Tema 12.- O auxe da monarquía hispánica (século XVI)

Europa en 1500

Dinastía dos Habsburgo ou Casa de Austria

Monarca Anos de reinado Caracteres

Carlos I 1516-1556 Instaurou a dinastía chamada de

Habsburgo ou de Austria Gobernaron sobre un inmenso Imperio,

formado polas posesións europeas e

polos territorios americanos ⟹ guerras

constantes Filipe II 1556-1598 Foi rei de España pero non

emperador de Alemaña

Filipe III 1598-1621 O Imperio iniciou a súa lenta decadencia.

A crise da economía, o descenso da poboación e as derrotas militares

puxéronlle fin á hexemonía hispánica en Europa

Filipe IV 1621-1665

Carlos II 1665-1700

Trazos básicos do Imperio español

Monarquía formada pola unión de diversos Estados que mantiñan as súas leis e institucións particulares

Carácter común: todos os territorios estaban gobernados polo mesmo rei, auxiliado por diversos consellos

Carecía de continuidade territorial: os dominios españois estaban dispersos. Isto dificultaba a cohesión e as

comunicacións, multiplicaba os problemas e os inimigos

Os reis afrontaron numerosas guerras para: manter a unidade do imperio, conservar a hexemonía política, e

defender e expandir o catolicismo

O centro do imperio era a Coroa de Castela: nela estaba a capital (Madrid, desde 1561) e os principais

órganos de goberno, e controlaba as enormes riquezas procedentes de América.

1. O imperio hispánico (século XVI)

https://www.youtube.com/watch?v=n5Ljzpqzbzs

Carlos I rei de España = Carlos V emperador de Alemaña

1.1.- O Imperio universal: Carlos I (1516-1556).

A formación do imperio de Carlos I.

Herdanzas do seu pai Filipe I de

Habsburgo (o Fermoso)

Países Baixos [17 provincias, incluía os actuais Países Baixos,

Bélxica e Luxemburgo]

Franco Condado

Charolais

Herdanzas da súa nai Xoana I de Castela

(a Tola)

Coroa de Castela

illas Canarias

enclaves no Norte de África (Melilla, Orán…)

territorios conquistados en América

Herdanzas do seu avó Fernando II de

Aragón (o Católico)

Coroa de Aragón: territorios en España + posesións

mediterráneas

Reino de Sardeña

Reino de Sicilia

Reino de Nápoles

Herdanzas do seu avó Maximiliano I de

Habsburgo

Arquiducado de Austria

feudos dos Habsburgo (Sur de Alemaña)

dereitos ao trono do Sacro Imperio Romano Xermánico (SIRX)

Conquistas de Carlos I

Milán

territorios conquistados en América (imperio azteca, inca…)

prazas africanas

1.2.- O Imperio hispánico: Filipe II (1556-1598).

O imperio de Filipe II

territorios

herdados do

seu pai

Carlos I en

Europa

España + as posesións aragonesas no Mediterráneo (Sardeña, Sicilia e Nápoles)

dominios da casa de Borgoña:

Países Baixos

Franco Condado

Charolais

Milanesado

África enclaves na costa mediterránea (Melilla, Orán...)

América Vicerreinado de Nova España (México, Centroamérica e illas do Caribe)

Vicerreinado de Perú (colonias de América do Sur)

territorios

incorporados

durante o

seu reinado

Europa

En 1580 herdou Portugal co seu inmenso imperio ultramarino, que comprendía:

Brasil en América

illas do Atlántico (Azores, Madeira, Cabo Verde...) e colonias nas costas de

África (Angola, Mozambique, Zanzíbar...)

colonias nas costas de Asia (na India, en China...) e no océano Índico (Sri Lanka,

Xava...) e Pacífico (illas Molucas)

Asia as illas Filipinas e outros arquipélagos no Pacífico

América a península de A Florida

A expresión no imperio español nunca se puña o sol fai referencia á complexidade xeográfica do imperio:

posuía territorios estendidos por varios continentes, separados por enormes distancias e caracterizados pola

súa heteroxeneidade (leis e institucións diferentes).

Os órganos de goberno da monarquía

Reaccións ante o poder dos Austrias

Que, de conformidade coas leis e ordenanzas do reino e cos antigos costumes (...) os oficios da casa real se dean a persoas nacidas e bautizadas en Castela, e que o Rei non poida servirse mentres estea en Castela máis que de persoas nacidas en Castela (...); que o Rei revoque e quite todos os oficios e beneficios e dignidades (...) dadas ás persoas non nacidas e bautizadas no reino, e llas dea aos naturais e nacidos nos reinos. (...) Que o Rei non poida sacar nin dar licenza para que se saque moeda ningunha do reino (...); que cando alguén houbese de suceder no reino, antes de que sexa recoñecido como Rei, xure gardar a todas as cidades e vilas da coroa todos os seus privilexios.

a

autor os “comuneiros”: fidalgos, artesáns e comerciantes de varias cidades da Coroa de

Castela, e campesiños, sublevados contra a política do rei Carlos I

ano 1520

trata de peticións que os comuneiros dirixen ao rei

b

causas da revolta

das Comunidades

O rei Carlos I concedeu os principais cargos de goberno da Coroa de Castela aos

nobres estranxeiros que viñeran con el

O rei solicitou ás Cortes un imposto extraordinario para pagar os gastos da súa

elección como emperador alemán

Os asuntos imperiais obrigábano a pasar longas tempadas lonxe dos seus reinos

O rei gobernaba de forma autoritaria, sen respectar as leis de Castela

lugares as principais cidades da Coroa de Castela: Toledo, Segovia, Ávila, Burgos,

Valladolid, Salamanca…

c demandas dos

comuneiros

que o rei quite os cargos, dignidades e beneficios concedidos aos conselleiros

estranxeiros, e llelos dea aos casteláns

impedir a saída de moeda ou metais preciosos da Coroa para outros reinos

xurar os foros das cidades de Castela

d resultado os comuneiros foron derrotados na batalla de Villalar (1521); os seus principais

dirixentes morreron axustizados. Toledo resistiu ata a derrota final en 1522

Rebelión dos mouriscos nas Alpujarras (1568-1571)

O número de mouros que se alzaron en Granada multiplicouse e (...) queimaron igrexas, asasinaron sacerdotes e cristiáns vellos (...). A causa é que lles foron retiradas algunhas prebendas [beneficios, dereitos...] que ata hoxe en día lles eran concedidas, é dicir: a lingua e mais a indumentaria mourisca, lavarse en determinados baños, facer diversos tipos de danzas, festas e rituais propios á lei de Mahoma, cousas que a Súa Maxestade decidiu prohibirlles xa que, realmente se ben están bautizados, en canto á fe, son máis mouros aínda que os que viven en África.

Carta do Nuncio Apostólico sobre a insurrección mourisca das Alpuxarras. 1568.

a conflito

Revolta da minoría mourisca nas Alpujarras (Granada), que se desenvolveu entre 1568 e 1571

Os mouriscos eran os musulmáns que quedaron na península tras a conquista do reino de Granada, e que

foron obrigados a converterse ao cristianismo

Cando os Reis Católicos conquistaron o reino nazarí de Granada, en 1492, garantiron aos musulmáns o

mantemento da súa relixión e dos seus costumes.

Pero, a partir de 1499, o cardeal Cisneros puxo fin á tolerancia e impulsou os bautismos obrigatorios. No

ano 1502 os Reis Católicos publicaron un decreto que obrigaba aos musulmáns a escoller entre o

bautismo ou o exilio; a maioría elixiu o bautismo para quedarse en España

b causas

Filipe II prohibiu o uso da lingua, a indumentaria, os costumes, festas e ritos dos mouriscos na

Pragmática do ano 1566

Filipe II quería forzar os mouriscos a integrarse realmente na sociedade cristiá

c

conflito

Comezou nas Alpuxarras (Granada) en 1568 e estendeuse polas zonas limítrofes. Tras 3 anos

de loita as tropas cristiáns dirixidas por Xoán de Austria (medio irmán de Filipe II) derrotaron

os mouriscos (1571) ⟹ deportacións masivas

expulsión

Os mouriscos foron expulsados de España no ano 1609, durante o reinado de Filipe III ⟹

despoboamento de amplas zonas rurais de Aragón, Valencia e Andalucía, o que repercutiu

negativamente na produción agrícola

Juan de Austria (1547-1578)

Ana de Mendoza y de la Cerda

princesa de Éboli (1540-1592)

Antonio Pérez (1540-1611)

Juan de Escobedo (1530-1578)

Execución de Juan de Lanuza (1591)

Asasinato de Escobedo (1578)

3.-Os esforzos por manter o Imperio: os conflitos exteriores.

Carlos I

Conflito con Cronoloxía Causas / obxectivos Resultado

Francia 1521 - 1556

loita pola hexemonía europea

disputas territoriais (Milán, Navarra…)

sucesivas guerras e treguas que non

cambiaron as posicións

Carlos I anexiona Milán

Turcos 1529 - 1541

impedir a expansión do Imperio turco,

polo val o Danubio, as costas do

Mediterráneo e o norte de África

éxito na defensa de Viena (1532)

conquista de Tunes en 1535

fracaso da conquista de Alxer en 1541

Príncipes

alemáns 1540 - 1555

relixiosas: evitar a propagación da

Reforma protestante de Lutero

políticas: varios príncipes alemáns

apoiaban a Lutero e enfrontábanse á

autoridade do emperador

vitoria de Mühlberg (1547) sobre os

príncipes protestantes alemáns

pero tivo que firmar a Paz de

Augsburgo (1555), que recoñecía a

liberdade relixiosa dos Estados

alemáns ⟹ división de Europa entre

católicos e protestantes ⟹ guerras de

relixión

Filipe II.

Conflito con Cronoloxía Causas / obxectivos Resultado

Francia 1556 - 1559 loita pola hexemonía europea vitoria española na batalla de San

Quintín (1557)

Turcos 1571

frear a expansión musulmá polo

Mediterráneo

vitoria da Liga Santa (Papa, Venecia e

España) na batalla naval de Lepanto

(Grecia) en 1571

Inglaterra 1585 - 1604

apoiaba os protestantes (sobre todo

de Flandres)

atacaba a flota española que

comerciaba con América (piratería)

fracaso do proxecto de invasión de

Inglaterra: o desastre da Armada

Invencible (1588)

Protestantes

de Flandres 1566 - 1609

descontento dos flamengos polos

fortes impostos

conflito relixioso pola extensión do

calvinismo nos Países Baixos

división dos Países Baixos en 2 áreas

(7+10 provincias):

a N calvinista e independente

(Provincias Unidas, hoxe Países

Baixos)

a S católica e fiel ao rei (Países

Baixos do Sur, hoxe Bélxica e

Luxemburgo)