Segurako Lurralde Antolamendua

2010-2011 Ikasturtea

UPV / EHU

Farmazia Fakultatea

Segura udalerriko

Lurralde Antolamendua

Joseba Olano

Asier Diaz

Urko Garate

Erlantz Osa

Jon Mendizabal

Aurkibidea

Sarrera..............................................................................................................................................2

Kokapena..........................................................................................................................................3

I.Medio fisikoaren diagnostikoa...................................................................................................4

Geomorfologia.........................................................................................................................5

Klima.......................................................................................................................................14

Faktore hidrologikoak............................................................................................................20

Lurzorua..................................................................................................................................25

Landaredia..............................................................................................................................29

Fauna.......................................................................................................................................34

Diagnostiko osatua.................................................................................................................38

II.Gaur egungo lur antolamenduaren eredua.............................................................................41

Lurren erabilpena...................................................................................................................42

Amia taula..............................................................................................................................45

Agertokiak..............................................................................................................................47

III.Udalerriaren kategorizazioa....................................................................................................50

Helburuak...............................................................................................................................51

Lurzoru urbaniza ezineko antolamendu kategoriak............................................................53

Baldintzatzaile gainjarriak....................................................................................................58

IV.Ingurune fisikoaren antolamendu matrizea..........................................................................60

V. Eranskina………………………………………………………………………………………………………………. 62

VI.Bibliografia...............................................................................................................................70

Sarrera

Jarraian plazaratzen den azterketa Gipuzkoako Segura udalerrian burutu da.

Zehazki, Segura udalerriko medio fisikoaren diagnostiko sakon eta zehatza burutu

da; baliabide kartografiko eta bibliografikoetan oinarrituz, udalerriak egun dituen

mehatxuak/arriskuak eta aukerak/indarrak identifikatuz. Modu honetan egokia uste den

lurraldearen antolamendua proposatuz.

Teorikoki, lurralde antolamenduak gizakiak medio fisiko batean garatzen dituen

jardueren lur-erabilera egokia izatea du helburu. Aitzitik, praktikan behatzen diren lurralde

antolamenduak ez dira egokiak, medio fisikoan kalte modura islatzen direnak. Oro har,

antolamendu desegoki hauek industrializazio garaian hedatu zen eredu ekonomikoarekin bat

datoz. Beraz, ezinbestekoa da medio fisikoaren diagnostiko zehatza burutzea honekiko

ezagumendua handituz, lurralde antolamendu egokia proposatzeko.

Azterketa honen helburuak, beraz, Segura udalerriko medio fisikoaren diagnostiko

zehatza burutzea da, ondoren egokia uste den lurralde antolamendua proposatzeko.

~ 3 ~

Irudia.I: Seguran Kokapen Geografikoa

Kokapena

Segura, 1256. urtean sortu zen Gaztelako Alfonso X “El Sabio” erregearen aginte

garaian, defentsa estrategia bati jarraiki, hortik dator, harresidun herria izatea.

Gaur egun, Segura, Goierriko eskualdea osatzen duten 18 herrietako bat da. Goierri

eskualdea, Oria ibaiaren goiko aldeko ibaibidearen inguruan kokatua dago, Gipuzkoako

hego-ekialdean eta Euskal Herriari dagokionez erdialdean, Nafarroa eta Arabarekin muga

eginez.

Segura udalerriarekin muga egiten duten herriak hauek dira: iparraldera Mutiloa,

hegoaldera Zegama, ekialdera Idiazabal eta mendebaldera Zerain. Inguruko mendien artean

Aizkorri (1528m) eta Txindoki (1346m) dira aipagarrienak. Segura bertan berriz, Santa

Barbara (724m) eta Maudinamendi (786m) beste batzuen artean. Oria ibaiak zeharkatzen du

herria (Iruida.I).

Dimentsioei dagokionez, 9,5km2-ko azalera dauka eta itsas mailatik 240 metrotara

kokatzen da.

I.

MEDIO FISIKOAREN

DIAGNOSTIKOA

Medio fisikoaren azterketa sakon eta zehatza egin da, zonalde honetako egungo

egoera aztertzeko. Horrek bertako mehatxu eta arriskuez jabetzea baliatu du, bai eta aukerak

eta indarrak ere. Gainera, prozedura kartografikoak erabili dira diagnosi osatu eta erreal bat

lortzeko.

Segurako lurralde antolamendua

~ 5 ~

GEOMORFOLOGIA

Euskal Herriak hartzen duen eremuari betidanik esan diote “euskal sakonunea”,

lurraldearen bataz besteko garaiera apala delako eta bi mendikate (Pirinioak eta Toloño

mendiak) garaien artean dagoelako; dena dela, izen hori okerra da, egokiagoa baita “euskal

atalasea” esapidea erabiltzea, esapide horrek garaiera handiko guneen artean dagoen lurralde

garaia adierazten baitu.

Euskal Herriko erliebearen (Autonomia Erkidegoarena batez ere) eta mugatzen

dituen bi mendikateen arteko harremana zehazterakoan zenbait arazo agertzen dira.

Betidanik, Bizkaia, Araba eta Gipuzkoa (honen zatirik ekialdekoena izan ezik) Toloñoko

mendilerroaren barruan bildu izan dira, eta Euskal Herriaren gaineko zatia Pirinioetako

multzoaren barruan. Baina, 1951n Donostiako biltzarrean arazo horren inguruan hitz egin

zenean, biltzarreko kideen artean eztabaida bizia sortu zen. Ciry geologoa liskarra

konpontzen saiatu zen eta horretarako bi eremu bereizi zituen: “Pirinio istmikoak” eta

“Pirinio Atlantikoak”. Ciryk, dena dela, bi eremu horien hedadura antzina beharbada

handiagoa izan zela azpimarratu zuen.

Geologo frantziar zenbaitek (Rat, Lamare, Floquet, Heddebaut, etab.) herrialde osoa

(Nafarroako eta Arabako Errioxaren erdialde-hegoaldeko zatia izan ezik) Pirinioen barruan

zegoela zioten bere lanetan. Lamaren arabera Pirinioak Oria ibarrean amaitzen ziren,

Bortzirietan alegia; hala ere, onartzen zuen bazirela mendebalderantz hainbat fazie1

(Kretazikoko eta Eozenoko flysch-a) eta mendilerro Pirinioetakoen antzekoak.

Ratek Bizkaiko eta Gipuzkoako lurralde historikoen tolestura motak eta egiturak

Pirinioetakoen antzekoak zirela frogatu zuen bere doktore tesian. Egile honen arabera,

Pirinioak ez ziren Oria ibarrean amaitzen, Bilbo inguru artera luzatzen baizik, eta horixe da,

hain zuzen ere, gaur egun geologo gehientsuenek onartzen duten ideia; eta ez horraino

bakarrik, baizik eta Kantauriar mendikatearen bidez, Galiziaraino heltzen dela.

Segurako kokapen geomorfologikoa hobeto ulertzeko, beharrezkoa da Bizkaiko

Antiklinorioaren geomorfologia ezagutzea, hain zuzen ere, herriaren lurraldeak, antiklinorio

horren ardatzetik gertu kokatzen baita.

Egitura geologiko hau, Behe Kretazeoan sortu zen, orain dela 130-95 M.u. (milioi

urte) inguru eta herrialde hauek zeharkatzen ditu: Bizkaia, Gipuzkoa eta Arabako

iparraldean (NW-SE, W-E eta SW-NW norabidean). Bestalde, egitura antiklinal hau,

Bizkaiko Sinklinorioaren eta Arabako Plataformaren artean kokatzen da.

Antiklinorioarenerdigunean, eremu hauek azpimarra daitezke: Bilaroko Faila, Gorbeiako

zamalkatzea, Dimako Antiklinala, Indusiko Sinklinala eta Otxandioko toles gunea.

Ekialderantz, Aramaioko antiforma, Aizkorriko tolesa gunea eta ezkata2, San Prudentzioko

Antiklinala eta Aralar Mendilerroko Antiklinorioa.

Aizkorriko eta Aralarko Mendilerroak uharrizko kareharri urgoniarreko masa gaitz

batez osaturik (Aralarren, mendilerroaren gune nagusia Jurasikoko kareharriz dago eratuta).

Aizkorriko Mendilerroak Altzanikoaren bidez egiten du mendebaldera eta hegoaladean,

Elgeako Mendizerrarekin elkartzen da. Etxegarateko gailurra gainditu ondoren, erliebeak

bira zorrotza egiten du eta WSW-ENE (mendebalde hego mendebalde-ekialde ipar ekialde)

norabidea hartzen du eta Aralarko Mendizerrarekin elkartzen da.

Olano, J. Díaz, A. Garate, U. Osa, E. Mendizabal, J.

~ 6 ~

Irudia.II: Euskal-Kantauriar Arroko mapa geologikoa

Aralarko Mendilerroa, antiklinorio konplexua da: Ataungo Domoa, Txindokiko

Antiklinala, Aralarko ezkata, erdialdeko Sinklinala, Oderizko hegoaldean dagoen antiklinala

eta azkenik, ekialdeko itxidura periklinala. Morfologiaren aldetik, W-E norabidea duen

erliebe gogorra eratzen du, estu samarra eta malkartsua, amildegiz betetako eskualdeekin.

Bilakaera Geologikoa

Arro hau mendebaldean Mazizo Asturiar Paleozoikoa estaltzen duen era ekialdean

Euskal Mazizo Paleozoikoa inguratzen duen konplexu sedimentario tolestua da. Arro honen

mugak ondoko hauek dira: iparraldean Cap Bretoneko kainoia, hegoaldean Ebro eta Duero

ibaiaren sakonuneak, mendebaldean Mazizo Asturiarra eta azkenik ekialdean Iruñeko Faila

(Iruida.II). Hainbat egileren arabera, Euskal Kantauriar Arroan hiru eskualde estratigrafiko

defini daitezke, hala nola, Bloke Arabarra, Santanderreko Blokea eta Euskal Arkua. Euskal

Arkuaren alboan Iparpiriniar Eskualdea agertzen da.

Tektonika aldetik Bloke Arabarra da eskualde sinpleena. Bloke hau taula-arro bat da

eta bere gunean serie kontinental tertziarioak agertzen dira. Blokearen ezaugarri

kartografiko nagusiena bertan agertzen diren hamabost diapiroak dira.

Bestalde Santanderreko Blokea Euskal Herritik kanpo geratzen denez, guri ez zaigu

inporta nahiz eta bloke hau Arabarra ez bezala, tektonika aldetik konplexu zamarra den.

Aitzitik Euskal Kantauriar arroaren barnean konplexutasun handiena duen

eskualdea Euskal Arkua da. bertan tolesturak eta failak ugariak dira eta hauen eboluzioak

zamalkamenduen pilaketa ekarri du. Euskal Arkuaren barruan lau eskualde bereizten dira

ikuspuntu kartografikotik: iparraldetik hego-mendebaldera, Zumaiako Monoklinala, Ipar

Bizkaiko Antiklinorioa, Bizkaiko Sinklinorioa eta Bilboko Antiklinorioa.


~ 7 ~

Euskal Kantauriar Arroa eskualde Piriniarrari dagokio. Hala ere, arro honen historia

eta kantauriar itsasoarena estuki loturik daude. Arroaren garapenak 200 milioi urte iraun

zituen, Triasiko Goiztiarretik, Eozenoaren bukaera arte. Dena den, gune hau elkarren

segidan sortu ziren bi arroz osaturik dago izatez, baina hala paleogeografia nola kontrol

tektonikoa desberdina izan zen kasu bakoitzean.

Arroa Triasikoan hasi zen garatzen, Mendebaldeko Europaren lurrazal

kontinentalaren zatiketa post-hertziniarrean, hain zuzen Erdialdeko Ozeano Atlantikoa

zabaltzen hasi aurretik, eta Jurasikoa amaitu arte iraun zuen. Arro hau intrakratonikoa zen

eta garai bereko Europako beste arroak bezala garatu zen. Arroa bi urratsetan bete zen:

batetik, Ozeano Liguariar-Alpetarra zabaltzen ari zen bitartean gertatuko krisialdia eta

bestetik, Jurasikoaren bukaeran Gibraltarreko lerroaren iparraldera kokatuta dagoen Ozeano

Atlantikoaren zabalkuntzari lotutako Bizkaiko Golkoaren riftina. Beranduago, antolaketa

estrukturala aldatu egin zen eta Kretazeo Goiztiarretik Eozeno berantiarrera arteko aldian

egungo Euskal Kantauriar Arroa eratu zen. Europa mailan garai honetan beste arro batzuk

ere eratu ziren, hala nola, Paris Arroa eta esaterako. Euskal Kantauriar Arroak bi ezaugarri

bereizgarri ditu. Alde batetik, ertz kontinentala pasiboa eta dibergentea eta frakturazio

handia izatea da, Bilbotik ekialdera ikus daiteken bezala. Bigarren ezaugarria distentsio

kontinentalari (Konplexu Urgoniarraren plataforma eta arroak) dagokio eta ertzaren

subsidentzia arin nahiz aldakorra (flysh, turbidita-ildoak) geratu zen faila listriko eta bloke

errotazionalekin batera. Honi zona transformagarriaren izaera erantsi behar zaio, oraindik

bere izaera estrukturala eta geometria argi ez badaude ere.

Iberiaren Europarekiko desplazamendu erlatibo senestrala izan zen, azkenerako,

Eozenoaren bukaeran, plaka hauen konbergentziak arroa itxi zuelarik. Sistema

sedimentarioaren formazio distalak (flysch, marga eta kareharri hemipelagikoak) bortizki

tolestu ziren eta aldi berean zamalkamenduak gertatu ziren, Euskal-Kantauriar Arroa sortuz.

Honen, ondorioz, plaken ertzek ezin izan zuten arroaren barnealdean zehaztasunez kokatu.

Antolaketa sedimentarioak tarteko blokeen eta oinarrizko arro edo

ildoen eraketa adierazten du. Honen ondorioz seguraski, eta urratze-failak direla

medio, egitura sedimentarioak ez datoz bat Kretazeoko basamenduaren eredu

estrukturalarekin.

Halaber, Segura udalerria hurrengo materialetan banatzen da, (Iruida.III)

ikusi daiteken bezala.

Alubialak (24)

Soilik Kuaternario garaiko materialak agertzen dira; Oria, Estanda eta Agaunza

ibaiek metatutako materialak.

Megabretxaren Kareharrizko olistolitoak (18)

Material hauek aurretiaz azaldutako megrabetxa horretan azaleratzen dira. Bere

ezaugarri nagusiena tamaina handia da; megrabetxan horretan tamaina handieneko blokeak

osatzen dituzte. Kareharri hauekin batera, izaera masiboko margak ere agertzen dira.

Kareharri nagusienak, kalkarenita bioklastikoak dira (grainstone) eta garrantzi txikiao

batean koralezko “floatsone”-ak.


~ 8 ~

Bretxa slumpitizatuak (17)

Herriaren hego-mendebaldera (SW) lodiera handiko megrabetxa bat agertzen da,

“Sagu-Soro” megabretxa eta neurtutako potentzia handiena nahiz eta gaina ez azaleratu, 400

metro ingurukoa da. Honen ezagugarri nagusiena, slumpizitizatua dagoela da eta horrekin

batera, matrize lutitiko-haretsuan hareharrizko bloke handiak agertzen direla da (gehienak

metro bat baino gutxiagokoak).

Limolita masiboak, Hareharri txandaketa…(14)

Gehien agertzen diren materialak dira. Hauek mendebaldetik ekialderantz aldaketa

nabarmena jasaten dute, Troyako faila sistematik ekialderantz, tamaina fineko frakzioa

nagusituz eta izaera karetsuago bat hartuz. Hau horrela izanda, faila sistematik ekialderantz

eta Segura-Idiazabal-Olaberria-Beasain zonetan, litologia nagusiak limolita karetsuak eta

kolore ilun beltzeko noizbehinka urdintsuak diren marga (marga) limotsuak dira. Serie

honen barnean tartekatuta, ekaitzaldietako ezaugarriak dituzten eta zementu karetsua duten

hareharrizko geruza finak agertzen dira.

Estratifikatutako hareharri siliziklastikoak (12)

Jarraitasun horizontaleko pakete handiena da eta ia bere osotasunetan Balmaseda

Formazioaren barne sartzen dira. Hareharri hauek, ongi estratifikatutako multzotan

agertzen dira pikor ertaineko hareharri siliziklastikoak bitartez, non xafladura gurutzatu

ildokara erakusten duten. Materialek, sekuentzia positiboa zein negatiboa erakusten dute,

azkena nagusienena izanik bertan, olatu rippeak ikusi daitezkeelarik batez ere Legazpiko

Sinklinalean.

Hareharriak (19)

Pikor fin eta ertaineko materialak dira, oso mikatsuak eta materia organikoz osatuak.

Nahiz eta batzuetan era masiboan agertu nagusiki ondo estratifikatuak agertzen dira olatu

rippleak aunitz bioturbatuak izan zirenak.

Kalkarenitak (13)

Hauek ere udalerriaren hegoaldean kokatzen dira eta azalera kartografiko murritza

dute. Kalkarenita hareatsuak dira gehienak nahiz eta orto/parabretxak ere ohikoak diren.

Halaber, bretxa hauetan agertzen diren klastoak, jatorri bioklastikoa dute, arrezifala hain

zuzen ere, non matrizea, izaera margotsua duen.

Hareharri eta limolitak (9)

Arroka mota bi hauek, aurretiaz deskribatutako marga eta turbidita karetsuekin

tartekatzen dira eta gainera hareharri eta limolita hauek tartekatze metrikoa osatzen dute ere

bai.

Marga eta turbidita karetsuak (6)

Material hauek batez ere udalerriaren hegoaldean azaleratzen dira non ezaugarri

paleogeografiko bereziak dituen bertako litologia baldintzatzen dutenak. Zona honetan


~ 9 ~

materialak terrigenoz kutsatuta daude (material siliziklastikoz) eta ondorioz karetsuak eta

margatsuak diren materialak hareazko partikulez “zikinduta” bezala agertzen dira. Izan ere,

kutsadura hau arroka multzoaren oinerantz mugitu ahala areagotzen da.

Marga-kareharri eta margak (4)

Garrantzi gutxiko material hauek, aurreko talde biak bezala, Seguraren hegoaldean

azaleratzen dira, aurreko talde biekin kontaktuan eta Idiazabal udalerriarekin kontaktuan.

Talde honek, ezkutatutako eskistositate bat erakusten du. Bateratuta osatzen duten potentzia

zehaztea zaila da, azaleratzen den lekuetan, tektonika lokala oso garatua dagoelako.


~ 10 ~

Irudia.III: Segurako banaketa litologikoa


~ 11 ~

Jarraian, Segura udalerrian arrisku potentziala ezartzeko ezin bestekoak diren bi

faktoreak azalduko dira: litologi bakoitzak duen egonkortasun maila eta eremu geografikoak

dituen maldak; Hortik lortutako datuekin, arrisku potentzialen mapa eraiki da.

Hurrengo lerroetan Seguran dauden materialak, zein faktore litologikotan sailkatzen

diren azalduko da eta horrekin batera, zein egonkortasun-maila duten zehaztuko da,

dagokion mapa eraikiz (I.Eranskina).

Egonkortasun maila baxuena erakusten duten materialak (E), egonkortasun oso

gutxikoa hain zuzen ere, gazteenak dira, hau da, alubialak (24) eta faktore litologikoen

sailkapenean 17 taldean sartzen dira. Hauek udalerriaren iparraldean azaleratzen dira.

Hurrengo egonkortasun maila, hau da, egonkortasun gutxikoa (D), Segura

udalerrian hedadura kartografiko eta geografiko handiena estaltzen duen egonkortasun

kategoria da, hain zuzen ere, bost material mota desberdinek betetzen baitute ezaugarri hau.

Hurrengo material guzti hauek betetzen dute, aipatutako ezaugarri hori: estratifikatutako

hareharri siliziklastikoak (12), hareharriak (19) eta hareharri eta limolitak (9) 11. taldean

sartzen dira faktore litologikoen sailkapenean; aldiz, marga eta turbidita karetsuak (6) eta

marga-kareharri eta margak (4), nahiz eta egonkortasun maila berean aurkitu, faktore

litologikoen sailkapenean 7. taldean sailkatzen dira.

Segura udalerrian, neurrizko egonkortasun maila erakusten duten materialak (C)

ere azaleratzen dira eta hauek, bretxan slumpitizatuak (17) eta limolita masiboak eta

hareharri txandaketak (14) osatzen dute, zeintzuk 10 eta 12. taldeetan sailkatzen diren faktore

litologikoen zerrendan. Lehendabizikoak, tarteka egonkortasun maila altuagoak dituzte

(hurrengo mailan agertuko den bezala), baina slumpitizatutako materialak direnez eta

bertan, litologia desberdinak agertzen direnez, gehien dauden materialen egonkortasuna

aukeratu da sailkapena egiteko.

Egonkortasun maila altuenei erreparatuz, Kalkarenitak (13), egonkortasun maila

handiko materialak osatzen dituzte (B) eta 9. taldean sailkatzen dira eta aldiz, egonkortasun

maila oso handia duten materialak (A) soilik, kareharri olistitolitikoak (18) dira,

megabretxaren parte direnak eta 5. taldea osatzen dute litologien sailkapenean. Azken hauek

beste atal batean sartzen dira, megrabetxak orokorrean duen egonkortasun baino altuagoa

dutelako.

Behin egonkortasun balore desberdinak azalduta, arrisku potentzialen mapa

eraikitzeko, lehen aipatutako bigarren datua, hau da, malda ezagutu behar da. Horretarako,

egonkortasun balioekin egin bezala, malda mapa bat eraiki da (II.Eranskina).

Oro har, malda baxueneko zonak Oria ibaiaren ertzetan eta Segurako hegoaldeko

sektorean kokatzen dira nagusiki. Bestalde, malda handieneko zonak eta ondorioz, soilik

malda kontuan hartuz, arrisku gehien duten zonak herri nukleoaren hegoaldean aurkitzen

dira.

Ondoren, bi faktore hauen balioak kontuan izanda arrisku potentzialen taula eraiki

da (Taula.I).


~ 12 ~

0: arrisku oso baxua

1: arrisku baxua

2: Arrisku ertaina

Taulan ikusten den bezala, arrisku balio altuena logikoa denez, malda altuena eta

egonkortasun balio baxuena duen eremuak deskribatzen dituzte. Izan ere, malda altuetako

lekuak eta egonkortasun balio baxuenen arteko konbinazioak izango dira arrisku gehien

erakusten duten zonaldeak.

Bestalde, <10 % maldako zonak, hau da, Oria ibaiaren ertzetakoak, nahiz eta

egonkortasun baxua duten materialez osatuta egon ez dute inolako arriskurik suposatzen

malda baxu hori dela medio.

Ondorioz, herri gunean arrisku baxuko eta oso baxuko zona dauden bitartean,

zonalde malkartsuak arrisku ertaina erakutsiko dute. Datu hauek, hobeki irudikatzeko

asmoz, hurrengo orrialdeko arrisku potentzialen mapa irudikatu da (Irudia.IV).

Egonkortasun mailak

Malda % A B C D E

<10 0 0 0 0 0

10-30 0 0 1 1 2

30-50 1 1 2 2

Taula.I: Arrisku potentzialaren taula. Egonkortasuna eta malda aintzat hartuta


~ 13 ~

Irudia.IV: Arrisku Potentzialen mapa


~ 14 ~

KLIMA

Klima, eguzkitik datorren erradiazioak biraka ari den Lur planetako lurrazalean eta

atmosferan sortzen duen efektua da denbora luze batera. Hau interpretatzeko modurik

hoberena tenperatura eta prezipitazioak aztertzea da. Eskualde jakin bateko klimaren

ezaugarriak eskualde berorretan urteetan zehar gauzatzen diren eguratseko baldintzek

mugatzen dituzte. Gune jakin batean egin ohi dituen eguraldi moten jarraipen gisa ere defini

daiteke klima. Bestalde,ingurune fisikoaren alderdi honek lotura estua du

edafologia,landaredia,geomorfologia eta faunan, hauen prozesu fisiologikoetan,eta giza

komunitateen jarduera ekonomiko, hazkuntza, osasun eta gaixotasunetan. Izan ere, klimak

zehazten du landaredi mota eta haren bilakaera,kontrolatzen du lurren osaera, hornitzen ditu

urez ur-ibilguak eta ur-biltegi karstikoak, mugatzen du higiduraren garapena eta masen

mugimendua, kontrolatzen du eguratsa kutsa dezaketen gaien barreiadura, eta , oro har,

klimari esker garbitzen da lur azala. Ekonomia jardueretan ere eragin handia du

klimak,bereziki nekazaritzan,industrian eta giza bizitokietan. Hala ere klimak gizakien bizi

kalitatean eragina izanda ere gizakiak ere badu eraginik beregan, izan ere honek eragiten

dituen lurrazaleko aldaketek (emisioak...) klima alda baitezakete.

Euskal Herriko klimaren ezaugarri nagusiak bere kokapen, eragile desberdin eta

meteorologia elementu ugariren arteko elkarreraginak eraginda dira. Elementu aipagarrienak

latitudea, mendikate nagusien topografia egitura bitxia,kokalekua eta ozeanoa dira.

Latitudea

Euskal Herria Ekuadorretik 42º eta 43,5º artean dago kokatua, Europako hegoaldean,

hau da zona epelean, urtaroak ondo bereizten direlarik baina Presio Garai Subtropikaleko

gunetik oso hurbil. Euskal Herria kokaturik dagoen latitudean oso ezaugarri desberdineko

aire masen zirkulazioa izaten da:haize hotz hezea (itsasoko haize polarra),haize hotz lehorra

(kontinenteko polarra),haize epel hezea (itsasoko haize tropikala), haize epel lehorra

(kontinenteko tropikala) eta baita artiko kontinentala ere, oso hotza eta lehorra.

Euskal Herriko mendikate nagusien topografia egitura bitxia

Euskal Herriko mendilerroek arku bat osatzen dute. Aire masa hezeei eta ekialdeko

jarioari sarbidea galarazten die arku horrek.Orografiak eragin handia du kliman; klimari

zenbait xehetasun ematen dizkio eta klima mota bakoitzari dagokion espazioa zedarritzen

du.Mendilerro gehienak kostaldearen paraleloaren hegoaldean daude,eta horrela,ez diete

mendebaleko itsas jarioei (westerlies) oztopo egiten,baina aire masa hezeei barrura sartzea

eragozten diete.

Klima motak,oro har,bat datoz lurraldea ezaugarritzen duten morfo-egiturekin; hala,

mendebaldetik ekialderako lerro luzeak eratzen dituzte klima motek,kostaldetik hasi eta

barnealderantz. Eskema orokor honetatik at gelditzen diren lurralde bakarrak Pirinioetako

gailur garaienak eta gainerako erliebe garaiak dira:mendiko klima da nagusi lurralde

hauetan. Kostaldeko mendietan eta Pirinioetako iparraldeko isurialdean (Pirinioetako

kontrahormetan) klima ozeaniko epela edo kostaldeko klima freskoa dago; Pirinio aurreko

Sakonuneak eta Arabako Lautadan duten ekialdeko luzapenak barnealdeko klima ozeanikoa

edo bitarteko klima dute, eta Kanpoaldeko Lurren hegoaldean, berriz, ezaugarri

kontinentalekiko klima mediterraneoa da nagusi.


~ 15 ~

Kokalekua

Euskal Herria Europako kontinentearen mendebaldeko aldean dago, eta horrek

mendebaldeko jarioen eragina areagotzen du; Atlantikoko aire masa ugari irizten dira,

prezipitazio handiak ekar ditzaketenak. Euskal Herria eta inguruak “jet” polarren eta fronte

polarreko ekaitzen eraginpean daude. Capelek dioenez (1983), “Kantauri aldeko Euskal

Herriko lurraldean ez dute eraginik haize-laster polarraren zurrunbiloek,baina bai zikloi

zurrunbiloek, haize-laster nagusiaren hegoaldetik jo eta iparretik hegoalderako mugimendu

meridiano bizkorrak egiten dituztenek. Zalantzarik gabe lotura estua dago haize-lasterren

zurrunbiloen eta fronte polarrak eragiten dituen gorabeheren artean”.

Ozeanoa

Bizkaiko golkoko iparraldeko ertzean itsasoko urak ia urte guztian zehar duen

tenperatura garaia.Itsaso horren berotasuna dela eta, hara iristen diren aire masak

hezetasunez betetzen dira; ipar edo ipar-mendebaleko haize leunek kostaldera bultzatzen

dituztenean gora egiten dute masa hezeek, banalerroaren erliebe garaia gainditzeko; gora

egitean hoztu (seudoadiabasia) eta kondentsatu egiten dira eta prezipitazio handiak ekartzen

dituzte.

Laburbilduz, ezin daiteke esan Euskal Herria lurralde homogeneoa denik klimari

dagokionez. Hiru gune nagusi bereizten dira, elkarren oso desberdinak: kostaldeko gune

ozeanikoa (kostalde freskoa edo mendebaldekoa), itsasoaren eragina nabarmen ageri duena;

ezaugarri kontinentalekiko gune mediterraneoa , Pirinio aurreko Kanpoaldeko Mendien eta

Arabako Lautadako hegoaldeko mendilerroen hegoaldean; eta, aurreko bien artean, bitarteko

gune bat, uren banalerroaren eta barnealdeko eta kanpoaldeko mendikate garaien

artean.Azkenik, aurrez aipatu den bezala, mendiko klima mota bat ere bada, 1.000-1.300

metrotik gorako guneetan.

Klima ozeanikoa

Euskal Herriak ez du klima aldetik eskualde homogeneo bat osatzen. Azaletik hiru

alderdi bereiz daitezke: isurialde atlantikoa, iparraldean; erdialdeko Euskal Herria; eta

hegoaldekoa, Ebroko erribera eta Arabako Errioxa. Hiru alderdi hauetan urte guztiko

prezipitazio,tenperatura,haize,izotz eta beste agente meteorologiko batzuen arteko aldeak

nabarmenak izaten dira eta horrek eta beste faktore batzuk ahalbidetzen dute klima hiru

zatitan banatzeak.Gainera iparraldeko gunean kostaldea izanik eta mendi askoren presentzia

handia izanda hauen diferentziak markatuagoak izaten dira hauen eraginarengatik.

Segura udalerrian klima ozeanikoa aurkituko da, klima mota hau baita nagusi,

Bizkaian, Gipuzkoan,Nafarroako iparraldean,Arabako iparraldean eta Ipar Euskal Herriko

eskualdeetan, salbu eta 1.000-1300m-tik gorako guneetan, hots, mendiko klima duten

guneetan.

Köppenek emandako sailkapenaren arabera, klima mesotermal hezea (kmh) da klima

ozeaniko hau. Epela da, ez da urtaro lehorrik izaten eta prezipitazioen banaketa orekatua da

urtean zehar; udazken eta neguak oso euritsuak dira eta uda, berriz, oso lehorra.

Kostaldeko klima ozeanikoak bi ezaugarri nagusi ditu. Alde bateik tenperaturaren

homogeneotasuna (tenperaturak ez dira oso gogorrak neguan eta samurrak dira udan) eta


~ 16 ~

Irudia.V: EAE-ko hiru klima desberdinak eta 2008.Urteko tenperatura maximo absolutua.

Irudia.VI: 2008.urteko EAE-ko izozte-egun kopuruak

bestetik prezipitazioak. Hala ere, aldeak daude gune batetik bestera: kostaldearen eta

barnealdearen artean adibidez, eta lur behereen eta lur garaien artean batez ere.

Segura klima ozeanikoaren barnean egon arren klima kontinentalarekin oso gertu

aurkitzen da eta honek gaua eta egunaren eta uda eta neguaren arteko tenperatura aldeak

(2008.urtean tenperatura maximo absolutuak 34ºC heldu ziren eta minimoak berriz -6ºC bi

tenperatura absolutuen arteko aldeak oso handiak izanik)kostaldekoak baino handiagoak

izatea ekartzen du. Segurak klima mota honen ezaugarriak nabaritzen ditu urte osoan zehar,

neguan hotza eginez (nahiko barnealdean dagoelako) eta udako beroak handiak izanik.

(Irudia.V)

Arestian aipatu bezala Segura

udalerriko negua nahiko hotza izaten

da eta horrela izozte-egunen kopurua

ere esanguratsua da; kostaldeko

izozte-egun kopuru eta barnealdekoen

arteko aldeak nahiko markatuak

direlarik. Ikusten denez Bizkaia eta

Gipuzkoan, Araban baino askoz ere

izozte-egun kopuru gutxiago daude,

hau da, iparraldetik hegoalderako

ibilbidean izozte-kopuruen egunak

urteko, gehituz doazela ikusten da.

(Irudia.VI)


~ 17 ~

Irudia.VII: Seguran 2001-2007 urteen arteko izozte egunenak

Irudia.VIII: Seguran 2001-2007 urteen arteko izozte egunenak

Seguran 2001-2007 urteen arteko izozte egunen (Irudia.VII) batez bestekoa 32

egunekoa izan zela ikusten da, naiz eta 2002 eta 2005eko izozte-egunen kopurua ohikoarekiko

alderatuta egon. Gainontzeko urteek modu bateko jarraitasun bat adierazten dute. Izozte-

egunen kopuruari so eginez gero, eta honen ondorioak aztertu, kasu gehienetan kalte

ekonomiko zein sozialak ekartzen dituela ikusi izan da, besteak beste, nekazaritzako

ekoizpenaren apurketa, errepideen erabil ezintasuna edota etxeetako ur hodien izoztea.

Gainera, maiz elurteak izaten dira, eta honek ere arazo ekonomiko (lanera joan eta

etortzeko arazoak, errepide eta kaleen garbiketa-lanak, etab.) sozial eta ingurumen-arazoak

(gatz kantitate handien isurketa kaleetan, eta errepideetan, azkenean ibaietara doazenak)

sortzen ditu.

Tenperaturaren bataz bestekoari dagokionez (Irudia.VIII) oso nabarmena da

kostaldean askoz tenperatura altuagoak daudela, 14-15ºC bitartean eta barnealdean berriz 9-

11ºC bitartean. Segura 12ºCtan kokatuko genuke gutxi gora-behera.


~ 18 ~

Irudia.IX: 1997tik 2009ra hilabetero emandako tenperatura banaketak

Grafiko honetan (Irudia.IX) 1997tik 2009. urterainoko urte bakoitzeko eta hilabetez

hilabeteko egon diren tenperatura altu eta baxuenak agertzen dira, batez bestekoarekin

batera.

Batez besteko prezipitazioari kasu egiten badiogu berriz, kostaldeko eta barnealdeko

prezipitazio diferentzia garrantzitsua dela esan dezakegu. Kostaldean prezipitazio kopurua

1.500mm-tik gorakoa da, leku batzuetan 2.250mm-tara iritzi daitekeelarik eta barnealdean

berriz 1.500mm-tik beherako prezipitazioak aztertu dira, leku lehorrenetan prezipitazio

kopurua, 1.000mm-tik beherakoak izaten direlarik.(5.eranskina)

Jarraian, diagrama onbrotermikoa aztertzen da (Irudia.X). Bertan aurretik

azaldutako ezaugarriak agertzen dira; prezipitazioen eta tenperaturen gradientea urtean

zehar oso nabarmena dela beha daiteke. Tenperaturaren kurbari erreparatuz, abuztuan

behatzen dira tenperatura altuenak (19,1Cº) eta abenduan aldiz hotzenak (5´8Cº). Hilabete

bi hauen arteko desberdintasuna nahiko handia da.

Prezipitazioei dagokionez, Segura udalerrian euri ugari egiten du orokorrean.

Honen arrazoia Segura kokatzen den altitudea (240 m) da. Euri-prezipitazioak neguan dira

ugarienak (adib.: 143mm azaroan) eta gutxienak berriz udan (39mm uztailan).Beraz ikusi

daitekeenez urtaro lehorrena uda da, izan ere, tenperaturaren kurba eta prezipitazioen

altuera oso gertu daude. Honek eragin zuzena izango du udalerri honetan dagoen landaretza

eta animaliengan eta baita bertako biztanleengan ere.


~ 19 ~

Irudia.X: Estanda estazioan neurtutako datuekin interpretatutako diagrama

Orain arte atera diren datu guztiak Euskal Herrian existitzen diren estazio

hidrometeorologikoei esker lortu dira. Euskal Autonomia Erkidegoan hainbat estazio

hidrometeorologiko daude. Estazio horiek, neurtzen dituzten meteoroen arabera, lau

motatakoak izan daitezke:

1.Meteorologikoak: tenperatura, hezetasun erlatiboa, prezipitazioa, haizea eta,

zenbait kasutan, irradiazioa eta presioa neurtzen dute.

2.Aforo estazioak: ibaietako uraren maila erregistratzen dute etengabe, eta horretaz

aparte, baita zenbait parametro meteorologiko ere: prezipitazioa,tenperatura eta hezetasuna.

3.Kalitate estazioak: ibaietako uraren maila, tenperatura eta prezipitazioaz gainera,

uraren kalitatea behatzeko parametro fisiko-kimikoak neurtzen dituzte.

4.Buia meteorologikoak: Buia meteorologiko eta ozeanografikoek itsasoko datu

meteorologiko eta ozeanografikoak eskuratzeko sistemak dituzte

Seguratik hurbil hainbat kalitatezko estazio eta estazio meteorologiko aurkitzen dira.

Kalitatezko hiru, bat Agauntzan, beste bat Amundarainen eta beste bat Estandan eta hiru

meteorologiko, bat Zegaman eta bi Ordizian. Honek Segurako plubiositate eta airearen

kalitatearen eguneroko azterketara hurbilketa bat egitea baimentzen du.

Ondorioz grafiko, datu eta azalpenak kontuan izanda, Segura klima

kontinentalerako trantsizio batean kokatzen dela ikusten da, nahiz eta bere klima ozeanikoa

izan. Horrek klima kontinentalaren antzeko ezaugarriak izatea ahalbidetzen du eta klima

ozeanikoaren ezaugarriak nahiz eta argiak izan oso markatuak ez izatea dakar. Horrela

kostaldeko Klima ozeanikoan tenperaturaren homogeneotasuna ezaugarri

aipagarrienetarikoa den bezala, Segura udalerriko uda eta neguaren arteko bitarte


~ 20 ~

termikoaren handitasuna ere aipatu behar da. Gainera oso euritsua da, uda partean hilabete

lehorrak eman daitezkeelarik.Honek paisaian eragina izango du eta une hezeetan begetazioa

ugari izango den bezala lehorte garaietan eremu idorrak izango ditu bere baitan. Aipaturiko

prezipitazioak jarraituak eta ugariak izaten badira higaduren eta lur mugimenduen arriskua

handitzen da gune hauetan momentuko arriskua handiagotuz. Izozte egunak asko dira

Seguran eta honek nekazaritza eremuetan eragina izaten du bertan landatutako elikagaiak

izoztu eta hiltzeko arriskua dutelarik.

FAKTORE HIDROLOGIKOAK

Deskribapen Orokorra

Oria ibaia Urbia mendilerroan jaiotzen da, Gipuzkoako hego-ekialdean eta Arabako

probintziarekin mugan. Itsasoratu, aldiz, Orio iparraldean itsasoratzen da.

Oria ibaiaren ubide nagusiak 74km-tako luzera du gutxi gora behera eta ibaiadar

nagusiak Araxes eta Leitzaran ditu; biek 10km-tako luzera gainditzen dute.

Kokapen Geografikoa

Oria ibaia ekialdean Urumeako arroarekin eta Nafarroako erkidego foralarekin

mugan dago. Hegoaldean, aldiz, Araba du mugakide; mendebaldean, ostera, Urolako arroa.

Oria ibaiaren limite orografikoak Urkila eta Aralar mendilerroak dira hegoaldean,

Gazuma-Pagoeta sistema mendebaldetik eta Adarra-Mandoegi inguruko mendiak ekialdetik.

Sare Hidrografikoa

Oria ibaiak Aizkorritik behera eta Otzaurte inguruan bat egiten duten hainbat

ibaietan du bere sorrera. Ibaiaren goi-ibilguneak Aizkorriko ekialdeko sektore antiklinala

zeharkatzen du. Behe-ibilguneetan Oriak Zumarraga-Beasaingo sakonunemargotsua

longitudinala zeharkatzen du. Bertan Estandaren urak jasotzen ditu. Jarraian ibaiaren

ibilguneak jatorri kretazikoa eta tolesdura handia duten materialak igarotzen ditu.

Ibai Emaria

Kokapena dela eta, Oria arroak duen klima ozeanikoa da. Klima ozeanikoaren

ezaugarriak prezipitazio ugariak dira; prezipitazio maximoak udazkenean eta negu hasieran

ematen dira, minimoak, aldiz, uda partera (Irudia.XI).


~ 21 ~

Irudia.XI: Estanda estazioan 1991-2009 artean hilabetero batez besteko emari kantitatea

Uraren kutsadura

Gizakiek modu desberdinetan erabiltzen dute ura; norberaren kontsumorako,

nekazaritzan, prozesu industrial askotan eta hondakinak jaurtitzeko. Erabileraren ondorioz

substantzia desberdin batzuk eduki dezake urak, bere kalitatea edo erabilerako gaitasuna

galduz. Horrela, pertsonen eta ekosistemetako osasunerako kaltegarriak izan daitezkeen

substantziak eta organismoak izan ditzake urak. Kontsumitzeko moduan egoteko, ezaugarri

batzuk izan behar ditu eta kalitate horren arabera urari erabilera bat eman ahal zaio (giza

kontsumoa, nekazaritza, industria).

Uraren ezaugarriak

Uraren kalitatea ezaugarri edo parametro batzuen menpe dago. Kalitatearen maila

oso garrantzitsua da uraren erabilera desberdinak erabakitzeko: etxean kontsumitzeko,

industrian erabiltzeko, aisialdirako …

Neurtzen diren ezaugarriak edo parametroak hauexek dira:

- Organoleptikoak (zentzumenen bidez nabarmentzen direnak): kolorea,

usaina, zaporea eta gardentasuna–uhertasuna.

- Fisikoak: tenperatura, solidoen esekidura, konduktibitatea eta

erradiaktibitatea.

– Kimikoak: pH, gogortasuna, kloruro, sulfato, nitrato, sodio eta abarreko

kontzentrazioa.

– Materia organikoa: izaki bizidunen hondakinak.


~ 22 ~

Biologikoak: batez ere mikroorganismoak (protistak, bakterioak, birusak).

Osasunerako Mundu Erakundeak (OME) kalitate irizpide batzuk zehaztu ditu

uraren erabilera mota bakoitzerako. Gizakiak kontsumitzen duen uraren kalitatea handiena

da. Logikoa denez, kalitatea eta kutsadura guztiz erlazionaturik daude. OME–ren arabera ur

korronte bat kutsatuta dago, ur horren konposizioa eta egoera gizakiaren jardueren ondorioz

erabilerak murriztu direnean.

Uraren kutsatzaileak eta beren jatorria

Materia Organikoa: janari hondakinak, iraizkinak, detergenteak, koipeak, paperak

eta abar hirian edo etxean sortuak, komunetik behera joan daitezke.

Laborantza eta abere sektoreak produzitzen dutenak: simaur eta ongarrien

hondakinak. Plagizidak, bertara biltzen baitira intsektizidak, herbizidak, fungizidak, eta

gisakoak, oso erabiliak laborantza lanetan. Batzuk lurpeko uretara doaz eta gero ur

korronteen eutrofizazioa eragin dezakete.

Industri mota batzuk, elikagaien sektoreak (kontserbategiak, azukre lantegiak) edo

papergintzak kutsatzaile organikoak igortzen dituzte uretara. Materia organiko hau

deskonposatu ondoren nitrato eta fosfato bihurtzen da eutrofizazio prozesua bultzatuz.

Eutrofizazioarekin batera materia organikoaren oxidazio anaerobioa gertatzen da usain eta

zapore ezatseginak emanez. (Eutrofizazio kontzeptua zehazkiago azaltzen da 2.1. jardueraren

“Kontzeptu garrantzitsu batzuk”).

Inorganikoak: hiriak kutsatzaile inorganiko ugari isurtzen ditu uretara, latak,

zaborrak, pilak eta abar, baina industria da kutsatzaile inorganikoen sortzaile nagusia.

Metal astunak deiturikoak: beruna, kromoa, edota merkurioa, Ekosistemen eta

gizakien osasunerako arriskutsuenak diren substantzia inorganikoak, toxikotasun handia

dutenez nahiz eta oso kontzentrazio txikian egon. Biodegradagarriak ez direnez metatuz

doaz irensten dituzten izaki bizi- dunetan eta kate trofikoetako maila goragoko izakietara

igarotzen dira gero eta kontzentrazio-maila handiagoan.

Itsaso hurbiletik dauden akuiferoetan itsasoko ur gazia sar daiteke. Fenomeno hau

akuiferoen ur maila jaitsi denean gehiegizko kontsumoagatik gertatzen da. Akuifero

hauetako urak ez du balio ez gizakiaren kontsumorako ez ureztapenetan erabiltzeko ere.

Biologikoak: materia organikoaz kutsatuta dagoenean gaixotasun infekzio- soak

(kolera, hepatitisa, disenteria, poliomielitisa, tifusa, gastroenteritis infekziosoa, mikosi mota

batzuk, zuzenean protozoo, bakterio eta birusak) transmiti ditzake urak. Baita ere

zeharka transmititu daitezke eskisto miasisa, sukar horia eta paludismoa.

Fisikoak: industriek beste kutsadura mota bat ere eragin dezakete uretan, hozte

prozesuetan sorturiko beroak eragiten duena. Prozesu honetan beroa uretara transmititzen

da eta ur hauek ibai batera edo itsasora heltzen dira. Tenperaturaren altxatze honek desoreka

handiak eragin ditzake ur ekosistemetan.


~ 23 ~

Irudia.XII: Oria ibaiaren ur-kalitatea Segura udalerritik igarotzean.

Oriako Kalitate Diagnostikoa

Bi ibilbide bakarrik izan dira kontrolatuak Oriako arroan, beraien tamaina eta

ibaiadarrek EAEko kantauriar arrorik garrantzitsuena. Gaur egungo erregistroetan dauden

datu positiboak industrien aktibitatea murrizketarekin lotzen da, gainera ez da egon

saneamendu hobekuntzarik nukleo urbanoetan. Nahiz eta hobekuntza bat eman Segura

igarotzen duen Oria ibaiaren ur-masak giza inpaktu probabilitate handia du (Irudia.XII).

Lur azpiko urak

Orokorrean hartuta,uren kutsaduraren arazoak batetik eta, ur beharrek bestetik,

piztu egin dute lur azpiko uren garrantzia.Lur azpiko baliabide hidrikoen azterketaz hainbat

instituzio, ikerketa talde eta enpresa arduratzen dira egun. Horrela, baliabide hauei buruz

lortzen ari den informazioa haziz doa etengabe eta azkar. Lur azpiko urak beste herri

askotan aspaldidanik ustiatu eta erabili izan dira. Euskal Herrian, ordea, behar edota

plangintza ekonomikoen ezagatik, duela urte gutxi baizik ez da lur azpiko uren azterketarik

egin. Hala ere,Nafarroan eta Araban, aurrenik, eta Euskal Herriko gainontzeko lurraldeetan

geroagora, garrantzia hartuz joan dira lur azpiko baliabide hidrikoak, beharrak bultzatuta.

Izan ere, jolasa, nekazaritza, hiri hornidura edota energiaren ekoizpena helburu dutela , lur

azpiko urak gero eta gehiago erabiltzen dira Euskal Herrian egunetik egunera.

Oria ibaia Unitate Hidrologiko ezberdinekin erlazionatzen da. Horien artean

garrantzitsuenak Ernio eta Elduaien unitate hidrologikoak dira.


~ 24 ~

Oria ibaiak Ernio unitate hidrologikoaren parte handiena drainatzen du.Unitate

honetako akuifero nagusiak kareharriek eta dolomita jurasikoek osatzen dituzte. Aldiz,

Eduaien unitate hidrologikoa guztiz barneratuta dago Oria arroan. Unitate honetako

akuifero nagusiak Kretazeoko kareharri arrezifalak, kareharriak eta Jurasikoko dolomitak

osatzen dituzte.

Oriarekin erlazionatutako gainontzeko beste unitate hidrologiko ere badaude. Oria

arroarekin erlazionatutako beste unitate akuiferoa Albiztur unitate hidrologikoa da eta Oria

ibaiak unitate hidrologiko hau ekialdetik zeharkatzen du. Gatzume unitate hidrologikoaren

ekialdeko sektoreak ere bere urak Oria ibaian isurtzen ditu. Aizkorri unitate hidrologikoak

Oria ibaiaren goi-ibilgunea osatzen du. Azkenik, Aralar unitate hidrologikoak hainbat

erreketan isurtzen ditu bere urak; erreka hauek gerora Oria ibaiaren ibaiadarrak dira.

Aipatutako unitate hidrologikoekin erlazionatutako ur gehienek ezaugarri kaltzio

bikarbonatodunak aurkezten dituzte.

Seguran hainbat permeabilitate maila desberdin aurkitu daitezke (III.Eranskina),

non permeabilitate maila hauek litologiak baldintzatzen dituen. Permeabilitate oso altuko

guneak, bretxekin, slumpekin eta olistolitoekin batera agertzen dira. Permeabilitate baxuena

aldiz, lutita eta marga guneetan agertzen da batez ere, nahiz eta harearriak ere permeabilitate

baxua duen (hirigunea permeabilitate baxua, ura ez da perkolatzen asfalto, hormigoi....).

Bestalde, logikoa denez, ibaiko material alubialak ere permeabilitate altua dute.

Permeabilitate hauek lurrazpiko uren kalitatea baldintzatzen dute. Permeabilitate

oso altuko guneetan lurrazpiko uren zaurkortasun maila altuena agertzen da (produktu

kimikorik ezin da erabili). Kontrara, permeabilitate baxuko guneetan bi zaurkortasun maila

ezberdin aurkitu daitezke, zaurkortasun oso txikia eta bereizirik gabea. Zaurkortasun oso

txikiko guneak herriaren hegoaldean aurkitzen dira, permeabilitate oso altuko gunetik

hegoalderantz. Lurzoruko materialak margak dira, permeabilitate oso baxukoak, baso

guneetan ematen dira, bertan ebapotranspirazioz galtzen den ura gehiago da, beraz ur

gutxiago perkolatzen da, honekin eskorrentia bidez galtzen den ura ez da horrenbeste,

gainera, zuhaitzek eskorrentiaren abiadura jaisten dute, honi esker urak denbora gehiago

dauka perkolatzeko eta akuiferoetara heltzeko. Zaurkortasun bereizirik gabeko guneak aldiz

larreetan agertzen dira, bertan ebapotranspirazioa ez da hain handia, eta larreak ez dio

erresistentziarik jartzen eskorrentiari, horrela urek zailtasun gehiago dute perkolatzeko eta

ez dira akuiferoetara heltzen (IV.Eranskina).

Permeabilitate oso altuko guneetan perkolatzen den ura ez da bertan gelditzen, behin

perkolatuta permeabilitate oso baxuko geruza batera heltzen da eta ibaiaren maia

piezometrikoa lurrazalera perkolatzen dena baina baxuagoa denez lurrazpiko ur guztiak

ibaira garraiatuko dira akuifero libre modura (Irudia.XIII).


~ 25 ~

Irudia.XIII: Segurako akuifero funtzionamenduen eskema

LURZORUA

Atal honetan, lurzoru kontzeptuaren ideia eta honek duen garrantzia azalduko da

lehenik, jarraian Segurako lurzoru moten analisi bat egin eta hauen egoera aztertzeko.

Lurzorua lurraren azal solidoaren eraldatze-geruza da, habitat biologikoaren,

bizitzaren eta ingurugiro-baldintza berezien eraginpean osatua, eta etengabeko urtaro-

aldaketaren eta garapen bitxiaren menpe eratua, bere kokaleku geografikoaren arabera.

Jatorrizko ingurune arrokatsuaren gainean (arroka amaren gainean) gertaturiko prozesu

fisiko, kimiko eta biologikoen emaitza gisa sortu da; prozesu-multzo horri orokorrean

meteorizazio deitzen zaio.

Meteorizazioaren fenomeno indartsuenak lodiera mugatuan gertatzen dira, azalaren

lehen bi metrotan, jarduera biologikoa kokatzen den lekuan. Meteorizazioaren ezaugarriak

eta, beraz, lurzoruaren eboluzioa baldintzatzen dituzten faktoreak klima, topografia,

organismo biziak, arroka ama eta igarotako denbora dira. Emaitza lurzoruaren profil bat

sortzea da, hau da, bere sorreran esku hartu duen faktore-multzoa adierazten duen geruza

horizontalen segida tipikoa.

Bere konposizioaren ikuspuntutik, lurzorua material konplexua da, solidoz (materia

minerala eta materia organikoa), likidoz (batez ere ura, zenbaitetan haitzen osagai izaten

baita) eta gasez (airea eta ur-lurruna, nagusiki) osatua. Era berean, gasek eta likidoek matrize

solidora erants daitezkeen substantzia disolbatu edo esekiak izaten dituzte.


~ 26 ~

Lurzoruaren sorrera guztiz prozesu mantsoa da. Lurzoruaren 30 cm-ko geruza

osatzeko 1.000 eta 10.000 urte bitartean behar dira. Ikuspuntu horretatik, lurzorua

berriztagarria ez den baliabidetzat jo behar da eta, beraz, babestu egin behar da.

Urteetan zehar lurraren azalean egindako giza jardueraren ondorioz, kontzeptu

berria asmatzeko premia sortu da, lurzoru artifizialaren kontzeptua hain zuzen; lurzoru

artifiziala lurzoru naturalari materialak gaineratuz lortzen da.

Lurzoruaren funtzioak

Lurzoruak ingurumenarentzat eta biziarentzat ezinbesteko funtzioak ditu.

Mineralak, ura, materia organikoa eta zenbait gai kimiko ditu, eta horien transformazio-

prozesuetan parte hartzen du. Lurzoruak karbono dioxidoa, metanoa eta beste gas batzuk

askatzen ditu atmosferara, eta lurpeko urak, ur edangarrien erreserba nagusia, lurzorua

zeharkatzean iragazten dira. Gainera, batik bat materia organikoari esker, hainbat gai

metatzeko eta moteltzeko gaitasun handia du, hala nola, ura, gasak eta poluitzaileak.

Lurzorurik gabe, poluitzaileak hedatzeko arriskua legoke, eta errazago helduko lirateke

gizakiarengana.

Bestetik, bizidun ugariren habitata da. Bertan bizi den organismo-barietatea

izugarria da: egoera onean dagoen lurzoru gramo batek 15.000-20.000 espezie desberdinetako

600 milioi bakterio izan ditzake. Zizareek, barraskiloek eta artropodoek materia organikoa

deskonposatzen dute, eta bakterioek, onddoek, protozooek eta beste organismo txikiek

lurzorua emankorra izateko ezinbestekoak diren prozesuak egiten dituzte. Lursail baten

biodibertsitatea lurzoru horren egoeraren adierazle da.

Halaber, gizakiak elikatzeko behar dituen janariak lurzoruaren beharrean daude

zuzen zuzenean. Landare guztiek, laborekoak, larrekoak edo basokoak izan, lurzorutik

jasotzen dituzte ura eta elikagaiak, eta bertan hazten dira; hau da, euskarri-lanak ere egiten

ditu lurzoruak.

Gizakiak betidanik atera dio probetxua natur baliabide horri, ez bakarrik janariak

lortzeko, baita zohikatza, harea, buztina eta beste lehengai batzuk erauzteko ere. Eta

gainontzeko giza jardueretarako euskarria da. Azkenik, paisaiaren eta kultur ondarearen

parte da.

Euskal Herriko lurzoruaren arriskuak

Munduko beste edozein tokitan legez, Euskal Herriko lurzoruan eragin handia dute

klimak, lan-jarduerek eta politika ekonomikoak. Orokorrean, Euskal Herriko lurzoruaren

etsai nabarmenenak basamortutzea, higadura eta pozoitzea dira. Basamortutzea oso

nabarmena da Euskal Herriaren hegoaldean eta azalera handia hartzen du. Horren ondorioz,

lurzorua galtzen ari da, ama-arroka azaldu arte, eta hori garbi ikusten da Bardeetan, adibidez.

Baina, harrigarria iruditu arren, fenomeno bera iparraldean ere ari da gertatzen, eta zenbait

zelai eta basotan, pagadiren batean barne, antzematen dira basamortutzearen ondorioak.

Hala ere, iparraldean gertatzen den fenomenorik garrantzitsuena higadura da.

Basogintzaren eta beste lur-mugimenduen ondorioz lurzorua galtzen ari da, eta, beste

zenbait fenomenoren artean, arras arruntak bihurtzen ari dira luiziak edozein tokitan.


~ 27 ~

Euskal Herriko lurzoruaren beste mehatxuetako bat pozoitzea da. Nekazaritzan,

esaterako, ongarri gehiegi erabili den tokietan nitrifikazioa gertatzen ari da. Eta inguru

industrializatuetan, berriz, poluzio kimikoak sortzen ditu arazo gehien. Konponbideak

jartzen ari diren arren, lindanoaren kasuan bezala, oraindik lurzoru asko dago

berreskuratzeko. Ez da ahaztu behar, azkenik, hirien, eremu urbanizatuen eta garraio-bideen

(autopista, errepide eta trenbideak, besteak beste) etengabeko zabalkuntzak lurzoruaren

galera handia dakarrela. Nolanahi ere, Europa osoan gertatzen diren fenomenoak gertatzen

dira hemen ere.

Aurre egiteko neurriak eta arauak

Lurzorua mehatxatzen duten prozesuak zein diren aztertu den arren, oraindik oso

datu gutxi jaso dira eta ez dago lurzoruaren bilakaera zein izan den jakiteko modurik. Ez dira

zaintza-sistemak ezarri eta ezinezkoa da datuak alderatzea, ez baitira metodo bateratuak

erabili Europako Batasuneko herrialdeetan. Beraz, Europako Batzordeak egindako

txostenean, gabezia horiek konpontzeko nahia eta asmoa agertzen da. Izan ere, ezinbestekoa

da egoeraren diagnostiko osoa eta zuzena egitea gero neurri egokiak hartu ahal izateko.

Hala eta guztiz ere, Europako Batasuneko zenbait araudik, eta baita herrialde

bakoitzeko lege batzuek ere, lurzorua babesten laguntzen dute. Besteak beste, ingurumenaz,

garraioaz, industriaz, aireaz, uraz, nekazaritzaz eta ikerketaz arduratzen diren politikek

eragiten dute lurzoruan. Dena den, neurri horiek ez dira nahikoak, eta lurzorua babesteko

arau zehatzak egiteko asmoa dute. Bestalde, arazoa nazioartekoa den neurrian, Nazio Batuen

basamortutzearen aurkako hitzarmena kontuan hartuko dute. Izan ere, toki askotan ari da

degradatzen lurzorua, eta horrek zuzenean eragiten du elikagaien segurtasunean, pobrezian,

uraren kalitatean eta ingurumenean.

Gaur egun, edafologia eta beste zientzia batzuen ondorioz, hainbat lurzoru sailkapen

desberdin burutu dira, hala nola, propietate eta ezaugarri kimikoen arabera, propietate

mekanikoen edo geoteknikoen arabera, ezaugarri litologikoen arabera, ezagugarri fisikoen

arabera etab. hain zuzen ere, ondore Segura udalerrriko lurzoruak sailkatzeko, azken

sailkapen hau erabiliko da, ondorengo listak osatzen duena:

Litosolak: Zona malkartsuetan eta arrokatsuetan garatzen dira, lodiera gutxikoak

izaten dira eta landareri arina izaten dute, hau da, azaleko sustraiak garatzen dituztenak.

Leptosolak bezala ere ezagutzen dira.

Cambisolak: Lurzoru gazteak izaten dira, buztin mineralen hasierako metaketak.

Luvisolak: Buztin pilaketen horizonte bat aurkezten dute, %50ko saturazioa

gainditzen duena.

Acrisolak: Buztin pilaketen horizonte bat aurkezten dute baseetan %50 baino

saturazio baxuagokoa.

Gleysolak: Ura izaten dute era iraunkor batean eta maila freatikoaren aldaketak

izaten ditu gainazalean perkolazio tasa desberdinak direla eta.

Fluvisolak: Erreken metaketen ondorioz sortutako lurzoru gazteak dira, normalean

kaltziotan aberatsak direnak.


~ 28 ~

Rendzinak: Kareharrien gainean garatzen den eta materia organikotan aberatsan den

lurzorua.

Vertisolak: Kolore iluneko lurzoru buztintsuak dira eta orokorrean malda gutxiko

eskualdeetan garatzen dira.

Behin ezaugarri fisikoen arabera ezagutzen diren lurzoru desberdinak ikusita, Segura

munizipioan agertzen diren lurzoruak hauexek dira(V.Eranskina): fluvisolak, luvisolak,

cambisolak, acrisolak eta zorurik gabeko zonak. Ondoren bakoitzak dituzten ezaugarrietan

gehiago sakonduko da.

Flubisolak

Material alubial gazteenetatik sortutakoak dira eta ondorioz, estratifikazio, materia

organikoaren jaitsiera irregularra sakonera igo ahala, ehundura aldaketa bortitzak

horizonteen artean etab. Genesi honengatik, jatorri ibaitarra dela eta hain zuzen ere, urak

metatze garaian zuen indar eta garraiatze gaitasunaren arabera, granulometria aldakorra

erakusten duten xafla sedimentarioz bereizten da. Lurzoru mota hauen birmetatze berrien

ondorioz, eboluzio txikia izaten dute eta bere morfologia, gainazaleko Ap horizonte

batengatik bereizten dira.

Honenbestez, flubisol motako lurzoruak, ibaien ertzetako uholde lautadetan

kontzentratzen dira nagusiki, hain zuzen ere Segura udalerrian ikusten den bezala, Oria

ibaiaren ertzetan. (Ikusi mapa, kolore horiarekin). Betidanik erabili izan dira lurzorua

hauek, nekazal aktibitateak burutzeko, hala nola, ortuak, fruta arbolak etab. aktibitate

horietara dedikatzen ziren herriak historia guztian zehar herri hauen nukleoak, ur

baliabideetatik gertu kokatzea bilatzen zutelako, hain zuzen ere ur baliabide hori

aprobetxatzeko eta gainera, aktibitate horiek garatzeko emankortasun handiko lurzoruak

direlako.

Lubisolak

Lautada eta malda gutxiko zonetan garatzen den lurzoru mota da eta ezaugarri berezi

hori baieztatuz, Segura herrian ere, malda gutxiko zonetan agertzen da, Oria ibaitik gertu

hain zuzen ere. Lurzoru hauek garatzen diren klimari buruz, esan daiteke, urtaro hezeak eta

lehorrak diferentzi gutxi duten eskualdeetan garatzen direla; beraz, Euskal Herrian eta

zehazki Seguran, euri proportzioak, salbuespenak salbu, nahiko erregular mantentzen dira

udazken, udaberri eta neguetan. Honek, gainazaleko buztinen lixibatzea eragiten du,

sakonera handiagoetara eramanez.

Acrisolak

Zoru hauek, alterazio maila altukoak dira eta honenbestez, izaera azidoa izaten dute.

Beraz, logikoa da pentsatzea, lurzoru hauek, arroka azidoen (silizea %70etik gora) eta

beraiek daramaten buztin azidoen alterazioaren ondorioz sortzen direla. Hauek, zaharrak

diren eta erliebe borobilduak dituzten zonetan garatzen dira nagusiki, bertako klima, hezea

eta epela izanik. Bere erabilpenaren mugarik handienak, mineral kopuru baxua eta higadura

jasateko probabilitate altuak dira eta ondorioz, erabilera nagusiak era partzialetan eta

aldizkatutakoak izaten dira. Beraz ez dira oso lurzoru emankorrak, bere azidotasun altua

dela eta, oso espezie gutxik jasaten baitute.


~ 29 ~

Cambisolak

Humusean aberatsa den lurzoru mota da eta ondorioz nekazaritzarako

emankorrenetakoa da, ez baitu ongarririk behar. Emankortasun honen gakoa, uda garaiko

euriteetan datza, hauek, mikrobioen aktibitatea igotzen baitu negu garaian hildako

begetazioaren gainean, horrela, humus kantitatea urtez urte berrituz.

Beraz ezaugarriak jakinda, lurzoruen erabilera maila zehaztu dezakegu.

Erabilera baxua izango dute, acrisolez estalitako eremuak; malda handienetan

kokatzen diren cambisol distrikoa eta eutrikoak, maldak eta bere lodierak ez duelako

zoruaren erabilpena baimentzen; eta azkenik luvisol gleikoa, uraren saturazio handiaren

ondorioz.

Erabilera ertaina izango dute batez ere, %10 eta %30 arteko maldeetan kokatezen

diren cambisol distriko eta eutrikoa, deskarbonatatuak izan direlako eurien ondorioz eta

maldak lurra erabiltzea baimentzen duelako; eta luvisol gleikoa.

Erabilera altua izango dute, fluvisol guztien eta ibaiaren uholde lautadetan kokatzen

diren luvisol ortikoetan, hauek materia organikotan aberatsak direlako, uholde garaietako ur-

gaineratzeen ondorioz.

LANDAREDIA

Nazioarteko erakundeek plazaratutako datuek adierazten dutenez, azken mendeetan

Planetako basoen erdia desagertu da eta geratzen den erdi horretatik baso ugari soiltze

bidean daude (Santamarta, 2001). Aitzitik, basoen murrizketa aspaldiko arazoa da.

Azkenengo 10.000 urteotan gizakien kopuruak gora egin du, inpaktu ekologikoak gora egin

duelarik. Halaber, basoen mozketa ilegalak edota kultiboen landaketarako basoen

transformazioak, baso-azaleraren galera emendatu dute (www.wwf.es).

Europar-mailan baso azaleraren %2a soilik da berezkoa. Estatu-mailari dagokionez,

datuak antzerakoak dira. Euskal Herriko isurialde atlantikoan baso-azalera gehiena

eukalipto‐ eta pinu-landaketek betetzen dute. Azken hamarkadetako baso-kudeaketa eskasak

ekosistema-mota hauen gainbehera handia eragin du. Honen erakusle da, baso-azaleraren

%13ak ez duela Mendien Legeak eskatzen duen kudeaketa dokumenturik, ezta Natura 2000

Sarean barneratutako zenbait baso-azalerek ere (www.wwf.es).

Euskal Herrian, isurialde atlantikoan bereziki, basoek etengabeko andeatzea jasan

dute azkenengo mendeetan. XIII eta XIX. mendeen arteko ekonomia ereduak mendiak eta

basoak izan zituen ardatz nagusitzat. Garai honetako jarduera gehienek lotura estua zuten

basoarekiko: gizakiarentzako elikagaiak (ezkurra, gaztaina…), abereen elikagaiak (ezkurra,

gaztainak, hostoak,…), ehizak, etxeko suaren egurrak, ikatzaren industriak, eraikinak,

nekazaritzak, etxeko‐ eta lan-tresnak, ontzigintzak, hesiak…

XIX. mende amaieran eta XX. mende hasieratik aurrera, egungo egoera definitzen

duten hainbat gertakari eman ziren. Baserrietako polilaborantzen ustiaketek errentagarri

izateari utzi zioten, halaber, industria‐ eta meagintza‐sektoreetan hobeto ordaindutako

lanpostu iraunkorrak sortu ziren. Ondorioz, baserri ugari alde batera utzi eta bertoko

lurretan hazkuntza azkarreko zuhaitz espezie exotikoen landaketa hasi zen, nagusienak

http://www.wwf.es/


~ 30 ~

intsinis pinua (Pinus radiata) eta eukalipto urdina (Eucalyptus globulus) izanik (Loidi et al.,

2001). Era honetan, lurzoruaren erabileraren aldaketak eragin handia izan du Euskal Herriko

paisaiaren egituran (Onaindia et al., 2004).

Landarediaren azterketa egiterakoan, bertan agertzen den landaredia gune horri

dagokion landaredi potentzialarekin alderatu behar da. Landaredi potentziala, zonalde

batean giza jarduerarik gabe ager daitekeen landaredi konplexuena da, gune horretako

faktore klimatiko, edafiko, geologiko... arabera. Segurako udalerrian 5 landaredi potentzial

mota ezberdin aurki daitezke, Haltzadi kantauriarra, Ameztia, Harizti azidofiloa, Quercus

petrea-ren hariztia eta Pagadi azidofiloa. Landaredi hauetako bakoitzak bere ezaugarri

ezberdinak ditu, ondorioz udalerriko leku ezberdinetan agertuko dira (VI.Eranskina).

Haltzadi kantauriarra

Hyperico androsaemi-Alnetum glutinosae

Haltzadiak ibaiertzetan hazten diren basoak dira, espezie nagusia haltza (Alnus

glutinosa) da, baina berarekin batera makala (Populus nigra), sahatsa (Salix atrocinerea)

bezalako zuhaitzak agertu ohi dira. Haltzadiak korronte iraunkorreko ibai eta erreken bi

aldeetan kokatzen dira, hau dela eta haltzadiak luzetara antolatuta egoten dira. Baso hauek

uraren mailaren gora-beherekin estuki lotuta daude, gora-behera hauek aldiz prezipitazioen,

ibai ohearen drainatze gaitasunaren, malden eta abarren araberakoak dira (loidi et al., 2005).

Haltzadien kokapenari dagokionez, itsas mailatik 700mtako altuerara ager daiteke.

Baso mota honek hainbat erabilera ditu, garrantzitsuenetariko bat haltzaren zura da.

Nahiz eta aireak jo eta segituan usteltzen den, ur azpian luzaro iraun dezake. Haltz zuraren

beste erabilera bat ikatza da, izan ere bolbora egiteko ikatz onena haltzarena da. Pinaburuak

tinta sortzeko erabiltzen dira, tanino kantitate handia baitu. Haltzaz gain beste espezie

batzuek ere badute garrantzia. Izan ere San Joan iratzea (Osmunda regalis), errakitismoaren

sendagai gisa erabili da, bitamina kontzentrazio handia baitu.

Bere erabilerez gain, beste faktore batzuek ere ematen diote garrantzia haltzadiari:

Ziklo hidrologikoaren erregulazioa eta higaduraren geldiaraztea

Ondo garatutako haltzadi bat ibai sare guztiko bi ertzetan, ur lasterraren abiadura

erregulatzeko mekanismo oso garrantzitsu bat da. Izan ere, sustrai guzti horiek bertan

egoteak, drainatzea geldotzeaz gain, uraren indarrari jartzen dioten oztopoaren eraginez bere

abiadura moteltzea eragiten dute. Faktore hau oso garrantzitsua izan daiteke uholdeak

sortzen dituzten euri gogorren kasuan. Bestalde, materialen sedimentazioa ere eragiten du,

beraz, haltzadiak mantentzea ezinbestekoa da bai higaduraren kontrolerako baita uholdeen

prebentziorako ere.

Ibaiertzeko ekosistemaren oreka mantentzea

Ibaiertzetan ekosistema konplexu bat dago eta haltzadiak funtsezkoak dira beronen

biziraupenerako. Hostoak botatzearekin batera ekosistemari elikagai asko ematen dizkio,

baita Nitrogeno kantitate altua ere, nitrogeno finkatzaileak diren Actinomyces bakterioekin

sinbiosian bizi baita. Hau oso garrantzitsua da nitrogenoa elikagai mugatzaile bat baita. Bere

hostoekin itzala eragiten dio ibaiari, horrela bere tenperatura gehiegi igotzen ez delarik, eta


~ 31 ~

sustraiek sortutako bihurgune eta putzuetan hainbat eta hainbat organismori korrontearen

indarraren aurka bizitokia eta babesa ematen die.

Biodibertsitatea

Haltzadia inguruko baso motarik dibertsoena da, espezie ugari biltzen du bere baitan,

hauetariko batzuk haltzadian bakarrik hazi daitezkeelarik. Ez landarediari dagokiola

bakarrik, ornodun berezi batzuentzako bizitokia ere bada eta, esate baterako baso-igel

iberiarra (Rana iberica), ibaiertzeko saguzarra (Myosotis daubentoni) edota bisoi europarra

(Mustela lutreola), denak ere espezie mehatxatuen EAEko katalogoan ageri direnak. Hauetaz

gain, karramarro, intsektu eta arrainak ere auki daitezke sustrai sistemak sortutako zulo

txikietan (Loidi et al., 2005).

Ameztia

Melampyro pratensis – Quercetum pyrenaicae

Ametzaren (Quercus pyrenaica) jatorrizko distribuzio area iberiar penintsula eta

Frantzia mendebaldean egokitzen da. Jatorriz azalera zabalagoa izan badu ere, gaur egun oso

murriztuta agertzen da giza jardueren eraginez, nekazaritza, abeltzaintza eta basogintzaren

eraginez batez ere.

Sektore Eusko-Kauntauriarreko estai supraepelean agertzen da, betiere 400m-tik gora

eta urteko bataz besteko tenperaturak 10ºC ingurukoak diren lekuetan, eta prezipitazioak

1000mm ingurukoak. Hortaz, espezie honen beharrizanak betetzen dira, izan ere 11ºC

inguruko tenperaturak eta 600mm-tik gorako prezipitazioak behar ditu (Martinez Parras &

Molero mesa., 1982). Urteko prezipitazio hauetatik 10mm baina gehiago aldi begetatiboan

(maiatzetik abuztura bitartean) eman behar dira, hau bermatuta agertzen da bai prezipitazio

zein kriptoprezipitazioei (lainoak kondentsatu eta ematen duten ur kantitatea) esker.

Ametza espezie silizikola da, hau da, lurzoru azidoetan hazteko gai da, hau dela eta, ameztia

lurzoru harritsuenetara eta txiroenetara mugatuta gelditu da.

Ameztiaren erabilera klasikoa zurarena izan da. Eraikuntzarako baliogarria ez den

arren, bere zura trenbide-trabesak, telefono posteak edota leiho eta ateak egiteko erabili izan

da. Hortaz gain, kalitatezko sutarako egur eta ikatza ematen du. Zurtoinaren azalak tanino

kontzentrazio altua du, honi esker azalak ontzeko erabili izan da. Azkenik, ametzaren

ezkurrak udazkenean ganaduarentzako elikagai modura ere erabili izan dira.

Harizti azidofiloa

Hyperico pulchri-Quercetum roboris

Harizti hauek lurzoru azidoetan hazten dira, eta beraz egitura sinplea dute, zuhaitz

gehienak haritzak direlarik. Haritz hauek ez dute dentsitate handirik hartzen, argia

oihanpera heltzen uzten dute, eta beraz biomasa ugariko geruza anitza duen oihanpea egoten

dago bertan. Zuhaixka geruza da denetan urriena, bertan gorosti (Ilex aquifolium),

zumalakarra (Frangula alnus) eta elorri (Crataegus monogyna) batzuk ager daitezke. Geruza

honen azpitik geruzarik aberatsena dago, sastraka geruza, bertan txilardiko espeziak dira

nagusi.


~ 32 ~

Harizti azidofiloak 650m-tik behera agertzen dira. Prezipitazioak ugariak diren

lekuetan, ioien lixibazioa dela eta lurzoru horiek pH nahiko azidoa izaten dute, sustratu

hauetan da harizti azidofiloa nagusitzen den sustratua. Bestalde, malda handieneko guneetan

ere mota honetako basoak agertzen dira, bertan ez baita material pilaketarik gertatzen

horrela lurzoru azidoak egonez.

Baso hauen erabilera nagusia zura eta soroetako ongarria izan da. Zura eraikuntzan

eta itsasontzigintzan nagusiki. Bertako egurra etxetako egur bezala ere erabili izan da. Baso

hauetako orbelak ere izan du erabilpenik, soroen ongarriztapenerako erabiltzen baitzen.

Mantentzen diren hariztietan, zuhaitz motzak ugariak dira, hau dela eta, egurraren

erauzketa abeltzaintzarekin bateratu zela esan daiteke. Bestalde, elikapenerako ustiaketa ere

bazen, ganaduarentzako ezkurrak biltzen ziren, nahiz eta gosete garaietan gizakiek ere jaten

zituzten, eta perretxikoen bilketa ere oso zabalduta egon da.

Biodibertsitate aldetik garrantzi handia dute baso hauek. Flora aldetik dibertsitate

altua du, baina faunan du dibertsitaterik handiena. Baso hauetan Euskal Herriko baso

ornodun ia guztiak agertzen baitira, hori dela eta, biodibertsitatearen kontserbaziorako

habitat garrantzitsuena dela esan daiteke.

Quercus petrea hariztiak

Harizti hauek nitxo ekologiko zabala betetzen dute, lurzoru azido nahiz basikoak

jasaten baitituzte (pH 3,5 -9 artean), eta lurzoru heze nahiz xerikoetan agertzen dira. Harizti

hauek Q. robur hariztiek baino baldintza lehorragoetan eta lurzoru txiroagoak toleratzen

dituzte. Beraz, harizti azidofiloarentzako lehorregiak eta pobreegiak diren lurzoruetan

agertzen da Q. petrea basoa (Ducousso & Bordacs., 2004). Q. petrea hariztia landaredi

klimazikoa izatera heltzeko udara lehorrak izan behar dira (Ducousso & Bordacs., 2004).

Harizti hauen erabilera garrantzitsuena, harizti azidofiloaren berdina izan da,

zuraren erabilera eraikuntzan, bai etxeetn, haltzarien, eraikuntzan zein itsasontzigintzan.

Gaur egun, kalitate handieneko zura, haltzari eta upelak egiteko erabiltzen da, eta kalitate

baxuenekoa aldiz, teilatuetako habe moduan eta eraikuntzako lan espezialetarako erabiltzen

da. Erregai moduan ere erabiltzen da. Ganaduaren elikapenerako erabiltzen da baso mota

hau. Udazkenean ezkur uzta oparoa eman ohi dute, eta animaliek nahi beste elikagai

bilatzen dute bertan, erabilera hau gaur egun ere mantentzen da Euskal Herriko hainbat

zonatan.

Pagadi Azidofiloa

Saxifrago hirsutae-Fagetum sylvaticae

Pagadia Gipuzkoako mendietako baso nagusia da. Baso mota hau ia-ia pagoek

bakarrik osatzen dute, baso trinko ilunak osatzen dituzte eta baldintza hauetan nekeza da

beste zuhaitz edota landarerik haztea. Hau dela eta, oihanpe garbia izaten da baso hauetan,

pagoak hostoak bota aurretik bakarrik hazten dira bestelako landareak, eta irauten duten

zuhaixkak hagina (Taxus baccata) eta gorostia (Ilex aquifolium) izaten dira batez ere.

Asoziazio hau sektore euskaldun-kantauriarrean nagusitzen da, batez ere estai

supraepel hiperhezean (Loidi et al., 1997). 550-650m-tik gorako altitudeetan agertzen hasten


~ 33 ~

da, substratu eta orientazioaren arabera, eta 900mtik gora, hau da, estai supraepelean, guztiz

nagusitzen da (Rodríguez Guitián., 2006). Estai supraepelean, prezipitazioak 1.400mm-tik

gorakoak izan ohi dira, eta lainoak ere oso ugariak dira, honek bi eragin zuzen ditu, batetik,

zuhaitzak bustitzen ditu eta hezetasun handia mantentzen dute, eta bestetik, udako defizit

hidrikoa arintzen da. Tenperaturak era baxuagoak izan oi dira, 10ºC ingurukoak, honek

lurrunketa gutxiago izatea ekartzen du, eta honek prezipitazio eta lainoekin batera lurzoruak

hezetasuna bermatuta izatea dakar. Prezipitazio ugariak izateak lurren lixibatzea ere

badakar, horrela ioiak galdu eta urriak izateaz gain, pH-a azidotzea eragiten du.

Pagadiak betidanik ustiatutako basoak dira, bertatik hainbat eta hainbat produktu

atera izan dira. Produktu nagusia zura izan da. Pagoaren zurak hainbat erabilpen izan ditu,

bai eraikuntza aldetik (etxeetako habeak, itsasontziak...), arotzerian (nekazaritzarako

tresnak) eta baita etxeetarako egurretarako eta ikatza egiteko ere. Euskal herrian azken hau

izan da erabilerarik garrantzitsuena, izan ere ikatza burdinoletako erregai bezala erabili izan

zen. Ikatza egiteko erabilitako mozketa sistemak, mugarratzeak, pagadietan egur xehearen

produkzioa eta abeltzaintza uztartzea ahalbidetzen zuen.

Erabilera historiko hauetaz gain, gaur egun ere badu garrantzia pagadiak. Bertatik

ateratzen diren produktuen artean garrantzitsuena egurra da oraindik ere, baina ustiapen

mikologiko garrantzitsua ere jasaten dute. Bestalde, biodibertsitatearen gordeleku dira, eta

erregimen hidrologikoaren erregulatzaile, lurzoruaren babesle eta higaduraren aurkako

zaintzaile modura ere jokatzen dute.

Gaur egun aurki daitekeen landaredian erreparatuz, bi landaretza mota aipatu behar

dira nagusiki, baso landatuak eta belardi eta labore lurrak. Belardi eta labore lurrek azalera

totalaren %42,7 hartzen dute. Belardi hauek abeltzaintzarako erabiltzen dira, udan bertako

belarra moztu eta negurako gordez, eta neguan abereak bertan larratzen dira.

Baso landatuak, aurreko kasuan bezala, azalera totalaren ia erdia hartzen dute, %42.

Baso hauek koniferen monokultiboak dira, intsinis pinuaren (Pinus radiata) monokultiboak

hain zuzen ere. Azken hamarkadetan baso ustiapen honek gorakada itzela jasan du, baserri

bizitza alde batera geratu eta bertoko lurretan hazkuntza azkarreko zuhaitz espezieen

landaketa hasi baitzen.

Nekazaritza arloan, labore lurrez gain, mahastiak agertzen dira. Kultibo hauek ez

daude oso zabalduta, azaleraren %1 hartzera ez baitira heltzen.

Bestelako erabileren artean, batetik harizti azidofiloaren agerpena aipagarria da, %12

betetzen baitu. Bestetik, inolako erabilpenik gabeko landaredia dago, landaredi erruderal

nitrofiloa, azaleraren %2a betetzen duena, pre-txilardi eta txilardi-otadi atlantiarra, %1eko

azalerara heltzen ez direnak (VII.Eranskina).

Beraz gaur egun, Seguran baso potentzialek betetzen duten azalera %12,78 besterik ez

da. Beraz, argi ikusten da kontserbazio maila oso kaxkarra dela, batik bat haltzadi

kantauriarraren eta Quercus petrea hariztien kasuan, hauek ez baitira agertu ere egiten

(Irudia.XIV). Esanguratsua da baso mota batzuek jasan duten beherakada, batez ere harizti

azidofiloarena. Baso mota honek potentzialki azaleraren %76 betetzen baitu, baina gaur egun

%12 soilik betetzen du, hau da, bere azaleraren %16 bakarrik mantendu du. Haltzadia ere

nabarmen jaitsi da, %10 betetzetik desagertzera heldu baita. Desagertu den beste baso mota,


~ 34 ~

Irudia.XIV: Segurako herrian landarediak betetzen duen azalera. Ezkerrean baso potentzial motak eta

bakoitzaren azalera. Eskuinean, gaur egun agertzen den landaredia eta betetzen duen azalera.

Quercus petrea hariztia hain zuzen ere, potentzialki beteko lukeen %1,6tik ez azaltzera pasa

da. Amezti eta pagadi azidofiloak ere jaitsiera nabarmena pairatu dute. Potentzialki

azaleraren %7 eta %4,7 betetzetik ia-ia desagertzera heldu baitira, euren jatorrizko azaleratik

%6,2 eta %6,1 soilik mantentzen dutelarik.

Gainontzeko %87,22 giza jatorrizko erabilerek betetzen dute. Erabilera hauen artean

nabarmenki baso landatuak eta belardi eta labore lurrak aurkitzen dira, bien artean herriaren

herriaren azalera totalaren %84 betetzen dutelarik (baso landatuak %42; belardi eta labore

lurrak %42). Baso landatuak basogintza intentsiboarekin lotuta daude, eta hauek pagadien

ameztien eta hariztien azalera ia guztia bereganatu dute. Baso hauetan pinuak landatzen

dira, eta hauek espezie potentzialak baino hazkunde azkarragoa dutenez, lurjabeei etekin

ekonomiko azkarragoa ematen diete. Labore lurrak gizakiak zuzenki mantenduta daude,

nekazal eta abel ustiapenekin lotuta baitaude. Ustiapen mota honek malda gutxiko zonak

behar ditu, eta guztiz betetzen dute potentzialki haltzadiak bete beharko lituzkeen erreka

ondoko lur lauak.

Beraz, (Irudia.XIV) ikusi daitekeen bezala, Segurako landaredi potentziala egoera

oso kaxkarrean dago, jatorrizko azaleraren %12 soilik betetzen du. Bertatik Q. Petrea eta

haltzadi kantauriarrak erabat desagertu direlarik, eta amezti kantauriarra eta pagadi

azidofiloa ia-ia desagertu direlarik. Oraindik ere azalera esanguratsu bat mantentzen duen

baso potentzial bakarra harizti azidofiloa da, baina honek bere azalera %85 batean galdu du.

FAUNA

Habitat faunistikoa

Seguran deskriba daitezkeen habitata faunistikoak 10 dira –ameztia, baso landatuak,

belardi eta labore-lur atlantikoak, belardia, harizti azidofiloa, landaredi erruderal-nitrofiloa,

mahastiak, pagadi azidofiloa, pre-txilardi atlantikoa eta txilardi-otadi-iratzedi atlantikoa-.

Segurako fauna eta babes-kategoria duten espezieak

Segurako udaletxetik lortu diren datuetan oinarrituz, Segurako udalerrian 39 espezie

katalogatu dira.


~ 35 ~

“Espezie Mehatxatuen EAEko katalogoan” Segura udalerriko anfibio espezie 1,

narrasti espezie 1, 4 hegazti-espezie eta 3 ugaztun-espezie katalogatuta agertzen dira

(Taula.II).

92/43/CEE arteztarauaren II.eranskinean interes komunitarioko 2 arrain-espezie eta

ugaztun saguzar-espezie 1 katalogatu dira (Taula.III).

Jarraian (Taula.II-III).zerrendatu diren espezieek erabiltzen dituzten habitatak

izendatzen dira; izan ere, proposatzen den Lurralde Antolamenduak irizpidetzat jo behar

ditu babes-kategoria duten espezieek erabiltzen dituzten habitatak.

Ugaztunak

Mikrougaztunei dagokionez, muxar grisa hostozabalen basoetan bizi ohi da, bereziki

hariztietan (Quercus robur) eta pagadietan (Fagus sylvatica). Gaztainadietan (Castania sativa)

eta hurriztietan (Corylus avellana) ere bizi da. Aldi berean, hariztien eta pagadien baitan ager

daitekeen baso mistoan, harridun guneetan eta kobazuloetan ere bizi daiteke

(www.mma.es).

Basakatua ia edozein habitatetan aurkitu daiteke, baina baso inguruak ditu

gustukoen. Hainbat ikerlarik baso mixto hostogalkorrekin erlazionatu dute basakatua, eta

hauen kontserbazioa lehentasunezkotzat jo dute basakatuaren kontserbaziorako, baina

praktikan basakatua ia edozein habitatetan aurkitu daitekeela ikusi da: sastrakadi

mediterraneotan, hezegunetan eta baita nekazal ingurune eta ingurune oso degradatuetan

ere.

Ferra saguzar txikia haitzuloak atsegin dituen saguzarra da eta ondorioz kareharri

ugariko lurralde eta ingurune karstikoekin lotura estua du (Ibáñez, 1998). Normalean zulo

naturalak hautatzen dituzten arren, lurpeko egitura artifizial eta eraikinetan ere aurkitu dira

espezie honen koloniak. Nafarroan kolonien kokapena aldakorra da urtaroen arabera. Urteko

garairik hotzenetan gordelekua ia kasu guztietan haitzuloetan izaten duten bitartean,

hilabete epelenetan eraikinetan ezartzen dituzte koloniak (Alcalde, 1995). Sastraka eta

zuhaixkadun inguruetan ohikoagoa da eta ur-eskuragarritasuna ere ezinbesteko faktorea da.

Hegaztiak

Buztangorri argia , batez ere, helduak diren urki-basoetan (Betula sp.) eta hariztietan

(Quercus sp.) bizi da. Baso hauek, aldi berean, ikuspen handikoak eta sastrakadi-kobertura

baxukoak izan behar dira. Halaber, buztangorri argiak habiak eraikitzeko zuloak dituzten

zuhaitz helduen presentzia beharrezkoa da (wikipedia.com).

Arrano txikiaren kasuan, habia egiten duen eta defendatzen duen lekuaren eta

ehizarako erabiltzen duen lekuaren artean bereizi behar da. Umatze-areari dagokionez ezin

da basoko espezie tipikoa denik esan (Pagan et al, 2004). Iberiar penintsulan baso-habitat

mota askotan agertzen da, baina paisaia mosaikoa izateko baldintzarekin (Sánchez-Zapata

eta Calvo, 1999). Baso txikitan egin dezake habia, baina zuhaitz-masa handiak hautatuko

ditu aukera izatekotan (Suarez et al, 2000). Iberiar penintsulako leku desberdinetan, espezie

desberdineko basotan agertzen da.

Anfibioak eta narrastiak

http://www.mma.es/


~ 36 ~

Anfibioen banaketa ingurunearen hezetasunaren araberako izanik, ur-iturriekiko

distantziak eta habitatak ura gordetzeko kapazitateak muga bat ezartzen dute. Hori dela eta,

baso-igel jauzkaria harizti, pagadi eta haltzadiak bezalako baso hezeetan bizi da.

Narrastiek euren metabolismoa mantentzeko kanpoko bero-iturri bat behar dute.

Hortaz, narrasti gehienak basoetako soilguneetan edo ertzetan bizi dira, bertan intsolazio-

maila altua baita. Aldiz,eskulapioren sugea zuhaitz ugari, sastrakadi eta bestelako landaredia

duten baso hezeetan bizi ohi da, leku hotzetatik urrun.

Arrainak

Izokin arrunta ur-korronte azkarreko eta ondo oxigenatutako ibaietan bizi da.

Ugalketarako hondo areatsuak eta harritsuak hautatzen ditu.

Espezieak

Babes Tresna Kategoria Taldea Izen

Zientifikoa

Izen

Arrunta

Kodea Katalogatze-

data

Espezie

Mehatxatuen

EAEko Katalogoa

Kaltebera Anfibioak Rana

dalmatina

Baso-igel

jauzkaria

10055 1996/07/09

Espezie

Mehatxatuen

EAEko Katalogoa

Kaltebera Hegaztiak Phoenicurus

phoenicurus

Buztangorri

argia

10243 1996/07/09

Espezie

Mehatxatuen

EAEko Katalogoa

Kaltebera Ugaztuna

k

Myoxus glis Muxar grisa 14144 1996/07/09

Espezie

Mehatxatuen

EAEko Katalogoa

Kaltebera Ugaztuna

k

Rhinolophus

hipposideros

Ferra-

saguzar

txikia

10355 1996/07/09

Espezie

Mehatxatuen

EAEko Katalogoa

Bakana Hegaztiak Hieraaetus

pennatus

Arrano

txikia

14014 1996

Espezie

Mehatxatuen

EAEko Katalogoa

Interes

berezikoa

k

Hegaztiak Pyrrhocorax

graculus

Belatxinga

mokohoria

10263 1996/07/09

Espezie

Mehatxatuen

EAEko Katalogoa

Interes

berezikoa

k

Hegaztiak Pyrrhocorax

pyrrhocorax

Belatxinga

mokogorria

10264 1996/07/09

Espezie

Mehatxatuen

Interes

berezikoa

Narrastiak Zamenis

longissimus

Eskulapiore

n sugea

16551

Taula.II: Espezie mehatxatuen EAEko katalogoa (birmoldatua)


~ 37 ~

EAEko Katalogoa k

Espezie

Mehatxatuen

EAEko Katalogoa

Interes

berezikoa

k

Ugaztuna

k

Felis

silvestris

Basakatua 10323 1996/07/09

Espezieak

Babes

Tresna

Kategoria Taldea Izen

Zientifikoa

Izen

Arrunta

Kodea

Habitat

Zuzentaraua

II. Eranskina:

Kontserbatze aldera,

kontserbazio bereziko

eremuak behar

dituzten Batasunaren

intereseko espezieak

Arrainak Chondrostoma

toxostoma

Iparraldeko

loina txikia

14131

Habitat

Zuzentaraua

II. Eranskina:



eremuak behar



Arrainak Salmo salar Izokin

arrunta

10041

Habitat

Zuzentaraua

II. Eranskina:



eremuak behar



Ugaztunak Rhinolophus

hipposideros

Ferra-

saguzar

txikia

10355

Taula.III: 92/43/CEE arteztarauaren II. eranskina (birmoldatua)


~ 38 ~

Diagnostiko Osatua

Higadura, egonkortasun, malda a eta landaredia

Egonkortasun-maila soilik aintzat hartuta, Segura udalerriaren azalera gehiengoak

egonkortasun-maila ertaineko materialek osatzen dute. Maila oso baxuko guneak soilik

erreka ondoko eremuei dagokie. Aldiz, maldari so eginez, Segura bi zatitan bana daiteke:

hegoalde malkartsua eta iparraldea, malda txikiko guneekin. Segurako ingurune fisikoak

urteetan zehar jasan duen lurralde antolamenduak, hegoaldeko higadura arriskua areagotu

du. Hegoaldean baso erabilpenak dira nagusi; baso-erabilpen estentsiboek soilik azaleraren

%18a betetzen dute. Aldiz, baso-erabilpen intentsiborako erabiltzen diren pinu landaketek

lur-azaleraren %42 suposatzen dute. Ustiaketa intentsiboei loturiko jarduerek –matarrasak,

pistak, makineria astuna,…- higadura-arriskua areagotzen dute (Francke, 1993), hori dela eta

arrisku errealaren balio altuak lortu dira. Aldi berean, hegoaldean dauden larreek arrisku-

errealaren balio oso altuak lortzea eragin dute, izan ere, zuhaitz geruzaren absentziak

higadura-arriskua nabarmen emendatzen dute. Iparraldeari dagokionez, larreek azaleraren

gehiengoa betetzen dute, hala ere, arrisku-errealak balio ertainetik beherako balioak

erakusten ditu, iparraldeko orografia ez baita malkartsua. Aitzitik, iparraldean badira %30-

50eko maldak dituzten guneak, bertako arrisku erreala oso altua izanik (XV. irudia)

Landaredia eta fauna

Arestian esan bezala, landaredia potentzialak Segurako udalerrian jasan duen

transformazio-prozesu sakonak baso-komunitateko ornodunen egonkortzea, aberastasun-

eta ugaritasun-potentzialak mugatu ditu. Aldi berean, babes kategoria duten espezien

habitatek azaleren murrizpena eta fragmentazioa erakusten dute, espezie hauen biziraupena

bermatzeko aukerak guztiz murriztuz. Hala ere, Segurak Aizkorriko eta Aralar Parke

Naturalekiko duen gertutasunak oreka dezake aurreko ideian planteatutakoa; izan ere,

Aizkorri eta Aralar Parkeek Segurari indibiduo berriak emango lekizkiekeen gordailu

modura jokatuko lukete; hala ere, gaur egun eremu horien artean ez dagoen konexio fisikoa

korridore ekologikoen bitartez bermatzea ezinbesteko helburua da.

Amaitzeko, aipatu behar da, Seguran katalogatu den espezie dibertsitate-maila txikia

ezin zaiola soilik ingurune fisikoak aurkezten duen transformazio-maila handiari gaineratu;

izan ere, faunaren inguruko ikerlan sakon bat egitea funtsezko ikusten da, jakiteko lan

honetan aurkeztu den dibertsitate-maila datu errealei edota Segurako faunaren gainean

egindako katalogatze lana murritzari dagokion.

Ibai inguruko landaredia eta eutrofizazio-arriskua

Ibaia inguruko landaredia belardiek eta labore lur atlantikoek osatzen dute.

Landaredi potentzialari so eginez, egon beharko litzatekeen landaredia haltzadi kantauriarra

litzateke. Erreken inguruan egindako azterketen arabera, landaredi potentziala aldatzeak

materia organikoa prozesatzen duten errekako ornogabe-komunitateetan eraginak

sorrarazten dituzte (Graça, 1993; Wallace & Webster, 1996); oro har, ekosistemarengan

eraginez. “RED DE SEGUIMIENTO DEL ESTADO ECOLÓGICO DE LOS RÍOS DE

LA COMUNIDAD AUTÓNOMA DEL PAÍS VASCO, 2008” txostenak argi adierazten

du Segura igarotzen duen Oria ibaiaren ur masak giza inpaktu probabilitate handia duela, eta


~ 39 ~

karga organikoek zein nutriente maila handiek urte osoan zehar eutrofizazio-egoera eragiten

dutela Oria ibaian. Bestetik, Segurako lurrek permeabilitate baxua dute; hortaz, ongarriak

eskorrentia bidez errekara heltzeko probabilitatea handia da. Bestalde, akuiferoen

zahurkortasunari dagokionez, lurrean perkolatzen den ur masa guztia ibaira isurtzen da,

lurzoru azpian geruza iragazgaitz bat baitago. Hau dela eta, bertako urak eutrofizazio-arrisku

handia pairatzeko probabilitatea oso handia da. Hala ere, Segura udalerriko nekazaritzak eta

abeltzaintzak azken hamarkadan jasan duten estentsifikazio-prozesuak eutrofizazio-arriskua

murriztu du; gaur egun, Seguratik igarotzen den Oria ibaiaren ibilgunea eutrofizazio-egoera

agertzeko probabilitatea txikia da, bertako urek egoera ekologiko moderatua aurkezten

dutelarik (Red de seguimiento del estado ecologico de los rios de CAV, 2008).

Bestetik, nekazaritzak eta abeltzaintzak azken hamarkadan jasan duten

estentsifikazio-prozesua luzaroan irautea ezinbestekoa da, gaur egun oraindik mantentzen

diren lur-erabilera intentsiboak gradualki murriztuz.

Uholde-arriskua

Errekurrentzia-denbora guztietarako uholde-lautadek betetzen duten azalerak

txikiak dira. Halaber, Segura udalerriko nukleo urbanoak duen kokapen estrategikoak,

nukleo urbanoa uholde-arriskutik kanpo uztea eragiten du. Aitzitik, ibai ertzeko landarediak

jasan duen transformazioak uholde-lautadaren azalerak handitzea eragin du. Ondorioz, 10

urteko errekurrentzia-denbora duten uholde azalerak bere baitan garraiobideak eta ibai

ertzetan dauden larreak barneratzen ditu.

Azkenik, uholde-arrisku handiena udazken eta neguan dago, zehazki azaroan eta

abenduan, sasoi horietan ematen baitira urteko prezipitazio altuenak.


~ 40 ~

Irudia.XV: Arrisku errealen mapa


~ 41 ~

II.

GAUR EGUNGO LUR

ANTOLAMENDU EREDUA

Segura udalerriak historikoki jasan duen transformazio prozesuaren ondorioz,

nekazal lurrek betetzen zituzten azalerak ordezkatuak izan dira eta gaur egun baso landaketa

intentsiboak agertzen dira haien ordez. Baso autoktonoari dagozkien erabilpen estentsiboak

azalera txikietara mugatzen dira. Larreen presentzia ezaugarri garrantzitsua da Seguran,

gehienbat iparraldera mugatzen direlarik. Lurzoru hiritartuari dagokionez, oso azalera txiki

eta zentralizatua okupatzen du.


~ 42 ~

Irudia.XVI: Segurako lur erabilpenen azaleren banaketa ehunekotan

Lurren erabilpena

Erabilpenen azalerak

Segurako lurren jabetza guztiak pribatuak dira (Eustat). Udalerriko azaleraren ia

guztia (%94) 3 erabilpen ezberdinek betetzen dute. Erdia baino gehiago (%67) baso

erabilpenek betetzen dute, non azalera totalaren ia erdia (%49) baso erabilpen intentsiboari

dagokion eta gainontzeko %18a basozaintza estentsiboak betetzen duen. Bestalde, bigarren

erabilpen nagusia abeltzaintzarako larreak dira, izan ere azaleraren %27 hartzen dute.

Gelditzen den azaleraren %6a 4 erabilpen ezberdinen artean banatzen da, hiriguneak %3a

hartzen du, eta lur erabilpen marginalek, nekazal lurrek eta garraio guneek azaleraren %1

betetzen dute bakoitzak (XVI. irudia).

Erabilpenen antolamendua

Segurako hiriguneak defentsarako kokapen estrategiko bat du. Udalerriaren

ipar-ekialdean aurkitzen da, ibai inguruko haranean dagoen muino baten gainean hain zuzen

ere. Haraneko maldak txikiak dira (<%10; II. Eranskina), horrela, bertako muinoan kokatuta

egoteak haran guztia kontrolatzea ahalbidetzen dio hiribilduari. Garraio-guneak aldiz,

udalerria zeharkatzen dute ibaiak sortutako harana jarraituz, hau baita garraiobide bat

ezartzeko gune egoki bakarra, hau da, malda txikiko zeharbide bakarra. Bestalde hirigunea


~ 43 ~

inguratuz abeltzaintzarako larreak aurkitzen dira. Larre hauek malda txikieneko guneak

hartzen dituzte, nahiz eta malda handiko (%30-%50) guneren batean ere ager daitezkeen.

Hegoalderantz, basoak nagusitzen dira. Larreekin mugan baso erabilpen estentsiboko guneak

daude gerriko estu bat sortuz. Larreak inguratzen dituen gerriko honetan malda handiak

aurkitzen dira (%30-%50), gune hauek larreetarako erabiltezinak bihurtzen direlarik. Gerriko

honen ostean, baso erabilpen intentsiboko guneak azaltzen dira. Hau da erabilpen motan

nagusia, nahiz eta bertan nekazal lurrak, larreak eta baso erabilpen estentsiboko guneak

agertzen diren, baina denak ere azalera txikian.

Oro har, Seguran agertzen den eredua, hau da, lur erabilpen estentsiboko guneak

herritik intentsibokoak baino gertuago eta altitude txikiagoetan egotea, ez da oso zabaldua

dagoen eredua. Honen arrazoia Segurako herria Gipuzkoako eta Arako partzuergoko

partaide izatean datza. Partzuergoak hainbat herriren arteko mendi lurrak hartzen ditu bere

baitan, eta ondorioz, partzuergoko kide orok bertako lurrak erabiltzeko baimena du. Horrela,

Segurako biztanleek egurra partzuergoko lurretatik ateratzen zuten, eta ondorioz Segurako

basoak bota eta larre eta nekazal lurrak bultzatu ziren partzuergoaren sorrerarekin batera,

XV. mendean. Gaur egun mantentzen diren baso autoktonoak malda altuko guneetan (%30 -

%50) agertzen dira, eremu hauek abel edo nekazal ustiakuntzarako erabiltezinak baitira.

Beraz, Segurako lur erabilpenen banaketak nolabaiteko ordena jarraitzen du,

hiritartua dagoen eremua zentrotzat hartuz, beste erabilpen guztiak azken honen inguruan

banatzen dira: Hiritartua-> Larreak-> Lur erabilpen estentsiboa-> Lur erabilpen intentsiboa

(XVII. irudia).


~ 44 ~

Irudia.XVII: Segurako lur erabilpenen banaketa mapa


~ 45 ~

Amia taula

Indarrak

Indarrei dagokionez, lur ez urbanizagarrien azalera altua da. Halaber, lur okupazio-

maila baxua da. Bi ezaugarri hauek aukera anitzak ematen dituzte biodibertsitateren

berreskurapen-planak garatzerako orduan.

Segurako landarediak historikoki transformazio-prozesu sakona jasan izan duen

arren, aisialdirako gune ugari ditu; izan ere, Segura mendiez osatutako ingurunean kokatzen

da.

Azkenik, indar modura aipatu behar da, Segurak malda handirik gabeko guneak

aurkezten dituela, batez ere, iparraldean. Malda handirik gabeko lurzorua,

aprobetxamendurako aukera gehiago ematen ditu. Aldi berean, malda txikiek higadura-

arriskua nabarmenki txikitzen dute, azken batean, higadura-potentzialaren balioak txikiak

izanik.

BARNE FAKTOREAK

Ahultasunak Indarrak

Nekazaritzaren abandonua Lur ez urbanizagarrien kopuru altua

Baso azalera pribatua handia Aisialdirako eremuak

Habitaten fragmentazioa Lur-okupazio maila baxua

Baso autoktonoen galera Malda handirik gabeko eremua

Paisai aniztasun eza

Biodibertsitatearen garapenaren

ezagupen eza inbentario ezagatik

KANPO FAKTOREAK

Aukerak Mehatxuak

Lurzoru erabilera anitzak Espezie inbaditzaileen sarrera

Paisaia kalitatea Lurzoru galera arriskua

Korridore ekologikoak eta natura 2000 Biodibertsitate galera

Interes komunitarioko tokiak Ibai ertzeraino heltzen den baso-soilketa

Biodibertsitatea kontserbatzeko plana Ibaiaren kutsatze- eta eutrofizazio arriskua


~ 46 ~

Ahultasunak

Ahultasunei dagokionez, nekazal lurrek pairatu duten abandonua aipatu behar da.

Nekazal lur gehienak pinu landaketekin ordezkatu dira eta egun daudenak joera bera

agertzen dute. Honek ,aldi berean, paisai aniztasun eza modura identifikatzen den

ahultasuna eragiten du.

Bestetik, baso azalera guztia pribatua da. Hortaz, bertan berreskurapen- eta

kontserbazio-planak bultzatzea zaila da oso. Gainera, baso autoktonoek pairatzen duten

galera-prozesuak eta aurkezten duten fragmentazioak egoera are larriagoa bihurtzen dute.

Azkenik, inbentario ezak biodibertsitatearen garapenaren ezagupenik ez egotea

eragiten du. Arestian aipatu diren ideiei so eginez, inbentario baten beharra ezinbestekoa da,

dauden animalia- eta landare-espeziak identifikatu eta euren ekosistemak ezagutzeko.

Aukerak

Lehenik eta behin, Segura udalerriak dituen interes komunitarioko tokiak aipatu

behar dira. Hauen presentziak babes-kategoria aplikatzeko eta Natura 2000 sarean

barneratzeko aukera ematen dute, baso autoktonoaren eta biodibertsitatearen berreskurapen-

eta kontserbazio-planak sustatzea errazagoa izanik. Aldi berean, Segura udalerria ardatza

izanik Aizkorritik Aralarrera proposatzen den korridore ekologikoa aukera garrantzitsua da.

Mehatxuak

Segura udalerriko lurrak pairatzen duen mehatxuetako bat lurzoruaren galera-

arriskua da. Arrisku hau Seguran ematen diren lur-erabilera desegokiei sor zaio, batez ere,

baso-erabilera intentsiboek eragin duten higadura-arriskuaren gorakadari. Aldi berean,

transformazio-prozesuan baso-erabilera intentsiboen azalerek izandako hedapena

ingurunearen homogeneotasuna eragin dute, biodibertsitatearen galera beste mehatxu bat

suposatuz.

Espezie inbaditzaileen sarrerak ere mehatxu bat suposatzen du. Gainera, Segura

udalerriko habitatek aurkezten duten fragmentazioa eta egoera txarra mehatxu hau

areagotzen dute.

Azkenik, ibai-ertzeraino heltzen den baso-soilketa beste mehatxu bat da. Baso-

soilketak ibai ertzeraino heltzeak beste ekosistemekin dituen energia- eta materia-fluxuen

hartu-emana geldi dezake. Aldi berean, ur-kalitatean eragina izan dezake, uraren kutsatze-

eta eutrofizazio-arriskua handituz, eta ondorioz, ibaiko faunaren zein landarediaren

biziraupena mugatuz.


~ 47 ~

Agertokiak

Pronostikoa

Agertokiak ingurune fisikoaren egoera ulertu eta bere joeraren pronostiko bat

burutzeko definitzen dira. Agertoki hauek aldagai ezberdinak biltzen dituzte eta euren

helburua etorkizunean zein egoera emango den zehaztea da. Hiru motatako agertokiak

definitzen dira, joerazkoak, optimoa eta konpromisozkoak.

Joerazko agertokiak

Joerazko agertokiak lurraldearen gestioan esku hartzerik ez dagoenean

agertzen dira.

Segura udalerriko lehen sektoreko nekazal eta abeltzaintza jardueren

errentagarritasunean aldaketarik ez badago, erabilpen hauetara zuzendutako lurrek galera

sakona jasango dute, gaur egun jarduera hauen errentagarritasuna oso txikia baita. Guzti

honek lur hauen uztea eragingo luke.

Azken urteetan Seguran eman den baso-erabilpenaren joera aintzat hartuta,

erabilpen intentsiboko pinu-monolaborantzetara zuzenduriko erabilpenak iragarri daitezke.

Lur-erabilpen mota honek fauna eta landaretzaren biodibertsitate galera bat eragiten du.

Hortaz, egun murritzak eta galtzeko arriskuan dauden baso autoktonoaren azaleren

etorkizuna desagertzeko arriskua handiagoan egongo lirateke. Faunari dagokionez, Aizkorri

Parke Naturalaren eta Seguraren arteko konexio fisikoa korridore ekologikoen bitartez ez

bermatzeak berez baxua suposatu den faunaren dibertsitateak are baxuagoa bilakatuko

litzake. Aldi berean, habitaten fragmentazioak aurrera egingo balu biodibertsitate galera

honek gora egingo luke.

Bestetik, aipatutako baso-erabilpen intentsiboan erabiltzen diren teknikak –

matarrasak, pistak, makinaria astuna,…- mantenduz gero, lurzoru-kalitatearen murrizpena

emango litzateke. Kalitate-galera honek azkartuko luke berez baso-erabilpen hauek eragiten

duten landaretza eta faunaren dibertsitatearen galera. Aldi berean, teknika horiekin

jarraitzeak eta iragartzen den erabilpen intentsiborako pinu-monolaborantzen nagusitasunak

ibaira heltzen den sedimentu-karga handituko lukete. Ondorioz, berez dagoen eutrofizazio-

arriskua handituz.

Beraz, esku-hartzerik ez balego, Segura udalerriaren medio fisikoak berez txikia

duen balio ekologikoa are gehiago txikiagotuko litzake.

Agertoki optimoa

Agertoki optimoak udalerriaren egoera desiragarriena deskribatzen du,

ziurgabetasun, mehatxu eta arazo guztiak baztertzen baitira. Halaber, baliabide

ekonomikoek, borondateak eta bitartekoek jarri lezaketen mugak ez dira aintzat hartzen.

Hortaz, gaur egungo lurralde ereduaren arazo guztiak ezabatuta eta bertako potentzialtasuna

aprobetxatuz gero etorkizun optimo bat irudika daiteke, ingurugiroan hobekuntza totala

eskainiz eta gizartearen bizi kalitate egokia ziurtatuz.


~ 48 ~

Lehen sektorean nekazaritza eta abeltzaintza ekologikoa garatuko lirateke.

Horretarako Segurako udaletxeak subentzioak emango luke eta herriko belaunaldi gazteenak

lehen sektorean aritu daitezen kontzientziazio-kanpainak bultzatuko lituzke.

Aldi berean, nekazaritza eta abeltzaintza jarduerek eredu jasangarri batekin bat egin

beharko lukete eta azken hamarkadan jarduera bi hauek pairatu duten estentsifikazio-

prozesuari jarraituz; hortaz, jarduera hauek ekoizpen ekologiko baten ikuspuntu batetik

aurrera eraman beharko dira, zeinak ingurumen praktika onenak eta biodibertsitate-maila

altua ziurtatzen duen laborantza-kultura bat ekarriko dituen. Beraz, pestizida, herbizida, eta

ongarri kimikoen erabilera debekatuta egongo litzateke etorkizunean, hots, nekazaritza eta

abeltzaintza intentsiboa debekatuta leudeke. Modu honetan Seguratik igarotzen den Oria

ibilguneak pairatzen duen eutrofizazio-arriskua sor dezaketen jarduerak debekatuta leudeke .

Halaber, monolaborantzen garapena debekatuta legoke, labore anitzen sustapena bermatuz;

izan ere, neurri honekin monolaborantzek izurriteak jasateko duten arriskua ekidingo litzake

eta galera ekonomikoak murriztuz. Gainera, labore anitzen produkzioak merkatuan posizio

lehiakor batean kokatuko luke Segurako udalerria, egun belaunaldi gazteek lehen

sektorearekiko agertzen duten interes txikia handituz. Abereei dagokionez, behiak eta ardiak

lirateke animalia optimoak; zaldiak bezalako animaliekin erkatuz belar masa unitateko

energia-kantitate handiagoa eskuratzen baitute; honek abeltzaintzarako lur-azaleraren

efizientzia handituko luke. Bestetik behietatik eta ardietatik eratorritako produktuek

merkatuan posizio lehiakor batean ere kokatuko lukete Segura.

Aipatutako helburuak betetzeko, Segurako abeltzain eta nekazari guztiek Europako

Kontseiluaren produktu ekologikoen ekoizpen eta etiketatzeari buruzko 2007ko ekainaren

28ko 834/2007 araudia bete beharko luke, modu honetan soilik posible izango bailitzateke

udalerriko jarduera hauek era jasangarrian burutzea.

Baldintza hauen eraginpean produkzioa garatzen duten ekoizleek 2004ko maiatzaren

18an argitaratutako EAEko 2007-2013 bitartean indarrean egongo den Landa Eremuaren

Garapen Jasangarriaren Planak (PDRS) ezarritako laguntzak jaso ahalko dute. Laguntza

horiek ingurumenaren babesarekin eta baliabideen kontserbazioarekin bat datozen jarduera

hauek ezartzeko dira, hauen ezarpenak dakarren kostuak leuntzeko.

Landarediari dagokionez, egun azalera murritza duten baso autoktonoen

berreskurapena eta beraien arteko fluxu genetikoa bermatu beharko litzake. Helburu hori

betetzeko asmoz, baso erabilera intentsiboak –pinuarena batez ere- mugatu edo epe luze

batera debekatu beharko lirateke. Aldi berean, pinu-landaketa horien jabeak ekonomikoki

konpentsatu beharko lirateke edo bestelako lur-erabilpenetan hezi. Bestetik baso erabilera

intentsiboen mugatzeak edo desagerpenak higadura-arriskua txikituko luke. Azkenik, ibai

ertzen landaredi potentziala berreskuratzeko planak sustatu beharko lirateke, modu honetan

uholde-lautadaren azalera txikituko litzake. Helburu hauek betetzeko landarediaren

azterketak, legeen aplikazioak, ingurugiro kalitatean jarraipen zorrotza, airearen kalitatearen

azterketak, zarataren azterketak... sustatuko lirateke; eta bertatik ateratako emaitzen arabera

neurriak hartzeko mekanismo egokiak garatuko lirateke.

Hau horrela izanda, lehen sektorearen etorkizuna egoera hobezin batean aurkituko

litzake, nolabaiteko egonkortasuna lortuko bailuke. Honen eraginez, hurrengo belaunaldiek

ikusiko luketen nekazaritza eta abeltzaintzaren egoera askoz hobea izango litzateke,

etorkizunari begira zalantzan egon daitekeen ustiategien bideragarritasuna ikusiko


~ 49 ~

luketelako. Bestetik landaretza autoktonoaren egoera hobezina izango litzake, faunarentzako

nitxo ekologikoak ugariak izanik. Hortaz, biodibertsitate-maila eta balio ekologikoa

handituko litzake.

Konpromisozko agertokia

Azken eskenatoki honetan gaur egun Segura udalerriaren egoera kontutan hartuta

behatutako ahultasunak ekidin eta ahal den heinean egoera hobetzeko hartu beharreko

neurriak adieraziko dira; beti ere aintzat hartuta hauek aurrera eramateko faktore eta agente

ugari behar direla (agente publiko eta pribatuak, hiritarrak, babes ekonomikoa…).

Konpromisozko agertokia da eraiki nahi den lurralde antolamenduaren eredua, hau baita

bideragarriena.

Lehen sektoreari dagokionez, nekazaritza- eta abeltzaintza-jarduerak mantendu

beharko lirateke. Aitzitik, sektore honek Segura udalerrian azken urteetan izandako

bilakaera aurreikusita jarduera hauek etorkizunean ordezkatuko lituzketen bestelako

jarduerak proposatu beharko lirateke –adib.: turismoa, museoak,…-.

Lur erabilpen intentsiboei dagokionez, eta hegoaldean batez ere, hauek mugatu

beharko lirateke, baina guztiz debekatu gabe; debekuek galera ekonomikoak eta lurren uztea

eragin bailezakete. Aldiz, Segura udalerriko nekazaritzak eta abeltzaintzak azken

hamarkadan jasan duten estentsifikazio-prozesua hedatu beharko litzake, lur erabilera

estentsiboak sustatuz. Helburu hauek higadurak eragindako lurzoruaren galera murriztuko

lukete. Aldi berean, baso autoktonoaren azalerek desagertzeko aurkezten duten arriskua

txikitzea lortuko litzake. Dena den, baso autoktonoak babesten dituen legeak eta neurriak

ezarri beharko lirateke. Modu honetan, faunaren biodibertsitate-mailaren hobekuntza espero

da.

Habitatei dagokionez, babes kategoria duten habitaten irudi legalak aplikatu beharko

lirateke, modu honetan hauek babestu eta kontserbatzea espero baita. Halaber, habitatak

egoera babestuan eta kontserbatuan mantentzeak animalia- zein landare-espezieen

dibertsitatea hobetuko luke. Bestetik, animalia-dibertsitatea bermatzeko asmoz Aizkorri eta

Aralar Parke Naturalen artean korridore ekologiko bat eratzea ezinbestekoa litzateke.

Beraz, konpromisozko agertoki hau ezarriko balitz eta lehen sektoreari dagokionez,

Segura udalerriko nekazaritza- eta abeltzaintza-jarduerek abandonatuak izateko pairatzen

duten arriskua murriztuko litzake. Bestetik, habitatak babestuz korridore ekologiko bat

eratzeko eta zenbait habitata Natura 2000 sarean barneratzeko aukera legoke. Azken batean,

Segura udalerriko egoera zein balio ekologikoa handituko litzake.


~ 50 ~

III.

UDALERRIAREN

KATEGORIZAZIOA

Ingurugiroaren babesean oinarrituriko lurralde eredua sustatu nahi da, eta

horretarako erabili diren irizpideek nekazal eta basogintza jarduerak zonaldeak osatzen duen

sisteman barneratzea bilatzen dute. Halaber, udalerriak egun betetzen dituen eta

beharrezkoak jo diren ekintzentzako zonaldeak ziurtatzeko eraiki da eredu hau (ekintzaren

beraren bai eta zonaldearen egokitasuna aztertuz). Bestalde, egungo eredu postindustrialean

eredu landatarrak duen eginkizunari buruzko gogoeta bultzatu nahi da.


~ 51 ~

Helburuak

Helburuak

Proposatzen den lurralde antolamendua lortzeko helburuak zehaztu dira. Zenbait

kasuetan, lana errazteko asmoz, helburu nagusiak azpi-helburuetan banatu dira. Helburu

zein azpi-helburu guztiei dagokien antolakuntza-tresnak (antolakuntza-kategoria eta neurri

positiboak) aplikatu zaizkie.

1.Helburua: landare- espezie autoktonoen kontserbazioa eta babesa

1.1. Azpi-helburua: babes-kategoria duten espezieen kontserbazioa

1.1.1.Antolakuntza-kategoria: babes aktiboa

1.1.2.Neurri positiboa: baso autoktonoaren berreskurapen-planak

1.1.3.Neurri positiboa: ibaiertzeko landarediaren berreskurapen-planak

1.1.4.Neurri positiboa: landare inbaditzaileen sarrera ekiditea

1.1.5.Neurri positiboa: fragmentatutako azaleren arteko konexioa eta

fluxu genetikoaren bermea

1.1.6.Neurri positiboa: egoera txarrean dauden zonaldeen hobekuntza-

lanak

2. Animalia-espezie autoktonoen kontserbazio eta babesa

2.1. Azpi-helburua: babes-kategoria duten espezieen kontserbazioa

2.1.1.Antolakuntza-kategoria: babes aktiboa

2.1.2.Neurri positiboa: egoera fragmentatuan dauden habitaten

berreskurapen- eta kontserbazio-planak

2.1.3.Neurri positiboa: korridore ekologiko baten sortzea eta garapena

2.1.4.Neurri positiboa: faunaren inguruko ikerketa-lana

2.1.5.Neurri positiboa: Orkatz-populazioaren kontrol-lanak

3. Ibai-ekosistemen kalitatea hobetu

3.1.Antolakuntza-kategoria: babes pasiboa

3.2.Neurri positiboa: ibaiertzeko landarediaren berreskurapen-planak

3.3.Neurri positiboak: egoera ekologikoaren jarraipen-azterketak

4. Babes kategoria duten eremuen babesa eta kontserbazioa bermatu eta bultzatu

4.1.Antolakuntza-kategoria: babes aktiboa


~ 52 ~

4.2.Neurri positiboa: baso azalera horien berreskurapen- eta kontserbazio-

planak

5. Higadura-arriskua murriztu

5.1.Antolakuntza-kategoria: nekazal- eta abeltzaintza-lur kategoria

5.2.Neurri positiboa: hesi-bizien sorrera

6. Ingurumenarekiko jasangarriak diren nekazal- eta abeltzaintza-jardueren

sustapena


6.2.Neurro positiboa: nekazaritza eta abeltzaintza estentsiboen sustapena

7.Lur azpiko uren babesa


(zaurkortasun-maila handiena duten uren gainean erabilera horiek

baitaude; hala ere, ez dakit jarri dudan kategoria egokiena dena; ez

bazaizue egokia iruditzen bestelako bat jarri edo helburu hau ezabatu)

7.2.Neurri positiboa: nekazaritza eta abeltzaintza estentsiboen sustapena


~ 53 ~

Udalerriaren kategorizazioa

Lurzoru urbanizaezineko antolamendu kategoriak

Jarraian azaltzen diren antolamendu kategori guztiak proposatzen den lurralde

antolamendu mapan irudikatuta azaltzen dira (XVIII. irudia).

Baso kategoria

Kategoria honek basozaintza erabilerarako orientabide argiak dituzten lurrak hartzen

ditu bere baitan. Kategoria honen baitan bi azpikategoria ezberdindu dira, baso erabilpen

intentsiboa eta baso erabilpen estentsiboa hain zuzen ere. Baso erabilpen hauen bereizketa

bertako jardueren arabera egin da, izan ere, baso erabilpen intentsiboetan monokultiboak

dira nagusi, batez ere intsinis pinua (Pinus radiata), eta area hauen helburua etekin

ekonomikoa da. Hori dela eta, pistak zabaltzen dira, matarrasa mozketa sistemak erabiltzen

dira... bestalde, baso erabilpen estentsiboen kasuan, basogintzarako erabiltzen diren

espezieak bertako espezieak dira, zenbait kasutan bertako landaredi potentzialaren erlikia

direnak (pagoa, Fagus sylvatica, Haritza, Quercus robur...).

Baso erabilpenen kategorian gaur egungo eredutik proposamen honetara aldaketak

eman dira. Aldaketa hauek hirigunearen hegoaldean kokatuta dagoen baso erabilpen

estentsiboko gerrikoan eman dira, lur-erabilera baso erabilpen intentsibotik estentsibo

izatera igaroz. Aldaketa hauen helburua gerora Aizkorri-Aratz eta Aralar parke naturalen

arteko korridore ekologiko bat sortzea da (informazio gehiagorako ikus baldintzatzaile

gainjarriak: korridore ekologikoa).

Baso erabilpen estentsiboa

Bultzatutako jarduerak Onartutako jarduerak Jarduera debekatuak

Kontserbazioa Ingurunearen hobekuntza

Jolas jarduera zabalak eta

trinkoak

Ehiza eta arrantza

Abeltzaintza*

Lehen sektoreko baliabideen

sustapena

Azpiegiturak

Eraikuntza erabilerak


~ 54 ~

Baso erabilpen intentsiboa

Bultzatutako jarduerak Onartutako jarduerak Jarduera debekatuak

Aisialdirako eremuak

Nekazaritza negutegiak eta

abeltzaintza

Aireko eta lurpeko lineak*

Herri onurako eta gizarte

intereseko eraikinak

Azpiegiturak

Nekazaritza industria


Nekazal eta abel lurren kategoria

Kategoria hau Nekazaritza eta abeltzaintza erabilerarako ahalmen handieneko

lurzoruek osatzen dute. Horrez gain, kontserbatzeko interes handiena duten egungo zonak,

lur ureztatuak eta baratze-erabilerak dituztenak ere sartuko ditugu erabilera honetan Honen

helburua lurzoruen ahalmen agrologikoa, nekazaritza eta abeltzaintzako jarduerak eta

hauekin bateragarriak izanik ekosistemen eta nekazaritza-paisaien babesa ziurtatzen duten

bestelako jarduerak iraunaraztea da.Kategoria honen bidez bultzatuko ditugun ekintzak

batez ere nekazaritza ustiaketa eta abeltzaintza jardueren hobekuntza eta intentsitatea

handitzen dituztenak dira. Nahiz eta bultzaturiko ekintza nagusiak lehen aipatutakoak izan,

badira bultzatuko ditugun “2.mailako” beste ekintza batzuk ere,hala nola, herri onurako eta

gizarte-intereseko eraikinak edota nekazaritza ustiakuntzari lotutako etxe bizitza isolatuak

sartuko ditugu bertan. Hau da, finean erabilera hauentzako egokienak izan daitezkeen

aldaketa edo egokitzapen positiboak. Jarduera debekatutzat ehiza,arrantza, nekazaritza

guneetan abeltzaintza eta abeltzaintza eremuetan nekazaritza eta negutegiak izango

dira.Gainera berez ez hirigarriak diren zonaldeak aztertuko dira askotan nekazaritzari

lotutako etxeak izan beharko luketen etxebizitzak (“txaletak”) bertan aurkitzen baitira,

hauek horrelako lurretan eraikitzea posible izaten zutelako nekazaritza helburu zuten

aurrekari batekin eraikitzen baziren.

Hala eta guztiz ere, aipatu ditugun erabilpen onargarri guztiak nekazaritza eta

abeltzaintzako erabilpenen menpe egon beharko dute. Kategoria hau, orain arte nekazaritza

eta abeltzaintza zegoen eremuetara mugatu dugu, izan ere, jarduera honetarako gune

egokienak dira. Azkenik eta egoera garrantzizkotzat jotzen dena Nekazaritza eta

abeltzaintza intentsiboek sortzen dituzten isuriak kontrolatuak izan beharrak azpimarratzen

dugu, akuiferoek zaurkortasun handia duten eremuetan eta ibaien inguruetan batez ere.


~ 55 ~

Abeltzaintzarako lurrak

Bultzatutako jarduerak Onartutako jarduerak Debekatutako jarduerak

Abeltzaintza Kontserbazioa

Ingurugiroaren hobekuntza

Jolas jarduera zabalak

Nekazaritza ustiakuntzari

lotutako etxebizitza

isolatuak

Aireko lineak*

Ehiza eta arrantza

Nekazaritza eta negutegiak

Industria eta azpiegiturak


Nekazal lurra


Nekazaritza



isolatuak

Kontserbazioa


Negutegiak

Herri onurako eta gizarte

intereseko eraikinak

Nekazaritza industriak*

Aireko lineak*

Aisialdia

Abeltzaintza

Baso erabilpenak

Azpiegiturak

Hirigintza hazkundeak

Instalazio arriskutsuak

Babes bereziko kategoria

Ongi kontserbatuta dauden baso autoktonoei, egoera onean dauden ibai-guneei,

goialdeei edo landaredi berezikoei eta, oro har, ekologiaren, kulturaren, paisaiaren edo hauen

guztien ikuspegitik balio handia duten elementu guztiei aplikatzen zaie. Kategoria honetan

kalitate edo zaurgarritasun handikoak nahiz bakanak izateagatik babesa merezi duten lurrak

sailkatzen dira, bai eta bertako garrantzia natural potentziala dela eta (ondoko guneen arteko

lotura eratzen dutelako, animalien beharrezko azalera mugatzen dutelako, etab.) moldatu

behar direnak ere. Segurako kasuan, gune hauek interes komunitarioko habitatak (IKL), eta

garrantzia komunitarioko lekuak (GKL) dira.

Ondokoak barne hartuko dira kategoria honetan:

- Lurzoruak babestu, akuiferoak berriz bete eta bestelako funtsezko prozesu

ekologikoak iraunarazteko eginkizun garrantzitsua betetzen duten areak.

- Kontserbazio-egoera onean dauden habitat naturalen eredu edo erakuskariak,

desagertzeko arriskuan daudenak edo nazioarteko hitzarmenen edo berariazko xedapenen

arabera babes berezia behar dutenak.


~ 56 ~

- Mehatxupeko espezietzat katalogatuta dauden animalia edo landare-populazioak,

elementu endemikoen kontzentrazio handiak edo nazioarteko hitzarmenen edo berariazko

xedapenen arabera babes berezia behar duten espezieak barne hartzen dituzten areak.

- Paisaia landatar edo malkartsu harmoniatsuak, aparteko edertasunekoak edo kultur

balio handikoak, hala nola aztarnategi paleontologikoak, mineralak eta abar.o Beren

bitxitasun edo berezitasunagatik nabarmentzen diren elementu naturalak edo interes

zientifiko berezia dutenak biltzen dituzten areak.

Babes berezia



Kontserbazioa

Abeltzaintza

Baso erabilpen estentsiboa

Jolas iharduera zabalak



isolatuak*

Azpiegiturak


Ehiza eta arrantza

Jolas jarduera trinkoak

Nekazaritza eta negutegiak

Baso erabilpen intentsiboa

Industria

Parke naturala:

Aizkorri-Aratz parke naturaleko amortiguazio zona, Segurako herri udalerrian

sartzen da. Zona honek bere legislazio propioa du eta lan honek ez dauka eskumenik bertan

eragiteko.


~ 57 ~

Irudia.XVIII: Antolamendu kategorien kokapena mapan.


~ 58 ~

Baldintzatzaile gainjarriak

Jarraian azaltzen diren Baldintzatzaile gainjarriak mapan irudikatuta azaltzen dira

(XIX. irudia).

Korridore ekologikoak

Korridore ekologikoek inplikatzen dute biodibertsitate handiko eta babestutako areen

arteko konexioa. Hortaz, korridoreen helburua ekosistema, habitata natural edo eraldatutako

habitata ezberdinak euren artean konektatzea da; modu horretan biodibertsitatea eta prozesu

ekologikoak bultzatuz, babestuz eta bermatuz, migrazioa erraztuz eta indibiduoen

dispertsioa erraztuz.

Azken batean, nekazaritza industrialak, urbanizazioak eta azpiegiturek habitat

naturaletan eragiten dituzten inpaktuak arintzeko korridoreak ezinbesteko estrategia dira.

Zentzu horretan, Segura ardatza izanik Aizkorri eta Aralar Parkeen artean korridore

ekologiko bat sortzea proposatu da. Parke Natural hauek Segurari indibiduo berriak emango

lekizkiekeen gordailu modura jokatuko bailukete. Korridore ekologiko hau hegoaldean baso

intentsiboek eta estentsiboek eratzen duten gerrikoan aplikatzea proposatu da, gerriko

horretan agertzen diren baso intentsiboak estentsiborantz transformatzea ezinbestekoa

izanik. Transformazio horretarako baso erabilpen intentsibo antolamendu azpikategoriak

aplikatu dira.

Higadura arriskua duten areak

Baldintzatzaile hau higadura arrisku erreal oso altua dagoen lekuetan agertzen da

(XV. Irudia). Segurako kasuan, zona hauek malda altuetako (>30%) eta lurzoru biluzietan

(larreak) agertzen dira. Baldintzatzaile honen helburua gune hauetako higadura arriskua

murriztea da. Horretarako, zona hauetan hesi-biziak ezartzea bultzatzen da, izan ere,

higadura altuko gune hauek babes bereziko kategoriapean daude, eta bertan ezin da zuhaitz

estalkirik sartu eta zabaldu. Beraz, egokiena hesi-bizien ezarpena da.

Urpean gera daitezkeen areak

Beren kokapena, erliebea eta ezaugarri topografikoak direla eta, uholdeen

prebentziorako plan integralak ezarritako 500 urteko errekurrentzia denborako azaleren

baitan kokatutako gunetan ezartzen da baldintzatzaile hau. Uraren zirkulazio librea

bermatzea, ubideak eta gainezkabideak eten eta butxa ez daitezen ahaleginduz, eta neurriak

hartzea gainezka egin duten uren eragina izan dezaketen instalazio, azpiegitura eta

eraikuntzek kalterik jasan ez dezaten.

Zona hauetan baso autoktono landaketak bultzatuko dira horrela uholdetako uren

abiadura murriztuz eta honekin batera sortutako kalte ekonomikoak murriztuz.


Kontserbazio egoera txarrean dauden Interes komunitarioko habitatei aplikatu zaie.

Zona hauek eboluzionaraztea, egoera ekologikoki hobeagoetarantz bideratuz egungo egoera.

Horregatik, ekosistema bere onera ekartzea eta kontserbatzea bultzatuko da.


~ 59 ~

Irudia.XIX: Baldintzatzaile gainjarrien kokapena, lurralde antolamendu proposamenean.

~ 60 ~

IV.

INGURUNE FISIKOAREN

ANTOLAMENDU MATRIZEA

Segura udalerriko lurralde antolamendua

~ 61 ~

1. Egokia

2. Onargarria

3. Debekatua

*Baldintzatua

ERABILERAK

Ingurugiroare

n Babesa Aisia eta Aisialdia Lehen sektoreko baliabideen Sustapena Azpiegiturak Eraikuntza Eabilerak

Kon

tser

baz

ioa

Ingu

rum

enar

en h

obek

un

tza

Jola

s ih

ard

uer

a za

bal

ak

Jola

s ih

ard

uer

a tr

ink

oak

Eh

iza

eta

arra

ntz

a ja

rdu

erak

Nek

azar

itza

Neg

ute

giak

Ab

eltz

ain

tza

Bas

oa

Nek

azar

itza

-In

du

stri

ak

Era

uzk

eta-

Ihad

uer

ak

Gar

raia

bid

eak

Air

eko

lin

eak

Lu

rpek

o li

nea

k

Zer

bit

zu l

inea

l ez

dir

en i

nst

alaz

io t

ekn

ikoa

k, A

mot

akoa

k

Zer

bit

zu l

inea

l ez

dir

en i

nst

alaz

io t

ekn

ikoa

k, B

mot

akoa

k

Hon

dak

ind

egia

k e

ta z

abor

tegi

ak

Leh

end

ik z

eud

en g

un

eeta

n o

inar

ritu

tak

o h

irig

intz

a

haz

ku

nd

eak

Leh

end

ik z

eud

en g

un

eeta

n o

inar

ritu

gab

eko

hir

igin

tza

haz

ku

nd

eak

Her

ri-o

nu

rak

o et

a gi

zart

e-in

tere

sek

o er

aik

inak

Nek

azar

itza

ust

iak

un

tzar

i lo

tuta

ko

etx

ebiz

itza

iso

latu

ak

Etx

ebiz

itza

iso

latu

a

Inst

alaz

io a

rris

ku

tsu

ak

Bas

o er

abil

pen

est

ents

iboa

Bas

o er

abil

pen

in

ten

tsib

oa

An

tola

men

du

kag

egor

iak

Basoa

Baso erabilpen

estentsiboa 1 2 2 2* 2* 3 3 2* 1 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2* 3 3 3

Baso erabilpen

intentsiboa 2 2 2 2* 2* 2 2 2 2 1 3 3 3 2* 2* 3 3 3 3 3 2 2* 3 3

Nekazal

eta abel

lurrak

Abeltzantzaintzara

ko lurrak 2 2 2 2* 3 3 3 1 3 3 3 3 3 2* 3 3 3 3 3 3 2* 2 3 3

Nekazal lurrak 2 2 3 3 3 1 2 3 3 3 2* 3 3 2* 3 3 3 3 3 3 2 1 3 3

Babes berezia 1 1 2 3 3 3 3 1 1 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2* 3 3

Bal

din

tzat

zail

e

Gai

nja

rria

k

Korridore ekologikoa 1 1 2 3 3 3 3 2* 1 3 3 3 2* 2* 3 3 3 3 3 3 2* 2* 3 3

Higadura arriskua duten areak 2 2 3 3 3 3 3 2* 1 3 3 3 3 2 3 3 3 3 3 3 1 3 3 3

Urpean gera daitezkeen areak 2 1 2 2 2 2 2* 2 2 3 3 3 2* 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

Ingurugiroaren hobekuntza 1 1 2* 3 3 3 3 2* 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

V.

ERANSKINAK


~ 63 ~

I. Eranskina: Egonkortasun mapa


~ 64 ~

II. Eranskina: Malden mapa


~ 65 ~

III. Eranskina: Permeabilitate mailak


~ 66 ~

IV. Eranskina: Zaurkortasun mailak


~ 67 ~

V. Eranskina: Lurzoruen banaketa


~ 68 ~

VI. Eranskina: Landaredi Potentziala


~ 69 ~

VII. Eranskina: Landaredi Mapa

VI.

BIBLIOGRAFIA


~ 71 ~

Alcalde, J.T. 1995. Distribución y fenología de los quirópteros de Navarra. Tesis doctoral.

Universidad de Navarra.

Ducousso, A. y S. Bordacs. 2004. EUFORGEN Guía técnica para la conservación genética

y utilización del roble común y roble albar (Quercus robur y Q. petraea). Bioversity.

Francke S. 1993: Efectos del manejo de residuos de explotación en el suelo y crecimiento

inicial de plantaciones de Pinus radiata en las series de suelo Constitución (Zona de

Constitución) y Cauquenes (Zona de Nacimiento). Sociedad Chilena de la Ciencia del

Suelo. Bol. Nº 10: 64-97.

Graça, M.A.S. (1993). Patterns and processes in detritus-based stream systems. Limnologica,

23: 107-114.

Ibáñez, J.C. 1998. Los Quirópteros. In: Blanco, J.C. (ed) Mamíferos de España. Editorial

Planeta S.A., Barcelona. 114-218.

Loidi, J., 2001. Vegetación forestal en los montes del País Vasco. Euronews & Media 108.

Loidi, J., Herrera, M.; Salcedo, I.; Galarza, A.; Iturrondobeitia, J.K. (2005) Los Bosques de

Bizkaia. Diputación Foral de Bizkaia, Bilbao

Martínez Parras,M., Molero Mesa J. 1982. Ecologia y Iltosoclología de Quercus pyrenaica

WIIid. en la provincia Bética. Lazaroa. 4:91-104

Onaindia, M.; Domínguez, I.; Albizu, I.; Garbisu, C.; Amezaga, I. (2004) Vegetation

diversity and vertical structure as indicators of forest disturbance. Forest Ecology and

Management 195: 341‐354.

Pagán, I., Martínez, J. E., Carrete, M., Calvo, J. F. (2004). Nest occupancy patterns of

booted eagles Hieraaetus pennatus in southeastern Spain. Pp. 645-652. En: Chancellor,

R. D., Meyburg, B. U. (Eds.). Raptors worldwide: Proceedings of the VI World

Conference on Birds of Prey and Owls, Budapest, Hungary, 18-23 May 2003. World

Working Group on Birds of Prey and Owls & MME/Birdlife Hungary, Berlin &

Budapest.

Rodriguez Guitian, Manuel A., 2006. Acerca de la identidad fitosociológica de los hayedos

silicícolas sublitorales del centro de la cornisa cantábrica. Lazaroa 27: 59-78.

Sánchez-Zapata, J. A., Calvo, J. F. (1.999). Raptor distribution in relation to landscape

composition in semi-arid Mediterranean habitats. Journal of Applied Ecology, 36: 254-

262.

Santamarta, J. (2001) La situación actual de los bosques en el mundo. World Watch paper

140, 2000

Suarez, S., Balbontin, J., Ferrer, M. (2.000). Nesting habitat selection by booted eagles

Hieraaetus pennatus and implications for management. Journal of Applied Ecology,

37 (2): 215-223.

Wallace, J.B. & Webster, J.R. (1996). The role of macroinvertebrates in stream ecosystem

function. Ann. Rev. Entomol., 41: 115-139.


~ 72 ~

Txostenak

92/43/CEE arteztarauaren II. Eranskina

Espezie mehatxatuen EAEko katalogoa

Web-guneak

www.mma.es

www.wikipedia.com

www.wwf.es

http://www.mma.es/

http://www.wikipedia.com/

Segurako Lurralde Antolamendua

Documents

Transcript of Segurako Lurralde Antolamendua