ZER

Idazkolakoak .................... 98Manuel Estonba ............... 72Gallastegi'tar Kauldi .....: 67Olazar'tar Martin ............ S8Arregi'tar Josu ................. 56Letona-Egiluze .................. 54Ibarra'tar Be rnardo ......... 36Solozabal'dar Paulin ........ 34Goikoetxea'tar Iñaki ........ 26Landajuela'tar Andoni ..... 25Josu Legarreta ................. 22Santi nOnai_ dia ................. 21Goiria ................................ 23Gorri ................................. 21Agustin Zubikarai ........... 20Utarsus (Some Unzueta) 18Puxana .............................. 15Gotzon Azpeitia .............. 15Josu Altuna ....................... 15Aberkide, Andika ............ 14Muniategi'tar Sabin ......... 14Lino Akesolo .................... 10Atxutegi'tar Bitxor ............ 10Arenaza'tar Josu .............. 10Piru Legarreta .................. 9

ZER:IDAZLEAK ETA LANAK

Urterrilleko ZER izango da aldizkari onen SOn. zenbakia. Ori dala-ta emen agertu diran idaz-lanen eta idazleen barria emotea ondo izangoda, naizta zenbakien bidea egokia izan ez,olako barriak emoteko.

Orain-arte agertu diran 48 zenbakietan, 850 idaz-lan aundi edotxiki agertu dira. Ona emen zelan banatzen diran 73 idazleren artean:

Astrid Barona ..................Bixente Latiegi .................

87

Lertibe .................................Errikoi .................................

II

Batiz'tar Bingen ............... 6 Jaca .................................... 1Lontzi Aizpuru .................. 6 Unamuno Fel ix .................. 1Olabarri'tar Markos ........ 4 Olasolo Karmentxu .......... 1Muniategi'tar Asier .......... 4 Juaristi Patxi ..................... 1Belaustegigoitia Maitena .. 4 Anitua Ana Isabel ............ 1Pujana'tar Basilio ............ 3 Eguskiza'tar Miren ............ 1Zubiri'tar Iñaki .................. 3 Wim Jansen ...................... 1Julene Azpeitia (t) ........... 2 Gerardo Bernaola ............. 1Jaime Karexeta .................. 2 Batek .................................. 1Onintze ............................... 2 Iñaki San Nikolas ........... 1Izenbakoak ....................... 2 Joseba Bilbao .................... 1Mendigana ......................... 2 Juan Manuel Etxebarria.. 1Nortani ............................... 1 Gidor Bilbao .................... 1A. Martzel ......................... 1 Badiola'tar Imanol ........... 1Norbait ............................... 1 Onaindia'tar Alberto ...... 1Biotza Fradua ................... 1 Arostegi'tar Luis .............. 1Kristina Sardui ................. 1 Arruza'tar Mikel .............. 1Agiria ................................. 1 Etxeberria'tar Isidor ...... 1Agirre'tar Jon Joseba ..... , 1 Karmele Oleaga ............... 1Joseba Andoni Elexpuru .. 1 Etxebarria'tar P. (S. I.) ... 1Luke Elexpuru ................. 1 Ramon Zapirain .............. 1Euskerazaintza .................. 1 Dañobeitia'tar Kepa ...... 1

Ez genduke nai iñor aiztuta izterik, baiña olakorik jazo ba'litz egin beiskue oarra, urrengoan agertze-ko.

Idazle guzti onei abenduaren 26'an Larra'ko lekaidetxean izango dan batzarrera dei egiten dautsegu.1 l'tan izango da eta egitaraua au.

—ZER'en barriak (Zuzendariak)—Idazleen eritxi-agertzea—Etorkizunari begira.

Bazkaria bertan izango da nai dabenentzat, baiña, zori txarrez, ZER'ek ezin izango dau ordaindu.Bakoitxak berea ordainduta izango da. Bazkaltzeko geratzeko ustea dozuenok, idatzi barri ori emoteko:Martin Olazar, Eupeme deuna 2.—Bermeo zuzenbidera ainbat lasterren.

Milla esker gure lankide sendo ta zintzo guztiai. Jarraitu dagigun guztiok, bizkaierea indartuaz euska-rea indartzen, ba-dauka bear-izana-da.

ARAZOAK

SIÑISMENAREN ILLUNABARRAUrteotan, euskalerria illaunabarrera eldu dala Urteotan, munduaren aldakuntzak, politikaren

dirudi, euskeraren, Jainkozaletasunaren eta lengo eztabaidak, jakintzaren aurrerakuntza arrigarriak

euskal oitura ederren illunabarrera. zartada gogorrak emonak izan dira gure Jainkozale-

tasun zintzoari.Ori dala-ta, talde aundiak aldendu izan dira

EUSKERAREN ILLUNABARRA Jainkozaletasunetik,batez bere gazteen artean. Ume-

ratsak,atzerakada bildurgarria egiñak dira. Agiri agi-Batez be gure antxiñetako euskalki sakon, abe- txoak eurak bere ori ikusirik, eta siñismenaren aurka-

ko ainbat gauza entzunik, asko otzitu dira siñismena-ren arloetan.rian dago. Aldebatetik erderen indartzeagaz eta, bes-

Siñismenean ondo oñarrituta gengozanok, kez-talde euskera batuearen arazoa dala ta ez dala, eus- kaz beterik egon gara illunabar bildugarri au gurekalkiak motelduaz joan dira, edozeiñek igarteko lez. errian ikusirik. Baiña eldu da eguna, dana ames txarIrrati, teleikuskin,izparringi, aldizkari bidez er- larri bat bakarrik izan dala ikusteko. Orain eliza gar-dera indartu da gure artean.

biago ta gaurkotuago biur dala; talde gazteak be ba-Irrati ta teleikuskin bidez, gure mendi egal eta ditugula obeto sakonduak kristautasunean, eta lan

sokondo urrifietan bizi diran agure ta atsotxu urte- ederra egiten ari dirala gure errian, usteren aurka,dun bedeinkatuak be erderarako jokabidea artu dabe uste izanik, illunabarretik urteten asi gara.

Siñismetamalez.naren illunabarra goiz argi biurtzen asi jaku, eta gureGure umetxuak be erderaren bonbateka etenkezka itxaropen ta poztasun biurtuko dira.bakoagaz, erreztasun aundia artu dabe beti erderaz

GURE OITUREN ILLUNABARRAekiteko.Euskal erriak ba ebazan ainbat oitura garbi, zin-Bestalde, txiki txikitatik ikastoletan euskera ba-

tzo eta onurakorrak orreik be komunika-bideen bi-tua irakatsiagaz naste borraste ikaragarria sortzentartez, alde batera itziak izan zirerean.dabe euren ta gurasoen artean eta, alkar artu eziñaz,

Beste alde batzuetatik etozan oitura zikin, abe-erdera egitera biurtuten dira alkar adituteko.rekoi eta lizuntasunez beteak artuaz (orreik ziralaEuskalkiak guztiz illundu ez daitezan, sendiakgaurkoago ta ederrago usterik) gure erri au asko zi-euren jatorrizko euskalkian jardun bear leukie beti,kindurik egoan, baña orain badira talde ederrak oste-bai ta asko irakurri euren euskalki zarrean, orrelara be geure oitura ederren zabalkundea egiten asi di-geldi-geldi,euskerak leendik da aberastasun ta senaranak.euskera batu zentzundun baten ontziz aldatu edo

Ziur nago ekintza orren bitartez, eta Euskale-irauliko leuke euskera batu aberats bat sortu daitenrriak bare izate miragarria aztertuaz, gure oitura mi-gure erri onetan.ragarrien illunabarra eguzki argitsu biurko dalaItxaropen apur bat ba-dogu ondiño, or emenlaister-laister.ikastola batzuk baditugulako euskalki zarretan oña-

Eldu da ordua, indartuteko itxaropena. Osterarriturik umeai euskera irakasten asi diralako, baitabe Euskalerria, euskeldun, fededun eta oitura on tabe uste dogu, Euskadiko agintari barriak bide orre-garbien erri bizia izatera elduko da eztabaida barik.tan lan ederra egin leikiela ta egingo dabela. Bai, eus-

Gora biotzak eta ekin geure arloari, kikildu ba-keraren illunabarra, egun argi ta dizdiratsu biurtukoga, iraupenak garipena bere ondoren dakarrelako.da!!

GALLASTEGI'tar KauldiI

ILLUNABARRAEUSKALERRIN?

* * *

IZTEGIA

Zaletasun =..ren alde =itzulpen —errikoi ==bidezgorriak ikusi

=—

aficióna favor detraducciónpopularpor medio depasar grandes apuros

Ht:kaafsv Anrrexkl Kum& Eratutdn F9i914,-Eiztoffd' FJeherd f.bura ILeneng0. Sadul•

IZTEGIAArgitaldarielebarrieratuetorri onekoizkiranortasunbarreari eutsi eziñik

- editor- novela- organizar- inspirado- camaron

caracter- no pudiendo contener la risa.

LIBURUAK

XABIER PEÑAGeinetan lanik geien egiten daben oso isillak izaten

dira ta euren lana zaletasunez * eta maitasunez egitendabe bakarrik,onetariko bat izan zan gure Xabier. Berebizitza osoa euskararen alde * emon eban.

Arlo askotan ezagutu dot Xabier baiña batez be ira-kasle lez eta egia esan niretzat irakaslerik onena izanzan, bere ikasle izandako guztiak be gauza berbera diñoe.Jakintsua ta apala zan eta gañera oso ondo ekian klaseakemoten.

Naiz eta jaiotzez gipuzkoarra izan, Tolosa'koa ainzuzen be, Bizkai'ko euskeraren aide emon eban bere bizi-tzako urte mordoa.

Zenbat ordu klaseak emoten? Zenbat itzulpen * eginete ebazan? Zenbat liburu zuzendu? Zenbat antzerki ger-tau? Zenbat euskaldunbarri lortu? Zenbat eta zenbat etazenbat...? Jainkoak daki!

Zuk elburu bat izan zenduan: euskera bizia ta erri-koia * zabaltzea. Elburu zuzena ta egiazkoa eta orrenatzetik joan ziñan naiz eta aldatz-gora izan eta naiz eta«modaren» aurka joan. Euskera biziaren alde jokatu zen-duan beti ii arte.

Idazlan labur onen bidez *, eskerrak emoten dautzu-daz euskeraren aide egin zenduzan Ian guztiakaitik, neukbe, gaur egun euskalduna ba'naz, geien bat zuri dautzutzor.

Zuk ereindako azia erneko da ta Bizkai'ko euskereakaurrera egingo dau, naiz eta gorriak ikusi *.

Amaitzeko emen dozu Gipuzkoa'ko bertsolari ba-tek zure oroimenez egindako bertso bat;

Agurtutzean gure senide laztananork ez dogu isuri negar maiko bana.Euskera ta Euzkadi bere mundu dana.bizitza orren alde zuk dozu emana.Lasai zoaz Xabier Jainkoarengana.

Euskera zugaz ikasi dauan batek.

LAIÑOAK MUNDAKANOrain illabete batzuk dala «GEU»

argitaldiak * «Laiñoak Mundaka'n»izeneko liburua argitaratu eban bere«Lauaxeta saillan».

Laiñoak Mundaka'n 1979'ko Bil-bo'ko Aurrezki Kutxak eratutakosariketaren lenengo saria lortu ebanelebarria * dogu.

Elebarri onen idazlea Zubikarai'-tar Agustin ondarrutarra da, etorrioneko * kontalaria.

«Laiñoak Mundaka'n» eun ta oge-tabost orrialdeko elebarria da, osopolita, asieratik amaieraraño atsegi-ñez eta aida batean irakurtzen dana.Liburu onen mamia Mundaka-alde-ko izkiri batzen bizi dan sendi bateninguruan datza.

Izkirak * batzen bizi zan sei seme-ren aita il egiten da, orduan onenemaztea «Kontze», nortasun * aundi-ko emakumea, bakarrik gelditzen dasemeakaz, nagusienak amabi urtedauzala.

Bizi-modua aurrera eroatekoamak beartuta ikusten dau bere bu-rua, senarra zanaren bearrari ekite-ko, izkirak batzeko, lan gogor onetanseine nagusiak lagunduko dautso tazelan edo alan, estatusun aundiz bai-ña, jatekoa lortzeko beste atarakodabe.

Elebarriaren azal bakoitzean gora-bera bat aurkituko dozu, batzutanbarreari eutsi eziñik * egongo zara tabeste batzutan sendi jator onen ez-bearrak ikustean biotza bigundukojatzu.

Liburu onek ba dauka beste gauzaon bat: Amaieran, bertan agertzendiran larogei bat itzez osoturiko izte-gi bat dozu obeto ulertu daizun. Nireustez iztegi au jartzea oso asmo onaizan da, batez be itxas-aldeko euske-ra ezagutzen ez dabenentzat eta eus-kaldun barrientzat, penagarri luze-txoago ez izatea ta elebarrian ager-

Ilimmomm

tzen diran euskal esakera jatorrak ezagertzea.

Oso egokia iruditzen jat ikastole-tan erabiltzeko, laugarren maila ba-tean esate baterako, euskera errikoi,aberatsa ta Bizkaikoa dalako. Zubi-karai'ren liburu au sakeleko liburuadozu, 275 pezetatan saltzen da. Erosita irakurri, ez zara damutuko-ta.

BERNARDO'K

CUBA (IX)

ESPETXEAKEz da errez Cuba'ko espetxeetan zer gertatzen

dan jakitea. Danetariko barriak ditugu, eta, egiaesan, oso ezbardiñak. Beraz, gaurko idazlan onetanespetxean urteak igarotakoen iritzia baiño ez dot ai-tatuko. Oneingandik eurongandik barriak jakitea beez da guztiz erreza izaten. Cuba'ko egoeran, jendeaez da ausartzen ezer esaten. Bada ezpadan be, ixillikegotea obeto dala uste izaten daue, eta adiskidetasunsakona lortu arte, ez daue ezer aitatzen.

ESPETXEA BARRUTIK

Espetxe zigorra jasandako batzuk esan eustenez,espetxe oneik koba batzuren antza daue: lurpean egi-ñak dira, eta guztiz ezoak. Sarritan ogerik be ez eidabe izaten eta, beste askotan, billusik ibilli bearaizaten ei daue. Guzti au siñisten ez dauanak itaundudagiola onetaz Huber Mateos'i, Menoyo'ri eta abar,eta abar... Lurpeko egoera gogor onetan, astinaldiakbe ugari izaten ei dira.

ESPETXE MOTA BI

Dana dala be, espetxeratu danak ez dauez zigoroneik jasaten. Orain arte aitatutako zigorrok politikaekintzekaitik zigortuentzat izaten dira. Beste ekintzamota batzukaitik espetxeratuak obetotxuago bizi di-

ra, eta lurpeko espetxeetan sartu bearrean,lan berezi.batzuk egitera eroaten dauez: kañaberak ebagi, kan-teretan lan egin eta abar. Azkenengo lan au ortoziketa erdi billusik zortziren bat urtetan izandako bat beezagutu neuan.

URTENBIDEA: IGES EGITEA

Gaurko politika egoeraz konforme ez dagonakedo zerbait egindakoak, urtebide bakarra eta arrisku-tsuegia daue. Eta nolabait laburtzeko iru bide dabe-zala esango neuke:

a) Jolaserako txaluparen bat artu eta gauekoorduetan itsasoz iges egin;

b) il edo biziko itsaso bidea artu eta bertanito edo;

d) Enbajadaren baten sartzen aalegindu.

ESPETXERATUEN URTENBIDEA

Asiera baten, politika arazoekaitik espetxeratuakgaur baiño urtenbide obeak euezan. Zigorraldia amai-tzean, esate baterako, atzerrian senidetarren bat izanezkero,urten eitekean Cuba'tik. Baiña gaur egun es-kubide au galdua daue eta erdi bizi eziñik Cuba'nbertan jarraitu bearra izaten daue.

Piru LEGARRETA

ZER'EKO I DAZLEEN BATZARRALenengo orrialdean esan dogun lez, abenduaren 26an.ZER'eko idazleen batzarra izango da Zornotza'ko.Larra'n, goizeko 11'etan.Egitaraua: —ZER'en Barriak (Zuzendariak).

Idazleen eritxiak.Geroari begira.

—Itaun-erantzunak.Batzar ostean bazkaria egingo dogu bertan nai dogunak. Tamalez , bakoi-txak ordainduta izango da.Bazkaltzen geratzeko ustea dozuenok Idatzi barri ori emonez zuzenbideonetara: Olazar'tar Martin. Eupeme deuna 2.—Bermeo.

Eskerrik asko!

BERTSOETAN

EURI BIZIKORRAEuria. Euri bizikorra, Euri eder, emaikorra,(ibai, iturrien ama) gero, lurra aseturik,euri atsegin, pozkorra, amaika emai, sorburuz,mara-mara, gozo-gozo, lats-errekaz, ibaiberalurra laztan, asetzera doana, ertzak ezetuzdatorrena, legunkiro ta, sortzetik urrundurikta, kutun, besarkatzera. itxasoaren magalera.

Euri eme, garaikorra, Bizitzazko euri, ura,itxaropena edatuz maitetasun ituzura...belarrera, landarera arin-aringa doanaegarrituek asetuz ibaibera, amiltzera,ama lurraren senera gizonaren antz-antzerabizi poza dakarrena itxasoetan barrena,eguzkiarekin batera. danakin bat egitera...

MUNIATEGUI'tar Sabin

GROENLANDIA LUTELESTIA

Munduetatik ugarte aundiena. Ikuspegia amar millaurteetan ez dau ezer aldatu, baiña bere biztanleak XX gi-zaldian sartzeko lenengo oinkadak emoten asi dira.

Eguraldi onagaz egazkadako trasatlantiko'etako turis-tak zelan zan gure lurra lei-aroan ikusi leikie. Groenlan-dia'ko leia beingoan urtuko ba'litz, Lurreko itxasoak seimetro baiño geiago igongo litzakez. Zelai leitu au orain10.000 urte amaitu zan izotz-aroko oroipen bat da, baiñaondiño iparraldean eta itxas-basterrean bizi diran 50.000pertsonetan eragiten da.

Munduetatik ugarte aundiena da —Dinamarka bañoberrogei ta amar bider aundiagoa baña bere lurretatik ba-karrik % 15'aro bizi leiteke ondarra menditsua dalako etaleiaz estaldurik dagolako. Ugartean bizi diran 10.000 eu-ropeoetatik geienak ara joan ziran urte bat edo bi egotekoeta dirua egiteko.

Ole Moerup agin-atarazaille bat da orain amazazpiurte Dinamarka'ko gobiernoagaz krontratu bat, bi urtera-ko izependu ebana. Begiluze batek itaundu ei eutson zer-gaitik ugartean bizi izaten geratu zan eta berak erantzun:«Egon zaitez emen egun batzuk eta ikusiko dozu».

Groenlandia denboran galduta bai dago eta leku ba-tzuetan 40 gradu zero azpitik normala dan ezkero, biziaizadiaren aurkako borroka bat da. Erriak fokak eta narbo-leak eizaz artu bear dauz janari eta jantziak eukiteko.

Godthaab'ek, iruburuak, 102 taxi irratiaz zuzendurikdaukaz eta 120 erriak ikertzeko, Groenlandair elkarteakludian elikoptcetako serbitziorik onena dauka.

Eskimalak orain 10.000 urte dirala Groenlandiaraeldu ei ziran eta ziurkiro aro aretan Erik Gorria bikingoakkolonia bat ezarrita ugarteari izena emon eutson, baiñagitxi luzatu zan kolonia au beingoan aienatu zan-eta. Inui-tak bakarrik, esaten jaken moduan, betikorako ezarrieben. Ez eukian beste aukerapenik egokitu edo il eta go-gor bearrean dagiela, ondiño bizi dira. Baiña europatarrak(len esan dogun eran 10.000 baiño geiago ziran) ara joanziran baleak arrapatzeko eta baleen orioa XVIII gizaldia-ren argiontziak biztuteko erabilli zan. Zuri batzuk eskima-

lak ilten ebezan eskopetak eta jantziak artzaren narrua-kaitik aldatzeko. Groenlandia'ko biztanlea mestizoa daeuropear asko eskimalakaz ezkondu zalako. 1721'garre-nean luterano mixiolari betek, Hans Egede'k, Dinamarka-ren izenean kristau egin eban ugartea.

Dinamarkak ugartea artu ta gero, salerosketa indarbat sortu zan eta beste aberri batzuei ara joatea debekatueutsen. Bigarren ludiko gudea ondoren, dana guztiz aldatuzan. Alemanak Dinamarka artu ebenean, USA'k ugarteazaindutea eta biztanleei bear ebena emotea erabagi eban.Gero antxe USA'k aeroportuak egin ebazan Europaranzjoiazan egazkiñak eskala egin egien. Aurrerapena ezagututa gero, groenlandesek ez eben gura biurtu bere aintxiñakobizikerara eta osatuetxeak, ikastetxeak, kaiak, eta etxeakegiten asi ziran. Lenengo, Gobiernoak arraiñako ola ba-rriak egin eta gero kanpotik arrantzuan egiteko, itxasontzibarriak eta gogorrak erosi ebazan.

Asieran ondo joian eta lenengotik tuberkulosis'ekiñorbez eban il urte aretan baiña alan da be au lasteramaitu zan lanik nagusienak danesen eskuetan egoten zi-ralako eta ango gendeen laboreak (lanak) eta maitasunaaienatzen asi ziran. Berrogeta amar errietako groenlande-sek etxeetako berogiñagaz baiña etxeko barotasun barikjoan ziran; eguneroko bearrak, ikuskiña aurrean egoteak,eta janari ezbardiñak jateak ez eben ekarri gauza onik al-koolismoa eta euren buruak ilteak baño. Au ikusiaz,groenlandesek barriro askeak izateko gogoa euken, artuebezan laguntza, teknika eta subsidiokaz erri-nortasunaartzen ebelako. Aurten, azkenik, orrilan, euren erriarenugazabak dira eta euren olak, arazo eta salerosketak zu-zendu leikiez.

Orain Groenlandiaren izen legetua da Kalaallit Nu-naat eta Godthaab, uriburua, Nuuk esaten jako. Ludikobegiak ugartean dagoz bere egoera Atlantikoa oso egokiadalako. Bizia, naiz eta sailla izan groenlandesek beti mun-duko leku basatienean bizi izan dira, eta luzaroan biziizango dira.

ASTRID Barona'k

MENDIAK

GUMUZIOATX, LEMOATX,GANZABAL

Anal artean izan genduban gu-daketa zital artan ospetsu, tama-lez, egin zan mendiditxu bat dogu,gaur-egun Lemoatx edo erderazgeiago Peña-Lemona izanaz eza-gutzen dana da.

Mendi ori gomutagarri yakuizan be eta, orixegaitik geiago berebertara igoten dogu erea dogunaskotan. Orregaitik idatziten asibaiño len baiña, egoki izango damendi orren argibide bat emotea,ezaugarriago izan dakigun.

Edozein bizkaitarrek dakian lez,—eta beste euzkotar askok berebai—, Galdakano, Bedia, Lemonaeta Zornotza bitartean aurkitzenda mendiditxu ori, Sorkalde'tikSarkalde'rantza. Baiña, «Peña-Le-mona»'erdel izena ez gendubaniñoz entzun, aipatu dogun gudake-ta 'ortararte eta, gitxitan Lemoatx,askotaz ezagunago zalako ni jaio-tako inguruetan Gomuzioatx edo«San Antolin«'atx izena, beren al-damenian aurkitzen dan eta gureargazkian ikusiten dan Andolindeuna'ren basatxonua. Eta arazergaitik Gumuzio-atxa:

Gaur-egun Erletxeak izenazezaguten da Galdakano'ko auzu-nea, jatorriz Gumuzio da, bertakotxadon aurean dagon antziñakoerdi jauregi zarraren egalean ikusi

litzaken lez. Eta auzune ortatikZornotza'rantza jarraitu-taBoroa-ganera, Arriagagane'raeldu baiño bosten bat aneineurkinlenago Gumuzio baserriak aurki-tzen dira, Garmendi sendiak biziziranak eta, orixegaitik edo Erle-txeta'tik asi ta Boroa'rarteko arru-ne guztia Gumuzio lez ezagutzenzan gure gazte-aldi guztian. EtaLemoa bitarteko mendiak,Gumuzio-mendiak, mendi-gallur-txu bakoitxak beren izen bareziaba'dau bere.

Aundia egin da gero jakin gen-duan mendi orren jatorrizko izenaGanzabal, eta gallurrik gorengoa-ren goi-neurria, 368 neurkin, etagaur-egun izen orregaz ezagutzendabe mendigoizale guztiak.

Asieran esan dogu, gomutaga-rri jakula Gumuzioatx, Lemoatxedo Ganzabal, eta alantxe da.Jayo nintzan basetxean amalauurtedun nintzan arte, ate-aurreraurtenaz batera lenen ikusiten ne-ban mendia zan Ganzabal, ta be-raz, etxeko jakun mendi ori. Orre-tara izanik. «Geure mendia»'iza-nik, urte guztietan, edo geienetan,iru edo lau urte nebazenik gaiago,neure anai-arrabak eta amagazjoaten nintzan «San Antoliñera»—aurreko egunetan zeregiñak,amaren aginduak ondo egiten ba'-

genduzan—, igandea bazan Ando-lin deuna'ren eguna, aita be bai.Egun ori izaten zan umetxutakogure egunik pozgarriena.

Gaztaroan Galdakano'ko Gu-muzio'n bizi gintzazan lez, bardinantzera jarraitzen genduan lendi-ko oituretan.

Beste gomutagarri sakon batdogu mendi ortaz, geure euzko-biotzetik aldenduko ez dana: Ber-tan izan ziran gudateka gogorra-tan il-dako ainbat ta euzko anaiengomuta, nai-ta zorionez gu ez gen-gozan burruka ortan, beste guda-lekutan baiño, asko ziran bertanEuzkadi aldeztutarren, eta gureAberria'ren aurka, il ziranak; da-nak edo geienak beintzat erru-ga-beak. Orixegaitik geiago bere ga-llur ortara elduaz batera bertan 11'-dako guztien gomutaz otoitxu bategiten dogu, goi ortan arrokerizda zitalkeriz Euzkadi'n etsaiak ja-sotako gurutze arrizkua ta eleizaikusiteak benetan saminduten gin-duzan baiña, Gurutzea maitasunata bakearen eredugarri izan bearda ta ez gorrotoz beterik nai edoez iruntziazotekoa.

Aurtengo Andolin deunan, Ira-lla'n bi'garrenean, bertan izan gin-tzazan da, pozik izan bere, nai-tageroago ta neketsuago egiten ja-kun gure izter errenduaz mendiraigotea, beti izaten dogulako gomu-tagarriak barriztutzeko aukeraegokia Eberdiko amabietan ospa-tu zan Andolin deunaren basatxo-nu apaintxu artan, jaupa edo me-za, iru apaizen artian emonda,txonintza polit laburtxu ta guzti.Meza ondoren barriz, txistularisoñuan dantzaketan batzuk etaabar. Ostean, bazkaria, ekarriebanak gogotsu jateko aldi ego-kia, eta bazkaririk eroan ez gen-dunok tapa-tapa etxera jatekonai onagaz.

ALTUNA'tar Josu

BATIZ'TAR NIKOLAS (XALOKIN)— ZER'en lankidea.—Ipuinkari saritua.—Euskal-Idazle ta Olerkari ospetsua.—Karmeldar apaiz eta misiolari langillea.

* * *

AURTEN URREZKO EZTEGUA(50 urte abade egin zala)

Markiñan jaioa Kolonbia'ko Leiva'n abade.Kolonbia'n,Peru'n eta Panama'n Misiolari.Donosti'ko Amara'n bizi da gaur.An ospatu dau Urrezko eztegua, bere anai dan Migel Anjelospetsua lagun dauala.

(Eskerrik asko ta zoriona!!!)

BERMEOKO ABESBATZA

ALKARIZKETA, GAIZKA SAN PEDROjaunagaz, zuzendoria bera

ALKAR-IZKEZA

J. M. J. T.

Bere apaiz izateko eta aldareraigotzeko Jaunak aukeratua.

(Sam. I, 2-28)

URREZKO EZTAIAK

Apaiztu nitzaneko

50'gn. urtebetetzeaLeiva (Colombia) * Donosti

1931 - iII - 19 - 1981

Batiz Bilbao'tarA. Bizente

KARMELDARRA

AINTZA ZURI, JAUNA!

—Noiz sortu zan abesbatz au?—Aurten ospatu dogu 25. urteu-

rrena, au da, 1956. urtean sortu.Zan.

—Zenbat ebaslari zaree abes-batzean ?

—Ba orain 45 gara, 25 gizonez-ko ta 20 hat neska.

—Zeintzuk izan dira orain arte-ko ekintza interesgarrienak?

—Orain arte, urtero abestudogu Begoña'ko Abesbatzen As-tean.

C.A. V.'k antolatutako saioetanbere bai. Tolosa'ko laterri-artekoleiaketan, bere bai; gure errikoeta beste Bixkaiko errietako jaie-tan, baita. Baiña aitatu bear dot,aurten leen esandako urteurrenadala-ta, Bilbaoko Orkesta Sinfo-nikagaz abestu dogula lenengozgure errian, eta asko gustatu ustedogu.

—Ze asmo daukazue orain?—Asmorik beiñena auxe da, da-

torren gabonillaren 30'ean, JesusGuridiren «MIRENTXU» pasto-

ral lirika deritxona abestuko doguBilbaon, eta ori prestatzeak izu-garrizko bearra damosku.

Ze edade edo sasoiko bermeo-Larrak dira abesbatzeko abesla-riak?

—Danerik daukagula, esanbear dot, 14 urtetik asi ta 65 arte-raiñokoak, eta onek poz aundiaemoten dausku, benetako taldebat osotuten dogulako.

—Ezer geiago esango zenduke?Bai, eskerrak emon batez

bere bermeotar guztiei euren la-guntza ta berotasunagaitik, etadei bat egin batez bere gazteei,abesnatzera etorri daitezen.Ateak igirita daukaguz danentzat.

—Eskerrik asko, Gaizka.

EUSKERAZALEK EGUTEGIA

Igaz EUSKARAZALEAK ALKARTEAK, Bizkai'ko Aurrezki-Kutxaren babespeanegutegia atera eban eta aurten be aterako dau.Egutegi au oso interesgarria da: Egun bakoitxean iru urte urren gogoratzen dau-tsez euskaldunai aurreko aldean, eguzkiaren, illargiaren eta itxasoaren gorabera-kaz batera eta atzeko aldean jakintzazko barri irakurgarriak eta barregaiak etaolakoak. Igande ta jai-aurreetan BARRI ONA.Aurrezki-Kutxaren Ian-etxeetan banatuko da eta eskatu nai dozuen guztiok.Doan izaten da.

EUSKARAZALEAK

ELERTIA

Iru Mogel dabiltz izen eta ospea anditan euskal idaz-leen mailla: Jon Antonio (1745-1804), Joan Jose (1781-1849), eta Bizenta Antonia (1782-1854). Azkenengobiok Joan Antonio osaba dabe=eta eurak, Joan Jose etaBizenta Antonia, neba-arrebak dira. Aurten da Joan Josejaio zaneko bigarren eunurteburua, ospe andiegirik barikjoakune, benetan.

Nontarrak doguz iru idazleok? Irurok etxe batekoakizan arren, erri banatako egin deuskuez; bakotxari berejaioterria izentau deutse. Bata, zarrena, eibartar andi eida, bigarena Debako seme argi, eta irugarrena, Azkoitikoalaba jatorra, bere euskera, Azkoitikoa, landu ebana.

Gauzea erabagitzat dago. Bataio-agiriak argi ei di-floe. Zetara dator, bada, gure itauna? Bataio-agiriai ezdeutsegu siñisterik ukatu nai. Baiña betaio-agirien argita-sunak gora bera, kezkatxo bat gelditzen jaku: agiri orrei-tan, guzur garbirik ezpada be, egia be ez dana estaldu lei-tekelako susmoa, jaiotza utsari balio edo indar larregiaemon geinkeolakoa.

Antziñako aldietan gauza au ez zan ain erraz eraba-giten. Mundura etorren edozeiñen erritartasuna ez ebanjaiotza utsak emoten. Eta gaur be ez askotan. Seingintza-rako Bilbora doan edozein andren seme alabak ez dituiñok geiagoko barik bilbotartzat artuko. Ercilla, Arauca-na poemaren egillea, Madrillen jaioa ei da. Baiña berakez eukan madriltartzat bere burua, Bermeotar eta Bizkai-tartzat baiño. Zubiaurre margolariak, bata Garai errianeta beste Madrillen jaioak dirala-ta, biak Bizkaitar egitendabez, bata be ez Gaztelar. J. M. Salaberria, erdal-idaz-

MOGEL EUSK

NONGO

lea, gurasoak Valencian zirala, an jaioa izan arren, iñokez dau ango seme egiten. Neuk be ezagutzen ditut adiski-de batzuk, neure auzoko eskolan irakasle izandakoenseme-alabak, euskaldunak, eta bataio-agiria eta jaiotza-agiriak an jaioak dirala esango dau, baiña auzoak ez dituangotzat eta eurak be ez dabe euren burua bire auzokideegiten. Gaur, zenbat ete dagoz or bazterretan, Euskale-rrian jaio arren, ez euren eretxian ez besteenean emengosemetzat ez dagozanak? Bizibideak edo bizibearrak eka-rri ditu emen jaiotera, eta gauza berak eroan ditu geroemendik kanpora, emen ezelango sustrairik bota barik.

MOGELDARRAKAZ JAZOA

Orra Mogeldarrakaz jazoa: or nonbaten jaio eta bes-te nonbaitekoak izatea.

ELERTIA

AL IDAZLEAK

DIRA?

Mogel, abizen au, kanpotik etorria da gure artera. Onaetorri baiño gizaldi batzuk lenagotik ezagutzen ziran abi-zen au ebenak Nafarroako, Milagros-tik Errioxako Alfa-ro bitartean. Alango baten, bizibideak eroanda, (osala ri-zanez), Aragoiko lurraldeetan naiko barru sartzen dira,baiña ez luzaroko. Barriro Alfaro-Milagros aldera datoz,eta Arabatik zear, azkenez, Bizkaiko Markiñara.

MARKIÑIARA

Markiñara lenengoz etorritako Mogel erdalduna zan,baiña laster egite jaku euskaldun, batez be ondorengoe-tan. Markiñan ipiñi dabe etxea, Markiñan dabe biotza,Mariñako alabak artzen dabez emazte (Urkiza eta Elge-zabaldarren artetik), Mogel abizenari emengo euskal-abi-zenak erantsiaz. Aurrekoen bideari jarraituz, medikun-tza,osalaritza, dabe euren bizibidea, Markiñan edo Mar-kina inguruan beti. Euren etxetik urtenaldi batzuk egingoditue, baiña Markiñan daben kabira biurtzeko. Usoaklez, kanpoaldera egaztatxoa egin, eta barriro lengo usate-gira.

Olantxe jazo jakon Joan Antonio Mogel, Peru Abar-ka liburu ospetsuaren egilleari, Eibarren jaioa izatea, etaurrengo anai bati, Joan Jose'ren aita izango zanari, De-ban mundura etortea. Baiña bata eta bestea, ume-umetanMerkiñara doaz euren gurasoakaz, Markiñan azi eta ber-tan bakotxak bere bidea artzeko, batak abadetzarakoa,eta besteak osalaritzarakoa. Joan Antoniok baiño ezeban gorde bere gurasoen (eta bere) erbestealdi orren go-mutarik. Orregaitik edo idatzi eban bein bere «zati batzala giputza». Zortzi urte zituen Markiñaratzean, eta geinbatez Debako urteak zituen aurki gogoan, ori esatean.

Joan Jose eta Bizenta Antoniaren gogoetan jaio ziranerrietako gomutarik ez zan gelditu. Joan Josek urte beteegin eban Deban, eta berak eta bere arrebatzoak besteurte bete Azkoiti-Zestua aldean. Emen aita gazterik iltenjake, eta nora joko dabe? Ama alargunaren besoetan,Markiñara. Ez Eibarren, ez Deban, ez Azkoitin ez dauke

etxerik. Markiñan bakarrik. Markiñara doaz, markiña-rrak diralako, beste iñon errorik edo sustrarik ez daukela-ko. Markiñatik kanpo, pasatxoriak, aldako usoak izan di-ra. Beste erri orrek ez deutse jaiotza besterik emon, ez be-netako erritartasunik. Erriz eta euskaraz, amaren altzoanikasitako euskaraz, Markiñarrak dira.

Guaza bitxitxoa, orraitio, aurten irakurri doguna: Bil-boko Aurrezki-Kutxak zabaldutako erdal-liburu baten ezdeusku, bada, norbaitek esan Bizenta Antonia Mogelekbere ipuin-liburua bere jaioterriko, Azkoitiko euskeranidatzi ebala? Urtebe egin bako umetxoak, berbaz ikasibakoa, ango kaleetako euskeraren jakitun? Olangoxeutsak eragiten ditu jaiotza-agiriai jaramon larregi egiteak.Bizenta onen Ipuiak zelan baiteko gipuzkeraz idatzitadagoz, baiña ez egilleak berea eban euskeraz.

Egia de Peru Abarka'ren egilleak be zelanbaiteko gi-puzkeraz egin eta argitaratu ebala bere lenengo liburua,baiña berak esan euskun segaitiken egin eban ori, Bizkaianeuskera irakurteko zaltetasunik ikusten ez ebalako, Gipuz-koan añakorik, beintzat; orregaitik jo eban gipuzkeraralenengotan, eta gipuzkerara jo eragin eutsan bere loba-txoari, ipuiñak idazten lagundu eutsanean. Osaba orreklagunduta egin zituala be ez dogu aiztu bearko.

Ez daiguzan gauzak nastau. Eta ez daigun esan, geia-goko barik, esaterako, ama alarguna eta umetxoa osabaabadeak Markiñara, jaso zituela. Abadea barik be, Mo-geldarrak eta Elgezabaldarrak ba euken nok artu eta nokjaso Markiñan. Aitaita osagillea be bizi eben ondiño. Ezziran eskale lez, erruki eske Markiñaratu. Euren etxerajoiazan.

MOGELDARRAK EZ DAIGUZAN GUZURTIEGIN

Mogeldarrak eurak autortu eben euren erritartasuna,nontarrak ziran=Markiñarrak zirala. «Natural de Marki-na» autortu eben euren burua, osalari edo abade egitekoikasten asi ziranean, atarako izena emokeran. Eta eran-tzun ori emokeran, ez eben guzurrik esan. «Nutural deMarkina» esateaz ez eben esan gura Markiñan jaioak zi-ranik, batzuk arrituarena egiñik este dabenez; baiña baiMarkiñan eukela etxea, Markiña zala euren erria, Marki-ñarrak zirala, benetako Markiñarrak, orraitio, ez an ego-te utsez, benetako izatez baiño. Eurak ez euken eritzat ezEibar, ez Deba, ez Azkoitia. Uri oneitan erbestekotzategozan.

Orra, bada, Mogeldarren euren erantzuna asierakoitaunari. Orra orduko gizartearen erantzuna, eta baita,askotan lez, gaurko gizartearena, ajiotza-agiti batzukgorabera. Nontarrak diran Mogel euskal-idazleak? Iru-ruk Markiñarrak.

L. AKESOLO

KONDAIRA

EUSKALERRIKO LORE EDER BAT

Elorrio'ko, Zenita deritxon auzunean, Argiñeta izeganazdeituten jakon, antxiña-antxiñetako il obien azpialdeko lautado-txoan, 1623'ean egindako basetxe polit bat dago. Esteibar-Lan-da basetxearen izena.

Basetxe orretantxe, 1643'ean, gerora lore eder goragarriaizango zan, Gabriel Landa Iturriaga Beneragarria jaio zan.

* * *

Gaztetxo lerden ta askar zala Mesedetako Andra Maria'renanaidian sartu zan.

Bere ikasketak eskol-agiri gorengoakaz amaiturik, Barakal-do'ko Burzeñan Mesedetarrak euken etxe ospetsuan abadetuaizan zan.

Laster bidaldu eban Anaidiak Peru'ko Uriburu dan, Lima-ko Masedetako lekaidetxe etzutetsura.

Gogo-artzaintzan, bere gogozaletasun-suak eragiñik, mira-garrizko lana egin eban.

Misiolari sutsua, autorle jakitun ta biguna. Bere autorlekuajentez inguratuz beti beti Aita onaren onu jakintsu ta garbiakentzuteko gertu gertu danak.

Ain aundia bere garbitasuna izan be.

Orregaitik Mesedetako aingerua deitzen eutsoen. Kaleetanbara-bara entzuten zan batak besteari esaten Aingerua ikusteragoaz, santuari entzutera.

Urte batzuetan lakideetxeko nagusi zala, bere jakituri ta go-rengo maitasuna ederto alkartu zituan bata beste-agaz.

Ber-bera eredu zala, pozik eta alai bizi ziran bere menpekoguztiak.

Urte askotan nagusiak ezarritako lan gogor ta arriskukobat zuzen eta ondo eroan eban.

Lan gogor ori Limako inkizizioko maiku ta tarteko izateazan; baiña biotz samurrekoa zalako epai onak emoten aleginguztia ipiñi eban, bai ta epaituak aita onaren erara lagundutenbe: Zer-egin aundia.

Aingeruaen bizia erabilli arren, pekatari aunditzat eukanbere burua ta, gorputzaren zigorketa gogorrak egunero bestepenitentzi askogaz batera.

Otoilari azperbagelez gure aitaGabrielek. Lekaidetxeko alkarotoiak zeatz-zeatz egiten zituan, baiña orrezaz ganera al ebazanune guztiak onak ziran beretzat otoi egiteko.

Etxeko nagusiari giltza eskatu eutzon gabean lakaidetxekoganbara baten sarturik gau geienean, ixiltasuenan otoi egiteko.

Esan geinke bere egun guztia otoiz zala bai elizan bai tabeste bere zer egin guztietan.

Edestiak diño, sarri-sarritan agertuten jakola Andra Mariabera, maitekiro jardun luze ta zerukoiak alkerragaz izateko.

Asko izan ziran berak gaixo ta pekatarien alde egin zi-tuan mirari eder aundiak.

* * *

1704 ean il zan Gure aita Gabriel jakituri ta santutasunarenlorratz argi ta garbia emen itxirik.

Erromak Beneragarrien zerrendan ipiñia dau bai ta LimanErromari eskatu jako zorundunen zerrendan olako bizitza deu-na izan eban Euskalerriko lore eder au ipiñi dagiala.

Labur esanda: elizaren eta euskalerriaren goratzarrerakoizan da bizitza miragarri au beti maitetasuna nagusi ebala. Be-rarentzat lege guztien ganetik maitetasuna egoan.

GALLATEGI'tar KauldiGALLLASTEGI'tar Kauldi

EUSKAL-ERRIA LURBIRA GUZTIRUNZTxiki euskalerria lurrean mugatuz,gutxi bere gizonak bestekaz bardintuz,kantauri itxasondon polito kinkatuz,margo zuri, gorriz ta orlegiz ornituz.

* * *

Bertako gizon ta andra biotz zabaleko,gorputz lerden argia gogo gordeteko,biotz,aundi ta guri danak maitatzeko,bere egin gureaz mugaz urratzeko.

* * *

Or doa euskalduna gizaldi guztutan,mundu zabal aundira maitatuz benetan,batez bere Jainkoren gaiak geinetan,Kristautuz baster danak euren bideetan.

XABIERREN atzean Japoiko aldera,BERRIOTXOAREKIN Tonkingo lurrera,ZUMARRAGAZ Iakintsu, Mexiko errira,URDANETA buru Pilipiñetara,AITA BIZENTIREKIN sortalde Indira,LABIGERI aundiaz Afrika lurrera.

* * *

AITA LANDA ASKOKIN AmerikataraELKANO lenengo ta munduren birara,Mixiolarik baita erri gizon andraGORA SU ERRI TXIKI, A UNDI EGIÑETANTXALOTUA GIZADIK; GORATZAR DARDara

GALLA STEGIK

OLERKIA

EGUZKIARI AGURRAUdako arratsalde zoragarrian,eguzkia egunaren azkenean,gorri-gorri eta andi,mendi gaiñean,gozo-gozoro, astiro-astiro...ba-doa, ba-doa...ezkutatzen, estaltzen, illuntzenmendi ostean,ixiltasunean.

Nora doa,eguerdiko eguzki beroa?

AMERIKETARA.Zoaz, bai, zorionez, eguzki jauna,gure aita ona,itsas-bestaldeko lurretara...Zoaz, ango erri, mendi eta ibaiakargitzera, berotzera, bizitza emotera...

Emen, Europa'n,bizi gara lan ta lan,dirua irabatzen burrukan...An, zure zain dagoz...Gu emen nekatuta gagoz.Europa zarra da, gu agureak gara...

Bai, zoaz ara, mundu barri bat argitzera...Guk, Europa'n dana dakigu, dana ikusi dogu,dana gozatu dogu, eta poza zer dan aztu jaku.Zoaz, eguzki jauna, gure aita ona,eta Amerikatako gende xumeai (sencillo)guk emen ez dogun zoriona,eta bizitzeko poza emoiezu.

GOIKOETXEA'tar Iñaki

AITA eta LAU SEMEAK(Bizkaieraz) ANTZERKIA

(Edeslariak)Baserritar jaun batek!an seine zituan:laurak mutil zintzoakgogorrak lanean.Baŕña tasun andi batmutillak eukien:lanerako bateraetzŕran alkartzen.

Aitak deŕtu zituanlaurak beregama:

(Aitak)Seme maŕteok, entzunaitaren esana:ebagi egizuezmakil eder bana,eta gero ekarrizuen aŕtagana.

(Lau mutillak makillenbilla doazen bitarteanedeslariak esango dau).

(Edeslariak)Esana egin ebengure lau mutillak,baita laster aŕnbatenaurkitu makillak.

(I'go semeak)Emen dozu, aŕtatxo,nire rnakil mea.

Edeslaria.Aita.Lau semeak.

(2'en semeak)

Ona fire makilla,aŕtatxo maitea.

(3'en semeak)Aurkitu dot makilla,iru dozu nirea.

(4'en semeak)Artu eizu makil au,ezin da obea.

(aŕtak eskuetan artuta zatitu egingoditu)

(Edeslariak)Artu zituan aitakmakillak eslcutan,baita bana banakanerdibŕtu bertan.

(Aitak)

Ona, seine maŕteok,ara zein errezki,banan egin dodazanmakillak erdi bi.

(Aitak)

Orain beste makil batbakotxak ebagi,

eta zuen aŕtarŕbarriro ekarri.

(Semeak makil-billajoango dira, etaetorri ala esangodabe)

(1'go semeak)Emen dozu, aŕtatxo,nire maid! mea.

(2'en semeak)Ona nire makilla,aŕtatxo maŕtea.

(3'en semeak)Aurkitu dot makilla,au dozu nit-ea.

(4'en semeak)Artu eizu makŕl auezin da obea.

(Aitak)

(Lokarrŕ bategazlau maki!!ak loturik)Drain nik !au makillakalkar dodaz lotu.Ezetz auok indarkaŕñolaz zatitu.

(1'go semeak)

(Indarka, aleginguztiak egiñik)

(1'go semeak)

Alegiñak egiñazezin dot apurtu.

(2'en semeak bardin)

Gogor dagoz benetan,nok au erdŕbŕtu!!!

(3'en semeak)

Ondo bai zuk, aŕtatxo,dozuzala loin!!!

(4'en semeak)

Indar guztiakaz beezin dot zatitu!!!

(Aitak)

Ona, seme maŕteok,alkartea zer dan:«Batera indartsu tamakalak banakan».

GOITARKI. Loyola

Antzezlariak 6 dira

Sortzez Garbia zara Zu ene Maria,zeru-goi-goian argi ederrez jantzia.

Argi ederrez jantzia.

Iñoiz obenik ez zan ikusi Zuregan.Beti orbange, garbi-garbia izan ziñan.Garbi-garbia izan ziñan.

SORTZEZGARBIA

goiria

Zu zara gure gozotasuna, argia,Zu gure goraltz, zorun-iturri alaia.Zorun-iturri alaia.

Zu zara gure Amarik samur-onena,Jaun A ltsuaren almen oroen gurena.

A lmen oroen gurena.

Goiko zeruko argi eder ta zuria,edur antzera agertu ziñan garbia.

Agertu ziñan garbia.

Eguzkiak lez diz-diz dagizu ortzean,illargia be apalik duzu oinpean.

Apalik duzu oinpean.

Eguzki argiz zara agertzen jantzita,goiko' eskerrez, zorun diztiraz betia.

Zorun diztiraz betia.

Zu zara gutzat Ama ona ta kutuna,obendari ta biotz samiñen zoruna.

Biotz samiñen zoruna.

Goiko Jaun onak bere Amatzat autua,Zu zara izaki oron-artean altsua.

Oron arten altsua.

Agur biotzez nere Ama on-kutuna,izan zakigu bizitza ontan laguna.

Bizitza ontan laguna.

Jarrai Maria, gure samn ak gozotzen,gogo argalak zure latuntzaz sendotzen.

Zure laguntzaz sendotzen.

Piztu bai piztu gure erriaren biotza,urtu barruan daukan neguko ixotza.

Daukan neguko ixotza.

ERRIAK

Alkartasunak, zer egiten dauanGuipuzkoa da, españelaterriko

probintzia edo atalik txikiena.Beren lurrak dauko I.884 km2.

Gipuzkoako kapitaletik urrunengoudaletxea, GATZA edo Salinas deLeniz da.

Donostitik Gatzaraño 90 km. in-guru dagoz.

Urrengo, urriñengo udaletxeak Ez-koriatza eta Aretxabaleta dira

Euren inguroko mendiak onek di-ra:

Iparaldetik Murumendi etaAtzentzio-mendi; eta egoi adetik, Ku-tzebarri, Atxorrotz eta Arlaban.

Murumendiko aldapetan, lenagoeta orain be bai, auzotxo oneik da-goz: Unzella, (Arabakoa), Gellano,Galarza, Apotza eta Izurieta. (Gipuz-koakoak).

Bots auzotxo orrein artean, IRU-ROGEI etxe ziran, orain larogei urteinguru.

Azkenengo urteetan, baserri askogaldu edo apurtu dira, eta ango jen-tea, kaleratu.

Baña, erdiak inguru, an jarraitutendabes, baserriko lanak egiñaz. Etxeorreik ondo apainduta agiri dira; etaasko eta asko, ezin esan leike, base-rriak diranik.

Baña, nere ipuiñak, gogoratu guraleuke, orain IRUROGEI urte zerjazo zan an, bost auzotxo orreitan.

Toki askotan lez, edonun, argitzendira gizon zolixak, adoretsuak, Eurenitzakaz, beste batzuk be sutu egin zi-tuen, eta onelan agertu zan batzarbat.

Zertarako? Orduan gauza premi-ñezko bat egiteko.

Etxe guztietara argia eta ura eroa-teko; eta danontzako ARGI-ERRO-TA egiteko.

Laister azi ziran dirua batu eta la-nak egiten.

Geldi egonda ez dago ezer. Ekinegin beada.

Badakizue txindurriak nolan ibiltendiran? Ba, euren antzera, an goian,ARANGOITIN pozu edo URTEGI,eder egiten asi ziran.

Urtegi onduan iturri ugaritsu batekurteten eban:

Urtegitik bera, TELLALDERA-ÑO, ERROTA-ETXERAÑO etaARGI-ERROTARAÑO urbideaegin zan, kilometro bat inguru.

Argi-etxe ori egiten, argiñak etaarotzak, beste laguntasunakaz laistergoratu zan.

Onelan, urtebete baño lenago,ango lanak amaitu ziran.

I.920 garren urtean asi eta I.921garren erdi inguruan amaitu.

Ango poza, zelako alaitasuna.Iñok ezeben sinisketan zer jazo zanNik orain irakurten dotenean, ulixeauzo edo errietara eroan dabela URAedo ARGIA, ikaratuta, gelditutennaz.

Zelan, olako gauza premiñezkoa,orain arte, eroan barik?

Asieran, esan dot, Gipuzkoakourrunengo edo azkenengo erriak dira-la Ori egin zan gizon adoretsu, eta ar-gitsu batzukaitik.

Onetaiko gizon bat izan zan KU-KUZULOKO Etxeberri, tar Timoteoeta beste olako gaitik.

Apur bat atzera gelditu zanari esa-ten eutsien: NAI EZBADOZU GU-RA, GEUK BAKARRIK EGINGODOGU.

Orduan, gizon prakadunak, danak,gertatu ziran, bear dan gauza guztiakegiteko.

Ori egin zan orduan, iñongo BA-BES barik, iñon laguntza barik, ezDiputaziotik ez Aretxabaletako erri-tik.

Gizona, euskaldunak, ez barrike-tan ibilli, egin, egin beardana.

Onela, Euskal-erria, goratuko do-gu, lurra jota dago ta.

EUSKEREA

ARGI-IZPI BARRIAK (II)Joan dan illean Urrestarazu'k idatzitako «Euzke-

ra» izeneko liburuxka aztertu (examiñatu) genduan.Gure Izkuntza eban livuruxka arek gai. Gaur aur-kezten (presentatzen) dogun ontan, Euzkadi'ko gi-roaz mintzatzen yaku Urrestarazu abertzale zintzoa.

Lenengo ua bezala, idazkiño txiker bat da, tama-ñuz, au ere; 36 orri besterik ez dauz, baño auek ere,«urrezko orriak» dira guztiak benetan. Bere izenbu-rua (titulua), auxe dozu: «A los hombres y a las mu-jeres jóvenes de mis viejos dias», erderaz idatzia baitda. Zergaitik erderaz?

Urrestarazu'k Euskera ederto ezagutzen dau, etaEuskeraren maixu da bera, millaka jendeei Euskeraerakutsi dautsena. Baiña Euzkadi'ko gizakume guz-tientzat itzegin nai izan dau-ta, orregaitik idatzi daus-ku erderaz idazkiño au.

Bai al du, ordea, Urrestarazu'k gai auetaz min-tzatzeko duintasunik?

Bai. Urrestarazu, «Umandi», buru txit azkarrekogizona da; adimen zorrotzekoa; biotz zabalekoa; etamunduari, gizadiari, gizarteko gertakizunei, eta giza-kumeen bizitzako gora-berai begirunez eta arretazbigiratzearen maitalea. Orrelako gizonek asko jakinoi dabe. Askotan; baita unibersitateetan tituluak ate-ra doguzalako arroxko ibiltzen garanok baiño geiagoere.

Gaiñera, bizitzak asko erakutsi dautso Urresta-razu'ri, gogorra izan bait da abertzale onen bizitza:espetxe-aldi luzeak, zigorketa gogorrak, erbesteratzemingarria, eta baita eriotzarako- gaitzespena ere.

Aberriaren aide, egiaren alde, zuzentasunaren al-de, orrenbeste jasan bear izan daun gizon baten ida-tziak ondo merezi dau irakurria izatea (Ba -dakizunora eskatu: Gazteitz'era; zuzenbide ontara: «Libre-ria Txindoki». Calle Uruguay).

Gizadiarentzat zorionaren atea, baita mundu on-tako zorionaren atea ere, kristautasuna dala erakutsinai dausku idazkiño ontan Urrestarazu'k. Eta gaur-ko Euzkadi ontan jende askok kristautasuna galdudaulako dabillela ain txarto gure Aberri maite au; etaostera kristautasunera biurtzen ez dan artean, ezdaula izango ez pakerik, ez zorionik, ez bizitzen ja-rraitzeko modurik.

Egi aundiak danak; eta ederto esanak guztiak:buruz, bikainki, zentzuz, egoki.

* * *

Punttu bat ukitzen dau, iraizean, Urrestarazu'k:

«Aldakuntzatiko -Sorketa edo Eboluzioaren» punt-tua, eta nai neuke pixka bat punttu ori argitu.

Mundu ontako izakaiak batzuek besteengandiksortu dirala erakusten dausku «eboluzioaren» dotri-ñak: izaki bikaiñenak, kaxkarrenengadik; aldakun-tzaren bidez: millaka urteetan, millaka aldaketa txiki -txiki txikerrak egiñaraziaz, izakiak obeagotzen ariizan dan Aldakuntzaren bitartez.

Abereen mundua, landareen mundutik sortuomen da, eta landareen mundua, bizirik gabekomeazki edo mineralen mundutik.

Seguruaski, bein baiño geiagotan entzun dozu gi-zonok tximu edo ziminoengandik sortu gintzazala,eta, seguruaski, par egin dozu ori entzutean. Ba..., ezeizu, ori entzutean parrik egin, orixe, edo orrelakozerbait beintzat erakusten dau «Aldakuntzatiko-Sor-keta» ren dotriñak -eta.

* * *

Baiña, «Eboluziño» edo dalako orrek erakustendaun ori sinistu al dezake kristau batek? Bai, bestegauza bat ere sinisten ba'dau: auxe. Jaunagoikoakeratu ebala Bere neurrigabeko Adimenean izadiosoaren Aldakuntza Orokor ori, eta Bera izan dala,une guztietan, aldakuntza orren Zuzendaria eta alda-kuntza ori aurrera atera dauna. Baña batez ere biatal auek sinistu bear dauz bereiziki:

—Jaungoikoak sortu ebazala ezerezetik izadiarenlengaiak edo lenengo elementuak.

—Jaungoikoak sortu ebazala ezerezetik, —oraingaur-eguneko gizakumeen sorketan egin oi daunlez—, lendabiziko gizakume aien gogoak (animak).

* * *

Eusko-abenda (raza) emen bertan sortu zala, za-lantzan ipintzen dau Urrestarazu'k. Ba-dau ori egite-ko eskubidea, gure abenda emen sortu zala ez bait dabegiekin ikusiarazi diteken egia, bañan bai, ba-da,Edesti-Aurreko (Preistoriko) usterik sendoenetakoa,gaur iñorik zalantzan ipintzen ez dauana.

Gure erria ez zan iñondik etorri. Emen sortu zan.Kromañon izeneko abendako gizonengandik. Alda

-kuntzaren bidez. Poliki-poliki, amar milla urteren lu-zaroan kromañondarrek, millaka eta millaka aldake

-tatxo txikerren bitartez, gelditzeke, beren gorputza,eta beren izaera guztia aldatzen eta aldatzen, eta al-daketa oien bitartez obeagotzen eta obeagotzen jar-dun eben..., eta aldakuntza orren emaria, frutua, gureabenda au izan zan: Eusko Abenda.

LATIEGI'TAR BIXENTE

ERTIA

ZUMETZAGA'KO MIKEL DEUNAIralla'n 29, Mikel Goi-aingcru deu-

na'ren eguna zan da, goixian eguraldion samarra ikusi nebanean eta birri-tan oldoztu barik, ea amar da erdie-tan urten nintzan neure burdin-bur-dian, berebillan, Larrabetzu, Fika,Gamitz, Mungia, Larrauri'tik ia Ba-kio'ra, bertara eldu baiño lenago da-gon arriolio saltoki ondotik ezkerreradagon bide estu baiña apaindutik Zu-mentzaga'ko Mikel deunaren basa-txonu apaiña'ren ondora elduteko.Amaikaktatik laster bertan nitzan,bada, jakitun izanik egun ortan elei-zatxu ortan jaupa, meza, ospatukozana, eneban bera uts egin nai. Ber-tan jakin neban amabi ta erdietan os-patuko zala.

Ainbat bider egona naz goi-zelei-kada zoragarri ortan, azkenez orainurte bi Ganguren menditar taldekoberrogei ta amar neska-mutltxu tabeste mendigoizale batzukaz, inguruori erakutsi ta Jata-mendira igoteko.Aldi ortan baiña, txadontxu ori piz-kat ardurabagako aurkitzen zan, bai-ña, gaur-egun, ze pozgarria! edertoapainduta, edertuta aurkitzen da es-kerrak mungiatar agintari ta lagun-tzalleari. Eneukan baiña, basatxonuorren argazkirik eta, geien bat oriizan zan ni bertaratutzea, bicic-batezMikel deuna, euzko-zaindarien au-rrean meza txukun bat entzunez.

Bara-bara asi zan notintza txadoningurututzcn, guk argazkiak ateratengenduzan bitartean da, euron tartean

Mungia'ko Endore abertzale dan As-tobitza'tar Josu beren emazteagaz,Solozabal'dar Paulin apaiz olerkariazkarra ta Larrauri'ko Txaunburujauna, Goitia'tar Iñaki lege-gizongazte zintzoa, Urresti abertzale azka-rra ta abar luze bat. Batzuk oñez dageienak berebillez.

Amabi ta erdietan asi zan jaupaospatzen, eleizatxu guztia ta elizpeabe notiñez beterik zirala, Larrarauri'-ko txaunburua meza emolle eta Pau-lin olerkari gorengoa laguntzalle tatxonintzlari zan. Jaupa bikaiña bene-tan, ainbat olerki mamitsu ta txonin-tza kistartasunez eta eusko-errizale-tasunez ugaria, «Mikel-Mikel zainduEuzkalerria» eta «Agur Jaunak» go-gotsu abestuaz amaiera emoteko.Laster entzun zan txistulari soñua,artxo-erre usaña ta beste jaki gozorengertakizunak, Gu bere zorionez, baz-kari orretarikora deituak izan gintza-zan bai Endore Josu'ren cia Goitiaadizkide zintzoaren bitartez, baiña,gure bertako egin bearra argazki ba-tzuk atera eta txadon orretaz al-neba-na jakitea zan, idazlan berau idaztekoeta, ori pizkat lorturik irurak aldera-ko barriz Galdakano'n gintzazan.

ELEIZALenago basatxonu lez idatzi ba'do-

gu bere, basatxonu baiño geiago zi-ran aldi artan Bizkaya, da Euzkadi'nbere egin ziran oneik, inguruetako er-txadon edo parroki lez egiñak izanik,

ertitsu ta garrantzi geiagokuak, Ba-kio'ko Pelai, Zumetzaga'koa berau,Ganguren'go Mariñe deunan (gaur-egun azkenengo astarrenak bere ken-duak izan dira), Balmaseda goikoKolitza'n dagon Erroka eta Donostideunak, gerotxuago Galdakano'koAndra Mari ta abar.

Mikel deuna'ren txadon apain au,Jata-mcndiren aldamenean, Sorkalde-Ego ra, goizelaikada zabal baten dau-kagu, Zumetza basetxe zabalaren on-duan. Gaur-egun, beren irudia oso daatsegingarria, bera eztaltzen izan da-ben kare-orre guztiak kendu ta arriu-tsean apain aurkitzen dalako.

Gure argazkian ikusiten dan lez,sarreran aterpe aundi bat dau, baiña,gure ustez ezda eleiza egin zanekoa,askotaz geroagokua baiño. Beren le-nengo aterpea egon litzaken eskomaaldeko edo Ego-aldeko orman.

Sarraierako atea, oso apaiña, dairu edo lau igon-malla igon-da, gubaiño jakitunagoak dirauskuen lez,«medio punto» esaten dautsena. Besteate bat dau eskoma aldean uztai erti-tsu ta guzti, bai-ta benetan apaiña,Beste bat, ate bat, ezker-aldian orainagertu barria.

Eliz-bularrera (Abside) sarraieranuztai zabal ertitsu edo artistiku batdago, ikusgarria, baiña txadon orrenbenetako pitxia, edergallua, eliz-bulargoian aurkitzen dan leioa cia, eleiz-er-tian ikasiak, jakitunak diranak adira-zoten emoten dauskuenez, Euzkadi'nbeste bat ez dagoen lakoa. Guk, ta-malez, gitxi ezagutzen dogu erti ja-kiugarri ori, baiña, leio ori ikusitengenduan guztietan eta arretaz begira-tu ondoren, zer oldoztu ez dakigula ge-ratutzen gintzazan beren berezitasu-na ikusi-ta. Aldi ontan Mungia'koEndore adizkideari eskerrak «Ermitade San Miguel de Zumetxaga» idaz-tiaren barriz-idatzi edo «foto-copia»baten jabe gera eta, beren bitartez ja-kin geinke txadon orren zertzeladaasko.

Lenen dakiguna da;«Latinobizantina-erromaniku andikoadala eta, beraz, XII'en gizaldi erdi-koa. Geien bat, leio ertitsu apain orta-tik ikusi dabe jakitunak, beronen sor-gizaldia.

ALTUNA'TAR JOSU

GAZTEDIA

SINISMENEANLUR-ALDAKUNTZA

Amabost urteko mutil batek, bere sen-dia beste auzotegi batera aldatu zanean,olan azaldu ebazan bere biozkadak:

Bildur nintzan, lagunik ez nebala-koan aurkituko. Bakartadearen itxaro-penak bildurtu egiten ninduan berebille-tik urtetean. Thor inguruan ezagutu ba-rik biozkatuta geratzen nintzan.

LAGUNAK

Beste batek begiratu zer diñoskun:Iñoz ez jat aiztuko ona etorri nintza-

neko aldia. Ikastolako lenengo eguna ne-gargarria izan jatan. Adiskiderik ez ne-bala izango uste izateak bildur aundiaemoten eustan eta ikaskideak fin begirazer pentsauko ete eben ardura aundianeukan.

Amabost amasei urteko gazteentzatardura aundiko gauzea da lagunenarazoa.

ALDIAK

Erlejiño-gauzetarako gaztaroa aldiezbardiñetan banatu leike.

Lenengo aldia, amabost-amasei urteraartekoa. Or gurasoak eta etxekoak diraumeen erlejiño gogoetan, balioak etaikuspegia eratuten dabezenak.

Bigarrena, amabost-amasei urtekoa.Or lagunak dauke garrantzi aundia.Arazo guztiak ez dira ebazten aldi one-tan, baiña erlejiño-sentimena eratzekolagunakaz izaten daben oarmena, ekspe-rientzia, arduragarria da.

Irugarrena, amazazpi-amazortzi urteingurukoa, buru jabetasuna ta askatasu-na lortzearen sasoia da, munduaganan-

Bedarra,soloetan txarra dan beda-rra, txikia ta ezereza dala uste dogu-naren, atxurraz kosk egin da be, bereburua barrien barriz, erakuzten daki.Gatika'ko «batasuneziñek», ori berbe-ra egin dabe.

Nork esan leikan da, Gatika'koainbat zorongok, soin bete leku izandabe, eguneroko batean, eta Butron'-go gaztelua argitaratu, orain dan be-zela.

Inguruak pagoz, gaztañez da zur-gatzez orniturik izan aldien batean,eta ango basoetako nagusi jauntxoek«Tala-Rapiñaz» dana lurreratu emeneben: egotzi, birrindu, ezabatu, di-ruak kolkoa betetako.

Gaur egunean ez eida ikusten,alde

tzako jokerea ta nagusien jokabidea bi-llatzen dira. Nortasun berezi bat lortzendabe urte orreitan, eta orrek be izatendau zer-ikusia erlejiño gaietarako.

GURASOAK

Aldi bakoitxeko egoera berezi orrekba-dauko zer-ikusia gurasoentzat. Le-nengo aldian, naiz urrengoetan, biotz-ikara bereziak sortzen dira gazteenganeta guraso ta seme-alaben artean izandaitekezan artu-emonak asko aldatzendira eta seme-alabakaz adiskide giroa ezgaltzeko alegin aundia egin bearko dabegurasoak. Eta gazteak aldakuntza aundiorreitan gurasoakandik geiegi ez urrin-tzeko alegiña egin bearko dabe. Euren-gan sortzen dan esku-artu-bearrak, nor-tasun barria, burujabetza aundiagoa, bi-zikerearen aldakuntza, menpetasun la-burragoa, oiturazko edo moral jokabidebarriak... danak dauka argibide batenbearra.

ERLEJIÑOA

Erlejiño-gaietan aldakuntzak aundiakdira. Umetako aldia urrin geratu urte gi-txitan eta jokabide barriak bear dira.

Aztertzailleak diñoenez, eragin aun-dia izan da or, eta askotarikoa, eta ezi-tzailleak ori. ondo kontuan izan beardau. Umetan izan dauan erlejiño-giroaonartzeko, erlejiñora itxartuteko aldiada gaztaroa, baiña batez be ume-arokoeziketea egokia izan ez ba'da, erlejiñotikaldentzekoa be bai. Sasoi orretan eraba-giten da Jainkoagana biurtzea edo Bera-gandik ladentzea.

batera begiratu,naiz bestera so-egin,piñuak, lerdiak, eta apeaz inguru guz-tiaz saskeldurik; sasiz, otaz da aran-tzaz estaldurik.

Gaztelu inguruetan ibiliz ibili dirangazteak izango dabe, inguru-minguruareitan lurrik, gaztain da areitz barik,piñuz jantzirik. Orain da leen be, ibiliizan dira aTala-Rapiñaz»,bakoitza alebanari lotuta, diruaz jabetu gurarik.

Aitaturiko zugazti motal joan zi-ran, areinak izan ziran tokiak, gaur-egun piñuari emonik doguz da.

Ez gaitean besteak dagiana ziztrin-du, kaskartu et zapuztzen ibilterik.Urik eta iturrik bai dogu, eta eskueknon garnbitu.

LANDAJUELA'tar A.

ERLEJIÑO-ALDIAK

1975'eko argibide-billaketa batekagertu ebanez, aurretikoakandik artuta-ko sinismena eta erlejiño-oiturak itzi egi-ten dira ume-aroa itzi ta gaztarota sar-tuz.

Lenengo aldiko gazteen erlejiñoa, gu-rasoena bera da, aitaren eta amaren zin-tzotasunari eta egiteai jarraitzen dau-tsee. Emen gurasoak emondako ikasbi-deak indar aundia dauko.

Orretarako, gurasoak gazteen au-rrean izen ona eukidea da bearrezkoa.Seme-alabak begirunean, dedua ta lo-tsea gurasoen aurrean zaintzea. Orrelanizan ezkero, errezago jake euren erleji-ñoa onartzea, lenengo aldian gitxienez.

Bigarren aldian, lagunen eragiña taesku-artzea sartzen dira eta lagunakJaungoikoaren «experientzia» edo oarme-nik ez ba'dauke, zalantzak eta ezbaiaksortzen dautsez egoera orrek eta errezizten dabez erlejiñoko eginkizunak etaeleizara joatea.

Irugarren aldian, burujabetasuna lor-tzen dabe eta gurasoen naiz lagunen era-giñak indarra galtzen dau. Gazteak beresinismena, ikuspegia, eritxiak eta aska-tasuna daukaz. Nortasun osorantzadoaz.

A urreko urteetan izan dabezan oar-men eta ikasiak ba-dauke euren indarrabarru-barruan, oiñarri dira, baiña danaaztertzeko gai dira.

Sinismena lortzen dabenak eurek erle-jiño egintzak sortuko dabez eta Jainkoa-ren oarmenera elduko dira. Orrelan ba-ketsu ta zoriontsu elduko dira nagusienerlejiño-girora.

LETONA-K

Butron'go gaztelu inguruak

opaltzen oni loratxu bat;opaltze ori egiten dautse,anaiak diran mendijak;jaiokeratik irniñi dautse,jatorrizko izen argi bat.

Mendi orretan jaioten dira,iturri eder garbiak;erri onetan alkartzen dira,ibai batian irurak;Gorbeia ta Indusi ta A ramotzpetik,datozan ur lerden garbiak;Ubiritxaga'n alkartzen dira,Arrati ibaian irurak.

* * *

Orra or dauko beren izena,Igorre deitzen dautsoguna;baiña neure ustez au ikusita,«iru-urak» dau izena,Poz-pozik danok artu daigun ba,Izen argi ta garbia;Goiko Jaun onak emon dausku ba,ur garbi miragarria.

* * *

Agur erritar lagun maitiak,sendo bizi «iru-urak» erri orretan;neu be jaio ta bertan bizi, nintzan,guda zitalak iraun bitartian;gero Jaunaren borondatian,bakoitxak al eban tokian;orain bere bizi gara Euzkadi'n,Aramotz eta Mugarra bitarian.

* * *

Ezin aiztu ba gazte-aldiko,neure lagun eta auzodiagaz.Intxaur bizkar ta deun Luke,auzodi txukun pozgarriagaz;bertan ditudaz gomutaki asko,lagun onakin batera egiñagaz;oroipen onek neure biotza,beteten dabe zorionagaz.

AIZPURU'tar Lontzi'k

16.° ERANTZUNA

okerturik beren bizkarra;baiña oraindik gogo onagaz ta,edesteko ipuin zarra;orain irurogei urte inguru dala,egin neban ames bakarra.

* * *

Iru lau ille inguru dala,idatzi neban lantxu bat;bertan neure ustez egin neban ba,idazkeran oker txiki bat;berau dala-ta egin nai neunke,irakurleari oartxu bat;

ASTIRO

ARRATIA ARANETIKOpor-aldia igaro ondoren eta, asketzi daistiela neure amesean,

berriz emen da aiton zarra; egin neban uts txiki bat.beren soiña urtez zarrauta,

Gorbeia mendi Arratian buru,Kurutz deuna dau zaindari;arren bertatik zaindu egizu,Geure erri ta Euzkadi;or goiko mendi gaiñetik;Arren Jauna zaindu eiguzu,une ontan Euskalerri.

* * *

Arratia'ko aran onetan,Aukitzen da erritxu bat;aitz zuriakin inguraturik,

17.'

iEZKER-ESKUIRA: 1. Absurdo. Tripulacion.-3. Letrado. Los del ejército.-4.

Pera.-5. Mezcla. Huida. A ratos.-6. Bueno.-7. Alli. Humilde. Cariño.-8. Cele-min.-9. Noche. Brotar.-10. Grasa.-11. Besar.-12. Barraco. Listo.-13. Familia. Te-levision.-14. Pie. Este, esto. Cebada.-15. Rompecabezas.-16. Por separado.-17.Donde. Gusano.-18. Cafe. Hollin. Mendigar.-20. Cómo. Importante.-21. Piel. Re-loj.-23. Triturar. Accidentalmente.-25. Fascinador. Con humildad.

GOITIK BERA: 1. Obscuridad. Salud. Pizarra.-2. Yo. Barbilla.-3. Rebelde. Su-fijo teñrminativo de nombres.-4. Entender. Morir. Tierra.-5. Incomprensible.-7.Tres. Sobremesa.-8. Inteligente. Lejos.-10. Según conforme. Perder. Abundancia(1a).-11. Voy.-12. En ningun sitio.-13. Sincero. Exclamacion de sorpresa.-14.Romper.-15. Acción de pagar. En seguida. Inmediatamente.-16. A ver si.-17. Afli-gir. En el agujero. Lo ultimo.-19. Frecuentemente. Pasadizo.-21. Esforzarse.-22.Escarpado.-23. Heredero. Enloquecedor.-25. Villania, ruindad. Seco. Aguja.

EUSKERAZALEAKMARKIÑA'N EUSKAL- JAKINTZA

Markiñarrak, urrillaren 19'tik 24'ra Jakintza-Astea izan dabe. Eta ainbat izan dira entzuleak berbal-dietan. Ez asko, ez izan bear leukeen beste, baiña ba-dira Markiña'n euskereaz eta euskal jakintzaz ardura

-tuak.

* * *

Inguru aretako idazleak izan dira gai, eta naikoa zer-esanik eta zer-entzunik emon dau Aste orretara-ko gai zabal onek.

* * *

Astelenean Paulin Solozabal'ek egin eban berba, eta, bere oiturea dan lez, bertsoak abestu be bai.Gaia: Jose Mari Arizmendiarrieta'ren euskal-lanak. Arrasate'n egin eban gizarte-lan euskalduna goratu eban.

* * *

Martitzenean, Aita Santi Onaindia'k Frai Bartolome Etxebarri'tarra gogoratu eban bere idazki bataztertuz.

* * *

Eguastenean, Martin Olazar'ek Azkue'ren lan luze ta zabalen barria emon eban, idazkitxu baten bi-dez eta berbaz.

* * *

Eguenean, Augustin Zubikarai'k Txomin Agirre'ren idazle-edertasuna erakutsi eutsen entzule gogo-tsuai. Zubikarai aste onen eratzailleen a rtean beroena izan da.

* * *

Barikuan Lino Akesolo'k Markiña ta Mogel'darrak, jakintsu ta sakon, jakingarri barriak beti agertuzberak dakian lez.

* * *

Zapatuan mai-biribilla edo jente-aurreko alkar-izketa izan zan. Maian Iñaki Zubiri bizkaitarra, JesusGaztañaga gipuzkoarra, Bixente Latiegi arabarra eta Epi Gogortza naparra, erri-euskerea gai dabela.

Azkenengo egun onetako lana bete baiño lenago sa rtu da irarkolara gure ZER eta ez dago barri zea--tzagorik emoterik gure aldetik.

* * *

Euskerazaintza izan da eratzaille eta Astea Onaindia'tar Alberto (Padre Olaso)'ren omenez egitekoazan gogoa. Ez dakigu bete al izan dan.

* * *

Dana dala, eratzailleai ta Markiña'ri zoriona ta eskerrak. Olako aste asko bear doguz erria jakintzarasartzeko.

GOIZ-ARGIErribideko aldizkaria

BizkaierazGipuzkoeraz

ErderazBARRIAK ETA ARAZOAK

SAS KI-NAS KIERRIBIDEKO ALDIZKARIA

Bizkaieraz

Gipuzkoeraz

munduko goraberak, jazokizunak, barregaiak...

•