Kasta sistemak goitik behera egituratzen du Indiako gizartea; zorrotz ezartzendu nor kokatzen den piramidearen buruan eta nor oinean. Baina sistema horiez da inoiz aldaezina izan, ezta gaur egun ere; aldaketak sumatzen hasiak dira.

Ainhoa Sarasola Donostia

Inork ez du aukeratzen nonjaiotzen den, baina edozei-nen bizitza baldintzatzendu. Jaioterria, erlijioa, gu-rasoen maila ekonomikoa

edota erlijioa ezaugarri erabaki-garriak izan daitezke. Baina In-dian bada pisu handiko beste fak-tore bat, gizartean pertsona ba-koitzak duen lekua zorrotz zehaz-ten duena: kasta sistema. Hin-duismoari estu lotuta, 3.000 urteinguru ditu egitura horrek, eta le-gez kastagatiko bazterketa debe-katuta dagoen arren, errealitate-ak besterik erakusten du oraindikorain. Hala ere, badira pixkanakasistema bera aldarazten ari diren

ezaugarriak, onerako zein txarre-rako. Indiaren hazkunde ekono-miko azkarrak eta globalizazioakez dute kasta sistema erauzi, bai-na eraldaketak ekarri dizkiote.

Kolore esan nahi du sanskritoz-ko varna hitzak, baina ez dio aza-laren koloreari erreferentzia egi-ten, kastari baizik. Ez da arraza-gatik definitzen, eta ez da erlijiokontu hutsa ere, hinduismoare-kin zerikusi handia badu ere. Kla-se sozialekin parekatu izan dira,baina harago doaz. Talde etniko-en ezaugarriak dituztela esan lite-ke, baina kontzeptu korapilatsua-goa da, ulertzen zailagoa. Konple-xutasun hori guztia azaltzeko as-moz, Donostian izan da AgustinPaniker idazle, editore eta Indiari

lotutako gaietan aditua, CalcutaOndoan erakundeak gonbidatu-ta. Kasta sistema aztertu du adi-tuak, Eskubideentzako mehatxuzahar eta berriak Indianzikloan.

Veda deritzoten antzinako tes-tuetan, lau varna edo izate mailanagusi izendatzen dira, hots, laukastatan banatzen dituzte herri-tarrak. Panikerrek azaldutakoa-ren arabera, testu horietan oina-rritu da ideologia brahmanikoalau maila horiek piramide batenmoduan hierarkizatzeko. Hala,piramidearen tontorrean braha-manak daude, apaizak; tradizioa-ren arabera, Brahmaren ahotiksortuak eta gizartea espiritualkigidatzeko funtzioa dutenak. Ho-rien azpitik, kshatriyak daude,

gerlarien eta agintarien kasta;tradizioak dioenez, Brahmarenbesoetatik sortuak. Hirugarrenmailan daude vaishiyak; tradizio-aren arabera, Brahmaren izterre-tatik sortu ziren merkatari, neka-zari eta abeltzainak. Eta horienazpitik daude shudrak edo esku-langileak, kastarik baxuena, lan-gile eta zerbitzari gisa jardutekosortuak izan ei zirenak, Brahma-ren oinetatik.

Badira beste kasta bati buruzmintzo direnak ere, baina bestebatzuek kasta izendapena aitortuere ez diote egiten gizatalde horri:dalit edo chandala esan izan zaie-nen kasua da, ukiezinak kontzep-tuaz ere izendatu izan direnak.Gizartearen %15-18 inguru dira

—ia 200 milioi lagun—, eta zerbi-tzarien azpitik kokatzen dituzte,funtzio jakin bat egokitu gabe:kutsakorrak edo zikinak direla-koan, beste kastetatik baztertutaegon beharra daukate, eta zere-gin kaskarrenetan jardun —au-zoko komunak garbitzen, esate-rako—. Haien pareko mailan ko-katuko lirateke adivasiak edogizatalde tribalak, Indiako etnia-rik zaharrenetako kideak.

Desberdintasuna lege Hierarkizazioaz gain, «ezberdin-tasunaren printzipioa» aipatu duPanikerrek kasta sistemaren bes-te ardatz gisa. «Gizartea hainbatdesberdintasunen arabera zati-katuta dago, portugaldarrek cas-ta izenez bataiatu zituztenak». In-dian ezberdintasunak «oso erro-tuta» daude, eta haren aniztasunaizan daiteke lekuko argiena.

Ehunka hizkuntza elkarrekinbizi dira bertan —kopuru zehatzaez da jakina—; erlijio aniztasuna

Kolorearen indarraKolore esan nahi du sanskritozko varna hitzak, baina ez dio azalaren koloreari erreferentzia egiten, kastari baizik. Irudian, haur batzuk, Bombayn, Holi kolorearen jaialdia ospatzen. STR / EFE

08 IndiaIgandea • 2012ko apirilaren 1a

munduko aberatsenetarikoa da—hinduismoa da nagusi, bainaharen barnean milaka jainko dau-de, eta nork bereak aukeratzen di-tu gurtzeko—; dozenaka milakaazpitaldetan banatutako 5.000 batgizatalde daude —jati esaten zaie-nak—, nork bere hizkera, janzke-ra, dieta, jainko, erritu zein legeakdituenak; eta tamaina berekoa daaniztasun politikoa ere. Beraz,nortasun sentimenduak ere kon-taezinak dira, eta kasta ez da nor-tasunaren determinatzaile baka-rra, azken 300 urteotan inoizko pi-su handiena hartu duen arren, Pa-nikerren hitzetan. «Aniztasun ho-ri hain da handia, ezen indiarrengehiengoa gutxiengo baten par-taide sentitzen den, %60 ingurubai behintzat». Ezaugarri garran-tzitsua da hori kasta sistema uler-tzeko, «denak ezberdinak direla-ko logika Indiaren inertzia histo-rikoa baita; dena da testuingurua-ren araberakoa, dena erlatiboa».Inork ez dio bere kastari uko egi-

ten, ezta dalitek ere; diskrimina-ziorik eza da aldarrikatzen dute-na. «Hala ere, azken 300 urteotanaspaldian zuena baino pisu han-diagoa hartu du kastak».

Jati edo komunitate bakoitzaktalde etniko baten ezaugarriak di-tuela azaldu du adituak, eta hirunabarmendu ditu, kasta sistema-ri eragiten diotenak: kasta bakoi-tzari lanbide jakin batzuk lotzea;kultura eta erritu ohitura propio-ak izatea; eta kasta sistemari be-

gira garrantzitsuena dena, ezkon-tza arauak. Izan ere, kasta jaiotze-tik bakoitzak duen ezaugarri batbada eta ezkontza sistema endo-gamikoa bada, kasta bateko kide-ak soilik beren artean ezkon dai-tezke. «Hori hautsiz gero, kastasistema bukatu egingo litzateke».Familiek hitzartu egiten dituzteseme-alaben arteko ezkontzakhamar kasutik bederatzitan.

Dotea eta globalizazioaEmakumeen egoerarekin eraginzuzena du horrek. Izan ere, ezkon-tzean, emakumea da familiarenetxea utzi eta senarrarenera joa-ten dena, hark jasotzen baitu he-rentzia. Alaba ezkontzeagatik fa-miliak ordaindu beharreko doteagehitu behar zaio horri, legez de-bekatua egon arren «lehen maila-ko arazo» bihurtu dena. «Lehen,sinbolikoa zen, bitxiak trukatze-ko ohitura zegoen, baina, egun,globalizazioarekin, izugarrizkoastakeriak eskatzen dira. Zenbateta altuagoa izan kasta, gainera,orduan eta larriagoa da arazoa».Baita gizona emakumea bainomaila altuagokoa bada ere. «Oke-rrera egin du, eta okerrera egitenjarraitzen du». Halaber, legeakdebekatu arren, abortu selektibo-ak egin egiten dira neskatoak iza-tea saihesteko. «Indiako esaerabatek dio emakume bat heztea bi-zilagunaren lorategia ureztatzea-ren pareko dela».

Kastagatiko bazterketa ere le-gez debekatua dago, baina egonbadago. Batetik, garbitasunarenkontzeptua jokoan sartzen dela-ko. Ideologia brahmanikoarenarabera, pertsonak, beren dietak,lanbideak, ohiturak... garbitasunarau jakin batzuen araberakoakdira; zenbat eta maila goragoko

taldea izan, orduan eta arriskuhandiagoa du besteengandik ku-tsatua izateko, eta, beraz, garbimantentzeko, harremanik ez duizan behar kasta baxuagoekin.

Baina garbitasun kontzeptuazgain, bada kasta sistema zehazte-rakoan jokoan sartzen den bestelengoaia bat, ulertzen errazagoadena: boterea. «Botere ekonomi-ko eta politikoa duenak besteamenpean har dezake, bere nahie-ran ezar ditzake botere harrema-nak». Garbitasunaren kontzep-tuaren aldean bigarren ezaugarrihori pisua «nabarmen» hartzenari dela uste du Panikerrek.

Sistema eraldatuz doa Boterearen aldagaiak azaltzen dukasta mailaren eta baldintza eko-nomikoen arteko harremana, Pa-nikerren hitzetan. «Badira kastaoso altukoak eta aldi berean osopobreak direnak, baita alderan-tziz ere, baina, oro har, batez bes-tekoa alderantzizkoa izaten da».Hala ere, kastena 3.000 urtean al-datuz joan den sistema dela dio,eta gaur ere aldatuz doala, ez delaaldaezina. «Aldaketa handiko ga-raian gaude orain». Indiaren haz-kunde ekonomiko azkarrak etaglobalizazioak badute horretanzer ikusirik. «Orain, klase ertainbat ari da sortzen, ez dena kastabat, kasta askotako kideek osa-tzen baitute». Adibide bat jarri duhorren eraginak azaltzeko: «Le-hen, Indiako merkataria pertso-na oso xumea zen, Gandhi, adibi-dez; gaur egun, guztiz aurkakoada, businessman berriak arrakas-ta nabarmen erakusten du. Bainabitxia bada ere, klase ertain horisortzeak ez du kasta ezabatu, etahori ez zuen inork espero».

Politikan eragiteko presio tal-deak sortzeko joera ere inoiz bai-no indartsuagoa da; beraz, ez di-rudi kastek desagertzera joko du-tenik, baina bai aldatzera. Ildohorretan, kastak India demokra-tizatzeko tresna bat izan direladio. «Kasta altuko jende batek za-lantzan jarriko du hau, baina onaedo txarra izan, egia da kastari es-ker hainbat kolektibok elkarteaksortu dituztela eta joko politikoansartu direla, lehen kanpoan zeu-denak, ahotsik eta botorik gabe».

Hitzartutako ezkontzen ohitu-ra ere aldatuz joango dela uste du,baina oraingoz ez du halakorik su-matzen. «Globalizazioaren ondo-rioz, mendebaldeko zenbait ideiaezarriz gero agian aldatuko da,baina India oso ona da tropikaliza-tzen, gehiegi aldatu gabe halakokontzeptuak bere egiten. Luze ga-be ez da aldatuko». Emakumeeneskubideen aldeko borrokak ereez duela hori aldaraziko uste du,feminismo indiarrak oraintxebeste lehentasun batzuk baititu,dotea, adibidez. «Baina auskalo!India oso konplexua da, eta kon-traesankorra; zuria eta beltza izandaiteke, biak aldi berean. Indiak,azkenean, beti harritzen zaitu».

India 092012ko apirilaren 1a • Igandea

Sari Arrosak mugimenduko hainbat kide, lathi-ak eskutan.

Kastaz eta klase sozialaz gain, generoaere eskubide urraketarako arrazoi batda emakume indiarrentzat. Eureneskubideen alde borrokan ari dira.

A. Sarasola Donostia

Klase sozialak eragin zuzena duherritarren bizi-baldintzetan.Baina horri kastaren zama gehitubehar zaio indiarren kasuan, kas-tak eta egoera ekonomikoak be-rez lotura zuzenik ez badute ere,gehienetan piramidearen maila-rik apalenek pairatzen baitituzteegoera kaxkarrenak eta alderan-tziz. Horri genero zapalkuntza ba-tuta, hirukoitza da emakume in-diarrek bizkar gainean duten za-ma. «Tirania brahmaniko patriar-kala» da iturburua, Ana GarciaArroyo idazle eta Indian adituakDonostian azaldu duenez.

Hinduismoak askotariko ildoerlijiosoak biltzen ditu bere bar-nean, adituaren hitzetan. Ez-pa-triarkalak dira ildo horietako as-ko, baina historian brahmanis-moa gailendu da, boterea izanduena. Bestelakorik esaten dutentestuak bazter utzi, eta generoikuspegitik bereziki «korrosiboa»den bat, Valmikiren Ramaianaantzinako testua hartu zuen ideo-logia horrek ardatz, genero rol ja-kin batzuk ezartzeko. «Edozeinkulturatan, botere patriarkalakfamilia eredu jakin bat izaten duoinarri, botere harreman jakinbatzuetan oinarritzen dena». Fa-milia hedakorra da eredu hori, eta«kide guztiak kontrolpean izate-ko» hobetsi du ideologia brahma-nikoak. Andrearen rola zaintzaramugatzeak eta ezkontzak hitzar-

tzeak indartzen du eredua, baina,pixkanaka, arrakalak ere ari zaiz-kio sortzen; andreak lan mun-duan hasteak eta hezkuntza ema-teak eragina izan du, baina baitaemakumeen borrokak ere.

Sari Arrosen armada «Dena aldatzen ari da, eta emaku-meak dira protagonistak», azaldudu Garcia Arroyok. Sampat PalDevik gidatutako Sari Arrosen ar-mada jarri du emakumeen borro-ka horien lekuko. Indian askotari-ko mugimendu feministak loratudiren arren, Sari Arrosen taldeaizan daiteke oihartzun gehien lor-tu duenetako bat. Horretarakojantzi zituzten sari arrosak, arretadeitzeko, talde gisa agertzeko.Uttar Pradeshko estatuan sortuzen mugimendua. 2006an, 25 batandre hasi ziren mugitzen; egun,100.000 inguru dira. Genero indar-keriaren eta ustelkeriaren kontraegiten dute, elkarri lagunduz,emakumeak kontzientziatuz etaberen burua defendatzen iraka-tsiz. Horretarako dituzte lathi-ak;autodefentsarako baliatzen dituz-te makila arrosak. Andre batekarazo bat badu, haren etxera edoherriko agintariengana joko dutaldeak, lathiak eskutan, konpon-bide eske. Gizonezko eta aginta-riak gutxitan ausartzen dira haieneskaerei ezezkoa ematen. SampatPal Devik argi dio: «Andreok batueta borrokatzen bagara, laster lor-tuko dugu dagokiguna».

Andreek, zamahirukoitza

Indian klase ertain batsortu izanak ez du ekarrikasta ezabatzea, eta horiez zuen inork espero»AGUSTIN PANIKERIdazlea, editorea eta Indian aditua

‘‘