ÍNDICE

1. A programación1.1. Características da programación

1.2. Elementos da programación

2. As unidades de programación2.1. Tipos de unidades

2.2. Elementos das unidades

3. O deseño de actividades3.1. Criterios para o deseño de actividades

3.2. A selección de actividades

3.3. Tipos de actividades

4. A programación na educación non formal

http://www.youtube.com/watch?v=g57mSGjZ5aU

1. A PROGRAMACIÓN

CONCEPTO DE PROGRAMACIÓN (DE AULA, DE GRUPO, DE

ACTIVIDADES, DIDÁCTICA OU DOCENTE):

Constitúe o 3º nivel de concreción curricular (adaptación da proposta

pedagóxica ás características do grupo-aula).

É un documento no que cada docente, en coordinación co equipo

educativo, planifica o conxunto de elementos que interveñen no proceso

de ensino-aprendizaxe para un grupo concreto e un curso escolar.

Tamén pode definirse como o conxunto de unidades didácticas ordenadas

e secuenciadas que se van desenvolver durante un curso escolar.

1. A PROGRAMACIÓN (cont.)

NORMATIVA*:

A LOE/LOMCE inclúe a programación do ensino entre as funcións do

profesorado.

O Decreto 330/2009, do 4 de xuño, polo que se establece o currículo da

Educación Infantil na Comunidade Autónoma de Galicia sinala que cada

ciclo de Educación Infantil constitúe unha unidade curricular temporal de

programación.

A Orde do 25 de xuño de 2009 pola que se regula a implantación, o

desenvolvemento e a avaliación do 2º ciclo da Educación Infantil na

Comunidade Autónoma de Galicia establece unha distinción entre

“programación didáctica” (elaborada polo equipo de ciclo para cada área do

currículo) e “programación de aula” (elaborada por cada mestre/a para o

seu grupo e estruturada en secuencias didácticas e/ou proxectos de

traballo).

1.1. CARACTERÍSTICAS DA PROGRAMACIÓN

A programación debe ser:

ÚTIL: será un instrumento de traballo en mans do educador/a.

PÚBLICA: servirá para reflectir o traballo na aula de cara ao centro, a

comunidade educativa e a Administración e, polo tanto, haberá un exemplar á

súa disposición.

FLEXIBLE: será unha hipótese de traballo que se adaptará á práctica

educativa, non un produto acabado.

AVALIABLE: permitirá ir recollendo información sobre o seu desenvolvemento

para reaxustala constantemente.

COHERENTE: estará en consonancia coas decisións adoptadas no PEC e a

proposta pedagóxica.

1.2. ELEMENTOS DA PROGRAMACIÓN

A programación consta de dúas partes:

DECISIÓNS XERAIS

• Caracterización do grupo /

contextualización

• Obxectivos

• Contidos

• Metodoloxía e recursos didácticos

• Educación en valores / temas

transversais*

• Atención á diversidade*

• Avaliación

UNIDADES DE PROGRAMACIÓN

/ UNIDADES DIDÁCTICAS /

UNIDADES DE TRABALLO

1.2. ELEMENTOS DA PROGRAMACIÓN (cont.)

ELEMENTOS DESCRICIÓN

Caracterización

do grupo /

Contextualización

Análise das características concretas do grupo de nenos/as: nº, idade, sexo,

circunstancias persoais e familiares, posibles necesidades educativas

especiais, historia escolar previa...

Obxectivos Adaptación dos obxectivos establecidos na proposta pedagóxica ao grupo

concreto para o que se programa.

Contidos Adaptación dos contidos establecidos na proposta pedagóxica ao grupo

concreto para o que se programa.

Unidades de

programación

Elaboración de secuencias concretas de aprendizaxe dotadas de sentido e

coherencia interna que dan resposta aos obxectivos e contidos.

Metodoloxía e

recursos

didácticos

Principios e estratexias metodolóxicas; tipos de actividades e agrupamentos;

organización dos recursos espaciais, materiais, temporais e persoais.

Educación en

valores / Temas

transversais*

Tratamento que se lle dará á educación en valores (responsabilidade,

solidariedade, tolerancia, non-violencia...) ou temas transversais (educación

para a paz, educación para a igualdade de oportunidades de ambos sexos,

educación para a saúde, educación ambiental...).

Atención á

diversidade*

Medidas para responder á diversidade de características persoais,

necesidades, intereses e estilos de aprendizaxe das crianzas e para atender

ao alumnado con necesidade específica de apoio educativo (ACNEAE).

Avaliación Criterios, momentos, técnicas e instrumentos de avaliación; avaliación da

práctica docente e a programación; información ás familias.

A programación está composta por unidades máis pequenas...

2. AS UNIDADES DE PROGRAMACIÓN

CONCEPTO DE UNIDADE DE PROGRAMACIÓN (UNIDADE DIDÁCTICA

OU UNIDADE DE TRABALLO):

É unha fracción ou segmento da programación arredor dun proceso de

ensino-aprendizaxe articulado e completo.

Pode concibirse como unha parcela da vida do grupo dotada de

intencionalidade educativa na que conflúen todos os elementos que

interveñen no proceso de ensino-aprendizaxe con coherencia interna e por

un período de tempo determinado.

Tamén pode definirse como un conxunto de actividades agrupadas de forma

significativa para desenvolver uns obxectivos e contidos durante un

período de tempo determinado.

2.1. TIPOS DE UNIDADES

En Educación Infantil, as unidades de programación poden ser de dous tipos:

PERMANENTES(mantéñense todo o curso)

• Rutinas cotiás: comida,

descanso e hixiene + acollida

e saída.

• Actividades habituais: a hora

do recreo, a asemblea, o

conto...

• Zonas ou recantos: xogo

simbólico, construcións,

manipulación...

TEMPORAIS(desenvólvense nun período de tempo

concreto)

• Períodos específicos: período de

adaptación.

• Unidades temáticas / Centros de

interese: os animais, a familia,

personaxes de ficción...

• Proxectos: construímos unha

cabana, facemos unha horta,

preparamos unha excursión...

• Talleres / Obradoiros: cociña,

barro, máscaras...

• Festas: Nadal, Entroido,

aniversarios...

• Acontecementos imprevistos:

neva, nace un irmanciño, atopamos

un caracol...

2.1. TIPOS DE UNIDADES (cont.)

Exemplo de distribución temporal de unidades de programación:

1º TRIMESTRE 2º TRIMESTRE 3º TRIMESTRE

MA

ÑÁ

UP 1: ACOLLIDA

UP

2:

PE

RÍO

DO

DE

AD

AP

TA

CIÓ

N

UP 3: RECANTOS

UP 4: ASEMBLEA

UP 5: O

CORPO

UP 6:COLECCIO-

NAMOS

CORES

UP 7:

NADAL

UP 8: ANIMAIS

UP 9: ENTROIDO

UP 10:

TALLER

COCIÑA

UP 11:

OFICIOS

UP 12: FACEMOS

UN

XARDÍN

UP 13:

FINAL

CURSO

UP 14: RECREO

UP 3: RECANTOS

UP 15: HIXIENE

ME

DIO

DÍA

UP 16: ALIMENTACIÓN

UP 15: HIXIENE

UP 17: DESCANSO

UP 15: HIXIENE

TA

RD

E

UP 4: ASEMBLEA

UP 5 UP 6 UP 7 UP 8 UP 9 UP 10 UP 11 UP 12 UP 13

UP 15: HIXIENE

UP 16: ALIMENTACIÓN

UP 15: HIXIENE

UP 3: RECANTOS

UP 17: DESPEDIDA

2.2. ELEMENTOS DAS UNIDADES

(modelo que imos seguir nós)

ELEMENTOS DESCRICIÓN

Identificación da UD Título – Escola – Etapa, ciclo e nivel – Curso e período dentro do curso –

Duración aproximada

Contextualización e

xustificación

Adecuación ao contorno e coherencia co PEC e a proposta pedagóxica –

Adecuación ao momento evolutivo das crianzas – Fundamentación teórica

Táboa de obxectivos,

contidos e criterios de

avaliación

Áreas – Obxectivos de referencia (currículo) – Obxectivos didácticos (UD) –

Contidos – Criterios de avaliación – Indicadores de avaliación

Actividades Nº e título – Tipo – Obxectivos didácticos – Contidos – Desenvolvemento –

Espazos – Materiais – Tempo – Persoal – Agrupamentos – Avaliación

Recursos

metodolóxicos e

didácticos

Principios metodolóxicos – Estratexias metodolóxicas – Recursos didácticos

Educación en valores /

Temas transversais*

Importancia – Relación coa UD

Atención á diversidade* Atención á diversidade de intereses, necesidades, etc., do alumnado – Atención

ao ACNEAE

Avaliación Que avaliar – Cando avaliar – Como avaliar

Convertamos

o mapa

en acción...

3. O DESEÑO DE ACTIVIDADES

CONCEPTO DE ACTIVIDADE:

O termo “actividade” provén do latín “activĭtas, -ātis”, que significa “calidade de

obrar”.*

As actividades son a última concreción da intervención educativa e as

decisións curriculares; son o elemento fundamental que xustifica a

intervención e a planificación educativa porque remiten, en definitiva, ao que as

crianzas van facer e ao que constitúe a base da súa aprendizaxe.

Desde unha perspectiva educativa, as actividades poden definirse como un

conxunto de accións levadas a cabo polos educadores/as e os nenos/as

para acadar os obxectivos propostos.*

3.1. CRITERIOS PARA O DESEÑO DE ACTIVIDADES

Ao deseñar as actividades, o educador/a debe ter en conta os seguintes

criterios:

Que sexan axeitadas ao nivel de desenvolvemento das crianzas.*

Que sexan significativas e motivadoras, é dicir, que estean relacionadas cos

coñecementos previos dos nenos/as e que conecten cos seus intereses.

Que permitan a interacción cos iguais e co adulto nun clima cálido e acolledor.

Que favorezan a experimentación, exploración e manipulación.*

Que sexan coherentes cos obxectivos e contidos programados.

Que promovan a adquisición de distintos tipos de capacidades (cognitivas,

motrices, afectivas, de relación interpersoal e de inserción social).

Que permitan a expresión a través de diferentes linguaxes.

Que respecten a diversidade de intereses, necesidades e ritmos de aprendizaxe

das crianzas.

Que conten cunha adecuada organización dos recursos espaciais, materiais,

temporais e persoais.

Que sexan avaliables e poidan reaxustarse para corrixir as dificultades que xurdan.

3.2. A SELECCIÓN DE ACTIVIDADES

Como seleccionar as actividades?

A partir dos obxectivos e contidos programados: decidir actividades para

conseguir uns obxectivos e tratar uns contidos.

A partir dunha intuición: seleccionar actividades a partir de ideas que se nos

ocorren de forma espontánea ou a raíz dalgún acontecemento imprevisto.

A partir das experiencias e propostas doutros profesionais: analizar

criticamente e seleccionar as propostas doutros educadores/as e escolas ou as

suxestións recollidas en revistas especializadas, libros de texto, libros de

metodoloxía...

A partir do propio ficheiro de actividades: elaborar un arquivo coas actividades

levadas a cabo e escoller aquelas que mellor funcionaron (ver modelo de ficha de

actividade na diapositiva seguinte).

MODELO DE FICHA DE ACTIVIDADE

ACTIVIDADE Nº X: TÍTULODestinatarios/as:

UD/Bloque:

Tipo de actividade:

Obxectivos didácticos/específicos:

Contidos:

Desenvolvemento:

Organización do tempo e o espazo:

Recursos materiais e persoais:

Adaptacións:

Avaliación:

3.3. TIPOS DE ACTIVIDADES

Segundo o momento de realización

Segundo as áreas de coñecemento do currículo

Pero as tres áreas deben abordarse de forma interrelacionada

de acordo co principio de globalización

Segundo os distintos momentos educativos *

• Actividades iniciais: para pescudar os coñecementos

previos dos nenos/as e motivalos.

• Actividades de desenvolvemento: para levar a cabo as

aprendizaxes programadas.

• Actividades finais: para recapitular o aprendido e avaliar a

consecución dos obxectivos e a práctica educativa.

A maiores...

• Actividades de reforzo: para fixar os

contidos básicos co alumnado que non os

adquiriu.

• Actividades de ampliación: para afondar

no aprendido co alumnado que xa domina

os contidos tratados.

• Actividades da vida cotiá / Rutinas

• Xogo libre

• Actividades dirixidas / programadas

• Actividades para o coñecemento de si

mesmo e a autonomía persoal

• Actividades para o coñecemento do medio

• Actividades de expresión e comunicación

3.3. TIPOS DE ACTIVIDADES (cont.)

Segundo o grao de autonomía na súa realización

Segundo o tipo de agrupamento

Segundo o lugar de realización

Outros tipos de actividades*

• Actividades libres

• Actividades semi-dirixidas

• Actividades dirixidas

• Actividades complementarias: realízanse dentro do horario lectivo,

dentro ou fóra do centro, para complementar a actividade habitual da

aula e responden a decisións curriculares (educación formal).

• Actividades extraescolares: realízanse no propio centro fóra do

horario lectivo para potenciar a apertura do centro ao contorno e non

obedecen a cuestións curriculares (educación non formal).

• Actividades individuais

• Actividades en pequenos grupos

• Actividades no grupo aula

• Actividades en gran grupo

• Actividades interiores

• Actividades exteriores

E máis alá das paredes da escola?

4. A PROGRAMACIÓN NA EDUCACIÓN NON FORMAL

Por convención, na educación formal fálase de programación, mentres que

na educación non formal fálase de proxecto (aínda que este inclúa unha

programación de actividades).

Na planificación da educación non formal, o proxecto representa o terceiro

nivel de concreción (plan – programa – proxecto).

Todo proxecto debe incluír unha serie de apartados: título – descrición –

xustificación e contextualización – persoas destinatarias – obxectivos –

metodoloxía – actividades – temporalización – recursos – orzamento –

avaliación.

É preciso concretar e secuenciar as actuacións e actividades que se

van desenvolver, utilizando plannings, cronogramas, horarios... (ver

exemplo de cronograma na diapositiva seguinte)

EXEMPLO DE CRONOGRAMA

ACTIVIDADES

SEMANA 1 SEMANA 2

L M * X V L M * X V

ACTIVIDADE 1 X

ACTIVIDADE 2 X

ACTIVIDADE 3 X

ACTIVIDADE 4 X X X X X X X X X X

ACTIVIDADE 5 X X X X X X X X X X

ACTIVIDADE 6 X

ACTIVIDADE 7 X X

ACTIVIDADE 8 X X

ACTIVIDADE 9 X

ACTIVIDADE 10 X

PERO ONDE NOS LEVA

O MAPA…?