ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN...

51
grado PROYECTO EDUCATIVO COMUNITARIO PLAN DE ESTUDIOS PROPIO ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN Comunidades Murui Ríos Caraparaná y Putumayo EIMI E JAFAIKI ANAMO ITI KAI

Transcript of ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN...

Page 1: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

grado

PROYECTO EDUCATIVO COMUNITARIO

PLAN DE ESTUDIOS PROPIO

ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN

Comunidades Murui Ríos Caraparaná y Putumayo

EIMIE JAFAIKI ANAMO ITIKAI

Page 2: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

Kai komini uaido uruiai yofuerabiai

Daje amari duiyanoUzuma yetabaiya

Nagaamaga duiyanoNairaina iyakino

Dabekuro duiyanoEimie jafaiki anamo itikai

Eimie jafaiki anamo itikai

Komini iyakino fueuano naiemo komini gairiya, mai kai taineye kai uruiai, danomo kai iyena. Abina uiñoikana kai uiyena, raize gino monaitajano uiyena kai jaijiakaiyitinona.

Daje izoi riama ikino kai uiíñoyena, íemo nana kai nairai uiñoyena.

Komini kanua diga, eimieni diga, yofuerani diga uiñoitikai iya enue.

Raize kakaraide kai bakaki, eimo uiñoitikai ninomona kai uzutiai ari bite. Biruimona ikaremona kai juziñarainina nana jaitikai.

Da izoí kai zedaitino jenoitikai, ie izoi iyaikominina jaitikai, kaijonega kome uaina iinoitikai, raize. Kai iyena ie kai motodo itikiniai finokano uitikai.

Page 3: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

Kai komini jitaiyakino

Yofueyena uiekodo jibuiyakinuai

Bibiri, nairai maijiano

Murui nairai, uyokue iemo uifidimani

Eimie Jafaiki Anamo Itikai

Dabekuro duiyano

Page 4: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

ISBN

Naie kuetino Kai nairai moniyamani abi imaki yofuetino

Maijia, dajena ieze:Iyaima iemo eimiiaiMoniyamani jereimo dajena ite Murui nairaiIyaikomini iemo rakuya mamenoga nairaiKai nairai uiekomo itinoNairai motiai iemo eitiai fetokanoNairai yofuetino, jofoitino, iemo oni yofuetino digaMoniyamani yofuekino yiideKai iyikino naizo finode

Kai komini jitaiyakino, nagafebekuiro iemo daje yofuerabiaimo finua

Bikinuai joreñuaiKai nairai einamaki, uiekomo itino iemo yofuetinuai diga, ieye uyokue iemo uifidimaniUieko ibe joreño iemo nanorabe: yofueraima Fernándo Hichamón.

Kai komini izaiai fo irano iemo oni yofuerakoFo irano yiidimie iemo komini yofuerakino yiidimie: P. Juan de Jesús Monsalve.

Rakuiya yofuerakino moniyamani jereimo yiideRakuiya yofuerakino yiide: moo uai yotimie: Monseñor Jose de Jesús Quintero

Kakuiya yofuerakino yiidimie abimo mamenomie: Orlando PérezKai komini jaitaiyakino kanodiñaino iemo jibuidinaiño: Felisa RamírezKai iyikino naizo finode: Adán Martínez

Uyokue iemo uifidiimani diga yofuia izoi bibirimo joreño kanode: Alvaro Rodríguez

Nanora rabeniko fakaja

Page 5: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

Diógenes Magallanes OrdoñezAlex Morales VargasGonzalo Guerra Feliciano Rentería R.Feliciano Vargas P.Miguel Mora Inuma.Diego Edison Guaman Jota.Davis Roy ManrriqueElsa Torres GuettyNarel HernándezJavier Sanda Pedro Guamán T.Pedro Guamán T.Royer B. GuamánBoxander CoteFernándo HichamanNubia ChiagoLuis Antonio PayeuMáximo GuettyElvira CabreraAlba J. AggaBeatríz LópezCesar A. EracaiseJulio BombaireAlfredo MacanillaNuncio AchangaFrancísco J. GarcíaNora Luz Riecoche MatiasCamila Garcia T.Blanca I. Guzmán Nieves GuzmánPastor GebuyGregorio RomanArnaldo Guerra M.Freddy Candre RománClever Román GarcíaMarly Román GarcíaEulalia GuetyMiguel Pérez Bernardino GaikeJuan Felix Hichamón

Angel OrtizArsecio UmbreHarvis Robinson RomeroFlor Alba Attama K.Eulalia NekaremaJulian DiyirimaRaulison RimabakeFrancísco Acipadi GómezJennelli Nepayanuba TeteyeNoel Santo GiduyamaHelmer Cote GuamánAntonia GuamánTarsicio Jaito FiamaBaldemar DíazCarlos AndrésHumberto Cote M.Octavio Davalos S.Abel Marquez B.Hna. Nancy Mendoza S.Felix García GuerraRafael AltamarRosa Marvel Muñoz AggaRawson YaciDaniel OrtízNelson HichamónNarciso YacíTito HichamónLuz Nereida NarvaezFelipe RiosMartha Erisa Payeu L.Jacob Gaike D.Carmen CoteJorge Antonio ValenciaRita CalderónJesús Gustavo Sánda S.Elvira Lourder ConchiqueAlcibar Sanda S.Abelardo AchangaManuel A. GuamánNidia M. Narvaez

Maijidino

Page 6: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

L. Gilma TejadaRamón Dario LópezPedro Tames HichamónCarlos SapuyesEdgar Garcés MendozaJuan BastosMarleny LópezQuerubín ZambiatoJorge Jairo PereAlirio Pérez AtamaRosa Dahua GuerraNaber HichamánMircey Hichamón F.Melida Biquidima K.Melecio Torres E.Hailer Romero ...Wilder MiguelAlber PérezElsa Nonokudo RupiLindalba Pérez PinedoElaine RupiGonzalo A. Maldonado P.Miguel C. Sanchez T.María Fabiola Vera MoncadaLuz Amanda León RubioFabio Linares N.Olga Lucia Teteye SilvaFloralba Marquez R.Henry Gitoma RomeroDolores YaciMarceliano CastilloAbel Marquez T.Lucila Candre Román Nora Rosalba AnibalNelson KumimarimaNoe Estela GeduaClementina BotyaiLuis Agga G.Mireya Riecocho MatíasAlexis Agga G.Florentino Yaci CharriNeftali BiguidimaIvan Monsalve GrandaDolores Elba Ortiz Yaci

Alirio Estela GeduaWashington M. Agga G.Camilo Suarez TorresCelestino CalderónDavid Farekaide M.Angel Fernándo Rusbel Hernández Tejado Nilver Alvaro HichamónIsidoro HernándezAnanias GuettyValde TereiraLamberto JaitofiamaFelisandro DutchaLuisa Mendoza G.Adolfo SandaTrinidad GuamánBenilda YukotekaGloria Janeth RiecocheGlindis Cabezas GuzmánOtoniel RojasIder Kuiru Arelis Erazo MenitofeEdgar Ricardo SandaBaltazar MagallanesSonia Aydé RiecochéCruzdelino Tejada Silverio Olaya G.Gladys RomeroGregorio GaikeBagner SandaAidé BaccaBraulioErazoJuan Carlos HichamónLilia Miryam ZumaetaAngel Kombamillama Alexis Agga E.Felisa Ramirez Alvaro Rodríguez RuedaOracio Sanda A.Isidro Greffa A.Armando Criollo S.Nestor HichamónLuis ZueroqueTito Hichamón

Page 7: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

7

Tiberio Olaya GrefaMilder Pinedo R.Paulina Mainihuari B.Diana Marcela ManihuariElaine Ruppi U.Isaac Salazar D.José Salazar D.Amorosa Riecoche K.Benilda Kuyoteka C.Romulo Riecoche N.Fernándo TorresValerio GrefaCelso PiccochaMiquelina Flores CuellarFernándo QuinteroSamuel Ruiz GereMargarita OrtizWalter Agga ArteayaEvangelina Ayama O.Alirio Pérez AtamaRamses Riecoche M.Cecilia Jurafo ChepesDarcy GaikeGregorio RománFelipe TangoaAna Elvia CabreraJulian DiyirimaRosa DahuaNieves GuzmánCamila GarciaHoracio Bautísta G.María Gasilda ManaidegoMarly Román GarcíaCarlos Andrés Sanda G.Aide Baca GuzmánFidelina NaciFrancisco ChuñaLuis Alberto Menitofe MuñozMaría Ofelia Torres S.

Page 8: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

8

Page 9: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

9

El área de territorio y comunidad busca que los estudiantes piensen y comprendan que pasa en su vida personal y comunitaria y desarrollen habilidades que les permitan fortalecer su identidad, defender su territorio y participar activamente en el gobierno propio y en el mantenimiento de la armonía social de su comunidad y de su pueblo indígena.

PLAN DE ESTUDIOS QUINTO GRADO

PROCESO UNIDAD Página

1. Unidad familiar y comunitaria Kome nairai iyanomo 11 - 142. Rescate de la historia propia Koregima kai jazimo riya 15 - 18 y de la identidad.3. Respeto del Gobierno propio Bizuru iemo bizurumona 19 - 24 y participación. jiaizurumo iga4. Defensa del territorio y la autonomía Enie abido kai ua 25 - 285. Unidad familiar y comunitaria Menadiaimiai 29 - 346. Rescate de la historia propia Komokinomo kai erodajano 35 - 38 y de la identidad.7. Respeto del gobierno propio Kai iyikino 39 - 44 y participación.8. Defensa del territorio y la autonomía. Kai enie raize joneyena 45 - 49

Page 10: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

10

Page 11: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

11

Kome nairai iyanomo

Page 12: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

12

Jikanote uibiyena

- ¿Naga kome omoi iyanomo mamekiuede?

- ¿Nifodo komini iyanomo makade?

- ¿Bue kai komini motomo finoitikue?

- ¿Bukino enoitikue komini diga?

- ¿Nie izoide riñoniai iya rafue yotino omoi iya motomo?

Ifogi fakayena

- ¿Nieze eimiedikue yoitikue koniruemo?

- ¿Bue maijiakino iya bie nairaimo?

- ¿Nieze komini konima diga itimaki?

- ¿Omoimo ite komini buedo itimaki?

- ¿Nieze komini motomo abi zedaitikue?

Jai uñuano maijiakino

- Kuerabemo kuetikue nanorakino.

- Kai motomo zuidikino rakaitikai ieze uietomo joneye yofueyena.

- Yofueianomo uruiai akataye joreñona ieze marai-ñedikino yoitimaki.

- Uruiai eimie jenoitimaki, naimaki jitayakino yo-fueitena.

- Jaiyano nairai gairinomo kakareitikai.

Page 13: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

13

Jaie nie izoi

Komini einamaki iyaza yofuerakinodo itimaki ieta abi uiñuakino konimamo ite konima kanuakinodo ite. Jaie anama imaki biya izoi naga kome einamaki diga ñaite yofuerakino jikanotimaki.

Iyefue jofo ananeko, jakiruigafo raize zedaka nairai jafaiki iyanoza.

Birui nie izoide

- Kome nagakinona uiñokaide kai kome.

- Jaziki diga dajena uiyena. Jarire genide kai kino yinokaiyena iemo kaimo ite raa, kai enoyena.

- Jai yokana atikano feiya muidona einamaki nairai motomo yoyano inoñena muidona, kai kome iye komini jonega raize naiedo baiba jaijaikaiyena.

RafuetayakinoTaimo, ziaduakino

- Komo iyakino bai riyakino, kai anana biyakino feitate.- Uruiai anana biyakinona uiñoñedino yofuia kai iyakino fiekana jaide.- Kai iyakino dobairiya jaide.

- Kai iyakino dobairiya.- Diga rafue ride giaikomini riya muidona.

- Jaiafodo kai uruiai yofuera muidona.- Jaie uzuño rinoiza yofuete uzuma iiza yofuete.- Jaie Rino euena ininide jiai ima euena riñona oñede.

Uiekofiya

- Koniruetamo birui raiai ikimo eo iya,

Page 14: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

14

ieta komokino kaimotomo ñata.- Diga jiaizie imie rafue yogado itikai.- Diga kai abi fakajano komini motomo kai iya.- Konirue kai komini motomo maijia.- Komue rafue finua.- Kai iyakino mairi iya jiaimaki komeki emaina izoi.

Kaimo fuidikino

- Ite ukube yiikaiyena kai komini raize iyena naizuai finoyena jinui oraniai.- Komokino diga iyana birui.

- Yogakino diga maijiyena.- Komini danomo iya jitairede.- Dajerie marena jodate daimue iemo nairai iyano.

Nairai uiekomo yogakino

- Komue rafue yua kaimo zuidikino finoyena.- Kai komini iyakino a raikoñua kai komini nairai motomo marena iyena.- Jiaie nairai imaki kai motomo bie kai iyakinodo itimaki kai motomo.

Yetarakino

- Riai ikino yinokaiye raize kai iyena.- Kai uruiai yofueitikai kai anana biyakino riire iyena.- Kai nairai yogakino inoitikai.- Kai komini uai riire joneitikai.

MaijidinoAntonio Flórez (cacique), Margarita Ortiz (traductora), Feliciano Vargas (cacique), Miguel Mora (secretario), Alex Morales (secretario),

Lindalva Pinedo (secretaria), Dario López (secretario), Nesser Garcés (secretario), Juan Basto (secretario), Elisban Carvajal (expositor).

Koregima kai

Page 15: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

15jazimo riya

Uibiyena jikanotikai

- Nigobemo ridimaki, kai enie bairodino.

Page 16: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

16

- Ninodo kai enie bairodino ride.

- Kai enie bairode, kome, niga kai motomo ite.

- Nigazie kai enie bairodino jae ite.

- Niga izuruai kai motomo ite.

Komeki fakajakino

- Nieze kai enie bairodino ride.

- Kai enie bairodino, nia kai motomo ite.

- Nieze raiakade kai enie bairodino.

- Nigakino ite.

- Nie izoide bie fakai.

Urue maijitayikino

- Kuerabemo kuetikue nanorakino.

- Enie bairodino ioobe niai jide ite.

- Rakuiyamo jikanoite nieze ride, bueri fiebide. Riama kai rafuena nigakino uiñote.- Rakuiya riyakino akataite.

- Rabemo kueite bue muidona riama kai motomo inide.

- Rabemo kuetikue jiganogakino.

- Kuerabemo kuetikue fueogakinuai.

Nieze izoide jae

Kajue mei kai iyaima daje ibairako finode Ararakuaramo.Jiaiko namaki rakuya atidimaki, naimaki finokakino ibayena, atikamaki.Ie fuebiyamaki

Page 17: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

17Uifidimani muidomo bite, kai enie bairodino. Rakuya kai enie barodino iyiai finokana bitimaki, ie enie mañua.Kai enie faifiñeyena izuyu, kai eifokiai, marena finode. Kai enie bairodino, beno aare iñedimaki.Rakuiya ebena maijiamo bite kajuano, raifide nofiji (oro) igoiniki iemo jibiediga maijidimaki ie meino jaidimaki.Rakuiya nairai rainaja ikatomo, kaimare iyena (Alegría, Arica) Caquetá iye abimo daje izoi ite kai enirue bairodino.

Niezede birui

- Beno ite rakuiyania nana kai rafuena jai uinote.- Birui mañoakino jai eniemo iñede mei komekimo fakajemo ite mei yofuerakinomo ukubemo, abi zedajakino.- Rakuiya, fuiriya komini aizidino kai eniemo rioe eo jakirede.

Yogikino kaimo riya

- Enie maiñodimaki.- Izuruniai kai eniena uiñoñedimaki.- Kai uai faifiyakino.- Kai jofo imakino yooikino.- Rai enie maraiñeno zedajakino.- Buinaizai raifide nofigiai ibena maijia.

Yinogakino

- Kai nairai raifitajakino.

- Uzutiai eifokiai kaimo iyano.

- Jiae nairai rafuediga dafofikaiya-

no.

- Ñaiakino iemo abi zeda-

jakino.

- Kai nairai jaizie diga

Page 18: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

18

tamebiya.

Ibabiyano

- Jofo gera fuiriyakino.- Jiai gobe eimie diga ikiriyakino.- Kai uzutiai eifoki faifide.- Rakuiya kai kanuakino iñede.

- Fairokoniai kai enie bairode.- Kai nairai fuiyakino.- Raifiyakino iñaite.

- Konirue bai kai akataga ni-mairafiñede.

Nikinona jitaidikai

- Kai iyikino raize joneye, raize iyena rakuiya kai jereimo, itiruemo jadaiza.- Mairikina ikana uitikai.- Nagafebeji daje izoi uitikai.

- Jitokome rakuiya rafue fetaite.

Yetabaiyakino

- Komeki fakaitikai kaidi jaka komedikai.- Kai eniena ridoitikai faikaiyano jaiñaitikai, enie bairodino riiyari.

MaijidinoPedro James Hichamón, Leogilma Tejada, Felix Mochoa, Nancy Mendoza, Gloria Riecoche, Floralba Márquez, Angélica Hernández,

Josue Torres, Neftalí Biguidima, Alirio Stela, Bernardino Gaike, Fernando Hichamón, Lucio Agga, Clementina Botyai, Isidro Hernandez

Bizuru iemo bizurumona

Page 19: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

19jiaizurumo iga

Uibiyena jikanuai

- ¿Ninomo fairikoni iyazuru ite?

- ¿Naimaki iyaimana niñotio?

Page 20: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

20

- ¿Manoriraimana uiñotio?

- ¿Fairikoni abi nuikinua raana uiñotio?

- ¿kai komini imie manorirakomo maijidino ite?

- ¿Omoi iyanomo manuakinona fuefueotiomoi?

- ¿Nairai iemona ikabiga ukubena feiñotiomoi?

Ko-meki fakayena jikanuai

- ¿Jiaizuruai nieze maijidimaki?

- ¿Iyazuruna uiñotio?

- ¿Buena iyaima komini ie maijide?

- ¿Bueri uzutiai kaie eifomo kai komini koreegi Buinaima ie iyaimana iñede?

- ¿Nieze finorede ukube feiñoakino?

- ¿Manorirakomo jaifiredio?

Uiñoyena maijiye

- Kuerabemo kuetikue nanorakino.

- Daje iyabirimo jone, nino yofuerako ite, manorirako.

Page 21: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

21- Ikoritaimamo jikano, ninomo omoi manorirako ite, nieze maijide nieze naimie ite, bukino raize finode.

- Jikanoitio, nieze ukube riama kaimo iga diga maijidikai.

- Dajena uaiogai maiji, nieze uibidio-moi.

- Nieze nibaitikai naikino finobiye-na.

- Kuerabemo jubekuirodiga yetarafue kuetikue.

Jae nie izoide

Nano iyazuru jifokotiaimona eruaide. Iyaimamo duide nairai zedajakino, nimairama uni yinokaida dane dinomona nairaimo yoga, marena imaki iyena: yera mete, jiibie dute ie jafaikido, manuedo manode, ukuraima, ukue jiruano, bainide jafaiki nikaide, eimona kome zegode.

Naimaki monifue iyaimona oga, iemo, iyimona onidino, jazikimona oga ñee izoide: Amena, naimaki jofu finoyena, jiai naimaki aimajakinona maijide, okainaiai fajakinona.

Birui nie izoide

Biruido iñede nairai nimairani ite, nana ite raa, konima abido kuañokaida naie motodo oga.

Yofuerakino mena bojode (kai dibeji, riama ibeji) naga daaje izoi, dinomona eimaki rafuena uiñote.

Jaiedi naie ukube feiñoakino iñede, ieta raninona konini raiñodote iya ibana.

Page 22: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

22

Birui ride naie ukube, nairai jitaiya raa jikaja motodo naiedi riide, megoruñu jenodimie dinomona iyaimatiaido fekaka, ie naiedi iyazuru nairaimo yoga naie finoyena.

Kai motomo ite yofue-rakino

- Kominitariya uai jikaka: jofuerakino eruaide.

- Etamariya yofuerakino einamakimo.

- Etamariya kai abi zedarakino: manorirako zedade.

- Einamaki etamariyazuru.

- Einamaki ruiñuzu uruki.

- Nimairaiko moo uai, ite moo jafakimo naie itide urukiai.

Mairiñenakino

- Jetajakino iñede iyaikomini dibejido.

- Abina uiñoñenakino iya kominimo yogakinona.

- Nimairama abi finuadikino iñede.- Yetarafue uaitajakino komini dibejido, iemo riai dibejido daje izoi.

- Naie kome maruiñeno nairaina fietate.

- Maraiñeno ukube joneakino.

Jiaikino meidoga

Page 23: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

23

- Biruidi nanafeiñede, dajerie itimaki.

- Riai daidoika naie marena iyakino.

- Ite dajeriemanuaiai naimakimo jitairede uni itimaki.

- Birui riai atika ukubedi konini uni bokoidimaki.

- Iñede jitaiya raa manorirakomo.

- Nana danomo iñede jitaiyakino.

Jai monaka bai jaidikai

- Aiyuena inaizite kai komini dibeji, manorirakomo, yofuerakomo.

- Dani kai raa raize maijia.

- Bie güibiiyano kai uaina jai meidoga iemo mairikina ite.

Bie kai meidoga jai yikifuena ite

- Maijiyino iñena.

- Jiaiemo jaide.

- Riai diga maijidino naimaki maijibiri iñede.

Page 24: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

24

Naikino bai jaioikaide

- Nairai okuide naimaki iya kinona.

- Komini ite.

- Kai komini ikinuai ari otikai.

- Birui fairikoni iyako maraiñeno kioide kai eniruemo.

Yetarafue

- Kaimona mare kai dibei iemo riama dibei raize kaimaki izuruna maijikano jaiyena.

- Kai komaki nana dajemo maijiyemo komeki duikiiñena ie jirari kai dibei raize uiuikaiga.

- Jazere izuru kanoka raire yokano uiga uiñoyena, nirui bue ñeia.

- Kai jeare finonidikai kaimo riama iga ukubedo kai mare raa finoyena.

MaijidinoTarsicio Jaitofama, Abel Márquez, Braulio Erazo, Ider Kuiru, Juan Felix Kuetgagima.

Enie abido kai ua

Page 25: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

25

Kai uibinoyena jikanotikai

- ¿Julio Arana ua búú?- ¿Buuo jaie kai enirue kaina bairoka?- ¿Buumie Doctor Virilio Barco Vargas?

Kai komeki fakayena jikanotikai

- ¿Nie iyaima corobiano kai enirue kaimo abido iyena kai kanode?- ¿Kai enie kai iyena fuiridikai o fuiriñedikai?

Page 26: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

26

- ¿Bue fuemonamo abido akie enie Predio Putumayo kaimo iga?

Mai oo maiji

- Kuerabemo kuetikue nanorakino.- Kai komini kudumani nairuiko joreño funo (Amazo-

nas, Predio Putumayo).- Kai enie joreñomo natai kueno.

- Dabekuiro dieze yono jaie kai nairai iyonuai.

Mai dama yono:- Kaimona enie bue.- Riamamona enie bue.- Jae kai enie nie izoide.- Ananeko jereimo nieze itikai.- Kai enie joreñomo jaireragima, nairai iyanoa uidano.- Eruaiano enie joreño fueotikue.- Jofomo roitikai kai jueogaraiai.

Aie kai enirue nie izoide

Jaie kai nairai marena izoide jiaizie imaki ikiñede, naimaki yetarakino iya izoi itimaki. Ua marena itikai kai iyaima diga.

Jaie kai nairai menazie eniriemo itimaki: Muruima, Muinama diga. Muruima enie bitomo nataina duide: dubayemona kotuhemo duide. Nabefene dibe kai enirue munekuemona jitikiyemona duide.Muinane dibeimo kotuemo duide, naga nairai diga jiai

kotuemo duide.Naga nairai danomo fo gaijide naimaki dani eniemo dinomo konimana jagaidoñede yetarafue finoyeza, jiamue enieamo maijiyena, aki dinomo jikanoya.

Rakuyaia riiyamona corobiano peruano diga izoi naimaki (pastusos y kokama) marañede komeki dig uitimaki, marena kai iyakino kueiyena kai nairai diga.

Kai enirue dane eo rafuetaide jizie kofetatino riiyamona “Casa Arana” iemona kai nairai judaizite, iemo kai duere funode, kai faede.

Page 27: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

27Naie meinomo jai komini faeia meino dane kai enie abido kai oga colombiano fairikoni diga riiyano bairoka.

Akie enie abido kai oga 1.933 mona uite taineka. Bie kai iya enie jaka jaibemona Colombia ie, iemo peruano buu yoñeno bie kai enirue abimo maiñuaibite. Peruania iemo colombiano diga fuiriya meinokoni abido kaimo nana bie enirue kaimo iga, iemona dani aabe itikai diga fiemona, marena iemo akie enirue kaieñede riama ie. Ua kai dani enie iñedeza imani abiedo itimaki uzimani enie do (Amazonas).

Biruido kai enirue nie izoide

Bie enirue abido kai ooiakano kai enie izoi debekuino fiemonamo (5 años) bene aa bite kai ko-nirueniai yiiikaiyamona ONIC imaki izoi iemo nofiko koniruiani yiiikaiyamona iemo daje moo uai yotimie Daniel Restepo, akie fakaimo naimie eo iinoga. Nofikomo okuiraima jiai kanode, naimie mameko Doctor linterna.

Bie naimaki kuega rabeniai aie jaide ua kai riama iyaikomini iyanomo riide (Congreso de la República) raize feiñoga, naimaki dibeimona jaka bie enie ua jaiemona kaie diga fuemona, jaie riama iñenia benomo itikai (descubrimiento y conquista de América).

Bie kai enie jeniakino 1.988 kaimo iga jai dani kai enirue izoi naie mameki komini kidumani nairuiko (resguardo Predio Putumayo) riama okuiya izoi (Constitución Nacional de Colombia).

Doctor Virgilio Barco Vargas Colombia iyaima fakaimo kaimo bie kai enirue kaimo iga, naie mameki “komini kudumani nairuiko”. Bie enirue kaimo iyakino nairai gairiya motomo kaimo iga nofikomo, nana einamaki, iyaikomini iya motomo.

Bie kai enirue dobairiyamona jiaiki-no zuiya

Aafefide iemo anafefide

- Kai jaeragima, nairai enirue jai feide.- Kai eniemo komue enie komuiya.- Kai jofuega iyaimia onifefife.

Page 28: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

28

Aki dinomona zuidikino

- Konima uaitate ebena jiama iyekueramo, feaiji, amenata, jiama eniruemo ite abena ote.- Biruido kai rafue, uai ite (autonomía).- Riama kai motomo jofue finia jai kai moziñoga.- Kai jazikimo ite raaniai erena ua kai moziñoga.- Jaie aribatinomo kai iniano jai kai feitaga, kai kuega rabemo iñede “komini kudumani nairuiko” (resguardo Predio Putumayo).

Birui kai mare uia finodikai

- Biruido bie naira konirueni uruaiai iemo eimiiai jibibirimo yofuete kai enie raize úuñoyena jagaidoñeyena kai enirue raize maijeyena akie kai jaeiragima, nairai enirue jikanuano maije-yena.- Biruedo kai enie zedaitimie jenodikai kai rafue yua izoi.- Nimairamana jaitena yofuetikai, einamaki kai enie zedayena.

MaijidinoMaría Cacilda Manaidego, Horacio Bautista Gaime, Diógenes Magallanes Ordoñez, Camila García, Nieves Guzmán, Elvia Cabrera, Julián Castillo, Ercilia Nekarema, Evangelina Attama, Felipe Tangoa, Padre Iván Monsalve, Marli Román García, Eulalia Gebuy García, David Gaime, Narciso Yacy, Arceso Umire, Alirio Pérez.

Menadiaimiai

Page 29: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

29

Jikanote uibiyena

- ¿Niga nabairede ite kai iyanomo?

- ¿Niga kome nabai jonega?

- ¿Kue moo kue eimona eo jitaire?

- ¿Niga urue ite omoi irai fuemo?

- ¿Bu iraie nabai finoka omoi iyano?

Ifogi fakayena

Page 30: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

30

- ¿Nana komini nabainiai diga ite?

- ¿Omoimona buena nabai raiya?

- ¿Nie uai eo ruiirena o moo irai fuemo?

- ¿Nie nairai o moo dui-de?

- ¿O moo o ei nieze o yofuete?

- ¿Nieze iima riño daje izoi ite?

Maijiano fakaka - Kuerabemo kuetikue nanorakino.

- Rabemo kueianona ieze yofuerakino yoga nieze irai fuemo itikai.

- Konima dotade iaimiai rafue yuakino.

- Mare uaido ñaitikai kai nabaimo kai naia.

- Uiza moo diga ñaite riñoiza ei diga naite irai fuemo iyakino jikanoyena.

- Rabemo kueitomoi nieze o nabai iyakimona jitaiya.

Jaie nie izoide

Jaieramakimo aimo, inimo eo abi uiñuakino ite eo maijiado itimaki ieze naimaki uruiai zedadi-maki naimaki abino fimaide jinobi jaziki kaimo raa yoia naie moniai konimamo yoga.

Ananeko jereimo nabairedino dani raa finode naimaki einamaki yoga anamo.

Naga nairaimo uruiai janoredemona. Jai maiñoka inireyena aireyena, ja jitokomenia jai abina okuidote aioyena.

Tiñaiai naimako fueote ruuaiyino iyi finodino iregi ruitino. Riñodi jofo jerei maijia fueote airiji

Page 31: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

31yomeji juari finofimaki ieze nai- moki uruiai zedozite.

Naimaki yogakino uaitoia naie eina-maki jifeka iemuidona rafue riire yoga naimaki irai fue finoyena rino dibei uia naiziemo uiga duiyanomo jiaie riño baia iena iga. Fekima naimie urue zedaite ieze raize enote.

Fimania baidiñaiño ebuiño ote, o jiaikaiñai jiaie riño ote, jiaizie iñaiño.

Ieze konima inireilla raize joide.

Birui nie izoide

Birui jiaifodo riño uakino ite jai birui naimaki ananeko jereimo iñede jai jenino kueioikaide ananekomo iyafue. Birui moo fiiano jiaifomo jaide ini o ai oyena.

Birui aireyena eo feirede eo raifide, riño enoyikino, riño akino feitajano ie muidona konima dokoidimaki dayu iyanona iadedi birui feko uiuikaigadena konima orede. Naimaki jifai motomo uri itimaki.

Naimaki mo zuidikino

- Birui koniruemo iñede naikino uiuikaiyena.

- Birui konima dokoiakino eo ite.

- Konima dueruiyakino jai iñede.

- Birui konima jiziruiyakino itikino inoñena muidona raize jodañede.

- Konima iziruiyakino faifide riai ikino biyamona.

Uiekomo itikino

Page 32: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

32

- Komue nairai komuiyafue.

- Birui irai fuemo konima raize iyiki-no eo aiyue.

- Birui iima riño rii-duakino ite.

- Birui riai iyakino-do moo ei urue rii-duakino ite.

- Kai raa konimado fekaka.

- Dani kai komekido riño oga.

- Uruiai yofuerakino nano uiñoga.

Kai duerefiyakino

- Kai konima uiyikino eo kai faite ukube inenio konima ieiruiyena irai fuemo.

- Birui jitairede irai fuemo yofuerakino.

- Danomo imaki biyano konima kanode.

- Konima irai fuemo janirie jaiya.

Page 33: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

33

Naikino finoitino

- Uma riño diga jitaire koni-ma irai fue finoyena.

- Irai fuemo jaka enoga. Kai iyikino marekino.

- Birui komokino kai maijia-motomo ite raize feiñoga.

- Kai irai fue aiyoziema iyiki-no riire yinoga.

Yofuerakino

- Uzuma yogakinodo itikai.

- Konima uakino uiñoye konima oyena.

- Konima yofueiakino uiñoye irai fuemo yofueyena iemo naimaki nairaimo.

- Konima maraiñedikino yofuia oñeiye.

Page 34: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

34

- Mare iyakino fuena uruiaimo koniruemo irai fuemo.

- Zirokimo tikuiñeiye koniruemo konima abi efoidoye.

- Konima jakiruiyano uiuikaiye irai fuemo.

MaijidinoAntonio Flórez (cacique), Margarita Ortiz (traductora), Feliciano Vargas (cacique), Miguel Mora (secretario), Alex Morales (secretario), Lindalva Pinedo (secretaria), Dario López (secretario), Nesser Garcés (secretario), Juan Basto (secretario), Elisban Carvajal (expositor).

Komokinomo kai erodajano

Page 35: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

35

Uibiyena jikanotikai

- ¿Nieze kai komini biruido abina jitadimaki?

- ¿Nikinodo jae nairaina zedadimaki?

- ¿Nie raforo jifokokiai marena?

- ¿Bue raana ebinaitio rakuiya iya motomo?

Page 36: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

36

Komeki fakayena

- ¿Nie izoi jae kai uruia yofuega?

- ¿Bue kai kominino atide jiano rafue, jai dafofikaiya fakaize?

- ¿Nikinodo kai jaae iyakino kai meidoga. Jaae nie izoide iemo birui nie izoide?

- ¿Nieze raiakade jiaie nairai rafue fueuakino?

Urue maijiyakino

- Kuerabemo kuetikue nanorakino.

- Koruini maijia motomo urue jiaimaijiite.

- Kai urue kai rafuena roite iemo zaite.

- Kai uruiai kai guiye finuana fueoite iemo finoite.

- Riama ñaia raa na yofueye ieize ñaiyena.

- Jibie duakinona uiñoite.

- Ananeko jereimo itiruena uinoite.

- Rabemo kuianona jibuiye nie izoide jae iemo biruido.

Jaie nie izoide

Jaie kai uzutiai iya fakaize kai rafue atona jooide, dani kai eniena zedadikai, kai moo kaimo yua izoi.

Naga nairai dani naimaki uruia uiuiyakino diga ite naimaki guiyirue, abi jitaja, ruarai jae kai moo yua izoi oga.

Naimaki uiñuakino nana daje izoide jiaimie yogakino kaitañedimaki nana uiñotimakiiadi da-nomo imaki gairiadi.

- Kai riidoite konirueni iñede.

Page 37: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

37- Kai jofue nie izoide. Jifokotiai eo iñede.

- Kue iyakinona raifitañedikue.

- Maraiñede raa tamebiyano.

- Ebena kai guida fimaiñeno.

Yinogakino

- Kaie fueotikai, jiaino ie fueotikai.

- Dani kai guizoiyakino jiaiena kai meidoga iemo abidikai.

- Kai enie mo dani dane itikai.

- Kai maijai raifife.

- Jai abina kai uinuamona raifiyakino jikadikai.

- Uruiai yofueyena naikino finokana jaidikai.

- Nairaina iyakino raifitatikai.

- Nagafebeidina ikoritikai naikino feitañeiyena.

Ibabiyakino (con-secuencias)

- Iizana kai rainadañenia kai uzutia eifoki iemo kai raifiyakino riama onoyimo dane iite.

- Kai maijiñenia aime guitikai guiyena ibaitikai onima atika iena.

- Kai eikomini kai raifitañenia kai jafaiki fuite.

- Jiaino kai komeki naiakino feitaga.

Page 38: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

38

Nikinona jitaidikai (alternativas)

- Kai nimairama ibayena jitaidikai bie fakai,naimie naijia fakai.- Uzuma yofuerakino bite, urue jiibibiri mo jaaite riama nimairama daizoi.- Dani raize kai iyikino raize joneitikai.- Jifokoteai nagobemo finoye.- Jae kai guiye finoakino feeitañeitikai, jiano riama finoka okuireiñeitikai.- Nagagobe mo yetabeide naayi marena imaki iyena.- Eimie raa fue ikino na jikanoitika na-garui.- Mairikana uikano uitikai kai rafuena.- Abina jifuetataiñeitikai.

MaijidinoPedro James Hichamón, Leogilma Tejada, Felix Mochoa, Nancy Mendoza, Gloria Riecoche, Floralba Márquez, Angélica Hernández,

Josue Torres, Neftalí Biguidima, Alirio Stela, Bernardino Gaike, Fernando Hichamón, Lucio Agga, Clementina Botyai, Isidro Hernandez

Kai iyikino

Page 39: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

39

Kai komeki abido fakajakino

- ¿Nie koratomano kai nairai iyikino finoka bumaki finoka.

- ¿Bumaki finoka?

- ¿Niga nairai kai iyikino finode?

- ¿Iena kai iyikino finoka?

- ¿Oó daje nairai iyikino kuegana uiñotio o kakadio?

- ¿Bue nairai iyikinona?

Page 40: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

40

- ¿Oó komeki nieze raite oó eikomenia?

Kai komeki fakakaki-no

- ¿Bue omona nairai iyikino?

- ¿Bueñeye nairai iyikino finoka?

- ¿Bueri omona nairai iyikino?

- ¿Nimaki nairai jaikaiyino rafue uiuikaiye?

- ¿Bueñeyena komuitaga uifue uai?

- ¿Nie fakai nairai jonega rafue raize uai botaide?

- ¿Oó jai jaijaikaiyino oó komekino ite?

- ¿Ua nie fakai mairite bie nairai iyikino?

Marena maijiye

- Kuerabemo kuetikue nanorakino.

- Iyaima diga jibuite kai iyikinona.

- Rabemo kueye kai jaijaikaiyino.

- Kuerabemo kuetikue eo gaiakino bikino ie.

Jaie nieizoide

Page 41: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

41Jaie jibie yera ie motodo yetarafue yofuezoiga maijiyirue. Joneyena erodo danomo gairiya moó Buinaima komeki mamenoga.

Jaka nana kome naimie jaikaiyino ieze komeki fakade.

Bie kai jaikaiyakino, jaigabi finua izoide fakaka nana enenorie finoka iraikaiño danomo rineka.

Ieze moo Buinaimamo jikaka.

Daje izoi iobiyano iraiziya, ieze naga ramo rafue finoka yuaki (ranino fakaize), zikii bie minikatino, okie Murui uñotiza uikaiga.

Birui nie izoide

Birui kai uiñogakino jai jiaie uiñogakino diga takuiride komini gitaiya ia dajemo yinoyena.

Birui maijidizaai okuika. Oni bizie zedaka uaido.

Jae naimaki ari biya izoi, jaie kai uzuma yua izoi ari yokana atika.

Kai jaikaiyino geboiyikino komeki jaka rafue diga komuide ñaiakino komeki ikino dani naimaki yikidaiya izoi.

Jae kai iyakino

- Mare kai iyikino.

- Nainomo dano ogakinodo jonega dane naimaki ie.

- Jae fiede abido dane kai uño, kai iziroite kome nimairama.

- Dani naimaki rafue abi inote.

- Yofuerakino di jaijaikaiyikino diga uruiai okuizo-tikai kai jaijaikaiyikinona.

Yofuerakino

- Uruiai kai komini yua izoi yofueite.

Page 42: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

42

- Kome dama yikidaite raize iyikino.

- Uruiai konirueza kai rafue yikidaite jiaizie rafue iyaza.

Nikino kaimo zuiya a mei kai jaikaiyikino

Komeki fakaitikai dajemo kai nijiyena uiñotino diga.

A kai jaiyikino

- Birui konirueza maijia nano nigazaiaide jaidie monifue raize zedayena.- Yikidaite koniruezai jae yua izoi zedaite.

- Biruido mena rafue dajemo nitajano yoga.

- Aiyuena oni zuitaka nairaimo jae yokana uiga eimo inogakino uai yoga naikino jakiruiyena.

Anafiefidikino

- Nagaza daje izoi uñonede monifue zedajano.

- Yofuega koniruezaai oni dine naimaki diga marekino eo duidaidimaki.

- Eo uiñotino, raize uñoñede anafenode.

- Ite komini kai rafuena raifitañede.

Bue kai iyikinona

- Bie kai iya iniadie iyakino zedaja rafue jiyakimona jibuika raize baiba kai jaikaiyena.

- Kai maijiarue ianoride iemo are diga.

Page 43: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

43

Nieze naie finoka

- Bie kai jaikaiyikino diga nairaimo jikanokana uiga naimaki komekino izire joidikino jino yotimaki.

Bie kai iyikino Murui eniemo dajena finoka jiaie nairaimo gaijiyena.

Kai goguirai

Kai nairai jaikaiyikino dobeji onoyi digade.

Nanoraje iima: iima motomo iñedenia kai nairai jaikaiyikino mai-

riñede, naimiemo ite bie Murui enie zedajakino, yofuerakino. Iemo komini marena uikaiyikino.

Yofuerakino:Nieze kai komini uiñogakinono uiuikaide janozania. Jai aiyozania jibina, Diona jafaikido yofuega.Moó ei ie eimie yoga urue raize inoyena. Dane ie meinomo yofueraima fo yofuerakomo yofuega urue raize inoyena.Kai iniadue:Naino Murui iniaziki nana naimaki iziruigakino Jaziki,Okainaiai, Iyekuera, Jorainiai. Kai kominimo bie kai ei naemona kai komuidikai.

Maijiakino finokarue:Kai komini maijiado fueouikaide. Nagamie naimaki uiñogakinodo maijide, naimaki jitaiye ra oyena. Naimaki finokarue uruiai guiyena. Maijia ua ra ite finobiyena marena jaiyena o inoyena.

Yetarafue:Nai yogakino uaitaia naie raize eroniakino ua nana nairai uai inoñenia yofuerakino iemo yeta-rafue diga finoka.

Naie yetarafue iyaima yetaka akikino inoñenia iyaima izi kakataga.

Page 44: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

44

MaijidinoMaría Ofelia S, Nair Tay, Boxander Cote, Jorge Valencia, Luis A. Menitofe. Ercilia (traductora), Angel Ortiz (traductor), Ananías guety

(traductor, Julian Castillo (traductor)

Kai enie raize joneyena

Page 45: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

45

Kai ui-bi-

Page 46: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

46

ñoyena jikanotikai

- ¿Ni kai kudumani nairuiko natai?

- ¿Murui enie nie izoide?

- ¿Ni kai menade enie ayuena yono?

- ¿Dabekuiro komini kudumani nairuiko yono?

- ¿Dabekuiro komini kudumani nairuiko riama mamenoga itima mameko yono?

- ¿Dabekuiro diga nairai bie kudumani nairauiko mameki yono?

- ¿Bie kai ikato (Encanto) enirue nieze mamekiga?

Jikanote komeki fakayena

- ¿Nie komini yikidaiya bie kai enirue kaimo iyena?

- ¿Komini kudumani naiuiko enie ni naie?

- ¿Buu ua bie kai komini kudimani nairai uieko?

- ¿Ninomo kudumani nairai ueko zedaje ite?

- ¿Biruido kai okuide iyaimaiai niedo jaide?

Mai oo maiji

- Kuerabemo kuetikue nanorakino.

Page 47: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

47Fairio- Bue fimonamo kadumani nairai uiekomo kaimo iga.- Kai enirue nieze kai zedaka.- Biruiaido kai iyaima nieze kai zedade.

Yono- Biruido kue enirue nie izoide.- Enirue joreñomo uidano enirue nia raize jobiñe-dinie.- Muruima (OIMA) enie natai uidano.

Jaie kai enirue nieze kai jóonega

Jaie kai mena ayue eniruemo itikai: Murui iemo Muiname. Naga nairai janorede eniruemo itimaki, aki dinomo raize zedaka, naga iyaima yua izoi.

Ie meino riide moo uai yotino jizie kofetaja meino (padres capuchinos) españoles riama kai nairai dane raize foo gaitade iyaimaki riai dibeimo (capitanías)iemo enirue nia raize yoñega.

Birui kai jonega enirue nie izoide

Ua jaie eop kai nikidia meinomo bie kai enie abido kai oga. Bie naie enie mameki: “komini ku-dumani nairai ueiko”. Bie kai kudimani nairai uieko jai natai ite kai komini enie izoi.

Bie kai kudumani nairai uiekomo raize zedayena diga eniemo bojode. Bie enirue yetarainiemo, bie izoi: ACIPA Alegría igobe, OIMA, ikato igobe, COZICH Nofiko igobe iemo COINZA Arica igobe. Jiaea enirue ite CRIMA Araracuara dibeimo, OROCAPU ACILAC iemo PANID akie mirañaiai dibei imaki cahuinarí jazikimo duide, akie enie nia raize jóoneñega.

Biruido bie kai kai komue enirue zedaja jaka menade raize joonega.Kai komini dibeimona bie kai enie mena komeki fakade, kai komeki fakaja izoi iemo riama komekaja izoi, kai dibei bie izoide: jamai ua enirue zedaja izoiñede marena jiai kai iyena iemo kaimare kai iyena iemo jazikimo ite raa raize kaijiyena, iemo ite jiainairai diga fekariya iemo iiraizitikai, jifanotikai.

Biruimonamo ikato eniemo ayueno riama eniena joonete raize akie enirue zedayena, ie enie mameki OIMA, akie raize joonega eo mairide. Dani kai yetarakino finodikai bie enirue raize uiyena.

Page 48: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

48

Raize bi enirue kai uuñoyena mena komeki fakade riama komeki fakaja izoi iemo komini komeki fakaja izoi. Bie kai komini dibeimona kai enirue kai “Ei izoide” naiñomona komuidikai naiñañomona kaimo iga monifue. Kai ei mono iyari komuidikai, kai jirotate, güitatate kai fimaide. Riama eniruena jiaifo komeki fakade kai komini komeki fakaja izoiñede, jiaifo maijide, jiamiemo fekade ebena maijide, jofuena finode, naimiemona enirue ukubena mameka.

Nota: Jaieragima enirue akie kai komuiyania. Jiae enirue kai nairai iyaniai jiaizie iyaniai.

Bie kai enirue dobairiyamona jiaikino zuiya

Aafefide anafefide

- Komokinodo kai enirue zedadikai.

- Jaie kai komini zedajakino jai feide jaibe kai uuñua izoi. Jaie kai iyaiko-mini raize yofuega ua úruemona jibibirimo iemo jiaimiai nimairama jaka nimairama jito, iyaima jito kaja iyaima. Aki maki naimaki rafuena raize

uuñote naimaki marena finokakino jiai uunotimaki.

- Riama yoga uai nia iinoñega (Constitución Nacional) okuide ia riama enirue iya izoi.

Akidimona zuidikino

- Bie kai enirue zedajakino jaieragima zedaja izoiñede riama yua izoide (Ley nacional).

- Biruido jamai ebena jaeniki joonetikai kai komue enie zédayena, naimie komuiyano jaka úiñoñega iyaima úruñede.

- Kai enirue raize jooneyikino nia jizioide riama inie iya izoi.

Page 49: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

49- Bie komue eniruemo eo jidaizioide, uibiyino daje fiebiya.

Komini biruido funokakino akie yogafue raize jaiyena

- Biruido komini naga raa finode uruiai yofueyena birui ite konirueni iemo bitizaiai iemo jaie itikino raize jiyena.

- Raa fino dikai kai iyamaki diga.

- Kai konima kanoano, kai iyamaki diga iemo nabai diga komini imaki.

- Jiaimaki biadi kai motomo kai iya izoi ite, kai yetarafuedo uiñokaido kai jaziki-mo itirue raize ote.

- Bie kai enirue raize maijiyena yofuera-fue joonetikai.

- Kai motamo jiai komini ria fuiriyakino muidona bie kai eniemo kai feiñoye ie mei kai jóoneye kai ekimo, ua kai iyaima naimaki rafue raize finobia. Bie kai enieza abina uiñoitomoi.

MaijidinoMaría Cacilda Manaidego, Horacio Bautista Gaime, Diógenes Magallanes Ordoñez, Camila García, Nieves Guzmán, Elvia Cabrera, Julián Castillo, Ercilia Nekarema, Evangelina Attama, Felipe Tangoa, Padre Iván Monsalve, Marli Román García, Eulalia Gebuy García, David Gaime, Narciso Yacy, Arceso Umire, Alirio Pérez.

Page 50: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

50

Page 51: ÁREA DE COMUNIDAD Y PARTICIPACIÓN …eduamaz.wikispaces.com/file/view/PutMurui5Idioma.pdf/330566036/...Felipe Rios Martha Erisa Payeu L. Jacob Gaike D. Carmen Cote Jorge Antonio

51