XEOMORFOLOXÍA (por axentes)

Índice

*Que é a xeomorfoloxía? *Historia *Factores *Ramas*Que é un axente? *Axentes*Augas superficias*Mar(costa, medio litoral)*Glaciares

Que é a xeomorfoloxía?É a rama da xeoloxía que ten por obxecto o

estudo das formas da superficie terrestre e a súa orixe e evolución

HistoriaA xeomorfoloxía toma forma a finais do século XIX co xeógrafo William Morris Davis. Na súa época a idea dominante sobre a creación do relevo explicabase mediante o catastrofismo como si fose o suposto da gran inundación biblíca.

Davis e outros xeógrafos comezaron a crer que outras causas eran responsables do modelamento da superficie da Terra e non enventos catastróficos.

Davis, dentro do marco do uniformismo, desenvolveu unha teoría da creación e destrución da paisaxe, a que chamou ciclo xeográfico.

Factores xeomorfolóxicosXEOGRÁFICO

SFactores abióticos de orixe esóxeno

Corpos de auga

relevo,solo e climaAuga superficial

Acción de escorrentía, fluvial e mariñaXeos no

modelado glaciar

BIÓTICOSAdoita oporse aos procesos de modelado, especialmente considerando a vexetación, en cambio, existen moitos animais que coloboran co proceso erosivo.

XEOLÓXICOS

ANTRÓPICOSA acción do ser humano sobre o relevo é moi variable, dependendo da actividade que se realice,en este sentido é moi difícil xeneralizar, podendo incidir a favor ou en contra dos procesos erosivos

Tales como a tectónica, o diastrofismo, a oroxénese e o vulcanismo. Son procesos construtivos e de orixe endóxeno que se opoñen ao modelado e interrompen o ciclo xeográfico

Ramas*Edáfica ou de formación de solos*Fluvial*Glaciar*Periglaciar*Litoral*Kárstica*Eólica*Gravitacional

Que é un axente?É aquilo que orixina ou ten capacidade para producir

determinados efectos ou fenómenos

EXTERNOS Producidos por enerxía interna

radiación solargravitaciona

lProducen

Meteorización, transporte e sedimentación

INTERNOS

Producidos pola enerxía interna da Terra

Medio litoral ou costeiroQUE É?

É o que se desenvolve na zona de contacto (interfase) entre grandes masas de auga estancada, como océanos, mares, grandes lagos e as terras emerxidas.

CARACTERÍSTICAS AzonalidadeOs procesos e formas de relevo que aparecen son independentes do tipo de clima existenteMoi

cambianteDinámica controlada por 4 tipos de accións

1)Mareas2)Oleaxe3)Correntes litorais4)Acción fluvial na desmbocadura dos ríos

MareasSon ascensos e descensos periódicos do nivel do mar,

producidas pola atracción da Lúa e en menor medida do Sol.

PREAMAR BAIXAMAR VIVAS OU MORTAS

Momento de máxima altura

Momento de mínima altura

Rango de marea

Diferencia de altura entre ambas

Son mareas dunha amplitude maior.Producense cando á atracción da Lúa se lle suma o efecto da gravidade do Sol.

OndasSon ondulacións da superficie do mar orixinadas pola

acción do vento. O seu estudo pode facerse seguindo o movemento ondulatorio.

CRESTA

punto máis alto

SENO

punto máis baixo

ALTURAdiferenza entre a cresta e o seno

LONXITUDE

distancia entre dous senos ou crestas consecutivas

PERÍODO

tempo que tarda unha onda en atravesar un punto fixo

FORMA DAS ONDAS

Condiciona a súa capacidade de mover a auga, de forma que a unha profundidade da metade de “l” de onda, este movemento é prácticamente despreciable, marcando un límite que se define como o nivel base do oleaxe

O tamaño e a forma da onda dependen do vento que as produce. Cando as ondas chegan a costa, a súa forma cambia debido ao rozamento co fondo mariño, aumentando a súa altura e diminuíndo a lonxitude, ata chegar a un punto no que non pode estreitarse máis e a onda rompe e avanza cara á praia nun fluxo turbulento. Cando a onda volve cara o interior do mar orixinase a resaca.

TSUNAMI

(onda de porto)Ondas de gran envergadura orixinadas por

terremotos, erupcións volcánicas ou grandes deslizamentos submariños

CORRENTES LITORAIS

Debidas á acción da oleaxe cando producen o seu retorno ao marNormalmente son correntes paralelas á liña de costa que teñen un papel clave na redistribución de sedimentos en praias e deltas

Correntes de marea que se producen cando esta se encauza por canles e estuarios e, en xeral, onde un estreitamento xenere un incremento na velocidade de subida e baixada da auga

ESTUARIO

É o que se produce cando os procesos costeiros erosionan toda a carga do río

Os ríos que desembocan na costa son unha fonte de sedimentos para o medio litoral

DELTA É unha acumulación de sedimentos que se produce se os procesos costeiros non erosionan todos os sedimentos do río

Tipos de costas● Acantilados● Praias● Complexos illa barreira-lagoon● Chairas de marea● Deltas

AcantiladosQUE SON?

Son costas “vivas” nas que actúan importantes procesos de erosión que dan lugar a un continuo retroceso da línea de costaELEMENTOS QUE O

COMPOÑEN1)Plataforma de abrasión (superficie plana e de escasa pendente cuxos límites inferiores e superiores os adoitan marcar a preamar e baixamar)

2)Talude (de forte pendente e onde son máis activos os procesos de erosión, entre este e a plataforma é posible que apareza unha pequena praia)

3)Rasa litoral (superficie plana que normalmente se corresponde cunha antiga plataforma de abrasión, ahora emerxida)

PLATAFORMA DE ABRASIÓN

Superficie plana que se orixina debido a abrasión xerada durante a removilización dos cantos e bloques caídos do frente do acantilado debido a un zapamento na base do talude, provocado pola erosión e pola compresión do aire nas brechas desteONDE SE

FORMAN?Aparecen en rochas competentes frente á erosión

ARCOS LITORAIS E CHEMINEAS

Morfoloxía residual producida pola eliminación dos saíntes (cabos) debido á erosión.

*BAHÍAS: entrantes na costaTanto estas como os cabos formanse debido a que as ondas non impactan en todos os puntos do acantilado coa mesma dirección, debido a que estas poden sufrir cambios que fan que cheguen á costa con distinta enerxía

PraiasQUE SON?

Acumulacións de material detrítico fino, xeralmente tamaño area, que está en continuo movemento, como si fosen ríos de area

Causado polo oleaxe e as correntes de deriva. Consiste nunha especie de zigzag no que cando as ondas impactan na costa con un certo ángulo,os grans de area movense na mesma dirección, pero cando volve a resaca fano cunha compoñente máis perpendicular a favor da gravidade

SECCIÓN DENDE O MAR ATA O CONTINENTE

1)Praia baixa: situada entre a premar e a baixa mar, caracterizase por unha continua acción da oleaxe

2)Praia alta: solo é cuberta en momentos de especial elevación do nivel do mar por tormentas

3)Bermas: elevacións que se atopan na praia alta

4)Campo de dunas: resultado de brisas que arrastran material cara o continente. As dunas non sempre están presentes a veces a praia finailza nun talude

Complexos illa barreira-lagoonComplexo que inclúe varias costas

1)Cresta de area alargada e estreita paralela a liña de costa principal e que protexe a esta da acción directa da oleaxe (illa barreira)

2)Lagoon: medio mariño, de baixa enerxía, situado entre a illa barreira e a liña de costa no que se produce a sedimentación de material de gran fino (lagoa)

3)Bocanas: canles que cortan a illa barreira e nos que se producen correntes perpendiculares á liña de costa debido ás subidas e baixadas do nivel do mar

A illa pode estár formada por

material detrítico areoso

arrecifes: corpos de natureza calcárea e orixe biolóxica. Son construcións biolóxicas formadas por corais e algas (a veces esponxas ou moluscos que precipitan ou atrapan carbonato cálcico)Atolóns: illas de pranta circular

formadas por arrecifes, cun lagoon interior e formadas por hundimento de illas volcánicas

Chairas de mareaAparecen en zonas de relevo moi suave e cun amplo rango de marea, o que dá lugar a un gran desarrollo na pranta da chaira intermareal. É característica a súa presenza nos estuarios, rías e marxe continental das lagoas de illas barreira

1)Franxa supramareal:(máis cercana ao continente), normalmente está emerxida e só cuberta polo mar en mareas vivas excepcionais. Correspondense coas marismas e é unha zona con vexetación halófila onde os procesos de sedimentación son a decantación de arxilas e a precipitación de sales.

2)Franxa intermareal:é onde ten lugar a sedimentación de areas e de material fino, en sectores diferenciados. Cerca do continente(chaira de barro), en posición intermedia(chaira mixta, areas e barro) e preto á baixamar(sedimentación de areas)

3)Franxa que vai dende a baixamar ata o medio mariño: sedimentación de tipo areoso e concentrada nas canles mareais.

Os procesos que actúan neste tipo de costas dán lugar a aparición de 3 franxas de terreo cunha sedimentación característica

DeltasFormas mixtas do medio fluvial e mariño que se definen como a acumulación de sedimentos na confluenia dunha corrente fluvial e as augas mariñas.

zonas en función do tipo de sedimentación

Lobulados:predominio da dinámica fluvial, nos que ao colmatarse os distributarios se van formando uns abánicos de sedimentos(forma de “pata de páxaro”)

Dominados pola acción das mareas: adoitan ser de gran tamaño, neles os depósitos de area dispoñense máis ou menos perpendiculares á costa

Lobulados:predominio da dinámica fluvial, nos que ao colmatarse os distributarios se van formando uns abánicos de sedimentos(forma de “pata de páxaro”)

Dominados pola acción das mareas: adoitan ser de gran tamaño, neles os depósitos de area dispoñense máis ou menos perpendiculares á costa

CLASIFICACIÓN(en función da acción predominante)

Con predominio do oleaxe: nestes a acción das ondas dá lugar á formación de barras de area paralelas á liña de costa

* Tamén existen deltas mixtos dominados por máis dun tipo de acción (delta do Nilo) Outros tipos de costas relacionados cos procesos fluviais son as rías e os fiordos.

Delta lobulado(río Mississipi)

Delta dominado pola acción de mareas (Ganges)

Delta mixto(Nilo)

Costa de ría (Ezaro) Fiordo(Noruega)

Dinámica das augas

superficiais.

Correntes das augas superficiais Curso de auga con circulación

permanente e concentrada nun leito.

pode desembocar no mar, noutro río ou nun lago.

Corrente de auga de carácter

ocasional, depende da estación (chuviosa ou seca)

RÍO

REGATO

Principal variabilidade que se pode dar nun río:

Volume de auga que pasa por unha sección transversal ó río por unidade de tempo.

augas baixas augas altas

mínimo caudal do río máximo caudal do río

CAUDAL

Procesos fluviaisErosión

Transporte prodúcese durante

Sedimentación todo o curso do río

Curso alto:circulan por vales e fortes pendentes, con tramos máis ou menos rectilíneos. Erosión no propio leito. presentes cascadas, cataratas,rápidos ou lancóns (cavidade nos caudais dos ríos por accio´das correntes)

Curso medio: nesta parte do río pendente é máis suave,con cauce máis curvo que no curso alto. Prodúcese transporte:

❏Carga de fondo

❏Rodadura

❏Saltación

❏Suspensión

❏Sólidos disoltos

❏Flotación

Curso baixo: neste tramo as augas descorren a baixa velocidade e por zonas de pouco relevo. Vai depositando todo o material que antes transportaba. Agora o val ten forma de trapecio invertido.

Son frecuentes as terrazas fluviais (suerficies planas e escalonadas):

❏Terrazas colgadas

❏Terrazas sobrepostas

Dinámica das augas fluviaisPerfil lonxitudinal dun río:

representación das cotas de talweg dende o nacemento do río ata súa desembocadura.

Os cursos fluviais buscan a mínima pendente, o que é chamado perfil de equilibrio. Para que isto suceda o río erosiona o terreo máis pendente e deposita sedimentos para uniformizar.

Debido a este fenómeno podense dar capturas en ríos, que é a unión de dous meandros debido á erosión. Unha parte do curso queda sen suministro de auga

Divagantes:ocupan a terra chá aluvial

Meandros

Encaixados: aparecen cando a

erosión sobre o terreo é maior

Nivel de bases: é o limite polo que por debaio del non se produciría erosión por parte do río.Cada río presenta un nivel de base absoluto pero tamén pode posuilos locales.

Cambios:

❏Estrato máis resistente: limita a capacidade de erosión

❏Lagos: frea a velocidade da corrente

❏Terrazas escalonadas: orixinadas polo proceso de erosión e sedimentación

❏Clima :produce cambios no cauce do río dependendo da estación

HidroxeoloxíaA auga no subsolo: un substrato de material rochoso con poros pódese dividir en dúas zonas.

❏Zona de aireación (+superficial)

❏Zona saturada (+profundo)

Na zona radicular prodúcese evaporación de auga pola acción das plantas. A partires de ahí prodúcese infiltración.

❏O nivel freático é o lugar xeométrico dos puntos da zona suturada que se atopa a presión atmosférica.

Acuífero, acuitardo e impermeable:

❏Acuífero: formación rochosa que almacena e transmite auga.(a auga atópase en contínuo movemento)

❏Acuitardo: formación rochosa que almacena auga pero neste caso é transmitida moito máis lentamente.

❏Impermeabilidade: unha rocha clasifícase como tal cando nin almacena nin transmite auga (rochas ígneas e metamórficas).

Tipos de acuíferos en función da porosidade:

❏Porosidade intergranular (en gravas, areas, piroclastos ou rochas volcánicas)

❏Porosidade por fracturación (en rochas plutónicas e metamórficas)

❏Porosidade por karstificación

Acuíferos libres, colgados ou cautivos:

❏Libre, é aque que ven marcado na parte superior polo nivel frático

❏Colgante

❏Cautivo,é aquel no que auga subterránea se atopa encerrada entre dúas capas impermeables; so recibe auga por unha zona na que existen materiales permeables.

❏Colgado, é aquel non saturado que se atopa separado dun corpo importante de auga subterránea inferior por nha zona non saturada. Acuífero con auga colgada.

Acción xeolóxica das augas subterráneasKarstificación erosión de

rochas, xeralmente calizas, por disolución de material sólido pola acción das augas subterráneas.

Tamén se produce formación de material calizo pola preciìtación de ións calcio e bicarbonato.

Un dos proncipais factores que condicionan sa karstificación é a necesidade de porosidade nas rochas solubles, xeralmente pola presenza de fracturas ou diaclasas.

dolinas

poljé

erosión lapiaz

cavernas

Formas kársticas simas

pináculos

construtivas travertinos

espeleotemas

❏ Dolinas: depresión cerrada de forma circular,con sección en embude. Formadas por disolución, colapso ou afundimento.

❏ Poljé: depresión cerrada de orixe kárstica con fondo plano. De maior extensión que as dolinas e máis irregulares.

❏ Lapiaz: disolución superficilal de calizas que ensancha as brechas.

❏ Canóns: vales kársticos (paredes verticais)

❏ Hoces: vales kársticos (orixinan meandros)

❏ Cavernas: cavidade a modo de galería con desenvolvemento na horizontal.

❏ Simas: cando o desenvolvemento é na vertical (sumidoiros cando teñen auga)

❏ Pináculos: morfoloxía inversa das dolinas con forma de torre cónica, pirámide ou cíclica.

❏ Travertinos: precipitación de carbonatos en condicións subaéreas que dan lugar a depósitos moi característicos polo aspecto que teñen.

❏ Espeleotemas: formas endokársticas de precipitacións variadas. Estalactitas se aparecen no teito e estalacmitas se medran dende o chan. se se chegan a unir unha estalactita e unha estalacmita fórmanse columnas.

Glaciares

Un glaciar é unha gran masa de xeo comprimido, que está formado durante o curso de miles de anos por mor da neve que se mantén no mesmo lugar ata que se chega a ser xeo.

Considérase que os glaciares son vestixio da última Idade de Xeo, cando as baixas temperaturas obrigaron o xeo para moverse cara as latitudes máis baixas. Hoxe podes atopar glaciares en montañas de todos os continentes, excepto na Australia e nalgunhas illas oceánicas, e entre as latitudes 35 ° norte e 35 ° ao sur só se pode ver algúns glaciares como por exemplo no Himalaya, en Nueva Guinea….

Partes

Primarias

Secundarias

Circo: Parte superior do glaciar donde se acumula a neve.

Val glaciar: Por donde discurre a lengua glaciar. Pódense encontrar vales colgados que son marcas de glaciares afluentes do principal que se derretiron.Ibones: lagos formados pola acumulación da auga procedente de derreter o xeo do circo xa que se desliza polo val.

Lengua glaciar: é a parte dun glaciar desde que se adentra nun val (desde o circo ata que se fusiona).

Morrenas laterales: nos laterales dun glaciar pola súa abrasión.Morrenas centrales: Fórmase pola unión das morrenas laterales dos glaciares que entran en contacto.Morrenas de fondo: na parte inferior, producidas pola abrasión do glaciar.Morrenas final: ó final dun glaciar cando se derrite e marca a súa maior extensión.

Tipos de glaciares

Glaciares de casquete

Glaciares de montaña

Casquetes polares

Domos e campos de xeo

Glaciar de meseta

Glaciares de plataforma

Glaciar alpino

Glaciares de circoGlaciares de ladera

Glaciar de piedemonte

Glaciares de casqueteTamén chamados inlandsis. actualmente están reducidos a dous e están ocupando as terras emerxidas do continente antártico e da illa de Groenlandia.

Os dous ocupan o 97% dos terreos ocupados por glaciares e tendo espesores de ata 4 km.

Na base do xeo antártico aparecen masas de auga líquida formando os lagos subpolares (lago Vostok).

➔ Casquetes polares

-Son zonas continentales totalmente de xeo pero de menos extensión que os casquetes (que non sobrepasen os 50000 km2).

-Os domos teñen un corte en cúpula mentras que os campos de xeo presentan unha morfoloxía de sección máis irregular debido a unión de varias depresións que foron cubertas con xeo.

-Nos campos de xeo poden asomar os picos dunhas montañas con unha forma de pirámide, chamándose nunataks.

➔ Domos e campos de xeo

➔ Glaciar de meseta

Utilízase para referirse a glaciares continentales con forma de cúpula ou domo e cun fluxo radial pero cunha extensión moito menos a 50000 km2.

➔ Glaciares de plataforma

Grandes masas de xeo flotando sobre o océano no que se orixinan cando un casquete polar alcanza a liña de costa e o xeo permanece conectado co casquete sen desprenderse en icebergs.

Glaciares de montañaSon pequenas acumulacións de xeo en comparación cos do casquete, pero fan unha acción de moldeado moito máis característica.➔ De val ou glaciar

alpinoÉ o máis popular. Presenta un circo na cabeceira donde se produce a principal acumulación de neve. dese punto parte unha lengua glaciar que descende ó largo dun val cun desarrollo de decenas de kilómetros.

➔ Glaciares de circo

Solo ocupan unha depresión semiesférica na que ten lugar tanto a acumulación como como a ablación. Normalmente son o resto dun glaciar de val que entrou nunha fase de retroceso perdendo a lengua, de maneira que solo queda xeo no seu circo de cabeceira.

Os únicos glaciares españoles entran nesta categoría.

➔ Glaciares de ladera

É un tipo intermedio entre os dous anteriores. Presentan un circo de acumulación, pero o desarrollo da lengua é máis corto.➔ Glaciares de pé de monte

Aparece cando un glaciar alpino deixa de estar encaixado nun val e expándese nunha zona aberta, adoptando a masa de xeo unha forma de abanico co vértice cara o val.

Ó longo do Cuaternario, variou a cantidade de xeo cubrindo os continentes, alternéndose períodos donde había grandes extensións (glaciacións) con outras nas que as masas de xeo retrocedían (interglaciares).

FormaciónO inicio dunha glaciar é a permanencia de neve na mesma zona durante todo o ano. Na atmosfera, as moléculas de vapor de auga adhírense as partículas de pó formando estruturas de cristal. Entonces outras moléculas de vapor de auga adhirense os cristales e forman os copos de neve.Os copos de neve caen nunha montaña. Co paso do tempo, o copos posterior cubren os primeiros copos de neve e neve comeza a acumularse o suficiente para facerse estruturas pesadas de xeo. Ano tras ano, as novas capas comprimir as capas anteriores. Esta compresión fai que a neve se cristalizar debido a que o aire entre os cristales encóllese.

Os cristais fanse máis grandes cada vez, polo que a neve conpáctase e aumenta a súa densidade. Nalgún punto sucumbe á presión do peso do xeo e comeza a desprazarse para abaixo, formando unha especie de río que serpentea través dun val.Finalmente, o xeo dun glaciar alcanza unha liña de equilibrio. Por encima da liña gana máis masa da que perde, pero por debaixo, perde máis da que gana.Este proceso pode levar máis de 100 anos.

Formas de erosión glaciarA medida que o glaciar flúe sobre a superficie fracturada da rocha,

ablanda e levanta bloques de rocha que incorpora o xeo. Este proceso coñecido como arranque glaciar ocorre cando a aug do desxeo penetra nas fisuras da rocha e na base do glaciar e conxela recristalizándose. Conforme a auga se expande, ela actúa como unha palanca que fai soltar a rocha levantándoa. Deste xeito, os sedimentos de todos os tamaños pasan a formar parte da carga da glaciar.

Abrasión ocorre cando os fragmentos de xeo e a carga de fragmentos rochosos se deslizan sobre a roca e pule a superficie situada abaixo.

Unha das características visibles de erosión e abrasión glaciar son estrías glaciares producidas nas superficies rochosas: fragmentos de rocha con bordes afiados sobre o contido de xeo

A velocidade de erosión dun glaciar é moi variable. Esta erosión diferencial efectuada polo xeo está controlado por catro factores importantes:

- A velocidade do movemento do glaciar.- Espesor do xeo.- Forma, abundancia e dureza de fragmentos de rocha contidas no xeo na

base do glaciar.- Erosionabilidade da superficie por baixo do glaciar.

Transformación do terreo➔ Vales glaciares

Os vales glaciares son como ríos de xeo. Fórmanse cando unha gran cantidade de xeo de acumula nos circos glaciares.

vales glaciares son como ríos de xeo. Vales glaciares fórmanse cando gran cantidade de xeo acumúlase nos circos glaciares. O xeo das capas inferiores acaba desplazándose para o fondo do val, onde acaban convertíndose en lagos.

Unha das principais características dos vales glaciares é que teñen un perfil transversal cunha forma de artesa. Esta característica é o principal recurso que permite aos xeólogos para distinguir este tipo de valles polo cal se deslizou ou se desliza unha gran cantidade de xeo.. Outras características dos vales glaciares son os restos de abrasiónl, que son causadas polo rozamento de xeo e tamén por o arrastre de material.

➔ Aristas e horns

A medida que varios circos glaciares veciños crecen de tamaño, queda entre eles un pico en forma de pirámide de tres caras que se chama horn.Entre dous vales glaciares veciños que discurran paralelos, a excavación nos laterales da lugar a aparición dunha corda montañosa de perfil agudo que se chama arista.

Formas de sedimentación glaciar

Materiales arrastrados polos glaciares

Till Morrenas

Morrenas de fondo

Morrenas lateralesMorrena central

Morrena final

Tillitas

Drumlins

Lago tipo kettle

Eskers kames

Varvas

Till: materiales arrastrados polos glaciares pero formados tras a desaparición do xeo. Se son antiguos denomínanse tillitas.

As zonas periglaciares e o permafrostAs zonas periglaciares son as rexións situadas ao arredor dos glaciares. ten un clima frío, por debaixo de 0ºC, pero no verán parte do xeo fúndese.

Nas zonas periglaciares aparece un suelo permanentemente conxelado que é o permafrost. É un material porosoe nos seus ocos a auga encóntrase en estado sólido. O seu grosor soe ser dunhas decenas de metros.

O mollisuelo é a parte máis superficial do subsuelo nas zonas periglaciares e pode ser activa xa que se pode desconxelar durante o verán. Por debaixo deste atópase o pergerisuelo que é inactivo xa que a auga está permanentemente conxelada. Dentro do pergirisuelo pódese atpar o talik que son zonas con masas de auga en estado líquido.

Os pingos son relevos que destacan sobre as llanuras periglaciares. Consiste en elevacións cónicas de unhas poucas decenas de metros en cuxo interior aparece un núcleo de xeo.

BibliografíaLibro de xeoloxía ed.paraninfo http://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/axentehttps://es.wikipedia.org/wiki/Geomorfolog%C3%ADahttp://paralelocero.blogspot.com.es/2011/10/el-origen-y-la-evolucion-de-la.htmlhttps://lacienciaysusdemonios.com/2013/02/13/historia-de-la-geologia-del-diluvio-ii-siglo-xviii-actualidad/ http://caminos.udc.es/info/asignaturas/grado_itop/113/pdfs/TEMA%209-1%20geomorfologia.pdf http://mygranitodearena.blogspot.com.es/2016/08/modelado-glaciar.htmlhttp://geomorfologiaccl.blogspot.com.es/p/modelado-glaciar.htmlhttp://www.ecologiahoy.com/valles-glaciareshttps://es.wikipedia.org/wiki/Glaciar#Transformaci.C3.B3n_del_terrenotipos de acuíferosacuíferos colgados

FINPaula Ares PérezNoelia Botana RodríguezIria Ferreiro Gómez