltiple. As actividades didácticasEn calquera das estratexias didácticas adoptadas é esencial a realización de actividades por parte do alumnado, posto que cumpren os obxectivos seguintes:- Afianzan a comprensión dos conceptos e permítenlle ao profesorado comprobalo.- Son a base para o traballo cos procedementos característicos do método científico.- Permiten darlles unha dimensión práctica aos conceptos.- Fomentan actitudes que axudan á formación humana do alumnado.Criterios para a selección das actividadesPropóñense actividades de diverso tipo para cuxa selección se seguiron os criterios seguintes:- Que desenvolvan a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo, utilizando diversas estratexias.- Que proporcionen situacións de aprendizaxe que esixan unha intensa actividade mental e leven a reflexionar e a xustificar as afirmacións ou as actuacións.- Que estean perfectamente interrelacionadas cos contidos teóricos.- Que teñan unha formulación clara, para que o alumnado entenda sen dificultade o que debe facer.- Que sexan variadas e permitan afianzar os conceptos; traballar os procedementos (textos, imaxes, gráficos, mapas), desenvolveractitudes que colaboren á formación humana e atender á diversidade na aula (teñen distinto grao de dificultade).- Que lles dean unha proxección práctica aos contidos, aplicando os coñecementos á realidade.- Que sexan motivadoras e conecten cos intereses do alumnado, por referirse a temas actuais ou relacionados co seu medio.Tipos de actividadesSobre a base destes criterios, as actividades programadas responden a unha tipoloxía variada que se encadra dentro das categorías seguintes:1. De ensino aprendizaxe: das diferentes unidades didácticas son actividades de localización, afianzamento, análise interpretación e ampliación de conceptos2. De aplicación dos contidos teóricos á realidade e á contorna do alumnado3. Encamiñadas a fomentar a concienciación, o debate, o xuízo crítico, a tolerancia, a solidariedade ?Medidas para a inclusión e a atención da diversidade

Un dos principios básicos que debe ter en conta a intervención educativa é o da individualización, consistente en que o sistema educativo lle ofreza a cada alumno e alumna a axuda pedagóxica que este necesite en función das súas motivacións, intereses e capacidades de aprendizaxe. Xorde diso a necesidade de atender esta diversidade. No Bacharelato, etapa na que as diferenzaspersoais en capacidades específicas, motivación e intereses adoitan estar bastante definidas, a organización do ensino permite que os propios alumnos e alumnas resolvan esta diversidade mediante a elección de modalidades e optativas. Non obstante, é conveniente dar resposta, xa desde as mesmas materias, a un feito constatable: a diversidade de intereses, motivacións,capacidades e estilos de aprendizaxe que os estudantes manifestan. É preciso, entón, ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe dos alumnos e adoptar as medidas oportunas para afrontar esta diversidade. Hai estudantes reflexivos(detéñense na análise dun problema) e estudantes impulsivos (responden moi rapidamente); estudantes analíticos (pasan lentamente das partes ao todo) e estudantes sintéticos (abordan o tema desde a globalidade); uns traballan durante períodos longos e outros necesitan descansos; algúns necesitan ser reforzados continuamente e outros non; hai os que prefiren traballar sós e hainos que prefiren traballar en pequeno ou gran grupo.Dar resposta a esta diversidade non é tarefa doada, pero si necesaria, pois a intención última de todo proceso educativo é lograr que os alumnos e as alumnas alcancen os obxectivos propostos.Como actividades de detección de coñecementos previos suxerimos:- Debate e actividade pregunta-resposta sobre o tema introducido polo profesorado, co fin de facilitar unha idea precisa sobre de onde se parte.- Repaso das nocións xa vistas con anterioridade e consideradas necesarias para a comprensión da unidade, tomando nota das lagoas ou dificultades detectadas.- Introdución de cada aspecto lingüístico, sempre que iso sexa posible, mediante as semellanzas coa lingua propia do alumnado ousupervivencia nela.Con todo isto conseguimos un excelente punto de partida: o coñecemento a constatación da variedade de coñecementos, para poder darlle resposta.Como actividades de consolidación suxerimos:- Realización de exercicios apropiados e todo o abundantes e variados que sexa preciso, co fin de afianzar os contidos lingüísticos,culturais e léxicos traballados na unidade.Esta variedade de exercicios cumpre, así mesmo, a finalidade que perseguimos. Coas actividades de recuperación-ampliación, atendemos non só aos alumnos e ás alumnas que presentan problemas no proceso de aprendizaxe, senón tamén a aqueles que alcanzaron no tempo previsto os obxectivos propostos.

As distintas formas de agrupamento do alumnado e a súa distribución na aula inflúen, sen dúbida, en todo o proceso. Entendendo o proceso educativo como un desenvolvemento comunicativo, é de grande importancia ter en conta o traballo en grupo, recurso que se aplicará en función das actividades que se vaian realizar ¾concretamente, por exemplo, nos procesos de análise ecomentario de textos¾, pois consideramos que a posta en común de conceptos e ideas individuais xera unha dinámica creativa e de interese nos estudantes.Concederáselle, non obstante, grande importancia noutras actividades ao traballo persoal e individual; en concreto, aplicarase nas actividades de síntese/resumo e nas de consolidación, así como nas de recuperación e ampliación.Teremos que acometer, pois, o tratamento da diversidade no Bacharelato desde dúas vías:1. A atención á diversidade na programación dos contidos, presentándoos en dúas fases: a información xeral e a información básica, que se tratará mediante esquemas, resumos, paradigmas, etc.2. A atención á diversidade na programación das actividades. As actividades constitúen un excelente instrumento de atención ás diferenzas individuais dos alumnos e das alumnas. A variedade e a abundancia de actividades con distinto nivel de dificultade permiten a adaptación, como dixemos, ás diversas capacidades, intereses e motivacións.TemporalizaciónA temporalización debería ter en conta os aspectos seguintes:- As capacidades e a motivación dos nosos alumnos.- A programación xeral do Bacharelato,- As propias dificultades dos contidos que conforman a materia.- O calendario escolar.1ª Avaliación: A ciencia e a sociedadeA TerraA orixe da vida e a evoluciónA orixe e a evolución da humanidade2ª Avaliación: A revolución xenéticaA Enxeñería xenéticaO medicamento e a saúde3ª Avaliación: A investigación médico farmacéutica

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe CC

A ciencia e a sociedade


- Os métodos da ciencia:- Os métodos da ciencia..- O traballo científico.- Como contrastar hipóteses.- A casualidade na ciencia: aserendipindade.- Consideracións ao traballar en ciencia.- Dependencia da ciencia docontexto social e económico.- A construción do coñecementocientífico.- A verdade e a certeza en ciencia.- A ciencia en España.- A aplicación perversa da ciencia.- A fraude científica.

1. Obter, seleccionar e valorar informaciónsrelacionadas con temas científicos daactualidade.

1.1. Coñece as liñas xerais do traballo científico.

CCL,CMCT,CD,CAA

1.2. Sabe contrastar hipóteses sinxelas. CMCT,CAA

1.3. Valora a importancia do coñecemento paradetectar a casualidade en ciencia.

CCL,CMCT,CAA

2. Valorar a importancia que ten a investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

2.1. Valora a contribución da ciencia e a tecnoloxía á comprensión e resolución de problemas das persoas e da súa calidade de vida, mediante unha metodoloxía baseada na obtención de datos, a razón, a perseveranza e o espírito crítico, aceptando as súas limitacións e equivocacións propias de toda actividade humana.

CCL,CMCTCD,CSIEE,CSC

2.2. Comenta en liñas xerais como se constrúe o coñecemento científico.

CCL,CMCT,CAA

2.3. Coñece a existencia da fraude e o uso perverso da ciencia, cita algúns exemplos e razoa o rexeitamento a eses comportamentos.

CCL,CMCT,CAA,CSC

1. A Terra


- A investigación científica da Terra- Métodos de investigación directos e indirectos- Terremotos e ondas sísmicas- Estrutura da Terra- As capas da Terra- Descontinuidades- Divisións dinámicas daTerra- A dinámica do manto e do núcleo- Tipos de rochas- Últimas teorías sobre o interiorterrestre- Teorías anteriores á «tectónicade placas»- Onte e hoxe da xeoloxía- A tectónica de placas- Os bordos das placas- Bordos converxentes- Tipos de converxencia- Bordos diverxentes- Bordos con movementolateral- As probas da tectónica deplacas

1. Xustificar a teoría da deriva continental en función das evidencias experimentais que a apoian.

1.1. Xustifica a teoría da deriva continental apartir das probas xeográficas, paleontolóxicas,xeolóxicas e paleoclimáticas.

CC,CMCT,CAA

2. Explicar a tectónica de placas e os 2.1. Utiliza a tectónica de placas para explicar aexpansión do fond oceánico e a actividadesísmica e volcánica nos bordos das placas.

CC,CMCT,CD,CAA

3. Determinar as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas P eS, respecto das capas internas da Terra.

3.1. Relaciona a existencia de diferentes capasterrestres coa propagación das ondas sísmicasa través delas.

CC,CMCT,CAA,CSIEE

2. A orixe da vida e a evolución


A orixe da vida- As características dos seres vivos- A evolución química- A evolución biolóxica- Os experimentos de Miller e Urey- A teoría da endosimbiose- Santiago Ramón y Cajal e a teoría celular- Primeiras teorías sobre a orixeda vida- A xeración espontáneaA evolución (I): do fixismo ao evolucionismo

1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionadas con temas científicos da actualidade.

1.1. Coñece as liñas xerais do traballo científico.

CCL,CMCT,CD,CAA

2. Establecer as probas que apoian a teoría da selección natural de Darwin e utilizar estapara explicar a evolución dos seres vivos na Terra.

2.1. Describe as probas biolóxicas, paleontolóxicas e moleculares que apoian ateoría da evolución das especies.

CCL,CMCT,CD,CAA,CSIEE

2.2. Enfronta as teorías de Darwin e Lamarck para explicar a selección natural.

2.3. Valora, de forma crítica, as informacións asociadas ao universo, a Terra e a orixe das especies, distinguindo entre información científica real, opinión e ideoloxía.


- Evolución: significado, feito e teoría- Teorías preevolucionistas: fixismo e creacionismo- Cuvier e o catastrofismoA evolución (II)- A teoría de Lamarck- A evolución segundo Darwin e WallaceA teoría sintética da evolución- As achegas da xenética depoboacións- As achegas da sistemática- As achegas da paleontoloxíaCríticas á teoría sintética- Críticas antidarwinistas- O neolamarckismo- A teoría neutralista- Os equilibrios interrompidosAs probas da evolución

3. Coñecer os últimos avances científicos no estudo da vida na Terra.

3.1. Describe as últimas investigacións científicas sobre o coñecemento da orixe e o desenvolvemento da vida na Terra.

CCl,CMCTCAA

3. Orixe e evolución da humanidade


Teorías sobre a orixe dahumanidade- A opinión de Lamarck- Darwin e «A orixe dohome»Os primates- Do primate ao homínido- A adquisición dobipedismoOs primeiros homínidos- Os preaustralopithecus- Os australopithecus- Australopithecusafarensis: Lucy- Os australopithecusafricanos- Os autralopithecusrobustos: os paranthropusOs primeiros humanos: ahumanización- Homo habilis- Homo ergaster- Homo erectus- Homo antecessor- Homo heidelbergensis- O home de Neandertal- Homo floresiensisA orixe dos humanosactuais- A dispersión dos sapienspolo mundo

1. Recoñecer a evolución desde os primeiros homínidos ata o home actual e establecer asadaptacións que nos fixeron evolucionar.

1.1. Establece as diferentes etapas evolutivas dos homínidos ata chegar ao Homo sapiens,establecendo as súas características fundamentais, tales como a capacidade cranial e a altura.

CCL,CMCT,CD,CAA;CSIEE,CCEC


4. A revolución xenética- A historia da xenética- Herdanza biolóxica e información xenética- Mendel e Morgan. A xenética formal- O descubrimento do ADN- O dogma central da bioloxía molecular.O código xenético- Do xene ao xenoma. Xenómica e epixenética- Niveis de organización xenética- Os nucleótidos- Os ácidos nucleicos- A estrutura do ADN- O ADN asóciase con proteínas- O xenoma. A xenómica - O significado da información xenética- O concepto de xene- Como se herdan os xenes?- Como se expresa a información xenética?- O código xenético- Os proxectosHapMap e ENCODE

1. Recoñecer os feitos históricos máis relevantes para o estudo da xenética.

1.1. Coñece e explica o desenvolvementohistórico dos estudos levados a cabo dentro do campo da xenética.

CCLCMCTCAACSCCCEC

2. Obter, seleccionar e valorar informacións sobre o ADN, o código xenético, a enxeñería xenética e as súas aplicacións médicas

2.1. Sabe situar a información xenética que posúe todo ser vivo, establecendo a relación xerárquica entre as distintas estruturas, desde o nucleótido ata os xenes responsables da herdanza.

CCLCMCTCAA

3. Coñecer os proxectos que se desenvolven actualmente como consecuencia de descifrar o xenoma humano, tales como HapMap e ENCODE.

3.1. Coñece e explica a forma en que se codifica a información xenética no ADN, xustificando a necesidade de obter o xenoma completo dun individuo e descifrar o seu significado.

CCLCMCTCAACSCCSIEE

5. Aplicacións da xenética


- A enxeñería xenética e as súas aplicacións- Tecnoloxía do ADN recombinante- Amplificación do ADN. A PCR e as súas aplicacións- A produción de fármacos- Terapia xénica- Organismos xeneticamente modificados- A reprodución asistida- Tipos de reprodución asistida- Selección e conservación de embrións- As normas sobre reprodución asistida- A clonación- Tipos de clonación- Aplicacións da clonación- As células nai- Tipos de células nai- Métodos deobtención decélulas nai- Aplicacións das células nai- Repercusións sociais das aplicacións da xenética

1. Avaliar as aplicacións da enxeñería xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas.

1.1. Analiza as aplicacións da enxeñería xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas.

CCL,CMCT,CD

2. Valorar as repercusións sociais da reprodución asistida, así como da seleccióne a conservación de embrións.

2.1. Establece as repercusións sociais eeconómicas da reprodución asistida, así como da selección e a conservación de embrións.

CCL,CMCT,CSC

3. Analizar os posibles usos da clonación. 3.1. Describe e analiza as posibilidades que ofrece a clonación en diferentes campos.

CCL,CMCT,CAA

4. Establecer o método de obtención dos distintos tipos de células nai, así como a súa potencialidade para xerar tecidos, órganos e mesmo organismos completos.

4.1. Recoñece os diferentes tipos de células naien función da súa procedencia e capacidade xenerativa, establecendo en cada caso as aplicacións principais.

CCL,CMCT,CSCCSIEE

5. Identificar algúns problemas sociais e dilemas morais debidos á aplicación da xenética: obtención de transxénicos, reprodución asistida e clonación.

5.1. Valora, de forma crítica, os avances científicos relacionados coa xenética, os seus usos e as súas consecuencias médicas e sociais.

CCL,CMCT,CD,CSC

5.2. Explica as vantaxes e inconvenientes dosalimentos transxénicos, razoando a conveniencia ou non do seu uso.

CCL,CMCT,CSC

6. A medicina e a saude


- Evolución histórica da medicina- Os comezos da medicina científica

1. Analizar a evolución histórica na consideración e o tratamento das enfermidades.

1.1. Coñece a evolución histórica dos métodosde diagnóstico e tratamento das enfermidades.

CCL,CMCT,CD,CAA


- A teoría dos catro humores- A cirurxía- Barbeiros e cirurxiáns: aanestesia- Anestesia- A antisepsia- Técnicas de diagnóstico- Técnicas de rexistro da actividade eléctrica- Técnicas de diagnóstico por imaxe- Estudos radiolóxicos- Outras técnicas- A saúde- O concepto de saúde- Factores determinantes da saúde- Os factores de risco- Saúde pública e medicina preventiva- A sanidade nos países de baixodesenvolvemento- A sanidade e onivel dedesenvolvemento- As enfermidades esquecidas- As enfermidades raras- A relación médicopaciente- O diagnóstico das enfermidades- O prognóstico- A historia clínica- O segredo profesional

2. Distinguir entre o que é medicina e o que non o é.

2.1. Establece a existencia de alternativas ámedicina tradicional, valorando o seu fundamento científico e os riscos que levan consigo.

CCL,CMCT,CSCCCEC


7. A investigación médica-e farmacéutica- A investigación médico-farmacéutica- O medicamento e os profesionais relacionados con el- A función da investigación médica- O ensaio clínico- Os condicionamentos éticos- Os principios bioéticos- As patentes- A investigación farmacéutica e as patentes- Os xenéricos- O uso racional dos medicamentos- O uso dos medicamentos e a OMS- O uso responsable dos antibióticos- Os transplantes- As alternativas á medicina científica- Que é a medicina tradicional?- As terapias alternativas- A homeopatía

1. Valorar as vantaxes que presenta a realización dun transplante e as súas consecuencias.

1.1. Propón os transplantes como alternativa notratamento de certas enfermidades, valorando as súas vantaxes e inconvenientes.

CCL,CMCT,CSC

2. Tomar conciencia da importancia da investigación médicofarmacéutica.

2.1. Describe o proceso que segue a industria farmacéutica para descubrir, desenvolver, ensaiar e comercializar os fármacos.

CCL,CMCT,CD,CAA

3. Facer un uso responsable dos medicamentos.

3.1. Xustifica a necesidade de facer un uso racional da sanidade e dos medicamentos.

CCL,CMCT,CSCEE

4. Diferenciar a información procedente de fontes científicas, daquela que procede de pseudociencias ou que persegue obxectivos meramente comerciais.

4.1. Discrimina a información recibida sobre tratamentos médicos e medicamentos enfunción da fonte consultada.

CCL,CMCT,CSI

8- A aldea global


- A información- O ordenador: historia eevolución- Xeracións de ordenadores- Lei de Moore- Dispositivos de almacenamento da información- Tecnoloxía analóxica e dixital- Tecnoloxía analóxica- Tecnoloxía dixital- A sociedade da información- As infraestruturas da sociedade da información- Sistemas operativos- Navegadores, programas e aplicacións- As redes- Tecnoloxía LED- Evolución tecnolóxicae consumo

1. Coñecer a evolución que experimentou a informática, desde os primeiros prototipos ata os modelos máis actuais, sendo consciente do avance logrado en parámetros tales como tamaño, capacidade de procesamento, almacenamento, conectividade, portabilidade, etc.

1.1. Recoñece a evolución histórica do ordenador en termos de tamaño e capacidade de procesamento.

CCLCMCT

1.2. Explica como se almacena a información en diferentes formatos físicos, tales como discos duros, discos ópticos e memorias, valorando as vantaxes e inconvenientes de cada un deles.

CCLCMCTCD

1.3. Utiliza con propiedade conceptos especificamente asociados ao uso de Internet.

CCLCMCTCD

2. Determinar o fundamento dalgúns dos avances máis significativos da tecnoloxía actual.

2.1. Compara as prestacións de dous dispositivos dados do mesmo tipo, un baseado na tecnoloxía analóxica e outro na dixital.

CCLCMCTCDCAA

2.2. Establece e describe a infraestrutura básica que require o uso da telefonía móbil.

CCLCMCT

2.3. Explica o fundamentof ísico da tecnoloxía LED eas vantaxes que supón a súa aplicación en pantallas planas e iluminación.

CCLCMCTCD

2.4. Coñece e describe asespecificacións dos últimos dispositivos, valorando as posibilidades que lle poden ofrecer ao usuario.

CCLCMCTCD


3. Tomar conciencia dos beneficios e os problemas que pode orixinar o constante avance tecnolóxico.

3.1. Valora de forma crítica a constante evolución tecnolóxica e o consumismo que orixina na sociedade.

CCLCMCTCSC,CSIEECCEC

9. Internet- Internet e a sociedade- Que é Internet- Elementos de Internet- As repercusións de Internet- Privacidade e protección de datos- A revolución da comunicación- A conexión ás redes- Redes sociais- Problemas nas redes sociais- A telefonía móbil- As antenas e a telefonía móbil- Outras revolucións da comunicación- A teledetección- O GPS- Os SIX

1. Valorar, de forma críticae fundamentada, oscambios que Internetestá a provocar nasociedade

1.1. Xustifica o uso das redes sociais, sinalandoas vantaxes que ofrecen e os riscos que supoñen.

CCLCMCTCSIEE

1.2. Determina os problemas aos que se enfronta Internet e as solucións que se barallan.

CCLCMCTCAA

2. Efectuar valoracións críticas, mediante exposicións e debates, acerca de problemasrelacionados cos delitos informáticos, o acceso a datos persoais e os problemas desocialización ou de excesiva dependenciaque pode causar o seu uso.

2.1. Describe en que consisten os delitos informáticos máis habituais.

CCLCMCT

2.2. Pon de manifesto a necesidade de protexeros datos mediante encriptación, contrasinal, etc.

CCLCMCTCSC

3. Demostrar, mediante a participación en debates e a elaboración de redaccións e/ou comentarios de texto, que é consciente da importancia que teñen as novas tecnoloxías na sociedade actual.

3.1. Sinala as implicacións sociais do desenvolvemento tecnolóxico.

CCLCMCTCAACSIEE

4. Determinar o fundamento dalgúns dos avances máis significativos da tecnoloxía actual.

4.1. Explica como se establece a posición sobre a superficie terrestre coa información recibida dos sistemas de satélites GPS ouGLONASS.

CCLCMCTCD

Temporalización1ª Avaliación: A ciencia e a sociedadeA TerraA orixe da vida e a evoluciónA orixe e a evolución da humanidade2ª Avaliación: A revolución xenéticaA Enxeñería xenéticaO medicamento e a saúde3ª Avaliación: A investigación médico farmacéuticaA aldea globalInternetContidos mínimos- Coñecer o traballo do científico- Coñecer os métodos básicos da investigación e da estrutura da TerraDepartamento de Ciencias Natu2r6a1is- Resumila a teoría de Wegener sobre a orixe dos continentes e osocéanos- Coñecer as distintas explicacións que se deron sobre lle orixe da vida- Describir as ideas fundamentais das diferentes teorías evolutivas- Enumerar e explicar as probas da evolución- Describir as características dos homínidos- Coñecer o modelo mendeliano e a importancia de Mendel na historia daxenética- Explicar en que consiste o Proxecto do Xenoma Humano e cales son osseus obxectivos- Sinalar as aplicacións da enxeñería xenética- Coñecer as aplicacións da clonación e valorar as repercusións sociais eéticas- Coñecer lle concepto de saúde e os factores que as determinan- Coñecer o significado de enfermidades raras e esquecidas e apreciar a

importancia da procura de fármacos para o seu tratamento- Coñecer que é un transplante e os seus tipos- Definir as diferentes terapias alternativas- Describir as etapas do proceso de transmisión da información ao longoda historia e o concepto actual de sociedade da información- Explicar o significado do termo de Internet e detallar os seus elementos

PROGRAMACIÓN DE BIOLOXÍA DE 2º DE BACHARELATO

1. AS BIOMOLÉCULAS INORGÁNICAS: AUGA E SALES MINERAIS

Obxectivos didácticos

Explicar a composición química dos seres vivos en termos de poucos elementos predominantes, poucas biomoléculas simples e moitas moléculas complexas diferentes.

Clasificar as biomoléculas.

Xustificar a importancias da auga e os sales minerais para a vida.

Aplicar os conceptos físicos de ósmose e difusión.

Contidos conceptuais.

Os elementos químicos dos seres vivos.

As biomoléculas orgánicas e inorgánicas.

A auga: características químicas que a fan indispensable para a vida e funcións biolóxicas.

Papel dos sales minerais.

As solucións acuosas: os coloides. Presión osmótica, pH.

Contidos procedementais.

Deseño e realización de experiencias de ósmose.

Recoñecemento de sales minerais nos seres vivos.

Interpretación de procesos naturais de a cordo coas propiedades das solucións acuosas.

Contidos actitudinais.

Relación entre algunhas técnicas de conservación de alimentos e a necesidade de auga para os seres vivos.

Interese polas interpretacións científicas de procesos cotiáns.

Coidado e responsabilidade no manexo do material de laboratorio.

2. AS BIOMOLÉCULAS ORGÁNICAS


Caracterizar os distintos tipos de moléculas orgánicas nos seres vivos.

Identificar glúcidos e lípidos pola súa estructura química, e recoñecer glicosa e ribosa en fórmulas lineal e cíclica.

Distinguir pola súa estructura e funcións ácidos graxos, graxas, fosfoglicéridos e esteroides.

Establecer e hidrolizar enlaces glucosídicos e enlaces éster.

Representar a fórmula xeral dos aminoácidos e establecer enlaces peptídicos.

Explicar a importancia biolóxica das proteínas, relacionando a súa función coa estructura.

Aplicar os coñecementos sobre desnaturalización de proteínas á interpretación de situacións cotiáns.

Diferenciar o DNA do RNA pola estructura, localización e funcións.

Caracterizar a estructura secundaria do DNA e os tipos de RNA.

Citar e situar enlaces non covalentes nas estructuras das proteínas e ácidos nucleicos.


As moléculas orgánicas da célula.

Os glícidos. Importancia biolóxica. Características químicas e clasificación: monosacáridos, disacáridos e polisacáridos.

Os lípidos, diversidade química e funcional. Características químicas e importancia biolóxica de ácidos graxos, graxas, fosfoglicéridos, esteroides e prostaglandinas. Asvitaminas liposolubles.

Os ácidos nucleicos, polímeros de nucleótidos.

O DNA e RNA: importancia biolóxica e características químicas. Clases e funcións. Etapas no seu coñecemento histórico: modelo de Watson & Crick. Desnaturalización doDNA.

As proteínas: importancia biolóxica e características químicas. Os aminoácidos e o enlace peptídico.

Os enlaces non covalentes e as pontes disulfuro. Niveis da estructura das proteínas. Solubilidade, desnaturalización e capacidade de amortiguación. As proteínas comoenzimas

Contidos procedimentais.

Formulación de distintas triosas, pentosas e hexosas; formulación de enlaces glicosídicos e recoñecemento da estructura química de polisacáridos.

Determinación práctica da presencia de azucres simples e amidón en distintos materiais biolóxicos.

Comprobación experimental da saponificación.

Formulación de ácidos graxos, graxas e fosfoglicéridos; formulación e hidrólise do enlace éster e recoñecemento da estructura esteroidea.

Recoñecemento, á vista da estructura química, da bipolaridade dalgúns lípidos.

Construcción de modelos tridimensionais (en papel) de estructuras secundarias (-hélice e -lámina de proteínas)

Identificación de presencia de prótidos ou péptidos en solución e dalgunha das súas propiedades.

Formulación de aminoácidos e do enlace peptídico.

Formulación de nucleótidos e dinucleótidos a partir das súas unidades.

Construcción de modelos tridimensionais (en papel) de estructuras secundarias de DNA


Valoración da importancia fisiolóxica de inxestión de alimentos con contido en celulosa.

Interese polo contido nutritivo de alimentos de consumo habitual e polas actividades prácticas que poidan evidencialo.

Atención á incidencia en actividades cotiáns de desnaturalización de proteínas.

Hábito de manexo axeitado e responsable do material de laboratorio.

Cooperación responsable nas actividades de laboratorio e aula.

3. A EXPRESIÓN DA INFORMACIÓN XENÉTICA.


Explicar o mecanismo xeral de replicación do ADN e a súa importancia nos seres vivos.

Explicar as características do código xenético

Describir os fluxo de información xenética.

Enunciar algunhas das posibilidades actuais de manipulación xenética e analizar as súas posibles repercusións.

Identificar distintos tipos de mutacións xénicas e valorar as súas consecuiencias para os individuos e para as especies.

Xustificar a importancia da regulación xénica.


O ADN, portador da información xenética: de Mendel a Avery.

A replicación do ADN: mecanismo xeral.

A expresión da información xenética. Concepto e estructura do xene. Transcripción: de ADN a ARN. Traducción: de ARN a proteínas. Características do código xenético.

Secuencia do ADN: proxecto Xenoma humano. Manipulacións da información xenética: aplicacións.

Modificación da información xenética: mutacións. Vantaxes e inconvenientes. Varia¡bilidade e selección natural. Base para a evolución.

A regulación da expresión xénica: importancia.


Representación da replicación dun fragmento de ADN cunha determinada secuencia de bases.

Utilización do código xenético para representar o fluxo da información desde unha determinada secuencia de bases de ADN a secuencia de aminoácidos dunha proteína.

Interpretación do efecto das mutacións nas proteínas codificadas a partir de exemplificacións de distintos tipos de mutacións xénicas.


Consciencia do carácter non dogmático da Ciencia e da provisionalidade das teorías ou modelos.

Interese por coñecer as posibilidades actuais de manipulación xenética.

Reflesión crítica sobre a interacción Ciencia-Tecnoloxía-Sociedade.

Actitude dialogante diante de puntos de vista diferentes.

4. A CÉLULA COMO UNIDADE DE VIDA.


Enunciar as diferencias entre células procariota e eucariota, e entre células animais e vexetais.

Describir a organización molecular da membrana plasmática e as súas principais funcións.

Caracterizar as estructuras non membranosas da célula e describir a estructura e función dos orgánulos celulares e as relacións entre eles.

Describir o núcleo celular e xustificar o seu papel como elemento rector da vida celular.

Explicar a relación entre cromatina e cromosomas, e sinalar as características da dotación cromosomática dunha célula e as súas posibles alteracións.

Manexar con interese e responsabilidade o microscopio.

Interpretar e realizar diagramas de células e das súas estructuras principais.


Células procariotas e eucariotas: compartimentación celular. Diferencias entre células animais e vexetais. A parede celular.

Membrana plasmática: estructura e función. Transporte e comunicación.

O citosol. Cito esqueleto e centriolos. Ribosomas.

Os orgánulos de membrana simple: Retículo endoplásmico, aparato de Golgi, lisosomas, peroxisomas, vacuolas.

Orgánulos de dupla membrana: mitocondrias e cloroplastos.

O Núcleo: envoltura nuclear, nucleoplasma, nucléolo, cromatina.

Cromatina e cromosomas. Dotación cromosomática.


Realización e interpretación de diagramas de células procariotas e de células animais e vexetais, así como de orgánulos.

Interpretación de micrografías de estructuras celulares.

Realización de preparacións simples e visualización no microscopio de células. Visualización e interpretación de cariotipos.


Hábito de manexo axeitado e respectuoso do material de laboratorio.

Valoración da importancia dos avances técnicos para o desenvolvemento da Ciencia.

5. A REPRODUCCIÓN DAS CÉLULAS.


Explicar a importancia biolóxica e a finalidade da mitose e meiose.

Describir e xustificar a preparación para a división celular.

Realizar e interpretar diagramas das fases dos procesos de meiose e mitose.

Sinalar as diferencias principais entre mitose e meiose.

Xustificar a importancia da variabilidade biolóxica e explicar o papel da meiose nela.


A conservación dos individuos e das especies: reproducción das células.

A mitose e as súas fases.

Citocinese.

A meiose como fonte de variabilidade. Proceso, resultados e significado biolóxico.


Realización e interpretación de diagramas do ciclo celular e das fases dos procesos mitótico e meiótico.

Visualización de células en mitose.


Valoración das actividades da aula como medio para a comprensión dos conceptos da unidade.

Hábito de manexo axeitado do microscopio.

Interese pola correcta realización das preparacións microscópicas.

6. O METABOLISMO DA CÉLULA.


Definir vía metabólica e indicar as principais vías anabólicas e catabólicas, sinalando a súa situación intracelular

Describir o papel do ATP no metabolismo.

Definir as características dos enzimas.

Explicar a cinética enzimática como reflexo do mecanismo da catálise dos enzimas.

Citar os principais coenzimas de oxidación -reducción e indicar o seu papel no metabolismo


A necesidade de intercambio de materia e enerxía. Concepto de metabolismo: as vías metabólicas.

As enzimas, catalizadores imprescindibles. Cofactores e coenzima. A cinética enzimática. Regulación da actividade enzimática. As vitaminas hidrosolubles, comocoenzimas.

Vías anabólicas e catabólicas: a súa situación intracelular. O ciclo de Krebs, vía anfibólica. ATP e poder reductor.


Interpretación de gráficas de cinética enzimática.

Verificación práctica da actividade enzimática e determinación da influencia de distintos factores sobre ela.

Análise, a través de textos, da utilización industrial de enzimas.

Interpretación de diagramas sinxelos de vías metabólicas.


Consideración dalgunhas enfermidades metabólicas como consecuencia da alteración ou inexistencia de determinados enzimas.

Valoración das vantaxes e inconvenientes do uso de enzimas en procesos industriais.

Atención á planificación e pulcritude do traballo no laboratorio.

7. A OBTENCIÓN E O EMPREGO DA ENERXÍA NA CÉLULA


Describir o ciclo de Krebs como a vía central anfibólica.

Comparar respiración e fermentación en funcións da liberación de enerxía, dos productos finais e da situación intracelular.

Situar na célula os diferentes procesos das vías metabólicas (glicólise, ciclo de Krebs, etc…), indicando en cada proceso o seu obxectivo, substratos iniciais e productosfinais.

Recoñecer a importancia da fosforilación oxidativa como proceso xerador de ATP para o traballo celular.


Obtención de coenzimas reducidos e ATP: degradación oxidativa de glícidos, lípidos e proteínas. O ciclo de Krebs, vía anfibólica. Transporte electrónico e fosforilaciónoxidativa. Respiración e fermentacións.

ATP e poder reductor para a síntese de biomoléculas propias: anabolismo. Gliconeoxénese e lipoxénese.


Análise e interpretación de diagramas das vías anabólicas e catabólicas e do metabolismo global.

Utilización de diagramas das vías metabólicas para comparar a rendabilidade enerxética dun glícido e un lípido, así como a da respiración aerobia da glicosa e dafermentación láctica ou alcohólica.

Manexo dos diagramas do metabolismo para deducir as posibles vías que pode seguir piruvato e identificar as posibles orixes do Acetil-Coa que entra ó ciclo de Krebs.


Atención ó consumo de alimento tendo en conta as transformacións metabólicas e o seo papel.

Valoración da importancia do papel dos microorganismos na producción industrial de diferentes substancias obtidas por fermentación.

8. A FOTOSÍNTESE, BASE DA VIDA NO PLANETA.


Describir o proceso fotosintético.

Valorar a fotosíntese como proceso que sostén a vida no planeta.

Interpretar diagramas, gráficas e táboas relativos á fotosíntese.


Fotosíntese: importancia biolóxica e balance global.

Fases da fotosíntese e a súa localización no cloroplasto.


Interpretación de diagramas do proceso fotosintético.

Deseño e realización de experiencias relacionadas coa fotosíntese e cos factores que inciden nela.

Interpretación de gráficas e datos experimentais relativos á fotosíntese.


Valoración da fotosíntese como base da vida no planeta.

Consciencia de que os conceptos científicos teñen historia e evolucionan.

9. OS MICROORGANISMOS.

Obxectivos didácticos.

Explicar as diferentes formas de vida dos microorganismos e relacionalas coa súa función nos ecosistemas.

Rcoñecer a ubicuidade dos microorganismos e valorar a correcta manipulación dos alimentos.

Describir o papel dos microorganismos en distintos procesos industriais, na agricultura e na manipulación xenética.

Valorar a importancia da tacnoloxía en relación coa utilización de microorganismos para a producción de substancias de interese ou para a mellora do medio ambiente.


Os microorganismos: diversidade na organización e nas formas de vida.

Microorganismos nbeneficiosos ou prexudiciais para os seres humanos e outros seres vivos. Repercusións sociais e económicas.

Microorganismos patóxenos e manipulación de alimentos.

O papel dos microorganismos nos ciclos bioxeoquímicos. A súa utilización no tratamento de residuos orgánicos.

Utilización dos microorganismos noutros procesos industriais e na agricultura.

Importancia dos microorganismos na manipulación xenética.


Utilización de técnicas bibliográficas para relacionar o descubrimento dos microorganismos e os avances tecnolóxicos.

Recollida de datos sobre o papel dos microorganismos na natureza.

Observación microscópica e cultivo dalgún microrganismo.

Realización dunha fermentación no laboratorio.

Análise comparativa da fermentación aerobia e anaerobia no tratamento de residuos orgánicos.

Observación in situ dun proceso industrial baseado na actividade microbiana e realización dun informe sobre el.


Consciencia da ubicuidade dos microorganismos e da súa actividade. Valoración da importancia dos microorganismos no mantemento da vida na terra e na producción delaimentos.

Valoración da utilización de microorganismos no tratamento de residuos e na producción de substancia útiles.

Valoración dos avances da Ciencia e da Tecnoloxía para a mellora da calidade de vida e a conservación do Planeta.

10. OS MECANISMOS DE DEFENSA DOS SERES PLURICELULARES: INMUNOLOXÍA.

Obxectivos didácticos.

Diferenciar os principais tipos de células que interveñen na resposta inmune e explicar como cooperan nela.

Definir os conceptos de antíxeno e anticorpo e describir cómo os anticorpos inician a destrucción dos antíxenos.

Explicar a inmunidade adquirida e o funcionamento de soros e vacinas.

Valorara importancia para a súde pública da producción industrial de soros e vacinas e da realización de transplantes.

Citar e caracterizar as principais alteracións do sistema inmune.

Adoptar unha actitude favorable á utilización de medidas para a prvención de SIDA e doutras enfermidades.


Concepto de inmunidade. Tipos de mecanismos de defensa.

O sistema inmune. Cálulas para a defensa: orixe, localización, e tipos. Macrófagos, linfocitos B e linfocitos T. Concepto de antíxeno. Concepto de anticorpo. Reacciónsantíxeno-anticorpo.

Cooperación celular nos mecanismos de acción inmunitaria.

Inmunidade natural e adquirida. Preevención de enfermidades: vacinas e soros.

Alteracións do sistema inmune: autoinmunidade, alerxias, tolerancia, inmunodeficiencia, SIDA e transplantes.


Recoñecemento en diagramas da estructura química das inmunoglobulinas e dalgúns dos seus mecanismos de acción.

Utilización de fontes de información para aproximarse ó descubrimento dalgunhas vacinas e a súa producción industrial.

Utilización de diversas fontes de información para coñecer a evolución da incidencia do SIDA e doutras alteracións do sistema inmune, así como os avances entransplantes do órganos.


Valoración da investigación científica e dos avances tecnolóxicos na prevención de enfermidades.

Valoración da utilización de vacinas e transplantes e das súas repercusións na sociedade.

Interese por coñecer e utilizar medidas de hixiene de cara á prevención de enfermidades.

PROGRAMACIÓN DE CIENCIAS DA TERRA E MEDIO AMBIENTE DE 2º DE BACHARELATO

I. Aproximación ó traballo científico


Entender a ciencia como proceso de refinamento da nosa comprensión da natureza mediante o cuestionamento continuado e a investigación activa dos problemaspropostos.

Recoñecer que o traballo científico se adquire comunmente a través da aplicación do método hipotético-deductivo.

Aplicar técnicas de de consulta e selección bibliográfica, así coma as formas de extraer os datos relevantes da bibliografía.

Asociar a resolución de problemas ambientais ó coñecemento da dinámica de sistemas.

Identificar a interdependencia entre os elementos dun sistema e valorar a súa importancia para afrontar a problemática ambiental.

Contidos conceptuais

O traballo dos científicos. Procesos básicos da ciencia e método deductivo: observacións, feitos e inferencias, hipóteses, tipos de variables; deseño experimental,expresión cualitativa e cuantitativa de datos; xeneralización e teorías. Investigación bibliográfica e comunicacións científicas.

Sistemas e modos en estudios ambientais.- Concepto de sistema, subsistemas e modelo. Sistemas abertos e pechados. Interdependencia de elementos nun sistema:principio da unicidade ambiental. Dinámica e regulación: retroalimentación positiva, crecemento exponencial e período de duplicación; retroalimentación negativa, estadoestacionario e tempo medio de residencia.

Contidos procedimentais

Identificación en textos seleccionados dos distintos procesos utilizados polos científicos.

Identificación dos elementos e características de deseños experimentais extraídos da bibliografía.

Avaliación, a través de pautas establecidas, da fiabilidade da información sobre temas científicos contida nos medios de comunicación.

Confección de distintos tipos de fichas bibliográficas para os textos utilizados nesta unidade.

Identificación de exemplos que ilustren o concepto e as características de sistemas, tanto dentro do mundo natural como no mundo dos artefactos humanos.

Realización de diagramas de fluxo no que se poñan de manifesto as relacións de interdependencia dentro dun sistema cando se introduce unha perturbación. Exemplos,cambios no uso do solo, sobreexplotación da anchoveta en Perú, abuso de pesticidas e fertilizantes.

Identificación de variables e da súa representación gráfica, en relación á fenómenos de crecemento exponencial e de equilibrio dinámico.

Contidos actitudinais

Valoración da importancia do proceder científico como instrumento para a interpretación dos fenómenos naturais.

Adopción dunha actitude científica ante problemas cotiáns, tanto no ámbito escolar como no extraescolar.

Toma de conciencia da provisionalidade das explicacións que aportan as teorías e modelos científicos.

Interiorización da necesidade de comprender a lóxica do funcionamento dos sistemas naturais como vía para a resolución de problemas ambientais.

II. O MEDIO AMBIENTE E A HISTORIA DOS CAMBIOS AMBIENTAIS.


Diferenciar entre diversas concepcións de medio ambiente.

Comparar a medida do tempo a escala xeolóxica e a escala humana, cando se consideran os cambios ambientais e a súa repercusión.

Valorar o principio do actualismo e a súa utilidade no prognóstico dos cambios ambientais.

Describir algúns dos grandes cambios ambientais producidos ó longo da historia do planeta.

Analizar a capacidade da humanidade para transformar a natureza a través da Historia.


Definición de medio ambiente. As ideas-clave: crecemento da poboación humana, a perspectiva global, a sustentabilidade, o mundo urbanizado, a integración doscoñecementos cos valores.

Tempo e ritmos de cambio. Escala xeolóxica do tempo e comparación coa escala historica. O uniformismo dos procesos: método actualista. O problema do ritmo docambio: gradualismo fronte a neocatastrofismo. Presentación de casos: extincións masivas (modelo de céspede e de arbusto), cambio climático e glaciacións, formación edispersión de supercontinentes, formación da atmósfera oxidante e da capa de ozono...

Modificación dos ritmos naturais de cambio: os cambios introducidos pola humanidade. Presentación de casos: explosión demográfica, cambio no uso dos solos, perdaacelerada de biodiversidade, perturbación fronte a sucesión ecolóxica...


Selección dunha definición axeitada de medio ambiente, tras un debate a partir de textos que presenten definicións alternativas.

Comentario crítico de textos que presenten ideas clave para o estudio dos problemas ambientais.

Utilización da escala cronoestratigráfica para situar no tempo os acontecementos máis relevantes en relación coa historia da vida e da Terra.

Busca de información, discusión a avaliación de hipóteses alternativas para explicar a orixe dalgúns cambios alternativos.


Interiorización da idea de que debemos pensar globalmente e actuar localmente na implicación persoal ante problemas ambientais.

Toma de conciencia sobre a aceleración do impacto no medio producido pola actividade humana.

3. A XEOSFERA E AS CAPAS FLUÍDAS DA TERRA.


Relacionar os fluxos de enerxía que actúan na Xeosfera cos tipos de procesos que producen, os recursos que se orixinan e os riscos derivados da súa liberación ouutilización.

Interpretar o ciclo xeolóxico e os subciclos derivados, como modelos normais de funcionamento da xeosfera, que permiten explicar e predicir tanto os procesos xeolóxicoscomo a localización dos recursos e dos riscos xeolóxicos.

Coñecer a composición, estructura e dinámica do sistema atmosférico e a súa influencia sobre a hidrosfera, a xeosfera e a biosfera, en rlación ó desenvolvemento dosseus ciclos e o mantemento da vida.

Analizar as variables que interveñen no funcionamento da atmósfera e na zonación climática actual.

Explicar as razóns polas que o tempo de residencia da auga nos diferentes compartimentos do ciclo hidrolóxico é crítico para o uso dos recursos hídricos e a súa potencialpolución.

Recoñecer o papel dos océanos como reguladores químicos, na súa relación cos restantes subsistemas da Terra.

Coñecer a distribución e fluxo da enerxía calorífica nos océanos e a súa relación coa termorregulación e a dinámica mariña.

Describir os distintos tipos de acuiferos e interpretar cortes xeolóxicos ó respecto.


A Xeosfera.- Fluxos de enerxía na superficie terrestre. Procesos xeolóxicos derivados de cada fluxo de enerxía. O ciclo xeolóxico e os seus subciclos: ciclo tectónico, dasrochas, hidrolóxicoe bioxeoquímico.

A Atmósfera.- Composición e estructura vertical. Papel regulador e efecto invernadoiro. Dinámica e zonación climática.

O ciclo da auga:compartimentos e a súa renovación.

Os océanos.- Regulación química: CO2, O2, pH e salinidade. Regulación térmica e dinámica mariña: temperatura, masas de auga e termoclina; circulación termohalina eáreas de afloramento; circulación estuárica positiva.

Augas continentais. A cunca hidrográfica como unidade funcional. Os acuíferos e os seus tipos.


Utilización de fontes de información bibliográfica para comparar o fluxo de enerxía que incide na superficie terrestre coa distribución do gasto de enerxía nos procesosxeolóxicos.

Utilización de bloques diagrama e de diagramas de fluxo seleccionados da bibliografía para a interpretación dos subciclos que comprende o ciclo xeolóxico e para oestudio do trafego de materia e de enerxía.

Interpretación de diagramas e datos sobre a composición, estructura e dinámica da atmósfera.

Elaboración de diagramas de Gaussen e interpretación dos mesmos en relación a clasificacións climáticas sinxelas.

Utilización e interpretación de cartografía de dinámica mariña, tanto na horizontal como na vertical.

Interpretación de gráficos nos que se represente, para as distintas épocas do ano, o gradiente vertical de parámetros como temperatura, contido en osíxeno, clorofila enutrintes.

Caracterización dunha cunca hidrográfica incluíndo a súa delimitación, a cartografía da rede de drenaxe e o cálculo do potencial hídrico en función da superficie e dosdatos pluviométricos.

Realización de informes sobre a dispoñibilidade e estado dos recursos hídricos dunha zona e difusión das conclusións elaboradas.

Interpretación de cortes xeolóxicos sinxelos en relación á localización e características de acuíferos.


Valoración da atmósfera e da hidrosfera como sistemas naturais únicos no sistema solar.

Toma de conciencia do papel regulador da atmosfera e da hidrosfera.

Valoración da importancia do ciclo hidrolóxico e das repercusións sociais en canto ás relacións entre comunidades con abundancia/escasez de auga.

4. A BIOSFERA E A EDAFOSFERA


Identificación das características dos ecosistemas que permiten a sustentabilidade da vida.

Relacionar os ciclos bioxeoquímicos co fluxo de materiais entre os diferentes subsistemas terrestres.

Diferenciar os elementos que se reciclan rapidamente dos que se almacenan por períodos longos de tempo e retornan a través de fenómenos xeolóxicos lentos.

Recoñecer cal é a procedencia da enerxía nos ecosistemas e como se transfire duns organismos a outros

Explicar as razóns polas que a fixación de biomasa e a transferencia de enerxía ó seguinte nivel trófico só envolve pequenas fraccións da enerxía dispoñible.

Relacionar as etapas dunha sucesión ecolóxica con cambios na biomasa, producción, diversidade, taxa de renovación e reciclaxe de elementos.

Entender a edafoxénese como unha interacción entre os subsistemas terrestres xa estudiados, asi como o papel dos solos nos ciclos bioxeoquímicos.

Recoñecer a importancia da auga no rendemento das colleitas e valorar a probabilidade de que no futuro se converta no maior factor limitante na producción mundial dealimentos.

Analizar as limitacións químicas á fertilidade e as posibilidades da súa enmenda.

Valorar a importancia dunha axeitada planificación do uso do solo (uso urbano e industrial, agrícola, gandeiro, forestal...)


Concepto de ecosistemas. A sustentabilidade da vida como atributo dos ecosistemas. Niveis e redes tróficos.

A circulación da materia.- Ciclos bioxeoquímicos de depósito fluído e de depósito sedimentario. Tempo de residencia.

O fluxo de enerxía.- Enerxía endosomática e fotosíntese, enerxía exosomática e interacción das cubertas fluídas. Producción primaria e secundaria. Eficiencia:productividade e taxa de renovación. Diferencias entre ecosistemas terrestres e acuaticos.

Organización do ecosistema no tempo: sucesión e perturbación.

Edafoloxía.- Concepción do solo. Organización vertical: horizontes e variabilidade espacial. Estructura e volume oco, textura, Compoñentes minerais e orgánicos.Diversidade dos solos no mundo: zonalidade.

Os solos como recurso.- Ritmo de edafoxénese e erosión. Papel do solo como filtro e amortecedor. O solo e a producción vexetal, algúns factores relevantes en Galicia:dispoñibilidade de auga -balance hídrico e reserva de auga útil-, relación co clima e a topografía. Fertilidade química -complexo de cambio, nutrintes e pH-, relación coalitoloxía.


Representación e interpretación de cadeas tróficas.

Elaboración e interpretación de pirámides de números, biomasa e enerxía.

Emisión e discusión de hipóteses sobre as repercusión de introducir modificacións nas redes tróficas.

Realización de cálculos de producción, eficiencias e taxas de renovación.

Identificación de indicadores das etapas de substitución nun ecosistema e interpretación das mesmas.

Identificación de horizontes e perfís de solos característicos a partir de diapositivas.

Comparación de mapas de zonación climática no mundo con mapas de distribución dos grupos principais de solos.

Descrición de perfís de solos no campo, identificación dalgunhas características elementais e realización de toma de mostras.

Utilización de técnicas simples de laboratorio para a estimación cualitativa e cuantitativa de características e compoñentes de mostras de solos (contidos en aire e auga,permeabilidade, textura, presencia de materia orgánica e inorgánica e carbonatos, pH,...)

Cálculo de balances hídricos para niveis de reserva de auga prefixados ( aprtir de datos mensuais de precipitación e ETP), e representación gráfica dos mesmos.

Confección de mapas simples utilizando os recursos cartográficos existentes (de pendentes a partir de topográficos, de uso do solo a partir de fotografía aérea).

Utilización de datos de propiedades dos solos para avaliar a aptitude e realizar propostas de orientación ó uso.


Toma de conciencia da existencia dun límite superior na producción biolóxica e das repercusións que isto ten an adopción de posturas persoais ante distintos modelos deexplotación dos recursos.

Valoración do solo como un sistema ligado ó desenvolvemento histórico da humanidade, xa que en gran medida del depende a producción mundial de alimentos.

5. RECURSOS NATURAIS.


Clasifica-los recursos minerais segundo a relación recursos/reservas/rendibilidade económica e aplicalo á avaliación dos recursos xeolóxicos de Galicia, España emundiais.

Compara-las vantaxes e os inconvenientes no uso das enenías renovables no caso de Galicia. Establece las relacións entre dinámica oceánica e producción biolóxica.

Interpreta-las interaccións entre condicións oceanográficas, producción biolóxica e risco de mareas vermellas, para o caso das rías galegas. Investigar a situación dosrecursos hídricos dunha zona, recollendo datos de diversas fontes e elaborando un informe final.

Desenvolver hábitos de aforro e uso racional da auga.

Describir e interpreta-la distribución de recursos agrícolas e forestais, a escala auîonómica, europea e mundial.

Analizar as consecuencias de que o fluxo de enerxía condicione a existencia dun límite superior de producción dun recurso biolóxico (en bosques, pesqueiras, ...).


Recursos naturais.- Concepto. Clasificación: renovables e non renovables. Reutilización e reciclaxe.

Recursos minerais.- A relación recursos/reservas/rendibilidade económica. Xeoloxía dos recursos minerais: recursos ligados á tectónica de placas e ligados a procesosxeolóxicos externos.

Recursos enerxéticos.- Fontes de enerxía de orixe xeolóxica (carbón, petróleo, minerais radioactivos) e hidroeléctricas. Enerxías alternativas.

Recursos hídricos.- A auga como recurso. Planificación e xestión da auga en España.

Recursos agrícolas e forestais.- Importancia da súa avaliación e xestión.

Recursos mariños.- Relación coa dinámica oceánica. Pesqueiras e a súa xestión. Mareas vermellas e acuicultura.


Establecemento de relacións entre a orixe dos recursos enerxéticos e o seu carácter de renovable ou non renovable.

Busca de información sobre as reservas de cada recurso, o seu ritmo de explotación (demanda) e a previsión de esgotamento.

Clasificación dos recursos mineiros segundo a súa rendibilidade económica aplicando á relación recursos/reservas/rendibilidade.

Deseño e interpretación de enquisas para recoller medidas de aforro enerxético, aplicándoo ós recursos galegos.

Comparación de mapas mundi, peninsulares e autonómicos que indiquen a distribución de recursos mineiros, enerxéticos, hídricos, agrícolas, forestais e mariños.

Iniciación á lectura e interpretación dos mapas xeocientíficos do medio natural, comezando polos mapas editados para Galicia.

Realización de comentarios e debates a partir de textos nos que se presenten problemas de xestión de recursos mariños.

Realización de informes sobre a dispoñibilidade e estado dos recursos hídricos dunha zona e difusión das conclusións elaboradas.

Interpretación de información, tabulada ou gráfica, en relación con cada tipo de recurso.

Planificación e realización de visitas a explotacións mineiras, centrais hidroeléctricas e térmicas, empresas de acuicultura, centros de investigación agrícola ou forestal, ...


Toma de conciencia da necesidade de aforro de recursos enerxéticos e materias primas.

Desenvolvemento de hábitos de aforro e uso racional da auga a nivel persoal, familiar, escolar e comunitario.

Desenvolvemento de hábitos de consumo compatibles coa reutilización e/ou reciclaxe.

Toma de conciencia da necesidade dunha distribución máis xusta da producción mundial de alimentos e adopción de posicionamentos solidarios coas áreas máisdesfavorecidas.

6. RISCOS XEOLÓXICOS.


Establecer unha clasificación dos riscos xeolóxicos, diferencialldo os producidos por procesos xeolóxicos internos e externos, e os debidos a outras causas.

Argumentar as causas polas que os efectos destructivos dos riscos naturais poden aumentar en relación a actividades humanas realizadas sen estudio científico previo.

Describir algúns métodos de predicción, prevención e mitigación dos danos causados por fenómenos xeolóxicos de risco.

Identificar os factores de risco existentes en Galicia e as súas repercusións económicas, para casos como modificacións na liña de costa, inundacións, fenómenos deinestabilidade de ladeiras, ..., valorando as causas naturais e a influencia das accións humanas (obras públicas, construccións, ...).

Describir as formas de corrixir e evitar os deslizamentos en vertentes.

Analizar criticamente as medidas preventivas ante o risco de inundación.

Explicar como inflúen os procesos erosivos e sedimentarios nas modificacións naturais da liña de costa e comparar a velocidade destas modificacións cos cambiosproducidos por accións humanas planificadas.

Tomar conciencia da magnitude que pode acadar un determinado risco natural e das actitudes que debemos tomar ante potenciais situacións de risco.


Riscos xeolóxicos.- Concepto e clasificación. Avaliación do risco e avaliación do dano.

Risco sísmico e volcánico.- Efectos. Estimación do risco. Predicción e medidas de prevención.

Deslizamento de ladeiras.- Causas. Influencia da actividade humana no risco. Identificación, prevención e corrección de situacións de risco.

Inundacións e avenidas.- Magnitude e frecuencia das avenidas. Natureza e alcance do risco de inundación. Medidas preventivas: a controversia da canalización.

Riscos asociados a procesos litorais.- Ciclóns tropicais. Cambios nos procesos de erosión/sedimentación: modificacións da liña de costa.


Elaboración de mapas de riscos autonómicos, estatais e mundiais, nos que se sitúen os lugares con maior susceptibilidade fronte a riscos naturais.

Recopilación bibliográfica de datos sobre os diferentes tipos de riscos, dos danos que producen en vidas humanas, do custo económico e doutros efectos derivados(epidemias, ...).

Consulta-las normas legais sobre prevención de riscos e extraer delas (ou doutras fontes) información sobre os sistemas de detección e/ou prevención (arquitecturaantisísmica, xeotecnia de taludes, ...).

Análise das imaxes e noticias aportadas polos medios de comunicación en relación a riscos xeolóxicos ó longo do curso (ou dun trimestre).

Planificación e realización dunha visita a un observatorio xeofísico.

Realización de observacións de campo sobre posibles danos causados no contorno por fenómenos de risco xeolóxico.

Elaboración de cuestionarios sobre os conceptos máis relevantes trala proxección de diapositivas e/ou vídeos sobre riscos xeolóxicos.

Utilización de diapositivas ou de bloques diagrama para o estudio do xeito de previr e corrixir problemas asociados ás obras públicas (deslizamentos, inundacións emodificacións da liña de costa).

Planificación dunha investigación bibliográfica sobre riscos xeolóxicos particularizados para unha zona (do contorno próximo, autonómico, estatal ou mundial), quecomprenda a redacción dun informe final .


Actitude científica ante os riscos naturais, recoñecéndoos como propios da dinámica dun planeta activo, pero que poden ser parcialmente previdos e mitigados.

Toma de conciencia da necesidade social de planificalos usos do territorio, así como de desenvolver e facer cumprir las normas legais para diminuír as situacións de risco.

Actitude crítica ante accións que aumentan os riscos naturais, cando non se toman as medidas axeitadas de prevención.

7. IMPACTO AMBIENTAL E A SÚA CORRECCIÓN.


Valorar o impacto ambiental da minería e as posibilidades de restauración do medio, aplicándoo a casos galegos e españois en xeral.

Analizar a problemática ambiental dos recursos enerxéticos de carácter xeolóxico, considerando a súa orixe, distribución, explotación, transporte e utilización, eempregando exemplos galegos, españois e mundiais.

Investigar a calidade do aire no contorno próximo utilizando técnicas químicas e biolóxicas, e valorando o grao de contaminación existente.

Caracterizar a contaminación atmosférica en relación co tipo de contaminantes e os factores que inflúen na súa producción e difusión.

Avaliar as repercusións da contaminación atmosférica dende o punto de vista sanitario, social e económico.

Investigar a calidade da auga utilizando parámetros físicos, químicos e biolóxicos, e elaboración de conclusións sobre o grao da súa adecuación ós diferentes usos.

Comprender as bases nas que se asentan as técnicas de tratamento e depuración das augas residuais.

Comprender que a deforestación leva producíndose ininterrompidamente dende a prehistoria e que a conservación dos bosques actuais será unha difícil tarefa nasnacións menos desenvolvidas.

Analizar como a agricultura pode conducir á diminución da fertilidade dos solos e á súa erosión, así como a crear tendencias que promovan a aparición de pestes.

Xulgar as causas e efectos do incremento do efecto invernadoiro e da destrucción da capa de ozono dentro dun modelo de cambio climático global, considerando os datosactuais e os procedentes do rexistro xeolóxico.

Tomar conciencia da importancia da conservación da biodiversidade.


Impactos de carácter xeolóxico.- Impacto da minería e restauración ambiental. Impacto asociado á extracción, transporte e uso de recursos enerxéticos.

Sobreexplotación e salinización de acuíferos.

Contaminación do aire.- Tipos e orixe dos contaminantes. Factores que inflúen na difusión/estancamento dos contaminantes: concepto de inversión térmica e de illamentode calor. Efectos transfronteirizos: chuvia ácida. Control da contaminación atmosférica.

Contaminación das augas e indicadores físicoquímicos ou biolóxicos. Eutrofización e acidificación. Tratamento de augas residuais e reutilización .

A deforestación e o impacto ambiental da agricultura: degradación, erosión de solos e desertización. Prácticas conservativas: xestión integrada de pestes, agricultura senlabranza, cultivos mixtos, etc.

Impactos de alcance planetario- O incremento do efecto invernadoiro. A destrucción da capa de ozono. A polémica do cambio climático global. A perda de biodiversidade.


Investigación dos impactos producidos pola obtención, transporte, almacenamento e uso dos recursos enerxéticos, establecendo unha relación de casos de impacto anivel mundial, estatal e autonómico.

Planificación dunha investigación bibliográfica sobre os impactos causados por procesos xeolóxicos, nunha zona do contorno próximo, autonómico, estatal ou mundial.

Recollida e análise de información sobre as causas máis frecuentes de polución atmosférica, dos axentes que a producen e dos seus custos económicos (sanitarios, enmedidas de prevención e recuperación da pureza do aire).

Identificación do grao de contaminación dunha zona mediante a utilización de indicadores biolóxicos e químicos (liques, alteración de edificios, etc.) .

Aplicación de técnicas químicas e biolóxicas ó estudio da contaminación atmosférica nunha zona urbana de elevada circulación, ou reproducción e investigación nolaboratorio de situacións de contaminación, realizando un tratamento cuantitativo dos datos e as correspondentes representacións gráficas.

Investigación dos problemas sanitarios máis frecuentes en relación coa contaminación e obtención de datos bibliográficos sobre o seu custo.

Utilización de técnicas de análise de augas e determinación do grao de contaminación das mesmas.

Análise das fases de depuración das augas residuais mediante a realización de esquemas e debuxos.

Realización de debates sobre problemas e impactos de alcance local, como incendios forestais, adecuación de cultivos ou de especies forestais, .... incluíndo o aspecto docusto económico.

Desenrolo de campañas sobre posibles accións para a conservación e mellora dos solos nunha zona.

Análise crítica da información que producen os medios de comunicación sobre o efecto invernadoiro, a destrucción da capa de ozono e as posibles repercusións nuncambio climático global.

Lectura crítica de textos que resalten o feito da biodiversidade, incluíndo ecosistemas de características contrastantes (bosque caducifolio/selva tropical,...)

Realización de debates sobre as razóns para a preservación da biodiversidade.

Recollida de información a través de visitas a industrias potenciaimente contaminantes, plantas de tratamento de augas residuais, minas en restauración, . . .


Sensibilidade ante situacións de deterioro da calidade das augas e toma de posturas activas ó respecto.

Sensibilidade ante o impacto producido polos incendios forestais, como potenciadores de fenómenos de degradación dos solos, erosión e desertización.

Valoración de hábitos de consumo de alimentos obtidos mediante prácticas agrícolas conservativas.

Actitudes racionais ante os problemas ambientais, buscando información científica fronte a interpretacións catastrofistas pouco fundamentadas.

8. A XESTIÓN DO MEDIO AMBIENTE.


Comparar a proposta de desenvolvemento viable coa polémica desenvolvismol/conservacionismo.

Describir os principais pasos nun proceso de planificación ambiental.

Coñecer os compoñentes fundamentais na realización dun proxecto de avaliación de impacto ambiental.

Argumentar os motivos polos que a solución dos problemas ambientais máis importantes débese buscar na integración de coñecementos científicos con valores éticospersoais e sociais.

Identificar posturas persoais que promovan a mellora futura do medio ambiente e da calidade de vida.

Desenvolver a capacidade crítica necesaria para avaliar a política ambiental no noso contorno e no conxunto da comunidade internacional.


Optimización do uso dos recursos.- O desenvolvemento viable fronte á polémica desenvolvismo/conservacionismo.

Xestión do medio ambiente.- Inventario do medio. Avaliación do impacto ambiental. Lexislación ambiental.

Integración de valores.- Ética e medio ambiente. Educación ambiental: importancia dunha implicación persoal.


Análise e debate crítico dos textos das conferencias internacionais máis importantes sobre medio ambiente (Estocolmo, informe Brundtland, Tbilisi Río, ...).

Realización de comentarios de textos que conteñan datos xa elaborados de inventario do medio natural para un proxecto determinado (construcción dunha presa,autoestrada, vertedoiro, ...).

Utilización dos mapas do medio científico natural para a planificación dun proxecto.

Interpretación da información que se representa nunha matriz de Leopold xa elaborada, para a avaliación dun impacto.

Enumeración dos factores do medio e das accións xeradoras de impacto necesarias para confeccionar unha matriz de Leopold, referida a un problema específico.Comparación da relación obtida cunha matriz xa elaborada extraída da bibliografía.

Consulta da lexislación ambiental sobre espacios naturais, especies protexidas e ordenación do territorio, para debater como afectaría a un proxecto concreto.

Aplicación das técnicas de planificación e de avaliación de impacto ambiental no estudio da problemática dos residuos sólidos no noso contorno.

Avaliación do programa desenvolvido nesta materia á luz dos presupostos da educación ambiental.


Adopción de hábitos de comportamento compatibles coa mellora da calidade de vida e co desenvolvemento viable.

Participación en movementos cidadáns comprometidos coa mellora da calidade de vida e co desenvolvemento viable.

Actitude crítica ante as políticas ambientais no noso contorno e na comunidade internacional.

Criterios de avaliación.

Explicar algunhas repercusións que as alteracións medioambientais provocadas polo home poden producir na natureza.

Indicar algunhas variables que inciden na capacidade da atmósfera para diluir contaminantes, razoando, en consecuencia, cales son as condicións meteorolóxicas queprovocan maior perigo de contaminación.

Planificar unha investigación para avaliar os riscos máis frecuentes que pode sufrir unha zona xeográfica do noso país, tendo en conta as súas características climáticas,litolóxicas e as debidas ó impacto humano, realizando un informe no que se indiquen algunhas medidas para mitigar os riscos.

Explicar nunha cadea trófica como se produce o fluxo de enerxía e o rendemento enerxético de cada nivel, deducindo as consecuencias prácticas que deben terse enconta para o aproveitamento dalgúns recursos.

Enumerar as razóns polas que existen en España zonas sometidas a unha progresiva desertización, propoñendo algunhas medidas razonadas para paliar os seus efectos.

Utilizar técnicas químicas e biolóxicas para detectar o grao de contaminación presente nas nosas augas, valorando o nivel de adecuación para o desenvolvemento da vidae do consumo humano.

Investigar as fontes da enerxía que se utilizan actualmente en España, avaliando o seu futuro e o doutras alternativas enerxéticas.

Indicar a repercusión da progresiva perda de biodiversidade, enumerando algunhas novas alternativas para o aproveitamento da biota mundial.

Avaliar o impacto ambiental dun proxecto no que se definan algunhas accións que poidan causar efectos ambientais.

Diferenciar, ante un problema ambiental, os argumentos do modelo “conservacionista” e os do “desenvolvemento sostible”.

4. MATERIAIS CURRICULARES E RECURSOS

Neste apartado temos en conta os xa mencionados materiais de laboratorio, vídeos e diapositivas, transparencias, os textos recomendadospor curso que figuran na programación do centro, os libros de consulta, chaves e guías dispoñibles na biblioteca e tamén o contorno do centro.Incluímos o uso de Internet a partir ordenadores portátiles con que conta o centro.

Textos recomendados por curso1º ESO Ciencias da Natureza 1º ESO (Galego) Concha Gil et al. Ed. SM. ISBN: 978-84-675-1638-8 2º ESO Bioloxía e Xeoloxía 2º ESO (Galego) Prox. ECOSFERA, Pedrinaci, etc. Ed. SM, ISBN: 978 84-

348-8299-73º ESO Bioloxía e Xeoloxía 3º ESO (Galego) Prox. ECOSFERA, Concha Gil e outros. Ed. SM ISBN:

978-84-675-1646-34º ESO Bioloxía e Xeoloxía 4º ESO (Galego) Prox. ECOSFERA, Pedrinaci e Gil. Ed. SM, ISBN: 978-84-

675-1038-61º BAC. Bioloxía e Xeoloxía 1º BAC. (Galego) Prox. XERME, Pedrinaci et al. Ed. SM, ISBN: 978-84-675-

2515-12º BAC. Bioloxía e Xeoloxía 1º BAC. (Galego) Prox. Casa del Saber. Jimeno et al. Santillana. ISBN:

5- TEMPORALIZACIÓN E ACTIVIDADES

A temporalización e secuenciación serán obxecto de programación específica por parte de cada responsable de curso.

No tocante ás actividades complementarias que este departamento ten programadas para os distintos grupos quedan reseñadas no seguinte cadro:

Curso Actividade1 ESO Visita ao monte de Coruxo.

3 ESO Actividade multidisciplinar ”O entorno do Castro como recurso didáctico”. Saída á Serra do Xurés

4º ESO Saída a Serra do Invernadoiro Saída a praia da Fontaiña

1 Bach Actividade de Sendeirismo Montes Aloia- Galiñeiro Visita ó Centro de Interpretación da Natureza de A Siradella (O Grove) e

itinerario ecolóxico pola zona2 Bach Centro Fitopatoloxía do Areeiro/ Bodegas Cosecheiros de Cambados

6. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

En canto ós procedementos de avaliación, o profesorado das materias ten liberdade para optar polos máis idóneos segundo o curso de que se trate. Os instrumentos de avaliación tamén son variados. A parte de controles e exames parciais, hai unha avaliación continua do alumnado dos diferentes cursos polo seguimento das clases, utilizando as preguntas orais e as actividades diarias. Dáselle moita importancia ó caderno de clase que reflicte as actividades de diario dos estudantes. Tamén se lles concede unha porcentaxe na puntuación final ás prácticas realizadas no laboratorio. Dado que por motivos de dispoñibilidade horaria dos profesores do departamento, non é posible facer desdobres para laboratorio, a posibilidade de facer prácticas está condi-cionado polo número de alumnos dos diferentes grupos. Por iso cando sexa posible facelas, se incluirán cuestións sobre as mesmas nas diferentes probas escritas que os alumnos farán durante o curso, de xeito que serán avaliadas conxuntamente cos contidos teóricos.

A valoración porcentual será:

En 1º e 2º de ESO:70% Probas escritas.10% Caderno de aula.10% Actividades para casa.10% Actitude, participación activa nas actividades de aula.

De cada avaliación farase unha proba escrita de recuperación para aqueles/as alumnos/as que non acadasen cualificación positiva, temporalizada antes da avaliación final.A nota da avaliación final será o resultado da evolución ao longo do curso.

No 3º curso de ESO:80% Probas escritas.10% Caderno.10% Actitude, participación activa nas actividades de aula.


No 4º curso de ESO:90% Probas escritas.10% Caderno.


Bioloxía-Xeoloxía de 1º Bacharelato:90% Probas escritas.10% Traballos bibliográficos, actividades para casa, actividades de aula.

De cada avaliación farase unha proba escrita de recuperación para aqueles/as alumnos/as que non acadasen cualificación positiva, temporalizada antes da avaliación final.A nota da avaliación final será o resultado da evolución ao longo do curso

Ciencias para o mundo contemporáneo:60% Probas escritas, parciais, controis.40% Preguntas orais na aula, actividades de aula.


Bioloxía de 2º Bacharelato:100% Dúas probas escritas por avaliación. En cada proba haberá unha pequena parte das preguntas pertencentes á materia das probas anteriores. A nota será a

media das cualificacións. De cada avaliación farase unha proba escrita de recuperación para aqueles/as alumnos/as que non acadasen cualificación positiva, temporalizada antes da avaliación final.A nota da avaliación final será o resultado da evolución ao longo do curso.

Ciencias da terra e medioambientais:100% Dúas probas escritas por avaliación. A nota será a media das cualificacións.


7. MÍNIMOS EXISIBLES PARA A OBTENCIÓN DUNHA AVALIACIÓN POSITIVA

1º CURSO DE E.S.O.

I. OS SERES VIVOS

1. A terra, un planeta habitado. ¿Ser vivo ou non vivo? A materia dos seres vivos. Un lugar para vivir. A diversidade dos seres vivos e o medio. Dous medios: acuático e terrestre. ¿Qué é clasificar? A clasificación que fan os científicos. ¿Qué é unha especie?2. Animais. Os vertebrados. ¿Qué é un animal? Características dos vertebrados. Os peixes: o dominio do medio acuático. Os anfibios: vertebrados de doble vida. Os reptis: verdadeiros vertebrados terrestres. As aves: máquinas para voar. Os mamíferos: vertebrados con pelo. Os seres humanos somos mamíferos. Os vertebrados no seu medio.3. Los invertebrados. Os animales máis sinxelos. Vermes anelados. Anélidos. Animais con cuncha. Moluscos. Artrópodos. Arácnidos, crustáceos e miriápodos. Artrópodos. Insectos. Equinodermos. Invertebrados en todos os ambientes.

4. As plantas e os fungos. ¿Qué é unha planta? As flores. As sementes e os froitos. Plantas con sementes pero sen froitos. Plantas sen flores e sen sementes. As plantas e o medio. Os fungos non son nin animais nin plantas.5. As células e os organismos. Os seres vivos estamos formados por células. Organismos unicelulares e pluricelulares. Células animais e células vexetais. A nutrición celular. A relación das células co medio. A reproducción celular.6. Os seres vivos mái sinxelos. Protozoos e algas: organismos sinxelos con núcleo. As bacterias: células sen núcleo. Os microorganismos no seu medio. Os virus: parásitos celulares.

II. O PLANETA TERRA

7. A terra no universo. Ideas antigas sobre o universo. O sistema solar. As órbitas planetarias. Satélites e unha chea de obxectos.Máis alá do sistema solar.8. Un planeta moi singular: a Terra. A forma da Terra. En continuo movemento. O día e a noite. ¿Por qué hai estacións?. As fases da lua. Os eclipses. Un planeta orixnal. A biosfera e as súas relacións.9. Minerales: moitos e moi útiles. Minerais, rochas e civilización. Una grande diversidade de minerais. Outras propiedades características. Minerais que constituen ls rochas. Menas metálicas. As minas e os seus productos.10. Diversidade e utilidade das rochas. Diversidade de rochas, diversidade de usos. Cómo se observa unha rocha. Rochas cristalinas. Rochas dos volcans. Rochas formadas por anacos. Rochas formadas por láminas. Para qué utilizamos as rochas. ¿De qué está feita a miña casa?11. A atmósfera terrestre. A atmósfera e o aire. Estructura da atmósfera. Orixe e evolución da atmósfera. A atmósfera, un medio para a vida. A máquina térmica. A contaminación do aire.12. A auga na Terra. A Terra, único planeta con auga líquida. A distribución da auga na Terra.. A auga dos océanos. A auga nos continentes. Auga en continuo movimiento. A auga, unh substancia moi especial. A auga que usamos. A auga contamínase co uso. A depuración das augas.

2º curso de E.S.O.

BLOQUE I. FUNCIÓNS DOS SERES VIVOS

1. Os seres vivos aliméntanse. As funcións dos seres vivos. A composición dos seres vivos. A alimentación dos animais. A transformación dos alimentos. As substancias que incorporan os vexetais. A fotosíntese. O transporte no interior da planta. Dous formas diferentes de nutrición.2. A respiración dos seres vivos. Os animales respiran. As plantas tamén respiran. Os intercambios respiratorios nos animais. O transporte de gases nos animais. ¿Qué é en realidade respirar? Substancias orgánicas, osíxeno e enerxía.3. Coordinación, relación e adaptación. O comportamiento dos animais ¿Cómo responde un ser vivo? ¿Cómo detectan os estímulos? A comunicación entre receptores e efectores. O comportamiento das plantas.4. A reproducción. A reproducción asexual. A reproducción sexual dos animais. Diversidade na reproducción sexual. A reproducción sexual nas plantas con sementes. O significado da reproducción.

BLOQUE II. O ENTORNO E OS SERES VIVOS

Os ecosistemas. Relacións tróficas. O escenario da vida. Alimentándose no ecosistema. Cadeas e redes tróficas. O tránsito de materia e enerxía no ecosistema. Estabilidade e cambios nos ecosistemas. A energía que utilizamos. 6. A enerxía externa do planeta. O Sol produce enerxía. A atmósfera, un bó filtro. Un reparto desigual. O efecto invernadeiro. ¿Que move o aire? A hidrosfera como regulador térmico. A enerxía solar move ós axentes externos. 7. O solo. Alteracións das rochas. Da rocha ó solo. Características do solo. A vida no solo. Influencia humana nos solo.

BLOQUE III. A DINÁMICA DO PLANETA.

8. Augas superficiales e augas subterráneas. As augas superficiais. O inagotable traballo dos ríos. Procesos catastróficos. As augas subterráneas. Circulación e importancia das augas subterráneas. 9. Os glaciares, o vento e a mar. Os glaciares modifican o relevo. O vento como axente xeolóxico. Os traballos do mar. Sedimentación mariña e formas litorais. Intervencións nas costas. Os axentes xeolóxicos deixan pegadas.10. A enerxía interna do planeta. Volcáns e terremotos. Os volcáns. Os terremotos. Distribución dos terremotos e tectónica de placas. Relevo e placas litosféricas. Unha perspectiva global.

3º CURSO DE E.S.O.

BLOQUE I. ESTRUCTURA E FUNCIÓN DO CORPO HUMANO

1. O corpo humano. O noso organismo está formado por células. As células teñen necesidades comúns. O transporte a través da membrana. O funcionamiento da célula. Células con diferentes funcións. Tecidos. Órganos e sistemas de órganos.

2. Dos alimentos ós nutrintes. Os alimentos e os seus compoñentes. O sistema dixestivo. A dixestión. O resultado da dixestión.Unha alimentación equilibrada. Alimentación e saúde. A conservación dos alimentos.

3. A utilización dos nutrintes. As células utilizan os nutrintes. Unha dieta axeitada ás necesidades. A obtención do osíxeno. O intercambio de gases. A ventilación pulmonar. A eliminación dos refugallos ¿Cómo funcionan os riles?. A doble función do ril.

4. O transporte de sustancias no organismo. O sangue: un líquido complexo. Enfermidades relacionadas co sangue. O vasossanguíneos. O corazón. O corazón é o motor da circulación. O traxecto do sangue: un doble circuito. Enfermidades cardiovas-culares. Catro sistemas para unha función: a nutrición.

5. A coordinación do noso organismo. A neurona: unidade do sistema nervioso. 6. Estímulo e resposta. Receptores e efectores. A percepción do medio. Sentidos do tacto, olfato e gusto. Sentido do oído.

Sentido da vista. A elaboración da resposta.

BLOQUE II. MINERAIS E ROCHAS.

9. Os minerais. Minerais, cristais e y vidro. Cómo identificar un mineral. Clasificación dos minerais (I). Clasificación dos minerais (II). Utilidade dos minerais

10. Orixe das rochas sedimentarias. Cómo clasificar as rochas. Cómo se originan las rochas sedimentarias. Os fósiles e a orixe das rochas. Unhas rochas estratificadas. Rochas sedimentarias detríticas. Rochas sedimentarias non detríticas. A orixe do carbón e petróleo.

10. Orixe das rochas ígneas. Volcáns en erupción. Paisaxe volcánica. Tipos de actividade volcánica.

4º CURSO DE E.S.O.

XENÉTICA E EVOLUCIÓN

ESTRUCTURA Y FUNCIÓN DEL CUERPO HUMANO

1. Reproducción e herdanza. Semellanzas e diferencias. O núcleo: a información xenética. O núcleo e o ciclo celular. Os cro-mosomas. A transmisión. A formación das células reproductoras. Cariotipo e diagnóstico prenatal. Análise dun cariotipo.Asleis da herdanza. As investigacións de Mendel. Xenética e vocabulario xenético. Interpretación dos experimentos de Mendel.Herdanza simultánea de dous ou máis caracteres. Interpretación actual das experiencias con dihíbridos. A herdanza na es -pecie humana. A herdanza dos grupos sanguíneos. A herdanza do sexo e ligada ó sexo. As árbores xenealóxicas. Resolu -ción de exercicios de xenética.

2. Xenes e manipulación xenética. O ADN: o material dos xenes. O ADN como fonte de información. A herdanza contida noADN. Cambios na información xenética: mutacións. A transferencia de xenes: organismos transxénicos. A diversidade den-tro da especie. Análise dun texto de divulgación científica.

3. A evolución dos seres vivos. A orixe da diversidade biolóxica. Nacemento das teorías evolucionistas fronte ó fixismo. A evo -lución segundo Darwin. Argumentos a favor da evolución. Darwin no século XX. O concepto de adaptación biolóxica. Xurdi-mento das especies na natureza. A orixe da vida. Teorías sobre a orxe da vida. Funcionamento da evolución. Identificaciónde problemas e formulación de hipóteses.

ECOLOXÍA E MEDIO AMBIENTE4. Os organismos e o medio. Ecoloxía e ecosistema. O medio ambiente. A vida no medio aéreo ou terrestre. Factores abióticos

no solo. A vida no medio acuático. Relacións entre organismos. Instrumentos e métodos de medida. A enerxía no ecosistema. Relacións alimentarias. Cadeas e redes tróficas. Transferencia de enerxía ó longo dunha cadea alimentaria. Fluxo de materia e enerxía no ecosistema. Medición da enerxía no ecosistema. Pirámides ecolóxicas. Ciclos bioxeoquímicos.

BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 1º BACHARELATO: CONTIDOS MÍNIMOS

Bloque 1. As bases da vidaUnidade 1. A natureza básica da vida

A unidade química dos seres vivos: Bioelementos Auga e sales minerais Glícidos Lípidos

Proteínas. Estructuras Ácidos nucleicos. ADN. Duplicación. Síntese de proteínas A orixe da vida

Unidade 2. Estructura e organización dos Seres Vivos A teoría celular A célula como unidade estructural: Célula eucariota animal e vexetal A célula como unidade funcional: Metabolismo. Anabolismo e catabolismo. ATP Tipos de nutrición: autótrofa e heterótrofa Transporte a través da membrana Unha forma de nutrición autótrofa: A fotosíntese Obtención de enerxía a partir de materia orgánica: respiración celular aerobia e anaerobia. Fermentacións Estructura das células procariotas: bacterias A orixe das células Os virus. Ciclo vital dun bacteriófago

Unidade 3. A reproducción nos seres vivos Os cromosomas. Ciclo celular. Tipos de reproducción: asexual, sexual. Vantaxes e inconvenientes Multiplicación celular: mitose Cariotipo: células diploides e haploides Reproducción asexual en vexetais e animais: tipos Reproducción sexual en vexetais e animais: Isogamia e anisogamia Unisexualidade e hermafroditismo A meiose. Recombinación xenética Gametos e esporas Ciclos biolóxicos: haplonte, diplonte, diplohaplonte A condición pluricelular: Diferenciación celular, tecidos, órganos e sistemas

Unidade 4. A reproducción sexual en animais e plantas

Reproducción nos animais: sistemas ou aparellos reproductores. Gónadas e gametanxios A formación dos gametos: espermatoxénese e ooxénese A fecundación. Morfoloxía dos gametos Desenvolvemento embrionario: fases Desenvolvemento postembrionario: metamorfose A reproducción nas Espermafitas: a flor. A polinización A semente e o froito. Xerminación Evolución dos ciclos biolóxicos das plantas A clonación. Aplicacións

Bloque II. Biodiversidade

Unidade 5. A biodiversidade dos seres vivos Sistemas de clasificación e nomenclatura dos seres vivos Concepto de especie. Categorías taxonómicas. Clasificación taxonómica de especies animais e vexetais Os cinco reinos Reino Moneras Reino Protoctistas Reino Fungos Reino Plantas. Diferencias morfolóxicas entre os distintos grupos Reino Animais. Clasificación xeral do reino Animal. Diferencias entre os principais Phylla. Principais clases do tronco Cordados Mantemento da diversidade

Bloque III. O Planeta Terra

Unidade 7. Tempo xeolóxico e Historia da Terra A Terra: Un lugar no Universo. Orixe da Terra

A idade da Terra. Metodos de datación relativa Os grandes principios da Xeoloxía histórica: actualismo e superposición de estratos Os fósiles e a información que proporcionan División do tempo xeolóxico Grandes acontecementos da Historia da Terra

Unidade 8. O interior terrestre

Métodos de estudio do interior terrestre: directos e indirectos

Algúns datos directos: minas e sondaxes

Densidade, temperatura, magnetismo e meteoritos

Sismos e ondas sísmicas

Qué información achegan os terremotos

Unha Terra estructurada en capas: unidades xeoquímicas e unidades dinámicas. Os dous modelos: descripción das distintas capas

Unidade 9. Dinámica litosférica Primeiras ideas mobilistas: teoría da deriva continental Da deriva continental á tectónica de placas. Ideas fundamentais da tectónica de placas Dorsais e fondos oceánicos: o mapa de fondos Zonas de subducción: tipos de converxencia Fallas transformantes Dinámica sublitosférica. Puntos quentes. O motor das placas Formación das cordilleiras: tipos de oróxeno Ciclo de Wilson

Unidade 10. Manifestacións da dinámica litosférica Deformacións das rochas: curva de esforzo-deformación Deformacións plásticas: as dobras Deformacións por rotura: as fracturas

CONTIDOS MÍNIMOS 2º BACHARELATO

1. A base molecular e fisicoquímica da vida

Recoñecer os diferentes tipos de macromoléculas que constitúen a materia viva e relacionalas coas súas funcións biolóxicas na célula.

Enumerar as razóns polas que a auga e os sales minerais son fundamentais nos procesos celulares, indicando algúns exemplos das repercusións da súa ausencia.

Recoñecer e representar a estrutura xeral dun monosacárido. Recoñecer e representar o enlace O-glicosídico. Recoñecer as estruturas dos disa-cáridos e polisacáridos.

Recoñecer as estruturas dos ácidos graxos e dos lípidos saponificables. Saber explicar o comportamento dos lípidos en medio acuoso.

Aprender a fórmula xeral dos aminoácidos. Recoñecer e representar o enlace peptídico. Recoñecer e representar o enlace fosfodiéster.

Recoñecer as estruturas dos polinucleótidos.

2. Morfoloxía, estrutura e funcións celulare s

Interpretar a estrutura interna dunha célula eucariota e dunha célula procariota (tanto co microscopio óptico coma co electrónico), identificando os orgánulos da primeira e describindo a función que desempeñan.

Explicar a teoría celular e a súa importancia no desenvolvemento da bioloxía.

Analizar e representar esquematicamente o ciclo celular e as modalidades da división do núcleo e do citoplasma, xustificando a importancia bio-lóxica da mitose.

Diferenciar os mecanismos de síntese da materia orgánica respecto dos de degradación e os intercambios enerxéticos a eles asociados. Explicar o significado biolóxico da respiración celular indicando as diferenzas entre a vía aerobia e a anaerobia respecto da rendibilidade enerxética, os pro-dutos finais orixinados e o interese industrial destes últimos. Enumerar os diferentes procesos que teñen lugar na fotosíntese e xustificar a súa im-portancia como proceso de biosíntese, individual para os organismos, pero tamén para o mantemento da vida.

Comparar as características dunha célula vexetal e unha célula animal. Describir, localizar e identificar os compoñentes dunha célula eucariota enrelación coa súa estrutura e función.

Explicar os diferentes procesos mediante os que a célula incorpora substancias: permeabilidade celular e endocitose.

Explicar o metabolismo desde un punto de vista global. Indicar o papel do poder redutor e do ATP nos procesos metabólicos.

Definir e localizar: glicólise, ciclo de Krebs, β–oxidación, cadea respiratoria e fosforilación oxidativa. Compre recoñecer a) con que composto empeza e con cal remata, b) onde ten lugar, c) que se xera (sen aprender a cuantitativa) e d) para que serven. Da gliconeoxénese e lipoxénese hai que saber onde empezan e rematan, onde teñen lugar e que se consome (sen aprender cuantitativa).

Diferenciar as fases da fotosíntese e localizalas intracelularmente. Identificar os substratos e os produtos que interveñen nas fases da fotosíntese eestablecer o balance enerxético desta.

3. A herdanza. Xenética molecular

Aplicar os mecanismos de transmisión dos caracteres herdables segundo a hipótese mendeliana e a teoría cromosómica da herdanza á interpreta-ción e resolución de problemas relacionados coa herdanza.

Describir as vantaxes da reprodución sexual e relacionar a meiose coa variabilidade xenética das especies.

Explicar o papel do ADN como portador da información xenética, a natureza do código xenético e a relación coa síntese das proteínas.

Relacionar as mutacións coas alteracións da información e a súa repercusión na variabilidade dos seres vivos e na saúde das persoas.

Coñecer algunhas das ferramentas da enxeñaría xenética e as súas aplicacións.

4. O mundo dos microorganismos e As súas aplicacións

Explicar as características estruturais e funcionais dos microorganismos, resaltando as súas relacións cos outros seres vivos, a súa función nos ciclos bioxeoquímicos, valorando as aplicacións da microbioloxía na industria alimentaria e farmacéutica e na mellora do medio natural, así como o poder patóxeno que poden ter nos seres vivos.

5. A inmunidade e As súas aplicacións

Analizar os mecanismos de autodefensa dos seres vivos, en particular o desenvolto polos vertebrados ante a presenza dos antíxenos.

Coñecer o concepto actual de inmunidade e explicar as características da resposta inmunitaria, incidir para reforzar e estimular as defensas natu-rais.

Non será materia do exame o apartado “Reflexións éticas sobre a doazón de órganos.

8. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Como se pode observar ó longo do proxecto didáctico, no noso centro existe gran procupación pola atención á diversidade do alumnado. E así, no 3º curso de ESO o noso departamento encárgase de impartir ó grupo de ámbito científico-técnico do PDC a un grupo de estudiantes con necesidades específicas. Por outra parte, no cursos primeiro e segundo de ESO tamén temos un reforzo en Ciencias Naturais para parte do alumnado dos grupos A e B.

9. PROGRAMA DE REFORZO PARA A RECUPERACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES DOS CURSOS ANTERIORES

No tocante as materias pendentes, temos un programa de seguimento durante o curso. Os alumnos e alumnas do primeiro ciclo teñen unha serie de actividades para realizar ó longo do curso, que van entregando nas datas sinaladas a continuación. Os de segundo ciclo realizan una serie de exames tamén durante o curso cos cales serán avaliados ó remate do mesmo. Os documentos ó respecto inclúense de seguido:

Departamento de Ciencias Naturais. Alumnado pendente 2014-2015

Convócase ao alumnado coas materias pendentes de Ciencias Naturais do primeiro ciclo da ESO ou Bioloxía eXeoloxía de segundo ciclo e 1º de Bacharelato a efectuar os exames e/ou traballos cos seguintes contidos edatas:

Cursopendente

Temario Data do exame

1º ESOEntregar traballos ó profesor/a do presente curso nas datas determinadas indicadas a parte.

6 de maio, mércores,ás 4,30 da tarde naSala de Conferencias

2º ESOEntregar traballos á profesor/a do presente curso nas datas determinadas indicadas a parte.

6 de maio, mércores,ás 4,30 da tarde naSala de Conferencias

3º ESO

10. As augas modifican o relevo11. Os glaciares, o vento e mar12. As rochas sedimentarias e a súa orixe7. A reproducción

22 de xaneiro,mércores, ás 4,30 da

tarde na Sala deConferencias

2. Dieta e alimentos3. Os nutrientes4. O sistema circulatorio5. Os sistemas de coordinación6. Estímulo e resposta. Receptorese efectores

23 de abril,mércores, ás 4,30 da


1ºBacharelato

19. A idade da Terra.14. O interior terrestre.15. Dinámica litosférica.16. Manifestacións da dinámica litosférica.

22 de xaneiro,mércores, ás 4,30 da


1. A natureza básica da vida.2. Organización celular dos Seres Vivos.4. A perpetuación da vida5. A reproducción sexual en animais e plantas.8. A diversidade dos seres vivos

23 de abril,mércores, ás 4,30 da


Exame final de toda a materia para o alumnado que non superou as probas durante o curso: 6 de maio ás 4,30 h.

Pendentes 1º ciclo (1º e 2º ESO)Actividade Data1º traballo 28 xaneiro 2015

2º traballo 22 abril 2015

10.- (ñ) Mecanismos de revisión, avaliación e modificación das programacións didácticas en relación cos resultados académicos e procesos de mellora.

Criterios para avaliar a programación Para avaliar a programación temos en conta os seguintes puntos: Avaliación das aprendizaxes acadadas polo alumnado: Considerase adecuada cando o éxito académico acadado foi do 75 % (1º ciclo) ou do 70 % (2º ciclo) e dun 80% no bacharelato Os procedementos de avaliación do alumnado. Para que a avaliación do alumnado teña as maiores garantías de obxectividade e equidade posibles realizase un proceso de homoxeneización de criterios e calibración. A homoxeneización de criterios para a avaliación da aprendizaxe queda reflectida na Programación) onde se informa ao alumnado da sistemática de avaliación así como dos contidos que se van desenvolver en cada avaliación. Ao principio do curso desenvolvese unha sesión de calibración do profesorado, cando varios profesores imparten un mesmo nivel, para determinar as accións correctivas no caso de que se detectara algunha desviación na mesma. Avaliación do desenvolvemento da programación didáctica Considerase conforme cando se ten impartido o 75 % dos contidos programados. As non conformidades na programación impartida son tratadas dentro do departamento e rexistradas nas actas do mesmo onde se analizan as súas causas e as posibles solucións o que pode implicar un cambio na programación. Abordase tamén: Avaliación das medidas ordinarias e extraordinarias de atención a diversidade dentro da aula. Avaliación do aproveitamento de recursos dispoñibles no centro e no contorno para desenvolver as programacións. Coordinación do profesorado. Todos estes puntos son tratados en cada avaliación nas Reunións de Departamento e, a partir deles, fanse as correccións a programación oportunas e se obteñen os datos para posibles modificacións que se reflicten na memoria final.

Vigo, 20 de outubro de 2015

Asinado

Alejo Reigosa Roger Ana Mª Arias Martínez

Ofelia Bermúdez Bargo Nuria Abalde García

Raúl Matos Conde

,

PROXECTO DIDÁCTICO Curso Académico 2015-2016centros.edu.xunta.es/iesdocastro/wp-content/... · A...

Documents

Transcript of PROXECTO DIDÁCTICO Curso Académico 2015-2016centros.edu.xunta.es/iesdocastro/wp-content/... · A...