2019ko azaroa 104. zenbakia XXXVI. urtea

ihintza

ZER NON NORK

IHINTZA – Salletarren aldizkaria. 1998. urtean sortua Zuzendaritza eta erredakzioa: La Salle, 851 postakutxa, 20.080 – Donostia L.G.: SS 485/84 ISSN: 1135-3945 Gertu inprimategia

Aurkezpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 03 Praktika onak

Jose Manuel Agirrezabalaga, ABIAN JARRAITZEN DU LITAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 04 Ainhoa Salaberria, BOLIVIA - TRINIDAD - BENI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 05 Felix Ezama, LA SALLE NAIZ. ELKARTURIK GEHIAGO GARA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 07

Iruzkinak Ainara Maia, AZAROKO EGUZKI ZURIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 09 Jon Lezamiz, SCHIERMONNIKOOG – MONJEEN UHARTEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Gogoetak Joxe Agustin Arrieta, GIZA-BALIOEN ESKOLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Juan Antonio Lopetegi, LAUBURU ETA HAINBAT ABURU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Juan Luis Urmeneta, MIARRITZE-G7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Kontu-kontari Joxe Ertzibengoa, MUNDAKA - SARA - URKULETA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Poema Patxi Ezkiaga, MAITALEAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Ikasleen Txokoa

Alex Arceredillo, ADISKIDETASUNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Ibai Estanga, MATEMATIKA ETA ZENBAKIAK BENETAN SINESGARRIAK DIRA? . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Nerea Urteaga, ISILPEKO DESIOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Nerea Gonzalez, ULERGAITZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Naroa Iturrioz, ETORKIN ALA IHESLARI? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Izaskun Iraola, KATEA ESKUETAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Irungo La Salle, TALENT 1 SARIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

IHIN

TZA 10

4

3

AurkezpenaAurkezpena

Ikasturtean aurrera, eta udazken gorabeheratsuaren azken hilabetean sartzekotan, hemen dugu Ihintzaren 104. zenbakia.

San Simon eta San Judaren egunean ari naiz aurkezpen hau idazten, buruan eta ahoan bueltaka Leteren abesti hura darabilen bitartean:

San Simon eta San Juda joan zen uda eta negua heldu da. Ez baletor hobe, bizi gara pobre eremu latz honetan, ez gara hain onak benetan.

Ez dugu zaldirik ez gara zaldunak. Ez dugu abererik ez gara aberatsak. Euskara guk dugu gu gara euskaldunak.

Negua dator, ez baletor hobe, baina etorriko zaigu; eta guk hemen jarraituko dugu, kontuak kontu, euskara mintzabide izanik, euskaraz idazten, euskaldunak izaten.

Horren isla da Ihintza, Salletarron aldizkari hau.

Hara, zer aurki dezakegun ale honetan. Alde batetik, bederatzi idazleen ekarpenak eta bestetik zortzi ikasleen idatziak. Erdian, ardatz eta lotura gisa, Patxi Ezkiagaren argitaragabeko poema bat.

Era honetan sailkatu ditugu:

Praktika onak, hasteko: Litaren tertuliak, Proegaren eskutik gozatutako lankidetza-proiektu bat eta Kimu-topaketan esandakoa La Salle bizipenaz.

Iruzkinak, pare bat: Aurreko alean azaldutako liburuaren inguruan eta ikustea merezi duen filma baten ingurukoak.

Gogoetak: Balioen heziketari buruzkoak, lauburua dela-eta informazio-iturri onen beharraz, eta Miarritzeko G-7aren biltzarraren gain.

Kontu-kontari datorkigu idazle ibiltaria.

Patxi Ezkiagaren poema ardatz.

Ikasleen txokoa, ikasle handienen idazkietatik txikienetara:

- Batxilergoko bi ikasleen ekarpenak, Eibar eta Andoaindik.

- DBHtik Beasaingo lau ikasleen poema, bertso eta ipuinak.

- Irungo La Salleko LH ikastalde baten ekarpena, La Salleren Hirurehungarren urtemugako Talent 1. Saria lortu zuena.

Hurren arte eta ikasturte on!

Jose Manuel Agirrezabalaga

IHIN

TZA

104

4

Abian jarraitzen du LITAk Jose Manuel AGIRREZABALAGA

Praktika onakPraktika onak

Bai, abian jarraitzen du salletarron artean LITAk, litakideen topaketek abian jarraitzen dute, 22

urte igaro ondoren.

Lasalletarren Irakurle Talde esapidearen la-burdura da LITA. Garai hartan Salletar erabili beha-rrean Lasalletar erabiltzen genuen-eta: La Salle-tik Lasalletar. Baina usadio zaharragokoa genuen Sa-lleko eta Salletar. Eta Euskaltzaindiak berak ere hala onartu izan du azken urteotan.

Salletar munduan euskal idazleak sustatzeko 1984an, orain 35 urte, IHINTZA, aldizkari hau jarri genuen abian, eta oraingo ale honek 104 zenbakia darama. Eta 1997an LITAak lehenengo topaketa egin zuen Joan Mari Irigoienen Apaiz zaharraren gi-tarra liburuari buruz tertulian jardunez. Lehenen-goa izan zen eta haren ondoren beste 53 etorri dira.

IHINTZA nahiz LITA gauza xumeak dira; hala ere zenbait salletar euskaldun eta euskaltzalek te-mati jarraitzen dugu Ihintza bultzatzen eta litakide izanik irakurritako euskal liburua elkarren artean go-zatuz komentatzen.

1998ko apirileko Ihintzan, 42. zenbakian, le-henengo topaketa haren kronika azaldu zen Joxe Er-zibengoak idatzia (28-29 or.). Honela zioen solemnitate pixka batez:

1997ko abenduaren 18an, Gorosta Balleko Azitainen, arratsaldeko sei eta erdietan, Lasalletar Irakurle Taldea (LITA) bildu zen, garaiz eta txera handiz zabaldu zen orri­albistean zehaztuta zegoen bezala.

Han bildu ziren bederatzi lagunek Joan Mari

Irigoienen Apaiz Zaharraren gitarra liburua izan zuten mintzagai, egilea bertan zelarik.

Honela jarraitzen zuen Joxek: Sorginsoro be­lazekoak hiru paragrafo labur irakurri zituen. Ba­tean bertaratu zirenei ongi etorri! esan zien; (…) hirugarrenean urrats berri baten hasiera zela eta bertara hurbildu zirenen presentzia zintzo eta ado­retsuari esker egingo zela egin beharrekoa, baita aurrerantzean ere. (…)

Berehala, Altza zaharreko lizar bizardunak liburukia burutzeko izan zituen barne zioak azaldu zituen eta, egia esan, horri esker ulertu ahal izan ziren zenbait gauza ilun: gizona ez zen gehiegi lu­zatu eta neurrian esandakoak egoki asetu zuen ber­taratutakoen hasierako jakin­mina.

Egileak berea amaitu zuenean, bertakoei ateak zabaldu zitzaizkien eta, lehen esan dudan be­zala, hitz eta pitz jardun zuten bi ordu luzez lats mehe baten antzera.

Lehenengo topaketa haren ondoren, 22 urte hauetan beste 53 aldiz elkartu izan dira litaki-deak beste hainbat libururen inguruan. Mintzagai izan ditugun liburu gehienak euskaraz sortuak izan dira. Izan dira, ordea, zortziren bat euskarara itzuli-takoak ere. Ondorengo euskal idazle hauen liburu bat baino gehiago ekarri ditugu LITAren topakete-tara: Joan Mari Irigoien (5 liburu), Anjel Lertxundi (4), Ramon Saizarbitoria (3), Unai Elorriaga (3), Kir-men Uribe (3), Bernardo Atxaga (2), Joseba Sarrio-nandia (2), Fernando Morillo (2) eta Patxi Ezkiaga (2). Beste 20ren bat idazleen liburu bana ere irakurri

IHIN

TZA 10

4

5

Praktika onak Praktika onak

Bolivia – Trinidad – Beni Ainhoa SALABERRIA

Ez dakit nondik hasi. Zer esan, nola esan. Ezinezkoa baita denbora guzti honetan bizitako

hamaika sentipen hitz gutxitan laburbiltzea. Gogoan dut uztailak 11 hura, uda beteko

ostegun eguzkitsua, June eta biok Donostiatik Madrilerantz autobusez abiatu ginenekoa. Barajaseko aireportuan elkartu ginen gure bidaide izango ziren José Antonio eta María Jesúsekin, laurok batera osatu baitugu proiektu honen lantaldea; hegazkinera igo, loak hartu, eta, konturatzerako, Bolivian esnatu ginen egunsentian.

Pare bat egun Santa Cruzen igaro ostean, gure helmugara jo genuen, Trinidad izeneko 122.115 biztanleko hiri txirora, hain zuzen ere. Bertara iritsi bezain laster hasi ginen buru-belarri gure bost proiektuetan. Proiektuak kanpotik nahiko antzekoak izan arren, barrutik ezagututa, zeharo desberdin sentitu nituen.

Mocoví kartzelan bizitakoak samindu eta sumindu ninduen gehien, izan ere, ez nuen sekula

imajinatu hain egoera muturrekoaren lekuko izango nintzenik: jatekorik ez, edatekorik ez, janztekorik ez, non lo egitekorik ez, garbitzekorik ez... ezer ez. Baina astean bitan irribarrez eta gogotsu artatzen gintuzten haien bizileku xumean.

Hemezortzi urtetik beherakoen Maná kartzela izan zen niretzat guztietan bereziena. Baldintzak Mocoví kartzelakoak baino askoz ere hobeak ziren. Astean hiru egunetan joaten ginen, eta bertakoen prestutasunak alaitu ninduen gehien. Berdin zuen zer proposatzen genien, dena egiteko prest zeudela betiere 38ºC-ko eguzkipean.

izan dugu eta mintzagai erabili beste hainbat topa-ketetan.

Narratiba munduko idazle ugari, idazmolde eta idazgai ezberdinetakoak. Zenbaitetan idazlea gurekin egoteko abagunea izan dugu

Hasiera batean toki ezberdinetan biltzen ginen: Eibar, Donostia, Zarautz, Bilbo; baina azke-neko hamar urte hauetan Eibarren elkartzeko ohi-tura hartua dugu, abegi ona egiten baitigu bertako salletar elkarteak eta berriketa garairako kafea eta mokadutxoa ere eskaintzen. Topaketa arratsaldeko seiretan hasteko ohitura dugu.

Topaketa bakoitzaren amaieran erabaki ohi dugu hurrengo bileran irakurgai izango dugun libu-rua, eta Martin Lasak idatziz gogoratzen digu, zin-tzoki, –eta liburuari buruzko lehenengo infor- mazioak eman ere– hurrengo bilera noiz izango dugun.

Aurten, 2019an, hiru liburu hauen inguruan egin ditugu gure tertuliak:

- Otsailean: Iñaki Alkain-Antonio Zavala, Ge­rrateko ibilerak (argitalpen berria euskara batuan).

- Ekainean: Harkaitz Cano, Fakirraren ahotsa.

- Urrian: Joan Mari Irigoien, Derbia.

LITAren ateak tertuliakide berrientzat zaba-lik daude beti. Anima zaitez!

IHIN

TZA

104

6

Praktika onakPraktika onakNire adin-tarte antzekoa izateak ere asko eragin zuela pentsatzen dut, elkarren arteko hartu-emana paregabea baitzen.

Hemezortzi urtetik beherakoen Chetequije kartzelak asko bete zidan barrua, zeharo ase ninduen, bertan zeuden gazteek ez zutelako inor kanpoan. Haietako asko eta asko gurasoek abandonatu zituzten txikitan, edota gurasoak ez zeuden gazte haiek zaintzeko moduko egoeran. Astean bitan joaten ginen, eta milaka istorio gogor entzuten genituen haien ahotsetatik. Bizitza borrokalariaren eredu garbia ziren haiek denak.

Hemezortzi urtetik beherakoen Esperanza etxeak ere bazuen bere xarma. Gaiztakeriaren bat egin, eta, aldi berean, tratu txarrak jasandako neskatila eta emakumeak nahasten ziren hemen. Pena da haiekin egoteko denbora gutxi eduki genuela, astean behin soilik joaten baikinen. Hala ere, haien alboan igarotako uneak oso-oso bereziak izan ziren.

Azkenik, Fabián Vaca Chávez izeneko eskolara joaten ginen astean hirutan. Tristea baina aldi berean izugarri polita izan zen haien jarduna gertutik ezagutzea. Tristea diot, oso kaxkarra zelako bai ikasleen maila baita irakasleen motibazioa ere. Haien maitasuna, ordea, bukaezina zen. Korrika zetozkigun guztiak besarkada eske, eta zin dagizuet gutxitan sentitu naizela hain-hain maitatua. Biziki berezia izan zen umeekiko harremana.

Gogoan dut hasieran beldur nintzela, ez nekiela gai izango ote nintzen proiektu nahiz gazteen beharrei behar bezala erantzuteko. Denborak aurrera egin ahala, ordea, konfiantza

sentitu nuen nigan, eta, konturatu nintzen, beste ezer gabe, nire presentziak soilik jada alai zitzakeela gure proiektuetako protagonistak. Zer ongi pasa dudan haiekin, zenbat ikasi dudan! Azken finean, hartu-eman garbia izan da, eta aitortzen dut eman baino askoz ere gehiago jaso dudala. Egia da tentsio uneak eta momentu gogorrak ere bizi behar izan ditudala. Sekula ikusi eta entzun ez ditudanak entzun ditut errealitate gordin eta krudela bizi duten gazte gaixoen ahotsetatik. Etsipenetik pixka bat eta ametsetik asko duten gazteen ahotsetatik, hain zuzen ere. Baina horrek ni indartsuago egiten eta alboan dudana aintzat hartzen lagundu dit. Hitz batean esanda, ikasten, dudana balioesten, bizitza zein injustua den konturatzen. Hobetu beharrekoak ere egon dira, noski, beraz, hanka sartzeak gogoan hartu, eta hurrengorako ikasten saiatuko naiz, berriro errepika ez daitezen.

Laburbilduz, ezin dut bizitakoa laburtu. Banekien berezia izango zela, are bereziagoa lehen boluntariotza izanda. Hala ere, aurreikuspen guztiak gainditu, eta ezin dut alaiago eta eskertuago egon. Eskerrak eman nahiko nizkioke Proyde-Proega Fundazioari nahiz Trinidaden harrera ezin hobea egin diguten anaia eta pertsona guztiei. Bereziki Anaia Eutiquio eta Lindari, ezin baita halako bizipen ahaztezinean haiek baino pertsona hoberik eduki alboan. Eskerrik asko esperientzia hau bizitzea egia bihurtu duzuen guztioi. Orain gutxi iritsi arren, beste urte batean bueltatzeko irrikan nago, Trinidaden utzi baitut ni naizen horren zatitxo bat.

Bihotz-bihotzez, milesker guztioi.

IHIN

TZA 10

4

7

Praktika onakPraktika onak

La Salle naiz. Elkarturik gehiago gara Felix EZAMA

Urriaren 19an gure ikastetxeetako irakasle mordo bat (60 inguru) Zarautzen elkartu ziren aurtengo

Kimu ekitaldian parte hartzeko asmoz. Bertan hiru Anaiek parte hartu genuen mahai inguru batean, jarraian azalduko diren galderei erantzuteko. Eta betikoa gertatu zen: denbora gutxi izan genuen gure esperientzia kontatzeko. Bukaeran, gerturatu ziren guztiei esan nien esan behar nuen gehiena Ihintzan idatziko nuela, galdera haiei erantzunez. Egia esan, irakurriko duzun idatzi honetan ez da ezer azalduko nire ibilbideari buruz, beste bi Anaiek egin zuten bezala. Nahiko luzea izango litzateke eta, horrez gain, iraganeko kontuak dira.

Galdera.- Zenbat urterekin hasi zinen Anaia bidea egiten? Zenbat urte dituzu orain? Ibilbide hori egin eta gero, egun, zergatik zaude konbentzituta Anaia izateak merezi duela?

Erantzuna.- Salletar bertsolaritzaren barnean ni “bertso aske” sentitu naiz. Nirekin mahaian dauden Jose Manuel eta Mikel Anaiak Anaien ikasle ohi izan ziren txikitatik Zarautzen eta Ordizian, San Asensiora Anaia izateko joan baino lehen. Ni, berriz, Bidaniko eskola txiki bateko ikasle izan nintzen. Herri txiki bat, Gipuzkoaren bihotzean eta Hernio mendiaren magalean. Herrian taxuzko maisu bat izan nuen. Don Luis Juaristi zen bere izena, azkoitiarra. Guretzat “maisua”, herrian bakarra baitzen. Emakume bat ere bazen “maistra”. “Lekaime” batzuk ere baziren, Karitateko alabak, bere garaian Bidaniko Muñoa indianoaren bitartez etorriak. Kultura aldetik, benetan herri aberatsa. Gazte asko bideratu zituzten maisu-maistrek goi mailako ikasketara.

Magisteritza ikasterakoan enteratu nintzen gure maisu hura Salletar Anaia izan zela 25 urte bete arte. Baina gure erakundea utzi behar izan zuen familia-arazoak zirela eta.

Eta begira nola hiru pertsonen artean besarkaturik sentitzen nintzen, kabi batean bero-bero txori bezala. Hiru pertsona hauek herriko erretorea, nire ama eta maisua ziren. Hiruren artean bideratu zuten nire haurtzaroa eta beraiengandik jaso nituen Anaia izateko lehen zipriztinak.

Gure maisu Luis ia hil zorian zegoela jakin nuenean bisita bat egin nion Añorgan, han bizi baitzen bere emaztearekin. Ezagutzen al ninduen galdetu nion, eta berak negarrez esan zidan: Nola ez zaitut ba ezagutuko? Nire bizitza osoan, Anaia izateko asmoa ernaldu ondoren, etengabe jarraitu zaitut zure ibilbidean. Eta pozik sentitu naiz beti, niretzat zu izan baitzara nire ordez Jainkoak La Salle erakundean jarri zuen ordezkoa.

Horregatik nik beti esan ohi dut nire txikitako eskolak bazuela “misio partekatuaren” kutsu eder bat. Orain 76 urte ditut.

Egin dudan ibilbideak erabat asebete nau eta benetan pozik sentitu naiz, nire izenari jarraiki (Felix). Benetan pribilegiatua izan naizela sentitzen naiz, nahiz eta bidean gora beherak eta trumoi batzuk izan.

Jakina, ez dut aurkitu elkarte perfekturik, Nobiziadu-aldian uste izan nuen bezala. Elkarte bakoitza eta elkarte bakoitzeko nire partaide izan diren Anaiak, bakoitza bere erara, Jaunaren islak izan dira. Anai Elkarte guztiak (20 bat izan dira) nire bizitzako une desberdinetan nire sostengu izan dira, bere gertutasuna eta bere jakituriaren bitartez.

Galdera.- “La Salle eskola = Anaien eskola”. Orain dela gutxi arte horrela izan zen eskola guztietan.

Erantzuna.- Garai hartan horrela kontsideratzen zen, eta normaltzat gainera. Bagenuen itxaropena Anaia izateko bokazioak izango genituela, eta eduki ere izan genituen.

Baina Europatik bazetozen zurrumurru batzuk, bokazio-aurreikuspenari bere ukitu ezezkorra abian jartzen ari zirenak. Herri horien esperientziak (batzuetan ezusteko batean murgildurik) aprobetxatu genituen gure Barrutian eta baita Arlep osoan ere, Vatikano bigarrenaren haize freskagarriak kontutan hartuz: “laikoen garaiak”. Gure gain zetorkigun tsunami txikiak gure gertuko errealitatea aztertu eta era kontzienteagoan bizitzera eraman gintuen.

Batzuetan nahiko zaila eta mingarria gertatu zitzaigun. Galdera bat baino gehiago sortu zen gure artean. Esate baterako: nola demontre ordezka dezake laikoen ikastaro batek Anaien formazio luze eta sakona? Jakinik gainera batzuetan familien beharrekin eta abar luze batekin leporaino daudela.

IHIN

TZA

104

8

Praktika onakPraktika onakAnaia batzuk ez ziren gai izan beraien

barnean horrelako konbertsioa egiteko. Behin baino gehiagotan zuzendaritza-lanetan ardura zutenen sekularrak atsekabeturik sentitu ziren La Salle ikastetxeetan. Gerorakoan garrantzi handia eman zitzaion salletar formazioari, bai gizabanako mailan, baita salletar erakunde mailan ere. Eta horretarako Salletar ekonomiak bere zati esanguratsua igorri zien.

Galdera.- Anaiarik gabe izan ote daiteke ikastetxea Salletarra?

Erantzuna.- Aukera erreala da, ikusiz zein prozesu daramagun une honetan, batez ere mendebalde eta europar eskualdeetan.

La Salleko Joan Bautistak, bere lehen maisuekin, eta gero Anaiekin, eskolak ezarri zituenean, ilusio handia jarri zuen eskolak erabat ondo funtziona zezan, baita barne ekipamenduz ere ondo jantzirik egon zedin. Hasiera hartan eragozpen ugari sortu ziren La Salleren eskoletan, eta uzkurdurak eta desanimuak bere lanetan eraginik eduki ez zezaten taxuzko maisuak behar ziren. Ikasleak behar bezala hezteko, orain deitzen diogun “salletar karismaz” kutsatuz, ezinbestekoa zen barrenetik erabat landurik izango ziren maisu eta anaiak sortzea. La Salle berak barne hornikuntza horri “fede espiritua” deitu zion eta Anaidiaren espiritu bezala ezarri zuen; espiritu hori ez zeukatenak, berriz, partaide hilak bezala sentitu behar zirela esaten zuen bere idatzietan.

Salletar Anaiarik gabe ere ikastetxe batek ondo funtziona dezake, batez ere maisuak profesionaltasunez jantzirik daudenean. Ziurrenik gure gizartean oso estimatuak izango lirateke. Beste kontua da irakasle baten “barne ekipamendua”, gure ohituretan txertaturik eta Salletar karisma edo espirituan kutsaturik ote dagoen. Argi dago Anaiek bakarrik beren eskola eramaten zutenean suposatzen zen espiritu horren jabe zirela, gehienetan behintzat.

Gaur egun oso zaila da eskola bat Salletar eskola izatea bere baitan esan ohi den “barne muina” ez badu: nolabait bere lan guztia “aktibatzen” duena, bere funtsa, mami edo oinarria galdu gabe.

Baina zein izan daiteke Salletar eskola baten “barne muina”? Non datza bere nortasuna? Nire ustez, ez bere metodoetan, instalakuntzetan, diru-laguntzetan, ezta komunikazio-sare bitxietan ere, nahiz eta batzuetan eskola batek ondo funtzionatzeko bitartekoak izan. “Barne muina” hori (iturburu, sustrai, jatorria) eskolako hezkuntza elkarteko pertsonetan datza.

Benetan sinesten dut Hezkuntza Elkarteko talde esanguratsu batek Salletar karisma aktibatu eta sustatu behar duela, “barne muin” horretan oinarrituz. Hala ere, lan horretan familiek, administrazio eta mantenduko langileek, aisialdian dabiltzan begiraleek ere parte hartu behar dute, ez irakasleek bakarrik.

Hona hemen galdera guztien artean garrantzitsuena: Salletar ikastetxeko lankideen artean ehuneko zenbatek (%) eduki beharko luke “barne muin” hori benetako Salletar ikastetxea izan dadin? Ez da erraza erantzutea; hala ere, ziur nago ikastetxe batek zenbat eta zailtasun handiagok izan, orduan eta gehiago handitzen dela portzentaia hori. Baina minimoak behar dira, eta interesgarria izango litzateke ikastetxe bakoitzak galdera horri erantzungo balio.

Ez da zaila imajinatzea zein osagaiez hornitu beharko litzatekeen barne muin hori, “Salletar karisma”ren barruan sartzen diren “jakiak”, alegia: elkartea, misioa, transzendentzia, elkarrekin eta asoziazioz, periferietan txertaturik, zaurgarriak gureganatuz.

IHIN

TZA 10

4

9

2019ko maiatzean argitaratu nuen aldizkari honetan gure aita zenaren biografia saiakerari buruzko iruzkin literarioa, iragan apirilean atera baitzen Sarako idazleen biltzarreko plazara. Akatsak akats, maiatzean liburuaren aurkezpen ofiziala egin nuen aita zenaren sorterrian, Amaiurren. Gero, Zarautz etorri zen eta ekainean Ziburuko liburuko azokan egon nintzen.

Uda pasa zaigu eta udazkenarekin batera Hondarribiko udal liburutegian liburua aurkezteko aukera eskaini zidaten. Bertan bildu ziren Hondarribiko eta Irungo lagun batzuk, eta tartean aita zenaren Txingudi ikastolako lankideak. Horien artean, Bixargorri ezizenez ezagutua den Jexux Mari Mendizabal bertsolaria eta euskara-irakaslea, eta liburuaren aurkezpena hark gure aitari idatzitako bertsoak kantatuz bukatu genuen habanera doinuaz.

Bertso horiek liburuan dituzue, eta beraz, nik orain ene beste bertso hauek idatziko dizkizuet, akatsak akats, baina bihotzetik ateratakoak; izan ere, bertsorik ederrenak ez ote dira errimagabeak eta hankaluzeak, bihotzaren aireaz kantatuak?

Hala, edozein delarik ere gure egoera, egin dezagun bizitza hau itxaropenezko besta edo ospakizun, irrika edo desio bat… izan ere, zein zoragarria den bizirik egotea! Gaurko eguna atzokoa baino hobea izanen ahal da!

GURE AITARI

Airea: “Ikusten duzu goizean” Hara, bertso bat osatzen zuretzat hasi botatzen gauean nago kantatzen. Zu besarkatzen soilik sentitzen oraindik ere tristetzen, zintzurra ere herstutzen, irribarrea marrazten soilik ari naiz itsutzen.

Hara, aitari begira bai gauean ilargira bai egunez eguzkira. Izarrak dizdiz laino artetik pozik zu egunsentira, Iluna utzi albora argia dator gurera itxaropenez dirdira.

IruzkinakIruzkinak

AZAROKO EGUZKI ZURIA Ainara MAIA

IHIN

TZA

104

10

Azken hilabeteotan Barrutian zehar foro ezberdinak antolatu dira salletar elkarteen

berregituratzeari buruz. Asko izan arren, ez dut oihartzun askorik izan. Horregatik ezin dut iritzi kritikorik eman. Ni neu Griñon-en antolatutako foroan bakarrik egon nintzen abuztuaren 27an. Bertan Kanariar Uharteetako eta Madrileko bi zonaldeetako Anaiak bildu ginen. Egun hartako egitaraua irakurtzean harritu egin nintzen, nik beste antolaketa espero bainuen. Baina ez naiz horretan sartuko, nire ikuspegitik adieraziz zer eta nola antolatu behar zen.

Griñonen goizeko saioak pelikula bat zuen ardatz. “Monjeen uhartea” pelikula ikusi genuen. Amaitu ondoren, zortzi taldetan banatu gintuzten bideoforum bat egiteko, kontuan hartuz bilera horretara eraman gintuena berregituratzearen gaia zela. Artikulu honetan pelikula horren inguruan zenbait ideia azaltzera noa, elkarteen birmoldaketa atze-oihala izanik.

“Monjeen uhartea” 2017an egin zen dokumental luzea da. Anne Christine Girardotek zuzenduriko filmak 70 minutu irauten du. Gaia

erlijiosoa da, nahiz eta beste dimentsioen irakurketa asko izan ditzakeen. Berehala etorri zitzaizkidan gogora 2005ean Philip Gröning-ek zuzendutako “Die Grosse Stille” (Isiltasun handia) eta 2010ean Xavier Beauvois-ek filmatutako “Des hommes et des dieux” (Gizakiak eta jainkoak). Lehenengoa monje kartusiarren bizitzaren deskribapena zen bitartean, bigarrena, Argeliako Thiberinen Trapako monjeen bahiketa eta ondoko heriotzaren kontaketa zen.

“Monjeen uhartea” filmak deskribatzen du nola Holandako Diepenveen-go abadian bizi diren 8 monje zistertarrek erabakitzen duten monasterioa salgai jartzea eta beste toki xume batera joatea, beste bizitza monastiko apalago bati hasiera emateko, egoera berrien neurrira egokituz.

Monjeek aukeratzen duten tokia Schier-monnikoog uhartea da. Holandako iparraldean kokatua dagoen Frisiako irla txiki bat da. Lurralde lehorra ez da 50 km kuadrora iristen. Hondartzek 18 km-ko luzera dute eta mila biztanle inguru bizi dira uhartean. Bidegorriak 30 km ditu eta garraioa autobus elektrikoen bidez egiten da. Irla horretako lehen biztanleak monje lego batzuk izan ziren. Lan handiak egin zituzten eremu hura habitagarriagoa izan zedin. Jantzi grisak zeramatzatenez, “monje grisen irla” izena eman zioten uharteari, bai frisieraz bai neerlanderaz. 1580 urtera arte han bizi izan ziren monje horiek. Baina erreforma protestantea iritsi zenean, monjeak egotziak izan ziren eta irlaren jabegoa esku pribatuetara pasa zen eta ez zen aintzinako monjeen aztarrenik geratu.

Bideoforumean hitz eta pitz ari ginela nire taldeko partaide batzuek uste zuten Diepenveen-go monasterioko zortzi monjeen erabakia nahikoa erraza izan zela. “Guztiz logikoa”, esaten zuten. Agidanez, normaltasun osoz egin zuten aldaketaren hautapena. Nola monasterioan jarraitzea hala Schiermonnikoog-en kokatzearen auzia etxe-aldaketa huts bat bailitzan ikusten zuten, besterik gabe. Niri, ordea, erabaki gogor samarra begitantzen zitzaidan eta ondorengo lerroaldetan zenbait arrazoi aletzen saiatuko naiz.

Adinagatik: Monje guztiak hirurogei urtetik gorakoak zirelako. Horietako hiru benetan zaharrak. Laurogei urte ingurukoak, alegia. Bat berrogei urte baino gehiagotan bizi izan zen Diepenveen-go abadian. Oso adierazkorra da filmean pasarte bat,

IruzkinakIruzkinak

SCHIERMONNIKOOG – MONJEEN UHARTEA

Jon LEZAMIZ

IHIN

TZA 10

4

11

IruzkinakIruzkinak

non Anai Columba hilerriko orbela biltzen ari den eskuareaz.

Gogoan dut Hego Belgikako Barrutiko Cineyko Anaien elkartea ikustatzen ari nintzela nola bertako hilerria erakutsi zidaten. Hantxe bostehun hilobi baino gehiago zeuden. Zenbait hilobitan bi maila zeuden, tokia beteta baitzegoen. Panorama hura ikusi ostean hobeto ulertu nuen Anaiek zuten zailtasuna etxe hura utzi eta salgai jartzeko, nahiz eta inolaz ere etxe hartan bizitzea jasangarri izan ez.

Espazioen murriztapenagatik: esaterako, monasterioko jantokia bakarrik etxe berria baino handiagoa zelako. Lehen monjeak fisikoki bata besteengandik urrutitxo aurkitzen ziren, egoera berrian, berriz, ia ukondoz ukondo. Bi plano kontrajar ditzakegu. Alde batetik, Diepenveen-go errefektorioa edo jangela, non hirurogei pertsonek otorduak egin ohi zituzten zenbait hamarkada lehenago; beste aldetik, Schiermoonikoog-eko kaperatxoa, non monjeen belaunek batak bestearekin ia ukitzen duten aldare gisa darabilten mahaitxoaren inguruan.

Monasterioaren inguruko pertsonekin •sortutako loturengatik: Diepenveen-go abadian agur egiteko ospakizuna egin zenean, igandez igande monjeekin meza ospatzera biltzen ziren biztanleek garbi adierazi zieten euren bizitzetan, bai keinuz bai hitzez, monjeen presentzia isila eta xumea haientzat oso esanguratsua izan zela. Konturatzeke izpirituzko adiskidetasun-elkarte bat sortu zen bizitzaren bilbean. Pertsona horien iritziak jasotzen dira elkarrizketa laburren bidez. Batek, uzten duten hutsunea aitortzen du; beste batek, monjeak Jainkoaren presentziaren adierazle izan direla eta orain berriro saiatu beharko dutela presentzia hori aurkitzen, Jainkoa leku orotan dagoen uste onaz sinetsita; hirugarren batek, garbi

botatzen du monjeek hartutako erabakia okerra dela eta ez zaiola iruditzen etxe-aldaketa horrek emaitza ona ekarriko dienik.

Botoengatik: Monjeek monasterioan sartzean bertan egoteko, aldatzeke, botoa egiten dutelako (“Stabilitas loci”). Irauteko botoa lekuarekin lotua dago. Monjeen kasuan misioa monasterio konkretu batean bermatzen da. Horregatik bertan hamarnaka urte igaro zuten, beste toki batera aldatzeko posibilitaterik gabe. Behiala ez zegoen horrelako ideiarik zerumugan.

Baimenengatik: Monjeek beste lurralde batean bizitza berri bati hasiera emateko diru iturri handi bat behar zutelako. Egoitza berria behar zutenez monasterioa saldu behar izan zuten eta horretarako Monjeburuaren eta bere Kontseiluaren baietza eta oniritzia jaso behar zituzten. Hura erdietsi eta gero, enkantean jarri zuten abadia. Hala ere, ez dakigu diru kopururik altuena emateko prest zegoenari saldu ote zioten, zeren garbi baitzuten abadiak izandako helburu antzekoekin jarraitu behar zuela. Erosleen helburuak kontutan hartu nahi zituzten. Enkantean irabazle izan zenak, kasu honetan, elkarte ekumeniko baten egoitza finkatu nahi zuen bertan.

Misioagatik: Monjeak Jainkoaren presen-tziaren ikonoak izan ziren Diepenveen-go abadian. Mendeetan zehar presentzia otoizlari horren ehunak ehundu ziren bertan. Toki berrian, Schiermoonikoog-en, misio bera bilbatzen hasi behar zuten huts hutsetik. Alabaina, aldaketa nahitaezkoa, halabeharrezkoa iruditzen zitzaien. Monasterioan urteetan zehar izandako monjeen elkarteak azaldu ziren filmean. Monje-kopuruak handiak izan ziren garai batean. Akaso XX. mende erdian hirurogeiren bateko elkartea osatzen zuten. Monjeek aitortzen dute nola monasterioko bizitza,

IHIN

TZA

104

12

IruzkinakIruzkinakeuren araudi monastikoaren arabera, eraman izan zuten 2013ra arte. Harez geroztik, hain monje gutxi eta egitura hain handia izanik, ezinezkoa izan zitzaien bizi-egitamu zistertarra betetzea. Egiturak jaten zien misioa. Eraikuntzaren artapenak galerazten zuen otoitz-egitamua. Ukuiluak, hilerria, klaustroak, baratzak, eliza… guzti-guztia handiegia zortziko talde xume batentzat!

Filma ikusteak merezi du. Baina ikusteko aukera izanez gero, gomendatzen dizuet aldez aurretik aurreiritzi guztiak alboan uzteko ahaleginak egitea. Gure bizimodua aldagaitza dela ziurtatu nahi dutenek aitortuko dute ez dagoela konparatzerik euren eta gure errealitatea. Gurea oso desberdina dela azpimarratzen saiatuko dira. Nire aburuz, berriz, egoerak egoera, badago film horretatik ateratzeko ikasgairik franko. Adibidez, historia honetan zortzi monje daude eta zortziak enpresa berean parte hartu nahi dute. Hala ere, errealismoak ukiturik, trantsizio garaian edo iragate aldian, monjeburuak hiru zaharrenak beste monasterio batera bidaltzen ditu, aldaketaren stress-a pairatzeko gauza ez zirelakoan. Baina, asmoak asmo, zortziak berriz bilduko zirelako esperantzan hasi zuten prozesua, Schiermonnikoog-

en, Monjeen uhartean, egoera berria egonkortu ondoren.

Nola hala bizitza xume bateranzko itzuleraren ikonoa da Schiermonnikoog. Aldi berean, erakusten du sustraietara jotzea dela, hantxe bizi izan baitziren grisez jantziriko monje lego haiek. Filmak irakurketa asko izan ditzake, baina bere burua kristautzat hartzen dutenentzako ikasgai bat garbi dago. Eta hitzez hitz aipatzen du monje batek: Ez dago beldurra izateko arrazoirik, apustua onartu egin behar da, “Jainkoarena baita geroa”. Ateo eta agnostikoek beste irakurketa batzuk egin ditzakete, jakina! Haiei dagokie aurkitzea. Otu zait bai ekologia eta bai egungo bizimoduari buruzko ideiak har ditzaketela. Esaterako, hautapen horren arrazoiak ekologia aldetik badu zeresanik. Etorkizuna ez dago determinismoaren hatzaparretan atxilotua. Itsasargiak, filmean zehar usu azaltzen den ikonoak, egungo herritarrei keinu egiten die hurbildu daitezen jasangarri eta iraunkor den bizitzara, azalkeria, kontsumismo eta norberekoikeriaren behe laino eta harkaitzen arriskuak alboratuz.

Goza ezazue pelikula on hau ikusten!

GIZA-BALIOEN ESKOLA

Joxe Agustin ARRIETA

1. Balio-heziketaren beharra

Urte luze batzuk izan dira irakaskuntza arloan eman ditudanak. Hezkuntzarekin estuki loturik ditugun hitz bi azpimarratu nahi ditut: informatzea eta heztea. Egia da aurrerapen teknologikoa ekonomikoa suspertzen ari dela, nahiz-eta krisialdiak guztioi kolpea eman, baina gizarte zuzenago eta bihozberagoa lortzeko ezin ditugu ahaztu: solidaritza, elkartasuna, abegikortasuna, besteekiko begirada zintzoa, eskuzabaltasuna, justizia, partaidetza… Eta lanketa honetan familia, gizartea, eskola, komunikabideak e.a. giltzarriak dira.

Askok uste du balioak transmititzea

eskolaren zeregina dela soilik, baina hau guztion zeregina da. Jose Antonio Marina irakasleak zioenez: “Haur bat hezteko tribu guztia da beharrezkoa”; hau da, ardura guztiona da.

Eskolak hezi egin behar du; familiek ere bai, baina gizarte guztiaren ardura ere bada zeregin hori. Gizarte-kontzientzia hori ez izateak sortzen du, neurri handi batean, balioen krisia. Badakit zaila dela. Gure artean balio positiboak eta solidarioak irakasten saiatzen den gizartean bizi gara noski, baina aldi berean lehia pertsonal eta kolektibo handia dago gure artean.

Ongizate gizartea ereiten eta eraikitzen ari al gara? Gizarte zuzenago eta elkarkideagoa ari al

GogoetakGogoetakIH

INTZA

104

13

gara bultzatzen? Noski baietz. Baina ezin ahaztu indartsuenaren legepean moldatzen garela sarri, eta “dirurik gehien duenak du botererik gehien” dela nagusi. Alde izugarri handia dago giza balioen eta gaur egungo komunikabideetan “gutiziatzen” ditugun idolo-jainkotxo ereduen artean.

2. Giza-eskubideen kulturari bultzada

Hemendik ikusten dut benetako giza jarrera. Egia da batzuk “gizarte likidoaz” hitz egiten dutela. Beste batzuk, bereziki herrialde garatuetan “gizaki lighta” ari dela nabarmentzen diote: pertsona pasiboa, epela, gatzgabea, apolitikoa, ez konprometitua eta ez oso solidarioa…

Agian argazki bat izan daiteke, baina ez gizarte osoaren ikuspegi objektiboa. Ez naiz hain ezkorra eta iluna. Eskolaren filosofia eta irakaslegoaren joera etikoak, zientifikoak eta pedagogikoak beste esperientzia positiboak erakusten ditu: ur gainean nola iraun, ontzi bat nola egin eta gobernatu, eta nola zuzendu kaira. Bizirautea, nabigatzea eta norabidea aukeratzea dira hiru maila etiko erabakigarriak.

Giza adimenak bere proiektuak sortzen ditu: zoriontsu izateko proiektua edo perfekzioa lortzekoa, eta horretarako, behar bezala jokatzea da gizakiaren araua, baina ez soilik gizaki autonomo gisa, baizik eta gainerako gizon-emakumeekin batera; pertsona izatez izaki soziala delako.

Eskubideen ispiluan geure buruari begiratzen diogunean ezagutzen gara. Bizitzeko eskubidea duen izaki hori ni naiz. Askatasunaren eskubidea duena ni naiz. Zoriontsu izateko eskubidea duena ni naiz. Nire eskubideekin identifikatzen naiz ni. Baina eskubideek, nire eskubideek, eskubideen ordain gisa defini dezakegun betebehar multzo bat izaten dute lagun. Eskubideak izateak, betebeharrak ere izatea dakar. Nire eskubideak nahi ditut, baina zalantzarik gabe, eskubideak betebeharrez beteta datoz.

Eskubideez hitz egiteak duintasunaz hitz egitea esan nahi du. Baina zer da duintasuna? Eskubideak edukitzea. Betebeharrak eta eskubideak txanpon baten aurrealdea eta atzealdea dira. Eskubideak eduki nahi ditugu pertsona izateagatik, eta ez indartsu izateagatik. Eskubideak humanitatearen proiektua dira. Proiektu komun hori etengabeko hezkuntzaren bidez transmititu behar da, gizaki bakoitza bere eskubideak berpiztera eraman dezan, baina baita bere betebeharrak berpiztera ere. Gure zoriontasuna ezin da gure antzekoen eskubideak kaltetuz eraiki.

3. Hezkuntzaren garrantzia

“Hezi” euskarazko hitza erdarazko “educar” esanahiaren itzulpena da. Ongi dakigu, “educar”

erdal hitza latinetik datorrela: ex (kanpotik) + ducere (zuzendu, gidatu) esan nahi du. Hezitzailea da gidaria. Grekoz ere bada hezitzailearen antzeko hitz bat: pedagogoa alegia. Honela dago osatuta: paidos (haurra) eta ago (gidatu). Beraz, hezitzaile eta pedagogo hitzek antzeko esanahia dute. Pedagogoak eta hezitzaileak, hortaz, gizakiak zuzentzen eta gidatzen dituzten pertsonak dira. Gizakia hezten dute.

Nahiz eta jaio orduko haurra osatzen ari den izakia izan, izaki potentzial bat da, eta hezkuntzaren bidez bere osotasunera iristeko gauza da. Hezitzailea eta pedagogoa eskultore baten antzekoak dira, eta pertsona, berriz, lehengaia (zura, harria). Gizaki, etxe, tresna, edozein eratako objektu bihur daiteke. Forma emango dio materia horri eskultoreak, eta prozesu horri esaten diogu, hain zuzen ere, heziketa. Gurasoek izan behar dute lehenengo hezitzaileak eta onenak.

Pertsona bizitzako alderdi guztietan trebatzea da heztea: ezagutzan, balioetan eta abar. Pixkanaka-pixkanaka, batez ere ereduen bidez, nola portatu ikastea da; ezagutza lortzea, portaerak baloratzen, epaitzen eta konparatzen jakiteko, eta inguratzen duen munduaren ikuspegi kritikoa izaten hastea. Homo sapiens-en garaitik aurrera, kultura eta zibilizazio guztiek jo dute ezinbestekotzat hezte-prozesua, modu batean edo bestean.

Gaur egun, egungo gizartean, heziketa da agintariek duten edo eduki behar luketen lehentasun nagusia. Etorkizuna hor dagoelako. Heziketa ez da soilik haurren edo gazteen kontua, bizitza osoan zeharreko behar gisa proposatzen da. Heziketan egiten den gastuak adierazten du nazio baten aurrerapena, garapena eta ongizate maila, eta herrialde baten garapen-erreferentzia bat da.

Hasieran esan dudan bezala, heziketak bi giltzarri ditu: informatzea eta heztea. Informatzeak esan nahi du ezagutza jakin batzuk eskuratzea, jakituria handiagotzeko eta jakin dakiguna gizarteari emateko, gizartea maila guztietan aurreratzen joan dadin: politikan, ekonomian, industrian, gizarte-

IHIN

TZA

104

14

GogoetakGogoetakgaietan, teknologian eta abar. Heztea bizitzeko jarrera jakin batzuk eskuratzea da, zeinak balioekin erlazionaturik dauden: bizikidetza baketsua, berdintasuna, askatasuna, justizia, elkartasuna, errespetua, tolerantzia, partaidetza, gaitasun kritikoa, elkarrizketa demokratikoa eta abar, giza legezkoa izango den gizartea lortzeko.

4. Bukatzeko

Ondorio bezala, esan beharra dago gure erantzukizuna dela, eta ez beste inorena, gizartean sartu nahi ditugun aldaketak interpretatzea, proposatzea, horietan esku eta parte hartzea, gure gizarte hau giza legezkoagoa, bidezkoagoa eta orekatuagoa izan dadin pertsona errespetatzen, hori baita babestu behar genukeen balio gorena.

Gogoan dut nola aita santu Pio XII.ak, 1950eko maiatzaren 15ean La Salleko Joan Bautista “Irakasle guztien zeruetako zaindari” izendatu zuela, eta bereziki ez eskola berriak eraiki zituelako, baizik eta La Sallekoak izaera berria eman nahi izan ziolako, eskola haiek egoerari egokituz. Eta hementxe daukagu benetako “hordagoa” salletar guztiok. Elkarrekin eta elkartasunean. Ezin guzti hau bakarrik egin, ezin izan inoiz bakarrik zoriontsu. “Ni” batek beharrezkoa du “zu” bat ondoan, eta “gu” bat eskola solidarioa eraikitzeko; gure zoriontasuna ezin baita gure antzekoen eskubideak kaltetuz eraiki.

LAUBURU ETA HAINBAT ABURU Juan Antonio LOPETEGI

Leireko monasterioan gertatu zitzaigun. Hara joan ginen bigarren batxilergoko talde batekin helbu-

rua erromanikoa lantzea zelarik. Ez zen hori gure jo-muga bakarra, egunean zehar Zangoza eta Olite-Erriberri ere bisitatu genituen, baina Esaren gainekoak pasarte xelebrea bezain adierazgarria bi-ziarazi zigun.

Bisita gidatua eskatuta geneukan eta neska gazte apain batek artatu gintuen. Ez zekien euska-raz, eta doinu navarrico nabarmena antzeman nion lehenengo agurretik. Nafarroako erregeen hilobiak, kapitel erromanikoak, izandako erreketak, des-amortizazioaren kalteak eta halako kontuak aipatu zizkigun. XVI. mendean handiagotu zen aldera sartu ginenean sabaiari erreparatu nion, eta ohartu nin-tzen gurutze-gangaren dekorazioan lauburuak ageri zirela. Bere azalpenak amaitutakoan, roman pala­dinoz noski, ea lauburuak ote ziren galdetu nion. Galdera hutsala itxura batean, baina nire ustekabe-rako berak ezetz esan zigun. Sinbolo zeltikoak omen ziren, izarrak eta halakoak bezalaxe. Ni konforme ez, eta kargu hartu nion, lauburuak zirela, eta berak ezetz, sinbolo zeltikoak eta ez euskaldunak. Ez nin-tzen tematu, bere horretan utzi nuen. Ikasleak ba-rrez, pagatu genion... eta bere arimaren salbazioaren alde erregutu nuen.

Gero buruari eragin nion, nola ote zen posi-ble gida ofizial batek halakoa esatea. Setatu zen mo-duan bere erantzunean politikakeria euskalfoboa

antzeman nuen garbi. Jakinik ere Troiako aztarnen artean ere agertu izan dela, Kantabrian eta Huescan ere bai, eta baduela zer ikusirik Europan zehar dau-den bestelako esbastika, tetrasquel edota cuatre­fuell-ekin, gure lauburua, beso-buru borobila, zirkulu baten barruan eta batik bat eskuin-birakaria dena, euskal kulturaren ikurtzat hartuta dago, eta hala deitzen zaio: lauburua. Baina gure neskak ez zuen hitza ebaki nahi, tabu bat zen... zergatik ote?

Interneten miatu ondoren, azkenean eran-tzuna NavarraResiste.com-en topatu dut. Web atari honetan esaten dituztenak ulertzeko bukaeratik ha-siko naiz. Helburu politiko garbi bat dute, Nafarro-ako euskal izaera deuseztatzea navarrista -españolista defendatzeko, eta horretarako, besteak beste, han-hemen ageri diren lauburuak zeltikoak direla diote, inola ere ez euskaldunak. Ez hori baka-rrik, itxura euskalduna daukaten toponimo asko ere, zeltikoak dira beren esanetan. Adibidez, As­train-en jatorria zeltikoa omen da, Astarte, Eostre, Ostara, Aster... izeneko jainkosatik eratorria dela-koan, hortik ere heldu omen da Asturias eta As­torga. Ez dut nik halakorik beste inon topatu. Aurkitu dut euskal toponimia ikertzen duen artiku-luren bat, eta ez dio halakorik. Tartean zentzuzko etimologiak ere aipatzen dituzte: Ultzama eta Deba toponimoen jatorri zeltikoa Koldo Mitxelenak berak adierazi zuen. Apologistak dira, eta komeni ez zaiena isiltzen dute, adibidez Lizarra-ren jatorri eus-kalduna XI. mendeaz geroztik dokumentaturik egon

arren, hitzik ere ez. Baina toponimoak toponimo, zeltikoak izan ala ez, horrek ez du beraien tesia fro-gatzen. Hau da, ez naiz ni oraingoan luzatuko azal-tzen lingua navarrorum delakoak Nafarroan izan duen antzinatasuna eta zabalpena ongi dokumenta-tuta dagoena. Historian atzerago joz gero, Sorian bertan agertu diren hilarrien ikerketa onomastikoak frogatu du izen baskoiak zirela kasu askotan. Gai-nera, segur aski erromanizazioa baino lehenagoko Ebroko eskuinaldeko gizataldeen artean baskoiak, hots, euskaldunak egon zitezkeen eta elementu kul-tural zeltikoak bereganatuak eduki zitzaketen, asimi-lazio kulturala normala izan da historian zehar, baita gaur egun ere. Begiratu bestela Eduardo Alfaro ar-keologoak egindako ikerketan atera dituen ondo-rioak. Ptolomeok berak esan zuen Calagurris (Calahorra) zela baskoien hiri nagusiena, toponimo horretan bertan euskal arrastoa dago. NavarraRe-siste-ko egileek euskararen presentzia Nafarroako ekialde eta erdialdean hutsaren hurrengora mugatu nahi dute. Beren esanetan zonalde horiek eragin ge-hiago izan dute goi-aragoieratik, euskaratik baino. Aho bete hortz utzi nauena zera izan da, esatea Baz-tanetik Erronkariraino hitz egiten dena ez dela eus-kara, baizik eta beste hizkuntza bat gurearekin protoeuskaran lotzen dena, baina bi mila urteren bu-ruan beste hizkuntza omen da. Hari horretatik tiraka jarraitzen dute esateko zonalde horretan irakasteko-tan irakatsi beharko litzatekeena erronkariera dela eta ez euskara, azken hau abertzaleen injerentziaz sartu nahi den mintzoa baita, Nafarroa deuseztatzea helburu duena. Onartzen dute Nafarroako ipar-men-debaldeko euskaltasuna, baina horretaz gain ez. Saltsa horretan oposaketetan euskara baloratzea, gi-puzkoarren inbasioa herri txikitan eta beste hainbat kontu salatzen dituzte. Egia esan, zenbaitetan barre-gura eman didate, eta bestetan beldurra.

Aurreko web orriaz gain, bidean lauburua az-tergai duten beste hainbat lan eta iritzi topatu ditut. Gazteleraz daudenak hiru multzotan sailkatuko ni-tuzke:

– Gomendagarriak: batez ere Santiago de Pablo irakasleak duen artikulua aholkatuko nizueke, non ikertzen duen lauburuak izandako irudiaren eta esanahiaren garapena XIX. mendetik hona. ABC egunkariak lauburua hizpide hartuta kaleratu zuen erreportajea arestian aipatu dudan artikuluaren la-burpena da, ongi dago baina zenbaitetan erdizka ge-ratzen da.

– Galbahetik pasa beharrekoak dira laubu-ruaren alde misteriotsua azpimarratu ondoren, hel-buru komertziala duten orriak. Badirudi hor bertan eskaintzen diren lauburu eta eguzki-lore bitxiak ero-siz gero ezkutuko indar babesle guztiak aldekoak izango dituzula.

– Azkenik, erabat zokoratzekoak dira mezu

politiko anti-abertzalea helarazi nahi digutenak, hots, Sabino Aranak erabiltzen zuen lauburu beso karratuak antza zuenez Hitlerrek erabiltzen zuen es-bastikarekin, frogatuta geratzen omen da abertza-leen arrazakeria naziena bezainbestekoa zela. Zergatik? Hargatik!

Gauzak horrela, pentsa gure ikasleek lauburuari bu-ruzko lan bat egin beharko balute zer topa lezaketen. Gainera, hemendik gutxira ez omen dugu testulibu-rurik izango. ITB, Ikaskuntzarako Testuinguru Berria, izango dugu gure geletan, eta honek nolabaiteko iraultza suposatuko du, antza. Izan ditugun aurreko esperientzietan behintzat, ikasleek talde-lanetan in-ternet izan dute informazio iturri nagusiena, bakarra hobeto esanda. Nire irudirako, erdaraz bilatu eta landu dute agindutako gehiena, ondoren aztergaiak euskarara itzuli dituzte, hala moduz, eta kaixo motel!

Ondorioz, lauburuaren kontu honek eskarmentua eman dit. Garbi ikusten dut euskal gaietan behintzat ikasleei informazio iturri onak eta egokiak eman behar zaizkiela. Badugu aukerarik: Wikipedia, Hiru.eus, Auñamendi Entziklopedia, Elhuyar, eta beste hainbat lan, onak eta egokiak. Baina agerian dago interneten bilaketa libreak desinformazioa ekar dezakeela.

APOLOGIA HAIZEAK DATOZ NAFARROAKO ALDETIK EUSKALTASUNA GAIXOTU ZAIGU ALDERDIKERIAGATIK GURE KULTURA DAUKAGU ETA SIGLA GUZTIEN GAINETIK I T B DENAK LIBRA GAITZALA NAVARRICOREN GAITZETIK

Leireko gurutze ganga

IHIN

TZA 10

4

15

GogoetakGogoetak

IHIN

TZA

104

16

GogoetakGogoetak

Abuztuak 13: Bandoa

Oporraldia turuta soinuz aztoratzen dabiltza egunotan komunikabideak. Agintarien oharren eta aholkuen pulpitu bihurtu dira G-7a Miarritzen bil-tzera doala eta. Tsunami bat etorriko balitz bezala pixkanaka goaz jakiten egin dituzten aurreikuspe-nak, bereziki DGTaren bandoen bidez edota Segur-tasun Sailetik egindakoenez. Tira, oporretan gaude eta tsunamiaren epizentrotik urrun samar. Beraz, ez gara asko estutuko.

Urtarrilak 20: Preso etxean Pixkanaka joan gara jakiten, bai, G-7aren bi-

lerak dakartzan mugak herritarrentzat. Seguruenik kotxea ez erabiltzea izango da gutxienekoa. Miarri-tzen eta ingurutan etxetik ateratzeko baimen bere-zia behar da. Mugimendu askatasunaren izenean hartutako erabakia izango da hori ere. Askok etxean gelditzea erabaki dute lanera joateko dituzten tra-bak ikusita. Seguruenik oporretako eguntzat har-tuko dizkiete egunok.

Abuztuak 24: Kohorteak

Hôtel du Palais izan da aukeratua contuber-nio gisa. Etxean gelditzeko aholkuak sinestu ez du-tenentzat kohorteak bidali dituzte aldez aurretik jendeak uler zezan alerta gorrian daudela. Horrela 13.200 polizia frantses, 3.000 espainiar eta 4.000 ertzain –Ertzantzaren erdia nonbait– azaldu dira Euskal Herrian. Ikuskizun aparta: zertarako joan an-tzerkira, zinemara, kiroldegira …?

Ah! Kaka zaharra! Ikuskizun ikustezinak izango dira etxe zuloan sartuta egoteko gomendioa baitago.

Abuztuak 25: Gortea

Estatu Batuetako Armadaren hegazkin han-dia Hondarribiako aireportura “materiala” ekarriz –

Presidentearen helikopteroa dago material horien artean!– etorri zenetik ohartu ahal izan gara mun-duko jauntxo berriak ez direla bakarrik etorri. Euren gorteak ere beraiekin etorri dira, daramaten egune-rokotasun aspergarria bidaiaren emozioak puskatuko direlakoan. Horrela Miraritze ez da soilik munduko oligarkiaren bilera tokia izan, Vanity fair berri baten antzeztoki liluragarria ere bilakatu da. Ai Calderón de la Barca-k burua altxatuko balu!

Abuztuak 27: Balantzea

Kexuak baino ez dira entzuten. Dendariek ia jenderik ez dutela ikusi eta alferrik ireki dituztela –ireki ahal izan dutenek, noski– dendak. Garraiolariek galera izugarriak izan dituztela. Bidaiariek bideak it-xita aurkitu dituztela … Badirudi pozik joan diren ba-karrak jauntxoak eta euren gortekideak izan direla. Beno, agian hauek ere ez, ez baitira adostasun aipa-garrietara iritsi.

Nire talaiatik MIARRITZE-G7

Juan Luis URMENETA

Gauzak horrela onena zera izango litzateke: eros de-zatela irla bat, eraiki dezatela etxe bat eta egin di-tzatela euren bilerak han beti. Baina zerbitzatzea ahaztuta dituzten herritarrak bakean utz ditzatela!

17

Kontu-kontariKontu-kontari

MUNDAKA

Herri txiki bat da. Bizkaiko kostan dago. Bermeotik hurbil eta Gernikatik ez hain hurbil baina urruti ere ez. Gernikatik Mundakara oinez joan zaitezke propio egina dagoen bidegorritik edo autobusez edo trenez edo bizikletaz edo ibligailuez nahiz eta azken komunikabide hau ez den, ez horixe, oso gomendagarria gehiegi kutsatzen duelako.

Surflari bati Mundaka aipatzen badiozu berehala erantzungo dizu ezagutzen duela, izan ere, Mundakak badauka zerbait berezia eta olatua da, bai, olatu ospetsua: ezkerreko olatua deitzen diotena, luzea eta iraunkorra, zeinetan primeran surfea daitekeen dirudienez. Nik ezin dut hau egiaztatu ez dakidalako ez igerian eta ez surfeatzen, baina entzun bai, askotan entzun dut surflari horrek daukan irizpidea Mundakako olatuari buruz.

Mundaka zoragarri honetan izan naiz gaur goizean. Ni oinez abiatu naiz Gernikatik. Bederatzi eta erdiak izango ziren hasi naizenean eta hamabi eta erdiak herrira iritsi naizenean: sano eta baikor. Herrian jende gutxi ikusi dut, udara bukatu dela antzeman dut. Herriko jende xumea ikusi dut, eskola-umeak: neskak eta mutilak elkarrekin jolasean elizondoko frontoian, batzuk euskaraz eta beste batzuk erdaraz, dena oso natural, natural esan badiezaiokegu Mundaka bezalako herri euskaldun bati neskak eta mutilak euskaraz eta erdaraz aldi berean jarduteari. Herriaren hasieran txartel batean hauxe irakurri dut: Mundakan euskaraz bizi gara. Ongi, baina, kontua bestelakoa da, eta nik hauxe ziurta dezaket nahiz eta ordu bat besterik ez dudan egin bertan. Jakina da udara partean kanpoko jendez josita egoten dela Mundaka, herria eta herriak dituen hondartzak, hau ere ongi dakit. Bertako bat ezagutu nuen Madrilen ikasten egon nintzenean eta Madrilgo neska batekin maitemindu zen. Neskak euskara ikasi zuen, Madrilen lezio batzuk eman nizkion, eta gero Arrasateko Unibertsitatean ikusi nuen behin, ikastaro batean, jada euskaldun peto-petoa, mutilarena ez dakit ezer.

Mundakak lehia bat galdu zuen Bermeoren

aurka estropadatan. Zein? Lehena iristen zena Izaro uhartera eskuratuko zuen bera. Tamalez Mundakarentzat Bermeok irabazi zuen lehia. Harrezkero, uztailaren 22an, Bermeoko jendea bapore batean joaten da uhartera eta bertan teila bat botatzen du, adieraziz, ur eta uharte hartako jabeak direla. Gure Herri honetan gauza asko erronka batez erabakitzen dira. Bereziak gara, gero!

SARA Euskal ingurumarian dabilen batek antzemango luke izen honek adierazten duena, alegia, herri baten izena dela, emakume baten izena dela, herri horretan urte luzeak eman zituela apaiz batek eta delako apaizak liburu trinko bat, batzuen ustez trinkoegia gaiaren aldetik begiratzen bada batik bat baina ez hizkuntzaren aldetik nik uste, esan nahi baita, eta oso labur esanda GERO liburua idatzi zuela arestian aipatu apaiz horrek. Hau guztiau badaki euskal ingurumarian mugitzen den edonork. Nik ere bai eta zuk, eta zuk eta beste horrek eta agian salletar askok ere bai.

Orduan? Kontua da urte honetan salletarron euskararen eguna, azaroaren 9koa, Iparraldean dela eta leku baten bila abiatu garela duela ez hainbeste. Oker ez banaiz Joxe, Kepa eta Jose Manuel, hirurok, gauzkazue enpeinu horretan. Egia esan, zeregin hau ez da oso zaila berez, baina leku bat aukeratu behar da. Hiru mosketariok ez gara bildu oraindik ezer zehazteko. Halere, nik Keparekin hitz egin dut eta garbi dugu Azkainen edo Saran bilduko ginela, bietako batean edo bietan... Azkainen gure gaiarekin primerako lotura egiten duen emakumea herri zoriontsu horretan bizi delako, baina, bestalde, Sara, euskarari dagokionean bederen, nortasun handikoa delako arestian aipatu arrazoi ezagunagatik: Pedro Axular apaiza eta Gero idazlana. Baina bada beste arrazoi bat eta ez pisu gutxiagokoa: urtean behin, Pazko Astean, guk Durangon egiten dugun euskal liburu, disko eta abar luze baten Azoka egiten den

IHIN

TZA 10

4

MUNDAKA - SARA - URKULETA Joxe ERTZIBENGOA

IHIN

TZA

104

18

Kontu kontariKontu kontaribezala, Saran ere antzeko gauza egiten dute beste euskaldunek, beti euskararen inguruan: idazleak, musika, bertako ekoizpenak, etab. Ez al da onargarria euskara erreibindikatu nahi den egun batean, salletarron artean, Sarako espirituarekin bat egitea, dakigun manerarik zuzenenean? Ideia honek ez ditu alde batean uzten egun horretan egiten ditugun bestelako egintzak: Meza, kultura jarduera, geografia-lezioa, naturarekiko harremana, salletar

batzuon elkarrekiko topaketa… Hemen uzten dut. Zerbaiterako balio baleza… ontsa!

Kontuak kontu, nik beti goraipatuko dut Pedro Axular eta idatzi zuen obra Gero delakoa, beti goraipatuko dudan bezala Azkaingo tren txikia Larrune mendira igotzeko, garesti samarra izanagatik ere. Ea lehenbailehen erabakita uzten dugun denen gustukoa izango litzatekeen herria. Hala biz!

URKULETA

Ziur naiz esango dudan honetan, alegia, Durangaldekoa ez bazara ez duzula Urkuleta zer den eta non dagoen jakingo, uste dut. Baina bidean jarriko zaitut niri kasu ematen badidazu.

Begira, ziur naiz Durango non dagoen badakizula, agian bertan biziko zara, hau larrepera izango litzateke, benetan. Ba hemendik hasiko naiz. Durangon utziko zaitu euskal trenak, autobusak, edo dena delakoak. Ezkurdi plaza zeharkatuko duzu diagonalean eta nahitaez Urkiolako bidean jarriko zara. Bai, Urkiolako bidean. Urkiola ezagutzen duzu, ezta? Ba aurrera! Oinez, jakina. Gran Hotel Durango lau izarrekoa ikusiko duzu eskuinaldean: etxe galanta da bera, kanpotik ematen duenez. Gero hain ohikoak diren bizpahiru biribilgune pasatu beharko dituzu norabidea galdu gabe.

Berehala sartuko zara Izurtzan, herri txiki baina tradizio anitzekoan, gure Bitañoren jaioterrian. Portzierto, Bitaño Izurtzako auzo bat ere bada. Jose Antoniok okindegi ederra dauka antigualeko eran ogiak egiten dituena. Ingurutik igarotzerakoan antzematen da ogi horren usain kitzikagarria, exzitantea… Zeharkatu duzu Izurtza eta txartel batean irakurriko duzu Mañaria herriaren izena. Kontuz, ez duzu Mallabiarekin nahastu behar, nahiz eta biak Bizkaian dauden, baina bat Urkiola aldean eta bestea Markinako bidean, bat mutur batean eta bestea beste muturrean. Mañaria zeharkatu behar duzu. Hasieran hautsa irentsiz ditxosozko harrobia martxan dagoelako lanegunetan, asteburuetan geldirik dago, zorionez.

Herria, bigarrena, zeharkatu duzu eta erabaki bat hartu behar duzu: zuzenean jarraitu eta

Urkiola mendatea igotzen hasiko zara edo eskuinaldera hartu eta erreka txiki baten xurxurlaren eraginpean Urkuletara abiatuko zara. Ez duzu herri bat aurkituko, haran bat aurkituko duzu, haran estu bat eta babestu bat. Estua mendien artean dagoelako eta babestua hain zuzen ere mendi horiek babesten dutelako. Batetik, ezkerraldean, Saibi mendia izango duzu eta bestetik, eskuinaldean, Arrietabaso. Lehenengoa belarrez jantzia eta bigarrena harriz jantzia, oso ezberdinak. Batean basoak, errekak eta txorien kantuak aurkituko dituzu eta bestean baso zaharrak, errekak apenas baina bai orkatzak, oreinak eta basahuntzak. Erdian, isil-isilik, Urkuletako baserriak: baratzekin, ortuekin, udareekin, sagarrekin, zerbekin, porruekin, gereziondokin, intxaurrondokin, aranondokin… eta zakur batzuekin, noski.

Hor bukatuko zaizu errepidea. Hortik aitzinera mendia hasten da eta mendiarekin batera ohiko xuxurla misteriotsuak harrartean, zure birikek arnasa hartzen duten bitartean. Urkuleta mendi horietako katapulta da, lantza, abangoardia… pertsona naturarekin akordio batera iristen den abiapuntua. Zoragarria, liluragarria, exzitantea.

PoemaPoema

Maitaleak

Patxi EZKIAGA

IHIN

TZA 10

4

19

Bi txori aztoratu balira bezala udaberriko zeru itxaropentsuan, bi aho, etorkizuneko lurraren antsiz, kantu sortu berriaren hasieran. Gorputzen azpiko belarra arindu egin da. Poliki-poliki asmoak bidaia luzearen espazio zabalak arakatzen hasi dira. Beste sorkunde bat baino ez da izango. Baina hemen estatistikak ez du balio.

Irakurri eta otoitz egin, irakurri eta otoitz egin; kateak hausteagatik dihardut irakurri eta otoitz egiten. Errukiaren moraletik huts egingo ez duen kontsolamendua atera nahi dut, eta, noizbehinka, desagertu beharraren beldurrak itxaropen apurtxo bat gehiago eskatzen dit. Halere, naizenari uko egin gabe, segurtasunetik kanpo bizitzen ikasi beharko dut.

Neskak bordako atarian utzi zuen ilargiaren gurdia, gaua baitzen. Botak kendu eta sutegi gorian josi zituen begiak, garren dantzak liluratuta. Arretaz hurbildu zituen esku hotzak sutara, inork perretxiku usaina kentzerik nahiko ez balu bezala. –Zergatik dira perretxiku batzuk pozoitsuak? galdetu zion suari bere baitan. Suak astiro eman zion erantzuna: –Lur bihotza daukatelako, zaharra, heriotzaren antzera. Isilik, neska besaulkian eseri zen. Zaila egiten zitzaion udako marrubien perfumea gogoratzea.

Leher eginda gelditu arte jarraitzen dugu bidaian. Gure oroimenaren bihotz egin arte irakurtzen ditugu, behin eta berriz, geltokien izenak: Herio, Lugorri, Bakardade... txikiak, ez oso dotoreak izan arren. Udaberriro itzultzen direla enarak bihotzaren hari eta habietara gogoratzen dugun arte. Zauri orok aurkitzen du leiho bat, orbanaren esperantza bizirik mantentzeko, herdoitu eta burdinak taiutu zuen goriaren oroitzapena bezala. Arrosa orok aurkitzen du petalo erorientzat lur puska bat. Ingudeak ezin ahantzi hauspoaren haizea.

(Argitaragabeko Gauza txikien teorema poema sortatik hartua, 2006)

IHIN

TZA

104

20

Ikasleen txokoaIkasleen txokoaADISKIDETASUNA

Alex ARCEREDILLO La Salle EIBAR - Batx 2

Eguneroko bizitzan badaude hainbat elementu oso funtsezkoak eta ez gara haien presentziaz

ohartzen, are gutxiago, haien garrantziaz. Ez naiz ze-hazki objektu fisikoei buruz ari, sentimendu abs-traktuei buruz baizik. Oraingoan, adiskidetasunari buruzko hausnarketa txikia egin nahi nuke, izan ere, beti hor dagoen zerbait bada ere, inoiz galdetu al diogu gure buruari zer arraio ote den adiskideta-suna?

Benetako adiskidetasuna definitzeak hain-bat eta hainbat buruhauste dakarzkigu, ez baita kontu erraza. Zerbait erlatiboa da, pertsona bakoit-zaren araberakoa, hain zuzen, norbanakoaren izae-rak edota beharrek neurri handi batean baldintzatzen dute. Gainera, “lagun” hitzak alor ugari hartzen dituela esango nuke, hau da, honela esaten diogu igandero futbol-partida gurekin ikus-ten duenari eta, baita ere, gure arazo, sentimendu sekretu eta pareko hitz sentimental guztiak dakiz-kienari. Beraz, biak har ditzakegu lagun bezala? Lagun-maila desberdinak al daude?

Gai honen inguruan erantzunik gabeko gal-dera franko daude, guztiak pertsona bakoitzaren araberakoak, guztiok ez baitugu berdin uste, guztiok ez dugu gauza bertsua bilatzen…

Beste kontu batera jauzi eginez, “perfek-zioa” bilatzeko gizakiok dugun nahi sutsu hori jo-rratu nahi nuke. Hona hemen beste itaun bat: zer da lagun perfektua? Nire adin eta sexu berekoak, nire “hobby” berdinekin, nirekin “selfietan” ongi ateratzen dena… Egia esan, hitz honi buruzko ikus-puntu dezente daude, baina laguntasuna haratago

doa oraindik. Lagun ona beti egia esaten dizuna da, nahiz eta askotan latza izan hau entzutea; zu zeu izateko giroa sortzen duena, edozer kontatzeko kon-fiantza ematen dizuna eta uneoro laguntzen dizuna.

Laburbilduz, adiskidetasuna altxor bat da, zure alderik beltzena ezagututa ere, oraindik zure alboan jarraitzen duena eta baita erortzen zarenean ere eusten dizuna. Eta hori hain da baliotsua… Beraz, ez utzi ihes egiten.

Matematika eta zenbakiak benetan sinesgarriak dira?

Ibai ESTANGA La Salle-Berrozpe ANDOAIN - Batx 1

bakien abstraktua bezain ia ulertezina den mundua-rekin konektatzen baitugu geure burua. Horrelako gertaera sinpleak aurrera eramateko zein fisika, in-formatika eta natura alorretako zenbait arazo edo fenomeno konplexuagori logika edo arrazoia lor-tzeko xedez ezinbestekoa omen da zenbakiak era-biltzea, haien araberakoa baita gai espezializatu haien balioa.

Halaber, badaude pertsonak zenbakiak go-rroto dituztenak. Hain omen dira abstraktuak zen-bakiak eta haien baitan sortzen diren erlazioak, non askotan jendeak uko egiten baitie zenbakiei, izan beste detaile batzuekin interes handiagoa eduki-

Irten gaitezen etxetik eta egin dezagun txango bat trenez Donostiara, trenaren batez besteko abia-

dura eta Donostiarako distantzia jakinda, zenbat denbora igaro ostean iritsiko garen bertara jakiteko; joan gaitezen Euskal Herriko gunerik altuenera, itsas mailaren arabera, eta neur dezagun haren altuera, edota jolas gaitezen futbolean, penaltiak jaurtit-zera, hain zuzen ere, gola sartzeko baloia zein ange-lurekin eta zein desbideratzerekin jaurti behar den ohartarazteko.

Aipatu ditudan hiru kasu hauek gure egune-roko bizitzako ohiko gertaerak dira, zeinen emaitzak eta ondorioak plazaratzeko matematikaren eta zen-

Ikasleen txokoaIkasleen txokoatzeagatik, izan haien munduak eta konbinazioak sortzen duen beldurrarengatik.

Izan ere, banakoak oso gazteak direla (15-16 urte, derrigorrezko hezkuntza amaitu bezain pronto, matematika alde batera uztea lortzen dute-nean, hain zuzen ere) zenbakien mundua betirako baztertu eta hizkuntzen edo letren munduan jardu-tera bideratzen dute haien bizimodua, haien iritziz, edo konkretuki, gizartearen edo banako hura ingu-ratzen duten pertsonen iritziz, izan ikasle helduak, izan familia-kideak, letrek ez baitute zenbakiek adina ezerosotasun eta konplexutasuna eragiten. Letrak hasi eta bukatzen dira, A-tik hasi eta Z-ra bi-tarte irauten dute. Hizkuntza gehienek asko jota 25-30 letra dituzte, elkarren artean konbinatuz eta hitzak (zeinu linguistikoak) sortuz.

Zenbakiak, letrak ez bezala, inork ez daki noiz amaitzen diren. 1 zenbakia da lehena (batzuen iritziz 0 zenbakia) eta hortik gora zifra bakarreko, biko, hiruko, lauko… eta hamar eta hogei zifrako zenbakiak existitzen dira. Baita 1-etik (edo 0-tik) be-hera ere. 0-tik behera zenbaki oso positiboak baz-tertuz, oso negatiboak hasten dira; -1, -2, -3, -4, -5… -193874.

Segida honetan ikus daitekeen bezala, 0-tik gora edo behera joanagatik ere, zenbakiak ez dira sekula amaitzen, positiboak edo negatiboak izan, berrogei edota laurogei zifrarainoko zenbakiak aurki ditzakegu. Zenbakiak noiz hasi jakitea baina noiz amaitzen diren ez jakitea izango ote da jendea ge-hien kezkatzen duena. Baita formula eta espresio matematikoek sortzen duten abstraktutasuna ere.

Zenbakien eta matematiken gorrotatzaileak ez ezik, zientziaren bi adar hauek ikaragarri maite dituzten eta haien lanpostuan honako hauek erabi-liz izugarri disfrutatzen duten pertsonak ere aurki ditzakegu edonon. Banako hauek abstraktutasuna maite dute, normalean ikertzaileak dira, fenomeno jakin baten kausak eta ondorioak jakitea dute gus-tuko. Lehen paragrafoan aipaturiko arazoei erraz eta atseginez aurre egiten diete. Matematikaren eta zenbakien munduarekin erabat konektaturik bizi dira, ikusgarriak iruditzen zaie formula matematiko batek nola azal dezakeen mundua.

IHIN

TZA 10

4

21

Hala eta guztiz ere, mundu honetan bi mo-tatako pertsonok bizi gara, geure gustuak eta mun-dua ulertu eta interpretatzeko modu ezberdinak ditugunok, eta azken batean, gure mundua eta bi-zimodua ahalik eta hoberen aurrera ateratzen saiatu behar gara, bakoitzak honekiko bere inter-pretazioa duelarik. Honek badu abantaila bat. Abantaila honako hau da: batzuek zenbait fenome-noren arrazoia kalkuluen bitartez eta era grafiko ba-tean lortzen duten heinean, beste batzuek analitikoki edo testualki lortzen dute, eta elkarren artean desberdinak diren horiek elkar alderatuz, guztiok uler dezakegun arrazoi edo kausa batera iristen gara, gure arteko komunikazio ekintza ber-matuz.

Hala eta guztiz ere, hona hemen gizartean geroz eta ohikoagoa den planteamendua. Banako batek honako hau esan dezake “Niri zenbakiak eta matematika izugarri gustatzen zaizkit, baita letrak ere, baina, batzuetan, ulertezina egiten zaizkit kal-kulu matematiko konplexuak, hain da abstraktua matematiken mundua… Gainera, zergatik neurriak bezalako magnitudeen intentsitatea edo nolakota-suna neurtzeko erabiltzen ditugu zenbakiak, eta ez letrak? Zenbaterainoko garrantzia dute mundu ho-netan zenbakiek? Zertarako sortu omen zituen gi-zakiak zenbakiak?”

Galdera hauek makina bat erantzun izan di-tzakete. Halaber, hauek edonor hausnararaz deza-kete, baita munduko matematikari hoberena ere. Matematiketan hoberena den pertsona honek hark egindako kalkuluei edo zenbakien esanahi sinboli-koari erreparatuz gero, ikusiko luke zenbakiak azken batean sinboloak direla, guk sortuak, eta guk ezarri diegun esanahiaz gain, ez dutela beste ezer, hidra-tatu gabeko pertsonak edo materia direla, edo ho-logramak, edo mamuak. Haien barnean murgildu eta amaiezina den tunel ilun batean murgiltzea, eta barnean iluntasuna ez ezik bakardadea eta hozta-suna ere sentitzea bezalako ilusio zurbila direla.

Hona hemen arrazoitzeko zailak diren ma-tematikekin loturiko zenbait zalantza. Zergatik x + 3 ekuazioaren irudikapena edo marrazkia lerro zuzen bat da, eta x2 + 3 ekuazioaren irudikapena parabola

IHIN

TZA

104

22

Ikasleen txokoa Ikasleen txokoa edo U baten itxurakoa da, desberdintasun bakarra ezezagunari berreketa bat egitean soilik baitatza?

Beste batek, ostera, honako hau pentsa de-zake. Grafikoak guk geuk, gizakiok sortutako ele-mentu bat da, zenbakiak eta haien arteko erlazioak marrazteko balio omen duena, baina, horiei erre-paratu, eta gora eta behera egiten duten marra amaigabeak direla ikus dezakegu. Zergatik zenba-kiak marren bitartez adierazten dira, letra jakinez osaturik dagoen hitz bat, etxea kasu, leihoak eta pa-retak dituen eraikin bat eginez irudikatzen bada?

Etxearen marrazkia sinesgarria dirudi, erre-alitatean ikus daitekeen elementu bat delako, ale-gia, kalean goazela paretez eta lehioz osaturik dagoen eraikin bat ikus dezakegu, eta honelako asko gainera.

Zenbakien kasuan, aldiz, hauek zer-nolako lotura dute marra batzuekin, kalean zehar non ikus dezakegu zenbaki edo zenbaki multzo bat marrez irudikaturik? Etxearen adibidearekin jarraituz, etxe-aren zenbakia ate nagusiaren gainean ikus daiteke, izan 23, izan 49, izan 234. Hirietako zenbait etxetan, ostera, bi zenbaki ikus ditzakegu ate nagusi baten gainean, 29 eta 84, kasu. Bertan bi zenbakiren zen-baki multzoa ikus dezakegu, sinbolikoki, baina ez grafikoki, zera, 29 eta 84 ez daude gora eta behera doazen marra batzuez adierazita.

Hortaz, esan dezakegu: Grafikoak benetan fidagarriak al dira? Eguneroko bizitzan ez dira bi-sualki agertzen, baizik eta fenomeno jakin baten a-tzean ezkutaturik. Ezkutaturik ageri bada ere, haiei kasu egin behar al diegu eguneroko bizitzako plan-teamenduak ebazteko, ala gu engainaturik gaituz-ten objektu metafisikoak al dira? Kezka hauen erantzunak erlatiboak dira, hau da, irakurlearen ara-berakoak. Bakoitzak bere erantzun propioak ditu, ukaezinak, eta bakoitzaren nortasunaren arabera al-dakorrak.

Bestalde ekuazioak bezalako konplexutasun maila altuko espresio matematikoak alde batera utziz, nagusi ditzagun matematikaren oinarriak, zenbakiak hain zuzen ere. Lehen aipatu ditugun ob-jektu sinboliko eta metafisiko ilun eta hotz hauek gure eguneroko fenomeno ugariri erantzuna ema-ten diete, eta faktore ugariren intentsitatea neurt-zen dute.

Hala ere, batek galdetu dezake: argiaren edo indar baten intentsitatea, zergatik adierazi behar du zenbaki batek, eta ez letra batek? Objektu bati aplikatu diodan indarra zergatik da 80 N­ekoa, eta ez H Newtonekoa? Edo zergatik txikitatik irakas-leek irakatsi digute 1 + 1 = 2 dela esanez, eta ez A + A = B esanez? Zergatik ezin ditugu letrak batuketak, kenketak, biderketak eta zatiketak bezalako eragi-

keta matematikoak egiteko, eta zenbakiak etxea be-zalako objektuak izendatzeko. Esan genezake Ber­tan etxe bat dago ordez Bertan 293 bat dago, edota Ohean etzango naiz ordez 311n etzango naiz. Esa-nahien aurkakotasuna beregana dezakegu denbo-raren poderioz.

Homo sapiens-aren sorreraren eta garapena edo eboluzioaren arabera, zenbakizko komunika-zioa, aurreko adibidea, hain zuzen ere, beregana-tzea erabat zaila izango dela diot, eta, zaila baino gehiago, ezinezkoa, mende ugariz hizkien komuni-kazioa bermatu delako eta hitzak, zenbakiak, ekua-zioak edo funtzioak bezalaxe deribatu edo eratorri egiten direlako iraganeko hitzen ortografia eta fo-netika eraldatuz.

Gainera, denbora luzez sorturiko hitzak des-agerraraztea hauek zenbakiengatik ordezkatuz, gure nortasuna ezabatzea litzateke, hitzak edo zeinu linguistikoak gure arbasoek komunikaziorako sortu-riko artea delako, eta orain arte, horiek mantendu baititugu gaur egunera arte. Zenbakiak, ostera, gure arbasoek zenbaketarako eta kalkulurako sorturiko artea da. Biak gure aurretik bizitako pertsonengan-dik jaso ditugu, hortaz, ikuspuntu horretatik bai zenbakiek, bai letrek, zeinek aurkako esanahia bai-tute, berebiziko garrantzia dute gizakion komunika-zioan eta biak iraunarazi behar ditugu, gure oinordekoek ezagut ditzaten. Ez zait zilegi hauetako bat desagerraraztea.

Azkenik, aipatu beharra dago etorkizunari begira, letren bidezko eragiketa matematikoak berma daitezkeela, zenbakien modura, haien arteko

eragiketak egiteko zenbait arau eta propietate eza-rriz. 2019an hau komentatzea zoramena izan daiteke as-korentzat, baina kontutan hartu behar da Antzinako Egiptoko biztanleek, zeinak matematikaren espa-rruan aurrerapen nabarmenak bermatu zituzten ge-ometrian, eta bereziki, trigonometrian, piramideen azalera kalkulatzeko, ez zutela pentsatu garai har-

tan, Kristo aurretiko garaian, hain zuzen ere, XVI. mendean John Napier matematikariak logaritmo ha-martarra gauzatuko zuenik, ezta Newtonek fisika mekanikoari buruzko formulak eta teoriak plazara-tuko zituenik, ezta Einsteinek Erlatibitatearen teoria azaltzen duen formula aterako zuenik. Izan ere, gaur egun oso ohikoa da matematiketan letrak ikustea eta fisikako alorrean bereziki magnitude matematikoak adierazteko letra klasikoak (grezierak) erabiltzea. Matematiketako letren erabilpenaren ugaritasuna dela kausa, etorkizunean alfabetoan oinarrituz, le-tren arteko eragiketak egin ahal izango dira, eta agian, gaur egungo letra estandar baten eta letra kla-siko baten erlazio matematikoa edo propietateak lortuko dituztelakoan nago.

Eta, lehengo kasura bueltatuz, intentsitatea zenbakien bitartez adierazi ordez, A-tik Z-ra bitarteko balioak emango zaizkio, baita balio horiek kalkula-

tzeko letren kalkuluak. Pentsa ezazu, izugarrizko ga-rapen handia izango litzateke, zientzia iraultza. Etor-kizunean edozer ikerketa berri plazara daiteke.

Matematiken konplexutasuna izugarri han-dia izan daiteke, ikus bezala.

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa IH

INTZA

104

23

ISILPEKO DESIOA Nerea URTEAGA

La Salle BEASAIN - DBH 3 Beasaingo idazlehiaketan 1.go saria

Gupidarik gabe epaitzen gaituztenean krudelkeriak gure norabidea aldatzen duenean eta amildegiaren hertzean jartzen gaituenean orduan ikusezinak gara ZU eta NI KU LUN KAN Hatz hotzez seinalatzen gaituztenean musu beroa isilpean gordetzen dugunean eta gure desirak eta asmoak hozkatzen dituzte-nean orduan txorimaloak gara ZU eta NI ZIN TZI LIK

Bakardadera kondenatzen gaituztenean sekretupean bizitzen ikasten dugunean eta nahigabea geraezina denean orduan zoroak gara ZU eta NI NA HA SI Baina begirada hutsekin uzkurtzen garenean beldurra laztan amultsuen artean galtzen denean eta desio ilunen gose garenean orduan, maitea, ASKE gara GU

IHIN

TZA

104

24

ULERGAITZA Nerea GONZALEZ

La Salle BEASAIN - DBH 3

Poliki nabil, txorien kantuak entzuten, hostoak hegan ikusten, zaldia laztantzen… naturarekin

bat egiten. Baina halako belardiak, asko erakarri nauenez, ezin izan naiz eutsi eta lauhazka ibiltzen hasi naiz, geroz eta azkarrago, geroz eta kontzentra-tuago. Anttonek, hots egin dit, baina kasurik egin gabe, aurrera jarraitu dut. Ia ehun eta berrogeita hamar metro egin ditudala, zaldiak bat-bateko gel-dia egin eta hegan atera naiz. Dena begi itxi-ireki batean gertatu da. Airean geratu naiz momentu batez, gauza askotan pentsatzeko momentua izan da hura, pentsa baino momentu luzeagoa. Hotzi-kara ikaragarria sentitu dut, lurra buruarekin jo on-doren. Konortea galtzea besterik ez du egin neure buruak, nire arima salbatu nahian gorputik aldendu da une batez.

Esnatu egin naiz. Hotza besterik ez dut sen-titzen. Esku-ohe batean nagoela uste dut. Aldeetan, makina pertsona ikus ditzaket kezkati niri begira. Medikuak ondoan garrasika ditudala, auto handi batean sartu naute. Bertan, oxigeno maskara jarri eta gurasoak zein anaia negarrez ikusi ditut, baina ezin diet alai egoteko adorea eman, ez baitut ezer ulertzen ezta sentitzen. Tupustean, argi txiki bat ikusten hasi naiz, distiratsua, ederra, Eguzkia izango balitz bezala, zerua.

Mugitu egin naute, arin, oso arin. Bihotza-ren taupadek, familiarren garrasiak ezkutatzen di-tuzte. Egundoko eraikin batera sartu naute, txuria, hotza. Ospitalea dela iruditu zait. Korridoreetatik azkar mugitzen gara, alde batetik bestera, labirinto bat ematen du, gela isil eta handi batera sartu nau-ten arte, txuria berriro ere, hotza. Esku ezezagun batzuek ukitu naute, medikuak dira, zenbait gauza jarri eta kendu dizkidate. Azkenik, bakean utzi naute.

Entzuten dudan gauza bakarra, nire gura-soen negar-zotina da, nire bihotzaren taupadez es-talia. Denbora mantso doa, oso mantso. Minutu batzuk pasa dira, orduak iruditu zaizkit, nire bihotz taupadak kontrolatzen zituen aparatuak txistu luze eta desatsegin batekin esnatu nau, piiiiiiiii. Altu eta indartsu entzuten da, baina geroz eta baxuago na-baritzen dut, nire barnean oihartzun handia egiten ari bazen bezala, urruntzen ariko banintz bezala. Az-kenean, isiltasunak ito nau. Denak urbildu dira, gu-rasoak, medikuak… Urduri sumatu ditut, triste. Halaber, argi handi hura nire begiradaren jabe bi-hurtu da.

Ohartu naiz, nire bizitzaren amaierara iritsi naiz, pentsatzen nuen ez bezala, ez dut hotzik sen-titzen, ez bakardaderik, goibeltasuna soilik. Ezin dut gibelatu, familiari eta lagunei zenbat maite ditudan esateko, beranduegi da.

Dena beltza jarri da, mundutik desagertu banintz bezala.

Ustekabean, puntu txuri bat ikusten hasi naiz, pixkanaka pixkanaka hasierako argia bihurtu dena. Baina ez da argi berdina, oraingoan ez da neutrala, hotza baizik. Argiak erakarri egiten nau, zerbaitek tira egingo banindu bezala. Hau sufrimen-dua! Nahiko zaila da bizitza atzean uztea norbait gero izorratzen egoteko. Behin eta berriz tiratu ba-nindu bezala sentitzen naiz. Azkeneko tiraldian zulo batetik atera naiz. Ezin dut gehiago, egoerak men-deratu egin nau eta negarrez hasi naiz.

Gogoan dut aitak saskibaloian jolasten ira-katsi zidan momentua, edota lagunekin igogailu oso txiki baten barruan ordubetez geratu ginenean. Or-dezkatu ezingo dudan zerbait galdu dut, nire bizia galdu dut.

Behin begiak irekitzean, zurtuta geratu naiz. Ulergaitza da. Beste ospitale batean nago, txuria, hotza. Baina oraingoan, hunkituta dagoen ema-kume eder eta ezezagun baten esku tarteetan aur-kitzen naiz. Begi arranpalo da, hori bai, malkoz betetakoak. Nire ama izango ote den pentsatu dut. Nola liteke hau posible? Beste bizitza bat edukitzeko aukera dut baina honen truke aurreko bizitzan ika-sitako eta pentsatutako guztia nire garunetik eza-batu behar dut, bizitza berri bat hasi, guztiz desberdina.

Ikasleen txokoa Ikasleen txokoa

IHIN

TZA 10

4

25

ETORKIN ALA IHESLARI? Naroa ITURRIOZ

La Salle BEASAIN - DBH 3

Etorkina izatea ala zure herrialdetik iheslari? Gaur egun etorkina izatea edo zure herrialdetik ihesi

joatea berdintzat hartzen da gure gizartean; baina nik askotan galdetu izan diot nire buruari, betidanik izan al da horrela?

Nire amona Mariak kontatu dizkidan istorio eta kondairengatik ez da batere berdina. Nire amon-aitonen garaian beste herrialde batzuetara joaten ziren lan baldintza hobeak aurkitzeko edo bi-zitza duin bat bilatzeko itxaropenarekin. Baserria alde batetara utzi eta bizitza hobea lortzea baitzen beraien ametsa.

Euskadin garai haietan baserria eta diru kon-tuak ez zihoazen batere ondo. Egun osoa lanean eman arren, ez zen nahiko dirurik etxera iristen. Gainera, urte haietan familiak askoz ere handiagoak ziren ume gehiago edukitzen baitziren. Horregatik ere diru gehiago behar zen familia aurrera aterat-zeko. Etorkina izateko arrazoi nagusienetarikoa hori zen.

Bizitza duin bat izateko itxaropenarekin utzi zuten Euskal Herria nire amona Maria eta aitona Joxek. Erabaki zaila izan zen baina azkenean Argen-tinara joatea erabaki zuten. Baserria saldu, eta Ar-gentinara abiatu zen familia osoa. Maria, Joxe, Miren Maite (nire ama), baina denek Maite deitzen diote gaur egun, izeba Nekane eta osaba Patxi. It-sasontzi handi bat hartu zuten Bilbon. Bidaia bene-tan gogorra eta luzea izan zen, jende asko pilatuta baitzihoan animaliak bezala. Nire ama txikia zen eta ez da bidaiaz gogoratzen, baina amona Mariak kon-tatu izan duenez jendea hil egin zen itsasontzi ber-tan.

Hasiera oso zailak izan ziren Argentinan. Inor ez ezagutzea, kultura… dena zen desberdina. Baina zerbait ona ere bazuen, “antzeko lanarekin diru gehiago irabaztea” aitonak esaten duen bezala. Baserririk ez zuten, baina bai ordea artalde bat ba-koitzak. Goizean goiz 5etan esnatu, artaldea men-dira eraman eta han pasatzen zuten goiza. Bazkal ordurako etxera etorri emaztearekin eta umeekin bazkaltzeko eta 4tako mendian gora berriz ere. Amonak esan didanez aitonak egunero gauza ber-bera egiten zuen, larunbata edo igandea izan arren. Hori baserriko ohituretatik ikasi zuen. Oporrik ez ze-goen ez eta astebururik eta jairik ere, lana zen aiton-amonen bizia eta egunerokoa.

Hasiera zailak izan arren pixkanaka pixka-naka lagunak egiten joan ziren. Eskolan zaila egiten zitzaien dena erdaraz egitea, baina etxean berriz

euskaraz hitz egiten zuten hizkuntza ez galtzeko. La-gunak egitea ere erraza iruditu zitzaien euskal e-txeen bidez. Beraiek bezala Euskal Herria utzi zuten familia asko zeuden bizi hobe baten bila joanak.

Erdara ikasi eta lagunak egin ondoren Ar-gentinan bizia errazagoa zela iruditu zitzaien. Nahiz eta Argentinan bizi Euskal Herriko ohiturak ez zituz-ten inoiz galdu. Adibidez Gabonak, euskal dantzak, bertsoak, pertsonaia mitologikoak… Nik bereziki Tartalori beldurra izan diot txikitan.

Nabarmena zen Gabonak ospatzeko zegoen aldea. Argentinan Gabonak udan ospatzen dituzte nahiz eta egun berberak izan. Eguraldi ona egiten du eta Euskal Herrian berriz hotza eta euria.

Euskal Herrian gabonetan dagoen ohitura berezia Olentzeroren etorrera da. Munduan baka-rra da, beste herrialdeetan Aita Noel edo Santa Klaus etortzen den bitartean. Izugarri gustatuko li-tzaidake Olentzero ezagutzea!! askotan entzun bai-tut menditik jaisten den ikazkina dela.

Gabonaz gain, euskal dantzei buruz asko hitz egin didate. Argentinan oso ospetsuak dira “Ma-lanbo”, “Chacarera” , “Milonga” eta batez ere mundu osoan ezagunena den Tangoa esaterako. Amonak kontatu didanez, ikusgarriak dira ezpata-dantzak, arku-dantzak eta makila-dantzak, baina berari gehien gustatzen zaion dantza dudarik gabe aurreskua da. Aurreskua euskal dantzetatik ospe-tsuena da. Dantzari batek txistulari batek doinua jotzen duen bitartean egiten den dantza da. Euskal Herrira joaten naizenean ikasiko dudan lehen dantza izango da.

Baina bai amona Mariak eta aitona Joxek kontatu dizkidaten ohituretatik gehien entzun du-dana bertsoena da. Aitona Joxek bertso asko entzun ditu. Aspaldiko bertsolariak ditu kuttunenak: Xalba-dor batez ere, baita Uztapide ere. Gazteenetan

Ikasleen txokoa Ikasleen txokoa

IHIN

TZA

104

26

Maialen Lujanbio edo Amets Arzallus ditu gogo-koen. Internet bidez jarraitzen ditugu, eta azken bertsolari txapelketa oso osorik jarraitu genuen, baita negar egin ere Maialeni txapela buruan jarri zionean Sebastian Lizasok. Bertsoak euskaldunen-tzat oso kuttunak diren abestiak dira, beraiek sortu baitituzte. Nire aitona irrikitan dago bertso saio ba-tera joateko. Baita ni ere! Hainbeste aldiz entzunda izugarriak izan beharko dira!

Amonak askotan errepikatu izan dit Euskal herrian dauden paisaia eta mendi politak. Zenbat aldiz amesten dudan Euskal Herria, hara joan eta nire arbasoen herri maitea ezagutzea!

Argentinan jaioa naiz baina izen euskaldun bat jarri zidaten: Amaia. Aitor izan zen lehen eus-kalduna, eta Amaia ondoren. Izen arrunta da Euskal Herrian baina niretzat dudan altxor preziatuena da. Esanahi berezia du eta euskaldun izatearekin lotura estua. Batzuetan hemengoei asko kostatzen zaie ahoskatzea baina berdin du. Esan bezala Argentina-rra naiz jaiotzez baina nire bihotzeko zati handi batek Euskalduna dela sentitzen du. Nire ametsa Euskal Herrira joatea da aurreskua dantzatzea eta aitonarekin bertso saio batera joatea. Hori egin on-

doren berdin izango litzaidake Argentinan edo Eus-kal Herrian bizi.

Konturatuko zinaten garai haietan etorkina izatearen arrazoi nagusiak laneko baldintzak hobe-tzea zela. Familiari bizi hobea ematea amesten zuten.

Gaur egun etorkinak arrazoi berdinegatik borrokatzen dute. Bizi hobe baten bila irteten dira, baina beraien herrialdea gerrateengatik uzten dute. Askotan entzun izan da Siriako egoera eta nola etor-kinak edo esaten den bezala errefuxiatuek patere-tan alde egin behar duten beraien herrialdetik. Hori nahi al dugu gure gizartearentzat? Etorkizuna nor-beraren herrialdea utzi, hizkuntza, ohiturak dena uztean datza?

Mundu osoan daude etorkinak. Hego Ame-rikan milaka dira iheslariak amets baten bila irten direnak. Denak Ipar Amerikara heldu nahi dute jakin gabe heltzen direnean berriro beraien herrialdee-tara itzuliko dituztela, bidean hiltzen ez badira be-hintzat.

Gaztea naizenez, mundua hobetu nahi dut eta ameslaria izanik denon artean lortuko dugu amesten.

KATEA ESKUETAN Izaskun IRAOLA

La Salle BEASAIN - DBH 3

Mundua aldatu behar

ta kolorez jantzi,

matxismoari agur

eginez irrintzi.

Neska gutxiago da

gaur egungo menden

lotsa besterik ez deu

jantzita guk gainen.

Berdintasuna eta

elkartasuna guk

laguntzen badezu zuk

aurrera egingo duk.

Sokak askatu eta

ohitu gaitezen gu

horrela jarraitu ta

guk lortuko degu.

Ba bihartik aurrea

izan gaitezen gu

aske sentitzen dianak

ta lortuko degu.

Ikasleen txokoa Ikasleen txokoa

IHIN

TZA 10

4

27

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

Hirurehun Juan Bautista

Hirurehun La Salle

Frantziako Reims hirian

Juan Bautista jaio zen

ta zoriontsu bizi zen, familian

baina konturatu zen

haur askok ezin zutela

eskolara joan hezitzera ta ikastera

BIZITZA, anaiekin konpartitzen

BIZIA, KONPROMISO BAT, BIHOTZA

BIDEA munduan

LAGUNAK

gure bihotzean daude,

denok ezberdinak gara

mundua kolorez beteta

mila koloreko ortzadarra

Hirurehun La Salle

La Salle ikastetxeak Frantzian sortu zituen

eta haur behartsuak poz pozik

Eskolan hasi ziren

jolasten, Jesusen lagunak izaten

Irungo La Salle LH 3.A gela

TALENT 1. Saria

https://www.youtube.com/watch?v=PLcMO1vnJZs&list=PLpWSNToIgy04F1yEQxoeCAU5youvsTimI&index=4

ZERUAN

Bakearen usoa ta euskararen txantxangorria

Juan Barekin batera

MUNDUAN

ari dira zabaltzen

bakea eta justizia

maitasuna ta alaitasuna

zoriona eta solidaritza

Guraso eta ikasleak

anaiak ta langileak

Salletarra familia

IZAR BAT

zeruan agertu zen duela hirurehun urte

zeren Juan Bautista hil zen

IZARRAK

Gu ere gara izarrak

eta gu LA SALLE GARA

eta izarrez beteko dugu

Gure munduko toki guztiak

Hirurehun Juan Bautista

Hirurehun La Salle

GURE HEZKUNTZA SAREA EUSKAL HERRIAN

Andoain - Beasain - Donostia La Salle - Donostia San Luis

Eibar Azitain - Eibar Isasi - Irungo La Salle - Zarautz - Zumarraga

Bilbo La Salle - Bilbo Elkarbanatuz - Sestao Andra Mari - Sestao Artizar