FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
1
Bachillerato 1 FORMULACIÓN QUÍMICA
Repaso y ampliación
SUMARIO:
SISTEMA PERIODICO DE LOS ELEMENTOS
Tablas y cuadros
ELEMENTOS QUÍMICOS
1.- Sistema periódico
2.- Formación de los compuestos químicos
A) Valencia B) Número de oxidación
3.- Sustancias simples
COMPUESTOS QUÍMICOS
Formulación y nomenclatura
+ COMPUESTOS BINARIOS
DEL HIDRÓGENO 1.- Hidruros metálicos
2.- Hidruros no metálicos
+ COMPUESTOS BINARIAS DEL OXÍGENO
1.- Óxidos 2.- Peróxidos
+ OTROS COMPUESTOS
BINARIOS 1.- Sales binarias
2.- Compuestos No metal – No metal
+ HIDRÓXIDOS + OXOÁCIDOS + IONES 1.- Cationes 2.- Aniones Marianistas – Compañía de María + SALES Bachillerato 1.- Sales neutras Valentín Laconcha Abecia, S.M. 2.- Sales ácidas Doctor en C. Físicas + OTRAS FÓRMULAS 2008 - 2009
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
2
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
3
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
4
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
5
Los elementos químicos son sustancias simples. Por tanto, no pueden descomponerse en
otras más sencillas mediante procedimientos químicos sin alterar sus propiedades específicas. Por otro lado, son los constitutivos de otras sustancias (compuestos).
El oxígeno, silicio, aluminio, hierro, uranio, … son elementos químicos. Hay algo más de un centenar. Se representan por símbolos formados por una o dos letras, así: O, Si, Al, Fe, U, … Ca-da elemento posee un nº atómico Z que permite una primera ordenación, según su valor crecien-te.
1.- SISTEMA PERIÓDICO.- + El Sistema Periódico (SP) es una ordenación de los elementos químicos, en filas (perio-
dos) y columnas (grupos), de acuerdo con su nº atómico Z creciente. Ver la Tabla Periódica. + El alumno debe conocerla y memorizarla, especialmente sus elementos primeros; y debe
estudiarla ordenadamente, por filas y columnas, con sus nombres, símbolos y nºs de oxidación más importantes.
+ Los grupos más importantes, con sus nombres específicos, se detallan en la tabla si-
guiente: alcalinos, alcalinotérreos, ... El hidrógeno ocupa un lugar especial en el sistema periódi-co (SP).
+ Los elementos también se clasifican, según sus propiedades más generales, en metales,
semimetales, no metales y gases inertes (o nobles), en la forma señalada en siguiente cuadro esquemático.
2.- FORMACIÓN DE COMPUESTOS A partir de átomos de los elementos del SP se forman las diversas sustancias químicas. Una
sustancia química está constituida por moléculas o iones. + Molécula es la parte más pequeña de una sustancia química que contiene todas sus pro-
piedades. Es una agrupación de átomos, iguales o diferentes, unidos por enlaces químicos. Son eléctricamente neutras.
+ Ión es un átomo o grupo de átomos que tienen carga eléctrica. - Si ésta es positiva, el ión se denomina catión. Proceden de átomos o grupos de átomos que pierden electrones y quedan cargados positivamente: Na → Na+ + e- Ca → Ca2+ + 2e- - Si la carga eléctrica es negativa, el ión se llama anión. Proceden de átomos o grupos de átomos que captan electrones y quedan cargados negativamente: Cl + e- → Cl - S + 2e- → S2-
ELEMENTOS QUÍMICOS
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
6
A) VALENCIA + La capacidad de los átomos para combinarse entre sí y formar compuestos se expresa
mediante números que se denominan valencias de los elementos en dicho compuesto. Se esta-blece así:
VALENCIA de un elemento es el número de átomos de hidrógeno que se combina con
un átomo de dicho elemento. Cl valencia 1 ClI → H Cl O valencia 2 OII → H2 O Un elemento puede a veces combinarse utilizando diferentes valencias, dando lugar a diver-
sos compuestos. FeII valencia 2 FeII → Fe H2 FeIII valencia 3 FeIII → Fe H3 + Fórmula de la molécula de un compuesto. Para formular la molécula de un compuesto a
partir de los átomos que lo forman: - Se ordenan de izquierda a derecha los símbolos de los átomos constitutivos de la molécula de acuerdo con la escala de ordenación, de la IUPAC, que se presenta al comienzo (tabla tercera).
- Se intercambian las valencias por subíndices, simplificándolos generalmente: - Molécula de un compuesto, formado por hierro(III), FeIII, y oxígeno, OII: FeIII OII → Fe2 O3
- Molécula de un compuesto de platino(IV), PtIV, y oxígeno, OII: PtIV OII → Pt2 O4 → Pt O2 Los subíndices indican el número de átomos de cada elemento en la molécula (si sólo
hay uno, no se escribe): H2 S N H3 H N O3 K2 S O4 - A veces la fórmula no se simplifica, por exigirlo así la estructura de la molécula: H2 O2 N H4 N O3 B) NÚMERO DE OXIDACIÓN En la actualidad se prefiere sustituir el concepto de valencia de un elemento, en la formula-
ción química, por el de número de oxidación (o estado de oxidación). NÚMERO DE OXIDACIÓN de un elemento en un compuesto es la carga que tendría un
átomo de dicho elemento si el compuesto del que forma parte estuviese constituido por iones.
Convencionalmente, una serie de reglas permite identificar el n° de oxidación de los ele-
mentos en cualquier especie química: 1.- El n° de oxidación de un elemento en su estado natural (atómico o molecular) es cero. 2.- El n° de oxidación del hidrógeno en sus compuestos es +1, excepto en los hidruros metá-licos que es -1. 3.- El n° de oxidación del oxígeno en sus compuestos es -2, excepto en los peróxidos que es -1, y con el flúor que es +2.
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
7
4.- El n° de oxidación de
- los metales alcalinos es +1 - los metales alcalinotérreos es +2
5.- En sus combinaciones con los metales, el n° de oxidación de
-los halógenos es -1 -los anfígenos es -2
6.- La suma algebraica de los números de oxidación de todos los átomos que forman una molécula neutra de un compuesto es cero. 7.- La suma algebraica de los números de oxidación de todos los átomos que forman un ión es igual a su carga correspondiente. La aplicación de todas estas reglas permiten calcular el n° de oxidación de los átomos en
cualquier compuesto. Así, por ejemplo, se calcula en nº de oxidación de los átomos centrales en los oxoácidos y sus sales, así como de los aniones correspondientes, conforme se puede apreciar en los siguientes ejemplos:
a) Hallar el n° de oxidación del cloro en el clorato potásico, KCIO3
n° de oxidación del oxígeno (-2). n° de oxidación del potasio (+1)
n° oxid. del K + n° oxid. del CI + 3 (nº oxid. del O) = 0 → 1 + x + 3(-2) = 0 → x = +5 b) Hallar el n° de oxidación del cromo en el anión dicromato, Cr2 O7
2- De modo análogo al caso anterior:
2(nº oxid. Cr) + 7(nº oxid. O) = - 2 → 2 x + 7 (-2) = - 2 → x = +6 En la tabla periódica inicial aparecen los números de oxidación de los elementos más comu-
nes. Es de obligada necesidad memorizarlos sin equivocaciones o dudas. 3.- SUSTANCIAS SIMPLES + Se llaman así a las que están constituidas por átomos de un solo elemento. + Sustancias simples gaseosas: - Monoatómicas Gases nobles (He, Ne, Ar, ...) - Diatómicas H2 O2 N2 F2 Cl2 ... - Triatómicas O3 (ozono) - Tetraatómicas P4 (fósforo blanco) - Etc. S8 (azufre λ), Sn (poliazufre, o azufre µ), ... + Las demás sustancias simples (metales, semimetales, otros no metales) se expresan co-
mo si fueran monoatómicas, por convenio.
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
8
FORMULACIÓN y NOMENCLATURA + En general, en la formulación química de un compuesto, los átomos se ordenan de iz-
quierda a derecha, de acuerdo con la escala de ordenación de la IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry). Se encuentra en la parte inferior de la tabla tercera).
+ Como las moléculas son neutras (carga total nula), la suma algebraica de los números de
oxidación en el compuesto debe ser nula. Para conseguirlo, el procedimiento más utilizado es in-tercambiar los números de oxidación, y como regla general, aunque con excepciones, simplificar los subíndices resultantes cuando sea posible.
Fe3+ O2- → Fe2O3 + Tres nomenclaturas: 1.- Nomenclatura de Stock: Fija su atención en las valencias de los elementos. Se coloca la valencia en números romanos, entre paréntesis, a continuación del nombre del
elemento diferenciador del compuesto. Este nº se debe suprimir si el elemento sólo puede actuar con una valencia, al no existir ambigüedad en el nombre.
Fe2O3 Óxido de hierro(III) Ca S Sulfuro de calcio Au2S3 Sulfuro de oro(III) Au2O Óxido de oro(I) 2.- Nomenclatura Sistemática: Propuesta por la IUPAC. Fija su atención en el nº de átomos de cada elemento (subíndices) en la molécula. Se utilizan prefijos numerales griegos (mono-, di-, tri-, tetra-, penta-, hexa-, hepta-, ...) para
señalar la composición atómica de la molécula. Para la primera parte del nombre se utilizan los prefijos (mono, di, tri, tetra, ...) mientras que para la segunda parte se omite mono, pero sí se debe poner di, tri, tetra, según corresponda: CO monóxido de carbono (no monóxido de mono-carbono).- SO3 trióxido de azufre (no trióxido de monoazufre)
La a final de los prefijos numéricos no se suprime, aunque vaya seguida de otra vocal. (pen-taóxido de dicloro, y no pentóxido de dicloro).
Pueden omitirse los prefijos si ello no supone ambigüedad alguna. Fe2O3 Trióxido de dihierro Ca S Monosulfuro de calcio o Sulfuro de calcio Au2S3 Trisulfuro de dioro Au2O Monóxido de dioro 2.- Nomenclatura Tradicional: La posibilidad de que un mismo elemento presente varios números de oxidación (o diferen-
tes valencias) se indica con las terminaciones -oso para el de menor, e -ico para el de mayor nº de oxidación, añadidos a la raíz del elemento:
Fe O Óxido ferroso Fe2O3 Óxido férrico
COMPUESTOS QUÍMICOS
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
9
Cuando existe un sólo nº de oxidación se prefiere la terminación -ico o no modificar el nom-
bre: Na2O Óxido sódico u óxido de sodio
En el caso de que hubiera más de dos números de oxidación, se introducen los prefijos hipo- y per- para el de menor y el de mayor nº de oxidación, respectivamente. Se verán ejemplos posteriormente. Esta nomenclatura está siendo desaconsejada por la I.U.P.A.C.
ALGUNOS RADICALES DE LOS ELEMENTOS, para la nomenclatura en los compuestos
Manganeso Mangan- Hierro Ferr- Cobre Cupr- Plata Argent- Oro Aur- Carbono Carbon- Carb- Estaño Estann- Plomo Plumb- Nitrógeno Nitr- Fósforo Fosfor- Fosf- Azufre Sulfur- Sulf-
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
10
1.- HIDRUROS METÁLICOS Metal + Hidrógeno Ejemplos: Cu H Fe H3
* Fórmula: Según la escala de ordenación de la IUPAC, se escribe primero el metal (nº de
oxidación positivo), y después el hidrógeno (nº de oxidación, -1) FÓRMULA N. STOCK N. SISTEMÁTICO N. TRADICIONAL
Ca H2 Hidruro de calcio Dihidruro de calcio Hidruro cálcico Sn H2 Hidruro de estaño(II) Dihidruro de estaño Hidruro estannoso Sn H4 Hidruro de estaño(IV) Tetrahidruro de estaño Hidruro estánnico Cu H Hidruro de cobre (I) Monohidruro de cobre Hidruro cuproso Na H Hidruro de sodio Hidruro de sodio Hidruro sódico Fe H3 Hidruro de hierro(III) Trihidruro de hierro Hidruro férrico
2.- HIDRUROS NO METÁLICOS No metal + Hidrógeno Ejemplos: H Cl H2 S NH3
a) No metales de los grupos 16 (anfígenos) y 17 (halógenos). Se combinan con el hidrógeno
para dar lugar a compuestos de carácter ácido, llamados HIDRÁCIDOS. Según la escala de ordenación, su fórmula se escribe colocando primeramente el hidrógeno (nº de oxidación, +1), después el no metal (nº de oxidación negativo). Se nombran: (Raíz no metal)-uro de hidrógeno Las disoluciones acuosas de estos compuestos se nombran así: Ácido (Raíz no metal)-hídrico
FÓRMULA N. STOCK N. SISTEMÁTICO N. TRADICIONAL (disol.)H F Fluoruro de hidrógeno Fluoruro de hidrógeno Ácido fluorhídrico H Cl Cloruro de hidrógeno Cloruro de hidrógeno Ácido clorhídrico H Br Bromuro de hidrógeno Bromuro de hidrógeno Ácido bromhídrico H I Yoduro de hidrógeno Yoduro de hidrógeno Ácido yodhídrico
H2 S Sulfuro de hidrógeno Sulfuro de hidrógeno Ácido sulfhídrico H2 Se Seleniuro de hidrógeno Seleniuro de hidrógeno Ácido selenhídrico H2 Te Telururo de hidrógeno Telururo de hidrógeno Ácido telurhídrico b) Los demás elementos no metálicos (grupos 13, 14, 15 y el oxígeno) se combinan también
con el hidrógeno. Pueden nombrarse empleando la nomenclatura sistemática, pero la I.U.P.A.C. admite nombres especiales:
B H3 Borano C H4 Metano N H3 Amoniaco H2 O Agua Si H4 Silano P H3 Fosfina As H3 Arsina Sb H3 Estibina
COMPUESTOS BINARIOS DEL HIDRÓGENO
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
11
Salvo en el caso del agua, se formulan como si el nº de oxidación del hidrógeno fuese –1, y el del elemento no metálico fuese positivo. c) Grupo ciano o ión cianuro.- Es el grupo CN–. Actúa, a efectos de formulación química,
como si se tratase de un no metal con nº de oxidación –1 (de modo análogo al Cl, Br, ...). Se trata del anión cianuro, CN–
H CN Cianuro de hidrógeno (o ácido cianhídrico, en disolución acuosa)
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
12
1.- ÓXIDOS
Metal Óxidos metálicos Fe2 O3 + Oxígeno → No metal Óxidos no metálicos Cl2 O5
+ El oxígeno actúa con nº de oxidación –2. El otro elemento actúa con los posibles números de oxidación positivos señalados en el SP estudiado. + Formulación: De acuerdo con la escala de ordenación, el oxígeno se escribe en segundo lugar. (Con el flúor, su combinación no es un óxido sino un fluoruro: el fluoruro de oxígeno; el nº de oxidación del oxígeno es excepcionalmente +2, y el del flúor –1. Fórmula: O F2). + Nomenclatura: N. STOCK óxido de (Elemento) (Valencia)
mono- óxido de ------- (Elemento) N. SISTEMÁTICO di- óxido de di- (Elemento) tri- óxido de tri- (Elemento) etc. - óxido de etc. - (Elemento)
N. TRADICIONAL a) Para óxidos metálicos (Desaconsejado)
óxido (Raíz metal) - oso óxido (Raíz metal) - ico
b) Para óxidos no metálicos (Desaconsejado) En esta nomenclatura, los óxidos de los no metales reciben el nombre general de
anhídridos, porque suelen reaccionan con el agua para dar ácidos. Se nombran así, según los números de oxidación crecientes del no metal:
anhídrido hipo - Raíz no metal - oso anhídrido ------ Raíz no metal - oso anhídrido ------ Raíz no metal - ico anhídrido per - Raíz no metal - ico
FÓRMULA N. STOCK N. SISTEMÁTICO N. TRADICIONAL
Na2 O Óxido de sodio Óxido de sodio Óxido sódico Fe2 O3 Óxido de hierro(III) Trióxido de dihierro Óxido férrico Fe O Óxido de hierro(II) Monóxido de hierro Óxido ferroso
FÓRMULA N. STOCK N. SISTEMÁTICO N. TRADICIONAL
Cl2 O Óxido de cloro(I) Monóxido de dicloro Anhídrido hipocloroso Cl2 O3 Óxido de cloro(III) Trióxido de dicloro Anhídrido cloroso Cl2 O5 Óxido de cloro(V) Pentaóxido de dicloro Anhídrido clórico Cl2 O7 Óxido de cloro(VII) Heptaóxido de dicloro Anhídrido perclórico
COMPUESTOS BINARIOS DEL OXÍGENO
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
13
S O Óxido de azufre(II) Monóxido de azufre Anhídrido hiposulfuroso S O2 Óxido de azufre(IV) Dióxido de azufre Anhídrido sulfuroso S O3 Óxido de azufre(VI) Trióxido de azufre Anhídrido sulfúrico
N2 O Óxido de nitrógeno(I) Monóxido de dinitrógeno Anhídrido hiponitroso N O Óxido de nitrógeno (II) Monóxido de nitrógeno Óxido nítrico
N2 O3 Óxido de nitrógeno(III) Trióxido de dinitrógeno Anhídrido nitroso N O2 Óxido de nitrógeno(IV) Dióxido de nitrógeno Dióxido de nitrógeno N2 O5 Óxido de nitrógeno(V) Pentaóxido de dinitrógeno Anhídrido nítrico
P2 O Óxido de fósforo(I) Monóxido de difósforo Anhídrido hipofosforoso P2 O3 Óxido de fósforo(III) Trióxido de difósforo Anhídrido fosforoso P2 O5 Óxido de fósforo(V) Pentaóxido de difósforo Anhídrido fosfórico
C O Óxido de carbono(II) Monóxido de carbono Monóxido de carbono C O2 Óxido de carbono(IV) Dióxido de carbono Anhídrido carbónico
El uso de la terminología clásica o tradicional está expresamente prohibida por la I.U.P.A.C., pero lo cierto es que numerosos libros de Química siguen utilizándola y que incluso los nombres clásicos de los ácidos están íntimamente relacionados con los anhídridos. Por eso se incluye en estos apuntes, aunque se recomienda que no se utilice. 2.-PERÓXIDOS Se denomina grupo peroxo o ión peróxido al conjunto formado por dos átomos de oxíge-no, unidos entre sí: −2
2O o bien – O-O –
Al oxígeno se le asigna un nº de oxidación –1. Los compuestos se denominan peróxidos. Sólo se conocen los peróxidos correspondientes a los metales de los grupos 1, 2, 11 y 12 del SP.
H2 O2 Peróxido de hidrógeno (agua oxigenada) Na2 O2 Peróxido de sodio Cu O2 Peróxido de cobre(II) Ba O2 Peróxido de bario
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
14
1.- SALES BINARIAS
Son compuestos Metal + No metal Ejemplos: Fe Cl3 Al2 S3 El elemento metálico (electropositivo, nº de oxidación positivo) se escribe delante del no me-
tálico (más electronegativo, nº de oxidación negativo), de acuerdo con la escala de ordenación de la I.U.P.A.C. (Por ello, el único nº de oxidación del no metal es el negativo)
Pueden ser considerados también como formados por la unión del catión correspondiente al
metal con el anión correspondiente al no metal: Fe3+ + 3 Cl- → Fe Cl3 1 ión hierro(III) + 3 iones cloruro → Cloruro de hierro(III)
Catión Anión FÓRM. N. STOCK N. SISTEMÁTICA N. TRADICIONAL
Fe3+ F- Fe F3 Fluoruro de hierro(III) Trifluoruro de hierro Fluoruro férrico Ba2+ Cl- Ba Cl2 Cloruro de bario Cloruro de bario Cloruro bárico Cu+ I- Cu I Yoduro de cobre(I) Monoyoduro de cobre Yoduro cuproso Co2+ S2- Co S Sulfuro de cobalto(II) Monosulfuro de cobalto Sulfuro cobaltoso Ca2+ Se2- Ca Se Seleniuro de calcio Seleniuro de calcio Seleniuro cálcico Li+ N3- Li3 N Nitruro de litio Nitruro de litio Nitruro de litio Ni3+ As3- Ni As Arseniuro de niquel(III) Monoarseniuro de niquel Arseniuro niquélico Cu2+ Cl- Cu Cl2 Cloruro de cobre(II) Dicloruro de cobre Cloruro cúprico Mn2+ Br- Mn Br2 Bromuro de manganeso(II) Dibromuro de manganeso Bromuro manganoso Sn4+ S2- Sn S2 Sulfuro de estaño(IV) Disulfuro de estaño Sulfuro estánnico Hg2+ I- Hg I2 Yoduro de mercurio(II) Diyoduro de mercurio Yoduro mercúrico
* Grupo amonio – ión amonio Es el grupo o catión NH4
+. A efectos de formulación, se comporta como un metal cuyo nº de oxidación es +1, en todos los casos. Así:
NH4 Cl Cloruro de amonio (NH4)2 S Sulfuro de amonio NH4 CN Cianuro de amonio El alumno debe distinguir perfectamente entre la sustancia química AMONIACO (gas), cuya
molécula se escribe NH3 y es neutra, y el ión AMONIO que es el catión +4NH positivamente car-
gado. 2.- COMPUESTOS NO METAL – NO METAL Al formular estos compuestos, se escribe primero, y se nombra en segundo lugar, el ele-
mento que aparece primero en la escala de ordenación de la IUPAC: B Si C Sb As P N H Te Se S At I Br Cl O F En consecuencia, al nombrar estos compuestos, será preciso tenerlo en cuenta: Si C es Carburo de silicio y no es Siliciuro de carbono N Cl3 es Tricloruro de nitrógeno y no es Nitruro de tricloro O F2 es Fluoruro de oxígeno y no es Óxido de flúor
OTROS COMPUESTOS BINARIOS
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
15
FÓRMULA N. STOCK N. SISTEMÁTICA C Cl4 Cloruro de carbono(IV) Tetracloruro de carbono P Cl5 Cloruro de fósforo(V) Pentacloruro de fósforo C S2 Sulfuro de carbono(IV) Disulfuro de carbono S F4 Fluoruro de azufre(IV) Tetrafluoruro de azufre N Cl3 Cloruro de nitrógeno(III) Tricloruro de nitrógeno B Cl3 Cloruro de boro Tricloruro de boro
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
16
Son compuestos formados por la combinación de los metales con el ión hidróxido OH–.
Este anión OH– actúa con nº de oxidación –1. Al unirse a diferentes metales da lugar a compues-tos denominados HIDRÓXIDOS, de carácter típicamente básico.
+ Formulación: según el nº de oxidación del metal Fe (OH)2 Fe (OH)3 Na OH Cu(OH)2 Hg OH Au OH Au (OH)3 + Nomenclatura: de acuerdo a las reglas generales, empleando la palabra hidróxido. Véase la tabla: FÓRMULA N. STOCK N. SISTEMÁTICA N. TRADICIONAL Hg (OH)2 Hidróxido de mercurio(II) Dihidróxido de mercurio Hidróxido mercúrico
K OH Hidróxido de potasio Hidróxido de potasio Hidróxido potásico Cr (OH)3 Hidróxido de cromo(III) Trihidróxido de cromo Hidróxido crómico Sn (OH)4 Hidróxido de estaño(IV) Tetrahidróxido de estaño Hidróxido estánnicoBa (OH)2 Hidróxido de bario Hidróxido de bario Hidróxido de bario Cu OH Hidróxido de cobre(I) Monohidróxido de cobre Hidróxido cuproso
Pb (OH)2 Hidróxido de plomo(II) Dihidróxido de plomo Hidróxido plumbosoZn (OH)2 Hidróxido de cinc Hidróxido de cinc Hidróxido de cinc Ag OH Hidróxido de plata Hidróxido de plata Hidróxido de plata
Pt (OH)4 Hidróxido de platino(IV) Tetrahidróxido de platino Hidróxido platínico
HIDRÓXIDOS
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
17
+ Son compuestos de carácter ácido. Contienen en su molécula oxígeno. De ahí su nombre
de oxoácidos a diferencia de los hidrácidos, ya estudiados. + Su fórmula general es: Ha Xb Oc
donde el elemento central X es casi siempre un no metal; (a veces un metal de transición, en sus estados de oxidación más altos). El hidrógeno es la parte electropositiva de la molécula, por lo que debe ir en la fórmula en primer lugar. + Formulación: A efectos exclusivos de formulación, se pueden obtener los oxoácidos por adición de agua a la molécula del correspondiente anhídrido, y simplificando la fórmula si procede. Así:
Cl2O5 + H2 O → H2 Cl2O6 → H ClO3 S O3 + H2 O → H2 SO4 N2 O5 + H2 O → H2 N2O6 → H NO3 C O2 + H2 O → H2 CO3
+ Nomenclatura 1.- N. TRADICIONAL: La I.U.P.A.C. admite la nomenclatura tradicional para nombrar es-
tos compuestos. Es semejante a la de los anhídridos; basta sustituir la palabra anhídrido por áci-do. Se nombran, según su valencia ascendente:
ácido hipo - Raíz no metal - oso para el nº de oxidación más bajo de X ácido ------ Raíz no metal - oso para el nº de oxidación superior siguiente ácido ------ Raíz no metal - ico para el siguiente ácido per - Raíz no metal - ico para el nº de oxidación más elevado de X
Si X tiene un solo nº de oxidación: ácido (raíz de X)-ico Si X tiene dos: ácido (raiz de X)-oso ácido (raíz de X)-ico Si X tiene tres: ácido hipo-(raíz de X)-oso ácido (raíz de X)-oso ácido (raíz de X)-ico EJEMPLOS
Cl H ClO Ácido hipocloroso S H2 SO2 Ácido hiposulfuroso H ClO2 Ácido cloroso H2 SO3 Ácido sulfuroso H ClO3 Ácido clórico H2 SO4 Ácido sulfúrico H ClO4 Ácido perclórico N H NO Ácido hiponitroso C H2 CO3 Ácido carbónico H NO2 Ácido nitroso H NO3 Ácido nítrico
OXOÁCIDOS
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
18
OXOÁCIDOS DEL FÓSFORO (y del arsénico, por analogía). Según se combinen sus an-hídridos con una, dos o tres moléculas de agua, resultan los siguientes ácidos:
P2O + 3 H2O → 2 H3 PO2 Ácido hipofosforoso + H2O → 2 H PO2 Ácido metafosforoso P2O3 + 2 H2O → H4 P2O5 Ácido pirofosforoso + 3 H2O → 2 H3 PO3 Ácido (orto)fosforoso + H2O → 2 H PO3 Ácido metafosfórico P2O5 + 2 H2O → H4 P2O7 Ácido pirofosfórico + 3 H2O → 2 H3 PO4 Ácido (orto)fosfórico
2.- N. SISTEMÁTICA de la I.U.P.A.C., para los oxoácidos.-
H2 SO4 → Tetra – oxo – sulfato(VI) – de hidrógeno
Consta de: 1.- Prefijo numérico indicativo del número de átomos de oxígeno. (Tetra) 2.- Afijo –oxo– 3.- Afijo -di-, -tri-, -tetra-, etc., si el elemento central X está dos, tres, cuatro veces, etc 4.- Raíz del nombre del elemento central (sulf) con el sufijo –ato 5.- Nº de oxidación del elemento central, indicado (si es necesario) por la notación de Stock: (VI) 6.- Expresión: de hidrógeno 3.- N. SISTEMÁTICA FUNCIONAL de la I.U.P.A.C., para los oxoácidos.-
H2 SO4 → Ácido tetra – oxo – sulfúrico(VI) Consta de: 1.- Palabra Ácido. 2.- Prefijo numérico indicativo del número de átomos de oxígeno. (tetra) 3.- Afijo –oxo– 4.- Afijo -di-, -tri-, -tetra-, etc., si el elemento central X está dos, tres, cuatro veces, etc 5.- Raíz del nombre del elemento central (sulfur-) con el sufijo –ico 6.- Nº de oxidación del elemento central, indicado (si es necesario) por la notación de Stock: (VI) EJEMPLOS: Fórmula N. tradicional N. sistemática IUPAC N. sistemática funcional H ClO2 Ácido cloroso Dioxoclorato(III) de hidrógeno Ácido dioxoclórico(III) H ClO3 Ácido clórico Trioxoclorato(V) de hidrógeno Ácido trioxoclórico(V) H NO3 Ácido nítrico Trioxonitrato(V) de hidrógeno Ácido trioxonítrico(V) H2 CO3 Ácido carbónico Trioxocarbonato(IV) de hidrógeno Ácido trioxocarbónico H3 PO3 Ácido (orto)fosforoso Trioxofosfato(III) de hidrógeno Ácido trioxofosfórico(III) H4 P2O5 Ácido pirofosforoso Pentaoxodifosfato(III) de hidrógeno Ácido pentaoxodifosfórico(III) H2 S2O7 Ácido disulfúrico Heptaoxodisulfato(VI) de hidrógeno Ácido heptaoxodisulfúrico(VI) H BrO Ácido hipobromoso (Mon)oxobromato(I) de hidrógeno Ácido (mon)oxobrómico(I)
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
19
1.- CATIONES (Iones positivos)
A.- Cationes monoatómicos.-
+ Se nombran con el nombre del elemento correspondiente, precedido de la palabra ión o catión. En la nomenclatura de Stock, la más recomendada, se expresa así:
Ion (o catión) + Metal (valencia)
La valencia se expresa sólo si es necesario.
Catión Nomenclatura de Stock H+ ion o catión hidrógeno; tb., protón
Ca2+ Ion o catión calcio Cu2+ Ion o catión cobre(II) Fe3+ Ion o catión hierro(III) Sn2+ Ion o catión estaño(II) Ag+ Ion o catión plata Hg2+ Ion o catión mercurio(II) Al3+ Ion o catión aluminio Sn4+ Ion o catión estaño(IV)
B.- Cationes poliatómicos.- Algunos cationes importantes son: + ión oxonio: H3O+ que puede considerarse como un ión hidrógeno monohidratado:
H+ + H2O → H3O+
Antes se le llamaba ión hidronio; se recomienda el anterior nombre. + ión amonio: NH4
+ 2.- ANIONES (Iones negativos) A.- Aniones monoatómicos.-
+ Se nombran con el nombre del elemento correspondiente terminado en uro
Anión Nombre H- Ion o anión hidruro Cl- Ion o anión cloruro S2- Ion o anión sulfuro
Se2- Ion o anión seleniuro N3- Ion o anión nitruro As3- Ion o anión arseniuro C4- Ion o anión carburo O2- Ion óxido (como excepción)
IONES
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
20
B.- Aniones poliatómicos.-
a) Algunos son importantes, como:
+ Ion cianuro: CN–
+ Ion hidróxido: OH–
+ Ion peróxido: O −22
+ Ion hidrogenosulfuro: HS–
b) La mayoría de los aniones poliatómicos proceden de oxoácidos que han perdido total o parcialmente sus iones hidrógeno H+. Sus nombres se derivan de los correspondientes áci-dos, con las siguientes modificaciones:
+ En la nomenclatura tradicional, se sustituyen las terminaciones, respectivamente:
-oso por -ito -ico por -ato
+ En la nomenclatura sistemática, se suprime la terminación de hidrógeno que aparece al final del ácido. + Si el ácido no ha perdido todos sus hidrógenos, los átomos de hidrógeno presentes en el anión se indican mediante la palabra hidrógeno y prefijos numerales griegos: -, di, tri, ... Por ejemplo:
H2 SO4 → 2H+ + SO42- H2 SO4 → H+ + H SO4
-
SO42- : ión tetraoxosulfato(VI) H SO4
- : ión hidrogenotetraoxosulfato(VI)
Anión N. tradicional Nombre sistemático SO4
2- Ion sulfato Ion tetraoxosulfato(VI) SO3
2- Ion sulfito Ion trioxosulfato(IV) ClO- Ion hipoclorito Ion oxoclorato(I)
HSO4- Ion hidrógenosulfato Ion hidrogenotetraoxosulfato(VI)
H2PO4- Ion dihidrogenofosfato Ion dihidrogenotetraoxofosfato(V)
H3P2O5- Ion trihidrógenopirofosfito Ion trihidrógenopentaoxodifosfato(III)
NO3- Ion nitrato Ion trioxonitrato(V)
HCO3- Ion hidrógenocarbonato Ion hidrógenotrioxocarbonato
MnO4- Ion permanganato Ion tetraoxomanganato(VII)
Cr2O72- Ion dicromato Ion heptaoxodicromato(VI)
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
21
Las sales son compuestos formados por la unión de un catión y un anión. Este último proce-de generalmente de un ácido que ha perdido, total o parcialmente, sus hidrógenos. Cuando la pérdida de los hidrógenos es total, la sal se denomina sal neutra. Si la pérdida es parcial, sal ácida. Cuando la sal proviene de un hidrácido la sal es una sal binaria. Si proviene de un oxoácido se tiene una oxosal. En general tanto unas como otras pueden ser sales neutras o sales ácidas. 1.- SALES NEUTRAS.-
El anión de estas sales ha perdido todos sus hidrógenos.
A.- Sales binarias: El anión proviene de un hidrácido que ha perdido todos sus hidrógenos. Ya se han estudiado. Recuerda, formula y nombra los que resultan en el cuadro siguiente:
Anión
Catión Br- S2- As3- C4-
Fe3+
Cu2+ Cu S Carburo de cobre(II)
Ni2+
Ag+
Ag3 As
Al3+ Sulfuro de aluminio
B.- Oxosales neutras: El anión proviene de un oxoácido que ha perdido todos sus hidróge-nos. Se nombran utilizando los nombres de los iones que intervienen. Se formula colocando primero el catión y después el anión. Como la molécula debe ser neu-tra, el número de cargas positivas introducidas por los cationes debe coincidir con el de las cargas negativas debidas a los aniones. Para ello pondremos un subíndice al anión que coincida con la carga del catión y viceversa; simplificamos los subíndices cuando sea posible.
Al3+ SO22- → Al2 (SO2)3 Pb4+ CO3
2- → Pb2 (CO3)4 → Pb (CO3)2
SALES
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
22
Ejemplos de formulación:
Nombre Catión Anión Fórmula Clorato de hierro(III) Fe3+ ClO3
- Fe(ClO3)3 Sulfato de potasio K+ SO4
2- K2SO4 Dioxonitrato(III) de mercurio(I) Hg+ NO2
- HgNO2 Heptaoxodifosfato(V) de aluminio Al3+ P2O7
4- Al4(P2O7)3 (*) Trioxocarbonato(IV) de plomo(IV) Pb4+ CO3
2- Pb(CO3)2 Trioxoarseniato(III) de amonio NH4
+ AsO33- (NH4)3AsO3
Dicromato potásico K+ Cr2O72- K2Cr2O7
Ejemplos de nomenclatura
Fórmula Tipo de N. Nombre Tradicional Sulfato férrico
Fe2(SO4)3 Stock Sulfato de hierro(III) Sistemática Tetraoxosulfato(VI) de hierro(III) (*) Tradicional Hiponitrito potásico
KNO Stock Hiponitrito de potasio Sistemática Oxonitrato(I) de potasio Tradicional Nitrato cálcico
Ca(NO3)2 Stock Nitrato de calcio Sistemática Trioxonitrato(V) de calcio (*) Tradicional Permanganato cuproso
CuMnO4 Stock Permanganato de cobre(I) Sistemática Tetraoxomanganato(VII) de cobre(I) Tradicional Metasilicato mercurioso
Hg2SiO3 Stock Metasilicato de mercurio(I) Sistemática Trioxosilicato(IV) de mercurio(I) Tradicional Sulfito amónico
(NH4)2SO3 Stock Sulfito de amonio Sistemática Trioxosulfato(IV) de amonio
Cuando el anión de la sal va afectado de un subíndice se pueden utilizar los prefijos griegos multiplicativos bis, tris, tetrakis, pentakis, hexakis, ... sobre todo si el nombre del anión incluye otros prefijos numerales. En estos casos se omite la valencia correspondiente al catión: Pb(ClO4)4 → Tetrakis [tetraoxoclorato(VII)] de plomo Tal ocurre en los ejemplos anteriores señalados por (*): Al4(P2O7)3 → Tris [Heptaoxodifosfato(V)] de aluminio Fe2(SO4)3 → Tris [Tetraoxosulfato(VI)] de hierro Ca(NO3)2 → Bis [Trioxonitrato(V)] de calcio
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
23
2.- SALES ÁCIDAS.- El anión de estas sales no ha perdido todos sus hidrógenos. Por tanto, sólo forman sales ácidas los ácidos que contienen dos o más hidrógenos. Se formulan y se nombran siguiendo los mismos criterios aplicados para las sales neutras. Las antiguas nomenclaturas, mediante el prefijo bi- o intercalando la palabra ácido entre el anión y el catión, no deben utilizarse. Ejemplo: NaHCO3
+ Antes, bicarbonato sódico o carbonato ácido de sodio, → + Ahora, hidrógenocarbonato de sodio o hidrógenotrioxocarbonato de sodio
Ejemplos:
Fórmula Catión Anión Nombres Hidrogenohiposulfito de cobalto (III) Co(HSO2)3 Co3+ HSO2
-
Tris [hidrógenodioxosulfato(II)] de cobalto Hidrógenofosfato de calcio CaHPO4 Ca2+ HPO4
2-
Hidrógenotetraoxofosfato(V) de calcio Dihidrógenopirofosfito de bario BaH2P2O5 Ba2+ H2P2O5
2-
Dihidrógenopentaoxodifosfato(III) de bario KHS K+ HS- Hidrógenosulfuro de potasio
Ca(HS)2 Ca2+ HS- Hidrógenosulfuro de calcio Dihidrógenofosfato de aluminio Al(H2PO4)3 Al3+ H2PO4
-
Tris [dihidrógenotetraoxofosfato(V)] de aluminio Pb(HTe)2 Pb2+ HTe- Hidrógenotelururo de plomo(II)
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
24
Ácidos Nº ox. Fórmula Formación (teórica) Sales derivadasÁcido disulfuroso S4+ H2 S2O5 2 (H2 SO3) - H2O Ácido disulfúrico S6+ H2 S2O7 2 (H2 SO4) - H2O Ácido hipofosforoso P+ H3 PO2 P2O + 3 H2O Ácido metasilícico Si4+ H2 SiO3 Ácido disilícico Si4+ H2 Si2O5 2 (H2 SiO3) - H2O Ácido ortosilícico Si4+ H4 SiO4 SiO2 + 2 H2 O Ortosilicatos Ácido mangánico Mn6+ H2 MnO4 Manganatos Ácido permangánico Mn7+ H MnO4 Permanganatos Ácido crómico Cr6+ H2 CrO4 Cromatos Ácido dicrómico Cr6+ H2 Cr2O7 2 (H2 CrO4) - H2O Dicromatos
OTRAS FÓRMULAS
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
25
EJERCICIOS DE FORMULACIÓN – A
EJERCICIOS DE FORMULACIÓN – B
EJERCICIOS DE FORMULACIÓN resueltos Ejercicio 1º.- A resolver
Resolución Ejercicio 2º.- A resolver
Resolución
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
26
1.- HIDRUROS – HIDRÁCIDOS – SALES BINARIAS A.- NOMBRAR los siguientes compuestos químicos
Al Cl3 Ca H2 Fe H3 H2 Se Sb H3 H CN C H4 N H3
H I As H3 Ca I2 Au H Pb H4 Mg S Ca (CN)2 (NH4)3 As
Au H3 Si H4 Al (CN)3 Ba H2 Au2 S Pt Cl2 H F Cu S
Ni Cl2 NH4 Cl Hg H2 Cu2 S Ag2 S B H3 Fe3 N2 (NH4)2 Se
Hg H Co H3 Zn H2 Co Cl3 Ni H2 Fe N Cs H Pt Cl4
Fe H2 H2 S Sn C H Cl Ba (CN)2 P H3 NH4 I Ba Br2
Sn2 C H2 Te NH4 CN C Cl4 Na Cl Pb (CN)4 Bi H3 (NH4)4 C B.- FORMULAR los siguientes compuestos químicos
Cianuro de plata Tritelururo de dicobalto Sulfuro potásico
Estibina Ácido cianhídrico Hidruro niquélico
Hidruro de niquel(II) Hidruro cuproso Dihidruro de cobalto
Hidruro de estaño(IV) Arseniuro de cinc Diboruro de trimanganeso
Yoduro férrico Yoduro de hierro(II) Hidruro ferroso
Amoniaco Difluoruro de cobalto Fluoruro de cobalto(III)
Bromuro cobaltoso Metano Cloruro amónico
Seleniuro amónico Dicianuro de hierro Cianuro mercúrico
Ácido yodhídrico Fosfina Hidruro cúprico
Cianuro de cesio Trifluoruro de cobalto Seleniuro de litio
Carburo de niquel(III) Nitruro de fósforo Tetracloruro de carbono
2.- ÓXIDOS – PERÓXIDOS - HIDRÓXIDOS A.- NOMBRAR los siguientes compuestos químicos
Ag OH Al (OH)3 P2 O5 Na2 O Ni2 O3 I2 O7 Si O2 Pb (OH)2
Co O Au2 O3 Pt O Sn (OH)4 Hg OH Cu O Hg2 O Cd (OH)2
Hg O NH4 OH N O Br2 O7 S O3 Na2 O2 C O Ca O
EJERCICIOS DE FORMULACIÓN - A
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
27
Ca O2 Ag2 O N2 O3 Pd O2 P2 O3 Ca (OH)2 N2 O5 S O2
Fe (OH)3 Fe2 O3 Cu2 O S O Fe3 O4 Sr (OH)2 Cl2 O3 Mn O2
H2 O2 C O2 Au2 O Sb2 O3 Li OH N O2 Br2 O As2 O5
Be O2 Be O H2 O K2 O2 Hg O2 O F2 Pd O2 Cr2 O3
B.- FORMULAR los siguientes compuestos químicos
Óxido de magnesio Hidróxido de cinc Óxido de niquel(II)
Peróxido de bario Trióxido de dicromo Óxido de cinc
Hidróxido plúmbico Óxido de potasio Dióxido de silicio
Anhídrido peryódico Anhídrido hipobromoso Pentaóxido de diarsénico
Trióxido de dibismuto Óxido de cobalto(III) Dióxido de azufre
Monóxido de carbono Óxido de azufre(VI) Anhídrido bromoso
Óxido cobaltoso Óxido de boro Peróxido de berilio
Óxido de fósforo(V) Anhídrido nítrico Anhídrido clórico
3.- HIDRÁCIDOS - OXOÁCIDOS A.- NOMBRAR los siguientes compuestos químicos
H Cl H2 S H ClO3 H2 SO4 H NO3 H2 CO3 H PO3 H4 P2O7
H3 PO4 H NO H2 SO3 H3 PO3 H BrO2 H NO2 H IO4 H ClO
H2 SO2 H2 SiO3 H4 P2O5 H PO2 H4 As2O7 H IO2 H ClO4 H AsO3
H2 S2O5 H MnO4 H IO H2 CrO4 H I H3 PO2 H2 Si2O5 H2 Te
H F H2 SeO2 H AsO2 H2 S2O7 H2 TeO3 H2 Cr2O7 H2 MnO4 H4 SiO4
B.- FORMULAR los siguientes compuestos químicos
Ácido clorhídrico Ácido sulfhídrico Ácido clórico
Ácido sulfúrico Ácido nítrico Ácido carbónico
Ácido metafosfórico Ácido pirofosfórico Ácido fosfórico
Ácido cianhídrico Ácido perbrómico Ácido hiposulfuroso
Ácido silícico Ácido nitroso Ácido sulfuroso
Ácido bromoso Ácido arsenioso Ácido hipoyodoso
Ácido metaarsenioso Ácido hiponitroso Ácido piroarsenioso
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
28
Ácido piroarsénico Ácido yódico Ácido arsénico
Ácido metaarsénico Ácido hipobromoso Ácido fosforoso
Ácido peryódico Ácido selenhídrico Ácido fluorhídrico
Ácido tetraoxoclórico(VII) Trioxosulfato(IV) de hidrógeno Ácido oxobrómico(I)
Dioxonitrato(III) de hidrógeno Ácido tetraoxomangánico(VII) Heptaoxodicromato(VI) de hidr.
4.- SALES NEUTRAS y SALES ÁCIDAS A.- NOMBRAR los siguientes compuestos químicos
Pb As2O5 Fe (ClO4)3 Ca SO2 Na HSO4 NH4 NO3 Ag ClO3 K HS
Ca3 (PO4)2 Hg SO3 Ca (HCO3)2 Na3 AsO4 Cu AsO3 NH4 HS Ca SO4
K HSO3 Ba (HS)2 Cu NO2 Na IO Mg CO3 Mg (BrO3)2 Ni (IO2)2
Na3 PO3 Ca (H2PO4)2 Fe (HSO3)2 Co (HS)2 Li2 Cr2O7 K MnO4 Au PO3
Cu TeO3 Pb SO4 K2 MnO4 Cu2 SeO3 Sr (NO2)2 Pb (HSO4)4 Cd (HSO4)2
B.- FORMULAR los siguientes compuestos químicos
Hipoclorito de cinc Hiposulfito de bario Yodito mercurioso
Sulfito de estroncio Clorato de hierro(II) Sulfato de litio
Peryodato de niquel(II) Sulfito de plomo(IV) Nitrito cuproso
Fosfito de mercurio(II) Metaarseniato de oro(I) Arsenito de oro(III)
Clorito de plomo(II) Metafosfito de boro Nitrato cúprico
Hipoyodito auroso Piroarsenito férrico Piroarseniato de hierro(II)
Fosfato cálcico Sulfato amónico Yodato de magnesio
Hidrogenofosfato de disodio Dihidrogenofosfato de sodio Hidrogenocarbonato de sodio
Hidrogenosulfuro de hierro(III) Perbromato de hierro(II) Hipoclorito de niquel(III)
Clorato de mercurio(I) Clorato de mercurio(II) Metafosfato cúprico
Nitrato de plomo(IV) Hidrogenosulfito de magnesio Hipobromito amónico
Nitrito de aluminio Perbromato de cinc Trioxocarbonato de calcio
Tetraoxoclorato(VII) de sodio Trioxonitrato(V) de cobre(II) Bis [trioxonitrato(V)] de cobre
Tris[dihidrogenopentaoxodifosfa-to(III)] de hierro ¡curioso nombre!
Dihidrógenopirofosfito férrico Trioxofosfato(III) de oro(III)
Trioxofosfato(V) de oro(I) Heptaoxodicromato(VI) de potasio Oxoyodato(I) de sodio
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
29
1.- HIDRUROS – HIDRÁCIDOS – SALES BINARIAS A.- NOMBRAR los siguientes compuestos químicos
Ag CN Sb H3 Ni H2 Sn H4 Fe I3 N H3 Co Br2 (NH4)2 Se
H I Cs CN Ni4 C3 Co2 Te3 H CN Cu H Zn3 As2 Fe I2
Co F2 C H4 Fe (CN)2 P H3 Co F3 P N K2 S Ni H3
Co H2 Mn3 B2 Fe H2 Co F3 NH4 Cl Hg (CN)2 Cu H2 Li2 Se
C Cl4 B.- FORMULAR los siguientes compuestos químicos
Cloruro de aluminio Hidruro de bario Hidruro de cesio
Hidruro de calcio Sulfuro auroso Tetracloruro de platino
Hidruro férrico Dicloruro de platino Hidruro ferroso
Seleniuro de hidrogeno Fluoruro de hidrógeno Ácido sulfhídrico
Estibina Monosulfuro de cobre Carburo de estaño(IV)
Cianuro de hidrógeno Cloruro niqueloso Cloruro de hidrógeno
Metano Cloruro amónico Cianuro de bario
Amoniaco Hidruro de mercurio(II) Fosfina
Ácido yodhídrico Sulfuro de cobre(I) Yoduro amónico
Arsina Sulfuro de plata Bromuro de bario
Yoduro de calcio Borano Carburo de estaño(II)
Hidruro de oro(I) Nitruro de hierro(II) Telururo de hidrógeno
Hidruro de plomo(IV) Seleniuro de amonio Cianuro de amonio
Sulfuro de magnesio Monohidruro de mercurio Tetracloruro de carbono
Cianuro de calcio Hidruro de cobalto(III) Cloruro sódico
Arseniuro amónico Hidruro de cinc Cianuro de plomo(IV)
Hidruro de oro(III) Tricloruro de cobalto Hidruro de bismuto
Silano Hidruro de niquel(II) Carburo amónico
Cianuro de aluminio Nitruro de hierro(III)
EJERCICIOS DE FORMULACIÓN - B
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
30
2.- ÓXIDOS – PERÓXIDOS - HIDRÓXIDOS A.- NOMBRAR los siguientes compuestos químicos
Mg O Ba O2 Pb (OH)4 O2 I7 Bi2 O3 C O Co O P2 O5
Zn (OH)2 Cr2 O3 K2 O Br2O Co2 O3 S O3 B2 O3 N2 O5
Ni O Zn O Si O2 As2 O5 S O2 Br2 O3 Be O2 Cl2 O5
B.- FORMULAR los siguientes compuestos químicos
Hidróxido de plata Heptaóxido de dibromo Óxido de cloro(III)
Hidróxido de aluminio Trióxido de azufre Dióxido de manganeso
Pentaóxido de difósforo Peróxido de sodio Peróxido de hidrógeno
Óxido sódico Monóxido de carbono Dióxido de carbono
Óxido de niquel(III) Óxido de calcio Óxido de oro(I)
Óxido de yodo(VII) Peróxido de calcio Óxido de antimonio(III)
Dióxido de silicio Óxido de plata Hidróxido de litio
Hidróxido plumboso Trióxido de dinitrógeno Dióxido de nitrógeno
Óxido de cobalto(II) Dióxido de paladio Óxido de bromo(I)
Óxido áurico Óxido de fósforo(III) Pentaóxido de diarsénico
Óxido de platino(II) Hidróxido de calcio Peróxido de berilio
Tetrahidróxido de estaño Óxido de nitrógeno(V) Óxido de berilio
Hidróxido mercurioso Dióxido de azufre Monóxido de dihidrógeno
Óxido de cobre(II) Hidróxido férrico Peróxido de potasio
Óxido de mercurio(I) Óxido férrico Peróxido de mercurio(II)
Hidróxido de cadmio Óxido cuproso Fluoruro de oxígeno
Óxido de mercurio(II) Monóxido de azufre Óxido de paladio(IV)
Hidróxido amónico Tetraóxido de trihierro Trióxido de dicromo
Monóxido de nitrógeno Hidróxido de estroncio
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
31
3.- HIDRÁCIDOS - OXOÁCIDOS A.- NOMBRAR los siguientes compuestos químicos
H Cl H2 S H ClO3 H2 SO4 H NO3 H2 CO3 H PO3 H4 P2O7
H3 PO4 H CN H BrO4 H2 SO2 H2 SiO3 H NO2 H2 SO3 H BrO2
H3 AsO3 H IO H AsO2 H NO H4 As2O5 H4 As2O7 H IO3 H3 AsO4
H AsO3 H BrO H3 PO3 H IO4 H2 Se H F H ClO4 H2 SO3
H BrO H NO2 H MnO4 H2 Cr2O7
B.- FORMULAR los siguientes compuestos químicos
Ácido clorhídrico Ácido sulfhídrico Ácido clórico
Ácido sulfúrico Ácido nítrico Ácido carbónico
Ácido metafosfórico Ácido pirofosfórico Ácido fosfórico
Ácido hiponitroso Ácido sulfuroso Ácido fosforoso
Ácido bromoso Ácido nitroso Ácido periódico
Ácido hipocloroso Dioxosulfato(II) de hidrógeno Trioxosilicato(IV) de hidrógeno
Ácido pirofosforoso Dioxofosfato(III) de hidrógeno Ácido piroarsénico
Ácido yodoso Ácido tetraoxoclórico(VII) Ácido metaarsénico
Pentaoxodisulfato(IV) de hidrógeno Ácido tetraoxomangánico(VII) Ácido hipoyodoso
Ácido tetraoxocrómico(VI) Ácido yodhídrico Dioxofosfato(I) de hidrógeno
Ácido disilícico Ácido telurhídrico Ácido fluorhídrico
Ácido hiposelenioso Ácido metaarsenioso Ácido disulfúrico
Ácido teluroso Ácido dicrómico Ácido mangánico
Tetraoxosilicato(IV) de hidrógeno 4.- SALES NEUTRAS y SALES ÁCIDAS A.- NOMBRAR los siguientes compuestos químicos
Zn (ClO)2 Sr SO3 Ni (IO4)2 Hg3 (PO3)2 Pb (ClO3)2 Au IO Ca3 (PO4)2
Na2H PO4 Fe (HS)3 Hg ClO3 Pb (NO3)4 Al (NO2)3 Na ClO4 Fe2(H2P2O5)3
Au3 PO4 Ba SO2 Fe (ClO3)2 Pb (SO3)2 Au AsO3 B (PO2)3 Fe4 (As2O5)3
(NH4)2 SO4 NaH2 PO4 Fe (BrO4)2 Hg (ClO3)2 Mg (HSO3)2 Zn (BrO4)2 Cu (NO3)2
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
32
Fe2(H2P2O5)3 K2 Cr2O7 Hg IO2 Li2 SO4 Cu NO2 Au AsO3 Cu (NO3)2
Fe2 As2O7 Mg (IO3)2 Na HCO3 Ni (ClO)3 Cu (PO3)2 NH4 BrO Ca CO3
Cu (NO3)2 Au PO3 Na IO
B.- FORMULAR los siguientes compuestos químicos
Piroarsenito de plomo(IV) Hidrogenosulfuro amónico Hidrogenosulfuro de cobalto(II)
Perclorato de hierro(III) Sulfato cálcico Heptaoxodicromato(VI) de litio
Hiposulfito de calcio Hidrogenosulfito potásico Permanganato potásico
Hidrogenosulfato sódico Hidrogenosulfuro de bario Fosfito aúrico
Nitrato amónico Nitrito cuproso Telurito cúprico
Clorato de plata Hipoyodito sódico Sulfato de plomo(II)
Hidrogenosulfuro de potasio Carbonato de magnesio Manganato potásico
Fosfato cálcico Bromato de magnesio Selenito cuproso
Sulfito de mercurio(II) Yodito de niquel(II) Bis[dioxonitrato(III)] de estroncio
Hidrogenocarbonato cálcico Trioxofosfato(III) de sodio Tetrakis[hidrogenotetraoxosulfato(VI)] de plomo
Arseniato sódico Bis[dihidrogenotetraoxofosfato(V)] de calcio Hidrogenosulfato de cadmio
Metaarseniato de cobre(I) Hidrogenosulfito de hierro(II)
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
33
EJERCICIO 1º: A resolver
Nº FÓRMULA Nomenclatura NOMBRE DEL COMPUESTO 1 Hidruro de cesio
2 Ácido selenhídrico
3 Estibina
Tradicional
4 Fe S Stock
IUPAC
5 Seleniuro de cobalto(III)
6 Pentacloruro de fósforo
Tradicional
7 Sn (OH)4 Stock
IUPAC
8 Hidróxido de manganeso(IV)
Tradicional
9 Zn (OH)2 Stock
IUPAC
10 Ácido hiponitroso
11 Trioxoborato(III) de hidrógeno
12 Ácido selénico
Tradicional
13 H2SO3 S. Funcional
IUPAC
14 Ácido mangánico
15 Heptaoxodicromato(VI) de hidrógeno
Tradicional
16 H IO S. Funcional
IUPAC
EJERCICIOS DE FORMULACIÓN Resueltos
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
34
17 Sr O2 Stock
18 Na2O2 Tradicional
19 Cr2O3 Stock
IUPAC
20 Óxido cúprico
21 NH4Cl Tradicional
22 Monóxido de niquel
23 MnCl4 Stock
IUPAC
24 Ácido metaarsenioso
25 Anhídrido nitroso
26 Tetraóxido de dinitrógeno
Tradicional
27 Br2O7 Stock
IUPAC
Tradicional
28 H4P2O5 S. Funcional
IUPAC
29 Cianuro potásico
30 Ácido trioxonítrico(V)
31 Ácido ortofosfórico
32 Hidruro de plata
33 Yoduro de hidrógeno
34 Peróxido de aluminio
35 OF2 Tradicional
Stock No aparecen oxosales ni sales ácidas.- Sí sales binarias y oxoácidos.
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
35
Resolución:
Nº FÓRMULA Nomenclatura NOMBRE DEL COMPUESTO 1 CsH Hidruro de cesio
2 H2Se Ácido selenhídrico
3 SbH3 Estibina
Tradicional Sulfuro ferroso
4 Fe S Stock Sulfuro de hierro(II)
IUPAC Monosulfuro de hierro
5 Co2Se3 Seleniuro de cobalto(III)
6 PCl5 Pentacloruro de fósforo
Tradicional Hidróxido estánnico
7 Sn (OH)4 Stock Hidróxido de estaño(IV)
IUPAC Tetrahidóxido de estaño
8 Mn(OH)4 Hidróxido de manganeso(IV)
Tradicional Hidróxido de cinc
9 Zn (OH)2 Stock Hidróxido de cinc
IUPAC Dihidróxido de cinc
10 HNO Ácido hiponitroso
11 H3BO3 Trioxoborato(III) de hidrógeno
12 H2SeO4 Ácido selénico
Tradicional Ácido sulfuroso
13 H2SO3 S. Funcional Ácido trioxosulfúrico(IV)
IUPAC Trioxosulfato(IV) de hidrógeno
14 H2MnO4 Ácido mangánico
15 H2Cr2O7 Heptaoxodicromato(VI) de hidrógeno
Tradicional Ácido hipoyodoso
16 H IO S. Funcional Ácido oxoyódico(I)
IUPAC Oxoyodato(I) de hidrógeno
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
36
17 Sr O2 Stock Peróxido de estroncio
18 Na2O2 Tradicional Peróxido sódico
19 Cr2O3 Stock Óxido de cromo(III)
IUPAC Trióxido de dicromo
20 CuO Óxido cúprico
21 NH4Cl Tradicional Cloruro amónico
22 NiO Monóxido de niquel
23 MnCl4 Stock Cloruro de manganeso(IV)
IUPAC Tetracloruro de manganeso
24 HAsO2 Ácido metaarsenioso
25 N2O3 Anhídrido nitroso
26 N2O4 Tetraóxido de dinitrógeno
Tradicional Anhídrido perbrómico
27 Br2O7 Stock Óxido de bromo(VII)
IUPAC Heptaóxido de dibromo
Tradicional Ácido pirofosforoso
28 H4P2O5 S. Funcional Ácido pentaoxodifosfórico(III)
IUPAC Pentaoxodifosfato(III) de hidrógeno
29 KCN Cianuro potásico
30 HNO3 Ácido trioxonítrico(V)
31 H3PO4 Ácido ortofosfórico
32 AgH Hidruro de plata
33 HI Yoduro de hidrógeno
34 Al2O6 Peróxido de aluminio
35 OF2 Tradicional Fluoruro de oxígeno
Stock Fluoruro de oxígeno No aparecen oxosales ni sales ácidas.- Sí sales binarias y oxoácidos.
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
37
EJERCICIO 2º: A resolver
Nº FÓRMULA Nomenclatura NOMBRE DEL COMPUESTO 1 Oxido de cesio
2 Ácido telurhídrico
3 Estibina
Tradicional
4 Ni S Stock
Sistemática
5 Seleniuro de cobalto(III)
6 Pentayoduro de arsénico
Tradicional
7 Pb (OH)4 Stock
Sistemática
8 Hidróxido de cadmio
Tradicional
9 Hg OH Stock
Sistemática
10 Ácido hiponitroso
11 Trioxoborato(III) de hidrógeno
Tradicional
12 H2SO3 S. Funcional
Sistemática
13 Ácido permangánico
14 Heptaoxodicromato(VI) de calcio
Tradicional
15 H IO S. Funcional
Sistemática
16 Sr O2 Tradicional
17 H2O2 Tradicional
Stock 18 Cr2O3
Sistemática
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
38
19 Óxido aúrico
20 NH4 I Tradicional
21 Monóxido de niquel
Stock 22 MnCl4
Sistemática
23 Ión metaarsenito
24 Ión hiponitrito
25 Tetraóxido de dinitrógeno
Tradicional
26 Br2O7 Stock
Sistemática
Tradicional
27 H4P2O5 S. Funcional
Sistemática
28 Cianuro amónico
29 Ácido trioxonítrico(V)
30 Ácido ortofosfórico
31 Hidruro de cinc
32 Seleniuro de hidrógeno
33 OF2 Tradicional
34 Carburo de boro 35 Nitrato cobaltoso
36 Bromato de berilio
37 Tetraoxocromato(VI) de bario
Tradicional
38 Pt(CO3)2 Stock
Sistemática
39 Bis [trioxonitrato(V)] de cinc
40 Hidrógenosulfito de cobre(II)
Tradicional
41 Au2(CO3)3 Stock
Sistemática
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
39
42 SO22- Tradicional
43 HS- Sistemática
44 Ión heptaoxodicromato(VI)
45 Silicato plúmbico
Tradicional
46 Al2(HPO3)3 Stock
Sistemática
47 Yoduro de nitrógeno(V)
48 Sn(SeO3)2 Sistemática
49 NH4 OH Stock
50 Silano
51 Ozono
52 ClO3- Tradicional
53 Ion oro(III)
54 Metano
Stock 55 CrO3
Sistemática
Stock 56 I2O
Sistemática
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
40
Resolución:
Nº FÓRMULA Nomenclatura NOMBRE DEL COMPUESTO 1 Cs2O Oxido de cesio
2 H2Te Ácido telurhídrico
3 SbH3 Estibina
Tradicional Sulfuro niqueloso
4 Ni S Stock Sulfuro de niquel(II)
Sistemática Monosulfuro de niquel
5 Co2Se3 Seleniuro de cobalto(III)
6 AsI5 Pentayoduro de arsénico
Tradicional Hidróxido plúmbico
7 Pb (OH)4 Stock Hidróxido de plomo(IV)
Sistemática Tetrahidróxido de plomo
8 Cd (OH)2 Hidróxido de cadmio
Tradicional Hidróxido mercurioso
9 Hg OH Stock Hidróxido de mercurio(I)
Sistemática Monohidróxido de mercurio
10 H NO Ácido hiponitroso
11 H3 BO3 Trioxoborato(III) de hidrógeno
Tradicional Ácido sulfuroso
12 H2SO3 S. Funcional Ácido trioxosulfúrico(IV)
Sistemática Trioxosulfato(IV) de hidrógeno
13 H MnO4 Ácido permangánico
14 Ca Cr2O7 Heptaoxodicromato(VI) de calcio
Tradicional Ácido hipoyodoso
15 H IO S. Funcional Ácido oxoyódico(I)
Sistemática Oxoyodato(I) de hidrógeno
16 Sr O2 Tradicional Peróxido de estroncio
17 H2O2 Tradicional Agua oxigenada
Stock Óxido de cromo(III) 18 Cr2O3
Sistemática Trióxido de dicromo
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
41
19 Au2O3 Óxido aúrico
20 NH4 I Tradicional Yoduro amónico
21 Ni O Monóxido de niquel
Stock Cloruro de manganeso(IV) 22 MnCl4
Sistemática Tetracloruro de manganeso
23 AsO2- Ión metaarsenito
24 NO- Ión hiponitrito
25 N2O4 Tetraóxido de dinitrógeno
Tradicional Anhídrido perbrómico
26 Br2O7 Stock Óxido de bromo(VII)
Sistemática Heptaóxido de dibromo
Tradicional Ácido pirofosforoso
27 H4P2O5 S. Funcional Ácido pentaoxodifosfórico(III)
Sistemática Pentaoxodifosfato(III) de hidrógeno
28 NH4 CN Cianuro amónico
29 H NO3 Ácido trioxonítrico(V)
30 H3 PO4 Ácido ortofosfórico
31 ZnH2 Hidruro de cinc
32 H2Se Seleniuro de hidrógeno
33 OF2 Tradicional Fluoruro de oxígeno
34 B4C3 Carburo de boro 35 Co(NO3)2 Nitrato cobaltoso
36 Be(BrO3)2 Bromato de berilio
37 BaCrO4 Tetraoxocromato(VI) de bario
Tradicional Carbonato platínico
38 Pt(CO3)2 Stock Carbonato de platino(IV)
Sistemática Bis-trioxocarbonato de platino Trioxocarbonato de platino(IV)
39 Zn(NO3)2 Bis [trioxonitrato(V)] de cinc
40 Cu(HSO3)2 Hidrógenosulfito de cobre(II)
Tradicional Carbonato áurico
41 Au2(CO3)3 Stock Carbonato de oro(III)
Sistemática Tris-trioxocarbonato de oro Trioxocarbonato de oro(III)
FORMULACIÓN QUÍMICA Valentín Laconcha Abecia
42
42 SO22- Tradicional Ión hiposulfito
43 HS- Sistemática Ión hidrógenosulfuro
44 Cr2O72- Ión heptaoxodicromato(VI)
45 Pb(SiO3)2 Silicato plúmbico
Tradicional Hidrógenofosfito de aluminio
46 Al2(HPO3)3 Stock Hidrógenofosfito de aluminio
Sistemática Tris-hidrógenotrioxofosfato(III) de aluminio Hidrogenotrioxofosfato(III) de aluminio
47 N I5 Yoduro de nitrógeno(V)
48 Sn(SeO3)2 Sistemática Bis-trioxoseleniato(IV) de estaño Trioxoseleniato(IV) de estaño(IV)
49 NH4 OH Stock Hidróxido amónico
50 Si H4 Silano
51 O3 Ozono
52 ClO3- Tradicional Ión clorato
53 Au3+ Ion oro(III)
54 C H4 Metano
Stock Óxido de cromo(VI) 55 CrO3
Sistemática Trióxido de cromo
Stock Óxido de yodo(I) 56 I2O
Sistemática Monóxido de diyodo
Top Related