a cidade dos barrios

ISBN: 978-84-936924-4-5DL:

Direccin do ProxectoEstudio MMASALuciano G. Alfaya + Patricia Muiz[www.mmasa.net]

Coordinacin da InformacinLuciano G. AlfayaPatricia MuizRamn Fernndez

Equipo de TraballoLuca BucetaCamilo FernndezVernica MiguezGael SnchezMara Lpezngel GonzlezSilvia CandaJuan Carlos ManchoPaula MonederoCsar EscuderoAurora Abelairas

Equipo de AsesoramentoJose Miguel IribasCarlos FerrsJose Maria EzquiagaCarmn LamelaSantiago LagoJuan Freire

Obradoiros ParticipativosColectivo Ergosfera [www.ergosfera.org]desescribir [www.desescribir.com]

Difusin e pxina webColectivo Flu.or[fluor.edicypages.com]

MaquetacinJorge Perez

EditaDelegacin da CoruaColexio Oficial de Arquitectos de Galicia

Presidente: Manuel de la IglesiaSecretario: Pedro TaboadaTesoureiro: Jorge Salgado

A Cidade dos Barrios unha Plataforma de Investigacin e Reflexin sobre a cidade da Corua que pretende afondar no micro-urbanismo e nos desexos dos cidadns para a configuracin do espazo pblico. Foi impulsada pola Delegacin da Corua do Colexio Oficial de Arquitectos de Galicia e apoiada polo Concello da Corua, a Diputacin da Corua e a Fundacin Caixa Galicia.

Tratase dun experiento estratificado que contempla unha serie de accins simultaneas co fin de estimular as reflexins sobre a cidade actual. Est publicacin o rexistro da primeira parte do estudio pero ademis das actividades aqui recollidas -analisis de varios barrios e obradoiros participativos en distintos puntos da cidade- celebraronse catro conferencias -Andrs Jaque, Katrin Golda-Pontgraz, Losdeldesierto e Alvaro Domingues- que contribuiron no debate plantexado.

Toda a documentacin desta publicacin asi como os datos base acadados poden atoparse -e (re)utlizarse- na web www.acidadedosbarrios.org.

O proxecto desenvolvese baixo licencia Creative Commons 3 que permite o seu uso e manipulacin sempre que non sexa con fins comerciais.

TEXTOS

A cidade dos barriosManuel de la Iglesia Prez

Unha mirada complementaria sobre A CoruaLuciano G. Alfaya + Patricia Muiz

Metodoloxa e participacin cidadCamilo Fernndez Gonzlez

Aplicacin do SIX nos estudos urbnsGael Snchez Rivas

As conexins dixitais no estudo da cidadeJuan Freire Botana

BARRIOS

Feans_Mesoiro_ElviaLugares de borde

obradoiro feans

Montealto_Atochas_Adormideras_ZalaetaExperiencias de socializacin

obradoiro montealto

Labaou_Rosales_Visma_PortioXeitos de visibilizar

obradoiro campanario

Matogrande_asFlores_MonelosEspazos de relacin

obradoiro matogrande

4

6

14

18

20

26

32

36

42

46

52

56

62

Desde a sa creacin a Delegacin da Corua do Co-lexio Oficial de Arqutiectos de Galicia centrou moitos dos seus esforzos na participacin cidad e na com-plementariedade coas institucins que os representan. O papel dos arquitectos remrcase a diario como enlace entre desexos e realidades urbanas asi que hoxe mais que nunca necesario fomentar a figura de interlocutor cos cidadns.

Co fin de experimentar novas soluccins no impre-decible contexto actual, semella necesario lograr a empata cos cidadns, escoitar as sas demandas e facer unha labor divulgativa sobre as posibilidades da planificacin urbana. Desde ese punto de partida non debemos pretender ter unha atitude alecionadora so-bre a sociedade, senn formar parte dela, trascendera distancia que separa planficadores de usuarios abrindo novas cales experimentais que permitan o uso da cidade desde outros plantexamentos.

Na actualidade o proceso de redaccin do planea-mento est dando forma cidade dos vindeiros anos e moitas das suas contribucins axudan a unha com-prensensin inicial da urbe e a comenzar un debate propositivo para a sa mellora.

Desde o Colexio de Arquitectos pretendemos esta-blecer un camio complementario que poida ofrecer

unha ollada da cidade desde parmetros diferenciados e que permita crear laboratorios de estudios urba-nisticos partindo do contacto directo cos cidadns desde a consolidacin do papel de mediador do noso colectivo.

Para conquerir estes obxetivos reclamouse a co-laboracin dos arquitectos Luciano Alfaya e Patri-cia Muiz que desde hai varios anos desenvolven labouras de investigacin e difusin da Arquitectura e o Urbanismo contemporneos, tanto desde Andar Quatro como desde o Estudio MMASA. Recentemente realizaron a investigacin Habitares, os lugares dos cidadns, que deu lugar a un libro e unha mostra do mesmo ttulo que foi exposta na sala da delegacin do Colexio de Arquitectos na Corua.

No seu conxunto, A Cidade dos Barrios, unha accin combinada na que que se traballar tanto no plano terico como no contacto directo cos vecios. Diver-sos colectivos locais de arquitectos (nesta primeira fase Ergosfera e Desescribir) realizarn obradoiros nos que tratarn de establecer novos mapas e diagramas de funcionamento da cidade que poidan servir para complementar o debate sobre a cidade que todo espe-ramos atopar no futuro.

A Cidade dos BarriosManuel de la Iglesia Prez[Arquitecto Presidente da Delegacin do COAG da Corua]

04

05 A cidade dos barrios [Fase 1]

Nos ltimos anos o nmero de publicacins referidas o estudio das cidades desde un posicionamento com-binado entre a arquitectura, a socioloxa, a xeografa, a antropoloxa e, tal vez, a psicoloxa veen suce-dendose en progresivo aumento. Son, na maiora dos casos, esforzos por descompoer a cidade en partes, tratando de atopar no mido elementos de compren-sin suficientes para desenlvolver estratexias urbans-ticas adecuadas.

O inicio do estudio Habitares1 , prembulo des-de proxecto A Cidade dos Barrios, reformulbase sobre esas mesmas bases pero asumindo de partida a implcita continxencia dos resultados acadados. Continxencia, ou case aleatoriedade, que entendamos non restaba valor s resultados, xa que estes eran consecuencia directa da observacin e, polo tanto, reais cando menos desde un punto de vista ou un momento concreto. O obxectivo final era establecer un mtodo para aproximarnos s relacins existentes entre as partes que definen as urbes contempor-neas, entendendo que a, nesas conexins e non nos estratos en si mesmos, onde se atopa o que coece-mos como cidade.

Dese xeito consideramos que as agrupacins urbanas poderan ser definidas esencialmente a travs das accins dos seus cidadns. O feito dinmico, o move-mento real e virtual, as conexins que se establecen

no coti, superan claramente a imaxe iconogrfica da cidade esttica, publicitada a coto como representa-cin final e desexable do moderno. Estas accins de convivencia necesitan uns determinados lugares para poder ser desenvolvidas e anda que habitualmente asociamos estes co espazo pblico, estase a producir unha traslacin das actividades cara outros lugares que, cando menos, convn definir como espazos colectivos ante a ocasional indefinicin da propie-dade dos mesmos. O terceiro pilar desta definicin inicial seran os obxectos existentes que son avaliados dende a sa pertenza programada ou espontnea lugar. Estas primeiras consideracins permitronnos abordar a descricin dunha serie de elementos urbans que poderan ser considerados na planificacin das cidades e realizar unha chamada de atencin sobre a pequena escala e a importancia das micro-relacins na construccin das cidades.

Como diciamos, sobre esas premisas comezamos a desenvolver a Plataforma de reflexin e difusin A Cidade dos Barrios como unha reflexin global sobre o xeito de facer urbanismo, centrando a anlise na escala concreta dunha cidade media, A Corua, coa confianza de que poida ser vlida en situacins semellantes. Este documento, rexistra unha secuencia de reflexins sobre as distintas reas de estudio -que detallamos mis adiante- e describe resumidamente

Unha mirada complementaria sobre A CoruaLuciano G. Alfaya + Patricia Muiz . Estudio Mmasa.[Arquitectos. Directores da plataforma A Cidade dos Barrios. Autores do libro Habitares, os lugares dos cidadns]

06

O planeamento debera [...] asumir o punto de vista das demandas plurais dos cidadns, abandoando a idea de que o urbanismo soamente unha mesa de negociacin entre propietarios, administradores pblicos e profesionais, co obxetivo bsico de repartir eficientemente os valores do solo.

Jose Maria EzquiagaEl Futuro de las ciudades.

1 Alfaya, L. G. & Muiz, P.(2009) Habitares, Los lugares de los ciudadanos. Santiago de Compostela. Ed. COAG.


No plano aparecen os barrios considerados inicialmente (algns lmites estn sendo modificados) e as duas fases do estudio. De cara o desenvolvemento final do traballo as reas da primeira fase van ser complementadas nos vindeiros meses xa que se atoparon coincidencias que recomendaban unha delimitacin mais ampla nesta zonas.

2 Busquets, J. (2009). Plan de Ordenacin Municipal. PGOM 09. A Corua. Concello da Corua

3 Csikszentmihalyi, M. (1990). Flow: The Psychology of Optimal Experience (Flujo: La psicologa de la experiencia ptima). New York: Harper & Row

as accins levadas a cabo en cada unha desas reas por parte dos colectivos de arquitectos que participa-ron na primeira fase da iniciativa.

Trtase ademais dun traballo que xurde en paralelo a redaccin do planeamento urbanstico na cidade2 e en varias ocasins este aparecer no fondo dalgun-has cuestins. Sen embargo este estudio non ten a capacidade de afondar en problemas singulares ou de gran complexidade legal das que se mencionan no Plan Xeral e tratar de validar ou refutar as propostas realizadas. Preferimos centrarnos en desenvolver un traballo con validez xeral focalizando o interese nas situacins mis febles, na nosa opinin, da cadea da planificacin urbanstica e confiar que estes sexan considerados nos mltiples proxectos urbansticos que ser necesario desenvolver en A Corua e outras cidades semellantes.

Principais consideracins do traballo

Mihly Cskszentmihlyi no seu traballo Flur3

describe a frustracin dos individuos na procura de metas imposibles e a insatisfaccin cando se acadan

08

pretensins doadas. Establecer os obxectivos os que cada quen, un individuo ou unha cidade, pode aspirar con esforzo pero con posibilidades de xito, revlase esencial para a planificacin a medio e longo prazo.

Nun momento no que as cidades pretenden aspirar a competir en todo o que aparece nos medios de comu-nicacin, a intencin do proxecto definir unha serie de parmetros que entendemos deben ser considera-dos para a ideacin da cidade contempornea e que moitas veces, pola sa escala mida, son desprezados nun permanente afn de plans estratxicos e grandes decisins.

certo, e vlido, que actualmente a maiora das cida-des reclaman unha serie de intervencins de carcter estratxico que as posicionen no mercado econmico global mediante unha escolma de proxectos puntuais que tean transcendencia mis al da cidade (as veces no entorno metropolitano, outras no rexional ou no global) e unha planificacin das infraestruturas como soporte do desenvolvemento da cidade. Pero estes elementos configuran soamente unha primeira

fase, ou anel, do planeamento das cidades, vital na maiora dos casos pero incapaz de garantir por si mesmos un bo resultado, xa que teen unha excesiva dependencia dos xestores -polticos, empresarios e tcnicos- que o desenvolvan durante o seu perodo de aplicacin.

Hai unha segunda fase de actuacin que se aproxima mis as persoas, que ten que ver coa relacin entre as cousas, cos sucesos non programados, e dalgn xeito neses elementos atpanse os verdadeiros feitos dife-renciais das cidades e a sa capacidade para comple-mentar na pequena escala, e polo tanto na percepcin dos usuarios, as intencins estratxicas coas que se planifica a cidade. Durante o estudio, como exem-plo do camio errado, veremos como no pasado os espazos de transicin, os lugares de ocio gratuto ou simplemente os tempos de pausa no uso do peque-no comercio configuraban algns dos xrmenes principais das relacins na cidade e no seu percurso atopbase unha parte notable do espazo de conviven-cia da cidade. Hoxe estes espazos son recreados nos centros comercias alterando por completo as relacins

de proximidade e cotidianidade e deshumanizando algunhas partes da cidade.

Entendemos que o nico camio posible fuxir das cidades xenricas4 e esquecerse das estratexias aglu-tinadoras que pretenden non perder nada para, no seu lugar, pensar cidades que destaquen pola calidade e a singularidade de cada territorio, tanto en si mesmas como nas relacins coas outras nunha maior escala.

No caso de A Corua decidimos dividir a cidade en oito reas que agrupan poboacins de arredor de 20.000 habitantes e que polo xeral estn compostas por tres ou catro barrios. Nesta primeira parte da investigacin sern presentados algns dos avances realizados nas catro primeiras reas de estudio. Esta divisin zonal , en todo caso, tan s un xeito de aproximacin xa que son as temticas as que verda-deiramente estruturan este traballo.

No primeiro mdulo de estudio vanse presentar al-gunhas das consideracins da fase; as zonas de Fens, Elvia e Mesoiro co tema principal de Os lugares de Borde, a rea de Montealto e Adormideras co ttulo


4 Koolhaas, R. (2006). La ciudad generica. Barcelona. Ed. Gustavo Gilli.

010Labaou_Rosales_Visma_Portio

servir para trasladar eses datos a planos xeoreferen-ciados que explicitarn algunhas das cuestins mis salientables. Sobre estes dous aspectos, adxntase un texto explicativo particular.

O terceiro punto de observacin realizarase a partir dunha serie de consideracins tericas recorrentes o longo do documento. A primeira destas que paga a pena salientar son as advertencias plantexadas, entre outros, por Edgar Morin5 previrnos do que perdamos o tentar reducir as cousas como partes autnomas. O seu pensamento complexo vai unha das ferramentas seminais que acompaar o noso estudio, facilitando e inducindo a transicin dunhas ideas a outras. Tamn ser esencial unha das lias propostas por Joan Busquets na sa descricin das posibilida-des do Proxecto Urbanistico6: a que denomina como proxecto minimalista ou manobras tcticas. Dende ese punto, afonda nos proxectos que se resolven cun baixo custe e cunha maior comprensin e intermedia-cin por parte dos cidadns. Son actuacins, segundo describe, que poden ser planificadas a medio prazo e que posen un importante ratio de xito o conquerir

Experiencias de Sociabilizacin, a zona de Os Rosales, Portio, Visma e Labaou co tema Os xeitos de Visibi-lizar e o entorno Matogrande, Monelos e As Flores co titulo Os Espazos de Relacin.

Sobre estes reas articlase as temticas da primeira das fases do estudio sendo conscientes das moitas similitudes entre as distintas partes da cidade. Ten-tamos manter unha ollada ampla, capaz de visionar todas as controversias que posible articular entorno a cada unha das temticas o tempo que nos achega-mos o coti para resolver a pequena escala a travs de micro-propostas para situacins puntuais.

Estratexias da investigacin

As temticas descritas anteriormente apianse esen-cialmente en tres xeitos de observacin. O primeiro deles, a observacin sobre o terreo, recorre a foto-grafa e o casual para establecer unha descricin de situacins espordicas para as que a mido os planificadores non temos unha resposta axeitada. O segundo ser o estatstico, que por unha banda per-mitir coecer as opinins dos cidadns e por outra

5 Morin, E. (2004) Introduccin al pensamiento complejo. Ed. Gedisa. Buenos Aires.

6 Busquets, J. (2006). Cities X Lines. Una nueva mirada al proyecto urbanstico. Ed. Nicodoli.


arquitectos co apoio dos voluntarios o vecios que es-timaron oportuno participar. Ademais das aportacins destes autores, e na mesma lia, recorreremos con frecuencia s estudios a Michel De Certeau, Wiliam H. Whyte ou Manuel Delgado.

Consideracins iniciciais

Existen moitas fontes onde poder mirar e moitas metodoloxas para planificacin urbana, pero a diario o urbanismo evoluciona cara secuencias de regulacins legais que exemplifican o retroceso do papel dos arquitectos-urbanistas na planificacin da cidade. A idea da concepcin das urbes como espazo de convivencia foi desprazada ata ocupar o seu lugar unha serie de estratexias econmicas que impulsadas por as conviccins dos polticos e as propostas dos empresarios son presentadas baixo a peneira oportu-na dos medios de comunicacin.

As cidades recorren a slogans segundo sexan de-mandados pola sociedade sen establecer un filtro a medio-longo prazo que valide as propostas. As foi posible ter unha confianza plena no desenvolvemento

resultados positivos desde as primeiras accins. O terceiro dos puntos salientables no noso plantexa-mento e a consideracin da imposibilidade dunha planificacin finita nas cidades. En este aspecto a contribucin de Zytmunt Bauman7 sobre as vidas lquidas e a imposibilidade de predicir o devir do urbano -consecuencia dos futuros incertos dos seus propios ocupantes- reforza a exposicin doutros auto-res e resultaranos esencial cando describamos moitos dos espazos intersticiais da cidade.

Os ltimos aspectos nos que baseamos, de xeito xenrico, este traballo de reflexin sern os mltiples traballos sobre o coti. Nesta lia foi especialmente considerado o libro Everyday Urbanism8 de John Chase and Margaret Cradworf no que se fai unha anlise do urbanismo non regrado separado entre a ollada crtica da cidade e as pequenas propostas dos arquitectos. O noso plantexamento asume esa estrutura analtica inicial pero decide completala cunha parte activa que leva a cabo algunhas das accins que consideramos necesarias. Neste caso, como dixemos, as accins ou experimentos foron levadas a cabo por un grupo de

7 Bauman, Z. (2007) Tiempos Liquidos. Vivir en una poca de incertidumbre. Barcelona. Tusquets Editores.

8 Crawford M. & Chase, J. (1999). Everyday Urbanism. New York. The Monacelli Press.

do edificado, na importancia do turismo, nas etique-tas de sostible ou verde,... mentres na actualidade semella que o interese est centrado nas clases crea-tivas e nas indicacins do gur Richard Florida9.

Parece haber un consenso sobre a imposibilidade de conquerir facer cidades dunha cualidade acepta-ble, mentres o urbanismo sexa utilizado como arma poltica e manipulado constantemente nos bordes da legalidade, case sempre no beneficio dos mesmos po-deres econmicos. O esforzo dos planificadores para mitigar certos abusos e dos polticos por regularizar actuacins ilegais acaba por establecer desequilibrios que non son comprendidos por ningun e converten en utopa a explicacin razoada do crecemento urba-no. Para asegurar unha maior proteccin das cidades e dos seus usuarios, nos ltimos anos as diferentes leis de aplicacin sobre o urbanismo tentaron elaborar novas ferramentas de control en base a nmeros obxectivos, anda que de xeito persistente novas alteracins legais facanas incluso mis vulnerables que no caso anterior ata que finalmente xa acababan completamente esnaquizadas as ideas ter que asu-mir por imposicin poltica -da cor que sexa- acordos previos moi afastados das intencins do planeamento.

Como diciamos, na maiora dos casos, as cidades, cos seus polticos fronte, tentan aspirar a todo e os adxectivos do planeamento aparecen segundo

convea. Proxectos urbanos envoltos en estratexias de marketing que a mido esquecen os espazos inters-ticiais e que moi dificilmente poden ter o apoio dos cidadns dada a sa complexidade durante o proceso de consolidacin e que son descubertos como feitos finais no momento que se fan pblicos e que polo tanto alcanzan a escala de proximidade.

Con esta iniciativa pretendemos enfatizar a impor-tancia dos espazos esquecidos da cidade e enxalzar os seus valores na sociabilizacin dos residentes. Confiamos en estimular no futuro unha maior parti-cipacin por parte dos cidadns durante o proceso de creacin/reutilizacin da cidade, anda que para iso, dada a actual complexidade legal, tal vez unha das primeiras decisins que deberiamos tomar os tcnicos plantexar un urbanismo que cree os escenarios ade-cuados e que permita s usuarios certas modificacins ou adaptacins evolucionando dos proxectos urbanos contemplativos cara os participativos. Escoitando -e documentando- os desexos dos cidadns, continuare-mos a aproximarnos cara espazos que stes recoezan como propios xa que o fin e o cabo, segundo a opi-nin dos cidadns, o mellor que teen todos os barrios da cidade son as persoas que viven nel.

012

9 Florida, R. (2005) Cities and the Creative Class. Ed. Routledge


No grfico aparecen as mximas distancias percorridas camiando segn as enquisas realizadas. A informacin xeo-referenciase e trasladase a este tipo de planos que refliten o funcionamento da cidade de A Corua. HVFDODP P

A elaboracin do traballo de campo correspondente realizacin das enquisas que axudaron a recoller parte da informacin plasmada nestes textos e grficos, ven precedida de esmerados equilibrios entre os recursos materiais e humanos dispoibles e a conformacin dun modelo metodolxico eficiente e xustificable que permitira abordar con garantas a opinin dos vecinos e vecias dos 14 barrios que atinxiu este proxecto.

Deste xeito, e a modo de ficha tcnica, debemos de sinalar que o universo sobre o que se aplicou a enquisa foi o da poboacin de ambos sexos de 16 e mis anos-, residentes nas 14 reas xa mencionadas, que suman un total aproximado de 65.645 habitantes, segundo clculos do padrn do ano 2008. Elaboruse, polo tanto, unha mostra de 404 enquisas das que resultaron vlidas 385 e que foron realizadas entre os meses de outubro e novembro do 2009. O procedemento de mostreo que se aplicou, foi o dun modelo non probabilstico por cotas de idade e sexo, realizndose as entrevistas a p de ra nos propios barrios obxecto de estudo; de igual xeito, o erro mostral manexado sitase nun nivel de confianza do 95% e p=q, cun erro do +/- 5% para o conxunto da mostra, baixo o suposto de mostreo aleatorio simple.

As mesmo, toda a informacin cuantitativa provnte das enquisas mrase reforzada por una morea de importantes dados cualitativos recollidos nos

diferentes obradoiros e xuntanzas realizados polos colectivos Ergosfera e Desescribir nos barrios de Monte Alto, Matogrande, Portio e Fens, que grazas colaboracin e boa disposicin dos seus vecios e vecias, xeraron unha valiosa informacin que axudou tanto a contrastar como completar todo o rexistrado coas enquisas.

En relacin ao tratamento da informacin obtida, hai que subliar que o manexo de enquisas e doutras ferramentas metodolxicas aqu usadas, non poden substituir a elaboracin dun censo ou mecanismo semellante que permita obter o 100% das opinins, e se ao mesmo tempo engadimos factores propios do comportamento humano como a impredecibilidade e outros aspectos como a influencia do azar, temos como resultado a necesidade de manexar os resultados obtidos con cautela e precaucin, xa que non se trata dunha informacin abocada a ser tratada mis que como rxidas aseveracins dogmaticas incuestionables, como uns indicadores vlidos que nos permiten apuntar as tendencias e opinins da cidadana.

Dentro dos obxectivos sinalados no xerme inicial do proxecto, resida a idea de indagar tanto en determinadas pautas e hbitos da vecianza destas reas (tipos e modos de desprazamentos, en que lugares mercan), como nos seus gustos e inquedanzas

Metodoloxa e participacin cidadCamilo Fernndez Gonzlez[Socilogo. Tcnico Superior en Urbanismo pola E.G.A.P.]

014

(onde se snten a gusto, onde se snten incmodos), sen esquecer, tampouco, tentar profundizar nas sas necesidades e demandas dende un punto de vista primordialmente residencial.

Nesta la, mis al dos mltiples conceptos tericos sobre os variados tipos de necesidades manexados por diferentes autores dende as Ciencias Sociais (economa, socioloxa e psicoloxa, fundamentalmente), que poden ir dende as necesidades individuais, colectivas, primarias, secundarias, etc. atopamos un nexo de unin entre elas da man das necesidades manifestadas, xa identificadas por tanto, e das latentes ou ocultas. Con sto qurese pr nfase en como moitas veces xurden conflictos hora de tentar paliar ou xestionar ambos tipos carencias ou demandas.

A mido, as actuacins sinaladas para a sa satisfaccin polos tcnicos ou expertos non adoitan coincidir coas propostas por amplos sectores da cidadana; un caso habitual pode ser o dilema resultante de ter que escoller entre prazas de aparcamento ou beiraras mis anchas. De igual xeito, noutras ocasins acontece que necesidades concretas -no vieiro da calidade de vida moitas delas- consideradas latentes polos tcnicos e a piques de agromar, nunca aparecen ou acaban sando superficie pero cun formato non agardado: solicitude de mis e maiores superficies comerciais, pouca disposicin a tolerar recortes ao trnsito rodado

Algn desencontro e algunha ausencia de sintona entre uns e outros tiveron tamn lugar no tempo e nos espazos nos que se cociou este estudo cousas que pasan cando os expertos samos dos nosos esquemas e cuadrculas metodolxicas e tericas e lle preguntamos aberta e directamente xente por aqulo polo que se laian, as cousas que queren, o que cobizan

As pois, parece que estamos falando de algo do que sempre queda ben falar e que se considera polticamente correcto, pero que paradoxalmente un bo nmero deaqueles que mis abusan do seu uso e que avogan polo sa estandarizacin, autoridades administrativas -por exemplo-, temen e recortan sutilmente cando poden, incluso cando estn en disposicin de controlar todo o seu proceso e xestin: a participacin cidad.

Este concepto algo que debe tomarse con cautela e matices, xa que a mido, non todas as partes implicadas nos procesos de toma de decisin, bsicamente grupos de presin por un lado: asociacins veciais, sindicatos, plataformas autoxestionarias, grupos ecoloxistas e autoridades por outro: polticos, tcnicos e funcionarios da Administracin, por exemplo, manexan ou entenden por participacin cousas ben diferentes.

Se as veces para un determinado rgano de poder ou de toma de decisins, un proceso electoral ou consultivo -dende un punto de vista mis clsico-, xa constite


un proceso de participacin inmellorable, ou asumen a realizacin de enquisas aos seus electores/cidadns para comprobar ou contrastar a toma de temperatura sobre un feito o circunstancia concreta, como un exercicio extraordinario de horizontalismo e apertura sociedade omitiremos a facilidade de trastocar e manipular preguntas e respostas por parte de quen as formula e avala-; para moitos colectivos sociais polo contrario os mnimos que deben rexir calquer proceso minimamente participativo son, entre outros, a transparencia e o seguimento dos procesos, algo que dista moito das consultas fugaces e unidireccionais (de arriba a abaixo) formuladas dende as lites.

Dende esta perspectiva, resulta obvio que o termo participacin da lugar a mltiples interpretacins e usos demagxicos, xa que mentres para os mis compracentes ir votar, facer parte de movilizacins ou opinar en foros de debate participar (e sen dbida tamn o ), para outros mis crticos nicamente aqueles mecanismos de participacin onde se garanta un espazo na toma de decisin son sinnimos de tal calificacin.

No caso que nos ocupa, e ao abeiro dos resultados das enquisas, decatmonos que a meirande parte dos residentes nas diferentes fases -ags na 1.1, onde se confa algo mis nos tcnicos (Matogrande, Monelos e barrio das Flores), son partidarios da xestin conxunta hora de tratar temas que atinxen cidadania no seu conxunto.

Cando non as, defenden prcticamente por igual tanto a sa presencia como a dos propios tcnicos nos procesos de toma de decisins. Porn, onde semella que se establece unha maior sintona entre as distintas reas, a hora de outorgarlle a menor das confianzas clase poltica.

No anlise dos dados por grupos de barrios ou fases, temos a primeira vista dous bloques, por un lado a Fase 1.1., que se presenta como a mis conservadora, dende a ptica mis horizontalista ou participativa, xa que prefiren delegar preferentemente a toma de decisin aos tcnicos ou expertos, ao mesmo tempo que lle ceden aos polticos a cifra mis alta de confianza cun 10%; fronte a esta visin un tanto tecnocrtica, sitanse o resto das zonas 1.2., 1.3. e 1.4., destacando entre todas elas a fase 1.3. (Montealto e Adormideras) como aquela que reclama unha maior presencia e peso dos cidadns na toma de decisins.

De gran interese resulta tamn, profundizar un pouco mis no concepto de participacin en base idade das persoas entrevistadas; nesta la pregunta de quen debe de tomar as decisin, segua outra -a que tan s respostaban as persoas que tan contestado entre todos/as-, na que se lles preguntaba cal debera de ser a decisin determinante.

Nesta la, o que revelan os dados que a medida que aumenta a idade dos individuos, a sa permisividade

Fase 1.468%

36%Fase 1.1

64%Fase 1.2

54%Fase 1.3

Media Fase 154%

Quen debe tomar as decisins?

Cidadans

Tcnicos

Politicos

Entre Todas

Quen debe tomar as decisins?

Fase 1.2

Fase 1.3

Fase 1.4

Fase 1.1

Media Fase-1

CidadansEntre Todos

TcnicosPoliticos

016

Fonte: Elaboracin propia

a hora de cederlle protagonismo a figuras propias da Administracin (tcnicos e polticos) aumenta, ao mesmo tempo que en consonancia dimine o papel que lle tocara representar cidadana. No polo oposto sitanse as persoas mis novas (menores de 35 anos), e de mediana idade (entre 45 e 54 anos); encarnando pois, os actores mis proclives a reservar un espazo propio para a opinin cidad. Atopamos tamn un chamativo repunte vencellado ao acto de delegar a toma de decisins aospolticos, entre a franxa de idade comprendida entre os 25 e 35 anos. Este segmento da poboacin, representa unha fenda no contnuum de opinin, que a priori cabera agardar mis favorable a outorgarlle unha maior visibilidade cidadana, falamos da poboacin menos avellentada, e xa formada e instruda en democracia, o que implicara unha experiencia vital marcada por valores menos xerarquizados e patriarcais que os dos nosos maiores.

Nembargantes, e asumindo esta hiptese, cabe sorprenderse mis polo pouco protagonismo que os membros do grupo de idade comprendido entre os 25 e 35 anos lle conceden aos cidadns como suxetos responsables e capacitados para xestionar asuntos que lles afectan, que polo alto grao de participacin ao que aspiran os vecios con idades que van dende os 45 aos 54 anos, xa que moitos/as deles, a mido son individuos que se foguearon na eclosin dos movementos sociais xurdidos na Transicin Democrtica (ecoloxismo,

feminismo, antimilitarismo), uns colectivos que vieron a sumarse aos localizados grupos de presin sindicais do momento, e a potenciar os fortes movementos veciais que concentraban en boa parte un gran nmero de variadas reivindicacins, e que co paso do tempo foron deixando semente en forma de asociacionismo, debate e concienciacin social, elementos sen os que a participacin cidad non viable.

Os dirixentes das diferentes Administracins, pero sobre todo daquelas a quen se lles atribe un contacto mis directo cos seus vecios-electores (estamos pensando nos concellos), deberan tomar a vontade de participacin como unha mostra de madurez e compromiso social. Non hai que esquecer que ao abeiro dos resultados da media total correspondente Fase 1, recollida na tboa arriba sinalada e relativa a quen debe tomar as decisins, a suma das porcentaxes que atinxen aos tcnicos e entre todos/as acada o 75% do total, e dicir: 3 de cada 4 residentes nesta rea da Corua amosanse partidarios de xestionar ou ben conxuntamente parte dos asuntos que lles afectan, ou ben delegando parte da responsabilidade a que a priori mis coecementos posen: os tcnicos e tcnicas. Esta visin plural, e porque non dicilo tamn, eclctica da toma de decisins, debera ser tomada como unha fortaleza en s mesma e non como unha ameaza.

Quen debe tomar a derradeira decisin?

15-2

435-4

445-5

455-6

425-3

465

e+

Tcnicos PoliticosCidadans

77%

49%

38%

48%

33%

30%

15%

45%

52%

48%

51%

48%

8%

6%

10%

4%

16%

22%


Tdalas relacins sociais teen lugar nun espazo material e simblico, cheo de movemento e troco, tensin e conflito. Distingue Soja unha trialctica neste: un primeiro espazo fsico, forma e proceso; un segundo espazo simblico, o imaxinario urbano; e un terceiro espazo, o vivido, o lugar da experiencia individual e colectiva. Tradicionalmente, a aproximacin espazo urbano realizouse mesturando as sas compoentes fsicas e simblicas, co que o vivido e experimentado permanece fra de toda consideracin. As, unha parte esencial da cidade, a que engloba as relacins e vivencias do cidadn, esquecida e negada. Isto sucedeu pola complexidade que presenta este terceiro espazo, xa que todo cidadn pose un mapa fsico e mental subxectivo, coas sas filias e fobias, do espazo urbano no que habita e relacinase. Unha cartografa imaxinaria propia, aln da forma fsica, na que o cidadn representa as sas percepcins, os seus sentimentos e as sas vivencias. Se cartografar o espazo vivido e relacional dun s cidadn de gran complexidade, realizalo para parte ou toda unha cidade convrtese nunha tarefa dunha dificultade que aumenta exponencialmente. Polo tanto, construr, representar, analizar e xestionar esta cartografa propia, do conxunto dos cidadns, esixe empregar ferramentas informticas de gran potencia, como os Sistemas de Informacin Xeogrfica (GIS), que permitan tratar a inxente cantidade de datos espaciais xerados.

() tdalas relacins sociais, xa sexan relativas clase, familia, comunidade, mercado ou poder estatal, permanecen abstractas e infundadas ata non ser expresamente espacializadas, dicir, convertidas en relacins espaciais materiais e simblicas. Por outra parte, o devandito proceso de materializacin e contextualizacin real e imaxinario non un asunto sinxelo que s require ser cartografado casualmente en xeografas especificas e fixas, senn que se atopa cheo de movemento e troco, tensin e conflito, poltica e ideoloxa, paixns e desexos e, (...), cheo dos enigmas do mundo e da nosa existencia.

Edward W. Soja.Postmetrpolis. Estudos Crticos sobre as Cidades e as Rexins.

O eixo central de A Cidade dos Barrios o espazo vivido e experimentado polos cidadns de A Corua, procurando caracterizar non s a sa globalidade senn que tamn as diferenzas e as relacins existentes entre os barrios que conforman a cidade. Esta tarefa implicaba a elaboracin dunha Base de Datos Espaciais (BDE) para o manexo, a representacin e a visualizacin da informacin xeogrfica mediante GIS. Os referentes mis inmediatos de BDE eran de das clases, as experiencias baseadas en obxectos e atributos xeogrficos do espazo e as baseadas nas percepcins do espazo polos cidadns. A EIEL da Deputacin de A Corua e as bases cartogrficas e catastrais empregadas no Planeamento Urbanstico son exemplos prximos da primeira clase. A experiencia preliminar de Habitares, onde se recolla a percepcin cidad na Eurorrexin Galicia Norte de Portugal, era o exemplo mis prximo da segunda clase. En calquera caso, tratbase de ir aln, concibindo unha BDE que recollera o espazo vivido e experimentado e manifestara as relacins existentes na cidade, un aspecto no que a cartografa tradicional amosa grandes limitacins. Na creacin da BDE, das decisins amsanse como claves: cales sern os datos xeogrficos e as sas relacins (o modelo de datos) e o tipo de xeometra destes. mbalas das cuestins estn intimamente relacionadas e optouse por crear un modelo de datos vectorial, empregando xeometras

A experiencia do espazo.Sistemas de Informacin Xeogrfica e PlaneamentoGael Snchez Rivas[Enxeeiro de Camios, Canles e Portos. Mster en urbanismo pola UDC]

018

de punto, lia, para as relacins, e superficie, para as zonas da cidade consideradas nas respostas dos cidadns. Desta forma, creronse nove categoras ou capas nas que se recollan os datos provintes das enquisas realizadas. Das destas categoras, domicilios e datos, de tipo puntual, refrense directamente a datos asociados persoa da entrevista. O resto de categoras: comodidade, compras, desinterese, lugar, recomendados, distancias e telfonos refrense s espazos percibidos e relacionais dos cidadns. A partires destas capas de informacin xeogrfica, pdense elaborar mapas e visualizacins que descobran o funcionamento da cidade, coas sas relacins e percepcins. Tarefa na que poder participar todo aquel interesado na cidade, xa que esta BDE ser accesible publicamente, o que permitir unha certa retroalimentacin e a posibilidade de manifestar novos puntos de vista no proceso de construcin da cidade.

Esta BDE pode complementar a informacin urbanstica do proceso de Planeamento, afondando mis no coecemento da cidade, especialmente nun aspecto pouco tratado pola cartografa tradicional. A relacin entre a cartografa e o Planeamento moi estreita, sendo a producin de planos, mapas, esquemas e iconografas o mis importante medio de comunicacin do Planeamento cara visualizacin e ilustracin da complexidade das demandas

espaciais das diferentes partes do territorio. Os GIS, como instrumentos de visualizacin e producin cartogrfica, xogan, polo tanto, un importante papel, xa que a imaxe ten un potente rol no proceso comunicativo do Planeamento. Ademais, fronte cartografa tradicional, que puxo nfase no uso pblico de baixa interactividade, os GIS permiten un uso privado de alta interactividade mediante servizos pblicos a travs de Internet. Isto significou a democratizacin da producin de mapas e un incremento substancial na sa elaboracin e diseminacin, o que redunda no coecemento e na informacin pblica do Planeamento. As, a participacin pblica deixa de ser un asunto basicamente enfocado coecemento do Planeamento entre as distintas esferas da Administracin e convertese nun verdadeiro, polo menos en teora, proceso participativo e informado de construcin colectiva da cidade. E en elo, os GIS convirtense en ferramentas indispensables no proceso de construcin do consenso e a toma de decisins do Planeamento, axudando s urbanistas a entender as necesidades e demandas espaciais da cidade e informando eficientemente cidadana para que colabore e participe de forma construtiva. E isto, humildemente, o papel que aspira a BDE de A Cidade dos Barrios.


Estas dos citas, aunque nacen de la estrategia militar, se refieren a dos necesidades esenciales que surgen cuando tratamos de obtener conocimiento significativo sobre las realidades urbanas: 1) obtener conocimiento espacial siguiendo la estrategia de un antroplogo de pie descalzo con una visin transdisciplinar, y 2) investigar participando en los procesos, aprender desde la accin. Estas son las dos hiptesis que planteo en este texto y que, en

mi opinin aborda el proyecto A Cidade dos Barrios,innovando de modo radical respecto a las prcticas habituales del planeamiento urbanstico y la gestin de las ciudades. A pesar de que la masa crtica de prcticas espaciales participativas3 e interdisciplinares crece, su impacto en el urbanismo oficial sigue siendo extraordinariamente escaso marcando una brecha creciente entre ciudadanos por una parte y polticos y profesionales por otra.

Conocer la ciudad desde las calles:ciudad real vs. ciudad oficialJuan Freire Botana[Dr. en Biloga. Profesor da U.D.C. Experto en asesoramento urbn e aplicacin das novas tecnoloxas]

1 Entrevista en Archinect (2007):http://archinect.com/features/article.php?id=93919_0_23_0_C

2 David Kicullen (2007). Religion and insurgency. Smaill Wars Journal. http://smallwarsjournal.com/blog/2007/05/print/religion-and-insurgency/

3 M. Miessen & S. Basar (eds.) (2009). Alguien dijo participar? Un atlas de prcticas espaciales. Ed. dpr-barcelona.

... the most inspirational statement I have read in questioning my role as an architect, the skills we are trained to enact as pro-fessional designers. This inspirational quote came from the least expected place: the first report to the US congress by General Petraeus, the chief US general in charge, in those days, of the war strategy in Irak. In this report Petraeus suggested to congress that after the experience in Irak, the contemporary US soldier should transform... The contemporary soldier should instead enga-ge the critical proximity of neighborhoods, transforming into an anthropologist, a social worker and versed in many languages! Now, even though this can sound scary, I thought, if the contemporary soldier is transforming why cant we as architects we need to appropriate the procedures of the other not becoming necessarily anthropologists or social workers but borrowing their procedures so as to operate differently in constructing critical observational research and alternative spatial strategies In my mind, this is the most fundamental meaning of inter-disciplinarity: not only to share our points of view from the sanctity of our specializations, across the round table of discussion, as we usually do, but to actually contaminate each other with the alternative procedures of each other

Teddy Cruz 1

The bottom line is that no handbook relieves a professional counterinsurgent from the personal obligation to study, internalize and interpret the physical, human, informational and ideological setting in which the conflict takes place. Conflict ethnography is key; to borrow a literary term, there is no substitute for a close reading of the environment. But it is a reading that resides in no book, but around you; in the terrain, the people, their social and cultural institutions, the way they act and think. You have to be a participant observer

David Kicullen2

020


Datos extraidos de las encuestas realizadas en el Barrio de Montealto durante el estudio A Cidade dos Barrios a propuesta de Juan Freire.

022

1. Informacin para el planeamiento y la gestin urbana convencionales

El planeamiento urbano, y buena parte de la gestin de las ciudades, tal como se desarrolla en la actualidad responde a un modelo escasamente participativo (top-down) y est monopolizado y controlado por profesionales disciplinares y por polticos y gestores4. Pero adems de estas limitaciones en los mecanismos de participacin, los procesos de planificacin cuentan con importantes limitaciones en cuanto al tipo de informacin sobre la que se desarrollan y que representa modelos simples de la ciudad, caracterizados por:

XQLGDGHVHVSDFLDOHVEDUULRVGLVWULWRVTXHson autorreferenciales (se definen a priori o de modo arbitrario pero se convierten en la realidad a gestionar) y no responden a la dinmica social;XWLOL]DQWLSRORJtDVSURPHGLRDVLJQDGDVDODVunidades espaciales y/o a categoras demogrficas bsicas obviando la elevada diversidad de las sociedades urbanas contemporneas; yVHWRPDQFRPRUHDOLGDGHVORTXHQRVRQPiVque hiptesis que han sido definidas a priori y estn dotadas de una intencionalidad poltica (por ejemplo asumir que la calidad de vida o el orgullo de pertenencia sigue un gradiente decreciente desde elcentro hacia la periferia).Para representar estos modelos simplistas se

utilizan datos estadsticos oficiales. Como ejemplo, las observaciones sobre flujos (de enorme importancia para entender la movilidad y poder realizar estimaciones sobre los usos del espacio) estn basadas en mtodos demasiado groseros en su resolucin espacial y temporal (unos pocos sensores de trfico con datos puntuales, estadsticas de transporte pblico que aportan solo datos agregados por da o mes ...). Pero, lo que es an ms importante, la informacin sobre la ciudad informal est ausente casi totalmente del mismo modo que no se suele disponer de datos sobre el papel de la tecnologa y los usos cotidianos del espacio urbano por los ciudadanos.

Este enfoque es cada vez ms injustificable en estos momentos con los desarrollos tecnolgicos existentes o en los sistemas de monitorizacin ubicuos (por ejemplo, sistemas de sensores como Pachube5 o la posibilidad de mapear flujos a partir de trazas de dispositivos GPS o bluetooth).

La informacin descrita anteriormente, con todas sus limitaciones, es til dentro de un esquema de planeamiento y gestin centrado en el planeamiento arquitectnico y de infraestructuras y basado en la toma de decisiones centralizada que incorpora solo mecanismos de participacin ciudadana irreales (burocratizados y limitados casi siempre a lo irrelevante).

4 Peter Hall (2009). Geography and planning: a new version og an old history. New Geographies 1:146-154http://www.gsd.harvard.edu/newgeographies

5 http://www.pachube.com/


6 Freire, J. (2009). Urbanismo emergente: ciudad, tecnologa e innovacin social. En: Paisajes Domsticos / Domestic Landascapes. Ed. Ministerio de Vivienda, Espaa

7 Freire, J. (2009). Cultura digital en la ciudad contempornea: nuevas identidades, nuevos espacios pblicos. Pp. 155-165.En: Piensa Madrid / Think Madrid. Ed. La Casa Encendida. Coordinacin: Ariadna Cants & Andrs Jaque, 459 pp

Dado que el sistema no necesita, aparentemente, ms y mejor informacin las propias instituciones de gobierno suelen olvidar la necesidad de generar sistemas de informacin ms ricos, detallados y accesibles. De este modo se provoca un bucle perverso: la ausencia de estos sistemas impide cambios en la gestin o al menos sirve de excusa.

2. Realidades urbanas no observadas

La creciente distancia entre la gestin oficial de las ciudades y la vida de los ciudadanos, no hace ms que reflejar la existencia de una realidad urbana, vital y dinmica, que pasa inadvertida6. Un contexto que se caracteriza por:

/DVHVFDODVHVSDFLDOHV\WHPSRUDOHVUHOHYDQWHVSDUDel ciudadano son mucho ms diversas que los datos oficiales. As, en el caso de las escalas espaciales los ciudadanos habitan en micro-espacios pero al tiempo las grandes escalas grandes (metropolitanas, regionales) son tambin muy relevantes. Mientras la planificacin se mueve habitualmente en la meso-escala, el ciudadano transita por un rango ms amplio y se ve afectado especialmente por lo micro y lo macro./RVXVRVLQGLYLGXDOHV\FROHFWLYRVGHOHVSDFLRXUEDQR(pblico y privado); las razones y motivaciones y los valores que las personas asignan a los espacios.5HGHVVRFLDOHVSULQFLSDOPHQWHLQIRUPDOHVTXHconforman la dinmica urbana. Estos procesos

informales incluyen el espacio de relacin y negociacin del pro-comn y diversas instituciones ciudadanas (desde equipos deportivos hasta centros auto-gestionados). Estas redes sociales son cada vez ms, gracias a la tecnologa digital, capaces de generar procesos emergentes de innovacin social que muchas veces desafan los paradigmas oficiales del planeamiento.,GHQWLGDGHV\VXEMHWLYLGDGHVLQGLYLGXDOHV\colectivas. La ciudad es un agregacin de elementos urbanos y culturales que juegan un papel simblico esencial y que tienen poco que ver con la visin monumental o esttica de los espacios pblicos.6REUHODFLXGDGVHGHVDUUROODUXQDSLHOGLJLWDO7consecuencia de las prcticas cotidianas y de la cultura digital de la ciudadana que forman parte ya parte esencial de la cultura y usos urbanos.

3. Alternativas metodolgicas y, finalmente, alternativas sociales y polticas

El urbanismo trabaja sobre la ciudad y en la ciudad y configura, o debera configurar, un mbito transdisciplinar que combine investigacin (observacin) y accin (participacin). Como alternativa y complemento a la planificacin convencional y sus mtodos de observacin y sistemas de informacin podemos identificar tres enfoques, complementarios entre si. La aproximacin esencial debera estar basada en los mtodos de las ciencias

024

realidad oficial). De este modo tan importante como los propios mtodos especficos es la coordinacin de metodologas. As las etnografas y narrativas permiten la identificacin / definicin de tipologas y categoras (de ciudadanos, redes y organizaciones; de usos; de espacios) y la identificacin y formulacin explcita de problemas y conflictos. Las encuestas cuantitativas son tiles para la validacin de tipologas, categoras y problemas, y para la cuantificacin y estimacin de las escalas relevantes.

A Cidade dos Barrios ha estado centrada en esta fase de la investigacin en el uso de mtodos de investigacin social y aunque en realidad las aproximaciones etnogrficas no han sido formalizadas, de algn modo sus resultados estaban implcitos en el conocimiento previo del equipo de trabajo con amplia experiencia personal y profesional en la ciudad.

Existen numerosos mtodos especficos para la gestin y anlisis de la informacin procedente de la investigacin social y espacial. No est en los objetivos de este texto dar una visin amplia de estas metodologas, algo que el propio proyecto A Cidade dos Barrios ir explorando y comunicando con su prctica. An as, podemos citar como herramientas y mtodos que deben jugar un papel relevante. Entre otros nos encontramos con los cartografas y anlisis espaciales mediante Sistemas de Informacin Geogrfica, anlisis multivariantes, visualizaciones, ...

sociales (cualitativos y cuantitativos). Adems en estos momentos y como comentbamos antes, la tecnologa digital ofrece nuevas posibilidades basadas en las redes de sensores (de presencia, actividad y movilidad) y la minera de trazas digitales de la actividad ciudadana8. Estos mtodos de investigacin tienen sentido si se acompaan de una estrategia para la participacin basada en los debates pblicos y en la intervencin colaborativa en la realidad urbana. La observacin se constituye de este modo en una de las bases para la identificacin de las preguntas relevantes, y el diseo de procesos participativos de debate e intervencin urbana, que a su vez son procesos experimentales cuyos resultados ampliarn el conocimiento de la ciudad.

Entre los mtodos cualitativos nos encontramos con la observacin etnogrfica, las narrativas del espacio, los mtodos visuales, los mapas colaborativos ... La aproximacin etnogrfica permite transformar la prctica cotidiana en una herramienta de observacin directa de la realidad en las escalas relevantes. Su formalizacin permite la construccin de narrativas del espacio urbano por los propios ciudadanos. De este modo se convierte en una herramienta de investigacin, pero tambin de apropiacin de informacin y espacios y de empoderamiento.

Los mtodos sociales cuantitativos como diversos tipos de encuestas, son relevantes si se enfocan en los problemas y escalas relevantes (y se alejan de la

8 Un buen ejemplo de la utilidad de la minera de trazas digitales en: Girardin, F., Calabrese, F., Dal Fiore, F., Ratti, C., and Blat, J. (2008). Digital footprinting: Uncovering tourists with user-generated content. IEEE Pervasive Computing, 7(4):3643.

Simultneamente, el proyecto est desarrollando talleres para provocar participacin ciudadana activa que desemboqu en prototipos de acciones que se conviertan en propuestas urbansticas y fortalezcan la capacidad colectiva de intervencin en la realidad urbana de los ciudadanos.

Algunos resultados preliminares muestran el potencial de la estrategia y pueden resultar incluso sorprendentes para la realidad oficial (aunque en muchos casos obvios si se vive la ciudad):

ORVSDWURQHVGHFRQH[LyQHVSDFLDOPHGLDQWHtelefona revelan grandes diferencias espaciales en el tipo de redes personales y profesionales;HOVHQWLGRGHSHUWHQHQFLD\FDOLGDGGHYLGDGHVDItDQel paradigma centro-periferia (o parecen corroborar la tendencia a la conversin del centro en un parque temtico que se identifica poco con los ciudadanos);VHGHILQHXQDHVWUXFWXUDHVSDFLDOLGHQWLILFDQGRlos lmites entre barrios tal como los perciben los ciudadanos. La ciudad aparece como un sistema dinmico basado en flujos de personas e informacin, ms que como una realidad esttica;HOSURSLRp[LWRGLIHUHQFLDOGHORVWDOOHUHVFRQQLYHOHVde participacin muy variables) es un reflejo de la necesidad de un conocimiento previo local y tanto los xitos como los fracasos nos aportan conocimiento relevante para entender la dinmica social de la ciudad.

4. A Cidade dos Barrios: perspectivas de un proceso de investigacin y participacin en marcha

Este proyecto se puede definir como un proceso imperfecto y de ah procede su principal valor: su capacidad para introducirse en el tejido urbano y adaptar sus mtodos, hiptesis y objetivos al conocimiento que emerge de la interaccin con los ciudadanos. Por tanto es un primer paso de una aproximacin alternativa a la realidad de la ciudad de A Corua. En este sentido podemos considerarlo una innovacin radical respecto a la forma habitual de entender y hacer la ciudad y puede dar lugar a una caja de herramientas genrica para la investigacin e intevencin urbanas.

Hasta el momento se han puesto en marcha algunas de los mtodos comentados antes. Entre otros, en esta fase el proyecto se centra en la realizacin de encuestas espacialmente explcitas (en un doble sentido: se recoge la diversidad espacial de los habitantes de la ciudad y una parte de las preguntas se centran en los usos e identidades espaciales) que recogen preguntas de un amplio panel de personas con experiencias profesionales y personales con el urbanismo y con la propia ciudad de A Corua. Esta amplia base de datos ser sometida a diversos anlisis estadsticos y espaciales mediante SIG y generarn visualizaciones sobre la realidad urbana.


a cidade dos barrios

Documents

Transcript of a cidade dos barrios