Post on 15-Jul-2019
DISTRIBUCIÓN GRATUITAConsulta: http://www.constitucion1917-2017.pjf.gob.mx
En el Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos, el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la población las
un colorido abanico de publicaciones sencillas y amenas…Lecturas Ilustradas,
EN TSOTSIL
CONSEJO DE LA JUDICATURA FEDERAL
Ministro Luis María Aguilar MoralesPresidente
Consejero Felipe Borrego Estrada
Consejero Jorge Antonio Cruz Ramos
Consejera Rosa Elena González Tirado
Consejera Martha María del Carmen Hernández Álvarez
Consejero Alfonso Pérez Daza
Consejero J. Guadalupe Tafoya Hernández
Primera Sala
Ministra Norma Lucía Piña HernándezPresidenta
Ministro José Ramón Cossío Díaz
Ministro Alfredo Gutiérrez Ortiz Mena
Ministro Jorge Mario Pardo Rebolledo
Ministro Arturo Zaldívar Lelo de Larrea
Segunda Sala
Ministro Alberto Pérez DayánPresidente
Ministro José Fernando Franco González Salas
Ministro Javier Laynez Potisek
Ministra Margarita Beatriz Luna Ramos
Ministro Eduardo Medina Mora I.
SUPREMA CORTE DE JUSTICIA DE LA NACIÓN
Ministro Luis María Aguilar MoralesPresidente
Primera edición: Diciembre de 2016D.R. © Suprema Corte de Justicia de la NaciónAv. José María Pino Suárez Núm. 2, Colonia Centro, Delegación Cuauhtémoc,C.P. 06060, México, D.F. ISBN 978-607-468-767-5 ISBN 978-607-630-456-3
Impreso en México / Printed in Mexico
Traducción del español al tsotsil por Agustín Santiz Santiz. Se agradece la colaboración del Instituto Nacional de Lenguas Indígenas (INALI).
Esta obra estuvo al cuidado del Centro de Documentación y Análisis, Archivos y Compilación de Leyes de la Suprema Corte de Justicia de la Nación en el marco de los trabajos de la Comisión Organizadora del Poder Judicial de la Federación para los Festejos del Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos.
BIENVENIDOS, LECTORAS Y LECTORES DE TODAS LAS EDADES, A…
Lecturas Ilustradas
COMISIÓN ORGANIZADORA DEL PODER JUDICIAL DE LA FEDERACIÓN PARA LOS FESTEJOS DEL CENTENARIO DE LA CONSTITUCIÓN POLÍTICA DE LOS ESTADOS UNIDOS MEXICANOS
Ministro Luis María Aguilar MoralesPresidente de la SCJN, del CJF y de la Comisión
Ministro José Ramón Cossío DíazCoordinador General y Vocal de la Comisión
Consejero Alfonso Pérez DazaVocal de la Comisión Organizadora
FOPOE030L427.44l
Ich’elta muk’ xchi’uk oy sujelal k’usi sk’an jpastik buch’uotik bats’i jch’ielotike = Derechos y obligaciones de los pueblos indígenas / [Rémy Bastien V. D. M. ; traducción del español al tsotsil por Agustín Santiz Santiz ; colaboración del Instituto Nacional de Lenguas Indígenas ; esta obra estuvo al cuidado del Centro de Documentación y Análisis, Archivos y Compilación de Leyes de la Suprema Corte de Justicia de la Nación en el marco de los trabajos de la Comisión Organizadora del Poder Judicial de la Federación para los Festejos del Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos ; Presidente de la Suprema Corte de Justicia de la Nación, del Consejo de la Judicatura Federal y de la Comisión Organizadora Ministro Presidente Luis María Aguilar Morales ; Coordinador General y Vocal de la Comisión Organizadora Ministro José Ramón Cossío Díaz ; Consejero de la Judicatura Federal y Vocal de la Comisión Organizadora Alfonso Pérez Daza]. -- México : Suprema Corte de Justicia de la Nación, 2016.32 p. ; ilustraciones a color ; 26 cm. -- (Lecturas ilustradas)
Texto en tsotsil
En la cubierta: El Poder Judicial de la Federación en el devenir constitucional de México. 100 aniversario Constitución 1917
ISBN 978-607-630-456-3
1. Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos – Tsotsil – Lectura y narraciones 2. Pueblos indígenas – Derechos – Obligaciones– México 3. Autodeterminación de los pueblos indígenas 4. Multiculturalismo 5. Derecho a la identidad cultural I. Bastien, Rémy, 1947- II. Santiz Santiz, Agustín, traductor III. Instituto Nacional de Lenguas Indígenas (México) IV. México. Suprema Corte de Justicia de la Nación. Centro de Documentación y Análisis, Archivos y Compilación de Leyes V. México. Poder Judicial de la Federación. Comisión Organizadora para los Festejos del Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos VI. serie
CONSEJO ASESOR DE LA COMISIÓN ORGANIZADORA
Mtra. Gabriela Breña Sánchez
Dr. Rafael Diego-Fernández Sotelo
Dr. Javier Garciadiego Dantán
Dra. María del Pilar Hernández
Dr. Andrés Lira González
Dr. Sergio López Ayllón
Mtro. Ignacio Marván Laborde
Dr. Luis Medina Peña
Dr. Pablo Mijangos y González
Magdo. Salvador Mondragón Reyes
Dr. José María Murià Rouret
Dra. Erika Pani Bano
Dra. Lorenza del Río Cañedo
Dra. Elisa Speckman Guerra
• Los Pueblos Indígenas de México, de Federico Navarrete Linares, edición de la Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas, puede consultarse en: www.cdi.gob.mx/dmdocuments/monografia_nacional_pueblos_indigenas_mexico.pdf
• La edición electrónica de Los Pueblos Indígenas de México 100 Preguntas, de Carlos Zolla y Emiliano Zolla Márquez puede consultarse en: www.nacionmulticultural.unam.mx/100preguntas/
• La Declaración de las Naciones Unidas sobre los Derechos de los Pueblos Indígenas, puede consultarse en: http://www.un.org/esa/socdev/unpfii/documents/DRIPS_es.pdf
• El Convenio 169 de la Organización Internacional del Trabajo sobre Pueblos Indígenas y Tribales, puede consultarse en: http://www.cdi.gob.mx/transparencia/convenio169_oit.pdf
Para saber más:
¡VAYAMOS JUNTOS HACIA EL 5 DE FEBRERO DE 2017!
• El Protocolo de Actuación para quienes imparten justicia en casos que involucren derechos de personas, comunidades y pueblos indígenas, puede consultarse y descargarse en: http://www.sitios.scjn.gob.mx/codhap/
LOS INVITAMOS A CONOCER ENINTERNET EL PORTAL DE LA SUPREMA CORTE
DE JUSTICIA DE LA NACIÓN, EN:www.scjn.gob.mx
CONOZCAN LOS PROGRAMAS, SERIES Y NOTICIARIOS
DEL CANAL JUDICIAL, Y “VOCES, ORIGEN DE UNA NACIÓN”, UNA PRODUCCIÓN QUE DIVULGARÁ
LOS DERECHOS HUMANOS EN LENGUAS INDÍGENAS, EN: www.sitios.scjn.gob.mx/canaljudicial
Y YO, A CELEBRAR EL PRÓXIMO5 DE FEBRERO DE 2017, ¡CUANDO SE CONMEMORA EL
CENTENARIO DE NUESTRA CONSTITUCIÓN!
EN EL SITIO DELCENTENARIO DE NUESTRA CONSTITUCIÓN,
www.constitución1917-2017.pjf.gob.mxENCONTRARÁN VERSIONES EN LENGUAS INDÍGENAS
DE LA CONSTITUCIÓN POLÍTICA DE LOS ESTADOS UNIDOS MEXICANOS…
YO LOS INVITO A CELEBRAR ELDÍA INTERNACIONAL DE LOS PUEBLOS INDÍGENAS, QUE SE CONMEMORA EL 9
DE AGOSTO DE CADA AÑO…
ESTA HISTORIETA Y SUSVERSIONES DIGITALES EN LENGUAS INDÍGENAS
TAMBIÉN ESTARÁN EN EL SITIO DEL CENTENARIO DE NUESTRA CONSTITUCIÓN...
* Ilustración de p. 24, del Códice De la Cruz-Badiano, Biblioteca Nacional de Antropología e Historia (INAH).
FLOR XCHI’UK SBANKIL JMARIAN K’ALALUK TSUTS YU’UNIK XCHANVUNIKE, SUTIK BATEL TA SNAIK BA SK’EL YUTS’YALALIK TI BUY LIKEMIKE…
BATIKME TA JKOMUNIDADTIK BUY LIKEMOTIK TALELE…
JA’LEK, BATIK MU ONOX NOMUK…
MU’YUK-O JELEM LI JLUMALTIKE…
¿MI XVULTO TA AJOL K’ALALUK TA XANBAL CHI
JK’OTOTIK TA CHANVUN TA JTEKLUMALTIKE?
K’OTIK TA SNAIK K’OT SPATBE YO’ON STOT SME’IK, JA MOL EMILIANO XCHI’UK AGUSTINA TEY NAKALIK…
TI JMARIAN XCHI’UK FLOR XKALTIKE LA SJEL SK’UIK XCHI’UK VE’IK BATEL JUTUK VA’IU BA SK’ELIK TALEL LI YITS’INAB TA…
LA SNOPIK UN BATIK TA XANBAL…
¿JUN KO’ON TAL JK’ELOXIK?...
¿BUY OY TI LUZ CHI’UK HILARIO-E?
BATEM TA CHANVUN KU’UN,
FLOR…
¡MUK’IBXAME LI HILARIO, MI JECH!
¡TO J-ALAK’ABA XKILOT LUZ,
XCHI’UK!
¡VO’OT-EK, TOJ-ALAK’ABA!
¿K’U SJALIL TA TALIK LI’E?
MUTO JNA’KUTIK…
¡MUXA JK’AN CHA SUTIK BATEL!
LI VI XKALTIKE LAJXA JYAK’BUN KUTIK ABTEL TEYTA MUK’TA LUM, PE MUTO BUY JCH’UNOJKUTIK…
¡EPAJXA LI JNAKLEJETIK LI’TA JKOMUNIDADTIKE!
TI VO’NE-E CH’ABALTOX LUS…
¡OY JUN J-TAREA-KUTIK SVENTA YICH’ELTA MUK’ BATS’I
JNAKLEJETIK! XCHI’UK LA!
JYALBUNKUTIK TEYLA TA ARTICULO SEGUNDO YU’UN CONSTITUCION MUK’TA
MANTAL CHAPBIL K’OP…
JECH K’UCHA’AL LA VALIK JLIKELTOE, LI ARTULO SEGUNDO
XKALTIKE JA’TEYTA XALBE YICH’ELTA MUK’ XCHI’UK K’USI OY SUJELAL TA
SPAS BATS’I JNAKLEJETIKE…
LI JMARIAN XCHI’UK FLOR XKALTIKE JA’LA XCHANIK LI DERECHO CHANVUN XKALTIKE…
CHA JKOLTAKUTIK TA SA’EL JCH’AMUNTIK LA CONSTITUCION TA ANILE…
TA XKALKUTIK A VA’I K’USI CHAL LI ARTIKULO TAJE…
¡KOLAVALIK!
JKOTOLTIK CHIKINTA AVA’I…
MA’UKNOX VO’OTIK, XCHI’UK LI BUCH’UTIK
TEY NAKAJTIK TA JTSOB JTEKLUME…
TEY CHALBE SMELOLAL TA KOMON CHAPBIL
MUK’TA MANTAL K’OP CONSTITUCION...
TA SJUNUL MEJIKOE CHI JK’OPOJOTIK 68 TATOS BATS’I K’OPETIK XCHI’UK JUTUK MU STA 364
VARIANTE YU’UN…
LI ARTICULO SEGUNDO XKALTIKE TEYME TA XAL LI’TA MEJIKO XKALTIKE EPTATOS TALEL KUXLEJAL, XCHI’UK JELELTOS TI K’USI TA
JPASTIKE, JA’ME TEY TSAKAJTIK YICH’ELTA MUK’ LI BATS’I JNAKLEJETIKNE…
…JA’ME BUCH’UTIK LI’XA ONOX NAKAJTIK K’ALALUK MUTOX TALIK
LI SAKIL JENTE-ETIKE…
VA’IUN LI BATS’I JCH’IELETIKE JA’ME TEY YICH’OJIKTA MUK’ TALEL
KUXLEJ, K’UYELAN SA’ STAK’INIK XCHI’UK K’UYELAN TA STSOB SBAIK…
XCHI’UK XTOK SK’ANME SNA’IK TI OYOTIKXA 16 MILLON TA JKOTOLTIK BUCH’UOTIK LI’ NAKALOTIKE XCHI’UK XTOK EPTA TOS KELANTIK…
LI’ XKALTIKNE EPME TA TOS JNAKLEJETIK, XCHI’UK JUJUN KOMUNIDAD
O BUCH’UKNOX JCHOPUK JELELTOSME SKOSTUMBRETIK JUJUVOK’…
JA’ME JECH LUZ, MI AVA’I…
MI OY BATS’I JCH’IELETIK TA SJUNUL JLUMALTIKE…
¿K’USI TAJNE “JA’ME TI XA’I SBA XCHI’UK JA’ BATS’I
JCH’IELE”?
…LI K’USI STSOBOTIKE, JA’ME TI
JMOJ LI’ NAKALOTIK TA MEJIKOE…
OY AK’O MI JELELTOS UTIK…
XCHI’UK XTOK, JECH K’UCHA’AL BATS’I JCH’IELOTIKE OYME KICH’ELTIKTA MUK’ MUME XKO’OLAJ JECH K’UCHA’AL YANTIKE, YU’UNME
JA’ BA’YEL CHICH’ TSAKEL TA MUK’ TI JELTOS KELANTIKE…
TAJE YU’UNME SK’AN XAK’ SBA TA ILEL TI JA’ BATS’I JCH’IELE…
LAJXAME YICH ALEL LI K’USI JELEL KELANTIKE, YU’UN VO’OTIKME VO’NE LIKEM
JTS’UNOBALTIK LI’TA MEJIKOE…
LI YOXTOSAL XKALTIKE JA’ME TI OY BUCH’U JVA’ANOJTIK KA JTUNELTIK JECH K’UCHA’AL KOKEM KOSTUMBRE KU’UNTIK
XKALTIKE…
LI XCHA’TOSAL YAK’OBIL TA ILEL XKALTIKE JA’ME TI TEY NAKALOTIK TA JUN
KOSILALTIKE…
“JSONTIK, JK’U’ JPOK’TIK XCHI’UK JVE’ELTIK…”
“XCHI’UK XTOK OYME CONSEJO DE ANCIANO SVENTA STSOBVAN TEYTA JUN
KOMUNIDAD…”
“JNA’TIKME YABTELANEL LI CH’UL BANUMILE…”
XCHI’UKTOK, JECH K’UCHA’AL LA JYALXA LUZ SK’ANME KOMON JTSOB
JBATIK TA KOMON SVENTA JLEKILALTIK TA
KOMON…
MI YICH’ TSAKEL TA MUK’ JECH K’UCHA’AL LI’E, YU’UNME JA’ TUNEM KU’UNTIK
LI ARTICULO SEGUNDO CONSTITUCIONAL SVENTA
JLUMALTIKE…
JA’JECH K’UCHA’AL, VO’NE LI’ NAKALOTIKE K’ALALUK
VULIK TALEL TA YA’VILAL 1917 XKALTIKE, LI’XAONOX OYOTIK JECH K’UCHA’AL ZAPOTECAS, PUREPECHAS XCHI’UK MAYAS
XKALTIKE…
“VO’OTIKE OYME KU’UNTIK, JECH K’UCHA’AL:”
7
“YICH’ELTA MUK’ BATS’I JNAKLEJETIK XCHI’UK TEY SNOP STUKIK K’ALALUK STSOBSBAIK
XCHI’UK STSAKIK TA MUK’ KOMON CHAPBIL MUK’TA MANTAL K’OP
SVENTA KOMON TSOBOL CH’IEL.”
MARIAN K’OPONOME KA’ITIK…TA OLOLETIK: JA’ME JECH YELAN
XCHI’UK AK’O MI XI JLO’ILAJ SVENTA JTUNELETIK XCHI’UK SVENTA
SLEKILAL JLUMALTIK…
…SK’ANME XICH’ TSAKEL TA MUK’ LI TSATSAL MANTALETIK…
XCHI’UK XTOK, TI JLUMALTIK XCHI’UK JKOMUNIDAD-TIK TEYME NABIL
TA KOMON CHAPBIL MUK’TA MANTAL K’OP TA SJUNUL JLUMALTIK XCHIUK
SJUNUL JTSOB JTEKLUM…
VA’IUN JA’ME TEY NABAL TA ARTICULO SEGUNDO YU’UN CONSTITUCION KOMON
CHAPBIL MUK’TA MANTAL K’OP…
XCHI’UK XTOK STSAKOJME TA MUK’ STEKEL BATS’IK’OPETIK TEYTA
JUJUN KOMUNIDAD XKALTIK…
…XCHI’UK LI BUY NAKALOXIKE…
JECH K’UCHA’AL LA JYALBUNKUTIK TA CHANOBVUNE LAJXA JYAL LI JMARIANE, EPTA TOS
BATS’IK’OPETIK TA SJUNUL JLUMALTIK…
JECHNOXTOK, OYLA BATS’I JCH’IELETIK JA’NOX SNA’IK
SBATS’IK’OPIK…
XCHI’UK TEY OYIK TA JUJUN JTSOB JTEKLUM…
LI ARTICULO SEGUNDO XKALTIKE TEYTA XAL XTOK SK’AN JTSAKTIK TA MUK’ LI
K’UYELAN JCH’IELTIKE…
STEKEL TI K’USI JNA’TIK XCHI’UK K’UYELAN JCH’IELTIK O K’USI TA JPASTIK
BUY LIKEMOTIKE…
LI VO’OTIK BATS’I JNAKLEJOTIKE OYME JKOLEMALTIK XCHI’UK VO’OTIK TA JNOPTIKI K’UYELAN TA JK’AN XI JCH’IOTIK, XCHI’UK K’UYELAN CHI J-ABTEJOTIK
SVENTA JSA’ JTAK’INTIK…
…YU’UNME JA’ CHICH’ TSAKELTA MUK’ LI
CONSTITUCION SVENTA…
XCHI’UK XTOK SNA’OJIKME TI-OY SMELOLAL K’UYELAN
STAK’ JCHAPAN JBATIK XCHI’UK JCHAPANTIK K’OPETIK…
OYUK ICH’ELTA MUK’ YU’UN JENTE-ETIKE…
XCHI’UK XTOK TSAKBIL TA MUK’ SNOPBEN YU’UN ANTSETIK…
¡XCHI’UK XTOK! CHICH’ TSAKELTA MUK’ STEKEL JENTE-ETIK…
LI YICH’ELTA MUK’ BATS’I JCH’IELE, JECH K’UCHA’AL, MI MU’YUK TSOTS LI MULIL XKALTIKE, JA’ME MAS LEK MI STOJ SMUL YU’UNME JECHE’
CHICH’ TIK’EL TA CHUKEL…
JECH K’UCHA’AL, K’USITIK JNA’TIK STS’UNEL, SVENTA JCHANOBVUNTIK
XCHI’UK SVENTA JK’INTIK…
OYME XCHAPBENAL SKOTOL K’USIUKNOXME YELAN K’OP…
JA’ME SNA’OJIK TI CONSEJO DE ANCIANO, JA’ME SNA’ XCHAPANIK…
…YU’UNME JA’ LEK TA SNOPBE XCHAPANOBIL SVENTA SLEKILAL
SJUNUL KOMUNIDAD…
LI BUCH’U VA’AL JTUNEL JVU’EL TA JKOMUNIDADTIKE…
LI K’USI TSOTS JTUNEL SVENTA LEKILALE KOMON CHICH’ NOPEL…
LI ARTICULO SEGUNDO XKALTIKE TEYME YALOJ XTOK XU’ME X-OCHIK TA
CONSEJO LI ANTSETIKE…
“K’UCHA’AL CITLALLI, LEK XIL SBAIK XCHIUK FLOR, JA’ME OY YABTEL TA TESORERA MUNICIPAL XCHI’UK SK’AN XKOM TA CONSEJO XKALTIK…”
JECHME XTOK, K’UCHA’AL ANTSETIK XCHI’UK VINIKETIK BATS’I
JNAKLEJETIK “STAK’ME SPASIK VOTAR O XICH’IK PASBE-EL VOTAR, SVENTA
KO’OL OY TSAKBA-IL TA MUK”…
JECH A VA’UK MELEL, ¿MELEL?
LEK OY, PRESIDENTE…
JK’ELTIK K’UYEPAL STATA MAKIEL STAK’INAL JKOMUNIDADTIK LI A’VIL
LI’E, PETUL…
JA’JECH TA JPASTIK XKIL K’USI CHAL
LI CONSTITUCION KU’UNTIKE…
JECH, TAME XICH T’UJEL JTUNELETIK SVENTA JLUMALTIK, SVENTA XVA’I BATEL
TA JTEKLUMALTIK…
¡K’UXIME! ¡LE’XA XBATE VI!
LU BUCH’U VA’AL KU’UNTIKE JA’ME LI JPETULE, YU’UN JA’ SK’EL K’USITIK TSOTS XTUN KU’UNTIK
YU’UN KO’OL X-ABTEJ XCHI’UK LI PRESIDENTE-E…
LI JKOMUNIDTIK XKALTIKE JA’ME XCH’UNBE SMANTAL LI ARTICULO SEGUNDO, LI JPETULE JA’ME KUCH
YU’UN K’ALALUK VU’ ST’UJEL JTUNELETIK, TA ANTS XCHI’UK VINIK…
LI K’USIXA CHICH’ ALEL LI’E JA’XAME CHICH’ K’ELEL SVENTA ABNALTIK, K’UYELAN STAK’ TUK’ULANEL
XCHI’UK XLEKUB BATEL…
STEKEL TI KOMON CHAPBIL MUK’TA MANTAL CONSTITUCION XKALTIKE, SNA’OJME
STEKEL ICH’ELTA MUK’…
JECH K’UCHA’AL, OYUKXA BUCH’U VA’AL SVENTA SK’ELTALEL, XCHI’UK STSAKTA MUK’ JTRADICIONTIK XCHI’UK
JMANTALTIK TA KOMON…
JA’ME SK’AN TUK’ULANEL TI BUY NAKALOTIKE… MU STAK’ SVE’ CHIJ LI’ NOPOLE,
YU’UN CHICH’ TS’UNEL IXIM…
NOMXAME XBA VE’UKTALEL…
SK’ANME TUK’ULANEL TI OSIL BANUMIL BUY NAKALOTIKE…
YU’UNME JA’SK’AN ICH’ELTA MUK’ TI OSIL BANUMIL, JECH K’UCHA’AL
MOL LUIS TEYTA SLOK’ES CHI’IL CHAB TA ABNALTIKE…
XCHI’UK XTOK, SK’ANME JECHUK-O K’UCHA’AL CHICH’ TSAKEL TA
MUK’ STUNESEL OSIL BANUMIL…
LI OSIL BANUMILE JA’XAONOX KU’UNTIK K’ALALUK LI VOK’E…
JA’YO’USK’ANME JTUK’ULANTIK…
AK’OMI, JTUNESTIK JTS’UNTIK K’USI JT’UNTIK VA’IUN SK’AN
XKUX JUN CHIBUK JA’VIL LI OSIL BANUMILE…
MA’UKNOXME LI OSIL BANUMILE, JECH K’UCHA’AL K’USITIK OY X-AYAN TE’ETIK XCHI’UK VO’…
LI JNAKLEJETIK TA JUJUN JTEKLUMETIKE STAK’ME XBATIK TA TRIBUNAL TEYTA JUN JTSOB JTEKLUM, SVENTA SK’ANBIK XCHAPANEL KUSI TSOTS STAIK TA
MAKIEL TA SLUMALIKE…
LI K’USITIK XK’OTANUK TA PASELE, SK’ANME STSAKIK TA MUK’ KOSTUMBRE-ETIK XCHI’UK K’UYELAN TALEL KUXLEJAL, XCHI’UK
STSAKIK TA MUK’ LI CONSTITUCION XKALTIKE…
LEK OY…
SVENTA CHA K’AMBE XCHAPANOL JUN K’OPE BATANME TA CAPITAL…
XCHI’UK XTOK, BUYKNOXME K’OTEM TA PASEL…
… XCHI’UK XTOK STAK’ME XA VICH’ VA’ANBE-EL JUNUK BUCH’U SLELUBTAS
K’OP XCHI’UK XOJTIKINOJUK A TALEL KUXLEJ…
JECH K’UCHA’AL, JA’TIKTO, TA YORA VO’TIK, LI YOK VO’E JELAV
BATEL TA YAN OSIL…
XCHI’UK TI BUCH’U JECH STA VOKOL TAJE MU SNA’ XK’OPOJ TA KAXLAN K’OP,
LA SBAT’AJES BATEL LI SMAKTE’E…
VA’IUN, AK’O MI JEL SBE TI YOK VO’E O UK’UM, VA’IUN TI OSIL BANUMILE JA’JECH-O KOM…
VA’IUN, LI BUCH’U LA STA SVOKOLE LIK STIK’ MULIL TA JUEZ, LA SK’AN VOKOL SA’ JUN BUCH’U SJELUBTAS K’OP, SVENTACH’ABAL
BUCH’U XLAJ TA ILBAJINEL YICH’ELTA MUK’…
LI KOMON CHAPBIL MUK’TA MANTAL K’OP CONSTITUCION XKALTIKE, AK’O MI TEY XCHAPAN SBA STUKIK,
SK’ANME XICH’ K’ELEL KOMONME U’UNIL…
¿”KOMONME U’UNIL”?
“KOMONME U’UNIL” YU’UNME SKOLTA SBA XCHAPANEL TI BUCH’U YICH’OJTA
MUK’ JUN JTSOB JTEKLUM...
¿AK’OMI NOMTO JKOMUNIDAD-TIK?
LI ARTICULO SEGUNDO
XKALTIKE MA’UKNOXME CHAL TI K’USI TSOTS CHABTELAN TALEL TI
FEDERACION XCHI’UK ESTADO-ETIK O JUJUN JTEKLUM SVENTA CHICH’BE TA
MUK’ YICH’ELTA MUK’ JENTE-ETIK XCHI’UK SVENTA SLEKILAL JUJUN LUM
O JUJUN KOMUNIDAD…
LI K’USI CHICH K’ANEL SVENTA KO’OL OYUK LEKILAL SVENTA BATS’I JCH’IELETIKE XCHI’UK MU’YUKXA XTUN BUCH’UTIK MU’YUK LEK X-ILVAN. YU’UNME JA’ CHICH K’ANEL TI K’USITIK LEK SVENTA SLEKILAL JLUMALTIK, JA’YO’U SK’ANME JKOMON NOPTIK SVENTA
LEKILAL TI K’USI CHICH’ K’ANELE…
JA’JECH, CHICH’ME TSAKEL TA MUK’ TSATSAL MANTALETIK
XCHI’UK YA’YEJAL KOLTAEL…
JECH K’UCHA’AL KOLTAEL SVENTA J-ABTELOTIK TA CHOBTIK…
TI YAJVAL LUMETIKE JA’ME TA SK’ELIK K’USI XTUN-O TI STAK’INAL JUJUN
JA’VIL XLOK’ TALELE…
¿JECH K’UCHA’L K’ALALUK SK’ANIK TALEL LUS XKALTIKE SVENTA
JUBEJ NAETIK?
XCHI’UK XTOK CHICH’ KOLTAEL TEYTA SLUMAL BATS’I JCH’IELETIK SVENTA XLEKUB
CH’IEL KUXLEJ XCHI’UK TI K’USITIK CHABTELANIKE…
JA’ME OYTA SK’OB LI JPETUL TEYTA JTEKLUMALTIK, XCHI’UK PRESIDENTE
MUNICIPAL XKALTIKE…
JA’JECH, LUZ. LI TAK’INETIK K’UYEPAL XTAL XKALTIKE JA’ME SVENTA SLEKUB CH’IEL
KUXLEJ TA KOMON XCHI’UKTA JUJUNTAL…
JA’ JECH CHAL LI CONSTITUCION XKALTIKE…
VA’IUN LI FEDERACION XKALTIKE TAME XAK’BETAL STAK’INAL TEY XK’OT TA JUJUN JTSOB JTEKLUM XCHI’UK TA JUJUN
JTEKLUM, XCHI’UK TAME XK’OTA JUJUN KOMUNIDAD…
TSOTSME CHABTELANIK TALEL TI FEDERACION, XCHI’UK
JUJUN ESTADO O JUJUN JTEKLUMETIK, SK’ANME SKOLTA SBAIK SVENTA
XLEKUB LI CHANVUNE, SVENTA SLEKILALCHANUBTASEL TA
CHA’TOS K’OPE, XCHI’UK BUCH’UTIK MUTO SNA’IK VUNE
O STSUTSESIK XCHANVUNIK…
K’ALALUK YAKALTOX JCHANUNAJIK TA UNIVERSIDAD LI JMARIAN XCHI’UK FLOR XKALTIKE, LA JYICH’ MELTSANEL JBEJ
CHANOBVUN SVENTA PRIMARIA…
TEYTA XKICH’KUTIK CHANUBTASEL TA BATS’IK’OP, XCHI’UK KAXLAN K’OP, SVENTA LEKILAL TA KOMON...
LEKXA MA’LIE, K’ALALUK CH’INUNKUTIK TO’OXE, LI FLOR XCHI’UK VO’ONE K’ALALTO’OX JTEKLUM
CHI K’OTKUTIK TA CHANVUN…
TI VO’NETO’OXE NAKATOX KAXLAN K’OP LI CHANVUNE…
LI ARTICULO SEGUNDO XTOKE LI’ CHALBE SMELOLAL TALA XAK’ KOLTAEL TA BECA
TAK’IN XKALTIK...
SVENTA BATS’I JCH’IELETIK BUCH’UTIK XCHANUNAJIK…
LI JMARIAN XCHI’UK VO’ONE LA JCHANKUTIK PRIMARIA, SECUNDARIA XCHI’UK PREPARATORIA TA JTEKLUMALTIK, VA’IUN, OYXA’OXME JUTUK
BECA XKALTIKE, LA JCHAN KUTIK BATEL DERECHO XKALTIK…
LEKXA MA’ TAJE…
LI BECA XKALTIKE BUYUKXANO CHA CHANUNAJ, AK’O MI MUXA NA’ KAXLAN K’OP…
LI’ BUY X-ABTEJ ME’ SMIKUL-E, EPXA BUCH’U STAOJIK TA MAKIEL…
TI K’USITIK LEKIL TALEL KUXLEJAL XKALTIKE LI’XA NABAJTIK TA KABTELKUTIKE, STEKEL
TI K’USI LI’E TA K’OBIL PASBIL…
LI K’USITIK NABIL CHICH’ PASEL XKALTIKE, EPTATOS YELAN…
…JA’ME JECH YELAN STAK’ AK’EL TA ILEL TI K’USITIK JNA’TIK SPASEL XCHI’UK
JELELTOS TALEL KUXLEJAL LI’TA SJUNUL JLUMALTIKE…
…SK’ANME SNA’IK TI K’USITIK LEKIL TALEL KUXLEJAL
YU’UN JLUMALTIKE, XCHI’UK CHICH’ TSAKEL TA MUK’ CHICH’
PASEL CONSULTA TA JUJUN KOMUNIDAD YU’UN BATS’I
JCH’IELELTIK…
¿K’UYELAN XBAT SKOTOL,
MIKUL?
LEK MA’TAJE, ANTS…
LI KABTELE LEK XBAT XKALTIK, LAJXA JKAK’BE YIL JVOK’ ANTSETIK SVENTA XCHANIK
TS’ISOM, XBONOLAJIK XCHI’UK JPAS BINETIK…
XCHI’UK JTAOJKUTIK KOLTAEL SVENTA XICH’ CHANUBTASEL YAN
ANTSETIK…
…JELELTOSME XLUCHOMAL YICH’OJ PASEL…
YU’UNME CHICH’ AK’EL TA ILEL TI CHA’TOS
CHANUBTASEL TA VUN, VA’IUN SK’ANME SPASBE-EL
LEK SVUNAL XKALTIK…
LI ARTICULO SEGUNDO-E TAME XALBE SMELOLAL SVENTA LEK XKICH’TIK POXTAEL TA…
K’ALALUK MI TSOTS LI CHAMELE BATIKME TA JTEKLUM
TA POXTAEL…
XCHI’UK XTOK STAK’ME JTUNESTIK LI BATS’I POXILETIKE…
…JECH K’UCHA’AL TEY CH’IEM TUK TA TE’ETIKE, ¿JECH A VA’UK?
JA’JECH, LUZ, K’ALALUK NAKATOX OCHIKTALEL LI JCKAXLANETIKE,
LEK YILIK TI BATS’I POXOLETIKE…
LI POXILETIK STUNESI AZTECA-ETIKE, TO JLEK YILIK LI BUCH’UTIK LIKEMIK TALEL TA
EUROPA XKALTIKE…
JECH A VA’UK, STAK’ SK’ELOTIK
LI’E…
OY ME TS’IBABIL TA JPOK “NENE’ VUN STEKEL POXILETIK STUNESIK BATS’I JCH’IELETIK”, TS’IBABIL TA
NAHUATL JA’LA ST’IBA MARTIN DE LA CRUZ SBI…
…JELUBTASBIL TA LATIN YU’UN JUAN BADIANO YU’UNME JA’ TEY TS’IBABIL K’USITIK YICH’OJ 250 TA TOS POXIL
VOMOLETIK STUNESI LI AZTECA-ETIK...
¡JA’ME JECH! LI VO’NEAL POXIL VOMOLETIKE TSOTSME JTUNEL XCHI’UK MUTOYOLUK STOJOL…
LI ANTSE XKALTIKE TAME ST’UN POXIL VOMOLETIK, OY-O YU’UN VO’NEAL POXIL…
LI BUCH’UTIK XPOXTAVANIK TEYTA JTEKLUMALTIKE XCHI’UK JLOM LUMETIKE XTALME SA’
XPOXILIK BAK’INTIK…
LI ARTICULO SEGUNDO XKALTIKE TAME XALBE SMELOLAL KOLTAEL TA VE’LIL. JECH
K’UCHA’AL CHICH’ SVE’EL JCHANUNETIK TEYTA CHANOBVUNE…
XCHI’UK TA XALBE SMELOLAL K’USITIK TSOTS SK’AN PASEL SVENTA
XLEKUB BATEL SLEKILAL BATS’I JCH’IELETIKE...
JECH, XCHI’UK OYUK JAMAL AMAK’ SVENTA CHI JTAJINOTIK-O…
LI TEY BU XYAL VO’ XKALTIKE, OYXAME NOPBIL CHICH’ JAMEL SVENTA
TAJINEBAL TEY…
XCHI’UK XTOK OYXANAN JAYCHOPUK JNAKLEJETIK STAOJIK KOLTAEL SVENTA SMELTSAN
LEK SNAIK…
YIK’ELNAN XTUN KU’UNTIK KOLTAEL BAK’IN MI JK’ANBETIK KOLTAEL SVENTA HILARIO XCHI’UK LUZ
K’ALALUK MI CH’I-IK XKALTIKE…
JECH K’UCHA’AL YALOJ LI CONSTITUCION KU’UNTIKE, LI ANTSETIKE JA’XAME SKOLAT SBA SK’ELBE-
EL SLEKILAL JLUMALTIK…
JECH AVA’UK, SVENTA SPASEL LEKIL ABTELAL K’USITIK LEK XLOK’SAT…
LI JTOS XTOKE JA’NAN TI EPXA BUCH’UTIK LOK’EM BATEL LI VINIKETIK
TA SA’ ABTELE…
VA’IUN LI ANTSETIKE TA STSAK YABTELIK JECH K’UCHAAL VINIKETIKE MU XKO’OLAJ K’UCHA’AL VO’NE NAKA
VINIKETIK…
¡LA JKILKUTIKXA! MU XKO’OLAJ JECH K’UCHA’AL VO’NE MUTO’OX STAK’ JUN ANTS XU’ SPASVAN TA
MANTAL, JECH K’UCHA’AL CITLALLI…
TI JKOSTUMBRETIK XKALTIKE JELEMXA JUTUK PE JA’UK-O SVENTA
JLEKILALTIK TA KOMON…
JECH YALOJ JUN K’EJIMOL, “SMELTSAJ BATEL BE MI OY XANBALE”…
JA’JECH KO’OL OY TSAKBAIL TA MUK’ ANTS XCHI’UK VINIKETIK…
XCHI’UK XTOK, JECH K’UCHA’AL YALOJ LI ARTICULO SEGUNDO TAME XICH’IK POXTAEL BATS’I ANTSETIK XCHI’UK CHICH’IK KOLTAEL SVENTA
XCHANUNAJ YALAB XNICH’NAB…
…XCHI’UK TA SKOLTA SBAIK YALEL K’USI LEK SVENTA SLEKILAL JNAKLEJETIK
TA KOMON…
JECH A VA’UK…
SK’ANLAME X-EPAJBATEL LI BE-ETIK TA JUJUN KOMUNIDAD
SVENTA LEKILAL TA KOMON, SVENTA NOPOLXA XKIL
JABTIK…
INTERNET, LI TSAYAL JCH’IELUNKUTIKE TAXA JK’OPON JBAKUTIK, TA JCHANKUTIKXA, XKILKUTIK K’USI LEK JECH K’UCHA’AL CIENCIA XCHI’UK
JNA’OJKUTIK K’USI XK’OTA PASEL TA JUNUL BANUMIL…
OYXANAN JBEJ CHABEJUK NAETIK OYXA INTERNET YU’UNIK, YANTIKE, OYXA S-TELEFONO-IK, JECH K’UCHA’AL MOL MIKELE…
LI RADIO TA JTEKLUMALTIKE, XU’CHI LO’ILAJKUTIK TA IK XCHI’U TA BATS’IK’OP
CHI K’OPOJKUTIK…
NAKATO YAK’BUNKUTIK “JUN ORA SVENTA TSEB, XCHI’UK KEREMETIK”, XU’
XKA’KUTIK TA A’IEL SON, XCHI’UK XKA’IKUTIK K’USI XK’OTA PASEL…
LI ACH’ TECNOLOGIA XKALTIKE SKOLTA SBA SVENTA KO’OL XKICH’ JBATIK TA MUK’
SVENTA XKA’ITIK LO’IL A’YEJ XCHI’UK KOMON JTA JLEKILALTIK…
XCHI’UK XTOK TEY YALOJ TI JTUNEL GOBIERNO FEDERAL, XCHI’UK ESTATAL, XCHIUK
TA JLUMALTIK XKALTIKE, SK’AME SKOLTA K’USITIK LEK ABTEL CHICH’ PASELE…
CHICH MELTSANEL BE-ETIK K’USITIK OY YAK’IL
TELECOMUNICACION SBI…
KEREM, ¿K’USI MAS YALOJ LI ARTICULO
SEGUNDO-E ALO KA’ITIK?
OYUK SKOLTAELIK OLOLETIK TSAYAL JCH’IELETIK BUCH’UTIK NOM BATEMIK TA ABTEL,
XCHI’UK OYUK SKOLTAELIK TA VE’LIL XCHI’UK CHANVUN…
ICH’BILUK TA MUK’ YICH’ELIKTA MUK’ JENTE-ETIK...
JECH, SVENTA XICH’ TAEL LEKIL KUXLEJ…
JECHNOXTOK, TI JTUNELETIKE SK’ANME XCHAPANBIK SK’OPLAL SVENTA OYUK SPOJELIK TI BUCH’UTIK NOM BATEMIK TA ABTEL, LI’TA MEJIKO XCHI’UK
TA NAMAL LUMETIK…
XCHI’UK XTOK, OYUK YICH’ELIK TA MUK’ BUCH’UTIK X-ABTEJIK JTS’UN CHOBTIKETIKE, XCHI’UK OYUKXA MAS SPOXTAELIK ANTSETIK K’ALALUK
MI IPAJIKE…
XCHI’UK CHAK’BE MAS YABTEL JNAKLEJETIK…
XCHI’UK XTOK, TEYTA SLUMAL BATS’I JCH’IELETIKE SK’ANME XJAK’BATIK MI SK’ANIK O MI MU’YUK K’ALALUK SPASIK JUN PROYECTO SVENTA LEKILAL…
TI K’USITIK CHALIK O SK’ANIK SKALTIKE TAME XICH’ TSAKBE-EL TA MUK’ SVENTA XLIK KOMON ABTEL…
LI JK’OTOTIKXA TA SLAJEB LI ARTICULO SEGUNDO. LI SLAJEBXA
XKALTIKE JA’ME JECH TA XA…
OYME SMELOLAL XCHI’UK SMANTALIL K’UYELAN SKOLTA SBAIK SVENTA YAK’BEEL
STAK’INAL LI JNAKLEJETIK TA JUJUN KOMUNIDAD JECH K’UCHA’AL…
“CH’ABAL BUCH’U XLAJTA ILBAJINEL YICH’ELTA MUK’ SVENTA SLEKILAL
BATS’I JENTE-ETIK, TA JUJUN KOMUNIDAD XCHI’UK JUJUN LUM, YU’UNME TEY ALBIL STEKEL
K’USITIK ICH’ELTA MUK’ TA JUJUTOS JECH K’UCHA’AL YALOJ TSATSAL
MANTAL LI LEY LI’E”.
…SK’ANME XAK’BEIK STAK’INAL SVENTA CHICH’ PASEL TI K’USI CHICH
ABTELANEL…
SK’ANME LEK XICH’ PASEL LI ABTELALETIKE XCHI’UK JNA’TIK
STUNESEL SK’AN…
TI STSOBONBAILIK DIPUTADO-ETIK, XCHI’UK JUJUN LEGISLATURA TEYTA JTSOB
JTEKLUM XCHI’UK JTEKLUMETIK…
KALALUK MI MALUBXA BATEL K’AK’ALE…
TAJNE JA’ME TEY CHAL TI ICH’ELTA MUK’ YU’UN TI BATS’I JNAKLEJETIK,
JECH YELAN XTUN TEYTA YAN KOMUIDAD-ETIK XCHI’UK JTEKLUMETIK
BUY XKO’OLAJIKE…
¡KOLAVAL! JNA’OJKUTIKXA K’USI TI ICH’ELTA MUK’ KU’UNKUTIKE…
VA’IUN, LI KABTELE LEK CHAPAL TA XKOM KU’UN…
“LI YALBENAL K’USI CHICH’ PASELE JA’ME SVENTA SLEKILAL JUN LUM”…
LI JMARIAN XCHI’UK VO’ONE LAJXA JNOPKUTIK LI’XA TA XKAK’ KUTIK SERVICIO
SOCIAL, SVENTA JTA JTITULOKUTIK…
JECH, FLOR XCHI’UK VO’ONE LI’CHI KOMKUTIKE, SVENTA JKOLTA JABKUTIK
SVENTA LEKILAL TA KOMON…
XU’ XLIK JECH K’UCHA’AL YA’YEJ BENITO JUAREZ LI’E…
JA’JECH LA JTA LO’IL TEYTA INTERNET, OYLA BATS’I JCH’IELETIK
TA SJUNUL BANUMIL XCHI’UK OY SBATS’IK’OPIK...
¡LEK TEY CHI TALKUTIK!
YU’UNME TSUTSEMXA SK’AN K’ALALUK MI LIK K’IN
KU’UNTIKE…
JECH K’UCHA’AL JAPONES TEYTA NORUEGA, XCHI’UK INUIT
TEYTA CANADA XCHI’UK AINU TEYTA JAPON…
K’ALALUK KA’IE, TEY XLO’ILAJIK JPETUL XCHI’UK CITLALLI TSOTS...
SK’AN STSUTSES LI BODEGA SVENTA KOMON U’UNILE…
SK’AN XBA JKOLTA JBATIK…
¡LI VO’ONE TA JTSAK TA LISTA JAYIB BATS’I JTEKLUMETIK LI’TA
MEJIKO! JECH K’UCHA’AL YAQUIS, RARAMURI, CHOLES, MIXES XCHI’UK
HUICHOLES…
OTOMIES, MAYAS, TSOTSILES, TZELTALES, PUREPECHAS, ZAPOTECOS
XCHI’UK MAZAHUAS…
Jutukxa sk’an, xich’ a’iela ta bats’ik’opeti li lo’il li’e jech k’ucha’al: maya, náhuatl de la huasteca potosina, ta mixteco del oeste de la costa,
tsotsil xchi’uk zapoteco de la planicie costera.
LEK MI LA JKOLTA JBATIKE…
¡JA’ME JECH TA JK’ANTIK
MA’TAJE!
LA JKILKUTIK LA ECH TA SMALEL K’AK’AL NAXE. ¿MICHA
K’ANXA NITVAN?
MI JECHXA VAL, SOLEL TA JNA’ MA’LI JLUMALE TO J-ALAK’SBA LI
JNATIK LI’E…
¡JA’MAS LEK MI LI JSUTOTIK TA JANTIKE!
LAJ
NABILUNXA TA YAN JA’VIL…
CONSEJO DE LA JUDICATURA FEDERAL
Ministro Luis María Aguilar MoralesPresidente
Consejero Felipe Borrego Estrada
Consejero Jorge Antonio Cruz Ramos
Consejera Rosa Elena González Tirado
Consejera Martha María del Carmen Hernández Álvarez
Consejero Alfonso Pérez Daza
Consejero J. Guadalupe Tafoya Hernández
Primera Sala
Ministra Norma Lucía Piña HernándezPresidenta
Ministro José Ramón Cossío Díaz
Ministro Alfredo Gutiérrez Ortiz Mena
Ministro Jorge Mario Pardo Rebolledo
Ministro Arturo Zaldívar Lelo de Larrea
Segunda Sala
Ministro Alberto Pérez DayánPresidente
Ministro José Fernando Franco González Salas
Ministro Javier Laynez Potisek
Ministra Margarita Beatriz Luna Ramos
Ministro Eduardo Medina Mora I.
SUPREMA CORTE DE JUSTICIA DE LA NACIÓN
Ministro Luis María Aguilar MoralesPresidente
Primera edición: Diciembre de 2016D.R. © Suprema Corte de Justicia de la NaciónAv. José María Pino Suárez Núm. 2, Colonia Centro, Delegación Cuauhtémoc,C.P. 06060, México, D.F.
ISBN 978-607-468-919-8ISBN 978-607-468-767-5Impreso en México / Printed in Mexico
Traducción del español al zapoteco de la planicie costera por Cecilia Ramos López. Se agradece la colaboración del Instituto Nacional de Lenguas Indígenas (INALI).
Esta obra estuvo al cuidado del Centro de Documentación y Análisis, Archivos y Compilación de Leyes de la Suprema Corte de Justicia de la Nación en el marco de los trabajos de la Comisión Organizadora del Poder Judicial de la Federación para los Festejos del Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos.
BIENVENIDOS, LECTORAS Y LECTORES DE TODAS LAS EDADES, A…
Lecturas Ilustradas
COMISIÓN ORGANIZADORA DEL PODER JUDICIAL DE LA FEDERACIÓN PARA LOS FESTEJOS DEL CENTENARIO DE LA CONSTITUCIÓN POLÍTICA DE LOS ESTADOS UNIDOS MEXICANOS
Ministro Luis María Aguilar MoralesPresidente de la SCJN, del CJF y de la Comisión
Ministro José Ramón Cossío DíazCoordinador General y Vocal de la Comisión
Consejero Alfonso Pérez DazaVocal de la Comisión Organizadora
FOPOE030L427.45l
Diidxanándxo’ ne xquenda sti ca guidxihuala’dxi’ = Derechos y obligaciones de los pueblos indígenas / [Rémy Bastien V. D. M. ; traducción del español al zapoteco de la planicie costera por Cecilia Ramos López ; colaboración del Instituto Nacional de Lenguas Indígenas ; esta obra estuvo al cuidado del Centro de Documentación y Análisis, Archivos y Compilación de Leyes de la Suprema Corte de Justicia de la Nación en el marco de los trabajos de la Comisión Organizadora del Poder Judicial de la Federación para los Festejos del Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos ; Presidente de la Suprema Corte de Justicia de la Nación, del Consejo de la Judicatura Federal y de la Comisión Organizadora Ministro Presidente Luis María Aguilar Morales ; Coordinador General y Vocal de la Comisión Organizadora Ministro José Ramón Cossío Díaz ; Consejero de la Judicatura Federal y Vocal de la Comisión Organizadora Alfonso Pérez Daza]. -- México : Suprema Corte de Justicia de la Nación, 2016.32 p. ; ilustraciones a color ; 26 cm. -- (Lecturas ilustradas)
Texto en zapoteco de la planicie costera
En la cubierta: El Poder Judicial de la Federación en el devenir constitucional de México. 100 aniversario Constitución 1917
ISBN 978-607-468-919-8
1. Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos – Zapoteco – Lectura y narraciones 2. Pueblos indígenas – Derechos – Obligaciones – México 3. Autodeterminación de los pueblos indígenas 4. Multiculturalismo 5. Derecho a la identidad cultural I. Bastien, Rémy, 1947- II. Ramos López, Cecilia, traductor III. Instituto Nacional de Lenguas Indígenas (México) IV. México. Suprema Corte de Justicia de la Nación. Centro de Documentación y Análisis, Archivos y Compilación de Leyes V. México. Poder Judicial de la Federación. Comisión Organizadora para los Festejos del Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos VI. serie
CONSEJO ASESOR DE LA COMISIÓN ORGANIZADORA
Mtra. Gabriela Breña Sánchez
Dr. Rafael Diego-Fernández Sotelo
Dr. Javier Garciadiego Dantán
Dra. María del Pilar Hernández
Dr. Andrés Lira González
Dr. Sergio López Ayllón
Mtro. Ignacio Marván Laborde
Dr. Luis Medina Peña
Dr. Pablo Mijangos y González
Magdo. Salvador Mondragón Reyes
Dr. José María Murià Rouret
Dra. Erika Pani Bano
Dra. Lorenza del Río Cañedo
Dra. Elisa Speckman Guerra
• Los Pueblos Indígenas de México, de Federico Navarrete Linares, edición de la Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas, puede consultarse en: www.cdi.gob.mx/dmdocuments/monografia_nacional_pueblos_indigenas_mexico.pdf
• La edición electrónica de Los Pueblos Indígenas de México 100 Preguntas, de Carlos Zolla y Emiliano Zolla Márquez puede consultarse en: www.nacionmulticultural.unam.mx/100preguntas/
• La Declaración de las Naciones Unidas sobre los Derechos de los Pueblos Indígenas, puede consultarse en: http://www.un.org/esa/socdev/unpfii/documents/DRIPS_es.pdf
• El Convenio 169 de la Organización Internacional del Trabajo sobre Pueblos Indígenas y Tribales, puede consultarse en: http://www.cdi.gob.mx/transparencia/convenio169_oit.pdf
Para saber más:
¡VAYAMOS JUNTOS HACIA EL 5 DE FEBRERO DE 2017!
• El Protocolo de Actuación para quienes imparten justicia en casos que involucren derechos de personas, comunidades y pueblos indígenas, puede consultarse y descargarse en: http://www.sitios.scjn.gob.mx/codhap/
LOS INVITAMOS A CONOCER EN INTERNET EL PORTAL DE LA SUPREMA CORTE
DE JUSTICIA DE LA NACIÓN, EN: www.scjn.gob.mx
CONOZCAN LOS PROGRAMAS, SERIES Y NOTICIARIOS
DEL CANAL JUDICIAL, Y “VOCES, ORIGEN DE UNA NACIÓN”, UNA PRODUCCIÓN QUE DIVULGARÁ
LOS DERECHOS HUMANOS EN LENGUAS INDÍGENAS, EN: www.sitios.scjn.gob.mx/canaljudicial
Y YO, A CELEBRAR EL PRÓXIMO 5 DE FEBRERO DE 2017, ¡CUANDO SE CONMEMORA EL
CENTENARIO DE NUESTRA CONSTITUCIÓN!
EN EL SITIO DEL CENTENARIO DE NUESTRA CONSTITUCIÓN,
www.constitución1917-2017.pjf.gob.mx ENCONTRARÁN VERSIONES EN LENGUAS INDÍGENAS
DE LA CONSTITUCIÓN POLÍTICA DE LOS ESTADOS UNIDOS MEXICANOS…
YO LOS INVITO A CELEBRAR EL DÍA INTERNACIONAL DE LOS PUEBLOS INDÍGENAS, QUE SE CONMEMORA EL 9
DE AGOSTO DE CADA AÑO…
ESTA HISTORIETA Y SUS VERSIONES DIGITALES EN LENGUAS INDÍGENAS
TAMBIÉN ESTARÁN EN EL SITIO DEL CENTENARIO DE NUESTRA CONSTITUCIÓN...
* Ilustración de p. 24, del Códice De la Cruz-Badiano, Biblioteca Nacional de Antropología e Historia (INAH).
DISTRIBUCIÓN GRATUITAConsulta: http://www.constitucion1917-2017.pjf.gob.mx
En el Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos, el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la población las
un colorido abanico de publicaciones sencillas y amenas…Lecturas Ilustradas,
EN TSOTSIL