XIV INFORME SOBRE A XESTIÓN E COOPERATIVISMO AGRARIO … · A situación económica mundial é de...

XIV

INFO

RME

SOBR

E A

XES

TIÓ

N E

O E

STA

DO

ECO

NÓ

MIC

O D

O C

OO

PERA

TIVI

SMO

AG

RARI

O E

N G

ALI

CIA

XIV INFORME SOBRE A XESTIÓN EO ESTADO ECONÓMICO DO

COOPERATIVISMO AGRARIO EN GALICIA

XIV INFORME

SOBRE A XESTIÓN E O ESTADO ECONÓMICO

DO COOPERATIVISMO AGRARIO

EN GALICIA

Dirección Xeral de Relacións Laborais. Xunta de Galicia

AGACA

Nota: Reprodución autorizada, con indicación da fonte bibliográfica.

EQUIPO REALIZADOR

DIRECCIÓN

D. Higinio Mougán Bouzón AGACA - Licenciado en Ciencias Empresariais

ASESORA TÉCNICA

Dna. Mª José Cabaleiro Casal Prof. Dpto. Economía Financeira e Contabilidade – Universidade de Vigo

COORDINACIÓN

Dna. Ruth Rodríguez Ferreiros AGACA - Licenciada en Administración e Dirección de Empresas

COORDINACIÓN PARTE ECONÓMICA

D. David Vila López AGACA - Licenciado en Ciencias Empresariais

ASESORES

D. Carlos Ares Fernández (Gandería e Cooperativismo)

AGACA - Licenciado en Ciencias Empresariais

Dna. Loli Couso Costa (Formación e Agricultura)

AGACA - Enxeñeira Técnica Agrícola

D. Mario Fernández Redondo (Enxeñería e Desenvolvemento sostible)

AGACA – European Engineer (Agr.)

COLABORADORES TÉCNICOS

Dna. Irene Burgos Licenciada en Ciencias do Traballo

D. Xurxo Lueiro de Jesús Diplomado en Estudios Empresariais

Dna. Cristina Padín Fariña Licenciada en Economía

Dna. Marta Vázquez Suárez Licenciada e Doutora en Economía

Coa colaboración institucional da Dirección Xeral de Relacións Laborais. Xunta de Galicia.

Imprime: Gráficas Garabal, S. L. Dep. Legal: C-889/2003

PRÓLOGO

A situación económica mundial é de crise pero sabemos que, en maior ou menor tempo, dependendo do acerto nas decisións que se tomen, se pode superar. Sabemos que a recuperación é posible e que en todo proceso de recuperación económica xorden as oportunidades, non so para remontala se non para mellorar a posición de partida.

As cooperativas poden asumir un importante papel neste proceso, se confían nas súas capacidades, nas súas propias forzas e no seu modelo, poden ser capaces de darlle a volta a situación. Poden apro-veitar as oportunidades para acometer novos retos e obter unha sólida posición competitiva que lle permita capturar un maior valor engadido dos produtos e servizos ofertados, mellorando o nivel de rendas e servizos para os seus socios e promovendo o desenvolvemento sostible e benestar social da comunidade.

Para afrontar con éxito esta etapa compre fortalecer a empresa común para que poida aproveitar as oportunidades, e resulta imprescindible prestar especial atención ás prácticas de goberno e á dirección e xestión empresarial.

Débese mellorar a formación empresarial dos membros dos consellos reitores, directores, xerentes e socios en xeral, cada un ao seu nivel de responsabilidade. Débese, igualmente, promover unha xestión participativa, facilitar a elaboración de plans empresariais ambiciosos, profesionalizar os niveis que resulte preciso. Teñamos en conta que un bo equipo de xestión é un activo clave para garantir a eficacia na consecución dos obxectivos económicos e sociais e unha garantía de primeiro orde para o acceso ao financiamento e aos mercados.

Resulta preciso crear equipos solventes capaces de provocar a necesaria reflexión estratéxica, achegar propostas viables e sólidas tanto desde o punto de vista empresarial como social, e executalas de forma eficaz e participativa.

Unha parte fundamental de esta tarefa consiste en contar con ferramentas de análise para orientar as políticas de desenvolvemento, que permitan avaliar a estrutura, características e dimensión da empresa en relación coas tendencias máis dinámicas do seu contorno.

Neste contexto a información que puntualmente nos facilitan os sucesivos Informes sobre a Xestión e o Estado Económico do Cooperativismo Agrario en Galicia, constitúe unha ferramenta de primeira orde ao servizo dos xestores cooperativos para a mellora da xestión cooperativa. Resulta, ademais, un instrumento primordial de análise e valoración da evolución do cooperativismo agrario para os investigadores e estudosos desta fórmula empresarial, así como unha referencia de primeira orde para unha correcta adecuación da actividade de fomento das administracións públicas.

Con este Informe faise patente un ano máis a interesante iniciativa da Unión de Cooperativas Asocia-ción Galega de Cooperativas Agrarias, AGACA, desenvolvida coa colaboración da Consellería de Traballo

e Benestar, que xa ten continuidade ao longo de 14 anos. Quero animar ao equipo encargado da súa elaboración a continuar con este importante labor, pedíndolles un novo esforzo para seguir traballando e rematar con éxito a elaboración do vindeiro XV Informe.

Beatriz Mato OteroConselleira de Traballo e Benestar

PRESENTACIÓN

Desde hai catorce anos a Asociación Galega de Cooperativas Agrarias, AgAcA, vén elaborando o Informe sobre a Xestión e o Estado do Cooperativismo Agrario en Galicia. Botando unha ollada ao camiño an-dado desde o seu primeiro ano de publicación, alá por finais do século XX, este traballo constitúe xa un elemento de referencia para o coñecemento da evolución do cooperativismo agrario en Galicia.

É indubidable que o sector agro-alimentario galego se encontra diante dun complexo esce-nario de importantes cambios que lle afectan e afectarán de maneira moi intensa nos próximos anos. O contexto político e a coxuntura dos mercados internacionais provocan unha reflexión estratéxica sobre o sector e, como non, sobre o papel que o mundo cooperativo agrario galego pode e debe xogar para enfrontar estes retos en condicións competitivas e viables no tempo.

O presente estudo, tratará de ilustrar o que significan as empresas cooperativas agrarias gale-gas no sector agro-alimentario e, en especial, o importante labor que xogan dentro do mundo rural, así como as súas preocupacións, os seus desafíos máis urxentes e as estratexias necesarias para alcanzar con éxito os obxectivos marcados.

Queremos agradecer sinceramente a participación das cooperativas agrarias que ano tras ano achegan os seus datos ó Informe. Sen elas, non sería posible a súa confección. Son un piar fundamental nunha dobre vertente: por existir e por colaborar.

Grazas tamén, como non, á Dirección Xeral de Relacións Laborais da Xunta de Galicia, que nos brinda o seu apoio, convencida de que todo o esforzo que hai detrás deste Informe ten a súa compensación na utilidade que lle atoparán aqueles a quen vai dirixido.

José Luis López VázquezPresidente de AGACA

ÍNDICE

1. Introdución1.1. Obxectivos, metodoloxía e estrutura do Informe .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 111.2. Cooperativismo agrario e economía .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 121.2.1. O crecemento da economía galega no contorno internacional .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 121.2.2. A importancia do sector agrario na economía galega . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 161.2.2.1. Produción e renda agraria .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 161.2.2.2. Emprego .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 18

1.2.3. A dimensión do cooperativismo agrario en Galicia .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 19

2. Análise xeral do cooperativismo agrario en Galicia2.1. Evolución da dimensión nas cooperativas agrarias da mostra . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 232.2. Distribución territorial e importancia económica .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 252.3. Actividades cooperativizadas .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 262.4. Aspectos máis relevantes da estrutura societaria .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 282.4.1. O socio .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 282.4.2. Os órganos sociais .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 31

2.5. Aspectos laborais .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 362.6. Formación social .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 41

3. Análise económica xeral do cooperativismo agrario en Galicia sen facer3.1. Introdución. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 473.2. Análise da estrutura económico–financeira . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 483.2.1. Análise da estrutura económica .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 533.2.1.1. Cooperativas gandeiras .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 553.2.1.2. Cooperativas de viño .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 573.2.1.3. Cooperativas de horta e flor .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 58

3.2.2. Análise da estrutura financeira. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 603.2.2.1. Cooperativas gandeiras .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 673.2.2.2. Cooperativas de viño .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 713.2.2.3. Cooperativas de horta e flor .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 74

3.2.3. Análise das relacións entre a estructura económica e a financeira .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 783.2.3.1. Cooperativas gandeiras .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 833.2.3.2. Cooperativas de viño .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 883.2.3.3. Cooperativas de horta e flor .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 89

3.3. Análise da conta de resultados .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 923.3.1. O valor da produción .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 923.3.1.1. Cooperativas gandeiras .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 92

3.3.1.2. Cooperativas de viño .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 923.3.1.3. Cooperativas de horta e flor .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 92

3.3.2. Consumos e gastos da explotación . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 933.3.2.1. Cooperativas gandeiras .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 933.3.2.2. Cooperativas de viño .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 943.3.2.3. Cooperativas de horta-flor. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 95

3.3.3. Gastos de persoal .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 963.3.3.1. Cooperativas gandeiras .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 963.3.3.2. Cooperativas de viño .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 973.3.3.3. Cooperativas de horta-flor. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 97

3.3.4. Ingresos e gastos financeiros .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 973.3.4.1. Cooperativas gandeiras .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .1073.3.4.2. Cooperativas de viño .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .1173.3.4.3. Cooperativas de horta-flor. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 121

3.4. Análise da xestión económica. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 125

4. Conclusións4.1. Análise xeral do cooperativismo agrario en Galicia: conclusións . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 1414.2. Análise económica xeral do cooperativismo agrario en Galicia: conclusións sen facer .. .. 1464.3. Análise da xestión económica: conclusións . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 149

5. AnexosANEXO I Balance agregado das cooperativas da mostra (€) .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 159ANEXO II Balance agregado das cooperativas gandeiras (€) .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 160ANEXO III Balance agregado das cooperativas vitivinícolas (€) .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 161ANEXO IV Balance agregado das cooperativas de horta-flor (€) .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 162ANEXO V Conta de resultados agregada das cooperativas da mostra (€) . .. .. .. .. .. .. .. .. 163ANEXO VI Conta de resultados agregada das cooperativas gandeiras (€) .. .. .. .. .. .. .. .. .. 163ANEXO VII Conta de resultados agregada das cooperativas vitivinícolas (€) .. .. .. .. .. .. .. .. 164ANEXO VIII Conta de resultados agregada das cooperativas de horta-flor (€) .. .. .. .. .. .. .. 164ANEXO IX Balance agregado das 13.315 empresas do Ardán .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 165ANEXO X Conta de resultados agregada das 13.315 empresas do Ardán . .. .. .. .. .. .. .. .. 165

6. Bibiliografía .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 169

1. introdución

XIV informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia

11

1.1. Obxectivos, metodoloxía e estrutura do Informe

O cooperativismo é unha alternativa que permite ás comunidades e grupos humanos participar para lograr o ben común. A participación dáse polo traballo diario e continuo, con colaboración e solidarie-dade.

Deste xeito, a cooperativa é unha forma de organizar empresas con fins económicos e sociais, onde o importante é traballar en común para lograr un beneficio.

O cooperativismo é un factor esencial no desenvolvemento das zonas rurais de Galicia e gaña impor-tancia sobre todo en sectores estratéxicos do eido agrario.

Permite mellorar o poder de negociación e a competitividade de moitos agricultores e gandeiros nun mercado cada día máis complexo e cambiante. Achega moitos servizos ós socios das cooperativas, tales como a formación e información, a introdución das novas tecnoloxías e a difusión de coñecementos que melloran a eficiencia produtiva da explotación e a comercialización en común dos produtos agro-pecuarios.

As cooperativas agrarias achegan á economía galega e á sociedade no seu conxunto uns bens, ás veces intanxibles, pero que cada vez están sendo máis apreciados, como é o caso da defensa do medio ambiente, a conservación da paisaxe e a preservación da natureza.

Neste contexto, o presente Informe ten como obxectivo proporcionar información socioeconómica a todos aqueles axentes que, de xeito directo ou indirecto, se atopan vinculados co contorno da coope-rativa agraria, ou ben desexan ter a man un estudo coas comparativas das variables máis importantes da economía social.

A mostra tomada para o estudo engloba 51 cooperativas agrarias socias de AgAcA, representativas da totalidade de sociedades agrarias existente en Galicia. Con respecto a 2007, o número de entidades analizadas redúcese en dúas, froito da escasa actividade mantida durante 2008.

Con respecto ao número total de cooperativas agrarias activas en Galicia (3221, no ano 2005, último dato dispoñible), a mostra abrangue case o 16% do total de sociedades agrarias, así como a metade das cooperativas socias de AgAcA.

Para conseguir toda a información necesaria, procedeuse a enviar un cuestionario ás cooperativas da mostra. A recollida do mesmo fíxose in situ, e comprobáronse os datos mediante un contraste de documentación existente en AgAcA. Posteriormente, informatizáronse os datos mediante MS Access e MS Excel.

Ademais das cifras achegadas polas cooperativas da mostra, para conseguir unha visión o máis real posible incluíronse os datos achegados polos grandes motores cooperativos de Galicia, Coren e Feiraco.

O XIV Informe sobre a Xestión e o Estado Económico do Cooperativismo Agrario en Galicia comeza cunha introdución sobre a relevancia do cooperativismo agrario no contorno internacional, nacional e autonómico.

1 JORDÁN RODRÍGUEZ, M. e BABÍO ARCAY, M.R., Cooperativas de Galicia. Informe de síntese. 2005, Santiago de Compostela: Consellaría de Traballo. Dirección Xeral de Relacións Laborais, 2008. Téñense en conta non só as cooperativas agrarias de primeiro grao senón tamén o cooperativismo de segundo grao que agrupa exclusivamente a cooperativas deste tipo

Capítulo 1. Introducción

12

O segundo capítulo céntrase en estudar as variables de dimensión, composición e facturación das coo-perativas agrarias da mostra. Abrangue tanto aspectos laborais como societarios, órganos directivos, formación, etc.

No terceiro capítulo lévase a cabo unha análise económica e financeira das cooperativas agrarias estudadas: recursos cos que contan e destino que se lles asignan, custos nos que incorren, liquidez, rendibilidade económica. Tamén se analiza a súa xestión económica: presenza e influencia das tecno-loxías da información, planificación estratéxica, xestión de recursos e xestión comercial.

No último capítulo faise recompilación da información máis relevante a modo de conclusións finais.

1.2 Cooperativismo agrario e economía

1.2.1. O crecemento da economía galega no contorno internacional2

En 2008 péchase un ciclo económico mundial marcado polo crecemento anual, e comézase outro pro-tagonizado por un fenómeno que comezou en agosto de 2007 como unha crise hipotecaria en Estados Unidos. A partires de aí, afectou ao sector financeiro e, finalmente, desembocou nunca crise económica a escala mundial. Non foi algo puntual que afectou a un país en concreto, senón que se expandiu tanto en países desenvolvidos como en países emerxentes e subdesenvolvidos, a nivel internacional.

O feito de que todo se iniciase nun país tan poderoso economicamente como Estados Unidos con-tribuíu a esta expansión. Todo isto viuse empeorado cunha forte suba de prezos de moitos produtos alimenticios e tamén dos combustibles.

Porén, resulta curioso que o país onde se iniciou a crise económica sexa, polo menos en principio, o que mellor estea franqueando a situación, como indica o seguinte gráfico. Estados Unidos é o que máis medra, en comparación coa Unión Europea, a Zona Euro e Xapón.

Gráfico 1

-1,0%

-0,5%

0%

0,5%

1,0%

1,5%

2,0%

2,5%

3,0%

3,5%

4,0%

2006 2007 2008

TAXAS DE VARIACIÓN INTERANUAL DO PIB EN VOLUME (%)

Unión Europea Zona Euro Estados Unidos Xapón

Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do Eurostat.

2 MEIXIDE VECINO, A. (Dir.), A Economía Galega 2008, CIEF. Fundación Caixa Galicia, 2009.


13

Europa sofre intensamente os efectos da crise económica. Tanto na Zona Euro como na Unión Europa en xeral, prodúcese unha desaceleración do crecemento desde 2006, e no 2008 a situación empeora ata entrar en recesión, xa que o seu PIB descende consecutivamente en dous trimestres consecutivos.

A economía española experimentou as consecuencias da crise de maneira especial, debido ó estalido da burbulla inmobiliaria, que afectou ó crecemento sectorial. Durante anos o cre-cemento apoiouse no sector da construción e tamén no consumo privado. Por outra banda, España tiña un baixo nivel de aforro e dependía moito do financiamento estranxeiro.

Ao comparar a taxa de variación en 2008 do PIB español (1,2%) co da Unión Europea (0,9%) e o da Zona Euro (0,7%) obsérvase que se mantivo por enriba deles. Isto supón unha redución de 1,5 puntos porcentuais con respecto a 2007, mentres que nesas dúas zonas a baixada foi de 2 puntos.

Cadro 1. PIB España. Taxa de variación interanual (en %). Trimestres 2008

I Trim 2,7II Trim 1,8III Trim 0,9IV Trim -0,7Media PIBpm 1,2

Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do INE e IGE.

Ese é un dato medio, se se fai unha análise trimestral, compróbase que co paso dos meses (cadro 1), as taxas interanuais trimestrais fóronse reducindo ata chegar a termos negativos (-0,7%) no cuarto trimestre.

Cadro 2. PIB España. Taxa de variación interanual (en %). Sectores económicos

2003 2004 2005 2006 2007 2008Agricultura e pesca -0,5 -2,3 -8,2 2,5 3,0 -0,6Enerxía 5,4 1,9 1,2 -0,1 0,8 1,9Industria 1,2 0,7 1,1 1,9 2,8 -2,7Construción 4,4 5,1 5,2 5,0 3,5 -3,3Servizos de mercado 2,7 3,9 4,3 4,5 4,6 2,6Servizos de non mercado 4,2 3,7 3,9 4,0 4,4 4,8Impostors netos sobre os produtos 6,6 4,4 6,1 3,7 0,7 -0,1PIB pm 3,1 3,3 3,6 3,9 3,7 1,2


O sector económico que tivo unha evolución máis negativa foi o da construción, debido a devandita crise inmobiliaria (-3,3%), seguido da industria (-2,7%) e pola agricultura e a pesca


14

(-0,6%). Polo tanto, foi o sector servizos o que fixo que a taxa de variación media anual do PIB fose positiva.

A situación económica de Galicia comportouse de forma parecida á española.

O PIB galego tivo un crecemento maior que o do conxunto español desde 2006, segundo ilustra o vindeiro gráfico.

Gráfico 2

0%

0,5%

1,0%

1,5%

2,0%

2,5%

3,0%

3,5%

4,0%

4,5%

5,0%

2003 2004 2005 2006 2007 2008

TAXA DE VARIACIÓN INTERANUAL DO PIB (%)

Galicia España


Por actividades económicas, o maior crecemento deuse nos servizos de mercado e non mer-cado, que evolucionaron máis positivamente que en España, xusto á inversa que o sector enerxético: fronte á subida do 1,9% , aquí descendeu un 2,1%. Tamén se comportou peor a rama agraria e pesqueira, aínda que neste caso obtiveron taxas de variación negativas en am-bas economías. Pero o máis salientable é o sector da construción, posto que a súa actividade case se mantivo estancada en Galicia (só se reduciu un 0,3% en termos reais), mentres que foi a que máis diminuíu no estado español.

Cadro 3. PIB Galicia. Sectores económicos. Taxa de variación interanual (%).

2003 2004 2005 2006 2007 2008Agricultura e pesca -2,2 0,2 -3,9 1,7 2,3 -1,1Enerxía 3,4 -1,8 -5,3 3,5 1,8 -2,1Industria 1,1 2,3 3,4 5,3 4,3 -1,6Construción 4,7 4,8 4,3 4,2 4,3 -0,3Servizos de mercado 2,4 4,8 4,6 4,4 4,3 3,4Servizos de non mercado 2,4 3,2 2,9 3,9 4,0 5,1Impostos netos sobre os produtos 5,5 2,0 4,7 2,0 3,4 0,7PIB pm 2,6 3,5 3,4 4,1 4 1,8



15

Un dos aspectos da economía onde máis se está notando a crise económica é no mercado de traballo:

Cadro 4. Mercado de traballo. Galicia-España. 2007-2008.

2007 2008 Taxa variación anualGaliciaActivos 1.292,0 1.314,8 1,8%Ocupados 1.193,4 1.200,1 0,6%Parados 98,7 114,7 16,2%EspañaActivos 22.189,9 22.848,3 3,0%Ocupados 20.356,0 20.257,6 -0,5%Parados 1.833,9 2.590,6 41,3%

Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do INE.

Os datos procedentes da Enquisa de Poboación Activa, publicados polo Instituto Nacional de Estatística (INE) proporcionan unhas taxas de variación que mostran un aumento do paro, sobre todo, en España (41,3%). A situación galega foi menos negativa que a española: un incremento no paro do 16,2%. Por outro lado, dáse unha subida moi lixeira do 0,6% nos ocupados, mentres que en España diminuía nun 0,5%.

Cadro 5. Ocupación por sectores económicos. Galicia (miles de persoas). 2007-2008

2007 2008Variación

08/07Media I Trimes-tre

II Trimes-tre

III Trimes-tre

IV Trimes-tre Media

Agricultura 103,1 94,6 91,3 99,7 89,5 93,8 -9,0%Industria 217,4 217,5 220,7 215,6 209,7 215,9 -0,7%Contrución 147,3 142,2 140,6 131,4 122,1 134,1 -9,0%Servizos 725,6 735,7 748,4 767,9 773,8 756,5 4,3%Total 1.193,4 1.190,0 1.200,8 1.214,4 1.195,1 1.200,1 0,6%


En 2008, a economía galega experimentou un crecemento no emprego de 6.800 persoas, con respecto a 2007, grazas a que o sector servizos compensou a caída das demais ramas de actividade. Isto é unha diferenza co estado español, onde o sector terciario non foi quen de amortecer a diminución do resto da economía.

Durante todos os trimestres de 2008, a cifra de ocupados en Galicia descendeu na agricul-tura e na pesca (menos no 3º trimestre) e aumentou nos servizos. Na industria reducíronse no primeiro e no último trimestre e medraron no segundo e no terceiro. A construción foi diminuíndo cada vez máis nos tres últimos trimestres. Os sectores que máis postos de traballo


16

destruíron foron o primario e o da construción (9% en ambos casos), mentres que a industria reduciu a ocupación nun 0,7%. O sector servizos é o único que xerou emprego (4,3%).

1.2.2. A importancia do sector agrario na economía galega

A importancia do sector agrario na economía galega vaise estudar facendo unha análise profunda tanto en termos de renda agraria como por subsectores: cereais, froitas, hortalizas, patacas, pastos accidentais e pastos naturais, uvas, viños e subprodutos, flor e outros, dentro do subsector agrícola; e leite, ovos, vacún, porcino, aves, outras carnes e gandos e outras producións animais dentro do sector gandeiro; ademais de considerar tamén os servizos e actividades secundarias non agrarias. En segundo lugar, estúdase a importancia en termos de emprego do sector agrario galego.

Produción e Renda Agraria

A produción da rama agraria no ano 20053 en termos monetarios acada o valor de 2.124 millóns de €, que supón un decrecemento do 1,34% respecto ao ano anterior, consecuencia en parte do aumento dos custos dos produtos intermedios (este concepto refírese a todos aqueles recursos materiais, bens e servizos que se utilizan durante o proceso produtivo tales como materias primas, combustibles, fertili-zantes, pensos,…). Pola súa parte, a renda agraria galega acada o valor de 1.045,58 millóns de € no ano 2005, o que supón unha diminución do 1,75% con respecto ao valor do ano anterior.

Cadro 6. Renda agraria galega. 2004 e 2005

2004 (Mill.€) 2005 (Mill.€) Taxa de crecementoProdución da rama agraria 2.153,50 2.124,64 -1,34%Consumos intermedios 937,01 952,25 1,63%Valor Engadido Bruto a Prezos Básicos 1.216,48 1.172,40 -3,62%

Consumo de Capital fixo 268,76 250,31 -6,86%Valor Engadido Neto a Prezos Básicos 947,72 922,07 -2,71%

Outros Impostos sobre a produción 3,80 3,86 1,58%

Outras Subvencións á produción 120,29 127,37 5,89%Renda agraria 1.064,21 1.045,58 -1,75%

Fonte: CONSELLARÍA DO MEDIO RURAL, Anuario Estatística Agraria 2005, Xunta de Galicia: www.xunta.es.

Se se fai unha análise máis profunda do sector agrario obsérvase unha forte especialización en produtos gandeiros, concentrado no leite e na produción bovina (produtos nos que Europa é excedentaria), pero con pouca diversificación das explotacións cara a actividades secundarias non-agrarias. Mediante este concepto defínense as actividades estreitamente vinculadas á produción agraria, tanto as que son unha prolongación da actividade agraria e nas que se uti-lizan os produtos agrarios (transformación da leite en manteiga, froitas en zumes, produción de patés,…) como aquelas nas que se utilizan as explotacións agrarias e os seus medios de produción (agroturismo, caza, pesca, piscicultura,…).

3 Últimos datos oficiais dispoñibles.


17

No cadro 2 obsérvase o elevado peso do sector leiteiro, que representa máis do 30% da produ-ción total agraria en calquera dos dous anos considerados. O seu crecemento no ano 2005 foi dun 0,73%. Ségueo o vacún cun 15,06% da produción total agraria en Galicia no ano 2005 e os sectores de aves e porcino con porcentaxes superiores a 8 e 6%, respectivamente.

No sector agrícola, produciuse nos últimos anos, seguindo a mesma tendencia que dende a entrada na UE, unha redución da importancia da pataca e das plantas forraxeiras e unha expansión e especialización cara ás froitas, hortalizas, viño e cereais. No cadro 5 obsérvase que o subsector das hortalizas é o único dentro do sector agrícola que presenta unha taxa de crecemento positiva.

Cadro 7. Valor da produción da Rama Agraria por subsectores. 2004 e 2005

2004(miles €)

2005(miles €)

Taxa de variación

Estrutura porcentual

2004

Estrutura porcentual

2005Cereais 54.575,14 51.822,48 -0,05 0,03 0,02Froitas 61.545,87 59.735,11 -0,03 0,03 0,03 Hortalizas 111.025,74 130.517,95 0,18 0,05 0,06 Patacas 146.240,87 120.629,89 -0,18 0,07 0,06 Pastos accidentais e pastos naturais 109.918,23 94.630,29 -0,14 0,05 0,04

Uvas 106.392,07 97.299,67 -0,09 0,05 0,05 Viños e subprodutos 86.112,95 57.413,94 -0,33 0,04 0,03 Flor 48.406,27 31.095,30 -0,36 0,02 0,01 Outros: sector agrícola 22.345,87 22.613,54 0,01 0,01 0,01

SECTOR AGRÍCOLA 746.563,00 665.758,16 -0,11 0,35 0,31 Leite 655.964,63 660.774,76 0,01 0,30 0,31 Ovos 56.050,82 53.801,68 -0,04 0,03 0,03 Vacún: carne e gando 284.915,51 323.915,87 0,14 0,13 0,15

Porcino: carne e gando 112.509,24 132.969,99 0,18 0,05 0,06

Aves: carne e gando 173.874,17 190.451,26 0,10 0,08 0,09 Outras carnes e gandos 32.414,25 30.503,65 -0,06 0,02 0,01

Outras: producións animais 6.661,17 5.684,15 -0,15 0,00 0,00

SECTOR GANDEIRO 1.322.389,80 1.398.101,36 0,06 0,61 0,65 SERVIZOS E ACTIVIDADES SECUNDARIAS NON AGRARIAS

84.553,00 86.917,00 0,03 0,04 0,04

TOTAL DO SECTOR AGRARIO 2.153.505,80 2.150.776,51 0,00 1,00 1,00

Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do Anuario Estatística Agraria 2005. Consellaría do Medio Rural.


18

Gráfico 3

Cereais2%

Froitas3%

Hortalizas6%

Patacas6%

Pastos accidentais e prados naturais4%

Uvas5%

Viños e subprodutos

3% Flor

1%Outros sector agrícola

1%

Leite31%

Vacún: carne e gando15%

Porcino: carne e gando6%

Aves: carne e gando9%

Outras carnes e gandos1%

Outras: producións animais3%

Servizos e actividades secundarias non agrarias

4%

ESTRUTURA VALOR DA PRODUCIÓN RAMA AGRARIA. GALICIA. 2005

Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do Anuario Estatística Agraria 2005. Consellaría do Medio Rural

Emprego

Segundo a composición sectorial do emprego, Galicia ten, con respecto a España, un maior peso do sector primario (7,8% fronte ao 4%), debido a que, por unha banda, Galicia aínda posúe un sector agrario importante (a pesares da destrución de emprego, como se comentou anteriormente), e por outro lado, á importancia do sector pesqueiro na nosa economía.

Gráfico 4

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

AgriculturaIndustria

Construción

Servizos

OCUPACIÓN POR SECTORES ECONÓMICOS. GALICIA-ESPAÑA. 2008

Galicia España


A industria representa en España case o 16%, mentres que a construción achega o 12,1% do total de empregos. Os servizos teñen un maior peso que en Galicia, cunha porcentaxe sobre o total do 68,1%..


19

En canto á poboación ocupada por intervalos de idade obsérvase que no ano 2008 mantense case sen cambios respecto do ano anterior, se ben se produce un lixeiro aumento nos maiores de 25 anos e un lixeiro descenso nos menores desta idade.

Gráfico 5

0 375 750 1125 1500

< 25 anos

25-54 anos

> 55 anos

Total

EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN OCUPADA SEGUNDO INTERVALO DE IDADES. GALICIA

2008 2007 2006 2005

Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do INE. Enquisa de poboación activa (EPA).

1.2.3. A dimensión do cooperativismo agrario en Galicia

Os últimos datos dispoñibles sobre Galicia e España para poder establecer comparacións entre ambos son do ano 2005, no cal, contabilízanse en España un total de 4.015 cooperativas agrarias. Agrupan 1.160.337 socios, dan traballo a 68.419 persoas e facturan máis de 16.000 millóns de euros.

Pola súa parte, en Galicia cóntase no 2005 con 322 cooperativas agrarias activas, cun total de 48.905 socios e preto de 2.800 traballadores, que facturan máis de 1.100 millóns de euros.

Cadro 8. Cooperativas agrarias. Ano 2005

Cooperativas Socios Traballadores directos

Facturación total (M€)

España 4.015 1.160.337 68.419 16.323Galicia 322 50.080 2.782 1.165

Fonte: Elaboración propia a partir dos datos proporcionados por Cooperativas Agro-alimentarias e os do informe de JORDÁN RODRÍGUEZ, M. e BABÍO ARCAY, M.R., Op cit., 2008. Capítulo 1, para España e Galicia, respectivamente.

Dos datos do cadro 3 extráese que un 8% das cooperativas agrarias españolas son galegas. Es-tas agrupan máis do 4% dos socios das cooperativas agrarias de España e nelas xérase tamén algo máis do 4% do emprego directo xerado polas cooperativas agrarias en todo o territorio nacional. Ademais, representan o 7% da facturación do cooperativismo agrario español.


20

Disponse de datos máis actualizados para España referidos ao ano 2008, proporcionados polo Observatorio Socioeconómico do Cooperativismo Agrario Español (OSCAE), un instrumento de información, planificación, xestión e decisión, ao servizo de todos os integrantes do sistema cooperativo agrario, principal referente informativo e documental do mesmo, así como sopor-te informativo e documental para as federacións autonómicas de cooperativas, para Coope-rativas Agro-alimentarias e para a Administración Central e Autonómica. Así, no ano 2008 hai en España 3.989 cooperativas agrarias activas que agrupan máis dun millón de socios e dan traballo a 94.156 persoas.

Á espera da publicación de datos máis actualizados para Galicia, no relativo ó emprego estí-mase que as cooperativas agrarias galegas en 2008 darían traballo a unhas 3.600 persoas de forma directa. Segundo datos achegados por Coren e Feiraco, entre os dous suman case o 66% deses traballadores.

A estas cantidades hai que engadir o volume de emprego indirecto creado polo cooperativis-mo agrario galego, que se sitúa nos 1.4604 postos de traballo.

É moi importante aplicar as medidas necesarias para potenciar o desenvolvemento económico do medio rural, poñendo en valor os recursos naturais, culturais e sociais existentes, aproveitando as oportunidades e controlando as ameazas e debilidades.

4 Segundo estimación realizada por técnicos de AGACA.

2. análise xeral do cooperativismo agrario en

Galicia


23

2.1. Evolución da dimensión nas cooperativas agrarias da mostra

As cooperativas agrarias teñen demostrada a súa capacidade para promover o desenvolvemento das áreas nas que se asentan, de maneira sostible e con visión de futuro, favorecendo a redistribución dos recursos e o equilibrio territorial e medioambiental. Para isto, precisan dunha dimensión óptima, que se pode conseguir a través dos procesos de concentración empresarial que se veñen levando nestes últimos anos. A redución de custes e as economías de escala permiten dar resposta a un mercado que esixe calidade, trazabilidade, seguridade alimentaria e diferenciación dos produtos.

Todos estes aspectos iranse analizando no presente estudo. As cooperativas estudadas constitúen un fiel reflexo da traxectoria xeral do cooperativismo agrario en Galicia, habida conta dos criterios de selección das súas variables, comentadas no capítulo anterior.

O cadro 6 contén unha primeira aproximación dos datos máis significativos da mostra:

Cadro 4.Dimensión das cooperativas. 2007-2008

2007 2008 Variación (%)Nº de cooperativas 53 51 -3,8Promedio nº de socios 278 286 2,9Promedio nº de traballadores 14,4 14,0 -2,5Promedio facturación (millóns €) 6,41 7,20 12,3

Con respecto ó número de cooperativas, en 2008 a mostra conta con dúas sociedades menos que no ano anterior, en termos relativos. Esta redución é froito da escasa actividade que estas cooperativas mantiveron durante o ano analizado.

Polo que respecta ao número medio de socios das cooperativas da mostra, dáse un aumento do 2,9%, con respecto a 2007, acadando os 286 cooperativistas. Tal como se observa no seguinte gráfico, a evolución da cifra media de socios é positiva, aumentando progresivamente nos últimos anos.

Capítulo 2. Análise xeral do cooperativismo agrario en Galicia

24

Gráfico 8

200

220

240

260

280

300

2004 2005 2006 2007 2008

EVOLUCIÓN DA CIFRA MEDIA DE SOCIOS. 2004-2008

Nº medio socios

O número medio de traballadores experimenta unha caída en 2008 do 2,5%. A media por cooperativa sitúase nas 14 persoas. Os datos do gráfico 9 indican que nos últimos cinco anos a evolución da cifra media de empregados seguía unha tendencia á alza ata este ano 2008.

Gráfico 9

8

9

10

11

12

13

14

15

2004 2005 2006 2007 2008

EVOLUCIÓN DA CIFRA MEDIA DE TRABALLADORES. 2004-2008

Series1

Polo que respecta á cifra media de facturación das empresas da mostra, en 2008 acádanse os 12,3 mi-llóns de euros, o que indica unha subida do 12,3%. A súa evolución ó longo do quinquenio 2004-2008 indica que as cooperativas estudadas obteñen un volume de facturación maior cada ano.


25

Gráfico 10

5

6

7

8

2004 2005 2006 2007 2008

EVOLUCIÓN DA CIFRA MEDIA DE FACTURACIÓN. 2004-2008

Series1

2.2. Distribución territorial e importancia económica

As cooperativas agrarias están plenamente implantadas no medio rural; de feito, pódense considerar auténticos axentes de desenvolvemento porque crean emprego, fixan poboación no seu territorio, orixinan crecemento empresarial e melloran o benestar social e a calidade de vida dos seus habitantes.

As cooperativas agrarias repártense por case todos os concellos de Galicia. De feito, no 133% dos concellos de Galicia hai unha sociedade pertencente á mostra analizada. En seis deles coexisten 2 sociedades e nun deles aséntanse ata 4.

Establecendo unha comparativa entre os datos recadados no proceso de enquisa e os que ofrece o directorio de empresas Ardán1, o 63% das cooperativas estudadas en 2008 ocupa algún dos tres primeiros postos na clasificación das empresas que posúen unha maior facturación no concello onde se localiza.

1 ARDÁN: Galicia 2009. Directorio 13.500 empresas, Vigo: IGAPE, Consorcio Zona Franca de Vigo, 2009. Nel figuran os datos de 13.500 empresas galegas que tiveron uns ingresos superiores ós 375.000 € no exercicio 2007.


26

Gráfico 11

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Posto nº 1Posto nº 2

Posto nº 3

Algún dos 3

CLASIFICACIÓN DAS COOPERATIVAS SEGUNDO FACTURACIÓN POR CONCELLO. 2007-2008

2007 2008

Como se observa no gráfico anterior, en 2008 obtéñense mellores marcas que no ano precedente. Hai máis cooperativas ocupando o primeiro posto da clasificación do Ardán. Aumentan a súa facturación e, polo tanto, xeran máis riqueza. O 29% das cooperativas agrarias analizadas posúe a facturación meirande de todas as empresas do concello no que se asentan.

As cooperativas analizadas son a primeira ou segunda empresa máis importante no ranking local no 64% dos concellos onde están localizadas, é dicir, sitúanse no primeiro lugar da clasificación local segundo o importe de facturación en 15 concellos. Hai 12 concellos onde a cooperativa que está alí enclavada figura como a segunda entidade máis importante, e 5 onde ocupan o terceiro posto.

2.3. Actividades cooperativizadas

Tanto o xurdimento como o afianzamento das distintas actividades que desenvolven as sociedades cooperativas agrarias no medio rural é un aspecto positivo que se potencia desde o seo das propias entidades. Sempre constitúen un elemento de profesionalización porque deste xeito vense obrigadas a estar atentas ás necesidades dos seus socios, ás orientacións dos mercados e á traxectoria da com-petencia.


27

Cadro 5.Actividades cooperativizadas. Facturación media por actividade. 2008

Actividades Facturación 2008Leite 2.393.881,99Carne 233.585,39Fábrica de penso 2.088.911,68Tenda agraria 926.618,14Servizos técnicos 288.944,44Viño 713.545,94Horta 142.342,87Flor 48.797,80Outras 221.981,50

No conxunto das cooperativas da mostra, a actividade que acada un maior volume medio de factura-ción corresponde á comercialización de leite, seguido da fabricación de penso.

En función do sector no que opere a cooperativa, vanse desenvolver unhas actividades ou outras.

As sociedades gandeiras son as que abranguen un maior número de áreas: comercialización de leite, comercialización de vacún de carne, fabricación de penso, tenda agraria, servizos técnicos, …. Algunha delas conta cunha sección formada por socios que optaron por diversificar a súa explotación de leite ou carne cara á produción hortícola. A porcentaxe de facturación que pode acadar esta sección nunha cooperativa, con respecto á total, é máis ben pequena (en torno ao 1%). No entanto, prevese que vaia medrando, debido á demanda existente por parte dos socios, que consideran conveniente diversificar actividades para conseguir un menor risco e maior seguridade da renda final.

As cooperativas dedicadas á elaboración e comercialización de viño e á comercialización de produtos da horta e de flor cortada tamén adoitan facilitarlle ó socio servizos técnicos e incluso unha tenda agraria na que poden atopar os insumos necesarios para a súa actividade na viña ou na horta. Hai algunha sociedade dedicada á horta que tamén conta cunha sección de viño, pero representa unha porcentaxe de facturación pequena. Non é frecuente que as cooperativas de viño posúan outras sec-cións, á parte dos xa mencionados.

O seguinte cadro ilustra máis detalladamente as distintas actividades emprendidas polas cooperativas agrarias, co seu correspondente peso específico con respecto á facturación total en función do sector de actividade no que se insire. Na gandería, a actividade con maior importancia é o leite (39% do total facturado), seguido da fabricación de penso (25%) e da tenda agraria (17%).


28

Cadro 6.Peso específico de cada actividade con respecto á facturación global (promedios). 2008

Sectores\Actividades

Leite Carne Fábrica penso

Tenda agraria

Serv. Técnicos

Viño Horta Flor Outras

Gandería 39% 10% 25% 17% 5% 0% 0,05% 0% 4%Horta 0% 0% 0% 12% 0% 0% 68% 20% 0%Viño 0% 0% 0% 1% 0% 99% 0% 0% 0%Media 28% 7% 18% 14% 4% 12% 11% 3% 3%

No sector de horta, onde se inclúen as cooperativas dedicadas á comercialización de produtos da horta e tamén de flor cortada, o montante final de facturación está moi repartido: o 68% do facturado corresponde a horta e o 20% a flor, sendo o 12% correspondente á tenda agraria. No sector de viño, pola contra, o 99% da facturación vén dado pola elaboración de caldos, e só o 1% se reserva para a tenda agraria.

Os socios seguen a demandar das cooperativas novas actividades e servizos. Así, no sector gandeiro, o servizo máis solicitado é o de substitución (40%) e o de maquinaria (27%). Tamén teñen unha petición elevada os servizos de asesoramento (18%). Todas as sociedades están dispostas a levar a cabo as pro-postas dos socios, se ben, moitas veces o seu número fai inviable o proxecto no curto prazo. Poderíase tratar de facer algún tipo de colaboración entre varias cooperativas que estean interesadas, para que o investimento sexa posible.

2.4. Aspectos máis relevantes da estrutura societaria

Baixo este título englóbanse tódolos aspectos relativos ao socio, ao presidente, ao consello reitor e ao xerente dunha cooperativa: xénero, idade, estudos, antigüidade no cargo e cómo se xestiona a asemblea xeral. En posteriores epígrafes, analízase o emprego e a formación.

2.4.1. O socio

En 2008, as sociedades dedicadas á gandería reúnen ao 81% dos socios totais analizados, as de viño ao 16% e as hortoflorícolas ao 4% restante. Na composición da mostra obsérvase que aumenta o número de socios das gandeiras e redúcese nas dedicadas á elaboración e comercialización de viño.

Polo que respecta á media dos socios por cooperativa en 2008: cada empresa conta con 286 coopera-tivistas, case un 3% máis que no ano anterior.

Polo que respecta ao xénero dos socios, seguen predominando os cooperativistas varóns, cun 53% do total. Este dato case non varía no último trienio analizado e mantense nos mesmos termos nos últimos cinco anos. Porén, neste ano 2008 dáse un aumento de 3 puntos porcentuais na presenza de mulleres


29

Gráfico 12

0%

15%

30%

45%

60%

Varón

Muller

COMPOSICIÓN DA MOSTRA SEGUNDO XÉNERO. 2004-2008

2004 2005 2006 2007 2008

O envellecemento da poboación rural faise presente un ano máis nos datos do presente Informe: en 2008, a idade máis frecuente dos socios das cooperativas da mostra sitúase no tramo de 40-55 anos (gráfico 13). Facendo unha comparación entre os datos do último quinquenio, obsérvase que o tramo de máis de 55 anos aumentou un 10% en 2008, con respecto a 2004, mentres que o tramo de menos de 40 anos diminúe un 21%. O grupo dos máis novos, menores de 25 anos, sofre unha diminución dun punto porcentual. Os anos van pasando de xeito que os tramos de máis idade van medrando a costa dos de menor idade, do que se pode concluír que non se producen moitas incorporacións de mozos.

Gráfico 13

0%

13%

25%

38%

50%

< 25 anos25 - 39 anos

40 - 55 anos

> 55 anos

EVOLUCIÓN DOS SOCIOS SEGUNDO IDADE. 2004-2008

2004 2005 2006 2007 2008

Así, pois, o perfil promedio do cooperativista agrario en 2008 non é diferente da dos outros anos: varón cunha idade media de 40 a 55 anos.


30

Realizando un cruzamento de datos entre a actividade da entidade e o xénero dos seus socios, obtense aproximadamente a mesma información que en 2007: as mulleres teñen unha presenza maioritaria nas cooperativas de horta e flor (73%), mentres que en gandería e viño teñen menor representación (37 e 36%, respectivamente). O gráfico 13 mostra a evolución experimentada durante o último quinquenio polo xénero feminino en relación á actividade económica que desenvolven. Con respecto ao ano 2004, obsérvase que o número de mulleres mantense constante nas cooperativas gandeiras, mentres que aumenta un 5% nas sociedades de horta e flor e diminúe nas de viño (8%).

Gráfico 14

0%

20%

40%

60%

80%

Gandería

Horta-flor

Viño

EVOLUCIÓN DAS MULLERES SOCIAS SEGUNDO ACTIVIDADE. 2004-2008

2004 2005 2006 2007 2008

Tamén resulta interesante analizar a relación que hai entre a actividade realizada pola cooperativa e a idade dos seus socios (cadro 7).

Cadro 7.Distribución dos socios por idades e actividades. 2008 (en %)

< 25 anos 25 - 39 40 - 55 > 55 anosGandería 2% 22% 48% 28%Horta-flor 3% 14% 50% 33%Viño 0% 8% 31% 61%Total 2% 19% 46% 33%

As cooperativas vitivinícolas posúen a porcentaxe máis elevada de socios maiores de 40 anos, o 92%. A cantidade de xente nova nesta actividade é a máis baixa dos tres sectores: só o 8% ten menos de 40 anos.

As sociedades gandeiras presentan a porcentaxe de socios menores de 40 anos máis alta das tres ramas de actividade: en torno ó 24%. Tan só o 2% corresponde a mozos con menos de 25 anos.


31

Hai que sinalar o cambio experimentado polo sector hortoflorícola desde 20032 a 2008: hai cinco anos contaba cunha porcentaxe de agricultores novos do 35%, mentres que en 2008 tan só ascende ao 17%. Como se apuntou anteriormente, estas cooperativas son as que contan con máis mulleres socias.

2.4.2 Os órganos sociais

Neste epígrafe descríbense as características máis salientables con respecto á celebración das asem-bleas, á composición do consello reitor e ás figuras do xerente e do presidente.

“Asembleas: maior asistencia de homes que de mulleres”

A porcentaxe media de asistencia ás asembleas celebradas en 2008 nas sociedades cooperativas per-manece case sen variacións (en torno ao 48%). Con respecto ao ano anterior, é salientable que nas vitivinícolas asiste ás reunións xerais o 7% máis dos socios.

A cantidade de xuntas que se celebran anualmente non experimenta grandes variacións.

Cadro 8. Características da Asemblea Xeral. 2007-2008 (valores medios)

2007 2008Asemb/Coop %Asistencia Asemb/Coop %Asistencia

Gandería 2,00 45% 2,19 45%Horta-flor 2,00 58% 1,63 59%Viño 2,40 53% 2,33 49%Total 2,04 48% 2,12 48%

Analizando a asistencia ás asembleas segundo o xénero dos socios (gráfico 14) obsérvase que por termo medio asisten máis homes (67%) que mulleres. Onde maior presenza feminina se dá é nas coo-perativas dedicadas á produción e comercialización de produtos de horta e flor cortada, xa que o 66% das persoas asistentes son mulleres. Pola contra, nas sociedades gandeiras e nas vitivinícolas adoitan asistir máis homes que mulleres.

2 MOUGAN BOUZÓN, H. (Dir.), XII Informe sobre a Xestión e o Estado Económico do Cooperativismo Agrario en Galicia, Santiago de Compostela: AGACA; Dirección Xeral de Relacións Laborais, 2008, p. 53.


32

Gráfico 15

0%

25%

50%

75%

100%

GanderíaHorta-flor

Viño

Total

PROMEDIO DE ASISTENCIA ASEMBLEA SEGUNDO XÉNERO (%). 2008

Homes Mulleres

“A idade media dos membros do consello reitor non chega a 50 anos”

O cadro 10 indica que o número medio de conselleiros por sociedade ascende a 8. A maior cifra acádase no sector vitivinícola (10 membros). No que respecta á idade, dáse unha media de 47 anos, sendo as cooperativas de viño as que posúen o consello reitor de maior idade (51 anos de media). As entidades que realizan máis reunións ao ano son as de viño ea s gandeiras, cun promedio de 13, sendo a media global de 12 xuntanzas anuais. Polo que se refire ao número de socios que representa cada conselleiro a media sitúase en 36 cooperativistas.

Polo que respecta á presenza feminina no órgano directivo da cooperativa, segundo a mostra, só o 18% dos membros do consello reitor son mulleres. Por sectores de actividade, onde se dá unha maior presenza é na produción e comercialización de produtos de horta e flor cortada (61%).

Cadro 9. Características do Consello Reitor. 2008 (Valores medios)

Nº Consell./coop.

% Mulleres Idade Nº reunións/ano

Nº socios/conselleiro

Gandería 8 11% 47 13 40Horta-Flor 7 61% 45 8 10Viño 10 17% 51 13 41Media 8 18% 47 12 36

A maioría dos compoñentes do consello reitor dunha cooperativa tipo posúe estudos básicos (69%), tan só o 6% cursou estudos universitarios. Analizando esta variable en función do xénero, obsérvase na mostra que as mulleres posúen unha maior porcentaxe de estudos universitarios e medios que os homes membros do consello reitor. O 11% das mulleres que ocupan postos no consello reitor posúe


33

estudos universitarios, fronte a só o 5% dos homes. Así mesmo, a porcentaxe con estudos básicos é menor (68%) que no caso dos varóns (69%).

Gráfico 16

0%

18%

35%

53%

70%

Básico

FP/Bacharelato

Universitarios

NIVEL DE ESTUDOS DO CONSELLO REITOR SEGUNDO XÉNERO 2008

Homes Mulleres

Facendo a análise dos estudos por actividades, o gráfico 16 indica que a maioría dos reitores con estudos superiores forma parte de cooperativas dedicadas á produción e comercialización de viño (27%) fronte ás do sector hortoflorícola que só contan cun 6% de universitarios ou ás gandeiras (3%). En definitiva, son as vitivinícolas as que contan co consello reitor cuxos estudos son de maior nivel académico.

Gráfico 17

0%

23%

45%

68%

90%

Gandería

Horta-Flor

Viño

NIVEL DE ESTUDOS DO CONSELLO REITOR SEGUNDO ACTIVIDADE 2008

Básico FP-Bacharelato Universitario


34

“Tan só o 12% dos cargos presidenciais están ocupado por mulleres”

A idade media da persoa que ostenta a presidencia nas cooperativas da mostra sitúase nos 50 anos. A idade máis elevada corresponde ós presidentes das cooperativas vitivinícolas, inda que esta diferenza viuse reducida en 20083 con respecto ós anos anteriores, debido á renovación no cargo presidencial que se levou a cabo neste sector.

Tan só o 12% dos presidentes das cooperativas estudadas son mulleres. De igual xeito que no resto dos membros do consello reitor, dáse un maior predominio de presidentas nas sociedades dedicadas á produción e comercialización de produtos de horta e flor cortada (25%).

Cadro 10. Presidencia. Características. 2008(Valores medios)

Idade Antigüidade % MulleresGandería 50 7 8%Horta-Flor 49 9 25%Viño 55 8 17%Media 50 8 12%

Con respecto ao nivel de estudos só unha porcentaxe moi reducida das persoas que ocupan este cargo posúe estudos universitarios (10%). A excepción atópase nas sociedades do sector do viño, onde a metade dos presidentes posúe titulación superior. En termos xerais, a maioría (55 conta con estudos básicos).

Gráfico 18

0%

25%

50%

75%

100%

GanderíaHorta-Flor

Viño

Total mostra

PRESIDENCIA. NIVEL DE ESTUDOS. 2008

Básico FP-Bacharelato Superior

3 MOUGAN BOUZÓN, H. (Dir.), XII Informe sobre a Xestión e o Estado Económico do Cooperativismo Agrario en Galicia, Santiago de Compostela: AGACA; Dirección Xeral de Relacións Laborais, 2008, p. 33.


35

Hai que dicir que en termos relativos, a porcentaxe de estudos universitarios é máis elevada nas mulle-res que ocupan o cargo presidencial que nos homes. Así, o 20 das mulleres presidentas teñen estudos universitarios, fronte a soamente o 9% dos homes.

“O 64% das persoas que ocupa postos xerenciais conta con estudos universitarios”

O 69% das sociedades da mostra teñen xerente. Non tódalas cooperativas confían na necesidade de contar cun xerente para a administración da empresa. A súa idade media é de 41 anos e levan arredor de 11 anos no posto.

Con respecto á análise de xénero, só o 31% das xerencias das cooperativas estudadas están ocupa-das por mulleres. Nas sociedades de viño, este posto está ocupado soamente por varóns. Nas demais aproximadamente o 33% dos xerentes son mulleres.

Cadro 11. Xerencia Características. 2008 (Valores medios)

Idade Antigüidade % MulleresGandería 41 10 34%Horta-Flor 42 13 33%Viño 46 14 0%Media 41 11 31%

O nivel de estudos dos xerentes é xusto o inverso ao que acontecía no caso do presidente e demais membros do consello reitor: hai un 64% de profesionais con estudos universitarios (medios e superio-res). As cooperativas vitivinícolas continúan sendo as de maior número de xerentes con cualificación académica (100%).

Gráfico 19

0%

25%

50%

75%

100%

GanderíaHorta-Flor

Viño

Total mostra

XERENCIA. NIVEL DE ESTUDOS. 2008

Básico FP-Bacharelato Universitario


36

2.5. Aspectos laborais

Diminución da cifra de emprego medio

A cifra de empregados en 2008 sitúase en 14 persoas por cooperativa. Isto supón unha redución do 2% con respecto ó ano anterior. Se botamos a vista atrás e o comparamos con 2004 (gráfico 20) esta cifra implica un crecemento do emprego medio do 17%. Porén, 2008 é o primeiro ano do quinquenio analizado no que esta variable diminúe.

Gráfico 20

12,00

12,75

13,50

14,25

15,00

2004 2005 2006 2007 2008

EVOLUCIÓN DO EMPREGO MEDIO POR COOPERATIVA. 2004-2008

Nº Traball./Coop.

Chegados a este punto, pódese falar do que denominamos Grao de desenvolvemento cooperativo (GDC). Este ratio está formado polo número de traballadores entre o número de socios, é dicir, con cán-tos asalariados conta a cooperativa para atender as necesidades de cada socio. Este cociente constitúe, pois, un índice do compromiso económico e social da cooperativa, así como do grao de desenvolve-mento do cooperativismo.

A media das cooperativas analizadas no estudo sitúase en 0,05, mentres que o promedio de España4 chega a 0,08. Hai que dicir que o dato español supón o noveno posto en Europa, onde a media chega a 0,10 traballadores por socio.

Redución importante do emprego medio nas cooperativas gandeiras

A variación máis importante en 2008 dáse nas cooperativas de horta e flor, que contratan por termo medio a 4 persoas menos que o ano anterior. Estas son as sociedades coa media laboral máis baixa (7 traballadores).

O grupo das gandeiras que se dedican fundamentalmente á fabricación de penso son as que acadan en 2008 a cifra de emprego medio máis elevada (23 empregados). Ademais, a súa evolución no último

4 Baamonde Noche, Eduardo, Presidente COGECA. Seminario “El cooperativismo agrario en la Unión Europea”, Madrid, novembro 2005.


37

quinquenio segue unha tendencia á alza: contratouse unha media de 4 persoas máis desde 2004 a 2008.

As cooperativas de viño tamén acadan en 2008 un promedio importante de man de obra (19 persoas).

Gráfico 21

5

10

15

20

25

2004 2005 2006 2007 2008

EVOLUCIÓN DO EMPREGO MEDIO POR COOPERATIVA SEGUNDO ACTIVIDADE. 2003-2007

Gandería Só fábrica penso Horta-Flor Viño

As cooperativas de menor dimensión diminúen a súa cifra de emprego medio

Segundo o gráfico 22, o máis significativo con respecto ao ano anterior atópase nas cooperativas con menos de 45 socios, que experimentan unha redución do 36% na súa cifra media de emprego, despois do aumento do ano anterior. Todas diminúen o seu número medio de traballadores, excepto as máis grandes, onde aumenta un 5%, con respecto a 2007. Observando a evolución ao longo dos cinco anos analizados, obsérvase que as empresas que protagonizaron o cambio máis salientable foron as do tramo de 46 a 121 socios, cun crecemento do 36% na súa cifra de emprego medio.


38

Gráfico 22

0

7,5

15,0

22,5

30,0

5-45 socios46-120 socios

121-300 socios

>300 socios

EVOLUCIÓN DO EMPREGO MEDIO SEGUNDO NÚMERO DE SOCIOS (Trab./Coop.). 2004-2008

2004 2005 2006 2007 2008

O departamento de produción ten o cadro de persoal máis grande

O 49% do número total de traballadores atópase no departamento de produción, que acada un prome-dio de case 7 asalariados. O 23% do total pertence á área de administración, con algo máis de 3 persoas de media, e case o 28% restante englóbase na sección comercial, que dispón de case 4 empregados por cooperativa.

Gráfico 23

23%49%

28%

PESO DOS DEPARTAMENTOS EN FUNCIÓN DO TOTAL DE TRABALLADORES. 2008

Administración Produción Comercialización

Importante presenza feminina no departamento de administración

Facendo unha análise do cadro de persoal das cooperativas da mostra en función do xénero, obsérvase no seguinte gráfico que a porcentaxe de mulleres contratadas é só do 34%, fronte ao 66% de varóns.


39

A distribución do xénero por departamentos indica que se dá un predominio feminino no departa-mento de administración (66%), mentres que en produción e comercialización sitúase tan só no 18 e o 29%, respectivamente.

Gráfico 24

0%

25%

50%

75%

100%

Total

Administración

Produción

Comercialización

REPARTO DE TRABALLADORES POR DEPARTAMENTO SEGUNDO XÉNERO. 2008

Homes Mulleres

As contratacións fixas superan en más do triplo ás temporais

A porcentaxe de contratos fixos é moito máis do triplo, que a de contratos temporais, que acada só o 21% do total do emprego directo xerado polas sociedades estudadas. Facendo unha comparación con 2004, obsérvase que o número de contratacións fixas ten experimentado un aumento do 12%.

Gráfico 25

0%

25%

50%

75%

100%

20042005

20062007

2008

EVOLUCIÓN DO TIPO DE CONTRATO DE TRABALLO. 2004-2008

Fixos Eventuais


40

Segundo a actividade que desenvolve a cooperativa, son as gandeiras que teñen como tarefa principal a comercialización de producións hortícolas as que maior porcentaxe de emprego fixo xeran: un 85%. As que presentan menor cantidade de emprego permanente son as que se dedican á elaboración de viño (74%).

Polo que respecta ao tipo de contrato de traballo en función do xénero, tal como reflexa o seguinte grá-fico, séguese a tendencia da distribución total de traballadores da cooperativa en función do xénero (a maioría dos traballadores son homes). Aínda así, a porcentaxe feminina con contrato eventual supera en 2 puntos porcentuais á de mulleres con contrato fixo (30 e 32%, respectivamente).

Gráfico 26

0%

25%

50%

75%

100%

Fixos

Temporais

REPARTO DE TRABALLADORES POR TIPO DE CONTRATO SEGUNDO XÉNERO. 2008

Homes Mulleres

Maior volume de facturación, máis contratos fixos

En 2008, as cooperativas que máis volume de facturación presentan son as que maior cantidade de contratos fixos realizan. Neste caso atópanse aquelas sociedades que facturan entre 4,8 e 7,2 millóns de euros, cuxa porcentaxe de emprego indefinido acada o 84% do total.

Polo tanto, pódese dicir que as entidades que posúen o maior importe de facturación5 contratan ao 75% dos traballadores da mostra, e ademais, ese emprego contén unhas porcentaxes moi elevadas de traballo fixo (78%).

A xestoría é a actividade máis subcontratada

A cifra media de emprego indirecto en 2008 sitúase aproximadamente en 5, entre empresas e/ou traballadores externos.

O gráfico 27 ilustra esta situación facendo grupos segundo a actividade económica máis importante desenvolvida na cooperativa. Así, obsérvase que o maior número de traballadores auxiliares atópase

5 Máis de 4,8 millóns de euros.


41

na fabricación de pensos e na produción e comercialización de viño (algo máis de 8 empregos por entidade) e a cifra máis reducida nas sociedades vitivinícolas (aproximadamente, 2 postos de traballo).

Gráfico 27

63%

37%

COOPERATIVAS QUE LEVARON A CABO FORMACIÓN. 2008

Si Non

A actividade máis externalizada é a de xestoría e asesoría. O 92% das cooperativas da mostra teñen subcontratados en 2008 os servizos dunha empresa especializada en temas de xestión contable, fiscal ou laboral.

Como entidade de asesoramento máis frecuente figura AgAcA, posto que o 49% das cooperativas que delegan este aspecto fóra do seu seo afirman empregar os servizos ofrecidos pola Asociación.

As cooperativas analizadas tamén adoitan externalizar o transporte. O 43% delas opinan que é máis rendible contratar este servizo que telo en propiedade.

2.6. Formación social

Os cursos máis demandados son os de temática sectorial

O 63% das cooperativas analizadas levaron a cabo algún tipo de acción formativa no ano 2008, ben para os seus socios ou ben para os traballadores da sociedade.


42

Gráfico 28

63%

37%

COOPERATIVAS QUE LEVARON A CABO FORMACIÓN. 2008

Si Non

Preguntando ás cooperativas da mostra pola realización de cursos de reciclaxe e actualización de coñecementos, destinados tanto aos membros do consello reitor como ao persoal, atopamos que o 52% dos xerentes realiza estas accións formativas para o desenvolvemento das súas funcións, mentres que o presidente e o consello reitor fano en aproximadamente o 6 e o 13% dos casos. O 60% do cadro de persoal recibe este tipo de formación.

O 68% dos cursos impartidos nas cooperativas agrarias estudadas foron realizados en colaboración coa Unión de Cooperativas Agrarias, AgAcA, esta porcentaxe supón case un 11% menos que en 2007.

Gráfico 29

68%

32%

ENTIDADES ORGANIZADORAS DE CURSOS. 2008

AGACA Outras entidades


43

Os temas máis tratados volven ser os sectoriais (88%), seguidos das NTICs (novas tecnoloxías da infor-mación e da comunicación), xa que o 38% das cooperativas que impartiron formación aos seus socios incluíron algún curso deste tipo.

Outros cursos con moita demanda son os relacionados coa prevención de riscos laborais, a xestión empresarial e os idiomas, que se impartiron en aproximadamente o 30% das cooperativas que levaron a cabo algún tipo de acción formativa.

O 25% das cooperativas analizadas usan a teleformación ou a formación a distancia

Inda que a formación a distancia non é un concepto novo, si o é o concepto de teleformación que, inda que se basea nela, amplía en gran medida as súas posibilidades. Grazas ás tecnoloxías da información, e mediante o uso de ferramentas multimedia, é posible transmitir coñecementos vía telemática, así como establecer canles de comunicación entre o formador e o alumno, sen que ambos teñan que coincidir nin mesmo espazo físico e temporal. Neste contexto, a internet é unha boa solución para os problemas de formación, posto que propón un medio interactivo, dinámico e universal para encarar os procesos formativos mediante o uso da tecnoloxía que ofrece.

Con respecto ás cooperativas da mostra, o 25% das cooperativas analizadas afirman usar algún dos dous métodos para levar a cabo accións formativas na entidade, en 2008. Isto supón que seis coope-rativas máis usaron esta ferramenta de ensino, con respecto a 2007.

Gráfico 30

25%

75%

METODOLOXÍA DA IMPARTICIÓN DE CURSOS. 2008

Métodos telemáticos Método tradicional

Nas sociedades que empregan a formación a distancia, os cursos organizados baixo este método supoñen un promedio do 42%, con respecto á formación tradicional. No caso da teleformación, a porcentaxe que representa esta en relación á formación tradicional é tamén bastante elevada: 33%.

3. análise económica xeral do cooperativismo

agrario en Galicia


47

3.1. Introdución

Para levar a cabo a súa xestión económica, as cooperativas agrarias necesitan ter acceso a información económica de entidades que realicen as mesmas actividades e que teñan unha dimensión similar. Neste informe atópase dita información, obtida das principais cooperativas agrarias de Galicia, onde os seus xestores teñen unha guía práctica para analizar e comparar os seus datos, diagnosticar a súa situación económica e financeira e tomar decisións co obxectivo de xestionar coa máxima eficiencia a súa cooperativa.

Organízanse, trátanse e preséntanse de xeito que poidan ser o máis útiles posible, os balances e contas de perdas e ganancias facilitados polas cooperativas que participan na mostra. Deste proceso obtense unha serie de resultados, produto das relacións entre as distintas partidas do balance e da conta de perdas e ganancias. Estes resultados compáranse coas das empresas galegas que presenta a base de datos Ardán1 que, como xa se comentou, contén os valores medios do resto de empresas galegas e do norte de Portugal. Tamén se realiza unha comparación entre os datos obtidos dos diferentes subsecto-res: gandería, produción e elaboración de viño e produción hortoflorícola.

Cando se comparan os valores obtidos das relacións entre as distintas partidas do balance e da conta de perdas e ganancias, tense en conta que o obxectivo das cooperativas non coincide na súa totalidade co das empresas capitalistas, posto que as cooperativas pretenden a mellora social e económica dos seus socios, a través da mellora económica das súas explotacións e por outra parte maior calidade de vida. Este obxectivo conségueno realizando numerosas e variadas actividades, para o que contan con recursos materiais e humanos que teñen que xestionar seguindo técnicas de xestión económica, para poder minimizar custos de transformación e comercialización e acadar unha relación calidade-prezo superior a outros produtos e servizos do mercado.

As principais actividades das cooperativas agrarias son a comercialización da produción dos socios e o aprovisionamento de produtos e servizos que necesitan para desenvolver a actividade na súa explota-ción. Dentro delas destacan a comercialización de leite cru de vaca, comercialización de xatos e vacas, comercialización de produtos de horta, transformación de uva e comercialización de viño, subministro de penso e mesturas, subministro de adubos, subministro de zoosanitarios e fitosanitarios, prestación de servizos veterinarios, asesoramento agrario, servizos de maquinaria, etc. O feito de realizar todas ou parte destas actividades fai que a xestión da cooperativa sexa moi complexa e requira de moitos recursos administrativos.

Segundo isto, as cooperativas da mostra pertencen a tres subsectores claramente diferenciado: coope-rativas gandeiras, vitivinícolas e de horta e flor. Dentro do mesmo subsector, as estruturas económicas e produtivas son moi diferentes, deste xeito o importe do balance vai desde un mínimo de 86 mil euros ata un máximo de 32 millóns de euros, e a facturación oscila entre 36 mil euros e os 50 millóns de euros. Outra das características que hai que ter en conta á hora de utilizar os datos presentados neste informe son que as cooperativas gandeiras teñen un peso moi importante na mostra, tanto en número como en importe do balance e da conta de perdas e ganancias, polo que as medias poden estar influenciadas.

1 ARDÁN: Galicia 2009. Directorio 13.500 empresas, Op.Cit.

Capítulo 3. Análise económica xeral do cooperativismo agrario en Galicia

48

O 2008 é o primeiro exercicio no que as empresas presentan a contas anuais segundo os modelos establecidos no Real Decreto 1514/2007, de 16 de novembro, polo que se aproba o Plan Xeral de Contabilidade ou no Real Decreto 1515/2007, de 16 de novembro, polo que se aproba o Plan Xeral de Contabilidade de Pequenas e Medianas Empresas e os criterios contables específicos para microempre-sas. Isto implica que os balances e as contas de perdas e ganancias non se poden presentar comparados cos do exercicio anterior nin tampouco coa súa evolución, xa que non é o mesmo modelo. Porén, vaise presentar a evolución das principais partidas.

3.2. Análise da estrutura económico-financeira2

Analízanse os balances e as contas de perdas e ganancias de 50 cooperativas agrarias de Galicia: 36 gandeiras, 8 de comercialización de produtos de horta e de flor cortada e 6 de produción e elaboración de viño. Xeograficamente distribúense do seguinte xeito: na provincia de A Coruña localízanse 11 sociedades, das cales 2 son de horta e 9 son gandeiras; en Lugo hai 23 entidades, todas elas gandeiras; en Ourense sitúanse 6 cooperativas: 2 son de horta e 4 de viño; e en Pontevedra hai 10 cooperativas das cales 4 son gandeiras, 4 de horta e 2 de viño.

Nos gráficos 31 e 32 obsérvase a estrutura global da capacidade económica e financeira das coopera-tivas. Resulta moi semellante, e destaca que:

1. O activo corrente é maior que o activo non corrente.

2. O pasivo non corrente, que en exercicios anteriores tiña unha participación pequena na estrutura financeira, foise incrementando durante os últimos exercicios, acadando no 2008 un valor seme-llante ao das empresas galegas

3. Presentan un fondo de manobra positivo.

Gráfico 31

89%

11%

MOSTRA TOTAL

Activo non corrente Activo corrente

2 A información utilizada na elaboración deste epígrafe recóllese no Anexo I e no Anexo II.


49

Gráfico 32

43%

19%

38%

MOSTRA TOTAL

Patrimonio neto Pasivo non corrente Pasivo corrente

Estas características varían segundo o subsector ao que pertenza a cooperativa. Nos gráficos 33 e 34 ilústrase que os resultados cambian con respecto aos do conxunto das cooperativas, tendo en conta que as cooperativas gandeiras teñen unha elevada participación na mostra en número, pero as de viño, aínda que son poucas en número teñen un forte peso económico.

Gráfico 33

88%

12%

GANDEIRO



50

Gráfico 34

43%

15%

41%

GANDEIRO


A estrutura do balance das cooperativas de viño é a que se mostra nos gráficos 35 e 36. Obsérvase un maior peso do activo corrente, así como unha maior participación do pasivo non corrente, en comparación co conxunto das cooperativas e coas dedicadas á gandería, á inversa do que acontecía no exercicio 2007.

Gráfico 35

47%

53%

VIÑO



51

Gráfico 36

42%

24%

34%

VIÑO


Nas cooperativas de horta e flor a estrutura económica é diferente do resto das entidades da mostra, tendo nestas un peso maior o activo non corrente que o activo corrente; porén, nos resultados do conxunto teñen pouco peso polo que a media está máis próxima ás gandeiras e ás de viño.

Gráfico 37

51%

49%

HORTA-FLOR



52

Gráfico 38

43%

14%

42%

HORTA-FLOR


As cooperativas gandeiras e as de vitivinícolas presentan na súa estrutura económica un maior peso do activo corrente, debido, sobre todo nas gandeiras, a que as actividades que realizan son as de comercialización sen transformación de produtos obtidos nas explotacións dos socios, leite cru de vaca, animais e adquisición de produtos tales como adubos, fitosanitarios, zoosanitarios, etc., e estas actividades non necesitan fortes investimentos en activos non correntes.

Debido ás distintas actividades que realizan, tanto de aprovisionamento como de comercialización dos produtos dos socios, as cooperativas presentan un importe de balance moi diferente (gráfico 39).

Gráfico 39

0

5.000.000

10.000.000

15.000.000

20.000.000

25.000.000

30.000.000

35.000.000

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49

BALANCE DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (€)

Importe en euros


53

As cooperativas de viño e as gandeiras que teñen fábrica de pensos posúen unha maior dimensión que as cooperativas de horta e flor. Esta circunstancias ilústrase no gráfico 40.

Gráfico 40

0

5.000.000

10.000.000

15.000.000

20.000.000

25.000.000

30.000.000

35.000.000

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35

IMPORTE DO BALANCE POR SUBSECTORES (€)

Gandeiras Viño Horta

3.2.1. Análise da estrutura económica

A estrutura económica das cooperativas analizadas alcanza un importe de 196,81 millóns de euros no exercicio 2008, dos que o 45% corresponde a activo non corrente e o 55% a activo corrente, incremen-touse durante este ano nun 8%, porcentaxe inferior á de 2007.

No ano 2008, nas empresas galegas analizadas na base de datos Ardán, a estrutura da capacidade económica analizada en termos de porcentaxes presenta un 41% de activo non corrente e un 59% de activo corrente, distribución semellante á das cooperativas.

Na estrutura produtiva, a principal partida é o inmobilizado material, que representa o 88% da mesma, séguenlle por importe os investimentos en empresas do grupo e asociadas cun 7%, os investimentos financeiros a longo prazo cun 3%, o inmobilizado intanxible cun 1%, os activos por impostos diferido cun 0,67% e os investimentos inmobiliarios cun 0,02%. A composición do activo non corrente exponse no seguinte gráfico.


54

Gráfico 41

0 10.000 20.000 30.000 40.000 50.000 60.000 70.000 80.000

I. Financeiras

I. Materiais

I. Intanxible

PRINCIPAIS PARTIDAS DO ACTIVO NON CORRENTE DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (Miles €)

2007 2008

O activo non corrente incrementouse durante o exercicio 2008 nun 26%, incrementándose nun 28% o inmobilizado material e nun 22% os investimentos financeiros e, diminuíndo nun 45% o inmobilizado intanxible.

O activo corrente alcanza un importe de 108,62 millóns de euros o que representa un 55% da estrutura económica; a media das empresas analizadas no Ardán é lixeiramente superior, situándose no 59%. A súa evolución foi negativa, diminuíndo durante o exercicio 2008 un 2%, mentres que nas empresas analizadas polo Ardán3 a evolución foi positiva.

No gráfico 42 móstrase a súa composición. A partida máis importante son os debedores, seguidos das existencias; tódalas partidas se incrementan agás os investimentos financeiros temporais.

• As existencias representan o 20% do activo, a mesma porcentaxe que nas empresas galegas; dimi-núen un 2% mentres que nas empresas galegas increméntanse en case un 10% Tendo en conta que as cooperativas realizan algunhas actividades que non orixinan existencias (comercialización de leite, carne e prestación de servizos), o volume de existencias é suficiente para desenvolver o seu obxectivo económico, existindo excesos nalgúns casos.

3 O activo circulante aumenta un 14% durante o 2008.


55

Gráfico 42

0 10.000 20.000 30.000 40.000 50.000 60.000 70.000 80.000

Axustes periodificación

Efectivo e outros activos liq. equiv.

Investimentos financeiros temporais

Débed. comerc. e outras contas a cobrar

Existencias

COMPOSICIÓN DO ACTIVO CORRENTE DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (Miles €)

2008 2007

• Os debedores4 nas cooperativas supoñen o 28%, e nas empresas galegas o 27%; a súa evolución consistiu nunha diminución do 4% e un incremento do 10%, respectivamente.

• O efectivo e outros activos líquidos equivalentes supoñen o 3% do activo, porcentaxe inferior á das empresas analizadas no Ardán, nas que o seu valor é do 4%. No exercicio 2008 experimenta unha diminución de case o 20%, mentres que nas empresas galegas experimenta un incremento do 18%.

• Os investimentos financeiros temporais representan o 3% do activo, o que supón un crecemento do 40% durante 2008.

3.2.1.1. Cooperativas gandeiras

Vanse analizar por separado a estrutura económica e financeira das cooperativas gandeiras, de horta-flor e de viño, debido a que os subsectores nos que desenvolven as súas actividades necesitan diferen-tes tipos e cantidades de recursos.

As actividades que realizan as cooperativas gandeiras son principalmente de tipo comercial, de pres-tación de servizos ou de fabricación de pensos compostos, pero non todas realizan exactamente as mesmas actividades, polo que existe unha gran diversidade tanto na facturación como nos investi-mentos en activos.

O importe total da estrutura económica das cooperativas gandeiras alcanza un importe de máis de 103 millóns de euros, dos que corresponden un 42% ao activo non corrente e un 58% ao activo corrente; nas empresas analizadas no Ardán, o activo non corrente representa o 41% do activo e o corrente o 59%. Durante o exercicio 2008 produciuse unha diminución do 0,27%.

No gráfico 43 figuran as principais partidas do inmobilizado das cooperativas gandeiras:

4 Nas cooperativas unha parte importante de clientes son socios.


56

Gráfico 43

0 10.000 20.000 30.000 40.000

I. Financeiras

I. Materiais

I. Intanxible

PRINCIPAIS PARTIDAS DO ACTIVO NON CORRENTE DAS COOPERATIVAS GANDEIRAS (Miles €)

2007 2008

Incrementáronse todas as partidas durante o ano 2008. A que máis medrou en termos absolutos foi o inmobilizado material, pero en termos relativos o inmobilizado intanxible incrementouse en case un 10%, os investimentos financeiros nun 4% e o inmobilizado material nun 3,43%.

A partida coa maior representación no activo non corrente é o inmobilizado material que supón o 36% do activo total, séguelle os investimentos financeiros que representan o 5% e o inmobilizado intanxible co 0,35%.

O activo corrente das cooperativas gandeiras móstrase no gráfico 14, e destaca o seguinte:

• Os debedores son a partida máis importante, representan o 34%5 do activo total, porcentaxe su-perior á das cooperativas da mostra, e ademais experimentan unha diminución durante o exercicio 2008 do 6%.

• As existencias supoñen o 18%6 da estrutura económica e están formadas principalmente por exis-tencias comerciais nun 67%, materias primas nun 22%, produtos terminados nun 3% e anticipos a provedores nun 10%.

• O efectivo e outros activos líquidos equivalentes representa o 4% do total do activo, experimenta unha diminución do 11% durante o exercicio 2008. Esta porcentaxe é superior á do total das cooperativas da mostra7 e superior ao das empresas analizadas polo Ardán8.

5 No total das cooperativas da mostra representan o 28%

6 No total das cooperativas da mostra representan o 20%.

7 No total das cooperativas da mostra representa o 3%.

8 Nas empresas analizadas no Ardán representa o 4%.


57

Gráfico 44

0 1.000 2.0003.000




Debed. comerc. e outras contas a cobrar

Existencias

COMPOSICIÓN DO ACTIVO CORRENTE DAS COOPERATIVAS DE HORTA-FLOR (Miles €)

2007 2008

3.2.1.2. Cooperativas de viño

O importe da estrutura económica das cooperativas vitivinícolas é de 86,25 millóns de euros, dos que un 47% corresponde a activo non corrente e un 53% a activo corrente. Durante o exercicio 2008 incrementouse nun 23%.

As principais partidas do activo non corrente ilústranse no gráfico 45, destacando os seguintes feitos:

O inmobilizado intanxible representa o 0,60% do activo total, o que implica unha diminución durante o exercicio 2008 do 61%; pola contra o inmobilizado material, que representa o 43%, increméntase nun 76%, e por último as investimentos financeiros que representan o 4% e medrou durante o 2008 nun 70%.

Gráfico 45

0 10.000 20.000 30.000 40.000

I. Financeiras

I. Materiais

I. Intanxible

PRINCIPAIS PARTIDAS DO ACTIVO NON CORRENTE DAS COOPERATIVAS DE VIÑO (Miles €)

2007 2008


58

O activo circulante das cooperativas de viño móstrase no gráfico 46, e destaca o seguinte:

• Os debedores representan o 20%9 do activo total, esta porcentaxe é inferior a das cooperativas da mostra, e o seu importe experimenta un incremento durante o exercicio 2008 do 7%.

• As existencias constitúen a partida máis importante e supoñen o 24%10 da estrutura económi-ca; están formadas principalmente por existencias comerciais nun 9%, materias primas nun 6%, produtos terminados nun 7%, produtos en curso nun 78% e anticipos a provedores nun 0,26%. Diminuíron durante o exercicio 2008 nun 11%

• O efectivo e outros activos líquidos equivalentes representan case o 2% do total do activo, expe-rimentan unha forte diminución do 60% durante o exercicio 2008. Esta porcentaxe é inferior á do total das cooperativas da mostra11 e á das empresas analizadas polo Ardán12.

Gráfico 46

0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000





Existencias

COMPOSICIÓN DO ACTIVO CORRENTE DAS COOPERATIVAS DE VIÑO (Miles €)

2007 2008

3.2.1.3. Cooperativas de horta-flor

A estrutura económica das cooperativas de horta-flor alcanza un valor de 7,34 millóns de euros, dimi-nuíndo case un 6% durante o exercicio 2008; a súa composición e a seguinte: activo non corrente un 51% e activo corrente un 49%, mentres que no conxunto das cooperativa da mostra estes valores son dun 45% e dun 55%, respectivamente.

As principais partidas do activo non corrente represéntanse no gráfico 47.

9 No total das cooperativas da mostra representan o 28%


11 No total das cooperativas da mostra representa o 3,32%

12 Nas empresas analizadas no Ardan representa o 4,37%


59

O inmobilizado intanxible representa o 0,48% do activo total, e está constituído por patentes, licencias, marcas e similares nun 17% e por aplicación informáticas nun 83%. Durante o exercicio 2008 dimi-nuíron nun 37%.

Os investimento financeiros supoñen o 0,83% do total do activo e durante o exercicio 2008 tiveron unha evolución positiva, incrementándose nun 24%

Gráfico 47

0 1.000 2.000 3.000 4.000

I. Financeiras

I. Materiais

I. Intanxible

PRINCIPAIS PARTIDAS DO ACTIVO NON CORRENTE DAS COOPERATIVAS DE HORTA-FLOR (Miles €)

2007 2008

As inmobilizacións materiais é a partida de maior importe da estrutura económica, representan o 47% da mesma, diminuíndo durante o exercicio 2008 nun 1%.

O activo circulante das cooperativas gandeiras móstrase no gráfico 48.


60

Gráfico 48

0 1.0002.000

3.000





Existencias

COMPOSICIÓN DO ACTIVO CORRENTE DAS COOPERATIVAS DE HORTA-FLOR (Miles €)

2007 2008

• Os debedores son a partida máis importante: representan o 34%13 do activo total, esta porcentaxe é superior á das cooperativas da mostra, e experimentaron unha diminución durante o exercicio 2008 do 4%.

• As existencias supoñen o 6%14 da estrutura económica e están constituídas na súa totalidade por existencias comerciais. Durante o exercicio 2008 diminuíron un 18%

• O efectivo e outros activos líquidos equivalentes representan o 8% do total do activo, o que supón unha diminución do 13% durante o exercicio 2008. Esta porcentaxe é superior á do total das cooperativas da mostra15 e superior á das empresas analizadas polo Ardán16.

3.2.2. Análise da estrutura financeira

A propia lexislación das cooperativas17 regula os fondos propios das mesmas, e ademais a estrutura do balance está regulada por un plan contable de cooperativas18; estas circunstancias fan que a estrutura financeira das cooperativas teña características especiais e sexa diferente á das empresas capitalistas. Porén, estas diferenzas non son un impedimento para poder posuír unha estrutura financeira adecuada.

Ademais das diferenzas na lexislación que regula os fondos propios das cooperativas, hai que ter en conta outros aspectos como as actividades que realizan, a base social (xa que son un número grande de socios en relación á dimensión da cooperativa, e en moitos casos dáse na mesma persoa a condición de socio, provedor e cliente), que os investimentos se fixesen en base a beneficios, etc. Estes aspectos condicionan a composición da estrutura financeira, provocando un maior importe de reservas.



15 No total das cooperativas da mostra representa o 3%.

16 Nas empresas analizadas no Ardan representa o 4%.

17 Lei 5/1998 de Cooperativas de Galicia

18 Orde ECO/364/2003, de 16 de decembro, pola que se aproban as normas sobre aspectos contables das sociedades cooperativas.


61

Do total da estrutura financeira, que acada un importe de 196,81 millóns de euros, corresponden a patrimonio neto un 43%, a pasivo non corrente un 19% e a pasivo corrente un 38%, mentres que nas empresas galegas analizadas no Ardán, correspondente ao exercicio 2007, os datos son: fondos propios un 32%, fondos alleos a longo prazo un 19% e fondos alleos a curto prazo 47%, polo que se observa que existen diferenzas en tódalas partidas.

A estrutura dos recursos propios represéntase no gráfico 49, destacando as seguintes características:

• O capital social está composto por achegas obrigatorias e voluntarias dos socios, e representa o 15% do total do pasivo, diminuíndo no exercicio 200819.

Gráfico 49

0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 45.000

Subvencións capital

Reservas

Capital social

COMPOSICIÓN PATRIMONIO NETO DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (Miles €)

2007 2008

• As cooperativas financiaron os seus investimentos vía beneficios, polo que as reservas é a partida máis importante dos fondos propios e mostran unha tendencia alcista sempre. Supoñen o 23 % da estrutura financeira e a súa composición é a seguinte: Fondo de Reserva Obrigatorio, 49%, Outras Reservas, 48% e Reservas Estatutarias, 2%, do total de reservas, respectivamente. Hai que destacar que unha parte moi importante destas reservas son irrepartibles.

• As subvencións, doazóns e legados recibidos están constituídos na súa maior parte por subvencións ó capital e representan o 5% do pasivo, incrementando o seu importe durante o exercicio 2008 nun 5%. Hai que ter en conta que este importe é o resultado de descontar o efecto impositivo o importe concedido das subvencións.

No gráfico 50 ilústrase a estrutura da composición dos recursos alleos, observando que como en anos anteriores, a partida máis importante é o pasivo corrente con moita diferenza con respecto ao pasivo non corrente.

19 O capital social diminuíu no exercicio 2008 nun 1,3%.


62

Gráfico 50

0 10.00020.000 30.000 40.000 50.000 60.000 70.000 80.000 90.000

Fondo de For. e Prom. Coop.

Pasivo corrente

Pasivo non corrente

COMPOSICIÓN DOS FONDOS ALLEOS DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (Miles €)

2007 2008

Os recursos alleos representan o 57% da estrutura financeira, importe inferior ao das empresas anali-zadas no Ardán20.

O pasivo non corrente representa o 19% da estrutura financeira, importe inferior ao das empresas ana-lizadas no Ardán 21. O Fondo de Formación e Promoción Cooperativa representa o 0,27% da estrutura financeira, e diminuíu nos últimos exercicios.

O Fondo de Formación e Promoción Cooperativo está destinado á formación dos socios e dos traballa-dores das sociedades, así como tamén a impulsar ou manter as relacións intercooperativas, finalidade de grande valor social.

A fonte de financiamento con maior importe é o pasivo corrente, que representa o 38% da estrutura financeira; durante 2008 diminuíu nun 3%. A súa participación no financiamento é inferior á das empresas analizadas no Ardán22. A súa composición é a seguinte: acredores comerciais e outras contas a pagar, un 66%; débedas a curto prazo, un 29%, débedas a curto prazo con empresas do grupo, asociados e socios, un 5% e outras partidas, un 0,29%

Coeficiente de endebedamento

Vanse analizar as relacións entre as distintas partidas da estrutura financeira utilizando o coeficiente de endebedamento, é dicir, as relacións entre os recursos alleos e os recursos propios.

O coeficiente de endebedamento mide na cooperativa a relación entre os recursos alleos e os recursos propios, establecendo a capacidade de endebedamento da cooperativa: cun ratio de endebedamento inferior a 1 terá posibilidades de acudir a financiamento alleo, porén, cun valor superior seralle moi difícil ou, se o obtén, a carga financeira será alta.

Para o cálculo do coeficiente de endebedamento utilizamos a seguinte fórmula:

20 O financiamento alleo nas empresas analizadas polo Ardán representa o 66,42% da estructura financeira

21 O financiamento alleo a longo prazo nas empresas analizadas polo Ardán representa o 19,15% do pasivo22 Nas empresas analizadas no Ardán representan un 47,27%.


63

Coeficiente de endebedamento = Pasivo / Patrimonio Neto

Posto que nos valores obtidos neste exercicio e nos exercicios anteriores desprendíase unha certa influencia da dimensión da cooperativa, vanse analizar tódolos ratios por intervalos de facturación e, por cada intervalo amósanse os valores obtidos para as cooperativas no endebedamento xeral, ende-bedamento a longo prazo e endebedamento a curto prazo.

Unha vez analizados os valores, estúdiase a evolución dos coeficientes durante os 5 exercicios ante-riores.

Gráfico 51

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

1 23

45

67

89

RATIOS DE ENDEBEDAMENTO (FACT. <1M €)

Coef.endebedamento Coef. endebedamento l/p Coef. endebedamento c/p

Ratios de endebedamento, endebedamento a longo prazo e endebedamento a curto prazo das cooperativas da mostra cunha facturación inferior a 1 millón de euros

No gráfico 51 obsérvase que o 56% das cooperativas cunha facturación inferior a un millón de euros obtén un valor superior á unidade, polo que se sitúan en valores moi altos, sobre todo o 33% que presenta valores superiores a 3, considerados en situación moi delicada, a estudar e aplicar as medidas necesarias para non desembocar en quebra. Das cooperativas que presentan valores inferiores á unida-de, destacar que a terceira parte son valores que se poden considerar baixos e polo tanto non presentan unha estrutura financeira adecuada.

Na estrutura financeira das cooperativas obsérvase que o pasivo non corrente tiña un peso inferior ao das empresas analizadas polo Ardán, pero en 2008 estes valores aproximáronse, polo que o coeficiente de endebedamento a longo prazo incrementou os seus valores mentres que o de curto prazo diminuíu lixeiramente, neste grupo de cooperativas obsérvase que hai algunhas excepcións e, estas danse en cooperativas con moito endebedamento ou con pouca actividade.

No seguinte intervalo de facturación que comprende ás cooperativas que facturan máis de 1 millón de euros e menos de 6 millóns, os valores obtidos preséntase no seguinte no gráfico.


64

Gráfico 52

-1

0

1

2

3

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

RATIOS DE ENDEBEDAMENTO (FACT. 1M € -6M €)


Ratios de endebedamento, endebedamento a longo prazo e endebedamento a curto prazo das cooperativas da mostra cunha facturación entre 1 millón e 6 millóns de euros

Obsérvase un valor máximo de 3 na escala de valores do eixe “Y” do gráfico porque os valores da coope-rativa número 10 acadan un coeficiente de endebedamento de 22,62, coeficiente de endebedamento a longo prazo 13,21 e coeficiente de endebedamento a curto prazo 9,41 e se representamos estes valores no gráfico nos impediría unha visión clara do resto dos valores.

Á parte da cooperativa número 10 do gráfico, que obtén valores moi altos, o resto acadan valores máis homoxéneos que as do intervalo anterior, situándose por debaixo da unidade o 57%, o resto das coo-perativas, un 20%, con valores próximos a 1, no intervalo (1-1,5) e o resto alcanza valores próximos a 2.

O coeficiente de endebedamento a longo prazo soamente en dúas cooperativas supera a unidade, pero consideramos que ten valores moi altos o 9,52% das cooperativas, valores altos o 33,34% e resto sitúase en valores razoables.

Para o coeficiente de endebedamento a curto prazo consideramos que o 52% das cooperativas presen-tan un valor razoable, o resto valores altos, agás dúas cooperativas que presentan valores moi altos.

Para as cooperativas que facturan de 6 millóns a 12 millóns de euros obtemos os valores que se reflicten no gráfico 53.


65

Gráfico 53

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1 2 3 4 5 67

89

1011

RATIOS DE ENDEBEDAMENTO (FACT. 6M €-12M €)


Ratios de endebedamento, endebedamento a longo prazo e endebedamento a curto prazo das cooperativas da mostra cunha facturación entre 6 millóns e 12 millóns de euros

Observamos que existe unha maior dispersión dos valores obtidos, situándose o 36% das cooperativas por debaixo da unidade; o 36% en valores comprendidos entre a unidade e 2, e o resto con valores moi altos; polo que respecta ao coeficiente de endebedamento a longo prazo observamos que o 45% mostra valores razoables, e o resto valores altos e nalgúns casos moi altos.

Os valores das cooperativas cuxa facturación é superior os 12 millóns de euros expoñémolos no gráfico 54.

Neste grupo de cooperativas os valores obtidos para o coeficiente de endebedamento sitúanse en valo-res razoables o 33% das cooperativas, o 56% das entidades obteñen valores altos e o resto valores moi altos. Os valores para os coeficientes de endebedamento a longo e curto prazo presentan as mesmas características que o endebedamento xeral.


66

Gráfico 54

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

1 23

45

67

89

RATIOS DE ENDEBEDAMENTO (FACT. >12M €)


Ratios de endebedamento, endebedamento a longo prazo e endebedamento a curto prazo das cooperativas da mostra cunha facturación maior de 12 millóns de euros

A evolución dos valores medios dos coeficientes de endebedamento mostrámolas no seguinte gráfico.

Gráfico 55

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

2007 2008 2009 2010

EVOLUCIÓN RATIOS DE ENDEBEDAMENTO (2004-2008)

Coef.endebedamento Coef. endebedamento l/p Coef. endebedamento l/p

Observamos un comportamento parello nos tres tipos de coeficientes cun mínimo no exercicio 2005, a partir desta data mostra unha tendencia alcista, logrando valores moi altos no exercicio 2008, se ben, temos que ter en conta que se calculamos a media sen os valores da cooperativa que presenta valores altísimos, as medias no exercicio 2008, serían para o coeficiente de endebedamento, para o coeficiente de endebedamento a longo prazo e para o coeficiente de endebedamento a curto prazo de 1,59, 0,37 e 1,72 respectivamente, que aínda que son valores altos, son moi inferiores ós que presentamos no gráfico.


67


A estrutura financeira das cooperativas gandeiras da mostra alcanza un importe de 103,22 millóns de euros, dos que un 43%23 corresponde a patrimonio neto, o 15%24 a pasivo non corrente e o 41%25 a pasivo corrente.

A composición do patrimonio neto reflectímola no gráfico 56, e destacamos as seguintes caracterís-ticas:

• Ocapitalsocialestácompostoporachegasobrigatoriasevoluntariasdossocios,erepresentao12% do total do pasivo, diminuíndo no exercicio 200826 tanto en termos absolutos como na súa participación nas fontes de financiamento.

• Ascooperativasgandeirasfinancianosseusinvestimentosvíabeneficios,poloqueacumulanungran importe, que representa máis do dobre do capital social e, mostran unha tendencia alcista sempre. Supoñen o 27% da estrutura financeira e a súa composición é a seguinte: Fondo de Reserva Obrigatorio, 48%, Reservas estatutarias, 4%, e Outras Reservas, 48%, do total de reservas, respectivamente. Hai que destacar que unha parte moi importante destas reservas son irreparti-bles.

Gráfico 56

0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000


Reservas

Capital social

COMPOSICIÓN PATRIMONIO NETO DAS COOPERATIVAS GANDEIRAS (Miles €)

2007 2008

• Assubvenciónsaocapitalrepresentano6%dopasivo,incrementandooseuimporteduranteoexercicio 2008 nun 11% o que implica unha subida das subvencións recibidas polas cooperativas, xa que o importe correspondente o 2008 está corrixido polo efecto impositivo.

23 Nas cooperativas da mostra representa o 42,83%



26 O capital social incrementouse no exercicio 2008 nun 2,80%


68

No gráfico 57 expoñemos a estrutura da composición dos recursos alleos, observando que como en anos anteriores, a partida máis importante é o pasivo corrente con moita diferenza con respecto ao pasivo non corrente, aínda que este último incrementouse durante o exercicio 2008.

O financiamento alleo representa o 57% da estrutura financeira e está composto nun 27% por pasivo non corrente e nun 73% por pasivo corrente.

O pasivo non corrente está constituído principalmente por débedas a longo prazo que supoñen o 90% do total do pasivo non corrente, e estas están compostas nun 92% por débedas con entidades de crédito, séguenlle en orden de importancia os pasivos por impostos diferidos cunha participación no pasivo non corrente do 6% e a continuación o Fondo de Formación e Promoción Cooperativa cun 3%.

Gráfico 57

0 5.00010.00015.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 45.000 50.000


Pasivo corrente

Pasivo non corrente

COMPOSICIÓN DOS FONDOS ALLEOS DAS COOPERATIVAS GANDEIRAS (Miles €)

2007 2008

O pasivo corrente supón o 41% da estrutura financeira. Está constituído por préstamos con entidades financeiras nun 27%, acredores comerciais e outras contas a pagar nun 65%, débedas a curto prazo con empresas do grupo, asociadas e socios nun 7% e o resto das partidas teñen un peso moi pouco significativo.

Coeficiente de endebedamento cooperativas gandeiras

Vaise mostrar en gráficos os valores para os coeficientes de endebedamento xeral, a longo prazo e a curto prazo para as cooperativas gandeiras, dentro dos intervalos de facturación utilizados para o total das cooperativas da mostra.

No gráfico 58 mostramos os valores dos coeficientes de endebedamento para as cooperativas que facturan menos de 1 millón de euros, destacando que o 75% das mesmas obtén valores inferiores á unidade para o endebedamento xeral, e soamente un 25% obtén valores superiores á unidade, e agás nun caso que presenta valores atípicos, o financiamento a longo prazo ten pouco peso dentro do financiamento alleo.


69

Gráfico 58

-0,2

-0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

12

3

4

RATIOS DE ENDEBEDAMENTO COOPERATIVAS GANDEIRAS (FACT. <1M €)


Ratios de endebedamento, endebedamento a longo prazo e endebedamento a curto prazo das cooperativas gandeiras cunha facturación inferior a 1 millón de euros

Os valores dos ratios de endebedamento das cooperativas que facturan entre 1 e 6 millóns de euros ilústranse no gráfico 59, no que temos en conta que un valor máximo de 3 na escala de valores do eixe “Y” do gráfico debido ós valores da cooperativa número 6, con coeficiente de endebedamento 22,62, coeficiente de endebedamento a longo prazo 13,21 e coeficiente de endebedamento a curto prazo 9,41; se representamos estes valores no gráfico impediríanos unha visión clara do resto dos valores.

Gráfico 59

-0,5

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1314 15

RATIOS DE ENDEBEDAMENTO COOPERATIVAS GANDEIRAS (FACT. 1M € -6M €)


Ratios de endebedamento, endebedamento a longo prazo e endebedamento a curto prazo das cooperativas gandeiras cunha facturación entre a 1 millón e 6 millóns de euros

Observamos que o 60% das cooperativas obteñen valores razoables, e o resto, agás a que xa comenta-mos, obteñen valores altos.


70

No gráfico 60 expoñemos os valores das cooperativas gandeiras que facturan entre 6 millóns e 12 millóns de euros; observamos que a terceira parte das cooperativas acada valores razoables, un 44% obtén valores para estes ratios altos e o resto valores moi altos.

Gráfico 60

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1 23

45

67

89

RATIOS DE ENDEBEDAMENTO COOPERATIVAS GANDEIRAS (FACT. 6M €-12M €)


Ratios de endebedamento, endebedamento a longo prazo e endebedamento a curto prazo das cooperativas gandeiras cunha facturación entre a 6 millón e 12 millóns de euros

Gráfico 61

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

12 3

45

67

RATIOS DE ENDEBEDAMENTO COOPERATIVAS GANDEIRAS (FACT. >12M €)


89

Ratios de endebedamento, endebedamento a longo prazo e endebedamento a curto prazo das cooperativas gandeiras cunha facturación maior de 12 millóns de euros

Neste grupo de cooperativas observamos unha maior homoxeneidade dos valores, situándose o 38% con valores razoables, o 50% con valores altos e o resto con valores moi altos. O coeficiente a longo


71

prazo ten un peso moito menor dentro do coeficiente de endebedamento xeral que o coeficiente de endebedamento a curto prazo.

Gráfico 62

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

2004 2005 2006 2007 2008

EVOLUCIÓN RATIOS DE ENDEBEDAMENTO DAS COOPERATIVAS GANDEIRAS (2004-2008)


A evolución dos valores para o período 2004-2008 represéntase no gráfico 62, observando un descenso ata o ano 2007, no que se produce un repunte moi importante que se mantén no 2008, debido aos va-lores excepcionais dunha cooperativas; se non temos en conta os valores desa cooperativa, as medias no exercicio 2008, serían para o coeficiente de endebedamento, para o coeficiente de endebedamento a longo prazo e para o coeficiente de endebedamento a curto prazo de 1,36, 0,30 e 1,06 respectivamente, que aínda que son valores altos, son moi inferiores aos que presentamos no gráfico.


A estrutura financeira das cooperativas de viño alcanza un importe de 86,25 millóns de euros, dos que o 42%27 corresponde a patrimonio neto, o 24%28 a pasivo non corrente e o 34%29 a pasivo corrente.

A composición do patrimonio neto ilústrase no gráfico 63. Destacan as seguintes características:

• Ocapitalsocialestácompostoporachegasobrigatoriasevoluntariasdossocios,erepresentao38% do total do pasivo, incrementándose no exercicio 200830; a diferenza das cooperativa gan-deiras, nestas o importe do capital social e reservas é semellante, aínda que no exercicio 2008 incrementáronse máis as reservas que o capital, mentres que nas gandeiras o de reservas é máis do dobre do capital social.

27 Nas cooperativas da mostra representa o 43%.



30 O capital social incrementouse no exercicio 2008 nun 1,3%.


72

• Ascooperativasdeviñofinancianpartedosseusinvestimentosvíabeneficios,poloqueasreservastamén teñen un importe significativo e, mostran unha tendencia á alza. Supoñen o 20% da es-trutura financeira e a súa composición é a seguinte: Fondo de Reserva Obrigatorio, 51% e outras Reservas, 49%. Hai que destacar que unha parte moi importante destas reservas son irrepartibles.

Gráfico 63

0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 16.000 18.000 20.000


Reservas

Capital social

COMPOSICIÓN DO PATRIMONIO NETO DAS COOPERATIVAS DE VIÑO (Miles €)

2007 2008

• Assubvenciónsaocapitalrepresentano4%dototaldaestruturafinanceira,eduranteoano2008,incrementáronse un 0,6%, pero temos que ter en conta que os importes do 2008 están axustados, deducindo o efecto impositivo.

No gráfico 64 ilústrase a estrutura da composición dos recursos alleos. A participación do pasivo non corrente incrementouse significativamente con respecto aos anos anteriores.


O pasivo non corrente está formado nun 94% por débedas a longo prazo, das cales un 60% son débedas con entidades de crédito e o resto por outras participacións a longo prazo e outros pasivos financeiros.


73

Gráfico 64

0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000


Pasivo corrente

Pasivo non corrente

COMPOSICIÓN DOS FONDOS ALLEOS DAS COOPERATIVAS DE VIÑO (Miles €)

2007 2008

O pasivo corrente representa o 34% da estrutura financeira. Está constituído por débedas a curto prazo nun 32%, acredores comerciais nun 65%, e o resto das partidas teñen un peso moi pouco significativo.

Coeficiente de endebedamento cooperativas viño

Nas cooperativas de vino non se mostran os gráficos por intervalos de facturación, senón todas xuntas, xa que doutro xeito quedaría nalgúns intervalos unha soa cooperativa.

Obsérvase no gráfico 65 unha gran dispersión dos valores para os ratios de endebedamento, o que in-dica que a estrutura financeira das cooperativas de viño é diferente. De todos xeitos podemos destacar que hai unha cooperativa cun valor para o coeficiente de endebedamento financeiro moi alto, o resto acada un valor baixo para este ratio e o 50% das cooperativas obteñen valores moi altos.

Gráfico 65

0

1

2

3

4

5

6

12

34

56

RATIOS DE ENDEBEDAMENTO COOPERATIVAS DE VIÑO (FACT. <1M)


Ratios de endebedamento, endebedamento a longo prazo e endebedamento a curto prazo das cooperativas de viño


74

Gráfico 66

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

2004 2005 2006 2007 2008

EVOLUCIÓN RATIOS DE ENDEBEDAMENTO DAS COOPERATIVAS DE VIÑO (2004-2008)


A evolución durante os últimos cinco exercicios para os ratios de endebedamento obsérvase no gráfico 66. Destacan os valores moi altos do exercicio 2004, unha tendencia á baixa no 2005 volvendo a subir no 2006, para baixar e situarse en valores mínimos no ano 2007 cun forte repunte no exercicio 2008.


A estrutura financeira das cooperativas de horta alcanza un importe de 7,34 millóns de euros dos que un 43%31 corresponde a patrimonio neto, un 14%32 a pasivo non corrente e un 42%33 a pasivo corrente.

A composición do patrimonio neto reflectímola no gráfico 67, e destacamos as seguintes caracterís-ticas:





75

Gráfico 67

0 500 1.000 1.500 2.000 2.500


Reservas

Capital social

COMPOSICIÓN PATRIMONIO NETO DAS COOPERATIVAS DE HORTA-FLOR (Miles €)

2007 2008

• Ocapitalsocialestácompostoporachegasobrigatoriasevoluntariasdossocios.Representao29% do total do pasivo, diminuíndo no exercicio 200834. O seu importe duplica o de reservas, a diferenza das cooperativas gandeiras onde é menos da metade.

• Asreservasrepresentano16%daestruturafinanceiraeasúacomposiciónéaseguinte:FondodeReserva Obrigatorio, 37% e Outras Reservas, 63%, do total de reservas, respectivamente. Hai que destacar que unha parte moi importante destas reservas son irrepartibles.

• Assubvenciónsócapitalrepresentano6%dopasivo,diminuíndoduranteoexercicio2008nun29%. Hai que ter en conta que unha parte delas foron traspasadas a pasivo por imposto diferido para deducir o efecto impositivo.

No gráfico 68 expoñemos a estrutura da composición do pasivo. A partida máis importante é o pasivo corrente con moita diferenza con respecto ao non corrente, se ben experimentou unha redución en ámbolos casos.


O pasivo non corrente está constituído por débedas con entidades de crédito no 94%, pasivo por imposto diferido nun 6% e Fondo de Formación e Promoción Cooperativo nun 0,23%

O pasivo corrente supón o 42% da estrutura financeira. Está constituído por préstamos con entidades financeiras nun 20% e acredores comerciais nun 80%.

34 O capital social diminuiu no exercicio 2008 nun 11,47%


76

Gráfico 68

0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500


Pasivo corrente

Pasivo non corrente

COMPOSICIÓN DOS FONDOS ALLEOS DAS COOPERATIVAS DE HORTA-FLOR (Miles €)

2007 2008

Coeficiente de endebedamento cooperativas de horta-flor

As cooperativas de horta non alcanzan tódolos intervalos de facturación, polo que soamente mostra-remos os gráficos dos intervalos onde as cooperativas de horta obteñen valores.

Observamos no gráfico 69 os valores para as cooperativas de horta que facturan menos de 1 millón de euros, e vemos que soamente unha cooperativa obtén valores inferiores á unidade, outra entre 1 e 2, e o resto presenta valores moi altos, tamén observamos que nunha cooperativa o pasivo non corrente é superior ao pasivo corrente, circunstancia que non é habitual na estrutura financeira das empresas.

Gráfico 69

0

1

2

3

4

5

6

7

12

3

4

RATIOS DE ENDEBEDAMENTO COOPERATIVAS DE HORTA-FLOR (FACT. <1M)


Ratios de endebedamento, endebedamento a longo prazo e endebedamento a curto prazo das cooperativas de horta cunha facturación inferior a 1 millón de euros


77

No gráfico 70 reflectimos os valores das cooperativas de horta cunha de facturación de 1 a 6 millóns de euros.

Gráfico 70

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

12

3

4

RATIOS DE ENDEBEDAMENTO COOPERATIVAS DE HORTA-FLOR (FACT. 1M € -6M €)


Ratios de endebedamento, endebedamento a longo prazo e endebedamento a curto prazo das cooperativas de horta cunha facturación entre 1 millón e 6 millóns de euros

Observamos que a metade das cooperativas obteñen valores inferiores á unidade e hai unha coo-perativa que obtén un valor superior a 2 para o coeficiente de endebedamento. Sinalar tamén que a distribución do financiamento alleo é semellante á habitual das empresas.

A evolución dos ratios de endebedamento das cooperativas de horta durante os 5 últimos exercicios mostrámola no seguinte gráfico.

Gráfico 71

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

2004 2005 2006 2007 2008

EVOLUCIÓN RATIOS DE ENDEBEDAMENTO DAS COOPERATIVAS DE HORTA-FLOR (2004-2008)



78

Os valores obtidos presentan unha tendencia cíclica con máximos nos exercicios 2004 e 2006; de tódolos xeitos os valores en todo o período que analizamos son moi altos. No 2007 observamos como o coeficiente de endebedamento a curto prazo experimentou unha forte baixada e o de longo prazo unha subida. No ano 2008 o coeficiente a curto prazo mostra unha forte subida e o coeficiente de endebedamento a longo prazo unha forte baixada.

3.2.3. Análise das relacións entre a estrutura económica e a financeira

Vanse analizar as relacións entre as partidas da estrutura económica e a estrutura financeira mediante os seguintes ratios:

Liquidez xeral = Activo corrente / Pasivo corrente

A liquidez é a capacidade potencial que ten a empresa para pagar as súas obrigas. A comparación entre a capacidade de riqueza dispoñible (activo corrente) e as débedas que debe atender a curto prazo (pasivo corrente) proporciónanos unha medida da liquidez. Se o valor do ratio é maior que un, entón o activo corrente supera ao pasivo corrente e a cooperativa non tería problemas para pagar as débedas a curto prazo, pola contra se é menor que un, o activo corrente é menor que o pasivo corrente e en xeral podería ter dificultades para pagar as débedas a curto prazo; se o valor é demasiado alto pode influír negativamente na rendibilidade.

Fondo de manobra en tanto por un do activo corrente = (Recursos permanentes – Activo non corrente) / Activo corrente

O fondo de manobra é a parte do activo corrente que non se financia con pasivo corrente, senón con recursos a longo prazo procedentes do patrimonio neto e do pasivo non corrente. Un fondo de mano-bra negativo implica un desequilibrio financeiro, se ben pódense dar situacións onde un valor negativo sexa o adecuado, porque os cobros se fan ao contado e os pagamentos a prazo, pero normalmente nas cooperativas agrarias non se dá esta circunstancia.

Liquidez inmediata = (Activo corrente – “stocks”) / Pasivo corrente.

Mide a capacidade da empresa para facer fronte ás débedas a curto prazo mediante os recursos a curto prazo, excluíndo as existencias que constitúen a parte menos líquida, é dicir, indícanos as unidades monetarias de realizable e dispoñible por cada unidade de esixible a curto prazo. O seu valor ideal pódese considerar 1, se as cooperativas se atopan por debaixo encóntranse en perigo de suspensión de pagos e se é maior teñen recursos circulantes ociosos, diminuíndo a rendibilidade.

Coeficiente de garantía = Activo / Pasivo

Indícanos a garantía que ofrecen as cooperativas fronte ao financiamento alleo total, é dicir, establece as unidades monetarias de investimento con que conta a cooperativa, materializados en activos con valor de realización para responder a unha unidade monetaria de financiamento alleo, medindo a garantía que a cooperativa ofrece aos seus acredores.

Vaise realizar a análise por intervalos de facturación, o mesmo que se fixo para os ratios de endebe-damento e que se fará para o resto dos ratios que analicemos, posto que se observa que os valores obtidos están influenciados pola dimensión da cooperativa, e mostran características diferentes se-


79

gundo o intervalos de facturación. Tamén se estudará cada subsector por separado e tendo en conta os intervalos de facturación, agás nas cooperativas de viño que se analizan conxuntamente.

Os valores para estes ratios das cooperativas agrarias que facturan menos dun millón de euros expo-ñémolos no gráfico 72.

Gráfico 72

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1 23

45

67

89

Ratios de liquidez e solvencia cooperativas da mostra (Fact. <1M €)

Ratios de liquidez xeral, fondo de manobra, liquidez inmediata e coeficiente de garantía das cooperativas da mostra cunha facturación inferior a 1 millón de euros

Para o ratio de liquidez xeral, unha cooperativa obtén un valor negativo que resulta dun pasivo co-rrente negativo, un 33,33% das cooperativas obteñen valores positivos pero inferiores á unidade, unha cooperativa acada un valor próximo á unidade e o resto valores altos.

Respecto á liquidez inmediata obsérvase que seguen un comportamento paralelo aos valores do ratio de liquidez xeral: existe unha cooperativa cun valor negativo polos motivos expostos na análises da liquidez xeral, cooperativas con valores iguais ao ratio de liquidez xeral, o que significa que non teñan stocks, e un 44,44% das cooperativas presentan valores moi altos.

Hai 3 cooperativas que presentan fondo de manobra negativo, o que indica que están financiando inmobilizado con recursos a curto prazo, debido a dificultades para acceder a financiamento de acordo coas necesidades; esta situación non se poderá soportar por moito tempo. O resto das cooperativas presenta valores que nalgúns casos podemos considerar altos.

Considerando como valor aceptable para o coeficiente de garantía os valores comprendidos entre 1 e 2, observamos que tódalas cooperativas superan o valor de 1 e un 44,44% superan o valor de 2. Agás unha cooperativa que está próxima a 2, o resto presenta valores altos.

No gráfico 73 mostramos os valores para as cooperativas que facturan entre 1 millón e 6 millóns de euros, onde observamos o seguinte:


80

Os valores obtidos para o ratio da liquidez xeral mostran que o 14,29% das cooperativas obteñen valores baixos, o 57,14% cifras razoables, o 28,57% valores altos, e no caso de 2 cooperativas valores moi altos.

Gráfico 73

-1

0

1

2

3

4

5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Ratios de liquidez e solvencia cooperativas da mostra (Fact. 1M € -6M €)

Liquidez xeral Fondo de manobra Liquidez inmediata Coeficiente de garantia

Ratios de liquidez xeral, fondo de manobra, liquidez inmediata e coeficiente de garantía das cooperativas da mostra cunha facturación entre 1 millón e 6 millóns de euros

A liquidez inmediata presenta as mesmas características que a liquidez xeral, destacando que en 3 casos o valor da liquidez inmediata é igual ou moi próximo ó da liquidez xeral como consecuencia de que algunhas cooperativas non teñen stocks ou o seu valor é moi pequeno. Esta circunstancias pódese dar en sociedades que soamente comercializan xatos e vacas, que van directamente da explotación do socio á industria cárnica, non xerando polo tanto existencias.

O 9,52% das cooperativas deste grupo teñen un fondo de manobra negativo, se ben con valores próxi-mos a cero, polo que pode que sexan valores estacionais; no resto observamos unha gran dispersión e nalgunhas cooperativas valores que podemos considerar altos.

Tódalas cooperativas presentan un valor para o ratio de coeficiente de garantía superior á unidade, un 57,14% cifras superiores a 2 e nalgúns casos son valores moi altos.

Os valores para o intervalo de facturación de 6 millóns a 12 millóns expoñémolos no gráfico 74.


81

Gráfico 74

-1

0

1

2

3

4

5

1 2 3 4 5 67

89

1011

Ratios de liquidez e solvencia cooperativas da mostra (Fact. 6M €-12M €)


Ratios de liquidez xeral, fondo de manobra, liquidez inmediata e coeficiente de garantia das cooperativas da mostra cunha facturación entre 6 millóns e 12 millóns de euros

Os valores do ratio de liquidez xeral podemos consideralos razoables: todos superan a unidade, nun 27,27% das cooperativas presentan valores altos e unha presenta un valor moi alto.

A liquidez inmediata das cooperativas deste intervalo mostra valores que seguen a mesma tendencia da liquidez xeral. Nun caso son iguais, polo que esa cooperativa na realización da súa actividade non xera stocks. Hai que destacar que unha cooperativa obtén un valor moi alto.

Os valores obtidos para o fondo de manobra mostran unha gran dispersión, que vai desde un valor negativo ata valores próximos á unidade.

Polo que respecta ao coeficiente de garantía, destacar que tódalas cooperativas teñen un valor superior á unidade e que hai unha que presenta un valor moi alto.

No gráfico 75 mostramos os valores para as cooperativas que facturan máis de 12 millóns de euros:


82

Gráfico 75

-1,0

-0,5

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

12 3

45

67

89

Ratios de liquidez e solvencia cooperativas da mostra (Fact. >12M €)


Ratios de liquidez xeral, fondo de manobra, liquidez inmediata e coeficiente de garantía das cooperativas da mostra cunha facturación de máis de 12 millóns de euros

Neste grupo de cooperativas os valores son máis homoxéneos que no resto dos grupos; os valores de liquidez xeral sitúanse por enriba da unidade nun 88,88%; o valor máximo sitúase preto do 2,5, polo que podemos considerar estes valores como razoables; hai unha cooperativa que presenta un valor de 0,55, que é moi baixo.

A liquidez inmediata, mostra valores moi baixos, inferiores a 0,5 nun 33,33% das cooperativas, valores baixos nun 22,22%, razoables nun 22,22% e altos noutro 22,22%

Existe unha cooperativa que obtén un fondo de manobra negativo. No resto das cooperativas é positi-vo, situándose preto de 0,50 e inferiores, polo que pode axustarse ás necesidades financeiras que teñen as cooperativas agrarias deste grupo.

A evolución deste grupo de ratios mostrámola para os cinco exercicios anteriores no gráfico 76.


83

Gráfico 76

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios de liquidez e solvencia das cooperativas da mostra (2004-2008)


A liquidez xeral e a liquidez inmediata mostran unha evolución semellante, diminuíndo ata o exercicio 2005, onde se sitúan nun valor de 1,80 e 1,26 respectivamente, recupéranse nos exercicios 2006 e 2007 para situarse nun 2,28 e 1,49 e volven diminuír no 2008 para situarse en 1,74 e 1,23, respectivamente. Os valores medios pódense considerar razoables ou nalgún exercicio altos, pero hai que ter en conta que en tódolos anos existe unha gran dispersión con valores moi altos que inflúen na media obtida.

O fondo de manobra mantense en valores semellantes para todo o período, aínda que presenta unha lixeira tendencia á alza que se rompe no ano 2008 cunha lixeira baixada.

O coeficiente de garantía mantén unha tendencia cíclica ata o ano 2007, con máximos no 2004 e 2006 onde alcanza os valores de 2,55 e 2,61 respectivamente, e mínimos no 2005 e 2007 con valores de 2,29 e 2,53, no ano 2008 segue coa tendencia á baixa para situarse nun 2,43. En tódolos casos a media é boa, pero o mesmo que nos ratios de liquidez temos que ter en conta que hai unha gran dispersión con valores moi altos.


Nas cooperativas gandeiras imos seguir o mesmo procedemento para a análise de ratios que no conxunto de cooperativas da mostra, posto que hai cooperativas en tódolos intervalos de facturación e en número suficiente .


84

Gráfico 77

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

12

3

4

Ratios de liquidez e solvencia cooperativas gandeiras (Fact. <1M €)


Ratios de liquidez xeral, fondo de manobra, liquidez inmediata e coeficiente de garantía das cooperativas gandeiras cunha facturación de inferior a 1 millón de euros

No gráfico 77 observamos os valores para as cooperativas gandeiras cuxo volume de facturación é in-ferior a 1 millón de euros. Hai unha cooperativa con valores negativos para a liquidez xeral e inmediata. Para a liquidez xeral, o 25% das cooperativas ten valores moi altos, un 25% posúe cifras próximas a 2 e outro 25% alcanzan un valor próximo a 0,50. Para a liquidez inmediata, hai tamén un 25% de cooperativas con valores moi altos, e un 50% con valores baixos.

O fondo de manobra mantense preto da unidade no 25% das cooperativas, nun 25% preto de 0,50, nun 25% con valores altos e noutro 25% con valores negativos.

No coeficiente de garantía, o 75% obtén valores superiores a 2, o resto sitúase en valores superiores a 1,8.

No gráfico 78 mostramos os valores obtidos para as cooperativas situadas no intervalo de facturación de 1 millón a 6 millóns de euros.


85

Gráfico 78

-0,5

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1213 14

15

Ratios de liquidez e solvencia cooperativas gandeiras (Fact. 1M € -6M €)


Ratios de liquidez xeral, fondo de manobra, liquidez inmediata e coeficiente de garantía das cooperativas gandeiras cunha facturación entre1 millón e 6 millóns de euros

Hai unha cooperativa que presenta valores atipicamente altos na liquidez xeral, na liquidez inmediata e no coeficiente de garantía, debido a un importe elevado dos fondos propios; posúe un importe normal de fondos alleos a longo prazo e un valor que non concorda co activo circulante de fondos alleos a curto prazo. Por estes motivos obtén cifras moi altas nestes ratios e tamén no fondo de manobra, esta situación xa a arrastra de exercicios anteriores.

Para o ratio de liquidez xeral, o 26,67% das cooperativas obteñen un valor superior a 2, o que implica que pode que sexa un valor excesivo; o resto, un 73,33% obteñen valores situados no intervalo 1-2.

Polo que respecta aos datos obtidos para a liquidez inmediata, observamos como o 20% das sociedades teñen un valor igual ou moi próximo ao da liquidez xeral, o que implica que estas cooperativas non teñen stocks ou un importe moi pequeno. Destacar que o 26,67% das cooperativas obtén valores por debaixo da unidade e a maioría destas valores moi próximos a cero, o 66,67% obtén valores que se sitúan no intervalo 1-2 e o resto valores altos.

Tódalas cooperativas mostran un fondo de manobra positivo, o 26,67% valores altos e o resto valores razoables.

Todas as cooperativas obteñen un valor para o coeficiente de garantía superior á unidade, polo que consideramos que son valores razoables, tendo en conta que algunhas cooperativas presentan valores altos.

Para as cooperativas que facturan entre 6 millóns e 12 millóns de euros os datos figuran no gráfico 79.

No ratio de liquidez xeral, un 11,11% das cooperativas sitúase por debaixo da unidade, un 56,67% obtén valores entre a unidade e 2, e o resto valores superiores a 2 pero cun máximo de 2,78.

Respecto á liquidez inmediata, un 44,44% das cooperativas gandeiras que facturan entre 6 e 12 millóns de euros, obteñen valores inferiores á unidade, un 33,33% obteñen valores entre a unidade e 2 e o resto valores superiores a 2.


86

Gráfico 79

-0,5

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

1 23

45

67

89

Ratios de liquidez e solvencia cooperativas gandeiras (Fact. 6M €-12M €)


Ratios de liquidez xeral, fondo de manobra, liquidez inmediata e coeficiente de garantía das cooperativas gandeiras cunha facturación entre 6 millóns e 12 millóns de euros

Hai unha cooperativa que presenta fondo de manobra negativo, o resto acada valores entre 0 e 0,64 que en xeral son razoables, se ben nalgúns casos podémolos considerar altos. Respecto ao valor nega-tivo, está moi próximo a cero, polo que pode que sexa razoable.

En relación ao coeficiente de garantía tódolos valores obtidos son superiores á unidade e un 33,33% deles superan o 2,5.

Para as cooperativas gandeiras que superan os 12 millóns de euros de facturación expoñemos os valores dos ratios de solvencia e garantía no gráfico 80.

O 50% dos valores obtidos para o ratio de liquidez xeral nas cooperativas gandeiras que facturan máis de 12 millóns de euros, están situados no intervalo 1-2, unha cooperativa presenta un valor inferior á unidade e o resto sitúase nun valor superior; polo tanto os valores para o ratio de liquidez xeral podemos consideralos como valores razoables, agás na cooperativas que presenta un valor por debaixo da unidade.

Polo que respecta ao ratio de liquidez inmediata, un 62,50% sitúanse con valores por debaixo da unidade, se ben preto dela, e o resto con valores inferiores a 2; tendo en conta as circunstancias destas cooperativas podemos consideralos como valores razoables.

O fondo de manobra é negativo nunha cooperativa, acadando unha cifra que podemos considerar alta; no resto das cooperativas é positivo e sitúase en valores preto de 0,50 e inferiores, polo que podemos consideralos como valores razoables para este grupo de sociedades gandeiras.


87

Gráfico 80

-0,5

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

12

34

56

78

Ratios de liquidez e solvencia cooperativas gandeiras (Fact. >12M €)


Ratios de liquidez xeral, fondo de manobra, liquidez inmediata e coeficiente de garantía das cooperativas gandeiras cunha facturación de máis de 12 millóns de euros

Tódalas cooperativas obteñen un valor para o coeficiente de garantía superior á unidade, un 37,50% valores superiores a 2 pero que están próximos a 2,5; e o resto valores inferiores a 2, que podemos considerar baixos

No gráfico 81, amosamos a evolución destes ratios para o período 2004-2008 das cooperativas gan-deiras.

Os valores medios dos ratios de liquidez xeral e liquidez inmediata mostran unha tendencia cíclica moi semellante ata o exercicio 2007, no exercicio 2008 rómpese esta tendencia producíndose unha baixa; tamén observamos que os valores medios dos distintos exercicios son altos, pero temos que ter en conta que existe unha gran dispersión e, segundo víamos nos gráficos anteriores, valores moi altos que inflúen nesta media.

O coeficiente de garantía presenta a mesma tendencia cíclica que os ratios de liquidez, volvendo subir no 2008; o valor medio tamén se atopa en tódolos exercicios por enriba de 2, pero tamén debemos ter en conta que existe unha gran dispersión.


88

Gráfico 81

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios de liquidez e solvencia das cooperativas gandeiras (2004-2008)


A media do fondo de manobra é a que máis constante se mantén, cunha tendencia á alza durante os exercicios 2004, 2005 e 2006 que se rompe no 2007 para manterse no mesmo valor durante o 2008; de todos modos, o intervalo de variación durante estes 5 exercicios é pequeno (0,26-0,39).


O mesmo que nos ratios de endebedamento, nas cooperativas de viño vanse mostrar os valores dos ratios todos xuntos, sen empregar os intervalos de facturación, debido ao reducido número de coope-rativas de viño e á súa dispersión en canto a facturación.

No gráfico 82 expóñense os valores obtidos nas cooperativas de viño para o ratios de liquidez xeral, fondo de manobra, liquidez inmediata e coeficiente de garantía.

Gráfico 82

-1

0

1

2

3

4

5

6

12

34

56

Ratios de liquidez e solvencia cooperativas de viño


Ratios de liquidez xeral, fondo de manobra, liquidez inmediata e coeficiente de garantía das cooperativas de viño.


89

Na liquidez xeral da cooperativas de viño destacamos que soamente o 33,33% das cooperativas pre-sentan valores razoables, o 16,67% presenta valores baixos e o 50% presenta valores altos.

Polo que respecta á liquidez inmediata, o 50% das cooperativas presenta valores baixos, un 33,33% cifras razoables e unha cooperativas valores moi altos.

Os valores do fondo de manobra presentan unha gran dispersión, deste xeito hai cooperativas cun fondo negativo e outra cun importe que se aproxima á unidade.

Tódalas sociedades teñen un coeficiente de garantía superior á unidade, o 33,33% delas teñen un valor superior a 2 e unha cooperativa un valor moi alto.

A evolución dos valores medios deste ratios obtidos para os 5 exercicios anteriores mostrámolas se-guinte gráfico.

Gráfico 83

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios de liquidez e solvencia das cooperativas de viño (2004-2008)


Observamos nestes ratios unha lixeira tendencia á alza que se acentúa no exercicio 2007, manténdose no 2008 para a liquidez xeral e a liquidez inmediata, rompéndose para o coeficiente de garantía e o fondo de manobra. As medias están situadas en tódolos exercicios en valores que podemos considerar razoables, pero temos que ter en conta a gran dispersión que existe en todos os exercicios.


Nas cooperativas de horta imos facer a análise por intervalos de facturación, se ben soamente hai cooperativas situadas nos dous primeiros intervalos.

No gráfico 84 expoñemos os valores dos ratios das cooperativas de horta que facturan menos de 1 millón de euros.

Nos ratios de liquidez observamos unha gran dispersión entre as cooperativas deste grupo de factura-ción; un 50% de cooperativas que non teñen stocks, posto que coinciden o ratio de liquidez xeral e o


90

de liquidez inmediata; nun 20% a diferenza é moi pequena, e tamén hai unha cooperativa que acada uns valores moi altos.

Gráfico 84

-1

0

1

2

3

4

5

6

1

2

3

4

Ratios de liquidez e solvencia cooperativas de horta-flor (Fact. <1M €)


Ratios de liquidez xeral, fondo de manobra, liquidez inmediata e coeficiente de garantía das cooperativas de horta cunha facturación de menos de 1 millón de euros

O fondo de manobra tamén presenta unha gran dispersión, unha cooperativa acada cifras negativas, outra valores altos e o resto valores razoables.

No gráfico 85 expoñemos os valores das cooperativas de horta que facturan entre 1 e 6 millóns de euros.

No ratio de liquidez xeral, o 50% das cooperativas presentan valores inferiores á unidade, e o resto valores que consideramos razoables.

A situación da liquidez inmediata é semellante á da liquidez xeral: un 50% das cooperativas teñen valores inferiores, que se poden considerar baixos, e o outro 50% valores entre a unidade e 2.

O fondo de manobra tamén presenta unha gran dispersión: o 50 % das cooperativas teñen valores negativos e o outro 50 % valores próximos a 0,50.


91

Gráfico 85

-1

0

1

2

3

4

1

2

3

4

Ratios de liquidez e solvencia cooperativas de horta-flor (Fact. 1M € -6M €)


Ratios de liquidez xeral, fondo de manobra, liquidez inmediata e coeficiente de garantía das cooperativas de horta cunha facturación entre 1 millón e 6 millóns de euros

Respecto ao coeficiente de garantía, observamos un valor moi alto nunha cooperativa; o resto pódese considerar valores razoables.

A evolución destes ratios durante o período 2004-2008 preséntase no gráfico 86.

Os ratios de liquidez mostran unha tendencia á baixa ata o ano 2005, a partir do cal presenta un forte incremento, volvendo baixar fortemente no 2008.

O fondo de manobra presenta unha tendencia á alza desde o exercicio 2004 ata o 2007, baixando en 2008.

Gráfico 86

-0,5

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios de liquidez e solvencia das cooperativas de horta-flor (2004-2008)



92

O coeficiente de garantía tamén presenta unha tendencia semellante aos outros ratios: tendencia á baixa ata o exercicio 2005 e unha recuperación a partir deste, para situarse nun valor de 3,12 no exercicio 2007 e baixando no 2008, para situarse no 2,51.

3.3. Análise da conta de resultados

O obxectivo das cooperativas é diferente ao do resto das empresas, sobre todo das empresas capita-listas, que buscan obter a máxima rendibilidade financeira para deste xeito maximizar o seu valor; nas cooperativas o obxectivo é a mellora socioeconómica dos socios mediante o incremento da renda dis-poñible e da procura dunha mellor calidade de vida. Este obxectivo finánciase mediante a marxe sobre os productos que compran e venden e a prestación de servizos, tendo en conta que nas cooperativas dáse a circunstancia de que os socios son en moitos casos provedores e clientes, e polo tanto as marxes que se aplican nas operacións son decididas por eles mesmos. Por todo o exposto, os valores obtidos para os ratios da conta de resultados non sempre son comparables co resto das empresas, pero sempre unha boa xestión dos recursos redundará nunha maior renda para os socios.

As cooperativas da mostra obteñen un excedente despois de impostos de 1,75 millóns de euros, que representa un 0,49%35 do importe neto da cifra de negocios. Este resultado diminuíu durante o exerci-cio 2008 nun 28,76%. As cooperativas financian boa parte dos seus investimentos en base a beneficios, polo que teñen que fixar unhas marxes suficientes para o mantemento da estrutura productiva e para realizar novos investimentos.

3.3.1. O importe neto da cifra de negocios

O importe neto da cifra de negocios acada no 2008 un importe de 360,00 millóns de euros, o que supón un incremento durante o exercicio 2008. Está composta por vendas nun 95,71% e por servizos prestados nun 4,29%.


Nas cooperativas gandeiras o importe neto da cifra de negocios alcanza un valor de 312,96 millóns de euros, que implica un incremento con respecto ó ano anterior. Está composta por vendas nun 95,11% e por servizos prestados nun 4,89%.


O importe neto da cifra de negocios nas cooperativas de viño alcanza un valor de 31,17 millóns de euros, o que implica unha diminución con respecto a 2007. Está formada por vendas nun 99,67% e por servizos prestados nun 0,33%.

3.3.1.3. Cooperativas de horta

Para as cooperativas de horta o importe neto da cifra de negocios alcanza un valor de 9,92 millóns de euros. Vese incrementado no período 2008, e está composto por vendas nun 99,81% e por servizos prestados nun 0,19%.

35 Porcentaxe inferior á media de empresas analizadas no Ardán (5,18%).


93

3.3.2. Consumos e gastos da explotación

Os gastos da explotación os expóñense no seguinte gráfico.

Gráfico 87

72%

5,00%

14,00%

7,00%

2,00%

GASTOS EXTERNOS EXPLOTACIÓN COOPERATIVAS DA MOSTRA

Aprovisionamentos Gastos de persoalAdquisicións a socios Outros gastos da explotaciónAmortización inmobilizado

A maior partida de gastos da explotación son os aprovisionamentos, que representan o 71,68% do total. Ademais figuran as adquisicións a socios, que representan un 14,13%. Entre ambos representan o 85,81% do total dos aprovisionamentos.

Os gastos de persoal representan o 5,32% dos gastos totais da explotación e están compostos nun 77,83% por soldos e salarios, nun 22,03% por cargas sociais e nun 0,14% por provisións.

Outros gastos da explotacións, que representan o 7,02%, están constituídos principalmente por ser-vizos exteriores, xa que representan o 96,19%; outras partidas son os tributos que supoñen o 1,60%, as perdas, deterioro e variación das provisión por operacións comerciais, o 0,74% e outros gastos de xestión corrente, o 1,47%.

Por último as amortizacións do inmobilizado representan o 1,85% do total dos gastos da explotación.


Os gastos da explotación para as cooperativas gandeiras figuran no gráfico 88.


94

Gráfico 88

72,00%

5,00%

16,00%

6,00%

1,00%

GASTOS EXTERNOS EXPLOTACIÓN COOPERATIVAS GANDEIRAS


A maior partida de gastos da explotación son os aprovisionamentos, que representan o 71,95% do to-tal; a partida adquisicións a socios tamén forma parte dos aprovisionamento e representa un 16,20%, co cal o total de aprovisionamentos representan o 88,15%. Esta participación dos aprovisionamentos nos gastos da explotación é superior á das cooperativas da mostra debido a que hai actividades cun importe cuantioso de aprovisionamentos en comparación cos outros gastos, como son a comercializa-ción de leite e gando vacún.

Os gastos de persoal representan o 4,53% dos gastos totais da explotación e están compostos nun 77,28% por soldos e salarios, nun 22,68% por cargas sociais e nun 0,04% por provisións.

Outros gastos da explotación, que representan o 5,24%, están constituídos principalmente por servizos exteriores, xa que representan o 96,68%; outras partidas son os tributos, que supoñen o 0,36%; as perdas, deterioro e variación das provisión por operacións comerciais, o 0,98% e outros gastos de xestión corrente, o 1,98%.

Por último, as amortizacións do inmobilizado representan o 1,38% do total dos gastos da explotación, participación inferior ao resto das cooperativas da mostra, debido a que, como indicamos anteriormen-te, as cooperativas gandeiras realizan dúas actividades que xeran un importe elevado de facturación con pequenos investimentos: a comercialización de leite e de gando vacún.


Os gastos da explotación para as cooperativas de viño figuran no gráfico 89.

A maior partida de gastos da explotación son os aprovisionamentos, que representan o 67,83% do total; destacar que neste caso non temos datos das adquisicións a socios, e que esta participación é menor que no resto das cooperativas, xa que existe un proceso de transformación e elaboración de viño.


95

Os gastos de persoal representan o 10,50% dos gastos totais da explotación e están compostos nun 76,39% por soldos e salarios, nun 23,08% por cargas sociais e nun 0,53% por provisións. Representan unha participación superior ao do resto das cooperativas nos gastos da explotación, debido a que existe un proceso de transformación e elaboración de produtos.

Outros gastos da explotacións, que representan o 16,11%, están constituídos principalmente por ser-vizos exteriores, xa que representan o 94,18%; outras partidas son os tributos, que supoñen o 5,73%, as perdas; deterioro e variación das provisión por operacións comerciais, o 0,09% e outros gastos de xestión corrente, o 0,04%.

Gráfico 89

66,67%

10,78%15,69%

5,88%

1%

GASTOS EXTERNOS EXPLOTACIÓN COOPERATIVAS DE VIÑO


Por último as amortizacións do inmobilizado representan o 5,56% do total dos gastos da explotación. Neste caso as amortizacións teñen un maior peso nos gastos da explotación debido a que o investi-mento en instalacións pola actividade que realizan é maior.


Os gastos da explotación para as cooperativas de viño figuran no gráfico 90.

A maior partida de gastos da explotación son os aprovisionamentos, que representan o 76,83% do total. Destacar que neste caso non temos datos das adquisicións a socios, e que esta participación é menor que no resto das cooperativas gandeiras, e á súa vez maior que nas de viño.

Os gastos de persoal representan o 11,68% dos gastos totais da explotación e están compostos nun 89,10% por soldos e salarios e nun 10,90% por cargas sociais.


96

Gráfico 90

77,00%

12,00%

8,00%

3,00%

GASTOS EXTERNOS DE EXPLOTACIÓN COOPERATIVAS DE HORTA-FLOR

Aprovisionamentos Gastos de persoalOutros gastos da explotación Amortización inmobilizado

Outros gastos da explotacións, que representan o 8,32%, están constituídos principalmente por servi-zos exteriores, xa que representan o 99,36%; outras partidas son os tributos, que supoñen o 0,62%, e outros gastos de xestión corrente, o 0,02%.

Por último, as amortizacións do inmobilizado representan o 3,17% do total dos gastos da explotación e representan unha porcentaxe maior que as cooperativas gandeiras e menor que as cooperativas de viño.

3.3.3. Ingresos e gastos financeiros

Os gastos financeiros nas cooperativas da mostra superan os ingresos financeiros , os primeiros supo-ñen o 0,56% do da cifra de negocios e os segundos o 0,22%.

Os ingresos financeiros están compostos nun 8% por participación en instrumentos do patrimonio, dos que corresponden un 35,5% a empresas do grupo e asociadas e un 64,50% a outras entidades; valores negociables e outros instrumentos financeiros de terceiros representan o 92%. A maior parte dos investimentos en instrumentos do patrimonio corresponden a participación das cooperativas en proxectos cooperativos (cooperativas ou cooperativas de segundo ou ulterior grao).

Os gastos financeiros corresponden na súa maior parte a xuros de préstamos, débedas con terceiros nun 72,21% e débedas con empresas do grupo e asociadas nun 27,81%; o resto de partidas teñen un peso pouco significativo e corresponden a variación do valor razoable en instrumentos financeiros un 1,60% e diferenzas de cambio con signo positivo un 1,62%.


Os gastos financeiros nas cooperativas gandeiras superan os ingresos financeiros; os primeiros supo-ñen o 0,37% da cifra de negocios e os segundos o 0,08%.


97

Os ingresos financeiros están compostos nun 21,56% por participación en instrumentos do patrimo-nio, dos que corresponden un 37,01% a empresas do grupo e asociadas e un 62,99% outras entidades; e por valores negociables e outros instrumentos financeiros de terceiros nun 78,43%. A maior parte dos investimentos en instrumentos do patrimonio corresponden a participación das cooperativas en proxectos cooperativos (cooperativas ou cooperativas de segundo ou ulterior grao).

Os gastos financeiros corresponden na súa maior parte a xuros de préstamos, débedas con terceiros nun 67,67% e débedas con empresas do grupo e asociadas nun 31,64%; o resto de partidas teñen un peso pouco significativo e corresponden a variación do valor razoable en instrumentos financeiros nun 0,69%.


Os gastos financeiros nas cooperativas viño superan os ingresos financeiros. Os primeiros supoñen o 1,90% da cifra de negocios e os segundos o 1,33%.

Os ingresos financeiros están compostos na súa totalidade por valores negociables e outros instrumen-tos financeiros de terceiros.

Os gastos financeiros corresponden na súa maior parte a xuros de préstamos, débedas con terceiros nun 82,14% e débedas con empresas do grupo e asociadas nun 22,15%; o resto de partidas teñen un peso pouco significativo e corresponden a variación do valor razoable en instrumentos financeiros nun 0,29% e diferenzas de cambio con signo positivo nun 4,58%.


Os gastos financeiros nas cooperativas horta superan os ingresos financeiros , os primeiros supoñen o 1,19% da cifra de negocios e os segundos o 0,21%.

Os ingresos financeiros están compostos nun 36,31% por participación en instrumentos do patrimonio, dos que corresponden un 24,82% a empresas do grupo e asociadas e un 75,18% a outras entidades; e por valores negociables e outros instrumentos financeiros de terceiros nun 63,69%. A maior parte dos investimentos en instrumentos do patrimonio corresponden á participación das cooperativas en proxectos cooperativos (cooperativas ou cooperativas de segundo ou ulterior grao).

Os gastos financeiros corresponden na súa maior parte a xuros de préstamos, débedas con terceiros nun 23,40% e débedas con empresas do grupo e asociadas nun 58,09%; o resto corresponde a varia-ción do valor razoable en instrumentos financeiros nun 18,02%.

3.3.4. Análise das relacións entre a conta de resultados e o balance

Vanse dividir estes ratios en dous grupos: ratios do punto morto e ratios de rendibilidade. No relativo aos ratios do punto morto vanse analizar o ratio de absorción de custes fixos, o ratio de eficiencia comercial, o índice de seguridade de custes variables e o índice de seguridade de custes fixos. Polo que respecta aos ratios de rendibilidade analizaremos a rendibilidade económica, a marxe comercial, a rendibilidade financeira e a rotación de activos.

O índice de absorción de custes fixos expresa a porcentaxe de vendas necesaria para cubrir os custes fixos; canto menor sexa este ratio, maior será a rendibilidade da empresa. A súa fórmula é:


98

Índice de absorción de custes fixos = Punto morto / Vendas

O índice de eficiencia comercial expresa a porcentaxe de vendas que podería ser reducida sen entrar en perdas. A súa fórmula é:

Eficiencia comercial = (Vendas – Punto morto) / Vendas

O índice de seguridade de custes variables expresa a porcentaxe máxima na que poderían incrementar-se os custes variables sen entrar en perdas; a súa fórmula é:

Índice de seguridade de custes variables = Beneficios da explotación / Custes variables da explotación

O índice de seguridade de custes fixos expresa a porcentaxe máxima na que poderían incrementarse os custes fixos sen entrar en perdas; a súa formula é:

Índice de seguridade de custes fixos = Beneficios da explotación / Custes fixos da explotación

A rendibilidade económica indica o rendemento medio que obteñen as cooperativas como consecuen-cia dos seus investimentos en activos, independentemente do financiamento dos mesmo, é dicir, mide a capacidade dos activos da empresa para xerar valor con independencia de como fosen financiados; a súa fórmula é:

Rendibilidade económica = BAIT /Activos

A marxe comercial mide o beneficio obtido por cada unidade monetaria vendida, sendo o resultado entre o prazo de venda e o prazo de compra, expresado en termos de porcentaxe sobre vendas; a súa formula é:

Marxe comercial = BAIT / Vendas

A rotación do activo mide o número de veces que se recupera o activo vía vendas, ou, expresado doutra maneira, o número de unidades monetarias vendidas por cada unidade monetaria investida; a súa formula é:

Rotación de activos = Vendas / Activos

A rendibilidade financeira indica a taxa con que a cooperativa remunera as achegas realizadas polos socios; a súa formula é.

Rendibilidade financeira = BDT / Recursos propios

Ratios do punto morto

Vanse analizar por intervalos de facturación. No gráfico 91 expoñemos os ratios do punto morto para as cooperativas da mostra que facturan menos de 1 millón de euros.


99

Gráfico 91

-2,0

-1,5

-1,0

-0,5

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

1 2 3 45

67

89

Ratios do punto morto das cooperativas da mostra (Fact. <1M €)

Índice de absorción de custes fixos Índice de eficiencia comercialÍndice de seguridade de custes variables Índice de seguridade de custes fixos

Ratios do punto morto das cooperativas da mostra cunha facturación inferior a 1 millón de euros

No índice de absorción de custes fixos observamos que un 55,55% das cooperativas encadradas neste intervalo de facturación presentan un valor superior á unidade, o que nos indica que a totalidade das vendas non son necesarias para cubrir os custes fixos, polo que terían que incrementar as vendas; o 16,67% necesita máis do 90% das súas vendas para cubrir o punto morto, sendo unha porcentaxe alta, e o 27,78% obtén valores razoables.

Un 55,55% das cooperativas da mostra non poderían reducir as súas vendas sen entrar en perdas, un 16,67% poderían reducir as súas vendas nunha porcentaxe moi pequena (4 %), e o 27,78% poderían reducir as súas vendas unha porcentaxe razoable sen entrar en perdas.

Para o índice de seguridade de custes variables, o 44,44% das cooperativas presenta valores negativos, polo que terían que diminuír os custes variables para saír de perdas; o restante 55,56% podería incre-mentar os custes variables moi pouco, a cooperativa que máis os pode aumentar para non entrar en perdas pódeo facer nun 7%.

O índice de seguridade de custes fixos presenta valores negativos no 44,44% das cooperativas da mostra encadradas neste intervalo, polo que non se poderían incrementar os custes fixos xa que están en perdas; o 22,22% non podería incrementar os custes fixos máis dun 10% e o resto podería aumentar os custes fixos nunha porcentaxe alta sen entrar en perdas.

No intervalo de facturación de 1 millón a 6 millóns de euros os resultados obtidos presentámolos no seguinte gráfico.


100

Gráfico 92

-3,0

-2,5

-2,0

-1,5

-1,0

-0,5

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Ratios do punto morto das cooperativas da mostra (Fact. 1M €-6M €)


Ratios do punto morto das cooperativas da mostra cunha facturación entre un 1 millón e 6 millóns de euros

Presentan un valor máximo de 3 e mínimo de -3 na escala de valores do eixe “Y” do gráfico porque os valores da cooperativa número 8 son: índice de absorción de custes fixos, 35,41, índice de eficiencia comercial, -34,41, índice de seguridade de custes variables, -0,01 e índice de seguridade de custes fixos, -0,97. Se representamos estes valores no gráfico impediríannos unha visión veraz do resto dos valores.

O 33,33% das cooperativas presentan valores superiores á unidade para o índice de absorción de custes fixos polo que a totalidade das súas vendas non son suficientes para cubrir o custes fixos; o 9,52% necesita máis do 90% das vendas e o 57,15% restante posúe valores que oscilan entre o 52% e o 89%.

Polo que respecta ao índice de eficiencia comercial deste grupo de cooperativas, o 33,33% non pode reducir vendas, máis ben tería que aumentalas para saír de perdas; no 9,52% dos casos se reducen un 10% das vendas entrarían en perdas e o resto podería reducir vendas en porcentaxes que se sitúan entre o 11% e o 48%.

O índice de seguridade de custes variables presenta valores negativos no 40% das cooperativas da mostra, polo que non se poderían incrementar os custes fixos porque as cooperativas están en perdas; o 50% non podería incrementar os custes fixos máis dun 10% sen entrar en perdas e o resto poderían incrementar os custes fixos nun valor razoable.

Polo que se refire ao índice de seguridade de custes fixos, o 23,81% das cooperativas presenta valores negativos, o que significa que xa están en perdas, o restante 76,29% presenta valores situados todos por debaixo do 10%.

Os resultados dos ratios do punto morto para as cooperativas da mostra que facturan entre 6 millóns e 12 millóns de euros reflíctense no gráfico 93.

O 36,36% das cooperativas que factura entre 6 millóns e 12 millóns de euros; presentan un índice de absorción de custes fixos superior á unidade; outro 36,36% necesitan máis do 80% das vendas para cubrir os custes fixos e o restante 27,28% das cooperativas obtén valores razoables.


101

No gráfico 93 obsérvase que os valores que as cooperativas obteñen para o índice de eficiencia comer-cial no 36,36% das cooperativas é negativo, o resto das cooperativas poderían reducir as vendas entre un 10,00% e un 40%.

O 36,36% das cooperativas non poderían incrementar os custes variables sen entrar en perdas, e o resto non os podería incrementar máis dun 7%.

Gráfico 93

-1,5

-1,0

-0,5

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

1 2 3 4 5 6 7 89

1011

Ratios do punto morto das cooperativas da mostra (Fact. 6M €-12M €)

Índice de absorción de custes fixos Índice de eficiencia comercial

Índice de seguridade de custes variables Índice de seguridade de custes fixos

Ratios do punto morto das cooperativas da mostra cunha facturación entre un 6 millón e 12 millóns de euros

Respecto ao índice de seguridade de custes fixos o 18,18% das cooperativas presentan valores negati-vos, o 27,27% sitúanse con valores inferiores a 0,10 e o resto posúen valores que non superan o 0,67.

Os resultados dos ratios do punto morto para as cooperativas da mostra que facturan máis de 12 millóns de euros figuran no gráfico 94.

Nas cooperativas que pertencen a este intervalo de facturación os valores do índice de absorción de custes fixos superan a unidade nun 22,22% das cooperativas, polo que o importe total das vendas non son suficientes para cubrir os custes fixos, noutro 22,22% das sociedades necesitan máis do 90% das vendas para cubrir os custes fixos e o resto presenta valores no intervalo 0,57-0,88.

Respecto ao índice de eficiencia comercial os valores obtidos son negativos no 22,22% das coopera-tivas, noutro 22,22% se as vendas se reducen no 10% entrarían en perdas e o resto de cooperativas presenta valores entre 0,12 e 0,43.


102

Gráfico 94

-0,4

-0,2

-0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

1 2 3 45

67

89

Ratios do punto morto das cooperativas da mostra (Fact. >12M €)


Ratios do punto morto das cooperativas da mostra cunha facturación maior de 12 millóns de euros

O 11,11% das cooperativas obtén valores negativos para o índice de seguridade de custes variables, o 81,81% valores inferiores a 0,02 e o resto un valor de 0,11. Os custes variables das cooperativas situadas neste intervalo de facturación pódense incrementar moi pouco sen que entren en perdas.

No índice de seguridade de custes fixos o 11,11% das cooperativas presentan valores negativos; o 22,22% valores inferiores ao 10%; o 66,67% valores entre o 10% e 20% e o resto valores sitúanse entre 0,75 e 0,83.

A evolución durante os 5 exercicios anteriores para os ratios do punto morto amósase no gráfico 95, destacando que as medias para os distintos exercicios son moi diferentes sobre todo no ano 2006.

Gráfico 95

-2,25

-1,5

-0,75

0

0,75

1,5

2,25

3

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios do punto morto das cooperativas da mostra



103

Ratios de rendibilidade

Este tipo de ratios vanse analizar en dous gráficos, nun a rendibilidade económica, a marxe comercial e a rendibilidade financeira e noutro a rotación de activos, debido a que os valores de rotación de activos difiren moito das outras magnitudes.

No gráfico 10 expóñense os valores para a rendibilidade económica, a marxe comercial e a rendibilida-de financeira das cooperativas que facturan menos de 1 millón de euros.

A rendibilidade económica do 44,44% das cooperativas é negativa, se ben con valores preto de 0, e o resto dos valores das cooperativas sitúase con valores pequenos, inferiores ao 6%.

A marxe comercial presenta valores negativos no 44,44% das cooperativas que dan lugar a unha rendibilidade económica negativa, como vimos no parágrafo anterior, e o restante 55,56% presenta valores inferiores ao 6%.

Polo que respecta á rendibilidade financeira o 55,56% das cooperativas presentan valores negativos e hai un caso cunha cifra moi alto; o restante 44,44% presenta valores positivos e mesmo unha socieda-de supera o 10%, que podemos considerar elevado.

Gráfico 96

-0,5

-0,4

-0,3

-0,2

-0,1

-0,0

0,1

0,2

1 2 3 45

67

89

Ratios de rendibilidade das cooperativas da mostra (Fact. <1M €)

Rendibilidade económica Marxe comercial Rendibilidade financeira

Rendibilidade económica, marxe comercial e rendibilidade financeira das cooperativas da mostra cunha facturación inferior a 1 millón de euros


104

Gráfico 97

0

1

2

3

4

5

6

7

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Rotación de activos das cooperativas da mostra

Menos de 1 millón de euros De 1 a 6 millóns de eurosDe 6 a 12 millóns de euros Mais de 12 millóns de euros

Nos valores da rotación de activos (gráfico 97), obsérvase que o 26% das cooperativas presenta valores inferiores á unidade, o 22% sitúanse entre a unidade e 2, o 20% obtén valores entre 2 e 3 e o restante 32% presenta valores entre 3 e 5,80.

Os valores obtidos para as cooperativas que facturan entre 1 millón e 6 millóns de euros preséntanse no gráfico seguinte:

Gráfico 98

-0,30

-0,25

-0,20

-0,15

-0,10

-0,05

0

0,05

0,10

0,15

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Ratios de rendibilidade das cooperativas da mostra (Fact. 1M €-6M €)


Rendibilidade económica, marxe comercial e rendibilidade financeira das cooperativas da mostra cunha facturación entre 1 millón e 6 millóns de euros

O 23,81% das cooperativas obtén unha rendibilidade económica negativa, o 66,67% obtén unha ren-dibilidade económica que non supera o 5% e o resto posúe uns valores que non supera o 6%. En xeral a rendibilidade económica é baixa.


105

Respecto á marxe comercial o 23,81% obtén valores negativos, o 71,43% presenta valores entre a unidade e o 2% e o restante 4,76% alcanza valores situados entre o 4% e o 7%.

Na rendibilidade financeira, o 28,57% das cooperativas obtén valores negativos e dúas cooperativas acadan cifras moi negativa; o 52,38% figura con valores inferiores ao 5% e o resto ten valores razoa-bles.

Polo que respecta á rotación de activos no gráfico 98 observamos unha gran dispersión de valores, que van desde 0,62 a 5,81.

Para as cooperativas que facturan entre 6 e 12 millóns de euros, presentamos no gráfico 99 os valores obtidos para os ratios de rendibilidade.

Gráfico 99

-0,12

-0,10

-0,08

-0,06

-0,04

-0,02

0

0,02

0,04

0,06

0,08

1 2 3 4 5 6 78 9

1011

Ratios de rendibilidade das cooperativas da mostra (Fact. 6M €-12M €)


Rendibilidade económica, marxe comercial e rendibilidade financeira das cooperativas da mostra cunha facturación entre 6 millóns e 12 millóns de euros

Na rendibilidade económica, un 18,18% das cooperativas presentan valores negativos, un 45,45% cifras inferiores ao 2% e o resto non superan o 5%; estes valores pódense considerar baixos.

Respecto á marxe comercial, un 18,18% das cooperativas traballan cunha marxe comercial negativa, un 54,54% cunha marxe comercial baixa que non supera o 1% e o resto no supera o 6%.

A rendibilidade financeira é inferior á unidade no 19,05% das cooperativas, no 33,33% sitúase en valores positivos inferiores ao 5% e soamente unha sociedade alcanza un valor do 6%.

A rotación de activos (gráfico 97) presenta unha gran dispersión, aínda que o intervalo de variación é máis corto que nos grupos de facturación anteriores.

Para as cooperativas que facturan más de 12 millóns de euros, presentamos no gráfico 100 os valores obtidos para o ratios de rendibilidade.


106

Gráfico 100

-0,08

-0,06

-0,04

-0,02

0

0,02

0,04

0,06

0,08

0,10

0,12

1 2 3 45

67

89

Ratios de rendibilidade das cooperativas da mostra (Fact. >12M €)


Rendibilidade económica, marxe comercial e rendibilidade financeira das cooperativas da mostra cunha facturación maior a 12 millóns de euros

O 11,11% das cooperativas presenta valores negativos para a rendibilidade económica, e o resto da mostra valores que non superan o 6%, polo que na maioría dos casos pódense considerar como valores baixos.

A marxe comercial tamén é negativa no 11,11% das cooperativas; o 77,78% alcanza un valor entre 0 e o 2%, que son moi axustados; o restante 11,11% obtén un 9%.

Polo que respecta á rendibilidade financeira, o 22,22% obtén valores negativos, e o resto consegue valores razoables, cun máximo do 10%.

Na rotación de activos para este grupo de cooperativas (gráfico 97), existe unha forte dispersión, con valores que oscilan entre o 0,55 e 5,69.

A evolución durante os 5 exercicios anteriores para estes ratios figura no gráfico 101. Hai que destacar que todas as medias destes ratios evolucionan dun xeito un tanto arbitrario pero dentro dun intervalo pequeno; así a rendibilidade económica mantense entre o 0,01 e 0,04, a marxe comercial e a rendibili-dade financeira entre o –0,02 e 0,02 e a rotación de activos presenta unha tendencia á baixa ata o ano 2006, recuperándose durante o 2007 para continuar á alza en 2008.


107

Gráfico 101

-0,02

0

0,02

0,04

0,06

0,08

0,10

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios de rendibilidade das cooperativas da mostra (2004-2008)

Rendibilidade económica Marxe comercial Rendibilidade financeira Rotación de activos



No gráfico 102 figuran os valores dos ratios do punto morto para as cooperativas gandeiras que facturan menos de 1 millón de euros.

Tódalas cooperativas gandeiras encadradas neste intervalo de facturación obteñen valores para o ratio de absorción de custes fixos superiores á unidade, polo que as súas vendas non son suficientes para cubrir os custes fixos; deberían analizar esta situación e tomar as medidas correctoras necesarias para saír desta situación.

Tamén os valores do ratio de eficiencia económica sitúanse en tódolos casos con valores negativos. Esta situación é insostible durante un período longo de tempo, a menos que os socios compensen perdas tódolos exercicios con achegas de diñeiro.

1,20

1,40

1,60

1,80

2,00

2,20

2,40

2,60

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios de rendibilidade das cooperativas da mostra (2004-2008)



108

Gráfico 102

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

12

3

4

Ratios do punto morto das cooperativas gandeiras (Fact. <1M €)



Ratios do punto morto das cooperativas gandeiras cunha facturación inferior a 1 millón de euros

O índice de seguridade de custes variables é negativo no 75% das cooperativas gandeiras deste inter-valo de facturación, noutro 25% de cooperativas é moi pequeño: soamente se poden incrementar nun 2% sen que a cooperativa entre en perdas.

O índice de seguridade de custes fixos presenta características similares aos ratios anteriores, soamente unha cooperativa obtén valores positivos. Por todo isto, as sociedades deste grupo deberían analizar a súa estrutura de custes e aplicar medidas para alcanzar unha mellor situación.

Os valores dos ratios do punto morto das cooperativas gandeiras cunha facturación entre 1 millón e 6 millóns de euros ilústranse no gráfico 103.

Presenta un valor máximo de 3 e mínimo de -3 na escala de valores do eixe “Y” do gráfico debido aos valores da cooperativa número 8: índice de absorción de custes fixos, 35,41, índice de eficiencia comercial, -34,41, índice de seguridade de custes variables, -0,01 e índice de seguridade de custes fixos, -0,97. Se se representan no gráfico impedirían unha visión clara do resto dos valores.

O índice de absorción de custes fixos presenta cifras superiores á unidade no 40% das cooperativas gandeiras situadas neste intervalo de facturación, destacando unha sociedade cun valor moi alto (á que nos referimos no parágrafo anterior); o 26,27% obtén valores superiores ao 80%, polo que nece-sitan unha parte moi grande das súas vendas para cubrir os custes fixos e o 33,33% restante obtén valores razoables.


109

Gráfico 103

-3

-2

-1

0

1

2

3

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1415

Ratios do punto morto das cooperativas gandeiras (Fact. 1M €-6M €)



Ratios do punto morto das cooperativas gandeiras cunha facturación entre un 1 millón e 6 millóns de euros

O índice de eficiencia comercial presenta valores negativos no 40% das cooperativas, no 26,27% valo-res inferiores ao 20% e no resto valores razoables. Segundo estes datos o 40% das cooperativas deste intervalo de facturación deberían incrementar as vendas ou reducir os custes para saír de perdas e incrementar a eficiencia comercial.

Respecto ao índice de seguridade de custes variables, o 33,33% das cooperativas deste intervalo de facturación, presentan valores negativos, e o 67,67% obtén valores positivos moi baixos, situados no intervalo 0-1. Os valores deste índice son moi baixos, calquera variación dos custes variables non controlada pola cooperativa conduciría inmediatamente á entrada en perdas.

Para o índice de seguridade de custes fixos, o 33,33% das cooperativas presentan valores negativos; o 20% valores positivos pero baixos, inferiores ao 20%; e o restante 46,67% obtén cifras que podemos considerar razoables. As cooperativas con valores negativos e valores moi baixos deberían analizar en profundidade a súa estrutura de custes fixos.

No gráfico seguinte reflíctense os valores dos ratios do punto morto para as cooperativas gandeiras cunha facturación entre 6 millóns e 12 millóns de euros.


110

Gráfico 104

-0,2

-0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1 23

45

67

89

Ratios do punto morto das cooperativas gandeiras (Fact. 6M €-12M €)



Ratios do punto morto das cooperativas gandeiras cunha facturación entre un 6 millóns e 12 millóns de euros

Para o ratio de absorción de custes fixos, o 33,33% das cooperativas deste intervalo de facturación obtén valores superiores á unidade, o 44,44% cifras inferiores a un e o resto valores presenta valores razoables.

O índice de eficiencia comercial presenta valores negativos no 33,33% destas cooperativas, obtén cifras positivas pero que non superan o 20% nun 44,44% e o resto sitúanse con valores razoables.

O índice de seguridade de custes variables soamente presenta valores negativos nunha cooperativa, aínda que moi próximo a cero, o resto das cooperativas obteñen valores positivos pero que non supe-ran o 0,0135, polo que poden incrementar os custes variables as cooperativas moi pouco.

No índice de seguridade de custes fixos unha cooperativa obtén valores negativos, o resto consegue valores razoables.

Os resultados para os ratios do punto morto das cooperativas gandeiras que facturan máis de 12 millóns de euros figuran no gráfico seguinte.


111

Gráfico 105

-0,4

-0,2

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

12

34

56

78

Ratios do punto morto das cooperativas gandeiras (Fact. >12M €)



Ratios do punto morto das cooperativas gandeiras cunha facturación máis 12 millóns de euros

No 25% destas cooperativa o valor do índice de absorción de custes fixos supera a unidade, polo que a totalidade das vendas destas cooperativas non cobren os custes fixos; o 50% obtén valores inferiores á unidade e superiores ao 80% e o resto valores razoables. Destacamos que existe unha porcentaxe moi grande de cooperativas con resultados moi altos.

A eficiencia comercial é negativa no 25% destas cooperativas, é positiva e non supero o 10% noutro 25% e o restante 50,00% consegue valores razoables.

Respecto ao índice de seguridade de custes variables, o 12,25% dos valores obtidos son negativos; o resto das cooperativas non podería incrementar máis dun 2% os custes variables sen entrar en perdas.

Polo que se refire ao índice de seguridade de custes fixos, o 12,5% dos valores son negativos, no 25% son inferiores ao 10%, e o resto obtén valores razoables.

A evolución durante os 5 exercicios anteriores para os ratios do punto morto das cooperativas gan-deiras figura no gráfico 106, destacando que as medias para os distintos exercicios son moi diferentes.


112

Gráfico 106

-1

-0,5

0

0,5

1

1,5

2

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios do punto morto das cooperativas gandeiras (2004-2008)



Ratios de rendibilidades

No gráfico 107 móstranse os resultados dos ratios de rendibilidade para as cooperativas gandeiras cunha facturación inferior a 1 millón de euros.

O 75% das cooperativas gandeiras que facturan menos de 1 millón de euros obtén unha rendibilidade económica negativa, e o restante 25% obtén valores positivos inferiores ao 2%. Hai que destacar que hai unha cooperativa cun valor negativo alto e, ademais, a que ten resultado positivo é baixo.

A marxe comercial tamén é negativa no 75% das cooperativas, alcanzando un valor moi alto nunha cooperativa; o restante 25% presenta valores positivos, aínda que inferior ao 2%.

A rendibilidade financeira é inferior á unidade no 75% destas cooperativas, e no restante 25% non supera o 5%.


113

Gráfico 107

-0,12

-0,10

-0,08

-0,06

-0,04

-0,02

0

0,02

0,04

0,06

12

3

4

Ratios de rendibilidades das cooperativas gandeiras (Fact. <1M €)


Rendibilidade económica, marxe comercial e rendibilidade financeira das cooperativas gandeiras cunha facturación inferior a 1 millón de euros

Gráfico 108

0

1

2

3

4

5

6

7

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1314 15

Rotación de activos das cooperativas gandeiras

Menos de 1 millón de euros De 1 a 6 millóns de euros

De 6 a 12 millóns de euros Mais de 12 millóns de euros

A rotación de activos para as cooperativas gandeiras figura no gráfico 108, onde observamos que para as cooperativas gandeiras que facturan menos de 1 millón de euros, os valores son moi baixos, situándose por debaixo da unidade no 75% das sociedades; no restante 25% alcanza un valor do 1,16.

Para as cooperativas gandeiras que facturan entre 1 millón e 6 millóns de euros, os valores do ratios das rendibilidade expóñense no gráfico 109.


114

Gráfico 109

-0,3

-0,2

-0,1

0,0

0,1

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1415

Ratios de rendibilidades das cooperativas gandeiras (Fact. 1M €-6M €)


Rendibilidade económica, marxe comercial e rendibilidade financeira das cooperativas gandeiras cunha facturación entre 1 millón e 6 millóns de euros

A rendibilidade económica é negativa no 33,33% das cooperativas gandeiras cunha facturación entre 1 millón e 6 millóns de euros; é positiva e inferior ao 5% no resto das sociedades. Estes valores son baixos.

A marxe comercial é negativa no 33,33%, no resto é positiva pero non supera o 2%. Destacamos que a maioría das cooperativas gandeiras deste grupo de facturación obteñen valores moi baixos.

O 33,33% destas cooperativas obtén valores negativos para a rendibilidade financeira, nun 33,33% non supera o 5% e o resto obtén resultados razoables.

A rotación de activos que observamos no gráfico 108 presenta unha gran dispersión, pero con valores máis altos que no grupo de facturación anterior.

No gráfico 110 mostramos os valores dos ratios de rendibilidade para as cooperativas gandeiras cunha facturación entre 6 e 12 millóns de euros.


115

Gráfico 110

-0,03

-0,02

-0,01

0,00

0,01

0,02

0,03

0,04

0,05

0,06

0,07

1 23

45

67

89

Ratios de rendibilidades das cooperativas gandeiras (Fact. 6M €-12M €)


Rendibilidade económica, marxe comercial e rendibilidade financeira das cooperativas gandeiras cunha facturación entre 6 millóns e 12 millóns de euros

Neste grupo de cooperativas a rendibilidade económica alcanza valores negativos nun 11,11%, e o resto de resultados sitúase todos por debaixo do 5%. Destacar que son valores baixos.

O 11,11% destas cooperativas obtén unha marxe comercial negativa e o resto acada valores por de-baixo do 1%, agás unha sociedade. Estes valores son baixos, calquera variación á alza nos custes faría entrar a cooperativa en perdas.

A rendibilidade financeira do 33,33% das cooperativas ten un valor negativo.

A rotación de activos do gráfico 108 presenta unha gran dispersión para este grupo de cooperativas.

No gráfico 111 figuran os valores dos ratios de rendibilidade para as cooperativas gandeiras cunha facturación maior de 12 millóns de euros.


116

Gráfico 111

-0,08

-0,06

-0,04

-0,02

0

0,02

0,04

0,06

0,08

0,10

12

34

56

78

Ratios de rendibilidades das cooperativas gandeiras (Fact. >12M €)


Rendibilidade económica, marxe comercial e rendibilidade financeira das cooperativas gandeiras cunha facturación maior de 12 millóns de euros

O 12,5% das cooperativas gandeiras deste intervalo presenta valores negativos para o ratio de rendibi-lidade económica; o 75%, valores positivos pero baixos, xa que non superan o 3%; e o restante 12,5%, valores que podemos considerar razoables.

A marxe comercial é negativa no 12,5% das cooperativas; acada valores baixos no 75%, nas que non supera o 3%; e o restante 12,5% obtén un valor razoable. Destacar que os valores conseguidos son moi axustados.

Polo que respecta á rendibilidade financeira é negativa no 25% das cooperativas e no restante 75% presenta valores razoables.

A rotación de activos (gráfico 108) para este grupo de cooperativas presenta valores máis homoxéneos, aínda que existe unha forte dispersión.

A evolución das medias dos ratios de rendibilidades para o período 2004-2008 (gráfico 112) presenta valores arbitrarios durante este período. A rotación de activos mostra unha clara tendencia á baixa ata o exercicio 2006 e á alza en 2007 e 2008.


117

Gráfico 112

-0,08

-0,04

0

0,04

0,08

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios de rendibilidades das cooperativas gandeiras (2004-2008)



Nas cooperativas de viño non se expoñen os ratios por intervalos de facturación, posto que soamente hai 6 cooperativas e estarían repartidas por todos os intervalos. Expóñense conxuntamente.


No gráfico 113 figuran os valores obtidos para os ratios do punto morto das cooperativas de viño.

O 33,33% das cooperativas de viño presenta un índice de absorción de custes fixos superior á unidade e moi elevados; o restante 66,67% acada valores razoables.

Observamos que o índice de eficiencia comercial é negativo no 33,33% das cooperativas de viño, con valores moi altos; o restante 66,67% obtén valores que consideramos razoables.

2,20

2,40

2,60

2,80

3,00

3,20

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios de rendibilidades das cooperativas gandeiras (2004-2008)



118

Gráfico 113

-1,5

-1,0

-0,5

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

12

34

56

Ratios do punto morto das cooperativas de viño


Polo que respecta ao índice de seguridade de custes variables, o 33,33% das cooperativas ten un valor negativo, e o restante 66,67% das cooperativas acada valores baixos, xa que non superan o 11%.

No índice de seguridade de custes variables, o 33,33% obtén valores negativos moi altos, e o resto resultados positivos razoables.

A evolución destes ratios das cooperativa de viño durante os 5 exercicios anteriores figura no gráfico 114. No exercicio 2005 presentan valores atípicos e, no restos dos exercicios son resultados diferentes sen marcar unha tendencia clara.

Gráfico 114

-0,6

-0,3

0

0,3

0,6

0,9

1,2

1,5

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios do punto morto das cooperativas de viño (2004-2008)




119


No gráfico 115 mostramos os valores obtidos para a rendibilidade económica, marxe comercial e ren-dibilidade financeira das cooperativas de viño.

A rendibilidade económica sitúase por debaixo do 6% en tódalas cooperativas de viño; o 33,33% consegue valores negativos

Polo que respecta á marxe comercial, tamén é negativa no 33,33% das cooperativas; o restante 66,67% presenta valores que non superan o 9%.

A rendibilidade financeira no 33,33% das cooperativas é negativa, noutro 33,33% sitúase por debaixo do 5% e o restante 33,33% consegue valores superiores ao 5% e inferiores ao 10%.

Gráfico 115

-0,45

-0,35

-0,25

-0,15

-0,05

0,05

12

34

5

6

Ratios de rendibilidades das cooperativas de viño


Rendibilidade económica, marxe comercial e rendibilidade financeira das cooperativas de viño

A rotación de activos para as cooperativas de viño figuran no gráfico seguinte. Hai unha certa homoxe-neidade nos valores obtidos.


120

Gráfico 116

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

12

34

56

Rotación de activos das cooperativas de viño

Rotación de activos

A evolución dos ratios de rendibilidades das cooperativas de viño durante os últimos cinco exercicios mostrámolas no gráfico 117.

Gráfico 117

-0,2

-0,1

-0,0

0,1

0,1

0,2

0,3

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios de rendibilidades das cooperativas de viño (2004-2008)


Destacamos que a rotación de activos mantense nun intervalo pequeno, entre 0,53 e 0,60 durante todo o período, e as outras magnitudes presentan unha tendencia en forma de val, con valores mínimos no ano 2005 e volvendo a baixar no 2008.

0,40

0,44

0,48

0,52

0,56

0,60

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios de rendibilidades das cooperativas de viño (2004-2008)



121


As cooperativas de horta soamente están presentes nos dous primeiros intervalos: sociedades que facturan menos de 1 millón de euros e entre 1 millón e 6 millóns de euros, polo que soamente anali-zaremos estes 2 grupos


No gráfico 118 figuran os valores obtidos para os ratios do punto morto para as cooperativas de horta que facturan menos de 1 millón de euros.

Gráfico 118

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

12

3

4

Ratios do punto morto das cooperativas de horta-flor (Fact. <1M €)



Ratios do punto morto das cooperativas de horta cunha facturación inferior a 1 millón de euros

Tódalas cooperativas de horta que facturan menos dun millón de euros obteñen valores para o índice de absorción de custes fixos inferiores á unidade; soamente unha sociedade obtén un valor que pode-mos considerar alto pola súa proximidade á unidade (0,96).

O índice de eficiencia comercial é positivo en tódalas cooperativas; pódese considerar baixo nunha entidade.

Polo que respecta ao índice de seguridade de custes variables, en tódalas cooperativas é positivo, pero obteñen valores baixos; deste xeito, os custes variables non poderían incrementarse en máis dun 7% sen que as cooperativas entren en perdas.

Para o índice de seguridade de custes fixos, tódalas cooperativas conseguen valores positivos, aínda que o 25% delas acadan un resultado baixo.

Os valores dos ratios do punto morto para as cooperativas de horta que facturan entre 1 millón e millóns de euros figuran no gráfico seguinte.


122

Gráfico 119

-0,2

-0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

12

3

4

Ratios do punto morto das cooperativas de horta-flor (Fact. 1M €-6M €)



Ratios do punto morto das cooperativas de horta cunha facturación entre 1 millón e 6 millóns de euros

O índice de absorción de custes fixos presenta valores superiores á unidade no 25% das cooperativas; no restante 75% das cooperativas obtén resultados inferiores á unidade (unha sociedade obtén un valor moi próximo á unidade e o resto consegue resultados razoables).

O índice de eficiencia económica é positivo e con valores razoables no 75% destas cooperativas. No resto é negativo e cun valor próximo a 0.

No índice de seguridade de custes variables tódalas cooperativas conseguen valores positivos, aínda que no 50% delas está moi próximo a cero, co cal os custes variables non poden incrementarse nada sen que as cooperativas entren en perdas.

Polo que respecta ao índice de seguridade de custes fixos un 50% das cooperativas presenta valores moi baixos, outro 25% un resultado razoable e o outro 25% un valor alto.

A evolución destes ratios durante os 5 exercicios anteriores figura no gráfico 120. Presentan unha gran diferenza de valores nos exercicios analizados, sobre todo en 2006 con respecto ao resto.


123

Gráfico 120

-12

-9

-6

-3

0

3

6

9

12

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios do punto morto das cooperativas de horta-flor (2004-2008)




No gráfico 35 figuran os valores obtidos para a rendibilidade económica, marxe comercial e rendibili-dade financeira das cooperativas de horta cunha facturación inferior a 1 millón de euros.

Gráfico 121

-0,05

0

0,05

0,10

0,15

12

3

4

Ratios de rendibilidade das cooperativas de horta-flor (Fact. <1M €)


Rendibilidade económica, marxe comercial e rendibilidade financeira das cooperativas de horta cunha facturación inferior a 1 millón de euros

A rendibilidade económica é positiva en tódolos casos, se ben hai unha cooperativa cun valor moi pequeno, case cero; o resto acada resultados que podemos considerar razoables.

O mesmo que na rendibilidade económica, tódalas cooperativas traballan cunha marxe comercial posi-tiva, aínda que unha está moi próxima a cero, no resto pódense considerar resultados razoables.


124

Polo que respecta á rendibilidade financeira, o 25% das cooperativas presenta un resultado negativo, o 50% acada resultados razoables e o restante 25% obtén un valor alto.

A rotación de activos para as cooperativas de horta figura no gráfico 122. Existe dispersión entre os valores obtidos; son máis homoxéneos nas cooperativas que facturan entre 1 e 6 millón de euros.

Gráfico 122

0

0,5

1,0

1,5

2,0

12

3

4

Rotación de activos das cooperativas de horta-flor

Menos de 1 millón de euros De 1 a 6 millóns de euros

No gráfico 123 reflíctense os valores para a rendibilidade económica, a marxe comercial e a rendibilida-de financeira das cooperativas de horta cunha facturación entre 1 millón e 6 millóns de euros.

Gráfico 123

-0,01

0

0,01

0,02

0,03

0,04

0,05

1

2

3

4

Ratios de rendibilidade das cooperativas de horta-flor (Fact. 1M €-6M €)


Rendibilidade económica, marxe comercial e rendibilidade financeira das cooperativas de horta cunha facturación entre 1 millón e 6 millóns de euros


125

A rendibilidade económica é positiva en tódalas cooperativas, na metade delas presenta valores baixos, próximos a cero, e na outra metade valores que podemos considerar razoables.

Os resultados da marxe comercial seguen a mesma tendencia que a rendibilidade económica: no 50% das cooperativas danse resultados moi baixos, próximos a cero, e no 50% restante valores que pode-mos considerar razoables.

A rendibilidade financeira é negativa no 25% destas cooperativas e no 75% restante é positiva, alcan-zando valores baixos, pero que podemos considerar razoables.

A rotación de activos (gráfico 122) presenta valores máis homoxéneos para as cooperativas agrupadas neste intervalo de facturación que no intervalo anterior.

Os valores medios dos ratios de rendibilidade para os últimos cinco exercicios figuran no gráfico se-guinte.

Gráfico 124

-0,10

-0,05

0

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

0,30

2004 2005 2006 2007 2008

Evolución ratios de rendibilidade das cooperativas de horta-flor (2004-2008)



Destacamos que a rotación de activos presenta unha tendencia alcista ata o ano 2007 para baixar no 2008, o resto das magnitudes debuxa unha tendencia cíclica con máximos no 2004 e 2007 e mínimos no 2006.

3.4. Análise da xestión económica

A continuación procédese á análise de certas variables relacionadas coa xestión económica das coope-rativas agrarias, e de calquera empresa, tales como as novas tecnoloxías, a planificación estratéxica, a xestión de recursos e a xestión comercial

0,40

0,60

0,80

1,00

1,20

1,40

1,60

1,80

2004 2005 2006 2007 2008




126

Novas tecnoloxías

É indubidable a importancia do papel xogado pola extraordinaria revolución tecnolóxica vivida nos últimos anos, especialmente no que se refire a tecnoloxías de información e da comunicación, co seu indubidable impacto no desenvolvemento na xestión empresarial, no comercio, no acceso a mercados, na innovación tecnolóxica, etc., Polo tanto, é moi importante poñer á disposición de tódolos usuarios potenciais as infraestruturas máis vangardistas para facilitarlles o acceso a un mundo cada vez máis tecnificado, sen barreiras, nin distancias territoriais nin materiais para o desenvolvemento das activi-dades profesionais e persoais.

O concepto de nova tecnoloxía é moi amplo. Pódese dicir que é calquera coñecemento, procedemento ou instrumento de recente creación aplicable a unha actividade a partir da cal se xera un produto material ou inmaterial de valor no mercado, que vén substituír, complementar ou mellorar á tecnoloxía empregada anteriormente.

Baixo o termo NTIC (Novas tecnoloxías de información e comunicación) englóbanse o conxunto de infraestruturas físicas das redes de telecomunicacións e as tecnoloxías necesarias para o seu funcio-namento. Grazas ao enorme avance da internet aparece un novo concepto, a denominada sociedade da información, que reflicte o efecto dos avances das NTIC. Hoxe en día na sociedade inflúen tamén o cambio cultural das comunicacións móbiles, a televisión dixital, a robótica, a casa intelixente ou o traballo a distancia. Paralelamente a isto débese camiñar cara á sociedade do coñecemento na que as persoas poidan asimilar e aproveitar os novos servizos ao seu alcance baixo a forma de novas posibili-dades de traballo e de creación de empresas

O uso das novas tecnoloxías da información e a comunicación é vital para o desenvolvemento da actividade agraria, xa que cooperativas, agricultores e gandeiros deben actuar no mercado agroali-mentario en igualdade de condicións que os seus competidores. Búscase a mellora da competitividade, potenciando a innovación e a incorporación de tecnoloxía e perséguese potenciar a vertebración e a integración, promovendo o funcionamento en rede.

As cooperativas agrarias son organizacións que aglutinan a todos os actores da dinámica produtiva. Hai unha experiencia de traballo conxunto de moitas décadas que serve de base para asimilar novos sistemas e procesos, e contan coa confianza que os socios depositan nunha sociedade da que eles son os propietarios. Polo tanto, son as canles óptimas para levar a cabo, na parte que lle corresponde, a eliminación da “fenda dixital” existente no medio rural.

Os datos que se desprenden da enquisa en 2008 a este respecto indican que o 100% das cooperativas dispoñen de ordenadores para desenvolver a súa actividade, e que están equipadas correctamente (unha media de 9 equipos por entidade), en función do número de traballadores e do traballo que realizan.

Con respecto ao software utilizado, o 100% das enquisadas dispón de algún tipo de paquete de ofi-mática. O 94% conta con programas para a xestión da contabilidade. Ao preguntar por un programa deseñado para temas laborais (como as nóminas), o 21% responde de forma afirmativa. Isto é cohe-rente co feito de que unha gran parte das cooperativas agrarias da mostra teñen contratado este tipo de servizos a empresas ou profesionais autónomos especialistas na materia (como xa se apuntou no anterior capítulo, a aseroría-xestoría é a actividade máis externalizada pola cooperativas). O 57% das


127

entidades obxecto de estudo empregan outro tipo de programas vinculados a temas máis sectoriais e específicos, como a xestión de maquinaria, o leite, a vendima, a trazabilidade, etc.

O 96% das cooperativas estudadas conta en 2008 con conexión á internet. Como indica o seguinte gráfico, a totalidade das cooperativas dedicada a produción e comercialización de viño e produtos hortícolas teñen acceso á rede, mentres que a porcentaxe máis baixa corresponde ás gandeiras. Resulta obvio que a posibilidade de acceso á internet vai depender do lugar onde estea situada a sede da cooperativa e as deficiencias tecnolóxicas existentes nesa zona, que non dependen da propia entidade.

Gráfico 133

0%

25%

50%

75%

100%

Conex internetRTB

ADSLCable coaxial

RDSI

V. Satélite

CONEXIÓN Á INTERNET E MODOS (% Promedios. 2008)

Gandería Horta-flor Viño Media

O modo de conexión máis habitual é o Adsl36, que é utilizado polo 72% das cooperativas que teñen acceso á rede, xunto co sistema Rdsi37, empregado no 12% dos casos.

O uso que se lle dá á internet está fortemente relacionado coa actividade á que se dedica a cooperativa (gráfico 134). Un claro exemplo disto é que a metade das cooperativas de viño utilizan a rede para o comercio electrónico ou ecommerce, tal vez derivado da caracterización do mercado onde traballan e compiten. Tan só o 3% das sociedades gandeiras opta por esta forma de comercialización. As coope-rativas de viño tamén se caracterizan por ofrecer ao público unha páxina web: o 100% das entidades que contestou a esta pregunta de forma afirmativa.

36 Esta tecnoloxía está baseada no par de cobre da liña telefónica normal, convértea nunha liña de alta velocidade. Utiliza frecuencias que non utiliza o teléfono normal, polo que é posible conectar con Internet e falar por teléfono á vez mediante a instalación dun splitter ou filtro separador.

37 A través deste tipo de conexión a información transfírese dixitalmente. A diferenza do sistema RTB, non necesita un módem para transformar a información en analóxica, pero si un adaptador de rede, módem RDSI ou tarxeta RDSI, para adecuar a velocidade entre o PC e a liña.


128

Gráfico 134

0%

25%

50%

75%

100%

Gandería

Horta-flor

Viño

Media

USOS DA INTERNET E PÁXINA WEB (% Promedios. 2008)

Email ecommerce www

A porcentaxe de cooperativas que dispoñen de correo electrónico é elevada en todos os sectores, posto que todas as sociedades dedicadas á horta e ó viño teñen conta de correo electrónico, así como o 95% das gandeiras.

Planificación estratéxica

A planificación pode definirse como un proceso de toma de decisións para alcanzar un futuro des-exado, tendo en conta a situación actual e os factores internos e externos que poden influír no logro dos obxectivos. Debe tratarse de construír un futuro desexado, non de adiviñalo. Por iso a planifica-ción implica un proceso de toma de decisións, de anticipación, de visualización dese futuro desexado. Existen innumerables definicións do concepto de planificación. En practicamente todas elas é posible atopar dous elementos comúns importantes: o establecemento de obxectivos ou metas e a elección dos medios más convenientes para acadalos.

A este respecto, a porcentaxe de cooperativas que en 2008 afirma marcar obxectivos a corto, medio ou longo prazo é do 58%, entendendo a fixación de obxectivos de xeito formal, por escrito e con avaliación de resultados.

Facendo unha avaliación da organización e do funcionamento das diferentes áreas de traballo exis-tentes nas cooperativas agrarias obxecto de estudo, perfectamente extrapolables ao conxunto real de cooperativas, chégase á conclusión de que un aspecto considerado claramente mellorable é o da investigación, desenvolvemento e innovación (I+D+i), en todos os sectores.


129

Gráfico 135

0

1

2

3

4

5

Media

ÁREAS MELLORABLES. 2008

Admón Comercial Vdas Produción

Subministros Financeiro RRHH I+D+i

O gráfico anterior recolle a cualificación que as cooperativas enquisadas conceden a cada unhas da súas áreas de traballo no ano 2008. Dita cualificación estableceuse do 1 ao 5, onde 1 punto se emprega para o caso que se considere como ben xestionado e cun funcionamento correcto, e 5 para o contrario. Deste xeito: as áreas de administración e finanzas son as que obteñen as notas máis altas, mentres que I+D+i e o departamento comercial necesitan certa revisión. Por sectores, ademais do xa comentado para I+D+i, obsérvase que nas cooperativas dedicadas á gandería e á horta se deberían dedicar maiores esforzos organizativos ao departamento comercial, e nas de viño á área de subministros.

Xestión de recursos: instalacións e outros recursos

As instalacións e os recursos técnicos dos que dispón unha empresa, sexa cal sexa a súa personalidade xurídica, van condicionar a súa forma de traballar. Necesítanse estruturas flexibles, adaptadas ás nece-sidades dos socios e dos clientes, que posibiliten unha prestación óptima do servizo. Por iso cremos de interese indagar sobre estes aspectos nas cooperativas agrarias de Galicia.

Cadro 12 Recursos dispoñibles. Instalacións. 2008

Gandería Horta-flor Viño GlobalOficinas propias 95% 100% 100% 96%Almacéns 92% 100% 100% 94%Salas Instalación/Manipulación 31% 63% 100% 44%Explotacións agrarias propias 8% 38% 67% 20%Empresas filiais 3% 0% 33% 6%Surtidor gasóleo 38% 0% 0% 27%Tenda propia 72% 75% 33% 68%Servizos á produción 61% 75% 33% 60%Outras 8% 0% 0% 6%


130

O cadro anterior enumera os parámetros máis ilustrativos en canto ás instalacións consideradas como necesarias no desenvolvemento da actividade diaria das cooperativas agrarias e para dar resposta aos servizos solicitados por socios e clientes.

Globalmente, pódese dicir que a práctica totalidade das sociedades enquisadas en 2008 posúe oficinas propias para a súa sede social (96%). Outro tipo de instalación moi habitual son os almacéns (94%).

Por sectores, destaca a existencia de tenda propia na gandería e en horta (72 e 75%, respectivamente) e as salas de instalación e/ou manipulación en viño (100%). Tamén é de salientar que o 38% das coo-perativas agrarias dispoñan de surtidor de gasóleo, o que supón un incremento con respecto a 2007 do 11%, e que este servizo non estea dispoñible en ningunha das sociedades dedicadas á horta ou a viño.

Por outra banda, tan só unha das 38 cooperativas dedicadas á gandería posúe (dentro do apartado de Outras instalacións) un laboratorio de control de calidade, o que significa que a gran maioría externa-liza este factor a un laboratorio de análise independente.

Como se avanzou no apartado de planificación estratéxica, a porcentaxe de cooperativas da mostra con traballos desenvolvidos en canto a I+D+i é reducida. En 2008, tan só o 16% das cooperativas enquisadas participou nalgún proxecto de investigación ou desenvolvemento, como se pode ver no vindeiro gráfico, porén isto supón máis do dobre que no ano anterior.

Ademais das instalacións físicas propiamente ditas, as cooperativas agrarias dispoñen doutras ferra-mentas e recursos para responder ás demandas dos seus socios e clientes. O gráfico 136 indica cáles son estes instrumentos e en qué medida son empregadas polas entidades obxecto de estudo.

Gráfico 136

0%

25%

50%

75%

100%

Sist trazabilid

Sist/normas calidad prodto

Sist/normas calidad xest

Pert coop2G

Particip Asociac Empr Sectoriais

Particip dxp/ixp

Particip prox intercoop

Particip I+D+i

Elab mat info para socios

Elab Memoria Anual

Asesoría contrat a 3º

OUTROS RECURSOS. 2008

Media

En termos globais, no ano 2008, destaca que o 69% das cooperativas estudadas ten implantado un sistema de trazabilidade, o que supón o 7% máis que o ano anterior.


131

O 63% das entidades pertence a unha cooperativa de segundo grao. Por sectores, destacan as gandei-ras: o 71% deste grupo completa o seu ciclo de actividade confiando nunha cooperativa de segundo grao. Son principalmente sociedades que centralizan a compra de insumos agrarios (fitosanitarios, adubos, materias primas para a alimentación do gando, etc.), comercialización do leite, de becerros, de cultivos de horta e flor producidos polos socios das cooperativas base, fabricación de penso en conxunto ou mesmo actividades de asesoramento á xestión das cooperativas socias.

Como xa se mencionou no apartado dedicado ó mercado laboral, o 92% das cooperativas ten subcon-tratado o servizo dunha asesoría administrativa.

O 21% das enquisadas elabora unha memoria anual, á parte da contable, onde se explica cómo trans-correu o ano, qué actividades se efectuaron ou qué empresas se acometeron, así como outro tipo de material informativo (25%).

Por sectores, no ano 2008, cómpre destacar que todas participan en asociacións empresariais secto-riais38, así como no establecemento de sistemas de trazabilidade (100%). O da trazabilidade é un tema de elevado interese no mercado, cada vez máis demandado ou de obrigado cumprimento tanto polos consumidores como polas empresas distribuidoras, de aí que as cooperativas de viño encabecen este aspecto. O mesmo camiño parecen estar tomando as cooperativas gandeiras (59%, que significa un aumento do 8%, con respecto a 2007) e as de horta (88%) que experimentan un crecemento neste aspecto do 13%.

Xestión comercial, mercados e internacionalización

A xestión comercial é un concepto moi amplo que abarca moitos aspectos empresariais: elaboración de presupostos de vendas e gastos, fixación de obxectivos comerciais, definición da política de prezos e das condicións comerciais, seguimento das relacións cos clientes, ou o propio marketing. Daquela, o responsable ou responsables da xestión comercial teñen nas súas mans unha das partes máis impor-tantes da empresa.

Para falar da xestión comercial nas cooperativas agrarias vaise facer unha matización en función da actividade principal que desenvolven. Así, unha sociedade que se dedique á produción e comercializa-ción de viño terá como provedor (de uva) aos propios socios, e como clientes aos diferentes compra-dores ou distribuidores do produto transformado (intermediarios, supermercados, grandes superficies, restaurantes, etc.), algo similar ao que sucede nas cooperativas de horta e flor. Polo lado das gandeiras, haberá que distinguir entre as que lles subministran bens ou materias primas aos socios (por exemplo, alimentación para o gando) e as que comercializan o seu leite. No primeiro caso, os clientes van ser os propios socios da cooperativa, mentres que no segundo, os socios son os provedores da materia prima, e os clientes van ser as industrias que compran o leite.

Polo tanto, a forma de xestionar as vendas, no seu sentido máis amplo (relacións comerciais, prospec-ción de mercados, seguimento dos clientes, fixación de prezos, marketing, etc.) vai ser diferente. Estas diferenzas pódense constatar no seguinte gráfico, cos datos ofrecidos polas cooperativas da mostra en 2008.

38 Á parte da pertenza a Agaca, como asociación empresarial sectorial.


132

Gráfico 137

0%

25%

50%

75%

100%

Asemblea/Pdte./CRXerente

Dtor. Cial.D.Vndas/MK

Outras coop

Intermed,consult,especialistas

RESPONSABLES DA XESTIÓN COMERCIAL. 2008

Gandería Horta-flor Viño

Hai que apuntar que nunca se pode falar de exclusividade para a toma das decisións relativas á comer-cialización e ás vendas. Falando da mostra no seu conxunto, o responsable da xestión comercial adoita ser habitualmente o xerente (73%), sobre todo nas cooperativas dedicadas á horta e á flor cortada. A asemblea, o presidente ou o consello reitor tamén participan neste tipo de decisión, pero nunha porcentaxe máis reducida (un 43%, por termo medio). Consonte ao dito no parágrafo anterior, o di-rector comercial participa ou é responsable con máis frecuencia da xestión comercial nas cooperativas dedicadas ao viño (67%).

Resulta curioso o feito de que só as cooperativas de horta e flor enquisadas, que contestaron a esta pregunta en 2008, fan responsable da xestión comercial ao departamento de vendas (e nunha porcen-taxe bastante redudida, 13%). Hai que lembrar, como se comentou no apartado de planificación estra-téxica, que este departamento é percibido polas propias cooperativas como moi mellorable. Quizais un dos aspectos a mellorar sexa este.

Só o 4% das cooperativas da mostra delegan en intermediarios, consultores ou especialistas a tarefa da xestión comercial. Porén, o 10% do total afirma facer unha delegación noutras cooperativas, sobre todo, cooperativas de segundo grao. Nas sociedades hortoflorícolas esta porcentaxe sitúase no 13%, mentres que as vitivinícolas non realizan este tipo de encomenda.

Un aspecto moi importante para estudar no que se refire á xestión comercial é o enfoque se lle dá aos produtos que vende a empresa. Na enquisa de 2008 pregúntase pola orientación comercial dos produtos elaborados e pídese indicar a porcentaxe de cada un respecto ás vendas totais. O vindeiro gráfico mostra os resultados obtidos.


133

Gráfico 138

0%

25%

50%

75%

100%

Prod marca propiaProd marca coop 2ºG

Prod marca distribuc

Graneis (sen marca)Maquilas para 3º

ORIENTACIÓN COMERCIAL DAS VENDAS. 2008

Gandería Horta-Flor Viño

O primeiro que chama a atención ao preguntar por estes aspectos é a dificultade das cooperativas para ver como marca o propio nome da cooperativa, sobre todo no caso das cooperativas gandeiras dedica-das á fabricación de penso. Unha definición de marca pode ser un nome, etiqueta, logotipo ou marca de calquera natureza que serve para relacionar unha mercancía coa empresa que a produce. Neste contexto, unha cooperativa que elabora alimentación animal e coloca no envase a súa denominación, está vendendo produción baixo unha marca propia. Os datos reflectidos no gráfico anterior indican que, en 2008, o 67% das cooperativas da mostra que contestaron a esta pregunta afirma vender produtos con marca propia. Como xa se comentou, os aspectos relacionados coas vendas difiren duns sectores a outros, polo que se vai facer unha análise máis polo miúdo.

As cooperativas gandeiras, incluíndo aquí soamente sociedades que realizan algún tipo de transforma-ción no produto, afirman vender case o 58% da súa produción baixo marca propia, un 4% a granel39 e nada en maquilas para terceiros ou marca da distribución. O 38% das cooperativas gandeiras venden a súa produción baixo a marca da cooperativa de segundo grao á que pertencen, esta é unha importante diferenza con 2007, ano no que aínda non estaba constituída dita entidade.

As cooperativas vitivinícolas, debido a que a súa dobre orientación (ao socio e ao cliente) está moito máis acentuada, polo tipo de mercado no que opera, teñen o concepto de marca moito máis desenvol-vido. Xeralmente, posúen máis dunha marca, que nalgún caso pode coincidir ou non coa denominación da entidade. Así, o 96% das enquisadas vende a súa produción baixo marca propia, case o 2% é vendido coa marca da distribución e o 2% a granel, sen ningún tipo de marca. Non realizan maquilas para terceiros.

As cooperativas dedicadas á produción e comercialización de produtos de horta e de flor teñen un funcionamento bastante parecido ás vitivinícolas. Case o 97% das vendas se comercializa con marca propia, que na maior parte das ocasións coincide co nome da cooperativa. Case o 3% sae ao mercado con marca da distribución e non venden nada a granel.

39 O concepto de granel enténdese como produción sen marca.


134

Como se comentou anteriormente, unha parte da xestión comercial é o marketing, ferramenta cada vez máis importante, dados os niveis de competencia existentes nos distintos mercados. No seguinte gráfico ilústranse os datos extraídos das cooperativas da mostra en 2008.

Gráfico 139

0%

25%

50%

75%

100%

Marca propia

Marca colectiva/label

Accións promo e publicid

Accións comunicac…corporativas

Venda por internet?

Investigación mercados

Sist integral info comercial

FERRAMENTAS DE MARKETING. 2008

Media

A ferramenta de marketing máis empregada é a marca propia (91% de media), sobre todo polas coope-rativas dedicadas á comercialización de horta e de viño, onde acada o 100% en ambos casos.

O 17% das cooperativas da mostra afirma utilizar a marca colectiva como instrumento promocional ( o 67% das vitivinícolas, o 8% das hortoflorícolas e ningunha gandeira). Neste caso, hai que dicir que o concepto de marca colectiva fai referencia, comunmente, aos signos que permiten distinguir a orixe xeográfica, o material, o modo de fabricación ou outras características comúns dos bens e servizos das distintas empresas que utilizan a marca colectiva. O propietario da mesma pode ser unha asociación da que son membros esas empresas ou calquera outra entidade, xa sexa unha institución pública ou unha cooperativa. Utilízanse a miúdo para promover produtos característicos dunha rexión. Neses casos, a creación dunha marca colectiva non só axuda a comercializar estes produtos dentro e, en ocasións, fóra do país, senón que proporciona un marco para a cooperación entre os produtores locais. As De-nominacións e Indicacións Protexidas e as Denominacións de Orixe son exemplos de marcas colectivas.

O 31% das entidades da mostra que responderon a esta pregunta afirma desenvolver accións de promoción e publicidade. Por sectores, todas as sociedades vitivinícolas utilizan este instrumento de marketing, fronte ao 0% das hortoflorícolas.

Unha acción de marketing moi utilizada polas cooperativas de viño é a comunicación de imaxe e identidade corporativa (50%), mentres que no caso das cooperativas de horta e flor non se emprega en ningún caso. Como media das cooperativas enquisadas que contestaron a esta pregunta, a porcentaxe sitúase no 15%.


135

A venda pola internet é utilizada pola metade das cooperativas dedicadas á elaboración e comer-cialización de viño e polo 3% das gandeiras. Como se comentou no epígrafe das NTICs, a internet destínase a outros usos, e só o 10% das entidades leva a cabo algo de comercio electrónico, orientado á publicación de catálogos de produtos, fundamentalmente.

Algo que chama moito a atención dos datos referidos polas cooperativas estudadas é que tan só un 17% do total que respondeu a esta pregunta realiza algún tipo de investigación de mercados. A por-centaxe máis elevada (67%) rexístrase nas vitivinícolas, e a máis baixa en horta (0%).

O vindeiro cadro describe cáles acostuman ser os clientes das cooperativas agrarias da mostra. Para a súa análise debemos ter moi en conta as características comentadas para o estudo da xestión co-mercial: o concepto de cliente, e por tanto de mercado, varía en función da actividade principal da cooperativa.

Cadro 13 Tipoloxía de clientes. 2008

Gandería Horta-flor Viño GlobalAutoconsumo socios 67% 3% 1% 49%Outras coop 1G 2% 0% 0% 1%Outras coop 2G 4% 25% 0% 7%Outras industrias transformad 17% 0% 1% 12%Mercas 0% 1% 0% 0%Almacenistas, intermed, etc 1% 48% 5% 8%Directa/ distrib organizada 2% 13% 59% 11%Directa/ tndas tradicionais 0% 10% 21% 4%Á exportación 0% 0% 10% 1%Venda directa a 3º 8% 1% 3% 6%

Así, o 49% da facturación das cooperativas enquisadas vai destinado aos socios, que se converten no seu cliente máis importante. Por sectores, o autoconsumo realizado polos socios redúcese a un 1% no caso das vitivinícolas e a un 3% ao falar das hortoflorícolas.

Seguindo coa análise por sectores, compróbase que as cooperativas gandeiras venden o 17% da súa produción a outras industrias transformadoras, caso contrario ao que sucede nas vitivinícolas (1%).

A venda directa á distribución organizada ten un peso moi importante nas cooperativas de viño (o 59% da facturación vai dirixido a ese colectivo) e algo menos nas de horta e flor (13%) e en gandería (2%). Polo contrario, a venda directa a tendas tradicionais e a terceiros teñen unha importancia reducida nos tres sectores, segundo a mostra analizada.

Os almacenistas, intermediarios e similares apenas teñen significación como clientela das cooperativas enquisadas (8%), inda que adquiren un pouco máis relevancia nas cooperativas de horta (48%).

Tan só as sociedades dedicadas á uva e ao viño realizan exportacións algo significativas, nunha por-centaxe do 10% da súa facturación.


136

As cooperativas estudadas afirman ter moi poucos clientes entre as cooperativas de primeiro e segun-do grao. Destacan as cooperativas de horta, que facturan un 25% da súas vendas a este último tipo de entidades.

No que se refire ao ámbito de mercado no que traballan as cooperativas agrarias, o seguinte gráfico ilustra cal é o alcance da acción comercial das entidades da mostra en 2008 que serven de referencia para a totalidade das cooperativas agrarias de Galicia.

Gráfico 140

0%

17,50%

35,00%

52,50%

70,00%

LocalProvincial

GaliciaEstatal

UEFóra UE

TIPOLOXÍA DE MERCADOS. 2008

Gandería Horta-flor Viño

Analizarase o gráfico por sectores para non perder información e para respectar as características de cada unha das actividades desenvolvidas polas cooperativas. As entidades relacionadas coa gandería depositan o seu peso no mercado máis próximo: o 62% da facturación de 2008 procede do mercado lo-cal. Esta importancia, diminúe na actividade de horta e na de viño. Neste tipo de sociedades, o mercado máis importante é a provincia, no caso das cooperativas de horta e flor (33% da facturación), e Galicia, para as vitivinícolas (48% da súa facturación). Tan só as cooperativas vitivinícolas actúan, con certa representatividade, en mercados estranxeiros, tanto dentro como fóra da UE (5 e 6% da facturación, respectivamente, o que supón un leve aumento con respecto a 2007).

Con respecto aos países onde se efectúan as exportacións40, fundamentalmente de viño, destacan os lugares que ilustra o vindeiro gráfico.

40 Entendo como exportacións as operacións intra e extra-comunitarias.


137

Gráfico 141

0%

10%

20%

30%

40%

Alemaña

Francia

Italia

Portugal

Holanda

Resto UE

EEUU

Xapón

Resto mundo

MERCADOS DE DESTINO. 2008

Os destinos atópanse bastante repartidos. En 2008, destacan os Estados Unidos, que recollen o 30% da facturación orixinada coas exportacións. A continuación sitúase o resto da Unión Europea (24%). Como mercados incipientes, aparece Xapón. O mercado italiano, famoso polos seus bos viños, non figura como destinatario dos caldos galegos. No resto do mundo englóbanse países non comunitarios como Suíza e Noruega, que acollen o 14% da facturación proveniente das exportacións en 2008.

Hai que dicir que tan só o 10% das cooperativas da mostra afirmou realizar exportacións. Corresponden a sociedades pertencentes ó sector da elaboración e comercialización de viño. O total das cooperativas analizadas neste sector teñen as súas vendas internacionalizadas.

As canles elixidas en 2008 para a exportación, polas cooperativas da mostra, son os intermediarios estranxeiros ou a través de intermediarios españois que actúan no estranxeiro.

4. conclusións finais


141

4.1. Análise xeral do cooperativismo agrario en Galicia: conclusións

Falando da mostra obxecto de estudo, en 2008, engloba 51 cooperativas agrarias socias de AgAcA, representativas da totalidade de sociedades agrarias existente en Galicia. Conta con dúas sociedades menos que no ano anterior, froito da escasa actividade que estas cooperativas mantiveron durante o ano analizado.

2007 2008 Variación (%)Nº de cooperativas 53 51 -3,8Promedio nº de socios 278 286 2,9Promedio nº de traballadores 14,4 14,0 -2,5Promedio facturación (millóns €) 6,41 7,20 12,3

Polo que respecta ao número medio de socios das cooperativas da mostra, dáse un aumento do 2,9%, con respecto a 2007, acadando os 286 cooperativistas. O número medio de traballadores experimenta unha caída en 2008 do 2,5%. A media por cooperativa sitúase nas 14 persoas. Polo que respecta á cifra media de facturación das empresas da mostra, en 2008 acádanse os 12,3 millóns de euros, o que indica unha subida do 12,3%.

Unha consecuencia destes importes é que o 63% das cooperativas estudadas en 2008 ocupa algún dos tres primeiros postos na clasificación das empresas que posúen unha maior facturación no con-cello onde se localiza. As cooperativas analizadas son a primeira ou segunda empresa máis importante no ranking local no 64% dos concellos onde están localizadas.

0

0

1

1

1

Posto nº 1

Posto nº 2

Posto nº 3

Algún dos 3

CLASIFICACIÓN DAS COOPERATIVAS SEGUNDO FACTURACIÓN POR CONCELLO. 2007-2008

2007 2008

Capítulo 4. Conclusións finais

142

O perfil promedio do cooperativista agrario en 2008 é dun varón cunha idade media de 40 a 55 anos. Facendo unha comparación entre os datos do último quinquenio, obsérvase que o tramo de máis de 55 anos aumentou un 10% en 2008, con respecto a 2004, mentres que o tramo de menos de 40 anos diminúe un 21%. As cooperativas vitivinícolas posúen a porcentaxe máis elevada de socios maiores de 40 anos. Hai que sinalar o cambio experimentado polo sector de horta-flor desde 2003 a 2008: hai cinco anos contaba cunha porcentaxe de agricultores novos do 35%, mentres que en 2008 tan só ascende ao 17%.

A porcentaxe de contratos fixos é moito máis do triplo que a de contratos temporais, que acada só o 21% do total do emprego directo xerado polas sociedades estudadas. Facendo unha comparación con 2004, obsérvase que o número de contratacións fixas ten experimentado un aumento do 12%.

79%

21%

ELEVADA PORCENTAXE DE CONTRATOS FIXOS. 2008

Fixos Eventuais

Polo que respecta ao tipo de contrato de traballo en función do xénero, séguese a tendencia da dis-tribución total de traballadores da cooperativa en función do xénero (a maioría dos traballadores son homes). Aínda así, a porcentaxe feminina con contrato eventual supera en 2 puntos porcentuais á de mulleres con contrato fixo (30 e 32%, respectivamente).


143

0%

25%

50%

75%

100%

Fixos

Temporais

REPARTO DE TRABALLADORES POR TIPO DE CONTRATO SEGUNDO XÉNERO. 2008

Homes Mulleres

Segundo os datos extraídos, as entidades que posúen o maior importe de facturación contratan ao 75% dos traballadores da mostra, e ademais, ese emprego contén unhas porcentaxes moi elevadas de traballo fixo (78%).

Polo que se refire ó emprego indirecto xerado polas cooperativas, a actividade máis externalizada é a de xestoría e asesoría. O 92% das cooperativas da mostra teñen subcontratados en 2008 os servizos dunha empresa especializada en temas de xestión contable, fiscal ou laboral.

Como entidade de asesoramento máis frecuente figura AgAcA, posto que o 49% das cooperativas que delegan este aspecto fóra do seu seo afirman empregar os servizos ofrecidos pola Asociación.

No que respecta ós órganos sociais, a porcentaxe media de asistencia ás asembleas celebradas en 2008 nas sociedades cooperativas permanece case sen variacións (en torno ao 48%). Analizando a asisten-cia ás asembleas segundo o xénero dos socios obsérvase que por termo medio asisten máis homes (67%) que mulleres. Onde maior presenza feminina se dá é nas cooperativas dedicadas á produción e comercialización de produtos de horta e flor cortada, xa que o 66% das persoas asistentes son mulleres.

As empresas cooperativas estudadas contan en 2008 cun número medio de conselleiros por sociedade que ascende a 8. No que respecta á idade, dáse unha media de 47 anos, sendo as cooperativas de viño as que posúen o consello reitor de maior idade (51 anos de media).

Polo que respecta á presenza feminina no órgano directivo da cooperativa, segundo a mostra, só o 18% dos membros do consello reitor son mulleres. Por sectores de actividade, onde se dá unha maior presenza é na produción e comercialización de produtos de horta e flor cortada (61%).


144

82%

18%

COMPOSICIÓN DO CONSELLO REITOR 2008

Homes Mulleres

A maioría dos compoñentes do consello reitor dunha cooperativa tipo posúe estudos básicos (69%), tan só o 6% cursou estudos universitarios. Analizando esta variable en función do xénero, obsérvase na mostra que as mulleres posúen unha maior porcentaxe de estudos universitarios e medios que os homes membros do consello reitor: o 11% das mulleres que ocupan postos no consello reitor posúe estudos universitarios, fronte a só o 5% dos homes. Por outra banda, a maioría dos reitores con estudos superiores forma parte de cooperativas dedicadas á produción e comercialización de viño.

A idade media da persoa que ostenta a presidencia nas cooperativas da mostra sitúase nos 50 anos.

Tan só o 12% dos presidentes das cooperativas estudadas son mulleres. De igual xeito que no resto dos membros do consello reitor, dáse un maior predominio de presidentas nas sociedades dedicadas á produción e comercialización de produtos de horta e flor cortada (33%).

Con respecto ao nivel de estudos só unha porcentaxe moi reducida das persoas que ocupan este cargo posúe estudos universitarios (10%). A excepción atópase nas sociedades do sector do viño, onde a metade dos presidentes posúe titulación superior.

O 69% das sociedades da mostra teñen xerente. Non tódalas cooperativas confían na necesidade de contar cun xerente para a administración da empresa.


145

69%

31%

COOPERATIVAS CON XERENCIA 2008

Si Non

Con respecto á análise de xénero, só o 31% das xerencias das cooperativas estudadas están ocupadas por mulleres. Nas sociedades de viño, este posto está ocupado soamente por varóns.

O nivel de estudos dos xerentes é xusto o inverso ao que acontecía no caso do presidente e demais membros do consello reitor: hai un 64% de profesionais con estudos universitarios (medios e supe-riores).

O 63% das cooperativas analizadas levaron a cabo algún tipo de acción formativa no ano 2008, ben para os seus socios ou ben para os traballadores da sociedade.

63%

37%

Cooperativas que levaron a cabo formación 2008

Si Non


146

O 68% dos cursos impartidos nas cooperativas agrarias estudadas foron realizados en colaboración coa Unión de Cooperativas Agrarias, Agaca, esta porcentaxe supón case un 11% máis que en 2007.

68%

32%

ORGANIZACIÓN DA FORMACIÓN 2008

Con AGACA Con outras entidades

Os temas máis tratados volven ser os sectoriais (88%), seguidos das NTICs (novas tecnoloxías da información e da comunicación), xa que o 38% das cooperativas que impartiron formación aos seus socios incluíron algún curso deste tipo

Nas sociedades que empregan a formación a distancia, os cursos organizados baixo este método supoñen un promedio do 42%, con respecto á formación tradicional. No caso da teleformación, a porcentaxe que representa esta en relación á formación tradicional é tamén bastante elevada: 33%.

4.2. Análise económica xeral do cooperativismo agrario en Galicia: conclusións

As cooperativa agrarias teñen unha estrutura económica e financeira que lles serviu para alcanzar unha boa parte dos seus obxectivos. Estas estruturas modificáronse nos últimos exercicios debido a que as cooperativas fixeron investimentos para realizar novas actividades e para isto recorreron a financiamento alleo a longo prazo.

Do balance das cooperativas destacamos que o activo corrente é maior que o activo non corrente; así mesmo, o pasivo non corrente, que en exercicios anteriores tiña unha participación pequena na estrutura financeira, foise incrementando durante os últimos exercicios; ademais presentan un fondo de manobra positivo.

A estrutura económica das cooperativas da mostra alcanza un volume de máis de 196,81 millóns de euros, dos que o 45% corresponden a activo non corrente e o 55% a activo corrente. Isto supón un incremento durante o exercicio 2008 do 8,32%.


147

0%

25%

50%

75%

100%

MostraGandeiras

Viño

Horta-flor

Estrutura económica das cooperativas da mostra. 2008

Activo corrente Activo non corrente

Nas cooperativas de pequena dimensión, o mesmo que nos exercicios anteriores, a composición da estrutura económica é heteroxénea, pero segundo se vai incrementado o tamaño das sociedades van presentando estruturas máis semellantes.

A principal partida do activo non corrente son as inmobilizacións materiais que representan o 39,44% do activo total, cun incremento no ano 2008 do 10,62%; no conxunto de empresas analizadas na base de datos Ardán representan o 41,21%, cun incremento do 8,32%.

O inmobilizado intanxible presenta o 0,47% da estrutura económica, e diminuíu durante o exercicio 2008 nun 45,99%; neste caso temos que ter en conta que co Plan Xeral Contable do 2007, desapareceu a partida “Dereito sobre bens de arrendamento financeiro” que era unha partida significativa.

O activo circulante das cooperativas da mostra alcanza un importe de 108,62 millóns de euros, que representa o 55% da estrutura económica, porcentaxe lixeiramente inferior á da media das empresas analizadas no Ardán, nas que supón o 58,79%.

A partida máis importante é a de debedores que representan o 28,21% da estrutura económica; sé-guelle as existencias cun 20,12%, os investimentos financeiros temporais cun 3,08% e o efectivo e outros activos líquidos equivalentes cun 3,32%. Diminuíron durante o exercicio 2008 as existencias e o efectivo e outros activos líquidos e incrementáronse os debedores e os investimentos financeiros a curto prazo.

A estrutura do balance das cooperativas gandeiras alcanza un importe de máis de 103,50 millóns de euros, correspondendo un 442,28% a activo non corrente e un 557,72% a activo corrente.

A partida máis importante do activo non corrente é o inmobilizado material, que representa un 36,27% da estrutura económica e experimentou un crecemento durante o exercicio 2008 do 3,43%.

Os debedores son a partida máis importante do circulante, e supoñen un 34,30% do activo total, seguidos das existencias cun 17,64% e o efectivo e outros activos líquidos equivalentes cun 4,41% que diminuíu nun 2410,89%.


148

A estrutura económica das cooperativas vitivinícolas alcanza un importe de 786,25 millóns de euros, dos cales, un 47,33% corresponde ó activo non corrente e un 52,67% corresponde ó activo corrente. Durante o exercicio 2008 experimentou un crecemento do 22,50%.

A estrutura económica das cooperativas de horta-flor alcanza un volume de 7,34 millóns de euros, dos cales un 50,72% corresponde a activo non corrente e un 49,28% a activo corrente.

A estrutura financeira das cooperativas é diferente á das empresas galegas, en parte porque a regulación é diferente e obriga a dotar un maior importe de reservas e tamén porque en moitas cooperativas os investimentos fixéronse en base a beneficios, aínda que nos últimos exercicios, en moitos casos fixéronse con préstamos a longo prazo.

0%

25%

50%

75%

100%

MostraGandeiras

Viño

Horta-flor

Estrutura financeira coop. da mostra. 2008

Recursos propios Recursos alleos

O patrimonio neto das cooperativas da mostra alcanza un importe de 84,29millóns de euros, o que representa un 42,83% das fontes de financiamento; nas empresas analizadas polo Ardán esta partici-pación é do 31,62%.

Polo que respecta ao financiamento alleo, o 18,84% do pasivo total corresponde a pasivo non corrente e un 38,33% a pasivo corrente; nas empresas analizadas polo Ardán, estes valores son dun 19,15% e dun 47,27%.

A distribución que presenta a estrutura financeira das cooperativas gandeiras é a seguinte: un 43,47%, patrimonio neto e un 56,53%, recursos alleos. Estes atópanse constituídos nun 26,99% por pasivo non corrente e nun 73,01% por pasivo corrente.

A estrutura financeira das cooperativas de viño está constituída nun 46,01% por patrimonio neto e nun 53,99% por recursos alleos, dos cales un 42,69% é pasivo non corrente e un 57,31% é pasivo corrente.


149

A estrutura financeira das cooperativas de horta está constituída nun 43,37% por patrimonio neto e nun 56,63% por recursos alleos, dos cales un 25,55% e pasivo non corrente e un 74,41% é pasivo corrente.

O excedente despois de impostos que obteñen as cooperativas da mostra representa un 0,49% da cifra de negocios, porcentaxe inferior á das empresas analizadas polo Ardán, nas que alcanza un valor do 5,18% dos ingresos da explotación.

O importe neto da cifra de negocios é de 360 millóns de euros, e experimentou un crecemento durante o exercicio 2008 do.

Nas cooperativas gandeiras o importe neto da cifra de negocios alcanza un valor de 312,96 millóns de euros e obteñen un excedente neto despois de impostos de máis de 0,52 millóns de euros, o que supón un 0,16% do importe neto da cifra de negocios.

Nas cooperativas de viño o importe neto da cifra de negocios alcanza un importe de 31,17 millóns euros e o beneficio despois de impostos supón o 3,11% do mesmo, sendo esta a porcentaxe máis alta do conxunto das cooperativas da mostra.

O importe neto da cifra de negocios das cooperativas de horta sitúase en máis 9,92 millóns euros dos que os beneficios supoñen o 0,83% do mesmo.

As recomendacións que apuntamos nos informes anteriores, seguen sendo válidas para o exercicio 2008.

• Mellorar o sistema de información interno para poder obter datos precisos e oportunos para a toma de decisións.

• Facer unha análise da capacidade de produción, intentando conseguir a plena produción.

• Analizar as distintas fontes de financiamento existentes e o seu custe.

• Estudar a utilidade da cada proxecto de investimento e de cada actividade, así como a súa viabili-dade técnica e económica, e a forma máis axeitada de financiala.

• Fomentar o compromiso dos socios co cooperativismo.

• Determinar unha marxe axeitada que lle permita á cooperativa realizar a súa actividade con ga-rantía.

Todas estas actuacións deben ir acompañadas de fomento e axudas ó cooperativismo por parte das Administracións Públicas.

4.3. Análise da xestión económica: conclusións

Novas tecnoloxías

As cooperativas agrarias son organizacións que aglutinan a todos os actores da dinámica produtiva. Hai unha experiencia de traballo conxunto de moitas décadas que serve de base para asimilar novos sistemas e procesos, e contan coa confianza que os socios depositan nunha sociedade da que eles son


150

os propietarios. Polo tanto, son as canles óptimas para levar a cabo, na parte que lles corresponde, a eliminación da “fenda dixital” existente no medio rural.

Os datos que se desprenden da enquisa en 2008 a este respecto indican que o 100% das cooperativas dispoñen de ordenadores para desenvolver a súa actividade, e que están equipadas correctamente (unha media de 9 equipos por entidade), en función do número de traballadores e do traballo que realizan.

O 96% das cooperativas estudadas en 2008 conta con conexión á internet. Resulta obvio que a posibilidade de acceso á internet vai depender do lugar onde estea situada a sede da cooperativa e as deficiencias tecnolóxicas existentes nesa zona, que non dependen da propia entidade.

96%

4%

Conexión á internet 2008

Si Non

O uso que se lle dá á internet está fortemente relacionado coa actividade á que se dedica a coo-perativa. Un claro exemplo disto é que tan só as cooperativas de viño e horta utilizan a rede para o comercio electrónico ou ecommerce, tal vez derivado da caracterización do mercado onde traballan e compiten. Tan só o 3% das sociedades gandeiras opta por esta forma de comercialización. As coope-rativas de viño tamén se caracterizan por ofrecer ao público unha páxina web: o 100% das entidades que contestou a esta pregunta de forma afirmativa.


151

0%

25%

50%

75%

100%

GanderíaHorta-flor

Viño

Media

USOS DA INTERNET E PÁXINA WEB (% Promedios. 2008)

Email ecommerce www

Planificación estratéxica

A planificación pode definirse como un proceso de toma de decisións para alcanzar un futuro desexa-do, tendo en conta a situación actual e os factores internos e externos que poden influír no logro dos obxectivos.

A este respecto, a porcentaxe de cooperativas que en 2008 afirma marcar obxectivos a corto, medio ou longo prazo é do 58%, entendendo a fixación de obxectivos de xeito formal, por escrito e con avaliación de resultados.

Facendo unha avaliación da organización e do funcionamento das diferentes áreas de traballo exis-tentes nas cooperativas agrarias obxecto de estudo, perfectamente extrapolables ao conxunto real de cooperativas, chégase á conclusión de que un aspecto considerado claramente mellorable é o da investigación, desenvolvemento e innovación (I+D+i), en todos os sectores.


152

0

1

2

3

4

5

Media

ÁREAS MELLORABLES. 2008

Admón Comercial Vdas Produción Subministros Financeiro RRHH I+D+i

Xestión de recursos: instalacións e outros recursos

As instalacións e os recursos técnicos dos que dispón unha empresa, sexa cal sexa a súa personalidade xurídica, van condicionar a súa forma de traballar. Necesítanse estruturas flexibles, adaptadas ás nece-sidades dos socios e dos clientes, que posibiliten unha prestación óptima do servizo.

Por sectores, destaca a existencia de tenda propia na gandería e en horta (72 e 75%, respectivamente) e as salas de instalación e/ou manipulación en viño (100%). Tamén é de salientar que o 38% das coope-rativas agrarias dispoñan de surtidor de gasóleo, o que supón un incremento con respecto a 2007 do 11%, e que este servizo non estea dispoñible en ningunha das sociedades dedicadas á horta ou a viño

Como se avanzou no apartado de planificación estratéxica, en 2008 a porcentaxe de cooperativas da mostra con traballos desenvolvidos en canto a I+D+i é moi reducida: tan só o 6%.


153

6% 94%

Participación en proxectos I+D+i. 2008

Si Non

En termos globais, no ano 2008, destaca que o 69% das cooperativas estudadas ten implantado un sistema de trazabilidade, o que supón o 7% máis que o ano anterior.

Tamén destaca a elevada porcentaxe de cooperativas que pertence a cooperativas de segundo grao: o 63% das sociedades enquisadas.

63%

37%

Pertenza a cooperativas de 2º grao. 2008

Si Non

Xestión comercial, mercados e internacionalización

Para falar da xestión comercial nas cooperativas agrarias é necesario facer unha matización en función da actividade principal que desenvolven. Así, unha sociedade que se dedique á produción e comercialización de viño terá como provedor (de uva) aos propios socios, e como clientes aos diferen-


154

tes compradores ou distribuidores do produto transformado (intermediarios, supermercados, grandes superficies, restaurantes, etc.), algo similar ao que sucede nas cooperativas de horta e flor. Polo lado das gandeiras, haberá que distinguir entre as que subministran insumos aos socios (por exemplo, alimentación para o gando) e as que comercializan o seu leite. No primeiro caso, os clientes van ser os propios socios da cooperativa, mentres que no segundo, os socios son os provedores da materia prima, e os clientes van ser as industrias que compran o leite.

Falando da mostra no seu conxunto, hai que apuntar que nunca se pode falar de exclusividade para a toma das decisións relativas á comercialización e ás vendas. O responsable da xestión comercial adoita ser habitualmente o xerente, sobre todo nas cooperativas gandeiras. O director comercial par-ticipa ou é responsable con máis frecuencia da xestión comercial nas cooperativas dedicadas ao viño.

Soamente o 10% do total enquisado afirma facer unha delegación noutras cooperativas, sobre todo, cooperativas de segundo grao. Nas sociedades hortoflorícolas esta porcentaxe sitúase no 13%, men-tres que as vitivinícolas non realizan este tipo de encomenda.

10%

90%

Delegación da xestión comercial en cooperativas de 2º grao. 2008

Si Non

Un aspecto que chama a atención ao preguntar por estes temas é a dificultade das cooperativas en percibir como marca o propio nome da cooperativa. En 2008, o 67% das cooperativas da mostra que contestaron a esta pregunta afirma vender produtos con marca propia.

As cooperativas vitivinícolas, debido a que a súa dobre orientación (ao socio e ao cliente) está moi-to máis acentuada, polo tipo de mercado no que opera, teñen o concepto de marca moito máis desenvolvido. Xeralmente, posúen máis dunha marca, que nalgún caso pode coincidir ou non coa denominación da entidade.

O 31% das entidades da mostra afirma desenvolver accións de promoción e publicidade. Por secto-res, todas as sociedades vitivinícolas utilizan este instrumento de marketing, fronte ao 0% das horto-florícolas.


155

Só o 10% das entidades leva a cabo algo de comercio electrónico. A venda pola internet é utilizada polas cooperativas dedicadas á elaboración e comercialización de viño e polo 3% das gandeiras.

Tan só o 17% do total enquisado realiza algún tipo de investigación de mercados. A porcentaxe máis elevada (67%) rexístrase nas vitivinícolas, e a máis baixa en horta (0%).

No que se refire ao ámbito de mercado no que traballan as cooperativas agrarias, as entidades relacio-nadas coa gandería depositan o seu peso no mercado máis próximo (62% da facturación de 2008). Esta importancia, diminúe na actividade de horta e na de viño, para as cales o mercado máis importante é a súa provincia e Galicia.

Hai que dicir que tan só o 10% das cooperativas da mostra afirmou realizar exportacións. Tan só as sociedades dedicadas á uva e ao viño realizan exportacións algo significativas. Os destinos atópanse bastante repartidos. En 2008, destacan os Estados Unidos, que recollen o 30% da facturación orixinada coas exportacións.

10%

90%

Internacionalización 2008

Si Non

. anexos


159

Anexo I Balance agregado das cooperativas da mostra (€)

ACTIVO TOTAL MEDIA % S/TOTALA) ACTIVO NON CORRENTE 88.185.881,49 1.763.717,63 44,81%

I. Inmobilizado intanxible 915.619,15 18.312,38 0,47%II. Inmobilizado material 77.623.532,30 1.552.470,65 39,44%III. Investimentos inmobiliarios 14.855,61 297,11 0,01%IV. Investimentos a l/p en empresas do grupo, asociadas e socios 6.145.949,67 122.918,99 3,12%V. Investimentos financieros a l/p 2.892.598,16 57.851,96 1,47%VI. Activos por imposto diferido 593.326,60 11.866,53 0,30%

B) ACTIVO CORRENTE 108.623.730,10 2.172.474,60 55,19%I. Activos non correntes mantidos para a venda 300.000,00 6.000,00 0,15%II. Existencias 39.594.455,94 791.889,12 20,12%III. Debedores comerciais e outras contas a cobrar 55.514.296,06 1.110.285,92 28,21%IV. Investimentos a c/p en empresas do grupo, asociadas e socios 473.176,19 9.463,52 0,24%V. Investimentos financeiros a c/p 6.063.957,01 121.279,14 3,08%VI. Periodificación a c/p 147.557,44 2.951,15 0,07%VII. Efectivo e outros activos líquidos equivalentes 6.529.571,58 130.591,43 3,32%

TOTAL ACTIVO (A+B) 196.809.385,29 3.936.187,71 100,00%

PASIVO TOTAL MEDIA % S/TOTALA) PATRIMONIO NETO 84.291.529,35 1.685.830,59 42,83%A-1) Fondos Propios 74.771.396,61 1.495.427,93 37,99%

I. Capital 30.218.290,30 604.365,81 15,35%II. Reservas 45.824.276,58 916.485,53 23,28%III. Resultados de exercicios anteriores -1.271.187,12 -25.423,74 -0,65%IV. Outras achegas de socios 0,00 0,00 0,00%V. Excedente da cooperativa (positivo ou negativo) 0,00 0,00 0,00%VI. (Remun ó cap a cta e Ret coop á cta entrgds no exer) 0,00 0,00 0,00%VII. Fondos capitalizados 0,00 0,00 0,00%VIII. Outros instrumentos de patrimonio neto 16,85 0,34 0,00%

A-2) Axustes por cambios de valor 11.308,46 226,17 0,01%I. Activos financeiros dispoñibles para a venda -27.045,50 -540,91 -0,01%II. Operacións de cobertura 0,00 0,00 0,00%III. Outros 38.353,96 767,08 0,02%

A-3) Subvencións, doazóns e legados recibidos 9.508.824,28 190.176,49 4,83%B) PASIVO NON CORRENTE 37.082.150,32 741.643,01 18,84%

I. Fondo de Educación, formación e promoción a l/p 539.512,75 10.790,26 0,27%II. Débedas con especiais caraterísticas a l/p 103.882,22 2.077,64 0,05%III. Provisións a longo prazo 144.586,14 2.891,72 0,07%IV. Débedas a longo prazo 34.344.114,93 686.882,30 17,45%V. Débedas a l/p con empresas do grupo, asociadas e socios 85.195,31 1.703,91 0,04%VI. Pasivos por imposto diferido 1.853.077,12 37.061,54 0,94%VII. Periodificacións a l/p 11.781,85 235,64 0,01%

C) PASIVO CORRENTE 75.435.705,62 1.508.714,11 38,33%I. Fondo de educación, formación e promoción a c/p 176.460,25 3.529,21 0,09%II. Débedas con especiais caraterísticas a c/p 17.318,00 346,36 0,01%III. Pasivos vinc con act. non correntes mantidos para a venda 0,00 0,00 0,00%IV. Provisións a c/p 115.208,59 2.304,17 0,06%V. Débedas a c/p 21.904.968,92 438.099,38 11,13%VI. Débedas a curto prazo con empresas do grupo, asociadas e socios 3.690.909,64 73.818,19 1,88%VII. Acredores comerciais e outras contas a pagar 49.443.539,19 988.870,78 25,12%VIII. Periodificacións a c/p 87.301,03 1.746,02 0,04%

TOTAL PASIVO (A+B+C) 196.809.385,29 3.936.187,71 100,00%

Anexos

160

Anexo II Balance agregado das cooperativas gandeiras (€)


I. Inmobilizado intanxible 364.370,36 10.121,40 0,35%II. Inmobilizado material 37.435.765,20 1.039.882,37 36,27%III. Investimentos inmobiliarios 14.855,61 412,66 0,01%IV. Investimentos a l/p en empresas do grupo, asociadas e socios 4.410.633,88 122.517,61 4,27%V. Investimentos financieros a l/p 1.139.223,80 31.645,11 1,10%VI. Activos por imposto diferido 274.762,69 7.632,30 0,27%

B) ACTIVO CORRENTE 59.576.989,84 1.654.916,38 57,72%I. Activos non correntes mantidos para a venda 300.000,00 8.333,33 0,29%II. Existencias 18.210.978,22 505.860,51 17,64%III. Debedores comerciais e outras contas a cobrar 35.400.357,50 983.343,26 34,30%IV. Investimentos a c/p en empresas do grupo, asociadas e socios 354.565,27 9.849,04 0,34%V. Investimentos financeiros a c/p 647.788,29 17.994,12 0,63%VI. Periodificación a c/p 111.208,67 3.089,13 0,11%VII. Efectivo e outros activos líquidos equivalentes 4.551.376,01 126.427,11 4,41%

TOTAL ACTIVO (A+B) 103.216.375,08 2.867.121,53 100,00%


I. Capital 11.964.030,53 332.334,18 11,59%II. Reservas 27.718.673,35 769.963,15 26,85%III. Resultados de exercicios anteriores -747.846,14 -20.773,50 -0,72%IV. Outras achegas de socios 0,00 0,00 0,00%V. Excedente da cooperativa (positivo ou negativo) 0,00 0,00 0,00%VI. (Remun ó cap a cta e Ret coop á cta entrgds no exer) 0,00 0,00 0,00%VII. Fondos capitalizados 0,00 0,00 0,00%VIII. Outros instrumentos de patrimonio neto 16,85 0,47 0,00%

A-2) Axustes por cambios de valor 38.353,96 1.065,39 0,04%I. Activos financeiros dispoñibles para a venda 0,00 0,00 0,00%II. Operacións de cobertura 0,00 0,00 0,00%III. Outros 38.353,96 1.065,39 0,04%

A-3) Subvencións, doazóns e legados recibidos 5.897.282,32 163.813,40 5,71%B) PASIVO NON CORRENTE 15.746.639,19 437.406,64 15,26%

I. Fondo de Educación, formación e promoción a l/p 498.231,89 13.839,77 0,48%II. Débedas con especiais caraterísticas a l/p 0,00 0,00 0,00%III. Provisións a longo prazo 771,54 21,43 0,00%IV. Débedas a longo prazo 14.239.635,58 395.545,43 13,80%V. Débedas a l/p con empresas do grupo, asociadas e socios 55.408,81 1.539,13 0,05%VI. Pasivos por imposto diferido 940.809,52 26.133,60 0,91%VII. Periodificacións a l/p 11.781,85 327,27 0,01%

C) PASIVO CORRENTE 42.599.225,02 1.183.311,81 41,27%I. Fondo de educación, formación e promoción a c/p 111.887,43 3.107,98 0,11%II. Débedas con especiais caraterísticas a c/p 17.318,00 481,06 0,02%III. Pasivos vinc con act. non correntes mantidos para a venda 0,00 0,00 0,00%IV. Provisións a c/p 35.884,00 996,78 0,03%V. Débedas a c/p 11.643.598,58 323.433,29 11,28%VI. Débedas a curto prazo con empresas do grupo, asociadas e socios 3.150.114,90 87.503,19 3,05%VII. Acredores comerciais e outras contas a pagar 27.553.121,08 765.364,47 26,69%VIII. Periodificacións a c/p 87.301,03 2.425,03 0,08%

TOTAL PASIVO (A+B+C) 103.216.375,08 2.867.121,53 100,00%


161

Anexo III Balance agregado das cooperativas vitivinícolas (€)


I. Inmobilizado intanxible 515.759,32 85.959,89 0,60%II. Inmobilizado material 36.757.356,71 6.126.226,12 42,62%III. Investimentos inmobiliarios 0,00 0,00 0,00%IV. Investimentos a l/p en empresas do grupo, asociadas e socios 1.679.441,75 279.906,96 1,95%V. Investimentos financieros a l/p 1.748.249,23 291.374,87 2,03%VI. Activos por imposto diferido 121.319,25 20.219,88 0,14%

B) ACTIVO CORRENTE 45.428.863,30 7.571.477,22 52,67%I. Activos non correntes mantidos para a venda 0,00 0,00 0,00%II. Existencias 20.923.791,93 3.487.298,66 24,26%III. Debedores comerciais e outras contas a cobrar 17.599.729,12 2.933.288,19 20,41%IV. Investimentos a c/p en empresas do grupo, asociadas e socios 118.610,92 19.768,49 0,14%V. Investimentos financeiros a c/p 5.362.660,54 893.776,76 6,22%VI. Periodificación a c/p 36.348,77 6.058,13 0,04%VII. Efectivo e outros activos líquidos equivalentes 1.387.722,02 231.287,00 1,61%

TOTAL ACTIVO (A+B) 86.250.989,56 14.375.164,93 100,00%


I. Capital 16.233.387,98 2.705.564,66 18,82%II. Reservas 16.957.702,78 2.826.283,80 19,66%III. Resultados de exercicios anteriores -74.894,09 -12.482,35 -0,09%IV. Outras achegas de socios 0,00 0,00 0,00%V. Excedente da cooperativa (positivo ou negativo) 0,00 0,00 0,00%VI. (Remun ó cap a cta e Ret coop á cta entrgds no exer) 0,00 0,00 0,00%VII. Fondos capitalizados 0,00 0,00 0,00%VIII. Outros instrumentos de patrimonio neto 0,00 0,00 0,00%

A-2) Axustes por cambios de valor -27.045,50 -4.507,58 -0,03%I. Activos financeiros dispoñibles para a venda -27.045,50 -4.507,58 -0,03%II. Operacións de cobertura 0,00 0,00 0,00%III. Outros 0,00 0,00 0,00%

A-3) Subvencións, doazóns e legados recibidos 3.147.974,11 524.662,35 3,65%B) PASIVO NON CORRENTE 20.272.921,89 3.378.820,32 23,50%

I. Fondo de Educación, formación e promoción a l/p 38.856,61 6.476,10 0,05%II. Débedas con especiais caraterísticas a l/p 103.882,22 17.313,70 0,12%III. Provisións a longo prazo 143.814,60 23.969,10 0,17%IV. Débedas a longo prazo 19.104.078,87 3.184.013,15 22,15%V. Débedas a l/p con empresas do grupo, asociadas e socios 29.786,50 4.964,42 0,03%VI. Pasivos por imposto diferido 852.503,09 142.083,85 0,99%VII. Periodificacións a l/p 0,00 0,00 0,00%

C) PASIVO CORRENTE 29.740.942,39 4.956.823,73 34,48%I. Fondo de educación, formación e promoción a c/p 64.572,82 10.762,14 0,07%II. Débedas con especiais caraterísticas a c/p 0,00 0,00 0,00%III. Pasivos vinc con act. non correntes mantidos para a venda 0,00 0,00 0,00%IV. Provisións a c/p 79.324,59 13.220,77 0,09%V. Débedas a c/p 9.637.654,67 1.606.275,78 11,17%VI. Débedas a curto prazo con empresas do grupo, asociadas e socios 540.794,74 90.132,46 0,63%VII. Acredores comerciais e outras contas a pagar 19.418.595,57 3.236.432,60 22,51%VIII. Periodificacións a c/p 0,00 0,00 0,00%

TOTAL PASIVO (A+B+C) 86.250.989,56 14.375.164,93 100,00%

Anexos

162

Anexo IV Balance agregado das cooperativas de horta-flor (€)

ACTIVO TOTAL MEDIA % S/TOTALA) ACTIVO NON CORRENTE 3.724.143,69 465.517,96 50,72%

I. Inmobilizado intanxible 35.489,47 4.436,18 0,48%II. Inmobilizado material 3.430.410,39 428.801,30 46,72%III. Investimentos inmobiliarios 0,00 0,00 0,00%IV. Investimentos a l/p en empresas do grupo, asociadas e socios 55.874,04 6.984,26 0,76%V. Investimentos financieros a l/p 5.125,13 640,64 0,07%VI. Activos por imposto diferido 197.244,66 24.655,58 2,69%

B) ACTIVO CORRENTE 3.617.876,96 452.234,62 49,28%I. Activos non correntes mantidos para a venda 0,00 0,00 0,00%II. Existencias 459.685,79 57.460,72 6,26%III. Debedores comerciais e outras contas a cobrar 2.514.209,44 314.276,18 34,24%IV. Investimentos a c/p en empresas do grupo, asociadas e socios 0,00 0,00 0,00%V. Investimentos financeiros a c/p 53.508,18 6.688,52 0,73%VI. Periodificación a c/p 0,00 0,00 0,00%VII. Efectivo e outros activos líquidos equivalentes 590.473,55 73.809,19 8,04%

TOTAL ACTIVO (A+B) 7.342.020,65 917.752,58 100,00%

PASIVO TOTAL MEDIA % S/TOTALA) PATRIMONIO NETO 3.183.893,20 397.986,65 43,37%A-1) Fondos Propios 2.720.325,35 340.040,67 37,05%

I. Capital 2.020.871,79 252.608,97 27,52%II. Reservas 1.147.900,45 143.487,56 15,63%III. Resultados de exercicios anteriores -448.446,89 -56.055,86 -6,11%IV. Outras achegas de socios 0,00 0,00 0,00%V. Excedente da cooperativa (positivo ou negativo) 0,00 0,00 0,00%VI. (Remun ó cap a cta e Ret coop á cta entrgds no exer) 0,00 0,00 0,00%VII. Fondos capitalizados 0,00 0,00 0,00%VIII. Outros instrumentos de patrimonio neto 0,00 0,00 0,00%

A-2) Axustes por cambios de valor 0,00 0,00 0,00%I. Activos financeiros dispoñibles para a venda 0,00 0,00 0,00%II. Operacións de cobertura 0,00 0,00 0,00%III. Outros 0,00 0,00 0,00%

A-3) Subvencións, doazóns e legados recibidos 463.567,85 57.945,98 6,31%B) PASIVO NON CORRENTE 1.062.589,24 132.823,66 14,47%

I. Fondo de Educación, formación e promoción a l/p 2.424,25 303,03 0,03%II. Débedas con especiais caraterísticas a l/p 0,00 0,00 0,00%III. Provisións a longo prazo 0,00 0,00 0,00%IV. Débedas a longo prazo 1.000.400,48 125.050,06 13,63%V. Débedas a l/p con empresas do grupo, asociadas e socios 0,00 0,00 0,00%VI. Pasivos por imposto diferido 59.764,51 7.470,56 0,81%VII. Periodificacións a l/p 0,00 0,00 0,00%

C) PASIVO CORRENTE 3.095.538,21 386.942,28 42,16%I. Fondo de educación, formación e promoción a c/p 0,00 0,00 0,00%II. Débedas con especiais caraterísticas a c/p 0,00 0,00 0,00%III. Pasivos vinc con act. non correntes mantidos para a venda 0,00 0,00 0,00%IV. Provisións a c/p 0,00 0,00 0,00%V. Débedas a c/p 623.715,67 77.964,46 8,50%VI. Débedas a curto prazo con empresas do grupo, asociadas e socios 0,00 0,00 0,00%VII. Acredores comerciais e outras contas a pagar 2.471.822,54 308.977,82 33,67%VIII. Periodificacións a c/p 0,00 0,00 0,00%

TOTAL PASIVO (A+B+C) 7.342.020,65 917.752,58 100,00%


163

Anexo V Conta de resultados agregada das cooperativas da mostra (€)

(DEBE)/HABER TOTAL MEDIA % S/TOTALA) OPERACIÓNS CONTINUADAS

1. Importe neto da cifra de negocios 360.053.917,57 7.201.078,35 100,00%2. Variación de existencias de PT e en curso de fabricación ** -718.325,58 -14.366,51 -0,20%3. Traballos realizados pola cooperativa para o seu activo 217.566,95 4.351,34 0,06%4. Aprovisionamentos* -259.338.185,13 -5.186.763,70 -72,03%5. Outros ingresos de explotación 3.713.287,37 74.265,75 1,03%6. Gastos de persoal* -19.232.477,48 -384.649,55 -5,34%7. Adquisicións ós socios* -51.107.629,55 -1.022.152,59 -14,19%8. Outros gastos de explotación* -25.411.569,97 -508.231,40 -7,06%9. Amortización do inmobilizado* -6.691.165,01 -133.823,30 -1,86%10. Imputación de subvencións de inmob. non financeiro e outras 1.581.254,35 31.625,09 0,44%11. Excesos de provisións 104.530,00 2.090,60 0,03%12. Deterioro e resultado por alleamentos do inmobilizado** -40.514,62 -810,29 -0,01%13. Outros resultados ** 210.474,71 4.209,49 0,06%A.1) RESULTADO DE EXPLOTACIÓN (1+2+3+4+5+6+7+8+9+10+11+12+13) 3.341.163,61 66.823,27 0,93%14. Ingresos financeiros 762.520,17 15.250,40 0,21%15. Gastos financeiros* -1.997.371,52 -39.947,43 -0,55%16. Variación de valor razoable en instrumentos financeiros** -31.974,06 -639,48 -0,01%17. Diferenzas de cambio 32.296,48 645,93 0,01%A.2) RESULTADO FINANCEIRO (14+15+16+17+18) -1.152.336,88 -23.046,74 -0,32%A.3) RESULTADO ANTES DE IMPOSTOS (A1+A2) 2.188.826,73 43.776,53 0,61%18. Impostos sobre beneficios** -376.769,04 -7.535,38 -0,10%A.4) RESULTADO DO EXERCICIO PROCEDENTE DE OPERAC. CONTINUADAS (A3+18) 1.812.057,69 36.241,15 0,50%

B) OPERACIÓNS INTERROMPIDAS -4.846,72 -96,93 0,00%19. Rtdo. do exerc. procedente de operac. interrompidas neto de imptos** -4.846,72 -96,93 0,00%

C) RESULTADO DO EXERCICIO (positivo ou negativo) (A4+B) 1.807.210,97 36.144,22 0,50%20. Ingresos imputables ao fondo de educación, formación e promoción 0,00 0,00 0,00%21. Dotación ao fondo de educación, formación e promoción* -53.264,04 -1.065,28 -0,01%22. Xuros das achegas ó capital social e outros fondos* 0,00 0,00 0,00%

D) EXCEDENTE DA COOPERATIVA C+20+21+22 1.753.946,93 35.078,94 0,49%

Anexo VI Conta de resultados agregada das cooperativas gandeiras (€)


1. Importe neto da cifra de negocios 312.961.609,60 8.693.378,04 100,00%2. Variación de existencias de PT e en curso de fabricación ** -92.477,83 -2.568,83 -0,03%3. Traballos realizados pola cooperativa para o seu activo 217.566,95 6.043,53 0,07%4. Aprovisionamentos* -227.045.811,25 -6.306.828,09 -72,55%5. Outros ingresos de explotación 2.643.205,60 73.422,38 0,84%6. Gastos de persoal* -14.249.261,51 -395.812,82 -4,55%7. Adquisicións ós socios* -51.107.629,55 -1.419.656,38 -16,33%8. Outros gastos de explotación* -18.737.340,40 -520.481,68 -5,99%9. Amortización do inmobilizado* -4.362.907,70 -121.191,88 -1,39%10. Imputación de subvencións de inmob. non financeiro e outras 994.020,78 27.611,69 0,32%11. Excesos de provisións 104.530,00 2.903,61 0,03%12. Deterioro e resultado por alleamentos do inmobilizado** -33.619,87 -933,89 -0,01%13. Outros resultados ** 179.119,66 4.975,55 0,06%A.1) RESULTADO DE EXPLOTACIÓN (1+2+3+4+5+6+7+8+9+10+11+12+13) 1.471.004,48 40.861,24 0,47%14. Ingresos financeiros 247.665,05 6.879,58 0,08%15. Gastos financeiros* -1.166.175,61 -32.393,77 -0,37%16. Variación de valor razoable en instrumentos financeiros** -8.085,50 -224,60 0,00%17. Diferenzas de cambio 0,00 0,00 0,00%A.2) RESULTADO FINANCEIRO (14+15+16+17+18) -860.854,02 -23.912,61 -0,28%A.3) RESULTADO ANTES DE IMPOSTOS (A1+A2) 610.150,46 16.948,62 0,19%18. Impostos sobre beneficios** -84.951,81 -2.359,77 -0,03%A.4) RESULTADO DO EXERCICIO PROCEDENTE DE OPERAC. CONTINUADAS (A3+18) 525.198,65 14.588,85 0,17%

B) OPERACIÓNS INTERROMPIDAS 0,00 0,00 0,00%19. Rtdo. do exerc. procedente de operac. interrompidas neto de imptos** 0,00 0,00 0,00%

C) RESULTADO DO EXERCICIO (positivo ou negativo) (A4+B) 525.198,65 14.588,85 0,17%20. Ingresos imputables ao fondo de educación, formación e promoción 0,00 0,00 0,00%21. Dotación ao fondo de educación, formación e promoción* -9.200,15 -255,56 0,00%22. Xuros das achegas ó capital social e outros fondos* 0,00 0,00 0,00%

D) EXCEDENTE DA COOPERATIVA C+20+21+22 515.998,50 14.333,29 0,16%

Anexos

164

Anexo VII Conta de resultados agregada das cooperativas vitivinícolas (€)


1. Importe neto da cifra de negocios 37.175.686,49 6.195.947,75 100,00%2. Variación de existencias de PT e en curso de fabricación ** -595.704,54 -99.284,09 -1,60%3. Traballos realizados pola cooperativa para o seu activo 0,00 0,00 0,00%4. Aprovisionamentos* -24.536.398,17 -4.089.399,70 -66,00%5. Outros ingresos de explotación 772.542,14 128.757,02 2,08%6. Gastos de persoal* -3.799.437,35 -633.239,56 -10,22%7. Adquisicións ós socios* 0,00 0,00 0,00%8. Outros gastos de explotación* -5.830.311,10 -971.718,52 -15,68%9. Amortización do inmobilizado* -2.005.764,20 -334.294,03 -5,40%10. Imputación de subvencións de inmob. non financeiro e outras 481.080,64 80.180,11 1,29%11. Excesos de provisións 0,00 0,00 0,00%12. Deterioro e resultado por alleamentos do inmobilizado** -401,47 -66,91 0,00%13. Outros resultados ** 27.650,28 4.608,38 0,07%A.1) RESULTADO DE EXPLOTACIÓN (1+2+3+4+5+6+7+8+9+10+11+12+13) 1.688.942,72 281.490,45 4,54%14. Ingresos financeiros 493.985,94 82.330,99 1,33%15. Gastos financeiros* -734.918,89 -122.486,48 -1,98%16. Variación de valor razoable en instrumentos financeiros** -2.009,00 -334,83 -0,01%17. Diferenzas de cambio 32.296,48 5.382,75 0,09%A.2) RESULTADO FINANCEIRO (14+15+16+17+18) -204.460,30 -34.076,72 -0,55%A.3) RESULTADO ANTES DE IMPOSTOS (A1+A2) 1.484.482,42 247.413,74 3,99%18. Impostos sobre beneficios** -285.208,32 -47.534,72 -0,77%A.4) RESULTADO DO EXERCICIO PROCEDENTE DE OPERAC. CONTINUADAS (A3+18) 1.199.274,10 199.879,02 3,23%

B) OPERACIÓNS INTERROMPIDAS 0,00 0,00 0,00%19. Rtdo. do exerc. procedente de operac. interrompidas neto de imptos** 0,00 0,00 0,00%

C) RESULTADO DO EXERCICIO (positivo ou negativo) (A4+B) 1.199.274,10 199.879,02 3,23%20. Ingresos imputables ao fondo de educación, formación e promoción 0,00 0,00 0,00%21. Dotación ao fondo de educación, formación e promoción* -44.063,89 -7.343,98 -0,12%22. Xuros das achegas ó capital social e outros fondos* 0,00 0,00 0,00%

D) EXCEDENTE DA COOPERATIVA C+20+21+22 1.155.210,21 192.535,04 3,11%

Anexo VIII Conta de resultados agregada das cooperativas de horta-flor (€)


1. Importe neto da cifra de negocios 9.916.621,48 1.239.577,69 100,00%2. Variación de existencias de PT e en curso de fabricación ** -30.143,21 -3.767,90 -0,30%3. Traballos realizados pola cooperativa para o seu activo 0,00 0,00 0,00%4. Aprovisionamentos* -7.755.975,71 -969.496,96 -78,21%5. Outros ingresos de explotación 297.539,63 37.192,45 3,00%6. Gastos de persoal* -1.183.778,62 -147.972,33 -11,94%7. Adquisicións ós socios* 0,00 0,00 0,00%8. Outros gastos de explotación* -843.918,47 -105.489,81 -8,51%9. Amortización do inmobilizado* -322.493,11 -40.311,64 -3,25%10. Imputación de subvencións de inmob. non financeiro e outras 106.152,93 13.269,12 1,07%11. Excesos de provisións 0,00 0,00 0,00%12. Deterioro e resultado por alleamentos do inmobilizado** -6.493,28 -811,66 -0,07%13. Outros resultados ** 3.704,77 463,10 0,04%A.1) RESULTADO DE EXPLOTACIÓN (1+2+3+4+5+6+7+8+9+10+11+12+13) 181.216,41 22.652,05 1,83%14. Ingresos financeiros 20.869,18 2.608,65 0,21%15. Gastos financeiros* -96.277,02 -12.034,63 -0,97%16. Variación de valor razoable en instrumentos financeiros** -21.879,56 -2.734,95 -0,22%17. Diferenzas de cambio 0,00 0,00 0,00%A.2) RESULTADO FINANCEIRO (14+15+16+17+18) -87.022,56 -10.877,82 -0,88%A.3) RESULTADO ANTES DE IMPOSTOS (A1+A2) 94.193,85 11.774,23 0,95%18. Impostos sobre beneficios** -6.608,91 -826,11 -0,07%A.4) RESULTADO DO EXERCICIO PROCEDENTE DE OPERAC. CONTINUADAS (A3+18) 87.584,94 10.948,12 0,88%

B) OPERACIÓNS INTERROMPIDAS -4.846,72 -605,84 -0,05%19. Rtdo. do exerc. procedente de operac. interrompidas neto de imptos** -4.846,72 -605,84 -0,05%

C) RESULTADO DO EXERCICIO (positivo ou negativo) (A4+B) 82.738,22 10.342,28 0,83%20. Ingresos imputables ao fondo de educación, formación e promoción 0,00 0,00 0,00%21. Dotación ao fondo de educación, formación e promoción* 0,00 0,00 0,00%22. Xuros das achegas ó capital social e outros fondos* 0,00 0,00 0,00%

D) EXCEDENTE DA COOPERATIVA C+20+21+22 82.738,22 10.342,28 0,83%


165

Anexo IX Balance agregado das 13.315 empresas do Ardán

2005 2006 2007 Taxa de variaciónEUROS % EUROS % EUROS % 2005-2006 2006-2007

INVESTIMENTO TOTAL 54.990,88 100,00% 62.378,79 100,00% 69.217,09 100,00% 13,43% 10,95%Investimento en fixo (neto) 23.945,91 43,66% 26.544,35 42,55% 28.523,99 41,21% 10,85% 7,46%

Gastos amortizables 443,56 0,81% 472,44 0,76% 484,32 0,70% 6,61% 2,52%Inmobilizado inmaterial 1.748,32 3,18% 1.921,44 3,08% 2.301,03 3,32% 9,90% 19,76%Inmobilizado material 14.892,31 27,08% 16.292,50 26,12% 17.382,75 26,11% 9,40% 6,69%Outro inmobilizado 6.847,30 12,45% 7.842,63 12,67% 8.338,05 12,06% 14,54% 6,32%Outro activo fixo 14,32 0,03% 15,35 0,02% 17,82 0,03% 7,19% 16,09%

Investimento en circulante (neto) 31.045,07 56,45% 35.834,45 57,45% 40.693,12 58,79% 15,43% 13,56%Existencias 10.539,94 19,16% 12.677,19 20,32% 13.926,16 20,12% 20,29% 9,84%Debedores 14.770,49 26,85% 17.054,41 27,34% 18.803,32 27,17% 15,46% 10,25%Tesourería 2.461,13 4,48% 2.558,60 4,10% 3.026,01 4,37% 3,96% 19,27%Outro activo circulante 3.274,51 5,95% 3.544,25 5,68% 4.938,62 7,13% 9,24% 39,34%

FONTES DE FINANCIAMENTO 54.990,88 100,00% 62.378,79 100,00% 69.217,09 100,00% 13,43% 10,96%Financiamento permanente 29.287,89 53,20% 32.545,30 52,17% 36.495,41 52,73% 11,12% 12,14%

Fondos propios 17.101,39 31,10% 19.011,73 30,48% 21.883,50 31,62% 11,17% 15,11%Financiamento alleo a longo prazo 10.962,73 19,94% 12.239,88 19,62% 13.253,48 19,15% 11,65% 9,28%Ingresos a distribuír en varios exercicios 1.223,77 2,23% 1.293,69 22,07% 1.358,42 1,96% 5,71% 5,00%

Financiam. Alleo curto prazo 25.702,99 40,74% 29.833,49 47,83% 32.721,69 47,27% 16,07% 9,68%Fondo de rotación 5.342,09 9,71% 6.000,95 9,62% 7.971,43 11,62% 12,33% 32,84%

(%) valores calculados sobre o total do investimento ou financiamento. Datos en millóns €.

Anexo X Conta de resultados agregada das 13.315 empresas do Ardán

2005 2006 2007 Taxa de variaciónEUROS % EUROS % EUROS % 2005-2006 2006-2007

Ingresos de explotación 60.471,99 100,00% 68.345,01 100,00% 77.486,66 100,00% 13,02% 13,38%Consumos e outros gastos explotación 47.750,43 78,,95% 53.986,67 78,99% 61.457,18 79,31% 13,05% 13,84%Valor engadido bruto a custo de factores 12.721,46 21,04% 14.358,34 21,01% 16.029,48 20,69% 12,87% 11,64%Gastos de persoal 7.805,33 12,91% 8.637,55 12,64% 9.431,78 12,17% 10,66% 9,20%

Resultado económico bruto explot. 4.916,13 8,13% 5.720,79 8,37% 6.597,70 8,61% 16,37% 15,33%Amortizacións e provisións 1.704,02 2,82% 1.949,52 2,86% 2.336,37 3,02% 14,41% 19,84%

Resultado económico neto explot. 3.212,11 5,31% 3.771,27 6,62% 4.261,33 5,50% 17,41% 12,99%Resultado financeiro 29,99 0,06% 132,00 0,19% -63,35 -0,08% 340,18% -147,99%

Ingresos financeiros 850,92 1,41% 1.083,05 1,68% 1.216,74 1,67% 27,28% 12,34%Gastos financeiros 820,93 1,36% 951,05 1,39% 1.280,09 1,66% 15,85% 34,60%

Resultado actividades ordinarias 3.242,09 6,36% 3.903,27 5,71% 4.197,98 5,42% 20,39% 7,55%Resultado actividades extraordinarias 368,73 0,61% 202,86 0,30% 1.034,63 1,34% -44,99% 410,03%

Resultado antes de impostos 3.610,83 6,97% 4.106,13 6,01% 5.232,62 6,76% 13,72% 27,43%Impostos 1.017,57 1,68% 1.110,29 1,62% 1.218,29 1,67% 9,11% 9,73%

Resultado neto do exercicio 2.593,26 4,29% 2.995,83 4,38% 4.014,33 6,18% 15,52% 34,00%Cash Flow 4.196,52 6,92% 4.812,44 7,04% 6.171,72 7,95% 14,95% 28,25%

(%) valores calculados sobre ingresos de explotación. Datos en millóns €.

. bibliografía


169

- ARDÁN: Galicia 2009. Directorio 13.500 empresas, Vigo: IGAPE, Consorcio Zona Franca de

Vigo, 2009.

- CONSELLARÍA DO MEDIO RURAL, Anuario de Estatística Agraria 2005, Xunta de Galicia:

www.xunta.es.

- CONSELLARÍA DO MEDIO RURAL, Anuario de Estatística Agraria 2004, Xunta de Galicia:

www.xunta.es.

- INSTITUTO NACIONAL DE ESTADÍSITICA, www.ine.es

- INSTITUTO GALEGO DE ESTATÍSTICA, www.ige.eu

- JORDÁN RODRÍGUEZ, M. e BABÍO ARCAY, M.R., Cooperativas de Galicia. Informe de sín-

tese. 2005, Santiago de Compostela: Consellaría de Traballo. Dirección Xeral de Relacións

Laborais, 2008.

- MEIXIDE VECINO, A. (Dir.), A Economía Galega 2008: CIEF. Fundación Caixa Galicia, 2009.

- MOUGÁN BOUZÓN, H. (Dir.), I, II, III, IV, V, VI, VII e VIII, IX, X, XI, XII e XIII Informe sobre a xestión

e o estado económico do cooperativismo agrario en Galicia, Santiago de Compostela: AGA-

CA, Dirección Xeral de Relacións Laborais, 1997, 1998, 1999, 2000, 2002, 2003a, 2003b e

2004, 2007a, 2007 b, 2007c e 2008.

- MOUGAN BOUZÓN, H. (Dir.), XII Informe sobre a Xestión e o Estado Económico do Coope-

rativismo Agrario en Galicia, Santiago de Compostela: AGACA; Dirección Xeral de Rela-

cións Laborais, 2008, p. 53

- MOUGAN BOUZÓN, H. (Dir.), XII Informe sobre a Xestión e o Estado Económico do Coope-

rativismo Agrario en Galicia, Santiago de Compostela: AGACA; Dirección Xeral de Rela-

cións Laborais, 2008, p. 33.

XIV

INFO

RME

SOBR

E A

XES

TIÓ

N E

O E

STA

DO

ECO

NÓ

MIC

O D

O C

OO

PERA

TIVI

SMO

AG

RARI

O E

N G

ALI

CIA

XIV INFORME SOBRE A XESTIÓN EO ESTADO ECONÓMICO DO

COOPERATIVISMO AGRARIO EN GALICIA

XIV INFORME SOBRE A XESTIÓN E COOPERATIVISMO AGRARIO … · A situación económica mundial é de...

Documents

Transcript of XIV INFORME SOBRE A XESTIÓN E COOPERATIVISMO AGRARIO … · A situación económica mundial é de...