C:\Fakepath\1 M 17 Gaia Erromatarren Historia Rg

$: C:\Fakepath\1 M 17 Gaia Erromatarren Historia Rg$
ERROMATARREN HISTORIA GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 17. gaia


Noiztik nora ?

Zenbat mendeko iraupena ?

Garai berdineko beste zibilizazio batzuk ?

476. urtean Erroma barbaroak

konkistatzen dute

753ean datatzen da Erromaren sorrera

Noiztik nora ?


Erromatar Inperioaren mapa


Erromatar Inperioaren bilakaera


Legionarioak eta haien armak


Erromako armadaren kargu nagusiak

Legatua Tribunoa Zenturioia Estandarteduna Tronpeta


Erromatar kanpamentu baten krokisa

1. Jeneralaren denda. 2. Porta decumana. 3. Tropa laguntzaileen dendak. 4. Via principalis. 5. Legionarioen dendak. 6. Via praetoria. 7. Zenturoiaren denda. 8. Oholesia (hesola zorrotzak ditu).


Armadaren taktikak: dortoka Gerra-makinak: setiatzeko makina


Erromatar gerraontzia


Romulo eta Remo, bi anai ziren, bikiak, Martitz jainkoaren eta emakume hilkor baten semeak. Baina errege bat beldur zen, bikiak hazten zirenean erregetza tronua kenduko ziotela eta Tiber ibaira bota zituen.Otso eme batek uretatik atera zituen eta bere esneaz elikatu zituen.Gero artzain batek jaso eta hazi zituen.Urte batzuk geroago Romulo eta Remok ibai-ertzean hiria eraiki zuten.Romulok anaia borroka batean hil eta bere burua errege izendatu zuen, eta hiriari ERROMA izena eman zion.

Erromaren sorreraren kondaira


Erroma K.a. VIII. mendean artzain eta nekazari herria zen, Tiber ibaiaren ezkerraldeko 7 muinoetan kokatua.

Inperioaren sorrera

Leku lasaia ematen du honek.

Zuekin geratuko gara eta babesa emango

dizuegu...

Ordaintzeko, zuek jaten emango

diguzue

Menderatu gaituzte

K.a. VII. mendean ETRUSKOEK mendean hartu zituzten jende haiek


Inperioaren sorrera

K.a. VI. mendean erromatarrek errege etruskoak bidali egin zituzten eta ERREPUBLIKA eratu zuten.

MONARKIA hautsi eta ERREPUBLIKA eratu!

Arrotzak kanpora!

Gora errepublika

!


Inperioaren sorrera

K.a. III. mendean Erromak Italiako penintsulako erdialde osoa bere

menpe hartu zuen.

Ordua heldu da ERROMAK bere

mugak zabaldu eta inguruko herriak

menpean har ditzan !


Inperioaren sorrera

Kartagotarrei irabazi nahi badiegu, itsasontziak egin eta

nabigatzen ikasi beharko dugu ...


Baina Mediterraneoan bazegoen beste hiri boteretsu bat, KARTAGO (gaur egungo Tunisian).

Hiri honek lehia eta borroka gogorrak izan zituen lehenengo greziarrekin eta geroago erromatarrekin Mediterraneoko

merkataritza kontrolatu nahian.

Inperioaren sorrera

Itsasoan trebetasuna hartzen badugu, inork ez gaitu irabaziko ... Itsasoa

“geurea” izango da.Mare Nostrum !


Erromatarren eta Kartagotarren arteko borrokak (GERRA PUNIKOAK) K.a. 264. urtean hasi ziren eta denbora luzez iraun zuten

Inperioaren sorrera

Borroka hedatu egin zen pixkanaka-pixkanaka

Mediterraneoko mendebalde guztira

Ez diegu arnasa hartzen ere

utziko.Alde guztietatik ekingo diogu

erasoari !


Inperioaren sorrera


Agintari nagusia:

ERREGEA

Atenastarren demokraziaren antzekoa,

hiritarrek aukeratzen zituzten agintariak:

Kontsulak, magistratuak, ...Agintari nagusia:

“Kontsula”

Agintari nagusia: ENPERADORE

A


Inperioaren bilakaera


2.- Denboraren lerroa: Erromaren historiaren aldiak


Erromari buruzko eskema (giltzak)

ERROMA: HIRITIK

INPERIORA

ERROMA

INPERIOAREN ERAKETA

ERROMAKO ZIBILIZAZIOA

ERROMAREN ONDAREA

Erroma _________________ penintsulan dago.

_____________ ibaiak Erroma zeharkatzen du

Erroma leku estrategiko batean dago, ___________________________ -elako.

K.a. 500. eta 250. urteen artean, Erromak _____________________ konkistatu zituen.

Ondoren, Erromak __________________________________ bereganatu z(it)uen.

Inperioaren gehienezko hedapena _____________________ mendeetan gertatu zen.

Erromako zibilizaioa ____________________ itsasoaren inguruan garatu zen.

Erromatar Inperioa kontinente hauetan hedatu zen: _________, ____________ eta _____________

Erromatar Inperioak _______________ , ______________ eta

_____________ hedatu zituen konkistaturiko herrien artean.

Konkistaturiko lurraldeak _______________ izeneko eremuetan antolatu zituzten. Eremu horietako agintaria ________________ zen.


Erromatar zibilizazioko politika-sistemak

ERROMATAR ZIBILIZAZIOAREN ALDIAK

MONARKIA ERREPUBLIKA INPERIOA

POLITIKA-SISTEMAK

BOTERE GORENEKO INSTITUZIOA

ERREGEA Biziarteko kargua zen.

BI KONTSUL Urtebeteko agintaldia zuten. Gobernuaren buru ziren. Armadaren buru ziren.

ENPERADOREA Biziarteko kargua zen. Gobernuaren eta armadaren buru zen. Apaiz gorena zen. Senatuaren buru zen eta legeak egiten zituen. Zergak ezartzen zituen.

BESTE MAGISTRATURA

BATZUK

ZENTSOREAK. Hiritarren errolda-zerrendak egiten zituzten. PRETOREAK. Justizia-auzitegien buru ziren. EDILAK. Hiriko bizitza zuzentzen zuten. KUESTOREAK. Finantzez arduratzen ziren.

MAGISTRATURAK HAUTATZEKO

SISTEMA

PATRIZIOEK IZENDATZEN ZUTEN

HIRITARREK HAUTATZEN ZITUZTEN KARGU GUZTIAK,

KOMIZIOETAN EGINIKO BOZKETEN BIDEZ

ENPERADOREAK BERE ONDORENGOA IZENDATZEN ZUEN

BILTZARRAK

SENATUA Kanpo-politika zuzentzen zuen eta aholkuak ematen zituen legeari eta gobernuari buruz. Familia garrantzitsuenekoek eta kontsul ohiek osatzen zuten.

KOMIZIOAK Erromatar hiritarrak osaturiko biltzarrak ziren. Legeak bozkatzen zituzten. Magistratuak hautatzen zituzten.


Erromako zazpi muinoen banaketa Otseme kapitolinoa


Errepublikako

politika-sistema

Hiritar eta ez hiritar bereizketa hori, hala ere, K.a. III. mendearen hasieran desagertu egin zen eta erromatar aske guztiak Erromatar hiritarrak bilakatu

ziren


Erromako gizartea

Enperadorea

Patrizioak

Plebeioak

Esklabuak

• Erromako jatorrizko biztanleak• Armada, politikako karguak• Lurjabe handiak• Aberatsak

• Soldatapeko nekazariak edo artisauak • Nekazari txikiak• Merkatari txikiak• Artisautzako langileak• Libertoak

• Jabearen propietatea ziren• Ez zuten inolako eskubiderik, erosi eta saldu zitezkeen• Lan gogorrak: meatzetan, eraikuntzan• Maisu, idazkari, mediku, suhiltzaile, ur garraiolari, ......


Erromako gizartea


Patrizioen eta plebeioen arteko borroken kontzeptu-mapa

GATAZKAK

Plebeioek patrizioen eskubide berberak izan nahi zituzten

K.a. V. mendea

PLEBEKO TRIBUNOAREN kargua sortu zuten

Plebearen ordezkaria zen, beren interesak Senatuan defendatzeko

K.a. IV. mendea

Plebeioek

MAGISTRATUAK

izateko eskubidea lortu zuten

Patrizioak.Magistratuak

izateko eskubidea

zuten

Plebeioak.Ez zuten

magistratuak izateko

eskubiderik


Lehen Gerra PunikoaK. a. 264 eta K. a. 241 iraun zuen gerra izan zen, Kartago eta Erromaren artekoa.

Arrazoia, Mediterraneoko mendebaldea menderatzea zen, Siziliako irla berezizki..

23 urtez borrokatu ostean,Erroma atera zen garaile, eta oso baldintza gogorrak inposatu zizkion Kartagori bakearen truke.

Errepublika garaia – I Gerra Punikoa

Puniko izena erromatarrek eman zioten, katagotarrak punici deitzen baitzioten.

I Gerra Punikoa


II Gerra Punikoa, K. a. 218tik K. a. 202 arte.

Anibal kartagotar jeneralak, Hispaniatik abiatuta, Alpeak zeharkatuz, Italia heltzen da, hainbat guda irabazten ditu, baina azkenean Escipion jeneralak menperatzen du.

II Gerra Punikoa

Sagunto

Errepublika garaia – II Gerra Punikoa


II. Gerra Punikoaren mapa


III Gerra Punikoa

Baina II. gerra galdu eta Erromaren zigorrak gainditu ondoren, Kartago berriro errekuperatu zuen bere ekonomia, aberastasuna eta armada.Erromatarrak beldurtu egin ziren eta beste gerra baten Kartago suntsitu zuten.

Errepublika garaia – III Gerra Punikoa


Hiru Gerra Punikoei buruzko eskema

ERROMA MEDITERRANEO ITSASOKO POTENTZIA NAGUSI BIHURTU ZEN

Erroma.K.a.500. eta K.a. 250. urteen artean, Italiako hegoaldea mendean

hartu zuen.

Kartago.Azken mendeetan,

potentzia garrantzitsua bihurtua zen, eta Sizilia mendean hartua zuen.

GERRA PUNIKOAK

Itsaso Adriatikoaren eta Siziliaren kontrolagatiko gatazka.

Erromak garaipena lortu zuen eta Kartagok lurralde horietatik alde egin zuen.

Galdu ondoren, Kartagok Hispaniaren konkistari ekin zion.

I. GERRA PUNIKOA

(K.a. 264 – K.a. 241)

Hanibal jeneral kartagotarrak Erroma eraso zuen, Italian Alpeetatik sartu ondoren.

Eszipion Afrikarrak Hanibal garaitu zuen Zamako Guduan.

Erromak Hispania konkistatzeari ekin zion.

II. GERRA PUNIKOA

(K.a. 218 – K.a. 201)

Erromak Kartago eraso zuen, suspertu ez zedin.

Kartagoren suntsipena.

III. GERRA PUNIKOA

(K.a. 149 – K.a. 146)


Errepublika garaia – Krisia


Senatuaren bilkura


Errepublikaren krisia – Esklabo-matxinada - Espartako


Lehen triunbiratua

Errepublikaren krisia - Triunbiratoa

Militarrak gero eta botere handiagoa bereganatuz joan ziren, eta matxinadei aurre egiteko, triunbiratuak sortu ziren, hiru gizonen arteko itunak, boterea partekatzeko


Errepublikaren krisia - Julio Zesarren erahilketa


Errepublikaren krisiaren kontzeptu-mapa

Oktaviok garaitu zuen. ENPERADORE izendatu zuten

(K.a. 27)

PLEBEIOAK POBRETZEA

POLITIKA-USTELKERIA

POLITIKA-KONPLOTAK

Julio Zesarrek, Ponpeiok eta Krasok osatu zuten.

Zesarren eta Ponpeioren arteko desadostasunengatik gerra zibila piztu zen.

Zesarrek garaitu zuen. Betiko diktadore izendatu zuten.

LEHEN TRIUNBIRATUA

Zesarren hiru jarraitzailek osatu zuten: Marko Antoniok, Lepidok eta Oktaviok.

Marko Antonioren eta Oktavioren arteko desadostasunengatik gerra zibila piztu zen.

BIGARREN TRIUNBIRATUA

GERRA ZIBILAK ESKLABO-MATXINADAK

TRIUNBIRATUEN OSAKETA

Julio Zesarren hilketa (K.a. 44)


Enperadorea: inperio baten buru edo agintari nagusia

Inperio: enperadoreak agintzen duen lurralde handia edo hedadura handiko lurraldea

Lehenago “inperator”: Legionarioek, (soldaduak) jeneral ausartenei emandako goitizena zen.

“Pax romana” jarri zuen, hau da, derrigortuta, zapalketen bidez lortutako bakea.

Errepublika amaitu da – Inperioa eratzen da

Octavio Augusto

I. enperadorea

Inperioak lurralde gehiago konkistatu zituen. Armadaren boterea oso handia zen

Estatu golpeak eta gerra zibilak jeneralen artean ugariak izan ziren


Augusto, “imperatorra” Augusto, apaiz gorena Augusto, magistratua

Enperadoreak botere guztia du


375ean hunoak (Atila) germaniarren lurraldean sartu ziren eta ihesean inperioaren mugak zeharkatu zituzten.

Aurrerantzean ezin izan zuten herri barbaroen bultzada geldiarazi.

Germaniar inbasioen mapa


Mendebaldeko eta Ekialdeko inperioa

395. urtean inperioa bitan banatu zuten errazago babesteko asmoz.

Mendebaldeko Inperioa, hiriburua Erroma.

Ekialdeko Inperioa, hiriburua Konstantinopla. (Gaur egungo Istanbul).


476. urtean Ordoriko errege barbaroak Erroma konkistatu zuen eta Mendebaldeko Erromako Inperioa hausten da

Mendebaldeko inperioaren amaiera

Ekialdeko Inperioak, Konstantinopla hiriburua zuenak 1453ra arte iraungo du; Bizantzioko inperioa.

Bizantzio


Barbaroak inperioan

Barbaroak inperioan infiltratzen dira

Ez al da harrigarria germaniar ile hori horiek bizitza publikoan guri agintzen ikustea?

Gerra-aliatu bihurtu ditugu, magistraturetan parte hartzen uzten diegu, ustel horiei Erromako lurraren zatiak eman dizkiegu. Horregatik guztiagatik adoretuta, iseka egiten digute.

SINESIO ZIRENEKOA, Erregetzari buruzko diskurtsoa, IV. mendearen amaiera


Mediterraneoaren zatikatzearen mapa (VI. mendea)

476. urtean barbaroek Erroma konkistatu zutenean, Mendebaldeko Erromako Inperioa hautsi egin zen. Ez dago botererik, lurralde desberdinak euren erara antolatzen dira. Erresuma berriak sortzen dira. Erdi Aroa hasten da.


Erromako magistraturak


Erromatar Inperioaren aldiak

EZAUGARRI OROKORRAK

ARAZO NAGUSIAK PERTSONAIA NABARMENENAK GERTAERA GARRANTZITSUENAK

ALDIAK

INPERIO GOIZTIARRA

(K.a. 27 –K.o. 235)

Pax romana. Garapeneko eta gizarte-baretasuneko aldia. Halaber,mugei tinko eutsi zieten.

Augusto (lehen enperadorea izan zen).

Klaudio (Britania konkistatu zuen).

Vespasiano (Koliseoaren eraikuntza-lanak abiarazi zituen).

Trajano (haren agintaldian inperioak inoiz izan zuen lurralde-hedapenarik handiena lortu zuen).

Karakala (hiritar izateko eskubidea eman zien inperioko gizon aske guztiei).

K.a. 27. Oktavio enperadore augusto izendatu zuten.

K.o. 64. Erroman sutea gertatu zen, Neronen agintaldian.

79. Vesubio sumendiaren erupzioa. 116. Mesopotamiaren konkista. 122. Hadrianoren harresiaren eraikuntza-

lanak hasi ziren. 212. Hiritar izateko eskubidea eman zioten

inperioko gizon aske guztiei.

III. MENDEKO KRISIA

(235 - 284)

Ekonomia-, gizarte-, politika-zailtasunen eta zailtasun militarren aldia.

Merkataritzak behera egin zuen. Nekazari-matxinadak. Militarren matxinadak. Inperioaren mugen ahultasuna. Jendeak hirietatik alde egin zuen.

Germaniarrek Inperioaren muga zeharkatu zuten (Rhin eta Danubio ibaiak).

Persiarrek ekialdeko mugan presioa egin zuten.

Hiriak arpilatu zituzten.

BERANT INPERIOA(284 - 476)

Inperioaren arazoak gainditzeko eginiko erreformen aldia.

Ekonomia autosufizientea. Estatuaren diru-sarrerek behera egin

zuten. Inperioa handiegia zen.

Diokleziano (inperioaren antolaketa erreformatu zuen eta kristauak jazarri zituen).

Konstantino (kristautasuna onartu zuen eta hiriburua Konstantinoplara aldatu zuen).

Teodosio (erlijio paganoak debekatu zituen; hura hil ostean, inperioa bitan banatu zen).

375. Hunoen presioaren ondorioz, germaniar herriek inperioa inbaditu zuten.

395. Inperioaren banaketa: Erromatar Inperioa (Erroma zuen hiriburua) eta Bizantziar Inperioa (Konstantinopla zuen hiriburua).

476. Romulo Augustulo, Erromako azken enperadorea, kargutik kendu zuten.


Dinastiak eta enperadoreak

Neron Tito

Trajano Claudio


Erromako enperadoreei buruzko testuak

Neron, enperadore txar baten irudia

Ez zuen inoiz izan inperioa handitzeko eta hedatzeko gogo- eta itxaropen-izpi txikienik ere.

Hasieran, ez zituen lotsagabekeria, neurrigabekeria, lasaikeria, diru-gosea eta ankerkeria oso nabarmen adierazi, baina gero, inortxok ere ez zuen zalantzan jartzen bizio horiek ez zutela zerikusirik adinarekin, baizik eta izaerarekin.

Ilundu bezain laster, tabernetara joaten zen eta kalean gora eta behera ibiltzen zen olgetan, baina ez minik egin gabe, bazkariren batetik bueltan zetozenak jotzeko ohitura baitzuen, eta aurre egiten bazioten, zauritu eta kloaketara botatzen zituen.

Aberastasunetatik eta dirutik lor zitekeen plazer bakarra horiek xahutzea zela uste zuen. Hori dela-eta, mugarik gabe gastatu eta xahutu zuen.

SUETONIO, Hamabi Zesarren bizitza. Moldatua

Trajanoren goraipamena

Nor Trajano baino hiritar hobea?

Bideak ireki zituen, portuak asetu, eta nazioak lotu, merkataritzaren bidez, izugarri garatu baitzuen jarduera hori. Hain zuzen ere, jatorria jatorri, herri guztietan denetatik egiten zutela zirudien.

PLINIO, Trajanoren gorespena. Moldatua


Inperioko txanpon baten azterketa


Asterix Hispanian: erromatar zibilizazioari buruzko komiki bat aztertzea


Asterix eta Kleopatra: erromatar zibilizazioari buruzko komiki bat aztertzea


Erromaren historiari buruzko kontzeptu-mapa

C:\Fakepath\1 M 17 Gaia Erromatarren Historia Rg

Education

Transcript of C:\Fakepath\1 M 17 Gaia Erromatarren Historia Rg