Trebiñuko enklabea...2 eta 15 urte bitartekoak, % 9tik % 16ra igo baitira. Hau da, azken 10...
Transcript of Trebiñuko enklabea...2 eta 15 urte bitartekoak, % 9tik % 16ra igo baitira. Hau da, azken 10...
Trebiñuko enklabeaAzterketa Soziolinguistikoa
2012
Vitoria-Gasteiz, 2012
Argitaraldia: 1.a, 2012ko azaroa
Ale-kopurua: 500
© Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa Kultura Saila
Internet: www.euskadi.net
Argitaratzailea: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco Donostia-San Sebastian, 1 – 01010 Vitoria-Gasteiz
Itzulpena: IZO (IVAPeko Itzultzaile Zerbitzu Ofiziala)
Azalaren diseinua: Antton Olariaga
Maketazioa: Concetta Probanza
Inprimatzailea: Gráficas Irudi
ISBN: 978-84-457-3270-0
Lege Gordailua: VI 842-12
Lan honen bibliografia-erregistroa Eusko Jaurlaritzako Liburutegi Nagusiarenkatalogoan aurki daiteke: <http://www.bibliotekak.euskadi.net/WebOpac>.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 3
AURKIBIDEA
Hitzaurrea.LurdesAuzmendi,HizkuntzaPolitikarakosailburuordea 5
Aurkezpenaetafitxateknikoa 7
1.Ezaugarrisoziodemografikoak 11
2.Hizkuntza-gaitasuna 21
3.Euskararenerabilera 31
4.Euskararensustapenariburuzkoiritziak 39
Emaitzanagusienlaburpena 47
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 5
HITZAURREA
LurdesAUZMENDIHizkuntzaPolitikarakosailburuordea
Ikerketa soziolinguistikoen alorrean denborarekin sendotuz joan den eskarmentu handia dugu gaur egun Euskal Autonomia Erkidegoan. Horren oinarria inkesta bidez aldian behin burutzen diren azterlanek osatzen dute, eta azterlan horiek, hain zuzen, gure
egoera soziolinguistikoaren bilakaera modu antolatuan jarraitzeko bide ematen digute.
Euskarari dagokion ezer ez zaigu arrotz egiten, klasikoaren adagioa gurera ekarriz, eta horrexegatik gure tradizioarekin bat dator euskara hitz egiten den lurralde guztietan hizkuntzaren garapenaren baldintzak aztertzea. Horrekin lotua dago, esate baterako, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak bost urterik behin egiten dituen inkesta soziolinguistikoak, Euskal Autonomia Erkidegoan ez ezik Nafarroan eta Iparraldean ere egin izana.
Azken urteotan, euskararen presentzia nabarmena duten lurraldeei Trebiñuko enklabea batu zaie. Trebiñuko enklabeak biztanle gutxi dituela esan daiteke (2.000 biztanle baino zertxobait gehiago), baina gero eta euskaldun gehiago dago bertan, neurri handi batean mugimendu demografikoen eraginez.
2002. urtetik hona, bost urtean behingo maiztasunez kasu honetan ere, Trebiñuko egoera soziolinguistikoak izan duen bilakaerari begiratu diogu. Horretarako, laguntza handikoa izan da enklabea osatzen duten bi udalerrietako agintariek eskaini diguten lankidetza (Trebiñuko Konderria eta Argantzun). Zinez eskertu nahi dizkiet eman dizkiguten erraztasunak.
Eusko Jaurlaritzak eta Gaztela eta Leongo Juntak 2012ko hasieran sinatutako lankidetza protokoloan kultura eta hizkuntzaalderdiak ere jaso ziren; hortaz, bi komunitateok badugu orain komunikazio bide ireki bat Trebiñuko enklabeko hezkuntza edota
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 20126
euskararen sustapena bezalako gaiak elkarrekin lantzeko. Horrez gain, aipatutako protokoloan berariaz egiten zaio aipamena bi komunitateen arteko lankidetzari euskararen eta gaztelaniaren egoera eta jatorriari buruzko azterlanei dagokienez. Hain zuzen ere, ildo horretan kokatzen da Trebiñuko enklabeko inkesta soziolinguistikoa.
Azterlanean jasotako informazioari begiratuta, emaitzak oso baikorrak dira euskararen ezagutzari eta erabilerari dagokionez: hamar urtean euskaldunen kopurua bikoiztu egin da (gaur egun biztanleen % 22 dira), eta, era berean, elebidun hartzaileen kopurua nabarmen handitu da (kopurua biztanleriaren % 17ra arte heldu baita). Erabilera ere dezente areagotu da, hizkuntzagaitasunaren alorrean izandako igoeraren proportzioan, izan ere. Inkestaren emaitzekin osatutako txostenak zehatzmehatz aztertzen ditu igoera horretan eragin duten faktoreak. Horien artean nagusia, lehenago aipatutakoa, Arabako biztanleen mugimendu demografikoa izan da; izan ere, hainbat biztanle Trebiñuko enklabera mugitu dira, batez ere VitoriaGasteiz hiriburutik.
Trebiñuko biztanleek euskararekiko duten jarrera orokorra ere pozgarria da, biztanleen % 40 inguruk euskararekiko interes handia adierazi baitu. Baldintza horietan euskararen ezagutzak eta erabilerak zalantzarik gabe aurrera egin dezakete datozen urteetan.
Unibertso txikia izan arren, ematen du Trebiñun kontzentratu –baita bizkortu ere– egiten direla Euskal Autonomia Erkidegoan jaso ohi ditugun bilakaerajoerak: aurrerapen sendoa euskararen ezagutzari dagokionez, eta pixkanakako progresioa erabilerari dagokionez. Agerikoa da enklabeak badituela ikuspuntu soziolinguistikotik begiratuta berezitasuna ematen dioten ezaugarriak, baina, hala ere, haren azterketak lagundu egiten du ulertzen beste lurralde batzuen kasuan ere euskararen gizarte garapenean eragina duten faktoreak.
Inkestaren emaitzek, argitalpen honen bidez ezagutzera ematen ditugun horiek, Trebiñuko enklabearen gaur egungo egoeraren argazki zehatza ematen digute, eta enklabearen bilakaera soziolinguistikoaren mekanismoak eta arrazoiak ulertu ahal izateko gakoak ere eskaintzen dizkigute.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 7
Aurkezpena eta Fitxa Teknikoa
Azterketahonekbihelburunagusiditu:TrebiñukoenklabeaedoBarrendegiaosa-tzendutenbiudalerrietakobiztanleeneuskararenezagutzaetaerabileraazter-tzea,batetik,etaeuskararenezagutzaetaerabilerasustatzekojarduerenaurreandituzteniritziakezagutzea,bestetik.
Azterketa,gainera,2002aneta2007anegindakoenantzekoada,eta,beraz,azkenhamarurteetanizandirenaldaketakhautematenlagundukodigu.
Txostenaklaukapituluditu:
1. Lehenik,Trebiñukoenklabekobiztanleriariburuzkoikuspegigarbiaiza-teko,azterketasoziodemografikoxumebategingoda,etabiztanleriarenezaugarrinagusiakaztertzekobaliokodigu.
2. Jarraian,hizkuntza-gaitasunaaztertukoda,hauda,biztanleeneuskara-ezagutza;baitaezagutzarenjatorriaere:familia-transmisioaedoeskola.
3. Euskararenezagutzarenondorenhonakoakaztertukodira:euskararenera-bileraetxean,adiskideetalankideenarteanetabaitasaresozialetanere.
4. Azkenik,aztertukodazeriritzidutenbiztanleekeuskararenezagutzaetaerabilerasustatzeaz.
Maiatzaren9tik20rabitarteanegindaazterketaegitekoinformazio-bilketa.Etxeangaldetuzaieherritarreigaldetegiitxietaegituratubatenbidez.Galdetegia2002koeta 2007ko azterketetan erabilitakoaren antzekoa da, eta bost urtean behinEuskoJaurlaritzakoHizkuntzaPolitikarakoSailburuordetzakegitenduenEuskalHerriko Inkesta Soziolinguistikoan jasotako galdera garrantzitsuenak dauzkabarne.Galdetegikogalderak,gainera,bateragarriakdiraEuskalAutonomiaErki-degoan(EAE)etaNafarroanBiztanleriarenZentsuanjasotakoekin.
Trebiñukoenklabeanerroldatutadaudenedoohikobizilekuaduten2urtekoedogehiagoko 2.300 pertsonek osatzen dute aztertutako unibertsoa. 2011ko udal-erroldan,2urtekoedogehiagoko1.930pertsonadaudejasotaTrebiñukoenkla-bean,etahaietako1.421ieginzaieelkarrizketa,hots,%74ri.Beste375pertsona-reninformazioajasoda.Azkenhauekezdaudehanerroldatuta,bainaenklabeanbizidiranormalean.Beraz,1.796pertsonareninformazioajasoda.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 20128
Erroldanjasotadaudenetaelkarrizketatudirenpertsonenehunekoa(%74)ber-dintsuaizandaenklabeaosatzendutenbiudalerrietan:%74TrebiñukoKonde-rrian,eta%73Argantzunen.Etahonakohiruarrazoihauengatikezin izanzaioelkarrizketarikegingainerako%26ari:
1. %4kukoegindiogaldereierantzuteari.Nahizetakasuzehatzenbateanazterketakjorratzenduengaiarengatik,euskararengatik,izandenukoa,kasurikgehienetan«inkestamotaguztiekiko»arbuioagatikizanda.
2. %2 luzaroan etxetik kanpo (ospitaleratuta, oporretan, lanean...) zirenpertsonakizandira,edotagaldereierantzutekogaiezzirenak(pertsonaosonagusiak,batezere).
3. Azkenik,ezinizandagainerako%20aelkarrizketatu,hauda,ezinizandahaiekinharremanetanjarri,nahizetagutxienezbostbisitaeginorduetaegundesberdinetan,asteburuetanbarne.GehienakTrebiñukoenkla-beandaudeerroldatuta(urbanizaziosortuberrietan,nagusiki),bainaezdirahanbizinormalean.
Aurrekoazterketekinkonparatuta,beheraeginduinkestariukoegiteak:%7izanzi-ren2002an;%5izanziren2007an,eta%4izandiraoraingoan.Denadela,goraeginduaurkituezinizandirenpertsonenehunekoak:%12izanziren2002an,%16izanziren2007aneta%20oraingoan.Gorakadahorinormaleanenklabean(urbanizaziosortuberrietan,nagusiki)biziohiezdenbiztanleriarenhazkundearekindagolotuta.
Ezin izan denezbiztanleen%26elkarrizketatu, baliteke azterketarenemaitzekhalakoalborapenbat izatea.Aldebatetik,ukobatzukazterketarengaiarekin lo-tuta daudenez, alborapena, nahiz eta txikia izan, euskararen aldekoa litzateke.Bestetik,ezindajakineaalborapenikdagoenaurkituezinizandiren(urbanizazioberrietako)pertsonenartean;izatekotan,ordea,aurrekoalborapenarenaurkakoalitzateke,zerenurbanizazioetanemaitzakeuskararenaldekoagoak(gutxi)baitira.Beraz,alborapenhoriekegonezgero,pentsatubehardaberdindutageratukolira-tekeela;osotxikiaklirateke,edonolaere.
Nahizetaezizanalborapenikemaitzetan,edohuraosotxikiaizan,ezinizande-nezunibertsoosoaelkarrizketatu, laginbatetikdatozenemaitzakaztertukodira.Halaere,laginaosohandiadenez,etaunibertsoatxikia,lagin-errorea%±1litzate-ke,gehienezere,%95ekokonfiantzamailarakolaginosokoemaitzetan.Honelakoinkestetanohidenbainoaskoz lagin-errore txikiagoadu,hura%±3tikgorakoaizatenbaitanormalean.
Txosteneanemaitzakaztertzean,elkarrizketatutakoguztiakhartukodiraaintzat,Trebiñunerroldatutaegonalaez.Jadanikaipatudaelkarrizketatutako1.796per-
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 9
tsonetatik375ezdaudelaenklabeanerroldatuta,bainahanbizidira,etagehienakerroldatutakopertsonabatenbikotekideakedoseme-alabakdira.Gainera,haienezaugarriaketaerroldatutadaudenpertsonenakosoantzekoakdira.1
Horridagokionez,datubataipatubeharradago:aurrekoazterketetan(2002eta2007)Trebiñuko enklabean erroldatutako pertsonak baino ez ziren aintzat har-tzen,nahizetaeranskinbateanerroldatugabekopertsonenezaugarrinagusiakere jasotzen ziren.Beraz, bilakaerakaztertzerakoan,baliteke2002eta2007aridagozkienemaitzakbatezetortzeaordukotxostenetanargitaratutadaudenekin.Izanere,orainpertsonaelkarrizketatuguztiakhartukodiraaintzathiruazterkete-tan,Trebiñukoenklabeanerroldatutadaudenaketaezdaudenak.
Txostenean,Trebiñukoenklabekobiztanleriaosoarenemaitzekinbatera,enklabeaosatzendutenbiudalerrietakoakereaztertukodira,etaaldezaurretikadierazibehardaTrebiñukoKonderrikoemaitzakhurbilagodaudelaenklabeosokoetatikArgan-tzungoakbaino,zerenenklabekobiztanleen%73TrebiñukoKonderrianbizibaita.
Gainera, interesikhandienekoemaitzakgaldetegianjasotakoizaerasoziodemo-grafikokoaldagainagusienaraberaaztertukodira;elkarrizketatuenadinaetajato-rria(sorlekua)bereziki.
1 Trebiñukoenklabeanerroldatubarikdaudenetaelkarrizketaeginzaien375pertsonetatik%80erroldatutakobatenbikotekide(%44)edoseme-alabak(%36)dira.Haienezauga-rriakenklabeanerroldatutakoenenantzekoakdira.Apurbatgazteagoak izateadahaienbereizgarrinagusia,seme-alabenehunekoahandixeagoabaitahaienartean.%30ek25urtebainogutxiagodu,enklabeanerroldatutadaudenen%20arenaurrean.Horrenon-dorioz,euskaldunenproportzioahandixeagoada(%28),erroldatutakopertsonenabaino(%20).Bestalde,Gasteizekin lotuagodaudeerroldatutakoakbaino.Laneanaridirenen%81ekGasteizenedoinguruetanegitendulan,erroldatutakoen%72renaldean.Azkenik,erroldatubakoenartean ikastenaridirenen%86kGasteizenedo inguruetanegitendu,bainaerroldatutakoen%68kbainoez.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 11
1. Ezaugarri soziodemografikoak
EgunTrebiñukoenklabeanbizidenbiztanleriarenezaugarrisoziodemografikoekalde handia dute duela 20 edo30urtekoekin alderatuta. Joera argia izan dutebelaunaldiberrieknekazaritzarekinlotutakolanariutzietaGasteizkoetaingurue-takoindustrietanedozerbitzuetanlanegiteko.Horrekinbatera,berriz,enklabekobiztanleriarenosaeraerrotikaldatuduengertaeraizandabiztanle“hiritar”berrienetorrera,urbanizazioberriakeraikidirelako.
Azken15urteetan,1996eta2011bitartean,enklabeanerroldatutakobiztanleriaiabikoiztueginda:1.117tik1.978ra.Enklabekoegungobiztanleriaren iahirutikbaturbanizazioberrietanbizida;proportziohandiagoanArgantzunen(iabitikbat)TrebiñukoKonderrianbaino(lautikbat).Gainera,aipatutakourbanizazioetakobiz-tanlegehienekezaugarrijakinhauetako“profilmota”haudute:bikotekidegazteakedoadinertainekoak,30eta55urtebitartekoak,seme-alabadunakedogabeak,biaklaneanaridirenak,Gasteizkoaksortzez,etahanlanegitendutenak.
SEXUA ETA ADINA
Enklabekoherritarren lehenbereizgarria,nahizetaeznabarmenena,hauxeda:gizonezkoenehunekoa(%54)emakumezkoena(%46)bainohandiagoada.Denadela,desorekahori enklabean jaiotakopertsonenarteanbakarrikgertatzenda.Haienartean,izanere,iahirutikbi(%64)gizonezkoakdira.
Aredesorekahandiagoadagoadinenartean:hurrengoorrialdekografikoanikusdaitekeenez,biztanleriarenerdiak(%50)25eta49urtebitarteanditu.49urtetikgorakopertsonaklautikbatbainoapurbatgehiagodira(%28)eta25urtetikbehe-rakoak,berriz,ezdiralautikbatere(%22).
Adinarenaraberakobanaketahori(biztanleriarenbitikbat,25eta49urtebitarte-koa,etahirutikbat,35eta49urtebitartekoa)daTrebiñukoenklabekobiztanleria-renbereizgarrietakobat.Horrekeraginhandiadu,jakina,besteezaugarrisoziode-mografikobatzuetan;bereziki,laneanaridenbiztanleenehunekohandian.
2002anegindakolehenazterketarenaldean,«pisua»galduduteadintaldeguz-tiek,hauekizanezik:35eta49urtebitartekoak,%27tik%34raigobaitira,eta
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201212
2eta15urtebitartekoak,%9tik%16ra igobaitira.Hauda,azken10urteetanhandituegindahaurrakdituztenen«pisua».
1. Grafikoa. Biztanleriarenbanaketaadinarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%40
%30
%20
%10
%02-15
%16
16-24
%5
25-34
%16
35-49
%34
50-64
%16
>64
%12
2. Grafikoa. Biztanleriarenbanaketaadinarenarabera.ArgantzunetaTrebiñukoKonderria,2012
%40
%30
%20
%10
%02-15
%16%17
16-24
%5%6 %8
25-34 35-49 50-64 >64
%15%18
%35%34
%16%13
%17 Argantzun Trebiñu
Adinarenaraberakobiztanle-banaketanez dago ia alderik bi udalerrien artean.TrebiñukoKonderrian,halaere,apurbathandiagoada64urtetikgorakopertso-nenehunekoa(%13)Argantzunenbaino(%8).
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 13
Enklabean jaiotakobiztanleriabereiztendagehiengainerakotik.Aldebatetik, ialautikbatek(%24)64urtetikgoradu,eta,bestetik,hirutikbatek(%35),16urtebaino gutxiago. Azken datu horixe da azterketako berritasun nagusietako bat,zerenenklabeansortutakoenartean16urtetikbeherakoakbaitiratalderikhandie-na,eta,gainera,gehienak«enklabean jaioezzirenen»etaurbanizazioetanbizidirenenseme-alabakdira.
JATORRIA
Trebiñukoenklabeanjaiotakoakbertakobiztanleriaosoarenlautikbatbainoapurbatgehiagodira(%28),etaezaugarridesberdinakdituztebesteenaldean.Gizo-nezkoakdiragehienak(%64),etagehienek49urtetikgoradituzte(%43),edo16urtebainogutxiago(%35).Jadanikaipatudenez,16urtetikbeherakoakgeroeta«pisu»handiagoaaridirahartzenbertanjaiotakoenartean,etagehienak«enkla-beanjaioezzirenen»etaurbanizazioetanbizidirenenseme-alabakdira.
Araban jaioak dira (gehienak Gasteizen) talderik handiena osatzen dutenak(%40),eta,EuskalHerrikogainerakoanjaiotako%8arekinbatera,enklabekobiz-tanleriarenerdiaosatzendute.
Azkenik,soilik%3jaiodaBurgoskoprobintzian(gehienak,Mirandan),bainaerla-tibokihandiadaEspainiakogainerakoanedomundukobestetokibatzuetanjaio-takoenehunekoa(%20).
3. Grafikoa. Biztanleriarenbanaketajaioterriarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%50
%40
%30
%20
%10
%0Trebiñu
%28
Araba
%40
EuskalHerria
%8
Burgos
%3
Bestenonbait
%20
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201214
Enklabekobiudalerrietan,biztanleriarenerdiaEuskalHerrianjaioda,bainaenkla-beanjaiotakoenproportzioahandiagoadaTrebiñukoKonderrian(%31),Argan-tzunenbaino(%20).Argantzunen,aldiz,handiagoadaEspainiakogainerakoanedobeste lekubatzutan jaiotakopertsonenehunekoa(%27)TrebiñukoKonde-rrianbaino(%18).
Etabertan jaiotakobiztanleriakadinarenaraberadaukanproportzioaridagokio-nez,gutxiengogarbiadiraadin taldeguztietan, salbubimuturretan:gehiengoadira(%55)64urtetikgorakoenartean,etagehiengoa,halaber,(%60)16urtetikbeherakoenartean.
4. Grafikoa. Biztanleriarenbanaketajaioterriarenarabera.ArgantzunetaTrebiñukoKonderria,2012
%50
%40
%30
%20
%10
%0Trebiñu Araba EuskalHerria Burgos Bestenonbait
%31
%20
%40%40
%8%9
%3%4
%18
%27
Argantzun Trebiñu
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 15
Laneanaridirenenproportzioan iaezdaalderikudalerrienartean,bainaberenkonturaaridirenakgehiagodiraTrebiñukoKonderrian(%15)Argantzunenbaino(%9).Gainera,erretiratuenehunekoahandiagoadaTrebiñukoKonderrian(%15)Argantzunenbaino(%7).
Laneanaridirenenartean,gehienakenplegatuak(%30)etalangileak(%29)dira.Haienondotik,autonomoaketamerkatariak (%21), teknikariaketa langile libe-ralak (%11)etaazken tokiannekazariak (%9).Azken10urteetan,nekazarienehunekoaerdirajaitsida,2002ko%18tikegungo%9ra.
LAN-JARDUERA ETA LANBIDEA
Trebiñukoenklabekobiztanleriarenbesteezaugarriberezietakobat,adintaldeenbanaketabereziarenondorioz,laneanaridirenenehunekohandiada,biztanleriaosoareniabiheren(%62)baitira;%13berekonturaarida,eta%43,besterenkontura.Langabezia%6koada.
Laneanariezdirenenartean,%13erretiratutadago;%4etxekolanetanaritzenda,eta%20ikastenarida.
5. Grafikoa. Biztanleriarenbanaketalan-jarduerarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%50
%40
%30
%20
%10
%0Bestekontura
egitendulan
%13
Besterenkontura
egitendulan
%43
Langabezian
%6
Etxekolanak
%4
Erretiratua
%13
Ikaslea
%20
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201216
Udalerrika, badira alde batzuk lanbideari dagokionez, zeren nekazariak etaautonomoaknahizmerkatariak,ugariagoakbaitiraTrebiñukoKonderrian(%10eta% 22, hurrenez hurren)Argantzunen baino (% 5 eta % 17, hurrenez hurren).Langileenehunekoa,aldiz,txikiagoadaTrebiñukoKonderrian(%26)Argantzunenbaino(%37).
Laneanaridirenenlautikhiru(%74)Arabanaridalanean(Gasteizenedoingurue-tan),etasoilikbostenbat(%19)aridaTrebiñukoenklabeanbertan.%7k,berriz,EuskalHerrikogainerakoan,Mirandanedobestetokibatzuetanlanegitendu.
6. Grafikoa. Biztanleriarenbanaketalanbidearenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%40
%30
%20
%10
%0Nekazaria
%9
AutonomoaMerkataria
%21
Langilea
%29
Enplegatua
%30
TeknikariaLan.liberala
%11
7. Grafikoa. Biztanleriarenbanaketalantokiarenkokapenarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%80
%60
%40
%20
%0Trebiñu
%19
Araba
%74
EuskalHerria
%2
Burgos
%4
Bestenonbait
%2
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 17
Ez dago alde handirik bi udalerrien artean, nahiz eta enklabean bertan ari dire-nen proportzioa handiagoa den Trebiñuko Konderrian (% 20) Argantzunen baino(%14).
Adinarenarabera,aldiz,aldeaknabarmenakdira:35urtetikbeherakoen%6bakarrikaridalaneanenklabean,eta35eta49urtebitartekoen%14bakarrik,baina49tikgorakoenarteaniabitikbat,hots,%43.
Azkenik,osodesberdinadabertanjaiotakoenetagainerakolekuetanjaiotakoenarteko lan-jarduera. Enklabean jaiotako pertsonen artean, askoz ehuneko han-diagoaosatzenduteerretiratuek(%24)etaikasleek(%38),etaaskoztxikiagoa,berriz,laneanaridirenek(%32).Etalaneanaridirenenbitikbatekbainogehiagok(%57)Trebiñukoenklabeanegitendu,etaiabitikbat(%41)nekazaritzanarida.
IKASKETA MAILA
Trebiñuko enklabeko herritarren ikasketamaila inguruko herrietakoen antzekoada.%20kezditulehenmailakoikasketakamaitu(gehienak12urtetikbeherakoakdira);%26klehenmailakoikasketakedoOHOkoakditu;%12kDBHedoLH1ekoak;%25ekgoi-batxilergoa,BBBedoLH2;%7kgoimailakoikasketak(erdikogradua),eta%10ekgoimailakoikasketak.
Ikasketamailaridagokionez,ezdagoaldehandirikbiudalerrienartean,nahizetamailahandixeagoadenArgantzunenTrebiñukoKonderrianbaino.Adinarenara-berakoaldeak, jakina,osohandiakdira.Adibidez, lehenmailakobaino ikasketahandiagoakditu25eta34urtebitartekopertsonen%85ek;64urtetikgorakoenartean,aldiz,%9k.Horregatik,enklabeanjaiotakoenbatezbestekoadinahandia-goadenez,haienikasketamailaenklabetikkanpojaiotakoenabainoapalagoada.
Bainahonakohauda,beharbada,daturikesanguratsuenaikasketeidagokienez:egun ikastenaridirenenartean, lautikbatekbainogutxiagok (%22) ikastenduTrebiñuko enklabean. Gehiengo handiak,% 73k,Araban (Gasteiz) ikasten du;%4kBurgoskoprobintzian(Miranda),etagainerako%2akbestetokibatzuetan.
Aregehiago,12urtetikbeherakoenarteaneregutxiengobatek(%30)ikastenduenklabean.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201218
Eta lehenmailako ikasketetako hizkuntza-ereduari dagokionez, bitik batek bai-no gehiagok (% 60) gaztelaniaz (X eredua) egin ditu ikasketok; bosten batek(%21)gaztelaniaz,euskarairakasgaizuela(Aeredua);gutxiengotxikibatek(%5)euskarazetagaztelaniaz(Beredua),etagainerakozazpirenak(%15)euskaraz,gaztelaniairakasgaizuela(Deredua).
Halere, hurrengoorrialdekografikoan ikusdaitekeenez, proportzioaknabarmenaldatzendiraadinarenarabera.Hala,BedoDereduan ikasidu,hauda,ereduelebiduneanedoeuskaraz:
• 16urtetikbeherakoenlautikhiruk:%15ekBereduan,eta%57kDereduan.
• 16urtetik24rabitartekoeniabitikbatek:%14kBereduan,eta%31kDereduan.
• 25urtetik34rabitartekoenbostenbatek:%8kBereduan,eta%12kDereduan.
• 35urtetik49rabitartekoen%6k.
• 49urtetikgorakoetaninorkez.
8. Grafikoa. Ikasleenbanaketaikastetxearenkokapenarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%80
%60
%40
%20
%0Trebiñun Araban EuskalHerrian Burgosen Bestenonbait
%30%22
%69%73
%0%1 %1%4 %0%1
Denak <12urte
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 19
Azkenik,bestedatubat:Trebiñukoenklabekobiztanleriarenbostenakdio(%20)aritudelaeuskaraikasteninoizirakaskuntza-sistematikat.
SINTESI TIPOLOGIA
Kapituluhauamaitzeko,etalaburpengisa,esandaitekeTrebiñukoenklabekobiz-tanleria hirumultzo desberdinez osaturik dagoela ikuspegi soziodemografikotikbegiratuta:
1. Muturbatean,«enklabeanjaiotakoak»daude.Enklabekobiztanleriarenlaurdenbatbainogehixeagodira.
Iabitikbatek50urtetikgoraditu;gehienakenklabeanaridiralanean,na-gusikinekazaritzan,etabatezbestekoabainoikasketamailaapalagoadute.
Azkenurteetan,halaere,geroeta«pisu»handiagoaaridirahartzen16urtetikbeherakoak;jatorrizkobiztanleriarenherenbatdirajadanik,eta,gainera,gehienak«enklabeanjaioezzirenen»etaurbanizazioetanbizidirenenseme-alabakdira.
2. Bestemuturrean, berriz, «azken 15 urteetan etorritakoak» daude.Ur-banizazioberriakeginzirelakoetorrizirenbatezere,etabiztanleriarenherenbatbainogehiagodiradagoeneko.
9. Grafikoa. Hizkuntzaereduaadinarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%02-15 16-24 25-34 35-49 50-64 >64
X-Gaztelaniaz A-Gaztelaniaz B-Elebiduna D-Euskaraz
%15
%6
%22
%57
%14
%26
%29
%31 %8
%42
%38
%12
%34
%60
%99 %100
%4%2
%1
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201220
Gehienak30eta55urtebitartekobikoteakdira,seme-alabadunakedoga-beak,Gasteiztiketorriak.Normalean,biekegitendutelan,etaGasteizenegitendute.
3. Bimuturrenartean,nahizetaantzhandiagoadutenetorriberriekin,«lehe-nagoetorritakoak»daude.Biztanleriarengainerakolaurdenaosatzendute.
Hirutaldehaindesberdinbatuta,osoezaugarriespezifikoakdituenbiztanleriasor-tuda.Ezaugarrihorietan,honaaipagarrienak:
• Biztanleenlautikhiruenklabetikkanpojaioakdira(bitikbatEuskalHerrian).
• Bitikbatek25eta49urtebitartekoadinadu.
• Iahirutikbilaneanaridira;gehienak,Gasteizen.
• Ikasle gehienek, are lehen mailako ikasketak egiten ari direnek ere,enklabetikkanpoikastendute;iaguztiekGasteizen.
2002koarekin konparatuta, nahiz eta 10 urte bakarrik igaro den, aldaketa ga-rrantzitsuak izan dira biztanleriaren egituran, % 30 handitu baita biztanleria.BiztanleriarenhazkundehorinagusikiGasteiztiketorritakojendearengatikizanda.Immigrazio horrek ondorio garbi bat ekarri du: enklabeko biztanleriaren osota-sunakantzhandiagoadudagoenekourbanizazioberrietanbizidenbiztanleriare-kin,enklabeko«jatorrizko»biztanleriarekinbaino.
Gainera,nabarmendubehardahaziegindela16urtetikbeherakoekbiztanlerianduten«pisua»,2002ko%9tikegungo%16ra igarobaitirahaiek,etagehienakenklabeanjaioakdirajadanik.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 21
2. Hizkuntza-gaitasuna
HIZKUNTZA-GAITASUNA
Trebiñukobiztanleen%22elebidunada,hots,ongiedonahikoongihitzegitendubaieuskarazetabaigaztelaniaz.Zifraabsolututan,ehunekohorrekadierazinahiduenklabeanbizidiren500batpertsonaelebidunakdirela.Etaelebidungehienek(%81)badakiteeuskarazirakurtzenetaidazten,zereniaguztiekeskolanedobe-renkabuzikasibaituteeuskara.
Gainera,biztanleriaren%17elebidunhartzaileada,hots,euskarazerbaithitzegi-tekogaida.Zifraabsolututan,400batpertsona.
Udalerrien arabera, elebidunen ehunekoa apur bat handiagoa daArgantzunen(% 23) Trebiñuko Konderrian baino (% 21,5). Elebidun hartzaileen ehunekoa,halaber, apur bat handiagoa da Argantzunen (% 19,5) Trebiñuko Konderrianbaino(%16).
10. Grafikoa. Hizkuntza-gaitasuna.Elebidunak.Trebiñukoenklabea,2012
%60
%45
%30
%15
%0Barrendegia
%17,0
%22,0
Argantzun
%19,5
%23,0
Trebiñu
%16,0
%21,5
E.hartzaileak Elebidunak
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201222
Azken 10 urteetan, bikoiztu egin da elebidunen ehunekoa Trebiñuko enklabean.2002anegindakoazterketan%11zen;2007koazterketan%15,5,etaorain%22.
HazkundeaapurbathandiagoaizandaArgantzunen(2002ko%10,5etikegungo%23,5era)TrebiñukoKonderrianbaino(2002ko%11tikegungo%21,5era).
Elebidunhartzaileenehunekoaerehazieginda:%9,5zen2002an;%13,52007an,eta%17daorain.
11. Grafikoa. Elebidunenbilakaera.Trebiñukoenklabea,2002-2012
%60
%45
%30
%15
%02002
%9,5
%11,0
2007
%13,5
%15,5
2012
%17,0
%22,0
E.hartzaileak Elebidunak
HonakoarrazoihauengatikhanditudaelebidunenehunekoaTrebiñukoenklabeanazken10urteotan:
1. Enklabekogazteenartekoelebidunenehunekoanabarmenkihandituda:2002ko%40tikegungo%65era16urtezbehekoenartean,eta2002ko%23tikegungo%42ra16urtetik24rabitartekoenartean.
2. 16urtezbehekoekenklabekobiztanlerianduten«pisua»erenabarmenkihandituda:2002ko%9tikegungo%16ra.
3. Gainera,euskaldunenehunekoaadintaldeguztietanhandituda,zerenenklaberabizitzeraetorridirenenartekoeuskaldunenehunekoaapurbathandiagoabaitajadanikenklabeanbizizirenenabaino.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 23
HIZKUNTZA-GAITASUNA ADINAREN ETA BESTE ALDAGAI BATZUEN ARABERA
Hizkuntza-gaitasunaerabataldatzenda,adinarenaraberaaztertuzgero.Elebidu-nakbiherendira(%65)16urtetikbeherakoenartean;iabitikbat(%42)16eta24urtebitartekoetan;lautikbat(%23)25eta34urtebitartekoenartean,zortzirenbat(%13),35eta49urtebitartekoengan;gutxi(%5),50eta64urtebitartekoetan,etaiainorez(%0,5),64urtetikgorakoenartean.
Horregatik,enklabekoelebidunenerdiaosogazteada,16urtetikbeherakoa;lautikbat16urtetik34rabitartekoa,etagainerakolaurdena34urtetikgorakoa.
Elebidunhartzaileenehunekoak,ostera,bestelakobilakaeradu.%16da16urtezbeherakoenartean;handituegitenda,%25 inguru,16urtetik49rabitartekoenartean,etagogoregitendubeheraadinhorretatikaurrera:%7da50urtetik64rabitartekoetan,eta%1da64urtetikgorakoenartean.
12. Grafikoa. Elebidunakadinarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%02-15 16-24 25-34 35-49 50-64 >64
%1
E.hartzaileak Elebidunak
%16
%65
%24
%42
%26
%23
%22
%13 %7%5
Elebidunenehunekoan, iaezdaalderikTrebiñukoenklabeanjaiotakoen(%26)etaEuskalHerrian(Araban,gehienak)jaiotakoen(%28)artean,baina%4rajais-tendaehunekohoribestetokibatzuetanjaiotakopertsonenartean.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201224
13. Grafikoa. Elebidunakjatorriarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%80
%60
%40
%20
%0Trebiñu
%10
%26
EuskalHerria
%25
%28
Besterik
%8
E.hartzaileak Elebidunak
%4
2002.urtekodatuekinalderatuz,funtsezkoaldaketagertatuda:elebidunenehu-nekoa%4izatetik%26izaterapasadaenklabeanjaiotakoenartean.Izanere,nabarmenhanditudirabatetik,euskaldunenehunekoagazteenartean,eta,beste-tik,Trebiñukoenklabeanjaiotakogazteenkopurua.
Elebidunenehunekoaapalagoada(%20)Trebiñukoenklabeanerroldatutakoper-tsonenartean,erroldatutaegongabeereenklabeanbizidirenenarteanbaino(%28).
Iaezdaalderiksexuenartean,nahizetaelebidunenehunekoaapurbathandia-goadenemakumezkoenartean(%23)gizonezkoenarteanbaino(%21).
Ikasketamailarenaraberakoaldeak,ordea,handiakdira:elebidunak%27diragoimailakoikasketakegindituztenenartean;%15bigarrenmailakoakegindituz-tenenartean,eta%4lehenmailakoikasketaksoilikdituztenenartean(16urtetikbeherakopertsonaksartugabe).
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 25
HIZKUNTZA-BILAKAERA
Elebidunekeuskarafamiliarenbidezjasoduteedoirakaskuntza-sistemarenbidezedoberenkabuz(gau-eskolak,ikastarotrinkoak…)ikasidute.
Trebiñukoenklabekobiztanleen%5eksoilikjasodueuskaralehenhizkuntzagisa;%2khizkuntzabakargisa,eta%3keuskaraetagaztelaniajasoditubatera.Ho-rregatik,enklabekoelebidungehienekeskolabidezikasiduteeuskara.
Gainera,euskaralehenhizkuntzaizandutenguztiekezdutegorde,nahizetage-hienek(%85)bai;gainerako%15akheinbateangalduduhizkuntza,etaelebidunhartzailedaorain.
Elebidunenartean,beraz,badirahirutaldeosodesberdin,euskararenezagutza-renjatorriarenarabera:
1. Bostenbatek(%19)euskaraizandulehenhizkuntza.
Haietatikhirutikbik(%64)euskaraetagaztelaniaizanditulehenhizkun-tzak,etaherenak(%36)euskarasoilik.
Erdiak(%53)16urtebainogutxiagodu,etahirutikbatek(%36)25eta49urtebitartean.Gehienek(%80)Dereduan(euskaraz,gaztelaniairakasgaidela)egindituzteedoaridiraegiten lehenmailako ikasketak,eta%8kBereduan(elebiduna).Gainera,%13kberekabuzikasidueuskara.
2. Erdiekbainogehiagok(%60)irakaskuntza-sistemarenbitartezikasidueuskara.
Iaguztiek35urtebainogutxiagodute,etagehienek(%62)16urtebainogutxiago.Lautikhiruk(%78)Dereduanegindituedoaridaegitenlehenmailakoikasketak,etagainerakoak(%22),Bereduan.
3. Etagainerakobostenak(%21)berekabuzikasidueuskara,irakaskun-tza-sistematikat.
Iaguztiek24urtebainogehiagodute,etagehienek(%74)34urtebainogehiago.
2002ko datuekin konparatuta, nabarmen egin du gora euskara irakaskuntza-sistemarenbitartezikasidutenenehunekoak(%36tik%60ra)etabeheraegindu,aldiz,baifamilia-transmisiozjasodutenak(%28tik%19ra),baiberenkabuzikasidutenak(%36tik%21era).Bistandagazteekeuskara irakaskuntza-sistemarenbitartezikasidutelakoeginduelagoraheinhandibateanelebidunenehunekoakTrebiñukoenklabean.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201226
Badiraaldeakbiudalerrienartean,bainaezosogarrantzitsuak.Honakohaudabitxiena:euskarafamilia-transmisiozjasodutenelebidunakbialdizgehiagodira(%22)TrebiñukoKonderrianArgantzunenbaino(%11).
Bestalde,elebidunhartzaileenerdiekbainogehixeagokirakaskuntza-sistemarenbitartezbereganatududakieneuskara,etagainerakoiaerdiak,berriz,berekabuzikasita.%3ksoilikgaldudueuskaraheinbatean,nahizetaeuskaraetagaztelaniaizanzituenlehenhizkuntzagisa.
HIZKUNTZA-GAITASUN ERLATIBOA: ELEBITASUN MOTA
Aurrekoatalean ikusidaTrebiñukoenklabekoelebidungehienek(%81)ezdu-tela euskara izan lehen hizkuntza gisa. Beraz, ez da harrigarria ia hirutik bik(%63)esateahobetomoldatzendirelagaztelaniazeuskarazbaino.Hirutikbatek(%34)dioberdinmoldatzendelabihizkuntzetan,eta%3ksoilikesatenduerra-zagozaiolaeuskarazaritzea.
Emaitzakezdira iabaterealdatu2002tikhona.Orduan,%57kzioenerrazagoaritzenzelagaztelaniaz;%39kzioenberdinmoldatzenzelabihizkuntzetan,eta%4kesatenzuenerrazagoazitzaiolaeuskarazjardutea.
Iaezdaalderikbiudalerrietakoemaitzetan,zerengaztelaniazerrazagoaritzendirenelebidunak%61baitiraArgantzuneneta%64TrebiñukoKonderrian.
14. Grafikoa. Elebiduneknonikasiduteneuskara.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Eskolatikkanpo Eskolan Etxean
Barrendegia
%60
%21
%19
%66
%23
%11
Argantzun Trebiñu
%58
%20
%22
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 27
15. Grafikoa. Elebidunekeuskarazegitekodutenerraztasuna.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Gaztelaniazerrazago Bietanberdin Euskarazerrazago
Barrendegia
%34
%63
%36
%61
Argantzun Trebiñu
%33
%64
%3 %3%3
Hizkuntza-gaitasunerlatiboaosoloturikdagoama-hizkuntzarekin.Horrela:
• Lehenhizkuntzasoilikeuskaraizanzutenenartean,herena(%33)erra-zagomoldatzen da euskaraz; ia erdia (%45) berdinmoldatzen da bihizkuntzetan,etabostena(%22)errazagogaztelaniaz.
• Lehenhizkuntzakeuskaraetagaztelania izanzituztenenartean,soilik%4khitzegitenduerrazagoeuskaraz;erdiabainogehiago(%58)ber-dinaritzendabihizkuntzetan,etaherenakbainogehiagok(%38)erra-zagoegitendugaztelaniaz.
• Lehenhizkuntzagaztelaniaedobestehizkuntzarenbatizanzutenenar-tean,lautikbatbainogehixeago(%29)berdinmoldatzendabihizkuntze-tan,etagainerakoiahirulaurdenak(%71)errazagoegitendugaztelaniaz.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201228
17. Grafikoa. Lehenhizkuntzagaztelaniadutenelebidunekeuskarazegitekodutenerraztasuna,eurenhizkuntza-ereduarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Gaztelaniazerrazago Bietanberdin
Deredua
%42
%58
%11
%89
B,A,Xereduak
16. Grafikoa. Elebidunekeuskarazegitekodutenerraztasunalehenhizkuntzarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Gaztelaniazerrazago Bietanberdin Euskarazerrazago
LHeuskara
%45
%22
%33
%58
%38
LHeuskaraetagaztelania
LHgaztelania
%29
%71
%4
Etaama-hizkuntzagaztelaniadutenenarteanere,bada loturarik lehenmailakoikasketak egiteko erabilitako hizkuntza-ereduaren eta hizkuntza-gaitasun erlati-boarenartean.
Hala,B(elebiduna),A(euskarairakasgaigisa)edoX(gaztelaniaz)ereduetanika-sidutenelebidungehienek(%89)hobetomoldatzendiragaztelaniaz.Datuhori%58rajaistendaDereduan(euskaraz)ikasidutenenartean.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 29
Azkenik, ez dago alde handirik hizkuntza-gaitasunean adinaren arabera. Bainahobetomoldatzendiraeuskarazgazteak,16eta24urtebitartekoak,bereziki.
18. Grafikoa. Elebidunekeuskarazegitekodutenerraztasunaadinarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Gaztelaniazerrazago Bietanberdin Euskarazerrazago
16-24
%52
%48
25-34
%22
%5
%73
>49
%31
%69
35-49
%25
%74
%12-15
%38
%58
%4
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 31
3. Euskararen erabilera
Kapituluhonetanaztertukodaeuskararenerabileraetxekoekin,adiskideekinetalankideekin.Familiaridagokionez,aztertukoda,gainera,zererabileraduten25urtetikbeherakoekberenneba-arrebekin.Azkenik,euskaraksaresozialetanduenerabileraaztertukoda.
Euskaraerabilikobada,ezinbestekoada,jakina,beharbestekogaitasunaizatea,hartanjarduteko,bainaezinbestekoada,halaber,solaskideguztiek,edobederengehienek,gaitasunberaedukitzea.
Beraz,errazulerdaitekeeuskararenerabileratxikiaizateaTrebiñukoenklabean,zerenbiztanleen%22bakarrikbaitahuraaiseerabiltzekogai,eta,gainera,haie-takogehienekezduteinguruneeuskaldunikaztertutakoesparruetan.
Izanere,honakohauekerabiltzenduteeuskaraheinhandiagoanedotxikiagoan:%10eketxean,eta%8klankideekin;nahikoahanditzendaerabileraadiskideekin(%19)etaberezikineba-arrebekin25urtezbehekoenartean(%34).
Erabileraantzekoadaenklabekobi udalerrietan, nahiz eta apur bat handiagoaArgantzunen,hanhandixeagoabaitaelebidunenehunekoa.
19. Grafikoa. Euskararenerabilera.Trebiñukoenklabea,2012
%40
%30
%20
%10
%0
Gaztelaniazgehiago Biakberdin Euskarazgehiago
Etxean%2
%8%6
%12
Lagunekin
%10
%19
%8
%1
%34
%4
Lankideekin
%10
%20
%4
Neba-arrebekin(<25urte)
%2%2
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201232
2002ko datuekin konparatuta, euskararen erabilera haren ezagutzaren (elebi-dunen ehunekoa) proportzio berean hazi da. Oro har, bikoiztu egin da:% 4tik%10eraigodaetxekoerabilera;%4tik%8ralankideekin;%9tik%19raadiski-deekin,eta%19tik%34raneba-arrebekin25urtezbehekoenartean.
Denadela,Trebiñukoenklabekobiztanleriaosoakontuanhartutakalkulatudiraaurrekoemaitzak,biztanleokelebidunakizanalaez.
Biztanleria elebiduna bakarrik erreferentziatzat hartuta, ehunekoak nabarmenhanditzendira.Hala,honakohauekerabiltzenduteeuskaraheinhandiagoanedotxikiagoan:elebidunetatikhirutikbatek(%32),etxean;iaerdiak(%45)lankidee-kin;25urtezbehekoenerdiakbainogehiagok(%56)neba-arrebekin,etaiahirulaurdenak(%71)adiskideekin.
Halaere,normaleaneuskaraerabiliohidutenelebidunak,hauda,gaztelaniabesteedogehiagoerabiltzendutenak,gutxiengoadira lauesparruetan.Zehazki%10diraetxeaneuskaragaztelaniabesteedogehiagoerabiltzendutenak;%23,lanki-deekin;%25neba-arrebekineta%34adiskideekin.
20. Grafikoa. Elebiduneneuskararenerabileraeremudesberdinetan.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Gaztelaniazbakarrik Gaztelaniazgehiago Biakberdin Euskarazgehiago
Etxean
%6
%22 %27
%37
%29%44
%55
%7
Lagunekin%4
%10
%22
%13
Lankideekin
%18
%31
%7
Neba-arrebekin(<25urte)
%68
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 33
2002kodatuekinkonparatuta,apurbatigodaaipatutakoesparruetaneuskarada-rabiltenelebidunenehunekoa(nahizetagaztelaniabainogutxiagoerabili),bainajaitsi,pitinbat,normaleandarabiltenena(gaztelaniaadinaedogehiago).
Adierazidenbezala,esparruhorietakoharreman-sarekoelebidunentrinkotasunakbaldintzatzendunagusikieuskararenerabilera,zerenbeharrezkoabaitasarekoiapertsonaguztiakelebidunakizatea.
Hurrengo grafikoan ikus daitekeenez, honako hau da beren sarea (guztiak edoiaguztiak)elebidunadutenelebidunenehunekoa:%17, lankideenartean;%19etxean;%51adiskideenarteaneta%92neba-arrebenartean25urtezbehekoetan.
Beraz,berrestendalotutadaudelaharreman-sarekoeuskaldunendentsitateaetaeuskararenerabilera;hauda,zenbatetatxikiagoaizaneuskaldunendentsitateaharreman-sarean(etxeanetalanean)orduanetagutxiagoerabiltzendaeuskara.
21. Grafikoa. Elebiduneneuskaldunensareaeremudesberdinetan.Elebidunak.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Inorkez Erd.bainogutxiagok Erdiek Erd.bainogehiagok Denek
Etxean
%2
%30
%16
%15
%19
%19
%16
%12
%6%23
%51
Lagunetatik
%18
%23
%17
Lankideetatik
%7
%92
Neba-arrebetatik(<25urte)
%33
%1
Halaere,ezduharreman-sarekoeuskaldunendentsitateakbakarrikeragiteneus-kararenerabileran.Neba-arrebenarteanerabiltzendenehunekoanikustendahorigarbi:25urtezbehekoelebidungehienek(%92)neba-arrebaelebidunakdituzte,bainaerdiekbainogehixeagokbainoezduerabiltzeneuskaraeurenartean.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201234
Hor,erabilerangehieneragitenduenbigarrenfaktoreaagerida:aurrekokapitu-luanaztertutakohizkuntza-gaitasunerlatiboa(hizkuntzabateanedobesteanmin-tzatzekoerraztasuna).
Hurrengografikoanikusdaitekeenbezala:
• Euskarazerrazagomintzatzendirenelebidunenartean,guztiek(%100)gehiagoegitenduteeuskarazgaztelaniazbainoneba-arrebekin.
• Bihizkuntzetanberdinmoldatzendirenenartean,soilik%6kegitendugehiagoeuskarazneba-arrebekin;%32kbihizkuntzetanberdin;%28kgaztelaniazgehiagoeta%34kgaztelaniazbakarrik.
• Etagaztelaniazerrazagoaritzendirenenartean,%1eksoilikegitendugehiagoeuskarazneba-arrebekin;%7kbihizkuntzetanberdin;%36kgaztelaniazgehiagoeta%56kgaztelaniazbakarrik.
22. Grafikoa. 25urtezazpikoelebidunenerabileraneba-arrebekin.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Gaztelaniazbakarrik Gaztelaniazgehiago Biakberdin Euskarazgehiago
%32
%28
%34
%6
Bietanberdin
%56
%7
%36
GaztelaniazerrazagoEuskarazerrazago
%100
%1
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 35
Azkenik,adiskideekinerabiltzendeneuskaraknahikogarbierakustenduerabi-lerarenetaadinarenartekolotura,zerenbaietxeanetabai lantokianbelaunaldidesberdinetakopertsonakizatenbaitiraelkarrekin.
Biztanleguztiak,ezsoilikelebidunak,kontuanhartzenbaditugu,askoaldatzendaeuskararenerabileraadiskideenarteanadinarenarabera,euskararenezagutza-rekingertatzendenbezala.Horrela,iahirutikbikerabiltzendu3eta15urtebitar-tekoenartean;hirutikbatekbainogehiagok16eta24urtebitartekoetan;zortzirenbatek25eta49urtebitartekoetanetaianorkez50urtetikgorakoetan.
Gainera,gazteenarteannahikohandiadaeuskararenerabilera(gaztelaniabesteedogehiago),%29baita16urtezbehekoenarteaneta%15da16eta24urtebitartekoetan.
23. Grafikoa. Erabileralagunekinadinarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Gaztelaniazbakarrik Gaztelaniazgehiago Biakberdin Euskarazgehiago
16-24
%12
%24
25-34
%11
>4935-49
%7%4%2
2-15
%22
%7
%34
%37
%61
%87 %89 %97
%3 %2 %1
Aldiz,soilikelebiduneibegiratuzgero,adiskideenartekoerabileretanaldeaktxikia-goakdiraadinarenarabera.24urtetikbeherakoakdiraberrizeregehienerabiltzendutenak(>%80),bainakasuhonetan49urtetikgorakoak(%69)eta35eta49urtebitartekoak(%60)dituzteatzetik.Bestalde,25eta34urtebitartekoekerabil-tzendutegutxien(%36).
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201236
24. Grafikoa. Elebidunenerabileralagunekinadinarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Gaztelaniazbakarrik Gaztelaniazgehiago Biakberdin Euskarazgehiago
16-24
%28
%45
25-34
%28
>49
%6
%25
%38
%5
%24
35-49
%31
2-15
%34
%10 %7
%42
%14 %20
%64
%40%31
%6 %2
Etaeuskararenohikoerabilera(gaztelaniabesteedogehiago)handiadaadintaldeguztietan,salbu25eta34urtebitartekoenartean.16urtezbehekoen%45ekera-biltzendunormalean;16eta24urtebitartekoen%35ek;35urtetikgorakoen%30inguruk,eta25eta34urtebitartekoen%8kbakarrik.
Etaelebidungazteenenerabilerahandiagoada,euskarazhobetodakitelako,orohar,etaeuskaldungehiagodituztelakoadiskideenartean.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 37
SARE SOZIALETAKO ERABILERA
Inkestahonetanlehenaldizgaldetudazenbateuskaraerabiltzendensaresozia-letan (Facebook,Tuenti,Twitter…).Trebiñukoenklabekobiztanleen%40kera-biltzen ditu sare sozialak:% 22k egunero;% 9k astean zenbait egunetan edoasteburuetan,eta%9knoizeanbehin.
Denadela,saresozialenerabileraadinarekindagolotutaestu-estu.Hala,16urtezbeherakoenbostetikbatek(%20)erabiltzenditu;16eta24urtebitartekoeniaguz-tiek(%96);25eta34urtebitartekoenlautikhiruk(%76);35eta49urtebitartekoeniabitikbatek(%46);50eta64urtebitartekoenlautikbatek(%25),eta64urtetikgorakoeniainorkez(%1).
25. Grafikoa. Saresozialenerabileraadinarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Inoizez Noizeanbehin Asteburuetan 2/3aldizastean Egunero
25-34
%39
%19
%24
%14
2-15
%11
%4
%4%80
16-24
%8
%7
%79
%4
%24
35-49
%12
%54
>64
%99
%12
50-64
%7
%75
%2
%2%3
%9
%5
%1
%1
%1
Sare sozialak erabiltzen dituztenen artean, soilik gutxiengo batek erabiltzen dueuskara,hots,%9k:%4kgaztelaniabainogutxiago;%4kgaztelaniabeste,etagainerako%1ekgaztelaniabainogehiago.
Elebidunenartean,euskararenerabilera%29raigotzenda:%11kgaztelaniabainogutxiagoerabiltzendu;%14k,gaztelaniaadinaeta%4kgaztelaniabainogehiago.
Denadela,saresozialetaneuskaraerabiltzeaadinarekindagolotutahalaber,hu-rrengoorrialdekografikoetanikusdaitekeenez.
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201238
Hala,saresozialenerabiltzaileguztiakhartuta,elebidunak izanalaez,25urtezbeherakoenialautikbatekerabiltzendueuskara;25eta49urtebitartekoen%5inguruk,eta49urtetikgorakoinorkez.
Elebidunenartean,16urtezbeherakoenhirutikbatekbainogehiagok(%37)era-biltzendueuskara; 16eta24urtebitartekoen iaerdiak (%47); 25eta34urtebitartekoenlautikbatek(%23);35eta49urtebitartekoenbostenak(%19),eta49urtezgorakoinorkez.
26. Grafikoa. Euskararenerabilerasaresozialetanadinarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Gaztelaniazbakarrik Gaztelaniazgehiago Biakberdin Euskarazgehiago
16-24
%8%11
25-34 >4935-492-15
%76 %78%94 %95 %100
%1%1%4 %2%3%3
%3
%19%2
27. Grafikoa. Elebiduneneuskararenerabilerasaresozialetanadinarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Gaztelaniazbakarrik Gaztelaniazgehiago Biakberdin Euskarazgehiago
16-24
%19
%19
25-34
%11
>49
%7
35-49
%12
2-15
%9
%63%53
%77 %81%100
%8%4
%4
%30
%3
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 39
4. Euskara sustatzeari buruzko iritziak
Kapitulu honetan, Trebiñuko enklabeko biztanleek euskarari buruz dituzten iritziak aztertuko dira: zehazki, euskarekiko duten interesa; haurrek eskolan erabili beharko luketen hizkuntza-ereduaren eta enklabeko kaleetako errotulazioan erabili beharko litzatekeen hizkuntzaren gaineko iritzia eta euskara sustatzeko enklabeko udalak egiten ari diren lanaren balioztapena.
15 urtetik gorakoei bakarrik egin zaizkie galderak, ez baita oso zentzuzkoa adin txikiko haurrei horrelako galderak egitea.
EUSKARAREKIKO INTERESA
Bada euskararekiko interesik Trebiñuko enklabeko biztanleen artean, zeren % 39k baitio interes handia edo nahiko handia duela, eta % 23k interes pixka bat duela; gainerako % 38k dio ez duela interesik edo interes gutxi duela euskaran.
Euskararekiko interesa, 2007an adierazitakoaren antzekoa da, baina handitu egin da pitin bat 2002an adierazitakoaren aldean, zeren % 30ek bakarrik agertu bai-tzuen orduan interes handia edo nahiko handia.
28. Grafikoa. Euskararekiko interesaren bilakaera. Trebiñuko enklabea, 2002-2012
% 100
% 80
% 60
% 40
% 20
% 0
Ed/Ee
Batere ez
Txikia
Zertxobait
Nahiko handia
Oso handia
2007
% 24
% 15
% 15
2012
% 15
% 14
% 24
% 24
2000
% 11
% 8
% 37
% 19
% 25% 22 % 23
% 23
% 1
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201240
Euskararekikointeresean,aldetxikiakdirabiudalerrienartean,nahizetahandixea-goadenTrebiñukoKonderrian,han%41baitagoeuskararekinosointeresatutaedointeresatuta(Argantzunen%37),bainaintereshorihandiroaldatzendaazter-ketakogainerakoaldagaienarabera:
• Alderikhandienakhizkuntza-gaitasunarenaraberagertatzendira,zerenelebidunengehiengohandibatek (%86)etaelebidunhartzailegehie-nek(%61)baituteeuskararekikointeresa,bainaerdaldunenlautikbatek(%25)bakarrik.
• Hurrena, jatorriarenarabera,EuskalHerrian jaiotakoenbitik bat bainogehiago(%55)baitago interesatuta,bainasoilikenklabean jaiotakoenlautikbatinguru(%28)etabestetokibatzuetanjaiotakoen%22.
• Aldehandiakdiraadinarenaraberaere,zereneuskararekikointeresaknabarmenegitenbaitubeheraadinarekin:35urtezbeherakoenbitikbatibainogehiagori(%53) interesatzenzaio;35eta49urtebitartekoeniabitikbati (%44);50eta64urtebitartekoenhirutikbati (%33),eta64urtetikgorakoenzortzirenbati(%13).
• Azkenik,interesahandixeagoadaenklabeanerroldatugabekopertsonenartean,%45osoedonahiko interesatutaageri baita,erroldatutakoen%38renaurrean.
ZEIN HIZKUNTZA-EREDUTAN IKASI BEHAR LUKETEN HAURREK
Enklabekobiztanleenlautikhiruk(%74)pentsatzenduhaurrekereduhirueledu-netan,hots,euskaraz,gaztelaniazetaingelesez(B),ikasibeharluketela,edona-gusikieuskaraz(D);eskola-adinekoseme-alabakedukizgero,beraz,%46kereduhirueledunera bidaliko lituzke, eta%28keuskarazkoeredura.Gainerako lautikbatek(%14)gaztelaniazkoetaingelesezkoeredura(A)bidalikolituzke,euskarairakasgaidela,edoeuskararikgabekora(X)%13k.
Seguraski,interesgarriagoaizandaitekezeraaztertzea,eazerhizkuntza-eredunahidenTrebiñukoenklabekoeskolapublikorako.Emaitzakezdiraaurrekogal-deranjasotakoetatikosobestelakoak,baina10puntuegindubeheraeuskarazkoereduarenaldekoenehunekoak, ereduhirueledunaren (euskara, gaztelania etaingelesa)aldekoenonerako.Hala,erdiari(%53)iruditzenzaioereduhirueledunaezarribeharkolitzatekeela,etabostetikbati(%18)euskarazkoeredua;lautikbatgaztelaniazkoetaingelesezkoereduarenaldekoada(euskarairakasgaidela,%13),etaeuskararikgabe(%14).
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 41
Enklabeko bi udalerrietan, eredu hirueleduna hobesten da eskola publikorako,bainaTrebiñukoKonderrian%56kbabestendu,etaArgantzunenapurbatgutxia-gok(%46).Argantzuneneuskarazkoereduakbabeshandiagoa(%24)duelakodahori;TrebiñukoKonderrian,berriz,%16koadu.
29. Grafikoa. Trebiñukoeskolarakohautatukoluketenhizkuntza-eredua.2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Ed/Ee Gaztelania-Ingelesa(X) Gaztelania-Ingelesa(A) Hirueleduna Euskara
Argantzun
%24
%15
%46
%13
%2
Barrendegia
%18
%14
%53
%13
%2
Trebiñu
%13
%16
%56
%1
%14
Aztertutakotaldeguztietan,ereduhirueledunadahobetsiena,etaaldetxikiadahobespen-ehunekoetan:%49 gutxienez, eta%59 gehienez.Alde nagusiak bimuturrenarteandira,euskarazkoeredua(D)hobestendutenenetagaztelaniazkoetaingelesezkoereduak(AetaX)hobestendituztenenartean:
• Euskarazkoereduaridagokionez,hobespenabatezbestekoa(%18)bai-nohandiagoadaelebidunenartean(%41),elebidunhartzaileenartean(%33),EuskalHerrianjaiotakoenartean(%27)eta25eta34urtebitar-tekoenartean(%27).
• Eta gaztelaniazko eta ingelesezko ereduei dagokienez, hobespenabatezbestekoa(%27)bainohandiagoada64urtetikgorakoenartean(%43),bestetokibatzuetanjaiotakoenartean(%39),erdaldunenartean(%35)etaTrebiñukoenklabeanjaiotakoengan(%34).
Halaere,Trebiñukoenklabean,eskolaurrea,haur-hezkuntzaedolehenhezkun-tza ikastendutenhaurrengurasoakbakarrikkontatuta, iritziakbestelakoakdira,zerengaztelaniazkoetaingelesezkoereduen(AetaX)aldekoakapurbatgehiago
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201242
baitiraereduhirueledunarenetaeuskarazkoarenaldekoakbaino:%51,%46renaurrean.Denadela,Trebiñukoikastetxeetanikastendutenhaurrak(%30)ezdiraberenadinekohaurren(12urtezbehekoak)herenaere,haurgehienekGasteizenedoLangraitzenikastenbaitute.
ElkarrizketatutakoeiTrebiñukoenklabekoeskolapublikorakoingelesaedoeuskaranahidutenargiadieraztekoeskatuta,erdiakbainogehiagok(%55)ingelesahobes-tendu;bostenak(%21)bihizkuntzaketalaurdenak(%23),euskara.
Biudalerrienartean, ingelesakbabeshandiagoa(%60)duArgantzunen,Trebi-ñukoKonderrian(%53)baino.
30. Grafikoa. Trebiñukoeskolarakoeuskaraalaingelesahautatukoluketen.2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Ed/Ee Ingelesa Biak Euskara
Argantzun
%16
%24
%60
Barrendegia
%23
%21
%1
Trebiñu
%26
%20
%1
%53%55
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 43
Kolektibo gehienetan, erdiak baino gehiagok ingelesa hobesten du, eta hauekdirasalbuespenak:elebidunak(%27kohobespena),elebidunhartzaileak(%41),25eta34urtebitartekoak(%45)etaEuskalHerrianjaiotakoak(%47).
Atal hau amaitzeko, galdetu zaie elkarrizketatuei ea zein hizkuntzatan egin beharliratekeeneskolazkanpokojarduerakTrebiñukoenklabean.Gehiengohandiak(%72)esandueuskarazetagaztelaniaz;%16k,euskarazbakarrik,etagainerako%11k,gaztelaniazbakarrik.
Iaezdagoalderikudalerrienarteanetaaintzathartutakotaldeguztietan,ereduelebidunahobestendaargietagarbi.
31. Grafikoa. Eskolazkanpokojardueretanhautatukoluketenhizkuntza.2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Ed/Ee Gaztelania Biak Euskara
Argantzun
%17
%74
Barrendegia
%16
%72
%1
Trebiñu
%15
%72
%1
%12%11
%1%8
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201244
Aztertutakoadin-taldeguztietan,errotulazioelebidunenaldekoakgehiengoadira,salbu64urtetikgorakoenartean.Haienarteankaleen izenaksoilikgaztelaniazjartzearen aldekoak gehiago dira (% 52) bi hizkuntzetan jartzearen aldekoakbaino(%45).
Grafikoanikusdaitekeadinarekinbaterahaztendelagaztelaniazsoilikerrotulatzea-renaldekobabesa.Babeshori%12koada25urtezbeherakoenartean;%15ekoa25eta34urtebitartekoenartean;%20koa35eta49urtebitartekoetan;%26koa50eta64urtebitartekoetan,eta64urtetikgorakoenarteanageridajauzihandia,hor%52koabaitababesa.
32. Grafikoa. Kaleenizenetarakoaukeratukoluketenhizkuntza.2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Ed/Ee Gaztelania Biak Euskara
Argantzun
%9
%70
Barrendegia
%8
%66
%2
Trebiñu
%7
%64
%2
%27%24 %17
ZEIN HIZKUNTZATAN ERROTULATU BEHARKO LIRATEKEEN KALEAK TREBIÑUKO ENKLABEAN
Galdetu zaielarikelkarrizketatuei eazeinhizkuntzatanerrotulatubeharko lirate-keenTrebiñukoenklabekoherrietakokaleen izenak,hirutikbik (%66)erantzundueuskarazetagaztelaniaz;lautikbatek(%24)gaztelaniazsoilik,etahamabirenbatek(%8)euskarazbakarrik.
Aldetxikiadaemaitzetanudalerrienarabera,nahizetagaztelaniazbakarrikerro-tulatzearen aldekoak gehiago diren Trebiñuko Konderrian (% 27)Argantzunen(%17)baino.
%4
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 45
Aldeak txikiagoak dira gainerako aldagaien arabera. Horrela, gaztelaniaz soilikerrotulatzearenaldekoakherenabainoezdiraaldekoenenartean:%34Trebiñukoenklabeanjaiotakoenartean;%33bestetokibatzuetanjaiotakoenartean,eta%31erdaldunenartean.
EUSKARA SUSTATZEKO UDALEK EGITEN DUTEN LANAREN BALIOZTAPENA
Inkestabukatzeko,eskatuzaieelkarrizketatueibalioztadezatelanolakolanaegi-tenaridenberenudalaeuskarasustatzekoetaaipagarrienadahirutikbatekbainogehiagok(%37)ezduelajakingalderarierantzuten.
Udalarenlanaziritziaadierazidutenenartean:
• %2ridesegokiairudituzaio,lanaurrunegijoandelako,
• %14riegokia,ezbaitagozertanorainbainogehiagoegin,
• %24riegokia,lanhandiaaribaitaegiten,
• eta%23ridesegokia,gutxiegitenbaita.
33. Grafikoa. Kaleenizenetarakoaukeratukoluketenhizkuntzaadinarenarabera.Trebiñukoenklabea,2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Ed/Ee Gaztelania Biak Euskara
25-34
%75
%15
35-49
%8
>64
%45
%8
%63
50-6416-24
%69
%17%8
%12%20 %26
%69
%2
%2
%1%2
%52
%3 %3
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201246
Denadela,aldehandiadagobalioztapenotanudalerribatetikbestera.Argantzunenia bitik bati (% 45) iruditzen zaio udalak lan handia egiten duela euskararenaldeetasoilik%15igutxiegitenduela;TrebiñukoKonderrian,aldiz,udalakgutxiegitendueladiotenakaskozgehiagodira(%27)lanhandiaegitendueladiotenakbaino(%16).
ArgantzungoUdalakbetiiritzihobeajasoduKonderrikoakbaino,euskararenaldeegitenduensustapenagatik,eta,gainera,hobetuegindubalioztapena,2007koare-kinkonparatuta;KonderrikoUdalak,aldiz,alderantziz,balioztapentxarragoajasodu2007koarenaldean,etaareokerragoa2002koarenaldean.
34. Grafikoa. Udaletxeakeuskarasustatzekoegitenduenlanarenbalorazioa.2012
%100
%80
%60
%40
%20
%0
Ed/Ee Gehiegi Nahikoa Asko Gutxiegi
Argantzun
%14
%13
%26
%45
%2
Barrendegia
%23
%37
%24
%14%2
Trebiñu
%15
%27
%16
%40
%2
Sustapenaurrunegijoandeladiotenenehunekoaosotxikiadaaztertutakotaldeguztietan:gehienezere%4koada50urtetikgorakoenartean,eta%3erdaldunenetabestetokibatzuetanjaiotakoenartean.
Etaeuskararensustapenatxikiadeladiotenenehunekoabatezbestekoa(%23)bainohandiagoada,argietagarbi,elebidunenartean(%45),elebidunhartzaileenartean(%34),25eta34urtebitartekoenartean(%30)etaEuskalHerrianjaio-takoenartean(%30).
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 47
Emaitza nagusien laburpena
Trebiñukoenklabekobiztanleriahirumultzoosodesberdinezosatutadago:
1. «Enklabean jaioak», lautik bat baino apur bat gehiago.Erdia 50 urte-tik gorakoa da; gehienak nekazaritza-sektorearekin daude lotuta, etabatez bestekoa baino ikasketamaila apalagoa dute. Dena dela, geroeta«pisu»handiagoadutetaldehorretan16urtetikbeherakoek,zeinak«enklabeanjaioezzirenen»etaurbanizazioetanbizidirenenseme-ala-bakdiren.
2. «Azken 15 urteotan urbanizazio berrietara bizitzera etorritakoak», da-goenekoherenabainogehiagodirenak.Gehienak30eta55urtebitar-teko bikoteak dira, seme-alabadunak edo gabeak, Gasteiztik etorriak;normaleanbieklanegitendute,etaGasteizenaritzendira.
3. Bimuturrenartean,«lehenagoetorritakoak»daude,nahizetaantzhan-diagoadutenetorriberrienezaugarriekin.Biztanleriaren laurdenaosa-tzendute.
Biztanleria%30hazida2002arekinkonparatuta,eta,egun,enklabekobiztanle-riak,oroharhartuta,urbanizazioberrietanbizidenbiztanleriarenantzhandiagoadu«jatorrizkobiztanleriarena»baino.Aipagarriadabiztanleenerdiak25eta49urtebitarteandaudela,etalaneanedoikastenaridirengehienekGasteizenedoinguruetanegitendutela.
Trebiñukoenklabekobiztanleriarenbostenabainogehiagoelebidunada(%22);handixeagoa da ehunekoa Argantzunen (% 23) Trebiñuko Konderrian baino(%21,5).Horrezazgain,%7elebidunhartzaileada.
Elebidunenehunekoabikoiztueginda2002tikhona,eta%11tik%22raigaroda.Handitueginda,halaber,elebidunhartzaileenehunekoa:%9,5etik%17ra.
Elebidunenehunekoaosodesberdinadaadinbatetikbestera:elebidunada16urtez beherakoen bi heren (% 65), 16 eta 24 urte bitartekoen ia erdia (% 42),25eta34urtebitartekoenlaurdena(%23),35eta49urtebitartekoenzortzirena(%13),50eta64urtebitartekoen%5eta64urtetikgorakoiainorez(%0,5).
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 201248
Elebidunen ehunekoa antzekoa da Trebiñuko enklabean jaiotakoen (% 26)etaEuskalHerrianjaiotakoen(%28)artean,baina%4rajaistendabestetokibatzuetan jaiotakoen artean. 2002ko datuekin konparatuta, elebidunen ehu-nekoa%4tik%26ra igodaenklabean jaiotakoenartean,nabarmenkihanditubaitiragazteenartekoeuskaldunenehunekoaetaTrebiñukoenklabeanjaiotakogazteenkopurua.
Elebidunenbostenakfamiliabidezjasodueuskara;erdiakbainogehiagokirakas-kuntza-sistemarenbidezjasodu,etagainerakobostenakberekabuzikasidu.Be-raz,ezdaharritzekoagehienakerrazagomoldatzeagaztelaniazeuskarazbaino.Trebiñukoenklabekobiztanleekgutxierabiltzenduteeuskara,bostenabainoezbaitaeuskarazaisehitzegitekogai,eta,gainera,gehienekezduteinguruneeus-kaldunikaztertutakoesparruetan.
Honako hauek erabiltzen dute neurri handiagoan edo txikiagoan: % 8k, lanki-deekin;%10eketxean;%19kadiskideekin,etagazteen%34kneba-arrebekin.2002kodatuekinkonparatuta,bikoiztuegindaeuskararenerabilera,hots,euskal-dunenehunekoarenheinbereanhazida.
Soilikelebidunakerreferentziatzathartuta,honakohauekerabiltzendute:hirutikbateketxean;iaerdiaklankideekin;gazteenerdiakbainogehiagokneba-arrebe-kin,etaialautikhirukadiskideekin.
Saresozialetanere,gutxiengoakerabiltzendueuskara:hamarretikbatek,zehaz-ki,etahirutikbatek,elebidunaksoilikaintzathartuzgero.
Orohar,gazteekgehiagoerabiltzenduteeuskarahelduekbaino,euskaldunagoakbaitira,eta,orohar,hobetobaitakiteeuskaraz.
Etahaurrentzakohizkuntza-ereduaaukeratzekoorduan,iaerdiakereduhiruele-duna(euskara,gaztelaniaetaingelesa)aukeratzendu;laurdenak,euskaranagusideneredua,etagainerakolaurdenakgaztelaniazkoetaingelesezkoeredua(eus-kararekinedogabe).
Aztertutako taldeguztietanereduhirueledunadutegogokoen.Denadela,soilikenklabean ikasten duten haurren gurasoak eta haurron eskola publikoa errefe-rentziatzat hartuta, erdia gaztelaniazko eta ingelesezko ereduaren alde dago(euskararekin edo gabe). Edonola ere, enklabean ikasten duten haurrak berenadinekoenherenadirasoilik.
Trebiñuko enklabeko herrietako kaleen izenak errotulatzeko hizkuntza aukera-tzekoorduan,hirutikbielebitasunarenaldekoada;lautikbatgaztelaniahutsarenaldekoa,etahamabitikbateuskarahutsarenaldekoa.Aztertutakotaldeguztietan,
TREBIÑUKO ENKLABEARI BURUZKOAZTERKETA SOZIOLINGUISTIKOA. 2012 49
aukeraelebidunarenaldekoakdiragehienak,64urtezgorakoakizanezik,haie-takogehienakgaztelaniahutseanerrotulatzearenaldebaitaude.
Azkenik,euskararensustapeneanenklabekoudalakegitenaridirenlanaridago-kionez,hirutikbatekbainogehiagokezduiritzirik,eta,iritziaadieraztendutenenartean,gehienekusteduteegokiadela,nahizetalautikbatekdioenudalekgutxie-giegitendutela.
Denadela,kritikakTrebiñukoKonderrikoudalarentzatdirabatikbat,zeren%27riiruditzenbaitzaiogutxiegitenduelaeuskararenalde,etasoilik%16ri iruditzenzaiolanhandiaegitenduela;Argantzunen,aldiz,%45iiruditzenzaioudalaklanhandiaegitenduelaeuskarasustatzeko,eta%14ri,gutxiegitenduela.