Herrialde kaotikoa eta gatazkatsua omen da Bolivia, bainaSuitzan aspertu egingo litzatekeela dio. 45 urte eman dituzapaldu eta baztertutakoen aldeko borrokan, lehenengo lerroan.

Ander Izagirre Cochabamba

Komunismoari aurre egitera bi-dali omen zuten Gregorio IriarteBoliviara. Han, ordea, Olatzaguti-ko (Nafarroa) apaiz honek mea-tzariek jasaten zituzten bidegabe-keriak eta masakreak ezagutu etagiza eskubideen aldeko lan su-tsuari ekin zion: diktadura milita-rren gehiegikeriak salatu, narko-trafikoak elikatutako gobernuakbotatzen lagundu eta hainbat li-buru kritiko argitaratu zituen.Evo Morales karrera politikoahasten ari zela, txundituta geldituzen haren lanekin eta aholkularigisa hartu zuen. Egun, 83 urtere-kin, Cochabambako gela apaleanidazten jarraitzen du, Moralesekbultzaturiko eraldaketa begiradakritikoz aztertzen duen bitartean.G Argentinan eta Uruguain ibili on-

doren, Llallaguara bidali zintuzten1964an, Boliviako meatze gune na-gusira, Pio XII.a irrati katolikoa zu-zentzera.Zer aurkitu zenuen han? E Llallagua borborka zegoen.Irratira lehen aldiz joan nintzene-an, eraikinaren bueltan zaindariarmatuak topatu nituen, dinami-ta eta guzti. Istilu handiak zeudensindikatu komunistaren La Vozdel Minero irratiarekin, eta erasoegiten zioten elkarri, tiroz, bon-baz. Gerra Hotza zen puri-purian,mendebaldea ekialdearen kontra,ideologia bat bestearen kontra,irrati bat bestearen kontra; eta nipeoi moduan bidali ninduten.

Llallaguako meatzarien sindi-katua Boliviako indartsuena zen.Herrialdea eztainuaren menpezegoen eta meatze nagusiak Lla-llaguan zeuden; beraz, hango gre-ba batek Gobernua ito zezakeen.Meatzariek lanuzteak antolatueta Gobernuak armada bidaltzenzuen. Tentsio handian bizi ginen.

Laster ikusi nuen meatzariakinfernuan bizi zirela. Mordoa hil-tzen ziren, lur-jausien, gasen, le-

herketen eraginez, baina batezere silikosiagatik, birikak erraus-tuta. Lan baldintza ikaragarriakziren; familiarekin pilatuta bizi zi-ren enpresak utzitako etxola kas-karretan, ez zuten ia sendagilerik,emakume eta haurrak ilaran jar-tzen ziren goizeko lauretan, derri-gorrean enpresaren dendetan ja-naria erosteko… Hori guztia bide-gabekeria galanta zela konturatunintzen. Eta agian Pio XII.a irra-tian oker genbiltzala, beti enpre-saren eta Gobernuaren alde.G Orduan Federico Escobar ezagu-

tu zenuen, Llallaguako buruzagi ko-munista.E Kapela kendu eta hauxe esanzidan: «Ez didazu ulertuko, bainani komunista naiz %100, eta kato-likoa %100. Nire borroka injusti-zia, esplotazio eta pobreziarenaurkakoa da». «Tira, ni ere horre-tan nabil», erantzun nion. «Bada,esadazu: irratia meatzarien alaenpresaren alde egongo da? Zureeta nire eredua den Jesu KristoLlallaguara etorriko balitz, zei-nen alde egingo luke?». Inpresiohandia egin zidan, eta kideei esannien: «Uste dut oker gabiltzala». G Sindikalistekin elkarlanean hasi

zineten?E Ez genuen denbora izan, osogarai gogorra etorri zelako. Ba-rrientos jeneralak estatu-kolpeaeman zuen 1965ean, eta meatza-riei soldata erdira jaitsi zien. Boli-viako meatze guztiek greba hasizuten. Baina, armadaren errepre-sioagatik, denek amore eman zu-ten. Llallaguak izan ezik. Milita-rrek kanpamendua inguratu etamezu bat helarazi ziguten, irra-tian zabaltzeko: «Escobarrek ezbadu bere burua entregatzen, ha-ren bila sartuko gara». Escobaraholku eske etorri zitzaidan, etaihes egiteko plana proposatunion. Biharamunean, argitu au-rretik, autoz aterako ginen: gure-kin lanean zebilen gringito bat gi-

dari; ni neu sotanarekin, solda-duei inpresio pixka bat egiteko;eta Escobar, traje eta gorbatare-kin, eta udaletxean prestatutakoagiri faltsu batekin.

05:00etan abiatu, eta Escoba-rrek esan zidan: «Erreza ditzagunhiru Agur Maria; bidaia oso arris-kutsua da». Eta nik: «Hara, mar-xistek horixe diote, beldurrak sor-tzen dituela jainkoak». «Baliteke,baina nik gauero egiten dutotoitz, beldurrik gabe». Otoitzegin eta atera ginen.

Tabako paketea sartu nuen pa-trikan. Ez naiz erretzailea, bainapentsatu nuen ongi etor zitekeelasoldaduei zigarroak eskaini etatentsioa arintzeko.

Militarren burdin hesirainoheldu ginen, oraindik gauez, etakapitain bat inguratu zitzaigun:«Aita Gregorio, lagundu egin be-har diguzu. Meatzariak armatutaomen dabiltza, nola antolatu di-ren esan behar didazu, buruaknon dauden… Koronelari deitukodiot, zuk hari azaltzeko». Oruroranindoala esan nion, meza emate-ra, eta bueltan den-dena kontatu-ko niela, ez genuela ordu txiki ho-rietan koronela esnatu behar.«Ongi da. Baina agiriak erakutsibehar dizkidazue». Hiru karnetakeman genizkion. Neurea begiratuzuen lehenik, gringitoarena ge-ro… orduantxe harengana joaneta tabako paketea bere begien etaEscobarren agiri faltsuaren arte-an jarri nuen: «Tori, kapitaina,soldaduei banatzeko». Begiak al-txatu, zigarroak hartu, eta bana-tzen hasi zen. Denak pozik, eskeronez. Nik agiria azkar berreskura-tu nuen eta hesia altxatu ziguten.G Noizbait jakin al zuten ihes egi-

ten lagundu zeniola?E Bai. Egun batean Barrientospresidenteak bere etxera gonbi-datu ninduen, La Pazera. Elka-rrekin bazkaldu genuen, eta hala-ko batean bota zidan: «Aita Gre-

Gregorio Iriarte«Gerra Hotzaren peoimoduan bidalininduten Boliviara»

TXOMIN TXUEKA

10 ElkarrizketaIgandea • 2010eko apirilaren 4a