233

APNDICE A RESUMEN DE SINTAXIS LATINA

Este Resumen ha de emplearse para proponer a los alumnos ejemplos regularizados de los fenmenos sintcticos ms importantes, sugirindoles que los aprendan de memoria. De hecho, es ms eficaz recordar un ejemplo, y remontarse a la regla desde l, que partir de la norma abstracta.

I. 1. Estructura de doble nominativo / doble acusativo (sujeto o complemento directo + predicativo): Cicer cnsul cretus est. Rmn Cicernem cnsulem crevrunt. 2. Vidr: construccin personal: Ilius mihi vidtur pater sevrus esse. 3. Vidr: construccin especfica: Magistr necessrium esse vidtur tabellrium mittere ad Ilium. Discipuls nn vidbtur magistrum recitantem interrogre. Ili vidtur Mrcum paenitre pigritiae suae. Dv vidbtur fore (futrum esse) ut Mdus fugeret. 4. Dcitur, nrrtur, trditur, fertur, etc.: Daedalus labyrinthum aedificvisse nrrtur.

Trditum est Ariadnam flum Thse dedisse. II. 1. Verba iubend, etc.: Ilius servum saccum portre iubet. Dvus iubtur crumnam suam pnere in mns. Aemilia inuam claud iussit. 2. Verbos que se emplean nicamente en construccin impersonal: Puerum pudet fact su. M paenitet dxisse hoc. M pudet hoc fli me factum esse. M paenitet quod t offend. 3. Verbos con construccin aparentemente impersonal: T decet honest vvere. Puells decet vercundia. M fugit nmen illus. M fugit quod nmen e sit. M iuvat Latn discere. M iuvat lingua Latna. M fallit memoria.

NOVA VIA. LATINE DOCEO

234

4. Doble acusativo: Doce discipuls grammaticam. Cl mtrem vrittem. Posc socis frmentum. Flgit rgem sentum / sent. Rmn Cicernem cnsulem crevrunt. 5. Verba petend et interrogand: Aemilia Quntum interrogat. Pstor Ilium rat. Sentrs rogvrunt cnsulem sententiam. Pet t librum. Quaer ex t vrittem. 6. Verbos transitivos en latn e intransitivos en espaol: M dficiunt vrs. M dlectat ldere. / M dlectant rosae. 7. Verba affectuum: Mrcus Iliam rdet. Antnius flet / lget patrem mortuum. Quntus horret medicum. 8. Olre, redolre, sapere, resipere, sitre: Siti honrs. Haec sententia sapit Cicernem. 9. Verbos compuestos de preposicin: Circumre nsulam. Illum hominem / ad illum hominem adi. 10. Acusativo interno: Pugnre pugnam. Vvere vtam.

11. Acusativo de relacin (o griego): Ndus pedem. 12. Acusativo de extensin en el espacio: Vllum decem peds altum. Via centum peds lta. Fossa decem pedum. 13. Expresin de la distancia: Urbs distns trium mlium passuum spati. Hadrmtum abest Zam trecenta mlia passuum. 14. Expresin de la edad: Mrcus oct anns ntus est. Mrcus nnum annum agit. Mrcus est puer oct annrum. Mrcus oct anns habet. 15. Acusativo exclamativo: Bets agricols! Bene Antnium! 16. Acusativo adverbial: Mgnam, mximam partem. Libr id genus. Hosts partim occs, partim capt sunt. Verba tua multum m commovent. III. 1. Genitivo subjetivo y objetivo: Amor mtris. Timor mortis. 2. Genitivo partitivo: Paulum aquae. Pls pecniae. Parum cib. Multum vn.

SINTAXIS LATINA Y NEXOS FRASEOLGICOS

235

nus discipulrum. nus ex discipuls.

Quid nov? Aliquid nov.

Satis pecniae. Nm vestrum.

Nihil mal. Nihil malum. Nihil turpe. 3. Genitivo posesivo (con esse): Mtris est lbers crre. Meum est id facere. 4. Genitivo / ablativo de cualidad: Vir summae sapientiae. Vir summ sapienti.

Vir brev statr. 5. Genitivo / ablativo de precio y estima: Quant stat? Mgn stat.

Decem sstertis stat.

Mgn aestimre. Parv aestimre.

Par preti. Decem sstertis aestimre.

Pr nihil facere.

Mgn mment esse.

Flocc nn facere. 6. Genitivo con verbos judiciales (con el significado de acusar, condenar, etc.) Accsre frt.

Morte damnre. Capite / capitis damnre. 7. Genitivo con verbos de memoria u olvido: Meminisse Oblvsc Meminisse Oblvsc 8. Construccin de interest y rfert: Ili interest agrs invsere. Me

Tu Eius

IV. 1. Dativo de inters (datvus commod / incommod): Nihil difficile est amant. Nn vtae, sed scholae discimus. 2. Dativo posesivo: Mihi est liber. Mihi nmen est Ilius / Ili. 3. Dativo de finalidad / estructura de doble dativo: Diem colloqui statuere. Hoc est mihi cord. Dn tibi d hunc librum. Auxili vnrunt Ili. 4. Dativo agente: Omnibus patria amanda est. 5. Dativo de relacin: Nvigantibus Prochytam, mns Msnus est ad dextram.

illus re / illam rem.

illus hominis.

NOVA VIA. LATINE DOCEO

236

6. Verbos construidos con dativo: Tibi assentior. Tibi grtulor. Tibi cnfd. Mihi persusit. Ignsce mihi! Lesbia Catull nn npsit. Mult dvitibus invident. E persudre nn potu. Parce mihi! Linguae Latnae libenter studmus. Dvitibus invidtur. 7. Costruccin con dnre, circmdare, exuere, induere, aspergere, etc.: Dn tibi librum. Dn t libr.

Indu t veste. Indu tibi vestem. 8. Verbos con diferentes construcciones y significados: Cav canem! Cav can!

Sextus litters vacre solet. Ab officis vacre. 9. Dativo con verbos compuestos: Librs addere bibliothcae / ad bibliothcam. 10. Verbos que significan praestre, superre, etc.: Cicer omns / omnibus praestat loquenti. Cicer omns superat loquenti. V. 1. Construccin con opus est: Properre / propert opus est.

Numms mihi opus est. Numm mihi opus sunt. 2. Ablativo de materia: nulus ex aur / aureus. 3. Ablativo comparativo: Melior sum frtre / quam frter. Mihi is doctior vidtur quam tibi. Ml esse quam vidr bonus. Amcus ille, qu nm mihi crior est. 4. Ablativo instrumental: Equ veh. Per tabellrium aliquid d m scis. 5. t, fru, fung, vesc, potr: Agricola artr titur. Carne vesc. Iugurtha Numidi / Numidiae pottur. Rrum potr. 6. Ablativo de limitacin: Mrcus et Sextus differbant mribus. 7. Costruccin con dgnus e indgnus: Dgnus laude. Dgnus qu laudtur. 8. Ablativo de argumento: D amciti disputre. Liber d amciti. 9. Ablativo de abundancia y privacin: Carre pecni. Egre auxili. Implre aqu. Plnus nummrum. Refertus numms.

SINTAXIS LATINA Y NEXOS FRASEOLGICOS

237

VI. 1. Quand? Kalends Inuris. Hr nn. Aestte. Ann quadrgsim qurt ante Chrstum ntum Caesar nectus est. In bell. Bell Iugurthn. Sub fnem di. Circ illum annum. 2. Qu temporis spati? Intr quod tempus? Decem dibus. Intr decem dis. 3. Qu temporis intervll? Qunt quque ann ld Olympi celebrbantur. 4. Quotis in temporis spati? Semel in ann. 5. Quant ante? Quant post? Decem anns ante. Ante decem anns. Decem ante anns. Decem ante anns. 6. Quamdi? Per decem anns. Decem anns. 7. Ex qu tempore? Tertium iam annum. Tot anns. Decem abhinc anns. Ante (hs) qunque anns. 8. Post quod tempus? Post num annum.

9. In quod tempus? In posterum! sque ad mortem. VII. 1. Ubi? In Itali. Rmae. Athns. Nepol. 2. Qu? In / ad Italiam. Rmam. Athns. Nepolim. 3. Unde? Ab urbe venre. patri gred. D cael dscendere. Rm. Athns. Nepol. 4. Qu? Per Rmam. bam forte vi Sacr. VIII. 1. Uso del indicativo latino donde el espaol emplea el condicional: Longum est omnia explicre. 2. Indicativo latino en lugar del subjuntivo espaol: Quisquis / qucumque est ille... Sve hoc vrum (est) sve falsum est... 3. Ley de la anterioridad: Cum pervner Rmam vidb Colossum.

NOVA VIA. LATINE DOCEO

238

IX. 1. Subjuntivo exhortativo: Bonum vnum bibmus! 2. Subjuntivo dubitativo / subjuntivo potencial: Quid dcam? Quid dcerem?

Aliquis dxerit. 3. Subjuntivo optativo (o desiderativo): Utinam venis! Utinam vnerit!

Utinam venret!

Utinam vnisset! 4. Subjuntivo concesivo: Dcat sn hoc Mrcus: tamen nn crd. X. 1. Imperativo negativo: Nl hoc facere! Nlte hoc facere!

N hoc fceris! N hoc facis! XI. 1. Construccin de acusativo con infinitivo: Dc t bonum puerum esse. T advnisse gaude. Gaude quod advnist. XII. 1. Uso del participio con verbos de percepcin: Vide Mrcum scrbentem. Vide Mrcum scrbere.

2. Participio concertado: Hosts urbem captam incendrunt. 3. Ablativo absoluto: Mortu Caesare. Omnibus spectantibus.

Caesar, horttus mlits, commsit proelium. XIII. 1. Gerundio y gerundivo: Mihi legendus est liber. Dsderium legend librs. Dsderium legendrum librrum. 2. Conjugacin perifrstica: Moritrus sum! Omnibus moriendum est. XIV. 1. Supino: Veni t salttum. Difficile dict. XV. 1. Uso de su, sibi, s y de suus, sua, suum: Ilius loquitur cum Cornli et cum frtre su (= Ili). Ilius loquitur cum Cornli et cum frtre eius (= Cornli). Paulus effcit ut omns sibi crderent. Factum est ut nm e crderet. XVI. 1. Valores del subjuntivo en las proposiciones subordinadas y atraccin modal: Put eum esse virum qu t adiuvre possit. S vveret pater tuus, hoc nn probret. S quis t interroget, e vrum dc.

SINTAXIS LATINA Y NEXOS FRASEOLGICOS

239

XVII. 1.Proposiciones interrogativas directas: Ubi est Rma? Est-ne Rma in Itali? Num Rma in Graeci est? Nnne Rma in Itali est?

Utrum hoc vrum est an falsum? Vrumne est hoc an falsum? Vrum est hoc an falsum? 2. Prop. interrogativas indirectas: Nesci utrum hoc vrum sit an falsum. Nesci vrumne sit hoc an falsum. Nesci vrum sit hoc an falsum. XVIII. 1. Proposiciones sustantivas (declarativas o enunciativas) con quod: Bene facis quod linguae Latnae studs. T laud quod linguae Latnae studs. Gaude quod linguae Latnae studs. 2. Proposiciones sustantivas con ut: Bone Deus, fac ut vvat! T hortor ut linguae Latnae studes. T rog ut linguae Latnae studes.

Cr ut vales. XIX. 1. Nn dubit qun: Nn dubit qun rs ita s habeant. 2. Verba impediend et recsand: Prohibe quminus id facis. Prohibe n cubicul exes.

Nn prohibe qun Rmam es. Nn prohibe quminus illum librum legs.

XX. 1. Verba timend: Time n hosts adveniant. Time n nn discam bene linguam Latnam. Time ut pecniam mgnam accipiam. XXI. 1. Proposiciones finales: Stude / studb ut discam. Studbam / studu / studueram ut discerem. XXII. 1. Proposiciones consecutivas: Tam bonus est ut omns eum ament. Tam bonus erat ut omns eum amrent.

Hic saccus maior est quam ut puer portr possit. XXIII. 1. Proposiciones causales: Eum am quod bonus est.

Dcit s eum amre quod bonus sit. XXIV. 1. Proposiciones temporales: Cum prmum Ubi prmum Ut prmum Simul ac (atque) Postquam Titus inuam pulsat antequam intrat. Stud antequam magister t interroget.

Dum Rmae cnsulitur, Saguntum expugnta est.

Dum spr, spr. XXV. 1. Proposiciones concesivas: Ets Tamets Quamquam

doctus est, historiam ntrlem tamen ignrat.

eum vdit, (eum) amplexus est.

NOVA VIA. LATINE DOCEO

240

Quamvs doctus sit, hom omnia scre nn potest. Etiams omns eum reprehendant, vir probus semper honest agit. Licet m reprehendant omns, dcam quid sentiam. XXVI. 1. Proposiciones de relativo: Qu sapienti es. Quae tua sapientia est. XXVII. 1. Proposiciones compara-tivas simples: Ut hom vvit, ita moritur. Antnius tam bonus est quam Paulus fuit. Idem senti atque t.

2. Proposiciones comparativas hipotticas:

Quasi Tamquam XXVIII. 1. Periodos hipotticos: S hoc dcis, errs. S hoc dcs, errs. S hoc dcers, errrs. XXIX.1.Proposiciones condicionales: derint, dum metuant. Sextus potest s dfendere, dummodo cum singuls certet.

stultus sim omnn, sc m alloqueris.

SINTAXIS LATINA Y NEXOS FRASEOLGICOS

241

APNDICE B PRINCIPALES NEXOS FRASEOLGICOS

contenidos en cada captulo de FAMILIA ROMANA

3 nn iam / iam nn 6 equ veh 7 stium pulsre 10 animam dcere

pecniam facere 11 nllum verbum facere 12 ex equ pugnre

pedibus pugnre 13 initium facere

nminre aliquem + abl. tempus ann

14 s habre 15 malum dare 16 dextr

sinistr terg altum petere nvem cnscendere pars cael

satis multum 17 decimus quisque

n re 18 ad diem

Graec scrbere Latn scre Latn scrbere per s rctam lneam dcere verba reddere

19 opus esse

21 ain (vr)? hodi mne

22 inter s 23 pecniam solvere

saltem dcere alicui 25 auxilium ferre

flia virg nvem solvere

26 orbis terrrum rct vi sibi vidr

27 hc illc propter hoc ipsum quam celerrim potest sub urbe

28 salvum facere ventus contrrius

29 aequ anim subre bon anim esse dolre afficere aliquem iactram facere omnia vla dare percula adre spem pnere in + abl. tu caus vtam agere

30 caput cnae dominus convvi frontem contrahere inter s aspicere

NOVA VIA. LATINE DOCEO

242

iter facere mnsa secunda salvre iubre sx hrae iam sunt cum cibum nn smps

31 ab v sque ad mla alterum tantum bene velle alicui bis tant capite pnre aliquem post hominum memoriam prmissum solvere

32 adversa fortna afficere aliquem aliqu r cursum flectere forts fortna adiuvat grtiam habre grtiam referre grtiam agere in met esse mare Internum mare Tuscum me grti nvis longa nvis merctria opus esse aliqu r pecnia mtua pecniam mtuam dare pecniam mtuam smere rs adversae rs secundae

33 prm aette ante lcem arma pnere castra pnere

epistulam dare etiam atque etiam ex vulnere mor genus hominum impetum facere in aliquem impetum sustinre in itinere iter cnficere lacrims effundere numer superior officium praestre proelia ldere puer septem anns ntus rs mlitris s.d. = saltem dcit stipendia merre terga vertere

34 ars potica bellum gerere bon valtdine t habre aliquem in dlicis haud multum interest inter et male mihi est manibus plaudere me/tu/eius oper memori tenre oper alicuius ratinem reddere rs gestae, rrum gestrum rsum movre sanguinem mittere nus assis aestimre uxrem dcere