Animaliak izaki bizidunen talde Animaliak izaki bizidunen talde handi bat dira. Animaliak edo handi bat dira. Animaliak edo metazoak erreinuetan kokatzen metazoak erreinuetan kokatzen dira. Orokorrean zelulanitzak dira. Orokorrean zelulanitzak dira. Higitzeko gai dira bere dira. Higitzeko gai dira bere inguruarekin elkarrekintza inguruarekin elkarrekintza edukitzeko eta beste izaki edukitzeko eta beste izaki batzuk kontsumituz elikatzen batzuk kontsumituz elikatzen dira. Animali gehienek forma dira. Animali gehienek forma bera mantentzen dute euren bera mantentzen dute euren bizitzan zehar, nahiz eta bizitzan zehar, nahiz eta batzuek metamorfosia jasaten batzuek metamorfosia jasaten duten. duten.

AAnimalianimalia

BBizkarhezurraizkarhezurra Bizkar hezurra ornodun guztiak Bizkar hezurra ornodun guztiak

daukagu.Bizkar hezurra lepotik daukagu.Bizkar hezurra lepotik pelbisera zearkatzen da eta pelbisera zearkatzen da eta sahiets hezurrak mantentzen sahiets hezurrak mantentzen ditu.bizkar hezurraren erditik ditu.bizkar hezurraren erditik nerbio bat pasatzen da nerbio bat pasatzen da belaunetara iristeko.belaunetara iristeko.

DDortokaortoka DortokakDortokak narrasti bat da, narrasti bat da, saihetsetatik garatutako hezurr edo saihetsetatik garatutako hezurr edo kartilagozko oskola bat dutenak kartilagozko oskola bat dutenak babes ezkutu gisa.babes ezkutu gisa.

TestudinesTestudines ordenak espezie biziak ordenak espezie biziak eta galduak batzen ditu. Ezagutzen eta galduak batzen ditu. Ezagutzen diren dortoka zaharrenak duela 215 diren dortoka zaharrenak duela 215 milioi urte agertu ziren. Horregatik, milioi urte agertu ziren. Horregatik, narrasti zaharrenetakoen artean narrasti zaharrenetakoen artean daude, sugandilak eta sugeak baino daude, sugandilak eta sugeak baino antzinagokoak. Egun 300 espezie antzinagokoak. Egun 300 espezie inguru bizi dira, horietako batzuk inguru bizi dira, horietako batzuk galtzeko arrisku larrian.galtzeko arrisku larrian.

Beste narrasti batzuk bezala, Beste narrasti batzuk bezala, dortokek barne tenperatura aldatu dortokek barne tenperatura aldatu dezakete ingurukoaren arabera. dezakete ingurukoaren arabera. Hala ere, badira espezie batzuk, Hala ere, badira espezie batzuk, larruzko dortoka esaterako, ingurua larruzko dortoka esaterako, ingurua baino tenperatura handiagoa baino tenperatura handiagoa dutenak maila metaboliko handia dutenak maila metaboliko handia dela-eta.dela-eta.

Beste amniota batzuk bezala airea Beste amniota batzuk bezala airea arnasten dute. Ez dute ur azpian arnasten dute. Ez dute ur azpian erruten, nahiz eta uretan edo ur erruten, nahiz eta uretan edo ur ugari dagoen inguruetan bizi. ugari dagoen inguruetan bizi. Dortoka handienak urtarrak dira.Dortoka handienak urtarrak dira.

EElikaduralikadura Elikadura, izaki bizidunen Elikadura, izaki bizidunen

funtzio nabarmenen bat funtzio nabarmenen bat da.Animalia guztiak elikatzen da.Animalia guztiak elikatzen dira, hazitzeko, eta bitaminak dira, hazitzeko, eta bitaminak eta substantzia batzuk lortzeko.eta substantzia batzuk lortzeko.

Bi elikadura mota daude: Bi elikadura mota daude: AutotrofoakAutotrofoak: Beraiek sortzen : Beraiek sortzen dutenaz elikatzen direnak . dutenaz elikatzen direnak . Heterotrofoak: Heterotrofoak: Beste batzuk Beste batzuk sortzen dutenaz elikatzen sortzen dutenaz elikatzen direnak.direnak.

FFlamingolamingo Hegazti bat da eta oso gutxitan Hegazti bat da eta oso gutxitan

hegan egiten du.Hanka bakar hegan egiten du.Hanka bakar batekin lo egiten du eta lakuetan batekin lo egiten du eta lakuetan geldirik egoten da insektu txikiak geldirik egoten da insektu txikiak hartzeko eta jateko.hartzeko eta jateko.

Lumak ditu eta arrosa kolorekoa Lumak ditu eta arrosa kolorekoa da.da.

GGorputzaorputza Gorputza izaki bizidun guztiak Gorputza izaki bizidun guztiak

daukagu.Gorputza hezurrez, daukagu.Gorputza hezurrez, giharrez, nerbioz... Osatuta giharrez, nerbioz... Osatuta dago.Gorputza, bakoitza duen dago.Gorputza, bakoitza duen itxura erakusten du eta gainera itxura erakusten du eta gainera gorputz guztiak desberdinak gorputz guztiak desberdinak dira.dira.

HHarremanakarremanak Animaliak ugaldu al izateko Animaliak ugaldu al izateko

harremanak izan behar harremanak izan behar dute.Harremana animali guztiak dute.Harremana animali guztiak duten funtzio bat. duten funtzio bat.

IIguanaguana Narrasti bat da eta bere Narrasti bat da eta bere

lurrazala eskatez osatuta lurrazala eskatez osatuta dago.Iguana metro bateko dago.Iguana metro bateko neurria izan ahal du baina neurria izan ahal du baina gehienetan 75cm-ko gehienetan 75cm-ko neurriaren inguru dago.neurriaren inguru dago.

Gehienak berdeak dira Gehienak berdeak dira baina irudian ikusten den baina irudian ikusten den besala laranja kolorekoak besala laranja kolorekoak izan ahal daitezke.izan ahal daitezke.

JJirafairafa Ugaztun bat da eta Ugaztun bat da eta

gehienetan sabanan bizi gehienetan sabanan bizi dira.Hostoaz elikatzen dira dira.Hostoaz elikatzen dira gehienetan baina erebai gehienetan baina erebai zuhaitzetan dauden fruitu zuhaitzetan dauden fruitu batzuez.batzuez.

Jirafa bere lepo luzehez Jirafa bere lepo luzehez esaguna da baina hain esaguna da baina hain lepo luze izan arren lepo luze izan arren hankak oso finak eta hankak oso finak eta luzeak ditu.luzeak ditu.

KKiwiiwi Kiwi animalia hegazti bat Kiwi animalia hegazti bat

da baina hain arraroa izan da baina hain arraroa izan harren ez ditu lumari baizik harren ez ditu lumari baizik eta ilea.Moko luze bat eta ilea.Moko luze bat dauka eta tamainaz ez da dauka eta tamainaz ez da oso handia.Ez du hegan oso handia.Ez du hegan egiten hegalak ez egiten hegalak ez dituelako eta lurrean dituelako eta lurrean aurkitu al diren fruituak aurkitu al diren fruituak jaten ditu.jaten ditu.

LLehoiaehoia Sabanan bizi da eta Sabanan bizi da eta

buruan melena handi bat buruan melena handi bat dauka, emeak baizik ez dauka, emeak baizik ez dauka melenarik.Oso dauka melenarik.Oso indartsua da baina indartsua da baina bakarrik emea eisatzen du bakarrik emea eisatzen du lehoia etzanda gelditzen lehoia etzanda gelditzen delako lo egiten.delako lo egiten.

Haragia jaten du eta Haragia jaten du eta beraiek ehizatutakoa jaten beraiek ehizatutakoa jaten dute.dute.

MMudauda Muda hitza animali Muda hitza animali

batzuek lurrazalez batzuek lurrazalez aldatzean egiten duten aldatzean egiten duten prozesuari deritzo.prozesuari deritzo.

Gehienetan narrastiek Gehienetan narrastiek egiten dute prozesu hori egiten dute prozesu hori eta irudian ikusi ahal den eta irudian ikusi ahal den bezala sugeak muda bezala sugeak muda egiten dute.egiten dute.

NNarrastiakarrastiak Narrastiak, animali Narrastiak, animali

ornodunak dira eta ornodunak dira eta gehienetan odola gehienetan odola hotsa dute.Narrastiak hotsa dute.Narrastiak lau gorputz-adar lau gorputz-adar dituzte eta lurrazal dituzte eta lurrazal gogorra ezkatekin gogorra ezkatekin osatuta.osatuta.

Gehienetan haragi Gehienetan haragi jaleak dira baino jaleak dira baino batzuetan fruituak eta batzuetan fruituak eta belarra jaten dute.belarra jaten dute.

OOrnodunakrnodunak

Animali ornodunak Animali ornodunak hezurrak dituzten hezurrak dituzten animali guztiei deitzen animali guztiei deitzen zaie.Animali zaie.Animali ornodunak, ugaztunak, ornodunak, ugaztunak, hegaztiak, narrastiak, hegaztiak, narrastiak, arrainak eta anfibioak arrainak eta anfibioak dira. dira.

PPoikilotermoakoikilotermoak

Poikolotermoak diren Poikolotermoak diren animaliak odol hotsa animaliak odol hotsa dute eta ezin dute dute eta ezin dute bere gorputzako bere gorputzako tenperatura tenperatura erregulatu:Anfibioak, erregulatu:Anfibioak, Narrastiak…Narrastiak…

RRatus Ratusatus Ratus

Arratoi beltzaArratoi beltza Rattus Rattus rattusrattus muridae familiako muridae familiako karraskaria da, kontinente karraskaria da, kontinente guztietan Antartikan izan guztietan Antartikan izan ezik, bizi dena. IUCNek ezik, bizi dena. IUCNek ehun espezie inbaditzaile ehun espezie inbaditzaile arriskutsuen artean arriskutsuen artean sailkatu du. sailkatu du.

SSugegorriaugegorria Sugegorriak Sugegorriak ViperinaeViperinae

azpifamiliari dagozkien sugeak azpifamiliari dagozkien sugeak dira. Guztira 43 sugegorri dira. Guztira 43 sugegorri espezie inguru daude. Europa, espezie inguru daude. Europa, Asia eta Afrikan banatuak Asia eta Afrikan banatuak daude. Oso ahaidetuak daude daude. Oso ahaidetuak daude Asia eta Amerikako Crotalinae Asia eta Amerikako Crotalinae subfamiliako krotaloekin; subfamiliako krotaloekin; azkeneko honetan kriskitin-azkeneko honetan kriskitin-sugeak sartzen dira. Beren sugeak sartzen dira. Beren artean desberdinak dira. artean desberdinak dira. Krotaloek begi bakoitzaren Krotaloek begi bakoitzaren aurrean beroari sentsitiboa den aurrean beroari sentsitiboa den sakonune bat dute. Sakonune sakonune bat dute. Sakonune hori odol beroko animaliak hori odol beroko animaliak egunez eta gauez aurkitzeko egunez eta gauez aurkitzeko ahalmena ematen dien organo ahalmena ematen dien organo bat da. Bi azpifamilia horiek bat da. Bi azpifamilia horiek viperidae familia osatzen dute. viperidae familia osatzen dute.

TTximinoaximinoa

Tximinoa Platyrrhini Tximinoa Platyrrhini parvordena eta parvordena eta Cercopithecoidea Cercopithecoidea superafamiliako superafamiliako primateen izena da. primateen izena da. Prosimioak edo Prosimioak edo hominoideak ez diren hominoideak ez diren primate guztiak primate guztiak tximinoak dira. Egun tximinoak dira. Egun 264 espezie dira 264 espezie dira sailkapen sailkapen honetan. honetan.

UUgaztunagaztuna Ugaztunak ugatz-guruinak eta ilea Ugaztunak ugatz-guruinak eta ilea

duten ornodunen talde amniota duten ornodunen talde amniota homeotermoa da. Gehienak homeotermoa da. Gehienak lurtarrak badira ere, badaude lurtarrak badira ere, badaude espezie urtarrak (zetazeoak, espezie urtarrak (zetazeoak, fokak...). Talde honetako 6.000 fokak...). Talde honetako 6.000 espezie baino gehiago ezagutzen espezie baino gehiago ezagutzen dira, 1.200 genero, 152 familia eta dira, 1.200 genero, 152 familia eta 46 ordenatan banaturik, eta 46 ordenatan banaturik, eta hainbat izaera eta forma har hainbat izaera eta forma har ditzakete. Bere tamaina 4 cm-tik ditzakete. Bere tamaina 4 cm-tik hasi eta 30 metrorainokoa (baleak, hasi eta 30 metrorainokoa (baleak, esaterako) izan daiteke. Azala ilez esaterako) izan daiteke. Azala ilez estalita izan ohi dute gehienetan, estalita izan ohi dute gehienetan, eta gorputzeko tenperatura eta gorputzeko tenperatura konstante eta altua daukate. Lau konstante eta altua daukate. Lau gorputz-adarrez osatuta daude gorputz-adarrez osatuta daude gehienetan, eta arnasa beti gehienetan, eta arnasa beti biriketatik hartzen dute. biriketatik hartzen dute.

VVicuñaicuña

Vicuña ugaztun bat Vicuña ugaztun bat da,oso handia da eta da,oso handia da eta llama bezalakoak llama bezalakoak dira.Mendietan bizi dira dira.Mendietan bizi dira eta azala gorrixka eta azala gorrixka zuriarekin daukate.zuriarekin daukate.

XXenopusenopus

Xenopusa anfibio bat da Xenopusa anfibio bat da eta igelaren familiakoa eta igelaren familiakoa da,igelaren oso da,igelaren oso antzekoa da.Xenopus antzekoa da.Xenopus animali oso bitxia da eta animali oso bitxia da eta bere azala berdea da.bere azala berdea da.

YYakak Yak bat tamaina handiko Yak bat tamaina handiko

betabere iletsua da. betabere iletsua da. Himalaia eta Asiako Himalaia eta Asiako Erdialdekoko mendietan Erdialdekoko mendietan zabaltzen da. Tibeteko zabaltzen da. Tibeteko goi-ordokian, Mongoliako goi-ordokian, Mongoliako Iparraldean zein Errusian Iparraldean zein Errusian kokatzen da. Bada kokatzen da. Bada etxekotutako jaken etxekotutako jaken populazio handi bat eta populazio handi bat eta haiekin batera kaltebera haiekin batera kaltebera egoeran dagoen jak egoeran dagoen jak basatien populazio basatien populazio txikiagoa. txikiagoa.

ZZelulaelula

Zelula izaki bizidun guztien egitura-Zelula izaki bizidun guztien egitura-unitate eta funtzional unitate eta funtzional garrantzitsuena da.garrantzitsuena da.

Teoria zelularrean oinarritzen da Teoria zelularrean oinarritzen da biologiaren zati handi bat. Zelulak biologiaren zati handi bat. Zelulak ikusteko, mikroskopioaren beharra ikusteko, mikroskopioaren beharra dago.dago.

Zelulak biziaren oinarrizko Zelulak biziaren oinarrizko elementuak dira: izaki bizidun elementuak dira: izaki bizidun guztiak zelulez osatuta daude. Izaki guztiak zelulez osatuta daude. Izaki bizidunen aniztasuna ikaragarria da, bizidunen aniztasuna ikaragarria da, zelula bakar batez edo mila milioika zelula bakar batez edo mila milioika zelulez egon daitezke osatuta; hala zelulez egon daitezke osatuta; hala ere, konplexuenak ere, zelula bakar ere, konplexuenak ere, zelula bakar batetik sortzen dira. Hau da hain batetik sortzen dira. Hau da hain zuzen ere, zelulen ezaugarri zuzen ere, zelulen ezaugarri nabariena: nabariena: zelulak dira izaki zelulak dira izaki bizidunak sortzeko gaitasuna bizidunak sortzeko gaitasuna daukaten egitura bakarra.daukaten egitura bakarra.

EKHI, ALESS ETAEKHI, ALESS ETAMARTAMARTA