~

MAR A SOLINA TEATRO DE NINGURES

Apuntes Hist6ricos, Texto Teatral e Colaboraci6ns.

Polos carn.iiJ.o de Cangas a voz do vento xemia ...

INDICE

Pax.

Limiar.............................................................. 3 .. Poema an6nimo........... .............. ..................... 5

A historia........................................................ 6-7

A universalidade de Maria Solino....... ......... 8

Texto teatral. ........................... : ...................... 9-15

Maria, sombra nai e mar ao fondo............... 17

Convocacion de aspectros en Cabo Home ... 18-19

Reparto-Ficha tecnica.................................... 21

Os membros do Grupo ................................... 22-24

Apendice: 15 anos de Teatro ......................... 25-29

Despedida? ...................................................... 30

2

". .. . , .

LIMIAR ~

Non e nengun segredo que un dos problemas fundamentais -que non 0 unico-do Teatro Galego cara a sua normalizacion plena, e a ausencia dunha litera­tura dramatica forte e significatiua, que hoxe, e ainda con honrosas excep­cions, non resiste comparanza coa narrativa ou coa poesia, por exemplo.

tRazons? -Moitas e moi variadas, e non nos compete a nos analisalas aqui e agora ... -ainda que noutros foros seguramente tenamos moito que dicir ... -Nembergantes a nos a cultura propia esta fortemente impregnada de "maxia" e "teatralidade" (dende a festa do entruido a cultura funeraria, pasando por manifestacions relixiosas, supersticions, episodios historicos, etc.) que alguns autores souberon aproveitar para escribiren e que no caso de Valle-Inclcin, por exemplo, acadou cotas de universalidade ... (que grande magoa non podermos representalo en galego).

, o que si nos corresponde como Grupo e paliar, dentro das nos as posibilida-des, esas carencias, e contribuir coa nosa aportacion Ie involucrando dalgun xeito a artistas doutros eidos da creacion) a enriquece-la dramaturxia nacio­nal ... E asi xurde 0 proxecto MARIA SOLINA: Logo de termos rodado un corto para video sobre 0 tema, dirixido por Manuel Yanez, no que participou toda a Compafila, comenzamos a acarina-La idea a que lle tivemos que dar moi­tas voltas, pois 0 material previo existente era mais ben escaso: reduciase a alguns documentos historicos e ao poema de Celso Emilio Ferreiro ... Pero ade­mais nos non quenamos facer unha obra historicista, senon aproveita-los da­tos historicos para trascendelos e montar un poema dramatico sobre a soeda­de, a incomprension, a intransixencia (coa supersticion e a cobiza ao fondo), na lina que marca 0 poema de Celso Emilio en canto ao fondo, e do traballo grupal -improvisacion, investigacion- no tocante a forma, que entronca per­fectamente -ainda con moitas diferencias- coa estetica dos ultimos traballos de Etelvino Vazquez.

E puxemonos mans h obra. .. Co material existente, cos consellos e axuda dal­guns amigos "creadores ", con outros poemas de Celso Emilio, con textos de Xose Manuel Pazos e co guion teatral de Etelvino Vazquez formamos 0 co~

po "dramatico" que a partirda historia ia conforma-lo espectaculo. 0 resto houbo que crealo dia a dia nos ensaios, facendo e desfacendo, escribindo e borrando, probando diferentes ideas, ata que 0 que ao principio era so un pro­xecto, se convertiu despois nun espectaculo ...

tOrixinal?, tMediocre? .. , Habera que velo, tnon?

TEATRO DE NINGURES.

3

Nos are ales de Cangas muros de noite se erguian ...

SAQUEO DE CANGAS

POLOS TURCOS

Polo camino ai yen un home; ainda yen lonxe, onxe, lonxe ... Eu non sei se anda ou se corre, porque yen lonxe, lonxe, lonxe.

jQuen fora galgo, quen fora paxaro, quen fora ventQ!

Hai moito tempo qu~ nos deixou, ala pra lonxe, lonxe, lonxe ... Anda na guerra polo Senor ala lonxe, lonxe, lonxe,

jQuen fora galgo, ...

Vineron os mouros arrenegados ala de moi lonxe, lonxe, lonxe ... Todo arrasaron, e estaba el ala moi lonxe, lonxe, lonxe

jQuen fora galgo, ...

Aqueles homes eran uns demos ala de moi lonxe, lOIure, lonxe ... todo Ie varon e n6s fuximos ala pra lonxe, lonxe, lonxe ...

jQuen fora galgo, ...

o altarifto do noso Dios que mora lonxe, lonxe, lonxe, quedou como noitina sin sol, fuxido lonxe, lonxe, lonxe.

jQuen fora galgo, ...

Entre penedos e entre touzas, ala moi lonxe, lonxe, lonxe, lev amos a Cristo con outras cousas ala pra lonxe, lonxe, lonxe ...

jQuen fora galgo, ...

E os mouros arrenegados foron detras, lonxe, lonxe, lonxe, e aqueles penedos arrodeados (era moi lonxe, lonxe, lonxe).

Quen fora galgo, ...

"Pobres de nos", todos berraban, ala moi lonxe, lonxe, lonxe. "jVaIenos, Cristo!", apelidaban. Era moi lonxe, lonxe, lonxe.

jQuen fora galgo, ...

E "j Cristo, Cristo!" apelidaban ala moi lonxe, lonxe, lonxe. Mira que eses por ti non chaman, deciamos lonxe, lonxe, lonxe.

jQuen fora galgo, ...

Xa dos penedos na -buratina, ala moi lonxe, lonxe, lonxe, vianse as casas de tal xentina; ala moi lonxe, lonxe, lonxe.

j Quen fora galgo ...

"jCristo, Cristo!", todos a unha dixemos lonxe, lonxe, lonxe. E esmagada aquela xentina quedou ala lonxe, lonxe, lonxe.

jQuen fora galgo, ...

Ben te Yin vir polo camino ala de lonxe, lonxe, lonxe. o Cristo amparounos, meu queridino, e foronse lonxe, lonxe, lonxe.

ANONIMO POPULAR

5

-MARIA SOLINO

A HISTORIA

1 - ANTECEDENTES: a luns, 4 de decembro de 1.617, entrou na ria de Vigo e fondeou nas Illas Cies, unha escuadra de on­ce navios de corsarios turcos, que, sen seren mo­lestados, efectuaron un desembarco 0 venres 8, en San Pedro de Domaio, as primeiras horas do dia.

A xente marifieira, as ordes dos capitims Pedro Costas Franco e Pedro Bermudez de Soutomaior, e do alferez Domingo Perez de Hurtado, sairon a defensa sen outro exito que unha fuxida forzada e sete mortos na praia, entre os que se atopaban os pescadores Ant6n Solifio e 0 seu cufiado Pedro Bar­ba, irman e marido de Maria Solifio.

Queimada a parroquia de Domaio, a escuadra fon­deou 0 mesmo dia diante de Cangas, ficando ali to­da a noite. En sete lanchas desembarcaron 0 saba­do 9, as 8 da mafia, en numero de mil, na praia de Rodeira, mentres algUns mais, noutras catro em­barcaci6ns, tomaban terra na Punta de Balea. as capitans nomeados e 0 alferez acudiron a defender a vila, conseguindo s6 morrer, levandose presos os turcos a Pedro Martinez, fillo de Ant6n Solifio e so­brifio de Maria e a outro capitan, Domingo Prego de Montaos, entre outros moitos.

as turcos queimaron gran parte da igrexa colexia­ta, romperon, queimaron imaxes, cruces, retablos e campas, levando con eles os ornamentos de pra-

ta e prendendolle lume a un Santo Cristo, que era de gran devoci6n e que non ardeu. Queimaron tamen parte da Vila, e a feligresia de Santa Maria de Darbo, anexo de Cangas, quedou sen cento cincuenta casas das mrus ricas e principais, arrasadas polos turcos.

Entre todas estas casas e facendas figura a da xa viuva Maria Solifio ...

Non faltan historiadores que narran os feitos doutra maneira: Atopimdose unha escuadra de navios turcos ancorados nas BIas Cies, desembarcaron uns poucos homes para aprovisionarense dalgUns viveres en Cangas. 0 vifio e mais as mulleres canguesas provocaron unha situaci6n que. deu cos turcos na cadea, sendo acusados pola Inquisici6n de frivolos e de herexes. as turcos agardaron

6

catro dias polos seus companeiros, mrus ao non apareceren vineron rescataIos enfrentimdose it pequena guarni­cion de Cangas e aos senores da Inquisicion. Esto explicaria por que a nobreza de Cangas e mitis as autoridades da Inquisidon foron as mrus directamente afectadas.

Algu.n dia a historia alumarit algo mrus sobre este tema.

2 - 0 PROCESO: Maria Solino (ou Solin a, ou de Solino), tma sesenta e seis anos cando 0 desastre cangues de 1.617, e setenta cando se viu envolta no proceso que lle custou a vida. Ata enton ningiIen denunciara nunca nada sobre ela, pero en 1.621 foi enviada it Inquisicion, testificada por doce testimunas que a acusaron de bruxeria, de botarlles mei­gallos, de ter tratos co diana e de facerlles mal a eles mesmos, a familiares ou a vecinos.

o 17 de setembro de 1.621, log.o de ser sometida a tormento, declarou que era bruxa dende habia mrus de 25 anos, que renegara de Deus e que tivera relaci6ns co Demo nas xuntanzas que celebraban outras meigas nunha fonte. Ao dia seguinte pediu misericordia ao Tribunal e dixo que os crueis torment os aos que fora sometida lle quitaran 0 xuizo, e que reconecia que era meiga e se arrependia de todo ... Preguntada sobre se dera morte a moitas criaturas -antes reconecera que si 0 fixera- contestou que non era certo, alegando que moitas declara­ci6ns foran forzadas polo tormento. Os inquisidores apremiarona para que dixese a verdade, amenazandoa outra­volta coa tortura, e enton confesou que ia para vinte anos que era meiga e que tivera que ver co demo so duas

veces, unha na noite de San Xoitn, xunto con outnis meigas, e outra na sua propia casa. Noutro inquerito manifestou que se arrepen­dia de todo e que s6 habia catro anos que era bruxa, que nunca dera morte a ninguen, que non tivera que ver co demo nen rene gar a de Deus, afirmando de novo que se antes dixera outra cousa era polos tormentos que non po­dia resistir.

022 de xaneiro de 1622, a reo foi votada "in­completum tormentorum" e na mesma cama­ra de tormento, antes de espila, en presencia dos inquisidores, pediu clemencia aos xuices. Vintecatro horas mrus tarde (23 de xaneiro) foi sentenciada it confiscaci6n de todolos seus bens e a leva-Io hitbito de penitente durante seis meses, senten cia que non pudo ser cum­prida na segunda parte, pois Maria Solino non resistira e morrera 0 mesmo dia no tormento ...

Para poderen celebrar 0 auto de fe fixeron un moneco de palla que foi paseado ao lombo dun burro polas ruas de Santiago.

* Datos facilitados por Euloxio Lopez a partir do libro de Bernardo Barreiro.

7

A UNIVERSALIDADE DE MARIA SOLINO

N en por ser a mitis vella nen a mitis vexada das "bruxas" galegas, acadou Maria Soooo ese sen­lleiro lugar que ocupa nos anais ominosos da historia de Galiza. Nen so por iso Cangas, a sua vila natal, m~receu a fama de terra de bruxas e demoniacos aquelarres. Foi da man da histo­ria primeiro e da literatura despois, como este personaxe acada unha dimension que ultrapa­sa os lindeiros da sua vila do Morrazo para se converter nun simbolo da opresion e da intole­rancia. Sarmiento no ano 1745 alude a campa de Coiro coma conxuradora das bruxas no Areal de Rodeira, e Barreiro despois, exhuma os autos de fe inquisitoriais que ian botar luz sobre 0 asunto. Se 0 primeiro contribuiu a alen­tar 0 mito bruxeril, 0 segundo, cos espeluznan­tes relatos dos feitos, conseguiu desmitificalos. Mais sen dub ida foi C. E. Ferreiro quen no seu poema a Maria Solino consegue darlle ao per­son axe unha verdadeira dimension universal polos valores que para 0 noso p6bo represen­tao Esta, segu.n Barreiro, "benemerita da pa­tria", encarna na poesia ferreiriana 0 espiritu negativo que subxace durante a Longa Noite de Pedra na que a incomprension e a intoleran­cia relixiosa se remontan ate a Idade Media co axusticiamento de Prisciliano, primeiro "bru­xo ofieial" de Galicia. Tras de Maria Solino, ou Elvira Martinez ou Catalina de la Iglesia,bru­xas canguesas, tamen subxaee 0 premeditado esnaquizamento dun pobo, 0 galego, castigan-

8

do os seus costumes ancestrais, as suas cren­cias e tradicions, os seus xeitos particulares de vida pola via da doma e castracion organiza­das. Un dos tentaculos mitis efectivos usados para tal fin foi 0 Tribunal da Inquisicion que, se ben non tivo a espectacularidade doutras partes, conseguiu dinamitar a estructura socio· cultural e relixiosa que diferenciaba a nosa teo rra. En Cangas, apoiandose na desfeita fisica e moral que supuxo a invasion turca, fomen· tou a ruptura convivencial e provocou a cobi­za do~ bens alleos creando asemade un caldc de cultivo preciso para rematar co sincretismc relixioso practicado polas nosas xentes: sobre todo as clases mitis humildes herdeiras de cos· tumes e practicas ancestrais. Asi, a xusticia ci­vil prop on a queima publica como escarmentc dos encausados e a inquisicion 0 martirio, ( auto de fe e 0 sambenito. A posibilidade lucre particular, -a facenda dos acusados- provoca E

cobiza dos vecinos, falsas testemunas e dela cions a eito. 0 santo oficio, ademitis de recla mar 0 seu dezmo, prefire 0 xuizo espectaculru e publico pra escarmento, a tortura como su frimento e 0 arrepentimento antes que a fuga cidade da fogueira civil que en nada axudabl aos seus reais propositos. Non cabe dubida dl que a bruxeria foi mellor invento do·santo ofi cio e na fala popular ainda pervive 0 dito dl "colgar 0 sambenito" a alguen como referen cia dun acto inculpatorio, falso a todas luceE

N a poHica Maria Solino, 0 fisieo -eaminos areais, andas, tellados e gaivotas- enfrentaSE co intanxible -xemidos, ecos, terrores, mur01 de noite, sonos de medo- tal cal e a dualidadE liberdade-opresion. Tras desta, a intolerancia a cobiza, 0 odio, a intransixencia, a envexa, E

ignominia ... como efectos inmediatos do exer cicio do poder. Maria Solino convirtese asi nUl canto a liberdade no mitis estricto sentido dl palabra e poren nun ataque directo a calquen xeito de opresion vena de onde vena. Eis aqu en definitiva a sua verdadeira universalidade dende a sinxeleza do pobo, Maria Solino erixe se en simbolo permanente da Galiza real pOll via da historia, da poesia e agora do teatro.

XERARDO DASAIRA

TEXTO TEATRAL IfIIIW

MARIA SOLINA Etelvino Vazquez - Xose Manuel Pazos

As ondas do mar de Cangas acedos ecos traguian .. .

9

1.- DESPOIS DO DESASTRE Cego, Maria, Vellos e cadavre de Pedro.

(No campo de batalla, un vello farrapento recolle os desfeitos; unha vella plaiiideira chora os mortos no altaI e na praia un eSPl'ritu pl"o lava os corpos, mentras Man'a se aferra ao cadavre do seu home. En algun lugar ( cego canta un romance).

CEGO.- Ala na vila de Cangas peninsula do Morrazo ocorreron graves feitos nun seculo xa pas ado. Polo mar vinan de lonxe os mouros arrenegados, vinan con raiba de cans baballentos e encirrados, ben dispostos a morder con espadas e con ... falos! Mataron xente inocente a toda a vila arrasaron homes, mulleres, cativos, casas, facendas e barcos ...

Os cangueses eran poucos, pero aos mouros se enfrentaron, e por mellor protexerse ao Cristo se encomendaron. Os turcos for on a Igrexa, deixaron todo estragado e ao Santo Cristo de Cangas levarono secuestrado. Por destruirno-Ia fe a Santa Imaxe queimaron, e bot arona no mar por ver de aDios afogalo, mais Cristo non quixo arder e apareceu aboiado,

VELLA.- Pedro Barba, marineiro, morto polos turcos ... Ai, que deixaron sen luz os teus olIos! Anton Solino ... Ai, que deixaron sen pan aos teus fiUos! Xoan Refojos ... Ai, que quedou sen patron 0 teu barco! Pedro Martinez .. . Ai, que quedou sen tellado 0 teu nino!

MARIA.- Ga,ota, gavota ... Que levas no bocho? --Sardinas asadas ... Quen chas asou? Maria Cou-cou, pasou polo rio e non se mollou!

VELLAS.- Maria ... Maria!

recollerono os cangueses e inda hoxe e venerado. Os sarracenos malditos saquearon, maltrataron, de mortos, viuvas e orfos a vila nos sementaron, pero coa fe cristiana non puderon os malvados, que nunca a fe quixo ardeJ no lume dos renegados ... Santo Cristo do Consolo libranos dos malos fados ...

MARIA.- Que foi da fame e dos cabalos ... ? Non sei si chove fora e eu estou moi feble para achegarme soa ata a xanela ... Dime ti se hai cabalos pola praia ... !

VELLAS.- Maria!. .. Que pasa, Maria? .. . Maria? ... MARIA.- "Ti non sabes que eu tena outras preguntas

e ninguen me contesta? ... Que inda non sei por que dioses ocultos morreron tantos mozos que pasaban .cantando ledamente. Nin sei por que non cantan eses nenos que xogan a ser homes polas ruas. E esas doridas nais de doces olIos inda non sei por que choran magoadas ... N on me preguntes nada ... !"

VELLAS.- "Ai, que solina quedaches, Maria Solina ... !"

11.- A SOEDADE DE MARIA -Maria, vellas e cadavre de Pedro-

MARIA.- Quen me fala? ...

10

o mar esta en silencio ... Non xemen as areas baixo as minas pegads ... Non oio ... nada ... Pero algo me fala ... Salto, brinco, saIto e saIto e saIto e SAL TO ... e non deixo pegadas. Comeronmas os cor­vos, negras alas!

V oan corvos nocturnos sobre a praia de Coiro, meu amado ... meu amado no mar que te agarima meu amado no sol que te adormece meu amado no vento que te abana

mina amorosa noite que te bica calada no teu berce de terra. Nada hai... nada ... NADA! N ada por favor riba das ondas e achegate ao meu colo de andurina Yen ao meu ventre gris a que revival

VELLAS.- "Ai, que solina quedaches, Maria Solina! " MARIA.- Quen me chama, por Deus ... Quen e que fala!

De quen son esas voces que agallopan na noite e non din nada? o pranto dos pineiros, os calados queixumes das areas pisadas polo meu pe descalzo ... Os coitelos de

prata riba da saba infinda do teu ventre mollado .. . Non me falan! Non teno estrelas, Pedro, a escintilar ami gas no meu branco e me falar de ti desde os espeHos. Non hai barcos que baillen sobre as olas nen gavotas que canten ... Pedro ... E eu esmorezo aqui, na area de Rodeira ensanguentada, sen engados, nen musicas, nen sonos ... Eu queria ... queria ... queriate amar de morto e todo, co ese amor-calivera que traspase barreiras e sartegos e que penetre en ti meu benamado ... Pero teno a alma seca, apag6useme a alma e teno frio de n6s, de ti, de min, do mar e das gavotas ... Maria Cou-Cou pasou polo rio e non se moHou ...

VELLAS.- "Ai, que Solina quedaches, Maria Solina! ,. MARIA.- Quen me chama? ...

Sera a gavota do bocho que xa volveu do rio? Es ti cecais, meu amado, que volves do mar amigo? Es ti que ves descansar no meu colo morne-espido?

. Falade, estrelas de grama, sementadas sobre a ria ... Quen me chama? ... Quen chama por Maria? Gavota, gavota ... que levas no bocho? ...

(A exeitaei6n foi en aumento e Man'a remata bailando co morto, ekeo agora de vida, aferrandose a el.- Ninguen quere estar morto-).

11

111.- MARIA PRESA. ESCARNIO E DELACION Maria. frade, vecinas a cadavre outra vez morto.·

(As vellas pias son agora arpias, cadelas baballentas que cuspen a sua frustraci6n contra a parella).

VELLAS.- Bruxeria! ... Anatema! ... Desacato! ... Herexia! FRADE.- Paso en nome de EI Rei e do Santo Oficio! ... Maria Solino:no nome de EI Rei e da Santa Inquisici6n,

date presa!. MARIA.- Eras ti quen me chamabas? .. E oitde estabas denantes? .. Agachando cecais as tuas donas que non

foron violadas? Gardando a tua nai e as suas fillas! Defendendo 0 casal dos teus amos? .. Odio aos cans ... Odio oa cans que s6 saben lamber a man de quen os manten e os maltrata! A que yes agora? i, V es cecais a me facer compana? .. Pois mira ben pra min!!!

(0 frade chuspelle ~a cara, sometea a escarnio ... Alguen canta tristemente).

IV.- XUIZO (0 CONXURO) -Inquisidor, Maria, testemunas e meigas-

VOCEIRO.- *En Santiago de Compostela, no ana de gracia de 1621, abrese xuizo contra Maria Solino, viuva de Pedro Barba, marineiro da vila de Cangas morto en acci6n de guerra contra a invasi6n turca de 1617, testificada por doce testimunas de que tina sona de bruxa, e de que comunmente a tinan por tal e consentiao*

MARIA.- Clemencia ... Clemencia! Son inocente!. Nunca tiven que ver co demo. TESTEMUN A 1.- *Vera, senor .. Tendo a mina nai polas noites enferma, atoparonlle un mal que a deixaba

amortecida, estando boa de dia. Presumin que esta muller, que tina sona de bruxa, lle botara un meigallo. Funme xunto dela e xureille que se non desfacia 0 meigallo matariaa. Ela respostou: -Esta noite que yen vai ter moito mais maL!.

Temendo 0 pior, quedeime aquela noite cun candil aceso no seu cuarto e puxen na cabeceira da cama un santo Cristo. Espertei a media noite, mirei que 0 candil se apagara e que mina nai non estaba na cama. Prendin o candil, erguinme para buscaIa e acheina arrimada a unhas esqueiras, coma unha estatua, son poder falar, ata que mais tarde volveu en si. Desde aquela tiven a certeza de que a acusada e unha meiga! *

FRADE, INQUISIDOR.- Bruxa! TESTEMUNA 2.- *Maria ... Maria! ... Quero que me ensines 0 oficio de bruxa. MARIA.- Pero antes tes que te entregar 0 Demo. Logo levareite a fonte na que se xuntan t6dalas bruxas. TESTEMUNA 2.- Eu ao Demo non me entrego. Dame medo! MARIA.- Si yes conmigo non che vai pasar nada. Ademitis, ali teras mozas coas que tratar e deleitarte, e que

che poden facer moito ben. TESTIMUNA 2.- E habera moitas mozas? MARIA.- Todas as de Cangas e das Parroquias!. TESTEMUNA 2.- E estara tamen Manuela Santos? MARIA.- Tamen, ali estara!. TESTEMUNA 2.- Maldita sexa! Heille dar unha palleira que se vai lembrar toda a vida!. MARIA.- Non debes facelo! Ela sabe facer moito mal. Posuea! Disfruta co ela!. .. Pero non provoques 0 seu xenio!. TESTEMUNA 2.- E c6mo teno que chamala? .. Manuela, muller ou demo? MARIA.- Eso e 0 mesmo ... Xa sabes, se queres vir comigo, agardasme na horta as dez da noite. * TESTEMUNA 3.- *Eu Yin a Solin a buscando non sei que entre as sepulturas. Ia toda ela envolta nun pano

negro como a boca da noite!. .. * TESTEMUNA 4.- *Estando eu na sEftra do meu home, viu a Solina a por serraduras. Pregunteille se eran para

facer bruxerias e ela cabreouse :oda, recorrendome a mina familia con maldici6ns. Aquela mesma noite, sentin un gran ruido na min a casa e levei un forte golpe nunha man, mentras estaba na cama. Doiame como se rna cortaran e chamei a berros ata que chegou xente que me acudiu. Foi cousa da Solina!.*

TESTEMUNA 4.- *Eu vina coller un pouco de terra da escaleira dun vecino que estaba doente, e botarlla por debaixo da porta! *

TESTEMUNA 6.- *Tendo a mina muller doente, sospeitaba dun feitizo da Solina, e mandei a mina dona para outro lugar a que un crego lIe botara 0 lmeigallo f6ra. Pero atopouna a Solina no barco no que escapara, picouna, e ao sair do barco xa non pudo andar polo seu pe. Houbo que levala nun carro, e morreu aos pou­cos dias.*

TESTEMUNAS.- Bruxa!. .. Meiga!. .. Bruxa! ... E comenza a conX~lro: *cabelos brancos, grans de trigo e millo, unha pela de castana, un pouco de terra, herba

odo demo * ... xuntanse e remexense nunha pota na que as "meigas" fan beber a Mana, Corpos posesos que

12

convulsionan e se retorcen arrastandose, berros e gargalladas infemais, suspiros eroticos de pracer, toman forma na mente retorcida da Inquisici6n -e ao mellor, dalgun espectador-}.

MARIA.- Acude satamls!!!... Rei das profundidades infernais. Amo 0 senor do fogo e das tormentas Dono da noite. Principe das tebras ... Convocote coa forza dos volcfms das paixons mrus profundas e segredas ... No nome da vinganza, do odio e da luxuria. EU CONXUROTE!!! ...

V.- 0 INTERROGATORIO

ISQUISIDOR.- Paso ao Santo Oficio! XOTARIO.- Paso a Santa Inquisicion!. I.sQUISIDOR.- Es ti Maria Solino? MARIA.- Eu son. ~OTARIO.- AxeonlIate!

-Inquisidores e Maria-

I~QUISIDOR.- Xura sobre os Evanxeos dicir toda a verdade? MARIA.- Toda a verdade? C6mo podo xurar dicir toda a verdade, se nen xiquera sei de que van preguntarme?

Eu non tenD a sabeduria dos senores. Eu son unha pobre criatura ignorante. ~OTARIO.- Pero debe xurar. E 0 costume. MARIA.- Xurar 0 que non sei se you poder cumprir? INQUISIDOR.- Somentes se lIe pi de que diga vostede a verdade sobre 0 que ten a conecemento. MARIA.- Se e eso ... ~OTARIO.- Xura pois? MARIA.-'- Xuro. I~QUISIDOR.- Non se xustifica, Maria, a su prevencion contra este tribunal. Ninguen de n6s quere a sua

condenaci6n. Polo contrario, queremos salvltla, recuperltla. creanos. Todo 0 facemos para eso. S6 nese sen­tido orientamos este in'terrogatorio, no sentido da misericordia.

MARIA.- Misericordia ... E un acto de misericordia deixar a unha persoa dias e mrus dias pechada unuha cela, sen luz e sen aire, sen ver 0 mar nen as estrelas, soa coas suas lembranzas?

INQUISIDOR.- Conece vostede as obras de misericordia? MARIA.- Conezo. ~OTARIO.- Pois reciteas en voz alta. l\fARIA.- Dar de comer ao famento, dar de beber ao sedento, vestir aos espidos, dar pousada aos pelegrinos,

visitar aos enfermos, redimir aos cautivos, enterrar aos mortos, dar b6 conselIo, ensinar ao que non sabe, consolar aos aflixidos, perdoar as inxurias, sofrir con paciencia as fraquezas do pr6ximo, pregar a Deus polos vivos e difuntos ...

INQUISIDOR.- Vostede esqueceu unha: castigar os que erran. ~OTARIO.- Si, castigar aos que erran e unha obra de misericordia. I-fARIA.- E comenzan xa a castigarme. Xa me tenen por culpable antes de oirme. iJOTARIO.- Vostede ainda non sofriu castigo. 0 carcere non e un castigo. NQUISIDOR.- E as veces e preciso castigar os corpos para salva-las almas ... ~OTARIO.- Temos denuncias e probas contra vostede . .fARIA.- Denuncias e probas ... de que? IOTARIO.- De herexia, e practica de actos contra a moraIidade. NQUISIDOR.- Debe por tanto contestar as nosas preguntas. fARIA.- Herexla ... moralidade ... preguntas ...

"N on me pregunten nada que 0 silencio de Deus e coma un barco que navega os meus oUos docemente: o silencio de Deus tr6case en bretema, e pesame nos olIos."

"lQUISIDOR.- Pense moi ben 0 que di. Tena conta das suas palabras. estamos aqul para tentar reconciliala coa fe ... Pero eso depende de vostede.

[ARIA.- Pero, que e 0 que buscan? Que me considere herexe sen selo? ~QUISIDOR.- De nada lIe valera negarse a reconecer os seus propios pecados. Esa actitude s61Ie vai servir

para perdela.

13

NOTARIO.- Semella que iso e 0 que quere! MARIA.- Eu tamEm pregunto ...

.. Pero unha parede inmensa limita as voces dos que choran lama ... "

INQUISIDOR.- Maria ... estamos aqui para axudala. Pero e preciso que tamen vostede nos axude a nos, que temos por oficio defender a fe.

MARIA.- Non creo, senor, que eu estea en condicions de axudar a ninguen, pero n'o que de min dependa ... INQUISIDOR.- A igrexa, Maria, a sua igrexa, esta diante dun perigo crecente ... NOTARIO.- Toda a sociedade, a orde civil e relixiosa , a civilizacion e a cultura, estan amenazadas de disolucion. MARIA.- E son eu, senor, a causa e tanta desgracia? INQUISIDOR.- Vostede e unha mills das moitas persoas que subverten 0 orde, renegando de Deus e propa-

gando a herexia ... NOTARIO.- Vostede e unha mitis das que tenen tratos co diano. MARIA.- Eu non "teno que ver co demo, nen reneguei nunca de Deus. INQUISIDOR.- E como pode estar segura? NOTARIO.- 0 Demo escondese e adquire moitas formas. INQUISIDOR.- E ti xogas coa auga. Ti vas de noite a praia! NOTARIO.- Ti fas conxuros co lumel MARIA.- Eu paseo pola area e moHo 0 corpo na auga ... Eu gosto do lume. INQUISIDOR.- E bitnase espida. MARIA.- Lavo a cara e as mans, e me to os pes na auga ... e agardo ... Eso non pode ser malo! INQUISIDOR.- E fas lume na praia. E danzas espida arredor da fogueira! NOTARIO.- E entregaste a Satanas en alma e corpo!. MARIA.- 0 lume quentame no inverno ... e avivame as lembranzas ... E s6 unha vez dancei co lume. INQUISIDOR.- Reconeces dequela que eres meiga? NOTARIO.- Cando foi esa vez? MARIA.- Na noite de San Xoan ... E non son meiga!!!

VI.- A NOlTE DE SAN XOAN -Maria, mozas, carneiro, inquisidor ... -

(A noite de San Xoan! As charamuscas bailan arredor da fogueira. A labarada erguese e extendese cara aos ceos .. . As mulleres danzan, xogan ... Os ritos misturanse e confundense, chegan mais ala ... e aparece 0 castr6n! .. . -A santa inquisici6n e as mentes estreitas estan en todas partes-... ).

INQUISIDOR.- Maria!. .. Arrependete dos ~eus pecados e bebe do cruiz da misericordia!. MARIA.- Non quero 0 teu vaso! Non 0 preciso!

"No meu vasa pequeno bebin a mais moura amargura do mundo. Chegame dabondo!·.

INQUISIDOR.- Pois que renegas de Deus, condenamoste ao tormento. MARIA.-- Non. Tormento non!. .. Misericordia!. .. Tormento non!. ..

VII.- 0 TORMENTO -Pedro e Maria-

PEDRO.- Maria!. .. Son eu, Pedro, 0 teamarido ... Estou aqui! Sempre estiven aqui, no mar, contigo; mixturado co sal e coas areas; planeando coas aves e coas ondas ... mentres ti te alonxabas terra afora ... e te perdias ti, co teu silencio .

.\1ARIA.- Mentira!. .. 'Non estas ... Cecais nunca estiveches ... Non me tortures mais co teu fantasmaL .. "So­mentes es lembranza, fume dunha fogueiraacesa no arrabaldo do mundo, sobre a neve, entre un rumor de peixes e formigas ..... Existiches en min, na mina entraiia ... Agora non es nada!. .. N ada ... ! "Aqueles cans ladraban non sei onde ... Mais on de estabas ti naqueles intres nos que eu estaba soia ali, coma un penedo, cun silencio tremendome na bulsa dos ultimos segredos ... ?"

PEDRO.- Estaba aqui, contigo. Sempre estiven aqui, no mar, contigo ... ! ~L-\RIA.- Comigo estaba eu e a soedade, a humidade, 0 dolor ... e mitis as pedras!. .. Porque ti estabas lonxe,

lonxe e noite ... E eras sombra, eras frio e eras morte ... PEDRO.- Estiven vivo en ti, e acompaiieite sempre. Sempre te amei ... e a noite non nos cubre ... Mira a xanela:

e ilia:::

14

MARIA.- ... Estabas lonxe e morto ... morto ... morto ... PEDRO.- "Cecrus non fuches mais ca unha lembranza, nacida xa lembranza no principio dos tempos ..... E ce­

crus eu non fun mrus que fume ... (Man'a queda repetindo 0 "gauota gauota ': derradeira balsa a que aferrarse para non afogar definitiuamente ... soa. . .)

VIII.- CONDENA E MORTE -Actrices, inquisidores, Marfa-

ACTRICES.- "Ollaime ben, eu, Marfa, son unha arb ore triste feita de ecura terra. Un segredo de outonos e de luas pol a rafz me chega. Un agoiro de paxaros durmidos nas mifias ponlas medra ...

Ollaime ben ... eu, Maria, son unha arbore triste afincada na orela dun rio interminable, misterioso, de muda voz, como 0 falar das pedras. Estou pechada en min. Ala por f6ra os homes viven, morren, sempre a cegas camifian, apalpando a longa noite, namentras 0 b6 Dios, calado, aspreita-.....

MARIA.- Gavota, gavota ... Que levas no bocho? -Sardifias asadas ... Quen chas asou? -Maria Cou-Cou ... Pasou polo rio e non se mollou ...

INQUISIDOR.- *No dia de hoxe, cond{mase a Maria Solifio a confiscaci6n de t6dolos seus bens e a portar o sambenito de penitente durante seis meses ... En Santiago de Compostela, a 23 de Xaneiro de 1622 ... *

Mana mC!rre e queda definitiUamente soa ... -E habera soedade mais profunda que a da morte ... ?-}

CEGO.- "Polos cammos de Cangas A voz do vento xemia: Ai, que solifia quedache, Maria Solifia. As gavotas sobre Cangas sonos de medo tecian: Ai, que solifia quedache, Maria Solifia. As ondas do mar de Cangas acedos ecos traguian:

IX.- EPILOGO -Actores e Cego-

Ai, que solifia quedache, Maria Solifia. Nos areales de Cangas muros de noite se erguian: Ai, que solifia quedache, Maria Solifia. Baixo os tellados de Cangas anda un terror de auga fria: Ai, que solifia quedache, Maria Solifia!"

\CTOR.- *Maria Solifio morreu na tortura ... Para cumpri-Ia sentencia, fixeron un moneco que a representaba e foi paseado no lombo dun burro polas ruas de Santiago ... * ..

'E ao remate todos imos nese burro ... E a inquisicion perpetuase a si mesma e non remata ... A obra sit}

i textos entre .. son de poemas de Celso Emilio Ferreiro.

i textos entre • esttin sdcados sacados os recreados a partir de documentos historicos.

15

As gueivotas sobre Cangas SOllOS de medo tecian ...

16

Maria sombra nai e mar ao fondo

(0 espectador -nos mesmos- ao coinenzar a escena e impotente Sorri e er6tico adormece no respaldo ... -Quen non quere unha vez ter un respaldo? ... ) Cada tarde na praia conv6caste a ti mesma Contigo propia falas calas berras e paseas Cada noite en Rodeira -E el terit mitis estrelas 0 rel6 ca segundos 0 ceo?­... Pois disque 0 mundo e grande Pero as tebras e ti nel tropezastes E roubaronche luz ... Acende 0 cenital sobre 0 teu medo anda Pois como van saber sen6n da anguria porfillada de non querer mirar? Como sen luz comunicarlle ao mundo que anoitece ... ? ... E en sombras vas eves -0 mar ao fondo-En candelexas fuxes do teu tempo e morres Resucitas. mitis tarde xelo-secd aboias entre 0 fume E vaporosa esviteste ... As atoutadas buscas baixo 0 teu ventre-sal formas xurdindo Que te acheguen ancestros mar adentro Ateigada de luz de gavotas ... N6s probamos fuxidas na butaca As veces invisible planeas sobre n6s c6rtasnos azas E fas un mutis longo polo foro -Non queremos oir a tua imaxe batEmdonos nos ollos-(A actriz vaise inmolando lentamente e aqui a estas alturas o espectador -nos mesmos- remexese no asento a dixeri-Ia angustia an6nima de ser na ultima fila) Pero a funci6n pro segue A musica reb6tanos no pelo dende 0 teu rosto ausente Distorsiona E tapamos os oidos cun reloxio poisque e mellor ser xordos que estar secos Sobre a lona hai un circulo embruxado que nos prende mecabro vai contigo E a funci6n non rem at a Prol6ngase a si mesma en cada banzo da volt as e a luz non esmorece :::ega os olIos

.. 'IT 6s pechamos os ollos e marcasnos engurras na fronte enos cabelos E quen mellor ca ti pode dicirnos canto dura unha noite?-~scurece unha estrela outra estrela camiiia e busca guia ~ acha focos azuis mplacables azuis focos absurdos ~ue a tua tarde e fria acoitelada ) dia longo e preto ... cada noite n6s somos mitis velIos ...

l tua sombra nai noite no mar E n6s mitis velIos ...

XOSE MARIN

17

CONVOCACION DE ESPECTROS EN CABO HOME

Hai que xuntar montons, uns cantos cent os dos infernais vacios de silencio con algunha palpable, penetrante, viI tonelada parda de domingos con sombra do aire sobre a herba, mrus boa dose de pingas de gris chuvia e de rispidos ventos como lobos, mitis 0 chiar dorido, desolado, de carros e de foles pisoteados, mrus estracto de follas autonizas no paseo, entre vellos e parados, mrus duas bulsas de fel de agres amores, mrus alguns cantos montes de ruindades adentradas con ulceras no estomago, mrus chapapote negro co tanino do escuro vifio acedo de Galicia, mrus un talo ou ponlifia de loureiro arrincado ao rocio antes da alba xunto a tumba de Aguirre abandonada. Hai que abrir logo os ollos it verdade arredor dalgun lume cos amigos, acender a queimada alucinante e beber sen temor ao ventimperio. E pode ser -mellor se sopra Norte e agardades ergueitos sobre a costa­que vexades 0 barco, "carabela de xeada" supetamente saida dos sorrios xunto a Donon e 0 Facho, entre Onsela e a ponta do Cabalo de Fora, sobre roncal}os xelidos, baixo berros histericos de pranto de arrepiadas aves de cabo Home.

18

Pode ser que vexades 0 navio, buque fantasma-pesadelo inchado no velamio

con todos os terrores, nosas dores, mentres soan invisibles campas baixo dos ventos e Rosalia, ergueita, yen cos brazos abertos sobre a proa, cos seus olIos abertos, furando negras sombras.

Sobre verga maior, verga velacho, gavia, masteleiro, en toda esta gran nave-catedral frotante, pasan coma un saudo horrible e grato, e vexo agora, de mais perto, sobre a proa a Maria de Cangas, a Maria Solina, a vella dona liberada por fin de cen mil demos de cobiza e maldade e da imperio sa invasora Castilla cos seus curas, e, seguido os seus olIos, vexo abaixo nos costados de buque negros remos e buracos por onde sinto a tropa dos remadores: os verdugos dela: inquisidores ruins, os delatores, terideiros, frades, beatas, triste escoria, e seguin do ainda a ol1ada, na cuberta hai labregos, amigos, xente boa, o Pedro Barba, marineiro, e, grande, N ai Rosalia,-ergueita, cos seus brazos abrazando e cantando a nacion toda, furando polo oceano, que se abre cunha luz de esperanza, a liberdade, a alegria de ir xuntos para fora de todas as perfidias, negras sombras ..

Pasan asi saudando o noso ser, 0 que se foi perdendo, a nos a morte: o noso ser de onte e de mana e de hoxe, a nosa vida en brote, cara a aurora.

Escoitade: coa proa cara it aurora.

Bebamos en silencio desa luz nas nosas copas.

BERNARDINO GRANA

19

Baixo os tellados de Cangas and a un terror de auga fria ...

20

Maria Solifio - Teatro de Ningures

ACTORES Silda Garcia Xosefa Barreiro Sonia Rua Ricardo Conde Marcos Vieitez

ACTOR-MUSICO Alexandre Landin

ESCENOGRAFIA Paco Cao Etelvino Vazquez

DESENO ILUMINACION Jesus Perez

OPERADOR LUCES Isabel Oliveira

DESENO VESTUARIO Paco Cao

REALIZACION VESTUARIO Tere Conde

MASCARA Ricardo Conde

AXUDANTE DIRECCION 'Xose Manuel Pazos

DIRECCION Etelvino Vazquez

,PACIO ESCENICO Escenario de 9X7X4 (idoneo) 7X5X3,5 (minimo) Toma de corriente a 220 V para 15.000 W

STRIBUCION TEATRO DE ' NINGURES - rua Vilaboa, 17 baixo -36940 CANGAS (Pontevedra) Telefonos: 986 30 42 23 - 30 40 47 - 30 49 23 - 30 40 77

21

SILDA GARCIA - Actriz Actuou en: MATAMOURA: A Lingoa, de Vazquez Pintor - 1976; A auga de Curros, de Vazquez Pintor -1978; Laidos para despois dunha guerra, de X M Pazos - 1979; 0 derradeiro berro de Randul­fo, de X M Pazos - 1980; Viaxe ao pais de Nin­gures, de Manuel Lourenzo - 1980; Os mendigos, de Jose Ruibal - 1981. COLECTIVO MUA: E mentira, de Jesus Cam­pos - 1982; A paz, de Aristofanes, Nieva - 1984. ESCOLA DRAMATICA GALEGA - Vigo: E vostede ... c6mo se chama?, de varios autores -1985/86. TEATRO DE NINGURES: Zeussi6n Continua, de Woody Allen - 1986/87; Acido Sulfurico, de Alfonso Vallejo - 1988; Ubu rei, de Alfred Jarry - 1988/89; Maria Solifio, de E Vazquez e X M Pa­zos - 1989 ...

Formaci6n con: Carlos Fregateiro, Cesar Lom­bera, Nuria Pahino, Antonio Malonda, Johannes Vardar, Helena Ferrari, Enrique Silva, Roberto Daste, Maribel Gonzalez, Joao Paulo Cardoso, Jose Manuel Topa, Miguel A. Gallardo, Enrique Buenaventura.

XOSEFA BARREIRO - Actriz Actuou en: ESCOLA DRAMATICA GALEGA: E voste­de ... c6mo se chama?, de varios autores - 1985. TEATRO DE NINGURES: Zeussion continua, de Woddy Allen - 1986/87. COLECTIVO VAGALUME - Vigo: Dona car­nala na rua; 0 laberinto dos vagalumes, de crea­ci6n colectiva 1987/88. FABA NA OLA - Vigo: A illa das solpresas, de Rosa Estevez - 1988/89. TEATRO DE NINGURES: Maria Solifia -1989 ...

Formaci6n con: Alfredo Mantovani, Johannes Vardar, Antonio Malonda, Carlos Merans, Joan Ferrer6ns, Helena Ferrari, Federico Martin, Grupo des Tafurs, Etelvino Vazquez, Victor Ro­telli, Rena Mirezka, Roberto Daste, icente Fuentes, Oscar Patterson ...

22

SONIA RUA - Actriz Traballos co Grupo do Ateneo de Moafia, e co da Asociaci6n Cultural de Vigo, ata 0 ano 77/78. Traballos de maquillaxe e vestuario para a Es­cola Dramatica Galega (E vostede .. c6mo se cha­ma?) e Teatro de Ningures (Zeussion continua) . Actriz en Maria Solifia.

Formaci6n con: E .D.G. , Helena Ferrari, Quique Silva e Etelvino Vazquez.

MARCOS VIEITEZ - Actor. Traballou en: GRU PO AURIN (Moana):

-Dos arquivos do trasno, de Rafael Dieste -1984. -Os·anxos e 0 sangue, de 'B. Santareno - 1985. -Belerian "0 faiado das aventuras " , de crea ci6n colectiva - 1986. -Mills cine, por favor ,'de Pedro Pablo Riob6 - 1988.

TEA TRO DE NING URES: -Maria Solina - 1989 ...

Formaci6n con: uria Pahino, Ballet Studio, Roberto Daste, Mi­

guel A. Gallardo, Victor Rotelli .

RICARDO CONDE - Actor Traballou en: ESCOLA DRAMATICA GALEGA:

-E vostede ... C6mo se chama? - Tecnico de luz e son.

COLECTIVO VAGALUME (Vigo): . -0 laberinto dos vagalumes (1 a versi6n).

F ABA N A OLA (Vigo): -A illa das solpresas.

Formaci6n con: Manuel F. Vieites, Johannes Vardar, Etelvino Vaz­quez, Roberto Daste, Maribel Gonzalez, Oscar Pat­terson, Magdalena Milano ...

ALEXANDRE LANDIN - Musico-actor. Formaci6n musical autodidacta:

-Solfeo, guitarra e frautas (doce e traveseira). Experiencia:

-Dous anos de musico ambulante en Barcelo na e Figueres. -Tres anos de experiencias musicais en

Venezuela. En teatro:

-Traballos escolares nos anos 70, e Maria Soli­na con de Ningures.

23

XOSE MANUEL PAZOS · - Coautor e Axudante de Direccion. Ten traballado como actor, director e traductor en diferentes Gru­pos e espectaculos:

ACTIVIDADE LITERARIA: TRADUCTOR:

-E mentira, de Jesus Campos - Colectivo Mua (Cangas) 1982. -A Paz, de AristOfanes - Nieva, Colectivo Mua - 1983. -Viva 0 Duque, noso amo, de Alonso de Santos - Colectivo Mua 1984. -E vostede ... como se chama?, de varios autores - E.D.G. (Vigo) - 1985. -0 sangue do tempo, de Garcia Pintado - Sarabela - (Ourense) 1987. -Lisquemos, marques, lisquemos - de Jorge - Kalandraka (Vigo) - 1989.

ADAPTACIONS: -Os mendigos, de Jose Ruibal - Matamoura (Cangas) - 1981. -Zeussion Continua, sobre "Dios ", de Woddy Allen - T. de Ningures (1986).

AUTOR: -Laidos para despois dunha guerra - Matamoura (Cangas) - 1979 -0 derradeiro berro de Randulfo - Matamoura - 1980. -A maxica ascension de Euripo Floro - Xente Nova (Lubian Zamora) - 1982. -0 cazador burlado (peza curta infantil) - 1985. -Maria Solina (coautor) - Teatro de Ningures - 1989.

ETEL VINO VAZQUEZ - Director e coautor. Actividades como Director:

GRUPO CATERVA - Asturias: 1973.-Metamorfosis, muertes y otras zoologias -Espectaculo, Lope de Rueda. 1974.-Burlilla de don Berrendo, dona Caracolines y sus amantes, de Jose R. Morales.

-Ligazon, de VaIle Inclan 1975.-Ubu Rey, de Alfred Jarry. 1976.-Don Juan Tenorio, de Jose Zorrilla.

GRUPO MARGEN - Asturias: 1977.-Aventuras y desventuras de Carmina do Braga ... -Y los ciclopes salieron de

las entranas de la tierra ... 1978.-El Gran Circo -De vita Beata. 1980.-Las Galas del difunto, de Valle Inclan. 1981. -Cronica y ficcion de mucho mogollon.

TEATRO DEL NORTE - Asturias: 1985.-Malas noticias acerca de mi mismo. 1986.-Carlota Corday. 1987.-Viaje al profundo Norte 1989.-EI retablillo de Don Cristobal, de Garcia Lorca -Devocionario.

SURIPANTA - Extremadura: 1986.-Aqui no paga nadie, de DarioEFo. 1987.-Retablo de la avaricia, la lujuria y la muerte, de Valle IncUm. 1989.-Perfume de mimosas, de Miguel Murillo.

TEATRO DE NINGURES - Galicia: 1988.-Ubu Rei, de Alfred Jarry 1989. -Maria Solina.

Como Autor: - venturas y desventuras de Carmina do Braga -Margen, 1977. -Campo de Marte -La Gotera, 1985. -.Ialas noticias acerca de mi mismo -Teatro del Norte, 1985. -Carlow Corday -Teatro del Norte, 1985. -Yiaje al profundo orte -Teatro del Norte, 1987. -De\"ocionario "Teatro del orte, 1989 . . Irina olliia (co-autor) -Teatro de ingures, 1989.

4

APENDICE

de Matamoura a Teatro de Ningures 1975 - 1990

QUINCE ANOS DE TEATRO DESDE CANGAS

Ou de como se chega dun poem a galego -A LINGOA- a outro poema galego -MARIA SOLIl~A­pasando por outros moitos temas e tratamentos.

25

-

COLECTIVO MUA DE TEATRO (1981-1984)

N ace como consecuencia da reestructuraci6n do Grupo Matamoura. Traballou ininterrun­pidamente ata 0 ano 84, no que se drsolveu. ESPECT ACULOS: -E MENTIRA, de Jesus Campos (Traducci6n de X. M. Pazos). Estrea: Abril do 82 en Cangas. -A PAZ, de Arist6fanes, (versi6n de Paco Nie­va e tradcucci6n de X. M. Pazos) Estrea: Maio do 83 en Cangas -VIVA 0 DUQUE NOSO AMO, de J . L. Alonso de Santos (Traducci6n de X. M. Pazos). Est rea: Xuno do 84 en Barrantes (Ponte­vedra)

26

GRUPO MATAMOURA (1975-1981)

Naceu no ana 75 no seo da Asociaci6n Xuve­nil "Entrudio" de Coiro, da que se indepen­dizou en 1977. Funcionou como grupo afeizoa­do ata 1981, ano no que se reestructurou, dan­do lugar ao Colectivo Mua. ESPECT ACULOS: -A LINGOA, de Vazquez Pintor. Estrea: Xullo de 1976 En Melide (A Coruna). -A AUGA DE CURROS, de Vazquez Pintor Estrea: Novembro do 76 en Coiro (Cangas) -A PARROQUIA, de Vazquez Pintor Estrea: Xullo do 78 en Coiro (Cangas) LAIDOS PARA DESPOIS DUNHA GUE­RRA, de Xose M. Pazos Estrea: Xullo do 79 na Festa de Bronlle (Meira-Moana) -0 DERRADEIRO BERRO DE RANDUL­FO, de Xose M. Pazos Estrea: Xullo do 80 na Festa de San Cristo­bo (Cangas). -VIAXE AO PAIS DE NINGURES, de Ma­nuel Lourenzo Estrea: Xuno do 80 no polideportivo do Mo­rrazo (Cangas) -OS MENDIGOS, de Jose Ruibal Estrea: Abril do 81 en Cangas

Taller experimental de Cangas - Escola Drama­

tica Galega - (1984-1985) Obradoiro de vida efimera que xurde a finais de 1984 coa integraci6n dalg(lns membros de Mua na filial de Vigo da Escola Dramatica Galega. Logo de traballar un ano e de estrear un espectaculo, desvencellase da EDG, dan­do lugar ao actual Teatr.o de Ningures. ESPECT ACULOS: -E VOSTEDE .. . COMO SE CHAMA?, con textos de Ionesco, Arrabal e Garcia Pintado (traducci6n de Francisco Pillado e X M Pazos). Estrea: Novembro de 1985 en Cangas.

TEATRO DE NINGURES (1986 ... )

N ace oa comenzar 0 ano 86 coa pretensi6n de ser un punto de encontro e de traballo para persoas con diversa experiEmcia e con forte adicaci6n e interese polo Teatro. Logo de fun­cionar so primeiros anos de xeito "semipro­fesional " , a finais de 1988 constituise como compaiiia profesional. ESPECTACULOS: -Exhibici6n de E VOSTEDE COMO SE CHAMA?, estreado na E. D. G. (1986). -ZEUSSION CONTINUA, sobre "DIOS", de Woody Allen (Versi6n de X. M. Pazos). Estrea: III Mostra de Teatro C6mico e Fes­tivo -Cangas-Setembro 86. -ACIDO SULFURICO, de Alfonso Vallejo (Traducci6n de Celso Parada). Estrea: Abril do 88 en Cangas. -UBU REI, de Alfred Jarry (Traducci6n de Celso Parada e E. Harguindey). Estrea: V Mostra de Teatro C6mico e Festi­vo -Cangas-Setembro 88. -MARIA SOLINA, de Etelvino Vazquez e Xose Manuel Pazos. Estrea: Decembro do 89 en Cangas.

27

De Matamoura a Teatro de Ningures: 15 anos de teatro ACTORES:

-ABRALDES, Adolfo - Laidos para despois dunha guerra, ° derradeiro berro de Randulfo, Os Mendigos (Grupo Matamoura). -ALFARO, Pilar - Os Mendigos (actriz sustituta), (Grupo Matamoura). -BARREIRO, Luis - A aug a de Curros, (Grupo Matamoura). -BARREIRO, Manolo - Laidos para despois dunha guerra, (Matamoura). -BARREIRO, Xosefa - E vostede ... como se chama? (E.D.G.), Zeussion continua, Maria Solina (Teatro de Ningures). -BERNARDEZ, Ismael- ° derradeiro berro de Randulfo, Os Mendigos (Matamoura), E mentira, A paz (Colecl­tivo MUA). -BOUBETA, Manolo - A lingo a (Matamoura). -CAMANO, Asuncion - A auga de Curros (Matamoura). -CAMANO, Bernardo - A auga de Curros (Matamoura). -CAMANO, Emilio - A lingoa, A aug a de Curros, A Parroquia, Laidos para despois dunha guerra, ° derradeiro berro de Randulfo, Os Mendigos (Matamoura), E Mentira, (MUA). -CAMANO, Luca - A auga de Curros (Matamoura). -CAMANO, Moises - Viaxe ao pais de Ningures (Matamoura). -CAMANO, Tomas - Vi axe ao pais de Ningures (Matamoura). -CAMANO, Xaquin - A lingoa, A parroquia, Laidos para despois dunha guerra, ° deradeiro berro de Randulfo (Matamoura). -CAMPOS, Maite - E vostede ... como se chama? (E.D.G.), Zeussion continua, Acido sulfurico, Ubu Rei (Teatro de Ningures). -CASTELO, Manolo - A auga de Curros, A lingoa, A parroquia, Laidos para despois dunha guerra, Os Mendi­gos (Matamoura). -CASTELO, Margarita - A lingoa (Matamoura). -CONDE, Ricardo - Maria Solina (Teatro de Ningures). -COYA, Catalina - E vostede ... (E.D.G.), Zeussion continua, Acido Sulfurico, (Teatro de Ningures). -CHILLON, Xoan - A paz, Viva 0 duque, noso amo (MUA). -DOCIO, Eduardo - A lingoa, A auga de Curros, Laidos para ... , ° derradeiro berro ... (Matamoura). -FERNANDEZ, Mercedes - A paz, Viva 0 Duque ... (MUA). . -GARCIA, Silda - A lingoa, A aug a de Curros, A paroquia, Laidos para despois ... , ° derradeiro berro ... Viaxe ao pais ... , Os mendigos (Matamoura), E mentira, A paz, Viva 0 Duque ... (MUA), E vostede ... (E.D.G.), Zeussion continua, Acido sulfurico, Ubu Rei, Maria Solina (Teatro de Ningures). -GONZALEZ, Ma Cruz - A lingoa, A parroquia, Laidos para despois ... , ° derradeiro berro ... (Matamoura). -IGLESIAS, Luis - Acido Sulfurico (Teatro de Ningures). -LAMAPEREIRA, Anton - E vostede ... (E.D.G.), Zeussion continua (Teatro de Ningures). -LANDIN, Alexandre - Maria Solina (actor musico), (Teatro de Ningures). -MALVIDO, Gonzalo - A lingoa, A auga de Curros, A parroquia (Matamoura). -MALLO, M. a Carmen - A paz, Viva 0 Duque ... (MUA). -MARCOS, Xose Manuel - A aug a de Curros (Matamoura). -MARTINEZ, Sol - Laidos para despois dunha guerra (Matamoura). -OLIVERA, Mercedes - Os mendigos (Matamoura). -PARADA, Celso - Acido sulfurico, Ubu Rei, (Teatro de Ningures). -PAREDES, Xose Xaquin - Viaxe ao ~ais de ningures (Matamoura). -PAZOS, Tono - A lingoa, A auga de Curros, A parroquia, Laidos para despois ... , ° derradeiro berro ... , Viaxe ao pais ... , Os mendigos (Matamoura), E mentira, A paz, Viva 0 Duque ... (MUA), Zeussion continua (Teatro de Ningures). -PAZOS, Xose Manuel- A auga de Curros, A parroquia, Laidos para despois ... , ° derradeiro berro ... , Viaxe ao pais ... , Os mendigos (Matamoura), E mentira, A paz, Viva 0 Duque ... (MUA), E vostede ... (E.D.G.), Zeussion continua, Acido sulfurico, Ubu Rei (Teatro de Ningures). -PINEIRO, Suso - Acido Sulfurico (Teatro de Ningures). -REBOREDA, Andres - Zeussion continua, Acido sulfurico, Ubu Rei (Teatro de Ningures). -RIVERA, Manoli - E vostede ... (E.D.G.), Zeussion Continua, (Teatro de Ningures). -RODAS, Margarita - Viaxe ao pais de Ningures (Matamoura). -RODAS, Roberto - Viaxe ao pais de Ningures (Matamoura). -RODRIGUEZ, Susana - Zeussion continua (Teatro de Ningures).

28

-RUA, Sonia - Maria Solina (Teatro de Ningures). -SOAGE, Castor - Viaxe ao pais de Ningures (Matamoura). -SOAGE, Ma Sol - 0 derradeiro berro ... , Os mendigos (Matamoura), E mentira (MUA). -SOAXE, Lois - E vostede ... (E.D.G.), Zeussion continua (Teatro de Ningures). -SOAXE, Ricardo - E vostede ... (E.D.G.), Zeussion continua (Teatro de ningures). -SOLINO, Carlos - 0 derradeiro berro ... , Viaxe ao pais ... , Os mendigos (Matamoura), E mentira, A paz, Viva o Duque ... (MUA), E vostede ... (E.D.G.), Zeussion continua (Teatro de Ningures). -VIEITES, Manolo - E vostede ... c6mo se chama? (E.D.G.) -VIEITEZ, Marcos - Maria Solina - (Teatro de Ningures).

TECNICOS: -AVILA, Isabel - Acido sulfurico (luces e son) - Teatro de Ningures. -CONDE, Ricardo - E vostede ... ,"como se chama? (luz e son) - (E.D.G.). -FERNANDES, Fernando - Ubu Rei (luz e son) - (Teatro de Ningures). -GRANA, Xose A. - E mentira (luz e son) - (Colectivo MUA). -MALVIDO, Gonzalo - (Luz e son), Laidos para despois ... , 0 derradeiro berro ... , Os mendigos (Grupo Matamou-ra), E mentira (Colectivo MUA). -MARCOS, Alfonso - (Luz e son), A paz, Viva 0 Duque ... (Colectivo MUA). -OLIVEIRA, Isabel - (Luz), ,Maria Solina (Teatro de Ningures). -REBOREDA, Andres - (Luz e son) E vostede ... (Teatro de Ningures). -VIEITES, Manuel F. - (Luz e son), Zeussion continua (Teatro de Ningures).

ESCENOGRAFOS:

-BOUZAS, Majo - Acido SulfUrico (Teatro de Ningures). -CAO, Paco - Ubu Rei, Maria Solina (Teatro de Ningures). -DE LA VEGA, Alvaro - E vostede ... (E.D.G.), Zeussion continua (T. de Ningures). -DEL VALLE, Carlos - Acido sulfurico (Teatro de Ningures). -VAZQUEZ, Etelvino - lJbu Rei, Maria Solina (Teatro de Ningures).

DIRECTORES:

-PARADA, Celso - Acido sulfurico (Teatro de Ningures). -PAZOS, Xose Manuel- Laidos para despois ... , 0 derradeiro berro ... , Viaxe ao pais ... , Os mendigos (Matamou-ra), E mentira, A paz, Viva 0 Duque ... (MUA). -VAZQUEZ, Etelvino - Ubu rei, Maria Solin a (Teatro de Ningures). -VIEITES, Manuel F. - E vostede ... (E.D.G.), Zeussion continua (Teatro de Ningures).

COLABORADORES:

-CAMANO, Camilo - Pintura da escenografia de "E mentira", mural de fondo para "A paz", e cartel de "Viva o Duque ... " (MUA) -CASTRO, Antonio - Realizaci6n estructura de ferro para "E mentira" e "A paz" (MUA). -CONDE, Tereixa - Realizaci6n vestuario para "Maria Solina". -FIGUEIRIDO, Mario - Asesoramento en "luz,negra" para "E vostede ... " (E.D.G.). -HARGUINDEY, Enrique - Correcci6n das traducci6ns de "A paz" e "Viva 0 Duque ... " (MUA), traducci6n de "Ubu Rei" (Teatro de ningures). -IGLESIAS, Sito - Mascaras para "Viva 0 Duque ... ", (MUA). -LOMBERA, Cesar - Mascaras para "A paz" e idea escenografica de "Viva 0 Duque ... " (MUA). -NUNEZ, Mari - Realizaci6n parte do vestuario de "Viva a Duque ... " (MUA). -PAREDES, Ana M a - Realizaci6n vestuario para "Laidos para despois ... ", "0 derradeiro berro ... " e "Os men-digos" (M at amour a) , "E mentira", "A paz" e "Viva 0 Duque ... " (MUA), "Ubu Rei" (Teatro de Niugures). -PEREZ, Chus - Deseno de iluminaci6n de "Ubu Rei" e "Maria Solina" (Teatro de Ningures). -PILLADO. Francisco - Traducci6n de "La le~on" de Ionesco para "E vostede ... " (E.D.G.). -RIVERO, Gaspar - Realizaci6n escenografia para "Viva 0 Duque ... " (MUA), "E vostede ... " (E.D.G.) e "Zeus-sion continua" (Teatro de Ningures). -ROSITA - Realizaci6n de vestuario para "E vostede ... " (E.D.G.) e "Zeussion continua" (Teatro de Ningures). -SALV A - Realizaci6n escenografia de "Ubu Rei" (Teatro de Ningures).

29

30

DESPEDIDA ... ?

Houbo unha vez un filosofo que dixo que as persoas dividianse en, duas cla­ses: as activas e as pasivas; os "actores" e os "espectadores".

Segundo a sua doutrina. 0 verdadeiro "individuo existente" non e 0 especta­dor, senon 0 actor, porque este comprometese a si mesmo e dese xeito da sen­tido e direccion a sua vida.

Evidentemente, sen ter nin idea do que tal filosofo dixera ou deixara de dicir, vai xa para 15 anos (como pasa 0 tempo) un grupo de chavales sentiu a in­quedanza de sentirse parte "activa" da sua sociedade, unha sociedade que naquel momento estaba inmersa en profundos e import antes cambios cualitativos.

Estes chavales sentian un desexo claro: demostrar que a xuventude tina al­go que dicir na nova epoca, e l,que mellor forma de facelo que subindo a un escenario e "actuar" no dobre sentido da palabra?

No medio deste grupo, habia un rapaz que se sentia fascinado por esta nova "actividade"; nela via unha maravillosa posibilidade de encarar 0 mundo que se lle abria diante sua, unha especie de banzo ou de trampolin que lle posibili­taria 0 saIto 0 lugar que el deberia ocupar no seu futuro.

Pe,ro 0 teatro isi senores, si! e unha "droga"; e aquell,actor? que no ano 76 subia as tablas por primeira vez (pensando en cambear 0 mundo), foi catando e "pinchtmdose" unha e outra vez, dose tras dose, actuacion tras actuacion. Sen que se decatase siquera, foise facendo un home sentindo que el e 0 teatro eran a mesma cousa. Era demasiado tarde xa e 0 teatro estaba no seu san­gue, sen posibilidade de separacion; e 0 que era mais grave ainda, esa separa­cion non era desexada nin moito menos: xa era un "adicto" e sen ansias de "rexeneracion" .

En 12 anos, foi vendo como compafieiros que "probaron" 0 mesmo ca el a sua primeira dose, ian quedando atras, ian" curandose" no duro choque coa realidade, porque 0 teatro jque desgracia! non da para pan.

o noso amigo actor ia abrindo os olios ante cada abandono, e repetiase a si mesmo: "teno que rexenerarme antes de que sexa demasiado tarde". Pero o "sindrome" podia mms ca el e sempre acababa por pensar: "un anino mms".

E asi foron pasando primeiro un anino, despois outro, asta xuntar 12; e, por fin, chegou a "rexeneracion" porque 0 noso heroi non tivo mms remedio que busca-Io pan por onde puido (non demasiado lonxe, por fortuna para el, do mundo do teatro).

Pero non se alegren demasiado queridos lectores po-Io final feliz desta histo­ria, porque 0 seu protagonista caenlle os olIos de envexa cando xira a cabeza eve os seus ex-compafieiros que tiveron a sorte de poder seguir "enganchados".

TONOPAZOS Ex·actor Matamoura, Mila e Teatro de Ningures

Director de d()braxe

FOTOS: Celso Parada . Port ada. Antonio Arranz . Fotos texto teatral. (pax. 11 . 14).

Fotos Grupo (pax. 22 . 23 . 24). Carlos Anguilica . Ubu Rei (pax. 27). Victor· Viva 0 Duque noso amo (pax. 26). Ricardo Vilariiio . *0 Mar (pax. 4). Xavier Paredes· *0 mar (pax. 9). Casilda Garcia· *Harmonia (pax. 20).

DEBUXOS: Castelao . Cruceiro de Darbo (pax. 6).

o Inferno (pax. 7). Alexandre Landin· Maria Soliiia (pax. 16)

*Fotos cedidas pola A. C. C. XIRIA de Cangas.

EDITA: . TEATRO DE NINGURES S. C. P. Rua Vilaboa. 17. baixo TeHs. 986304223 - 304047 - 304923 - 304077 36940 CAN GAS (pontevedra).

31