EAE-ko tokiko iraunkortasun txostena 2009

EAE-KO TOKIKO IRAUNKORTASUN TXOSTENA 2009

Txostenean sartu diren udalerri eta eskualde hauek Ekintza Planak ebaluatu eta iraunkortasun-adierazleak kalkulatu dituzte:

Abaltzisteketa, Abanto-Zierbena, Aia, Albiztur, Alkiza, Alonsotegi, Amoroto, Amurrio, Andoain, Arama, Areatza, Aretxabaleta, Arrankudiaga, Arrasate, Arrie-

ta, Arrigorriaga, Asparrena, Asteasu, Astigarraga, Aulesti, Azkoitia, Azpeitia, Baliarrain, Balmaseda, Barrika, Basauri, Beasain, Bedia, Berango, Bidegoian, Deba,

Debabarrenako Eskualdea, Donostia-San Sebastián, Durango, Eibar, Elgoibar, Erandio, Errenteria, Gamiz-Fika, Gatika, Gizaburuaga, Goierriko Eskualdea, Gordexo-

la, Gorliz, Güeñes, Hernani, Idiazabal, Igorre, Irura, Ispaster, Itsasondo, Karrantza Harana, Larraul, Laudio, Laukiz, Legazpi, Leioa, Lemoa, Lemoiz, Lezama, Loiu,

Maruri-Jatabe, Mendexa, Mungia, Munitibar, Muskiz, Ondarroa, Ordizia, Orduña, Orendain, Ormaiztegi, Portugalete, Sestao, Sopelana, Sopuerta, Tolosa, Urduliz,

Urtuella, Uribe Kostako Eskualdea, Urretxu, Usurbil, Villabona, Zalla, Zarautz, Zeberio, Zestoa, Zierbena, Zumaia, Zumarraga


EAEko Tokiko Iraunkortasun Txostena Udalsarea 21en ekimena da, EAEko

Tokiko Iraunkortasunaren Behatokiaren esparruan sortutako komunikazio-

elementurik garrantzitsuena.

Iraunkortasun-politikak sustatzeko udalerriek egindako ahalegina

balioztatzea eta ahalegin hori euskal gizarteari ezagutaraztea dira Tokiko

Iraunkortasun Txostenaren helburuak. Halaber, gizarte- eta ingurumen-

hobekuntzaren arloan lortutako emaitzak ezagutarazten ditu. Tokiko Agenda

21ek (TA21) tokiko iraunkortasun-politiken giltzadurak dira. Agenda 21en bidez,

iraunkortasun-irizpideak herri politiketan txertatu eta esku hartzeko eremu

berriak sustatu nahi dira. Aipatzekoa da Tokiko Agenda 21etatik eratorritako

Tokiko Ekintza planetan alderdi sozial eta ekonomikoek geroz eta garrantzi

sozial eta ekonomiko handiagoa dutela, eta hori bereziki egokia dela egungo

egoera ekonomikoan.

Ekonomia eta ingurumena txertatzea aspaldiko helburua da. Orain, inoiz baino

beharrezkoagoa da integrazio hori lortzea, eta orain dugu aukera paregabea

ekonomia berri baterantz –iraunkorragoa– jotzeko. Iraunkortasunaren

aldeko zehar-politika eraginkorrak sustatzea eta ekonomia berdea hedatzen

AURKEZPENA


laguntzea dira Urdaibaiko Ituna izenez ezagutzen den “EkoEuskadi 2020”

Iraunkortasunerako Itun Sozialaren helburuak.

TA21ek helburu horiek lortzen lagun dezakete, tokiko politiken bidez

iraunkorragoak diren sektore ekonomiko berriak bultzatuta, lanpostu

berdeak edo ingurumen-fiskalitatea, adibidez.

Egungo ingurumen- eta ekonomia-krisiari aurre egiteko, guztiz beharrezkoa

da gure Erkidegoko administrazioetako garapen-politikak bateratzea .

Zalantzarik gabe, Udalsarea 21 Sarea eta Tokiko Agenda 21 oinarrizko tresnak

dira adostutako ekintzak gauzatzeko, eta administrazio-maila desberdinen

arteko ideien joan-etorria errazteko.

TA21en ekarpenei dagokienez, bigarren alderdi azpimarragarria da azaleratzen

ari diren giza eta ingurumen-alderdi berrien kudeaketa (klima-aldaketa,

kontsumo iraunkorra edo bioaniztasunaren kudeaketa) integratzeko esparru

bihurtu direla. Horrela, Tokiko Agenda 21ak herri politiken berrikuntza

bultzatzen du, eta aurrea hartzen die etorkizuneko ingurumenaren eta

gizartearen erronkei.

Klima-aldaketa lehen mailako erronka da, eta hala jasotzen da 2009ko

ekainaren 5ean Patxi Lopez Lehendakariak aurkeztutako Urdaibaiko Itunean.

Mundu-mailan, berriz, abenduan Kopenhagen egin den Nazio Batuen

Klima Aldaketari buruzko Konferentzia topagune garrantzitsua da, eta

datorren hamarkadan arlo horretan egin beharreko nazioarteko ahaleginen

integrazioa xedatuko du. Eusko Jaurlaritza eta EAEko udalak aurreratu egin

dira, eta klima-aldaketaren aurkako borroka, Udalsarea 21 Sareak bultzatuta,

tokiko kudeaketan txertatu dute. Etorkizunean ahalegin horiek indartzen

jarraitzeko asmoa dute.

Era berean, 2010. urtea biodibertsitatearen urtea izango da nazioartean. Hori

dela eta, Eusko Jaurlaritzak eta Udalsarea 21ek jada abian dauden ekimenak

sendotu eta udalerrientzako zerbitzuak finkatuko dituzte.

Hirugarrenik, TA21ak eta Tokiko Iraunkortasun Txostenak tokiko herri-politika

publikoen sustapenean duten rol-a aipatu behar da. Tokiko agenda 21ek

EAEn duten kudeaketa-ereduak helburuetara bideratutako eta efikazian,

eraginkortasunean eta kalitatean oinarritutako kudeaketa sustatu nahi du,

emaitzak hobetzeko eta herritarren gogobetetzea handitzeko.

Izan ere, administrazioak maila desberdinetan eta kasu honetan, tokikoak

eraldaketa handia egin behar du efikazia –helburuen lorpen-maila–,

eraginkortasuna -helburuen hobekuntzaren eta gastu publikoaren arteko

erlazioaren murrizpena- eta kalitatea -herritarren iguripenen asebetetzea-

etengabe handitzeko. Eraldaketa hau inoiz baino beharrezkoagoa da

egungo testuinguruan. Alde batetik, baliabideak eraginkortasun handiagoz

erabiltzera behartzen gaitu; bestetik, soluzioak diseinatzeko berrikuntza eta

sormena eskatzen dizkigu.

1.118 eragile teknikoren partaidetzarekin egin den tokiko 89 Ekintza Planen

ezarpenaren azterketak, kudeaketa publikoaren ebaluazioan aurrera egiteko

erabaki irmoa hartu dela erakusten du. Bestalde, udalerri guztien artean

kalkulatutako adierazleei esker, helburuen lorpen-maila hobeto ebaluatu

daiteke. Dokumentu honetan, bi eragiketa horiek bat egiten dute, eta batera

aztertzen dira, politiken norabidea eta gauzatzea hobetzeko ondorioak

ateratzen laguntzeko. Era berean, Txosten honen bitartez administrazioaren

herritarrekiko gardentasuna eta komunikazioa bultzatu nahi dira.

Udalerriek egindako ekintzen ebaluazio sistematikoa, iraunkortasun-

adierazleen kalkulua eta horiek plataforma bateratu batean txertatzea

Europan parekorik ez duen ekimena da, metodologia berbera aplikatuta

Sarean lanean diharduten udalerri-kopurua kontuan hartzen badugu. Horiei

guztiei nire esker ona azaldu nahi diet egindako lanagatik, eta, era berean,

EAEko hiri eta herriak txosten honetan proposatutako eragiketen antzekoak

beraien udalerrietan egitera animatu nahi ditut .

Pilar Unzalu

Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza

Saileko Sailburua

c Ihobe 2010

ARGITARATZAILEA: Ihobe SA, Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa

EDUKIAK: Dokumentu hau Ihobek egin du, Minuartia Enearekin elkarlanean

ARGAZKIAK: Mikel Arrazola © “Argazki” artxiboa Eusko Jaurlaritza-Gobierno

VascoVasco

DISEINUA: Artentraç

ITZULPENA: Elhuyar

LEGE-GORDAILUA: BI-286-2010

KLORORIK GABE ZURITUTAKO PAPER BIRZIKLATUAN INPRIMATUA

ESKUBIDE GUZTIAK ERRESERBATUTA

Ezin da erreproduzitu, informazioa berreskuratzeko sistemetan gorde eta ar-

gitalpen honen zatirik transmititu, edozein dela ere bidea -elektronikoa, me-

kanikoa, fotokopia, grabazioa eta abar- jabetza intelektualaren eskubideen

titularraren eta editorearen baimenik gabe.

TOKIKO AGENDA 21EN GARAPENA ETA EBALUAZIOA

TOKIKO AGENDA 21EN EZARTZEA EAEN

TOKIKO AGENDA 21EN KUDEAKETA-EREDUA

EAEKO TOKIKO IRAUNKORTASUNAREN BEHATOKIA

TOKIKO AGENDA 21EN EZARPENA

TOKIKO EKINTZA PLANEN EZAUGARRIAK

TOKIKO EKINTZA PLANEN EZARPEN-MAILA

TOKIKO EKINTZA PLANEN EZARPEN-MAILA UDALERRIEN ARABERA

GAIEN ARABERAKO EKINTZA ETA EMAITZAK

AALBORGEKO KONPROMISOEI EGINDAKO EKARPENA

GAIEN ARABERAKO EZARPENA ETA EMAITZAK

TOKIKO IRAUNKORTASUNAREN ETA POLITIKEN ERAGINKORTASUNAREN EGOERA ETA JOERAK

HERRITARREN PARTE-HARTZEA ETA PROZESUEN ZEHARKAKOTASUNA

TOKIKO AGENDA 21EKO PROZESUEN BARNE-KOORDINAZIOA ETA ZEHARKAKOTASUNA

HERRITARREN PARTE-HARTZEA

BALANTZEA ETA ETORKIZUNEKO ERRONKAK

06

10

13

22

28

06

TOKIKO AGENDA 21EN EZARTZEA EAE-N

Tokiko Agenda 21ak (TA21) hedapen handia izan

du EAEn, 218 udalerritan ezarri delarik, hau da,

udalerrien %86,9tan eta Esukadiko biztanleriaren

%98,8an. Gaur egun, 22 udalerri biltzen dituzten 3

Udaltalde 21 daude Araban. 2010. urtearen amaie-

ran, horiek osatu ostean, EAEko udalerrien %96k

beren Tokiko Agenda 21 izango dute.

2005etik aurrera, udalerri aurreratuenek urteko

kudeaketari Tokiko Ekintza Planaren (TEP) eba-

luazioa eta iraunkortasun-adierazleen kalkulua

gehitu dizkiote. Partaide-kopurua etengabe han-

ditu da, eta, azkenengo urtean, guztira 89 udalerri

izatera iritsiz.

Planen ebaluaziotik eta adierazleen kalkulutik era-

torritako informazioan oinarritzen da Txosten hau.

Ebaluatutako planen artean EAEn 2002an onartu

ziren lehen planak – dagoeneko 7 urtetako ezar-

pena dutenak– eta 2008an onartutako batzuk –

duela urtebete soilik ezarritakoak– sartzen dira.

Planen batez besteko exekuzio-epea 3 urte eta

erdikoa da.

2008an ebaluatutako 89 planen gehiengoa au-

rreikusitako exekuzio-aldian dago, epe hori 5 ur-

tekoa delarik, gutxi gorabehera. Hala, %16 lehen

edo bigarren urtean dago, eta %56 hirugarren edo

laugarren urtean. Hala eta guztiz, azpimarragarria

da ebaluatutako Planen %20k 5 urte edo gehiago

dutela eta beraz, haien iraunaldia bukatzear edo

bukatuta dagoela eta berrikusi egin behar direla.

Zenbait udalerritan jada egin da berrikuspena, eta

orain bigarren Plana ebaluatzen ari dira. Datozen

urteotan, geroz eta handiagoa izango da udalerri

horien kopurua, lehen belaunaldiko Ekintza Pla-

nen berrikuspenak gauzatu ahala.

1 TOKI

KO A

GEN

DA 2

1EN

GA

RAPE

NA

ETA

EBA

LUA

ZIOA

1. Grafikoa Ebaluatutako Ekintza-Planen banaketa exekuzio-urtearen eta Lurralde Historikoen arabera

Araba Bizkaia Gipuzkoa

30

25

20

15

10

5

02

1

8

28

9

1

22

6 63

Uda

lerr

i-kop

urua

1. edo 2. exekuzio-urtea 5. exekuzio-urtetik aurrera3. edo 4. exekuzio-urtea 2. edo 3. TEP

Iturria: EAEko Tokiko Iraunkortasunaren Behatokia

07TO

KIKO

AGE

ND

A 21

EN G

ARA

PEN

A ET

A EB

ALU

AZI

OA

Bizkaian eta Gipuzkoan, antzeko udalerri-kopurua

ebaluatu da. Araban, ordea, gutxi dira iaz ebalua-

tutako planak dituzten udalerriak.

TOKIKO AGENDA 21EN KUDEAKETA-EREDUA

Kudeaketa-tresna eraginkorrak izatea da Tokiko

Ekintza Planen helburua. Horretarako, Udalsarea 21

udalerri Sareak ezarpen-eredu bateratu bat zehaz-

tu du. Eredu honek, TEPen urteko kudeaketa-zikloa

osatzen duen ondorengo zereginak biltzen ditu:

• Jarduerak PROGRAMATZEA

• Jarduerak GAUZATZEA

• Tokiko Ekintza Planaren EZARPEN maila

EBALUATZEA

• IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEAK kalkulatzea

Urteko ziklo hori TEPen BERRIKUSPENAREKIN

osatzen da; indarraldia amaitzen denean egiten

da, berriki garatutako metodologia komunari ja-

rraituz. Metodologia hori jada dozena-erdi uda-

lerritan aplikatu da, 2009an onartzekoak diren

bigarren Tokiko Ekintza Planak egitean.

Sareko 150 udalerri baino gehiagotan instalatu-

tako MUGI 21 aplikazio informatikoak eginkizun

horien kudeaketa integratua errazten du. Infor-

mazio guztia EAEko Tokiko Iraunkortasunaren Be-

hatokian integratzea, batezbestekoak ateratzea,

udalerrien arteko konparazioak egitea eta bilakae-

ra aztertzea ahalbidetzen du baita ere.

‘EAEko Tokiko Iraunkortasun Txostena 2008’

dokumentuan proposatutako erronken artean

Tokiko Agenda 21 hobetzera bideratutako bi ja-

sotzen ziren: Tokiko Ekintza Planen berrikuspena

hedatzea, eta Tokiko Agenda 21eko Bulegoen ga-

rapena bultzatzea.

Taula hauetan deskribatzen diren berariazko Au-

zolan 21en bidez ekin zaie bi erronka horiei. Au-

zolan 21 proiektu pilotuak eta berritzaileak gau-

zatzeko laguntza teknikoko eta ekonomikoko

zerbitzua da, eta ekintzarako konpromiso handia

duten udalerri-kopuru mugatu baten talde-lana-

ren bitartez egituratzen da.

exekuzio-urtearen tartea

1. edo 2. exekuzio-urtea

3. edo 4. exekuzio-urtea

5. exekuzio-urtetik aurrera

2. edo 3. TEP

1. Irudia TA21en segimendua egiten duten udalerrien banaketa Planen exekuzio-epearen arabera

AUZOLAN 21: EKINTZA PLANEN BERRIKUSPENA

Gauzatutako eginkizun nagusiak

• Gidalerro metodologiko pilotuak zehaztea• Metodologiaren pilotajea 7 udalerritako Tokiko Ekintza Planen

berrikuspen-prozesuan• TA21en Ekintza-Planak berrikusteko metodologia

bateratuak doitzea

Partaideak Alonsotegi, Areatza, Arrasate, Azpeitia, Maruri-Jatabe, Tolosa eta Zarautz

Sortutako ba-liabide komunak

Tokiko Agenda 21en Ekintza Planak berrikusteko gida metodologikoa

AUZOLAN 21: TOKIKO AGENDA 21EKO BULEGOAK


• Parte hartu duten eskualdeen beharretara egokitutako Bulego 21en ereduak formulatzea eta diseinatzea: helburuak, egitura eta zerbitzuak

• Udalerri eta eskualde partaideetan Bulego 21ak abian jartzea

Partaideak Nerbioi-Ibaizabal, Debabarrena, Uribe Kosta, Tolosaldea eta Enkarterri Meatzaldea eskualdeak

Sortutako ba-liabide komunak Bulego 21en helburuen, eginkizunen eta egituren erreferentziak


08

EAE-KO TOKIKO

IRAUNKORTASUNAREN

BEHATOKIA

2009an, 89 udalerri eta eskualdek parte hartu dute

Tokiko Ekintza Planaren ebaluazioan eta adierazleen

kalkuluan. Hala, 9.000 ekintzatik gora ebaluatu eta

4.000 adierazle baino gehiago kalkulatu dira. Datu

horiek EAEko Iraunkortasunaren Behatokian txerta-

tuta, Euskal Autonomia Erkidegoko iraunkortasun-

politiken ahalegina eta eraginkortasuna baloratzeko

informazio asko eta baliotsua eskuratzen da.

Udalerriek egindako adierazleen kalkuluen eta To-

kiko Ekintza Planen ebaluazioaren emaitzak txerta-

tu, horien segimendua egin eta interpretatzeko pla-

taforma globala da EAEko Tokiko Iraunkortasunaren

Behatokia.

Informazio hori guztia Udalsarea 21eko Idazkaritza

Teknikoaren MUGI 21 aplikazio informatikoan jasota,

adierazleak kalkulatu eta iraunkortasun prozesuen

interpretazio globala egin daiteke. Txosten honetan,

ondorio nagusien azalpen laburra egin dugu.

Ebaluatutako Planen kopurua handitzeak udal-

eragileen parte-hartzea handitu egin du, eta beraz,

geroz eta gehiago dira Agenda 21ean burututako

jarduerak urtero komunikatzeko konpromisoa hartu

duten EAEko tokiko administrazioetako teknikariak.

Udalsarea 21entzat Planak ebaluatzeko metodolo-

gia bateratua finkatzea erronka nagusietakoa da

eta horretarako, beharrezkoa da Tokiko Agenda 21en

2. Grafikoa Ebaluatutako planen eta ekintzen eta parte hartu duten eragileen bilakaera

Ebaluatutako ekintza-kopurua Parte hartu duten eragileen kopurua

Ebal

uatu

tako

eki

ntza

-kop

urua

10.000

9.000

8.000

7.000

6.000

5.000

4.000

3.000

2.000

1.000

0

1.200

1.000

800

600

400

200

02007 2008 200939 TEP 79 TEP 89 TEP

3.928 7.940 9.197

472

901

1.118

Part

e ha

rtu

dute

n er

agile

en k

opur

ua

3. Grafikoa Udalerri-kopuruaren eta kalkulatutako adierazle-kopuruaren bilakaera

Kalkulatutako adierazleak Parte hartu duten udalerriak

Part

e ha

rtu

dute

n ud

aler

riak

adie

razl

eak

80

70

60

50

40

30

20

10

0

4.500

4.000

3.500

3.000

2.500

2.000

1.500

1.000

500

0

2007 2008 2009

961 2.670 4.134

29

58

74

kudeaketa aktiboaren prozesua sendotu nahi duten

udalerrien konpromisoa.

Iturria: EAEko Tokiko Iraunkortasunaren Behatokia Iturria: EAEko Tokiko Iraunkortasunaren Behatokia

09

EAE-KO EKINTZA PLANEN ETA TOKIKO AGENDA 21EN SEGIMENDU-PROZESUEN BILAKAERA ETA IRISMENA

TOKIKO EKINTZA PLANEN EBALUAZIOAREN

BILAKAERA ETA IRISMENA• Azken urtean %12 handitu da ebaluatutako Planen kopurua, 89 izateraino.

Halaber, handitu egin da ebaluatutako ekintza-kopurua, udalerri guztie-tako ekintzak osotasuean hartuta 9.000 ekintzatik gora izanik.

• Udalerrietan finkatu egin da TEPen ezarpenaren urteko ebaluazioa, gehie-nek Planak ebaluatzen jarraitu baitute. Horri esker, prozesuen kalitatea eta azkartasuna handituz doa.

• Parte hartzen duten udal-eragileen kopurura 1.100dik gorakoa da; be-raz, esan daiteke Planen ebaluazioak garrantzi handia duela tokiko eus-kal administrazioaren iraunkortasun-politikak ekintzetara bideratzeko.

TOKIKO IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEEN KALKU-

LUAREN BILAKAERA ETA IRISMENA

• Azken urte honetan nabarmen handitu da iraunkortasun-adierazleen kalkuluan parte hartu duten udalerrien kopurua, baita kalkulatutako adierazleena ere. Guztira, 4.000 adierazle kalkulatu dira, 74 udalerri eta eskualdeen partaidetzarekin. Hala eta guztiz, zenbait gai-eremuren adierazleak ez dira kalkulatzen edo eguneratzen; beraz, ezin dira udalerrien joeren ebaluaketa globala egiteko erabili.

• Udalerrieen artean, alde handia dago kalkulatutako adierazle-kopuruan. Horrek esan nahi du udalerriek egindako ahaleginak eta haiek dituzten baliabideak ezberdinak direla. Hala eta guztiz, Tokiko Agenda 21en segimendu-programetan urte gehien daramatzaten udalerrietan, oro har, handiagoa da kalkulatutako adierazleen kopurua.

• Prozesua finkatuz doan heinean, handiagoa da adierazleen kalkuluaren kalitatea. Oraindik, ordea, zentzu horretan hobetu beharreko alderdi asko dituzte udalerriek.

• Udalerri aurreratuenak adierazleen kalkuluaren helburua erdiesten ari dira, eta, orain, adierazle horien kudeaketan eta kanpo- eta barne- komu-nikazioan aplikatzeari ekin diote.

2. Irudia EAEko Tokiko Iraunkortasunaren Behatokia

IHOBE UDALSAREA 21-EKO IDAZKARITZA TEKNIKOA: IHOBE

EAE-KO TOKIKO IRAUNKORTASUNAREN BEHATOKIA

EAE-ko TOKIKO IRAUNKORTASUN-TXOSTENA

UDALERRIAK

TOKI

KO A

GEN

DA

21EN

GA

RAPE

NA

ETA

EBA

LUA

ZIO

A

10

TOKIKO EKINTZA

PLANEN EZAUGARRIAK

Ebaluatutako Tokiko Ekintza Planek (TEP), batez

beste, 107 ekintza biltzen dituzte. Ekintza-kopurua

eta haien irismena asko aldatzen da, ordea, udale-

rrien tamainaren arabera.

TEPetan gai eta izaera askotariko ekintzak sartzen

dira, udalerriaren berariazko beharren eta Planari

kudeaketa-tresna gisa eman zaion garrantziaren

arabera. Ebaluatutako 9.197 ekintzetatik, gehienak

ingurumenarekin lotuta daude. Hala eta guztiz,

alderdi sozialek eta ekonomikoek garrantzia hartu

dute, ondoko grafikoan ikusten denez. Alderdi so-

zialak eta ekonomikoak indartzeko joera finkatzen

ari da, batez ere udalerri txikietan, landa-eremue-

takoetan eta beren Tokiko Ekintza Plana berrikus-

ten dutenetan.

2 TOKI

KO A

GEN

DA 2

1EN

EZA

RPEN

A

4. Grafikoa TEPetako ekintzen gaikako banaketa

TOKIKO EKINTZA PLANEN

EZARPEN-MAILA

Ebaluatutako TEPen batez besteko ezarpen-maila %35

da, eta batez besteko exekuzio-epea, berriz, 3 urte eta

erdikoa. Exekuzio-epe horri zegokion %44ko ezarpen-

helburua ez da erdietsi.

Planak erritmo egonkorrean ari dira exekutatzen, bai-

na erritmo hori programatutako ezarpen-egutegiak

zehaztutakoa baina motelagoa da. Hortaz, helburua-

ren eta benetako ezarpen-mailaren arteko aldea han-

dituz doa urteak pasatu ahala.

Azken urtean, Planen ezarpenaren hazkundea %9,8

izan da, desiragarritzat jotzen den %11,5 baina zertxo-

bait txikiagoa.

Alde horien arrazoiak asko dira, eta hasierako plani-

fikazioaren eta exekuzioaren eraginkortasunari eta

kalitateari lotuta daude.

Ebaluatutako 9.197 ekintzen exekuzio-egoerari dago-

kionez, ekintza gehienak dagoeneko gauzatzen ari

dira. Horietatik %31 hasita daude, eta %25 aurrera-

tuta. Datorren urteari dagokionez, Planen ezarpen-

mailaren handitzea lortzeko, dagoneko gauzatzen ari

diren ekintzen exekuzioaren aurrerapenaren edota

amaitzearen alde lan egin beharko da.

Bestalde, ekintzen %28 oraindik ez da hasi. Planen

batez besteko exekuzio-epea kontuan hartuta, beha-

rrezkoa da datozen 2 urtetan hasi gabe dauden ekint-

zen exekuzioa hastea.

Guztira: 9.197 ekintza

Ingurumen alderdiak

%45

Gizarte eta ekonomia alderdiak

%29

Lurraldeare-kin lotutako

alderdiak%26


11TO

KIKO

AGE

ND

A 21

EN E

ZARP

ENA

TOKIKO EKINTZA PLA-

NEN EZARPEN-MAILA

UDALERRIEN ARABERA

TEP-en ezarpen-mailan alde handia dago udalerri

batzuetatik beste batzuetara. Batzuek helburuzko

ezarpena bikoiztu egiten dute; beste batzuk, aldiz,

geldituta daude. Oro har, udalerrien %21ek hel-

buruzko ezarpena gainditu egiten dute, eta %50

ezarritako erritmoa baino askoz motelago ezartzen

ari dira.

2005aren ondoren onartutako TEP-ek aurretik onar-

tutakoek baino ezarpen-erritmo bizkorragoa dute.

Aipagarria da baita ere 2005, 2006 eta 2007an

onartutako Planek exekuzio-erritmo berbera dara-

matela. Badirudi Planen exekuzio-erritmoa positi-

boki finkatu dela, baina erritmo hori desiragarria

litzatekeena baino motelagoa izateak gainditu be-

harreko oztopoak daudela adierazi dezake.

Ebaluatutako azken urtean planen exekuzio-maila

handiena izan duten 10 udalerrien zerrenda azter-

tzen badugu (ikusi 8. Grafikoa), gehienek azken ur-

teotan onartutako Planak dituztela ikusiko dugu.

Horietan guztietan, lortutako hazkundea Sareko

gainerako udalerrietako batez bestekoa baino askoz

handiagoa da, eta urteko ezarpenaren helburuzko

balioa baino handiagoa, hau da, Planaren indarraldia

bukatutakoan exekuzio-maila egokia lortzeko beha-

rrezkoa den balioaren gainetik dago.

Amaitzen ari diren ekintzak %6

Amaituta dauden ekintzak %10

Hasteko dauden ekintzak %28

Aurreratuta dauden ekintzak %25

Hasita dauden ekintzak %31

Guztira: 9.197 ekintza

TEParen onarpen-urtea

Ezar

pen

port

zent

aia

2.ur

tean

2002 2003 2004 2005 2006 2007

%30

%25

%20

%15

%10

%5

%0

%17%13

%20

%24 %24 %23

Planen batez beste-ko exekuzio-epea:

3,5 urte

1 2 3 4 5 6 7

%100

%80

%60

%40

%20

%0

%18,0%28,5

%39,0%49,5

%60,0%70,5

%81,0

%14,2%23,4

%32,8%40,8

%48,1%56,1

%61,9

Ezarpen-urtea

TEP-

aren

eza

rpen

-mai

la

Batez besteko ezarpen-mailaHelburuzko ezarpen-maila

6. Grafikoa Tokiko Ekintza Planeko ekintzen exekuzio-egoera Udalsarea 21en.


5. Grafikoa Udalsarea 21eko udalerrietan Tokiko Ekintza Planen batez besteko ezarpen-maila-ren bilakaera


7. Grafikoa Tokiko Ekintza Planen ezarpen-maila exe-kuzioaren bigarren urtean, onarpen urtearen arabera.


12

Helburuzko hazkundea

Udalsarea 21eko batez besteko hazkundea

Azken urteko hazkundea

2007 2007 2006 2006 2006 2006 2007 2006 2004 2006

TEPa

ren

ezar

pen-

mai

la

%25

%20

%15

%10

%5

%0

%22

Abal

tzis

keta

%21

Balia

rrai

n

%18

Karr

antz

aH

aran

a

%15

Gor

dexo

la

%16

Itsas

ondo

%16

Zum

aia

%16

Ore

ndai

n

%16

Ord

izia

%17

Dura

ngo

TEParen onarpen-urtea

%14

Larr

aul

%12

%10

TOKIKO AGENDA 21EKO TOKIKO EKINTZA PLANEN EZARPENA

TOKIKO EKINTZA PLANEK BARNE HARTZEN DITUZTEN

GAIAK

• TEPetan lantzen diren gaiak dibertsifikatu egin dira, eta geroz eta alderdi sozial eta ekonomiko gehiago sartzen dira . Hori ondo etor daiteke egungo egoera ekonomikoan, udalerri batzuetan egoerari aurre egiteko planifika-zio-tresna moduan funtzionatu baitezakete TEPek.

• Tokiko Ekintza Planen berrikuspenari esker, esku hartzeko eremu berriak sar daitezke, hala nola klima-aldaketa, kontsumo iraunkorra eta garapen sozioekonomikoa. Horrela, TEPak tokiko iraunkortasun-politikak hobetze-ko eta berritzeko tresna gisa sendotzen ari dira.

TEP-EN EZARPEN-MAILA ETA -ERRITMOA • TEPen batez besteko ezarpen-maila neurritsua da: batez beste 3 urte eta

erdian planaren %35 gauzatzen da , helburuzko %44aren azpitik, beraz.

• Planak nahiko erritmo egonkorrean gauzatzen dira ezarpen-urteetan, arrazoizkoa litzatekeena baino erritmo motelagoan. Azken urtean, Planen ezarpenaren batez besteko hazkundea %9,8koa izan da, helburuzko %11,5a baino zertxobait txikiagoa.

• Alde nabariak daude TEPen gauzatze-erritmoan: kasu batzuetan, urte-ko hazkundea %20koa da; beste batzuetan, aldiz, ia ezdeusa.

• 2005etik aurrera ezarritako Tokiko Ekintza Planek aurrekoek baino ezarpen-maila handiagoa dute. Hauek dira, besteak beste, arrazoi nagusiak: Planen diseinuak hobetu egin dira, udalei emandako la-guntza-zerbitzuak handitu eta hobetu egin dira, Eusko Jaurlaritzak eta Foru aldundiek laguntza-ildo gehiago jarri dituzte, eta berariazko langile teknikoak esleitu eta gaitu dira.

• Udal-talde batean gauzatze-erritmoa gelditu edo nabarmen mo-teldu da. Arrazoiak askotarikoak dira: langile teknikoen lidergo eta inplikazioan eta/edo lidergo politikoan zailtasunak egotea eta bere garaian diseinatutako Ekintza Planak udalen egungo beharretara eta kudeaketara ez egokitzea besteak beste. Azken kasu horretan, geroz eta beharrezkoagoa da Planak berrikustea, kudeaketarako indarra eta gaitasuna berreskura dezaten.

8. Grafikoa Azken urtean Tokiko Ekintza Planen ezarpenean hazkuntza handiena izan duten 10 udalerrien zerrenda

Iturri: EAEko Tokiko Iraunkortasunaren BehatokiaOharra: Adierazleak konparagarriak izateko, lehen Ekintza-Plana exekutatzen ari diren udalerriak soilik hartu dira kontuan.

1313

AALBORGEKO KONPRO-

MISOEI EGINDAKO

EKARPENATokiko Agenda 21eko Ekintza Planak ezarrita, EAE-

ko udalerriek Aalborgeko 10 Konpromisoei ekarpe-

nak egiten dizkiete.

Horietatik guztietatik 9. Konpromisoa, Berdin-

tasuna eta justizia soziala, izan da ebaluatutako

TEPen ezarpenaren bidez gehien landutako gaia.

3.a Natur ondasun komunak, 4.a Kontsumo eta

bizimodu arduratsuak eta 6.a Mugikortasuna

3 GA

IEN

ARA

BERA

KO E

KIN

TZA

ETA

EMA

ITZA

K

hobetzea eta zirkulazioa murriztea konpromisoei

lotutako ekintzak nabarmentzen dira ondoren.

Gauzatze-maila apaleneko Konpromisoak 7.a

Osasunaren aldeko tokiko ekintza eta 1.a Gober-

natzeko moduak izan dira. Bi kasu hauetan, gaiak

mugatuagoak dira, eta kasu batzuetan ez daude

TEPetan txertatuta.

GA

IEN

ARA

BER

AKO

EKI

NTZ

A ET

A EM

AIT

ZAK

Gauzatutako ekintza-kopurua

9. Berdintasuna eta justizia soziala

3. Natur ondasun komunak

4. Kontsumo eta bi-zimodu arduratsuak

6. Mugikortasuna hobetzea eta zirkulazioa murriztea

5. Hirigintza diseinatzea eta planifikatzea

2. Iraunkortasunaren aldeko udal-kudeaketa

8. Tokiko ekonomia bizia eta iraunkorra

10. Tokian tokitik mundu globalera

1. Gobernatzeko moduak

7. Osasunaren aldeko tokiko ekintza

0 100 200 300 400 500 600 700

626

531

438

360

289

240

231

229

176

68

Aalb

orge

ko K

onpr

omis

oak

9. Grafikoa TEPen exekuzio-maila, Aalborgeko Konpromisoen arabera


14

GAIEN ARABERAKO

EZARPENA ETA

EMAITZAK

Aalborgeko Konpromisoek europako erreferen-

tzia-esparrua osatzen dute, EAEko Tokiko Agenda

21en ekintzak bideratuz eta nazioarteko konpa-

raketa egiten laguntzen dute baita ere.

Bestalde, Udalsarea 21eko udalerrien TEPek bil-

tzen dituzten ekintza-multzoa gaika sailkatzen da.

Gaiak zatituta, eta politika- eta kudeaketa-tresnei

zuzenean lotuta daudenez, errazago ebalua daite-

ke udalaren jarduera.

Aalborgeko Konpromisoak TEPetako ekintza-mul-

tzoei dagozkien gai batekin edo batzuekin lotuta

daude.

TEPen ezarpenean, Mugikortasuna eta garraioa

eta Ongizatea eta gizarteratzea gaiei jarri zaie

arretarik handiena. Ahaleginaren noranzko ho-

rrek zentzuzkoa dirudi. Lehenengo kasuan, mu-

gikortasunak lurraldean, hirietako ingurumenean

eta berotegi-efektua eragiten duten gasen isur-

ketan duen eraginaren garrantziagatik. Iraunkor-

tasunaren ikuspegitik, EAEn mugikortasunak,

beste gai batzuek ez bezala, joera negatiboa du.

Ongizate eta gizarteratzearen kasuan, herrialdea

jasaten ari den krisialdi ekonomikoa eta, batez

ere, langabezia, lehen mailako erronkak dira; be-

raz, ausardiaz egin behar zaie aurre EAEko admi-

nistrazioaren maila guztietan (gure kasuan, uda-

letan) garatutako herri-politiken bidez.

Lurraldea eta plangintza eta Hondakinak gaiek

ere arreta handia bereganatzen dute. Normala

da, udalek arlo horietan eragiteko ahalmen han-

dia baitute, eta gai horiek iraunkortasunaren

ikuspegitik oso garrantzitsuak baitira.

Arreta txikiena eskaini zaien arloak ingurumen-

kontrol eta -kudeaketari lotutakoak -inguru-

men-arriskua, lurzorua, ura, atmosfera eta akus-

tika- izan dira. Horiekin batera, beste zenbait

gizarte-arloko esparruk ezarpen-maila txikia izan

dute; adibidez, bizikidetza.

Mugikortasuna eta garraioaOngizatea eta gizarteratzea

Lurraldea eta plangintzaHondakinak

Udal-administrazioaren ingurumen-kudeaketan

Ura

Sentsibilizazioa eta kontsumo iraunkorra

Biodibertsitatea eta ingurumen naturala

Komunikazioa eta herritarren parte-hartzea

KulturaEnergia

Garapen ekonomikoaEuskara

Lan-merkatuaJarduera ekonomikoen ingurumen-kudeaketa

Osasuna

Etxebizitza

Berdintasuna

Akustika

Atmosfera

Lurzoruak

Ingurumen-arriskua

Bizikidetza

0 50 100 150 200 250 300 350 400

Exekutatutako ekintza-kopurua

360313

264

257

201

198179

175

135

129

123

103

99

76

73

54

53

4641

38

25

22

20

Gai-e

spar

rua

10. Grafikoa TEPen exekuzio-maila gaiaren arabera


15

TOKIKO IRAUNKORTA-

SUNAREN ETA POLITIKEN

ERAGINKORTASUNAREN

EGOERA ETA JOERAK

Tokiko iraunkortasun adierazleen kalkuluak,

iraunkortasunaren ikuspegitik, ingurumenaren

eta gizartearen egoera eta joeraren berri ematen

die udalerriei eta EAEko zati handi bati, informazio

hori Behatokian txertatu ondoren. Adierazleen bi-

dez, urratsak norabide egokian ematen ari garen

eta TEPetan planteatutako hobekuntza-helburuak

lortzen ari garen ebaluatu dezakegu.

Bestalde, Tokiko Ekintza Planen ezarpena ebalua-

tzeak ekintzak gauzatzeko egindako ahaleginaren

informazioa ematen digu, bai orokorra, bai bera-

riazko gai-eremuetan. Informazio hori benetan

lortutako emaitzekin egiaztatuta, neurrien efika-

zia -lortutako hobekuntzak- eta eraginkortasuna

-egindako ahaleginaren bidez lortutako hobekun-

tzak- balora ditzakegu. Balorazio hori EAE mailan

egin daiteke, Behatokiko informazioaz baliatuta,

edo herri-mailan ,lortutako emaitzetan eta MUGI

21eko informazioan oinarrituta.

Azkenik, egokia litzateke gauzatutako politikei eta

udalerriaren egoerari eta bilakaerari buruzko iritzi

soziala ezagutzea. Horrela, gauzatutako politika

publikoek herritarrak zenbateraino gogobetetzen

dituzten balora daiteke, eta herritarrei bizi-kalita-

tea hobetu zaiela iruditzen zaien edo ez jakin.

IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEAK: LURRALDEAREKIN LOTUTAKO ALDERDIAK (2007)

Adierazlea Udalsarea 21en batez besteko balioa Gehieneko balioa Gutxieneko balioa Lortu

nahi den joera

EREMU PUBLIKO IREKIEN ETA ZERBITZUEN ERABILGARRITASUNA UDALERRIAN

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora gune publiko irekiak dituzten herritarrak (%) 73,3 100 20,5

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora osasun-zerbitzuak dituzten herritarrak (%) 58,8 97,0 8,1

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora elikagai-saltokiak dituzten herritarrak (%) 69,5 98,0 2,0

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora garraio publikoko geltokiak dituzten herritarrak (%) 65,9 100 0

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora birziklatzeko edukiontziak edo instalazioak dituzten herritarrak (%) 82,8 100 32,7

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora ikastetxeak dituzten herritarrak (%) 52,7 95,0 0

LURZORUAREN ERABILERA IRAUNKORRA

Udalaren azalera artifizialdua (%) 17,0 94,6 1,2 KASUAN-KASU BALORATZEKO

Lurzoru abandonatuetako garapen berriak (%) 5,2 39,7 0

Babestutako lurzorua (%) 22,7 54,2 0

TOKIKO MUGIKORTASUNA ETA BIDAIARIEN GARRAIOA

Oinez egin ohi diren lekualdaketak (%) 46,7 69,2 17,8

Autoz egin ohi diren lekualdaketak (%) 38,4 65,8 22,4

Garraio publikoan egin ohi diren lekualdaketak (%) 12,6 30,0 0

Bidegorrien Sarea (km/1.000 biztanle) 2,7 8,5 0

LURRALDEAREKIN LOTUTAKO ALDERDIAK

Aipatutako 3 alderdiak -iraunkortasun-adierazleak,

TEPen ezarpenaren ebaluazioa eta herritarren

iritzia- batera interpretatzeak udalen ekintza-di-

seinua, -gauzatzea eta -komunikazioa etengabe

hobetzea dakar, eta, horrekin batera, lortutako

emaitzak eta gizarteak duen iritzia ere hobetu egi-

ten dira.

Atal honetan, azterketa orokorrerako elementu

batzuk sartzen dira, gai orokorretan sailkatuak.

Hala eta guztiz, udal-eskalan sakondu behar da

gehienbat. TA21en segimendu-prozesua eta Uda-

lerriko Iraunkortasun Txostenak bide egokiak dira

horretarako.

Oharra: Taula honetan bildutako balioek udalerri bakoitzari buruz eskuragarri dagoen azken balioa dira batzuetan; ez dira beti 2007koak. Datu batzuk urtero egiten ez diren inkestetatik hartuak direlako gertatzen da hori. G

AIE

N A

RAB

ERA

KO E

KIN

TZA

ETA

EMA

ITZA

K

16

BATEZ BESTEKO BALIOA, UDALERRIAREN TAMAINAREN ARABERA (2007)

Adierazlea <1.000 biz. 1.000 – 5.000 biz. 5.000-15.000 biz. >15.000 biz.

EREMU PUBLIKO IREKIEN ETA ZERBITZUEN ERABILGARRITASUNA UDALERRIANEtxetik 5 minutura edo gutxiagora osasun-zerbitzuak dituzten herritarrak (%) 26,7 36,2 67,5 77,0

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora elikagai-saltokiak dituzten herritarrak (%) 18,7 48,3 80,9 85,7

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora garraio publikoko geltokiak dituzten herritarrak (%) 48,5 38,0 70,4 86,0

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora birziklatzeko edukiontziak edo instalazioak dituzten herritarrak (%) 47,2 68,1 93,3 91,1

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora ikastetxeak dituzten herritarrak (%) 39,9 12,6 63,3 74,7

LURZORUAREN ERABILERA IRAUNKORRAUdalaren azalera artifizialdua (%) 3,2 13,9 14,6 27,9

Babestutako lurzorua (%) 38,2 19,5 29,4 14,7

TOKIKO MUGIKORTASUNA ETA BIDAIARIEN GARRAIOAOinez egin ohi diren lekualdaketak (%) 32,0 38,0 44,9 54,5

Autoz egin ohi diren lekualdaketak (%) 47,0 47,6 43,1 30,3

Bidegorrien Sarea (km/1.000 biztanle) 2,8 3,4 2,5 2,4

LURZORUAREN ARTIFIZIALIZAZIOA

Lurzorua baliabide mugatua da, batez ere Euskal

Autonomia Erkidegoan; hori dela eta, garrantzi

handia dute lurralde-antolamenduak eta hiri-

plangintzak.

2006 eta 2007 bitartean, EAEko lurzoruen artifi-

zializazio-erritmoa azkarra izan da, eta, batik bat,

jarduera ekonomikoen ezarpenei eta etxebizitza-

ren sustapenari lotua egon da. Krisialdiak feno-

meno hori moteltzea espero da.

Udalsarea 21en parte hartzen duten udalerrietan,

lurzoruaren artifizializazio-portzentajea %17 da,

ia EAEko batezbestekoaren (%8) bikoitza. Adie-

razleak kalkulatu dituzten udalerrien artean hiri-

izaerako udalerri gehiago egoteak eragin du hori.

Nolanahi ere, artifizializazio-mailaren balio-tar-

tea oso zabala da, eta hor sartzen dira landa-

eremuko udalerri txikiak ,%1etik beherako balio-

ak dituztenak, eta hiri-izaera duten udalerriak,

%50etik gorakoak dituztenak.

Udalerri batzuen eta besteen artifizializazio-

mailaren arrazoiak ezberdinak dira, eta lurralde-

ko testuinguruaren, jarduera ekonomikoaren eta

biztanleriaren mende daude.

Orain arte erdietsitako artifizializazioaren balio

absolututik haratago, une honetan bereziki ga-

rrantzitsua da, alde batetik, jada artifizial bihur-

tutako lurrak berreskuratzea, lurzoru berri ge-

hiago erabil ez daitezen, eta, bestetik, hazkunde

berriei ahalik eta modu eraginkorrenean aurre

egitea. Horretarako, beharrezkoa da aberastasun

eta lanpostu maximoa eta lurzoruaren erabilera

minimoa dakarten jarduera ekonomikoak hauta-

tzea, eta etxebizitza berriak ahalik eta lur gutxie-

na okupatuz eraikitzea.

Egunero erabili ohi diren zerbitzu eta ekipamenduekiko distantzia giltzarria da herritarren bizi-kalitatean eta mugikortasun-eskaeran. Tarteko dentsitatea duten udalerri ertain edo handiek lortzen dituzte baliorik onenak.

EAEko 2008ko Ekobarometro Sozialean jasotako datuen arabera, herritarrek garraio publikoarekiko jarrera ona dute, Europako batez bestekoa baino hobea. EAEko administrazio publikoek eta bereziki, udalek egindako ahaleginek eragin handia izan dute horretan. Hala eta guztiz ere, ibilgailu pri-

batua erabiltzen duten herritarren portzentajea garraio pu-blikoa erabiltzen dutenena baino askoz handiagoa da. Hori dela eta, beharrezkoa da garraio publikoak pribatuarekiko lehiakortasuna handitzea.

Tokiko Agenda 21en ahalegin handienak mugikortasuna hobetzera bideratuta egon arren, iraunkortasunaren ikuspegitik mugikortasunaren joera ezegokia da oraindik. Lehenik eta behin, beharrezkoa ikusten da TEPetan mu-gikortasun-politikei lehentasuna ematen jarraitzea, eta

haiek egokitzea, efikazia eta eraginkortasun handiagoa izan dezaten. Bigarrenik, egokitze horiekin batera, beha-rrezkoa da hiri-plangintza, garraio-azpiegitura edo susta-pen ekonomikoaren eremuetan mugikortasun iraunko-rrerako irizpide sendoak txertatzea. Azkenik, mugikorta-sunaren erronkari aurre egiteko maila guztietako politika publikoak -lurraldekoak, probintziakoak, eskualdekoak eta udalekoak- gehitu eta lerrokatu behar dira.

Oharra: Taula honetan bildutako balioek udalerri bakoitzari buruz eskuragarri dagoen azken balioa dira batzuetan; ez dira beti 2007koak. Datu batzuk urtero egiten ez diren inkestetatik hartuak direlako gertatzen da hori.

17

11. Grafikoa Lurzoru artifizialdua, udalerrika

Iturria: EAEko Tokiko Iraunkortasunaren BehatokiaOharra: EAEko Tokiko Agenda 21en jarraipena egiteko III. Programaren esparruan adierazlea kalkulatu duten udalerriak bakarrik sartzen dira.

US21en batezbestekoa

Artifizial bihurtutako lurzoruaren azalera

%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %100

Bedia

Galdames

Laukiz

Zestoa

Astigarraga

Deba

Amurrio

Abanto Zierbena

Ordizia

Tolosa

Leioa

Sestao

> 25.000 biz.

5.000-25.000 biz.

1.000-5.000 biz.

< 1.000 biz. %17 %2

%4

%1

%5

%10

%3

%4

%26

%34

%9

%32

%95

ASPECTOS AMBIENTALES

IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEAK: BALIABIDE NATURALAK, HONDAKINAK ETA INGURUMEN-KALITATEA (2007)

Adierazlea Udalsarea 21en batezbestekoa

Gehieneko balioa

Gutxieneko balioa

2006ko batezbestekoa

Lortu nahi den joera

URAREN ZIKLOAEtxeko ur-kontsumoa (l/biz/egun) 119,4 146,7 95,4 123,9

Saneamendu-sarera konektatutako etxebizitzak udalerrian (%) 74,2 99,9 1,2 -

Uraren banaketako galerak (%) 37,9 69,0 17,2 34,7

ENERGIA-KONTSUMOAEtxeko gas natural eta elektrizitate-kontsumoa (tpb/biz/urte) 0,21 0,29 0,15 0,21

Argiztapeneko energia-kontsumoa (kW/biz/urte) 207,1 563,6 113,6 203,1

HONDAKINEN SORRERA ETA KUDEAKETAHiri-hondakinen sorkuntza, biztanleko eta eguneko (kg/biz/egun) 1,3 2,4 0,7 1,3

Gaika bildutako hondakinak (%) 28,3 46,3 15,9 25,8

UDALERRIKO INGURUMENA KUDEATZEKO SISTEMAKIngurumena kudeatzeko sistemen ezarpen-maila (ISO 14001, EMAS, Ekoscan, Iraunkorta-sun txostenak) enpresetan (kopuru osoa) 4 20 0 3

Ingurumena kudeatzeko sistemen ezarpen-maila (ISO 14001, EMAS, Ekoscan, Iraunkorta-sun txostenak) erakunde publikoetan (kopuru osoa) 0,2 2 0 0,2

SENTSIBILIZAZIOA ETA KONTSUMO IRAUNKORRAIngurumen-heziketako jarduerak (jarduera-kopurua) 5,8 21 0 4,4

KLIMA ALDAKETA

Berotegi-efektua eragiten duten gasen inbentarioa (tCO2e) 4,9(2008)

6,3(2008)

3,6(2008)

4,9(2007)

Oharra: Azaltzen diren berotegi-efektuko gasen emisioek ez dituzte lehen sektoreari eta sektore industrialari dagozkien emisioak jasotzen.

INGURUMEN ALDERDIAK

GA

IEN

ARA

BER

AKO

EKI

NTZ

A ET

A EM

AIT

ZAK

18



URAREN ZIKLOAEtxeko ur-kontsumoa (l/biz/egun) 116,1 123,3 120,3 116,0

Uraren banaketako galerak (%) 51,4 48,3 33,6 29,5

ENERGIA-KONTSUMOAEtxeko gas natural eta elektrizitate-kontsumoa (tpb/biz/urte) 0,22 0,22 0,19 0,22

HONDAKINEN SORRERA ETA KUDEAKETAHiri-hondakinen sorkuntza, biztanleko eta eguneko (kg/biz/egun) 1,5 1,4 1,3 1,2

Gaika bildutako hondakinak (%) 28,7 27,5 27,1 31,0

Etxeko ur-kontsumoa txikia da, Estatuko gainerako udalerriena baino dezente txikiagoa. Hala eta guztiz, udalerri batzuetako kontsumo-neurketa hobetu beha-rra dago, batik bat udalerri txikietakoa. Uraren Espa-rru Direktibaren ezarpenak eta Uraren Euskal Agentzia abian jartzeak egoera hori hobetzen lagundu behar lukete.

Urak arazteko sistemak dituzten biztanleen portzen-tajea hazi egin da. Hori dela eta, 2008an biztanleek 2004an baino garrantzi txikiagoa ematen diote ura-ren kutsadurari. Hala eta guztiz, 2007ko uren ara-zketa-balioak urrun daude 2010. urterako EAEko II. Ingurumen Esparru Programak (2007-2010) ezarritako helburuetatik (%97).

Hiri-hondakinen ekoizpena egonkortu egin da; gaikako bilketaren portzentajea, berriz, handitu, baina balioak

ez dira oso handiak (%28,7) oraindik, eta II. Ingurumen Esparru Programan 2010erako zehaztutako helburuen azpitik daude.

Gaikako bilketaren balio apalak ez datoz bat EAEko gizar-teak birziklatzearen alde adierazten duen jarrera onare-kin, EBko batezbestekoa baino jarrera hobea, eta EAEko udalerrietan jarri diren gaikako bilketarako edukiontzien kopuru handiarekin. Horregatik, beharrezkoa da birzikla-pena mugatzen duten faktoreak sakonki aztertzea, eta EAEn eta handik kanpo emaitza hobeak lortzen dituzten udalerrietako arrakasta-faktoreak identifikatzea.

Udalerrien artean alde handia dago gaikako bilketaren portzentajeetan. Udalerri batzuetan %40ko portzen-tajea lortu da. Balio egokienak dituzten udalerrien profila askotarikoa da, eta udalerri handiak, ertainak eta txikiak barne hartzen ditu.

Etxeko energia-kontsumoa egonkortu egin da berriki, eta biztanleek etxeetan kontsumoa murrizteko jarrera ona adierazten dute. Beraz, kontsumoaren egonkorta-sun hori finkatzeko aukera ikusten da, eta jada mar-txan jarritako politikak sendotuz gero, kontsumo hori gutxitu ahal izango da. TA21en testuinguruan Klima Aldaketaren Aurkako Udal Programak (KAAUP) sartzea egokia izan daiteke.

Sentsibilizazio-jardueren irismena handituz doa, eta 2004-2007 bitartean, klima-aldaketarekiko, hondaki-nekiko, energiarekiko eta mugikortasunarekiko herri-tarren kontzientzia handitu egin da. Aitzitik, eroske-ta eta kontratazio publikoetan ingurumen-irizpideak txertatzeko, informazioan eta sentsibilizazioan ahale-gin handia egin beharko da etorkizunean.

12. Grafikoa Hiri-hondakinen gaikako bilketaren adierazle onenak dituzten 10 udalerrien zerrenda.

Iturria: EAEko Tokiko Iraunkortasunaren BehatokiaOharra: EAEko Tokiko Agenda 21en jarraipena egiteko III. Programaren esparruan adierazlea kalkulatu duten udalerriak bakarrik sartzen dira.

13. Grafikoa Biztanleko etxeko energia (elektrizitatea eta gas naturala) gutxien kontsumitzen duten 10 udalerrien zerrenda.

%50

%40

%30

%20

%10

%0

%46 %40

%38 %38 %37 %36 %34 %36 %34 %33

%28

Arrie

ta

Arra

sate

Lem

oiz

Sest

ao

Basa

uri

Amur

rio

Erre

nter

ia

Aule

sti

Leio

a

Mun

gia

Gaikako bilketa US21en batezbestekoa

2.500

2.000

1.500

1.000

500

0

kWh/

bizt

anle

2.390

Sest

ao

Gatik

a

Zalla

Urd

uliz

Ond

arro

a

Port

ugal

ete

Zest

oa

Zum

arra

ga

Erre

nter

ia

Zum

aia

1.748 1.7461.912 1.934 1.973 2.013 2.064 2.130 2.130 2.132

Etxeko energia-kontsumoa biztanleko US21en batezbestekoa

19

GIZARTE ETA EKONOMIA ALDERDIAK

IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEAK: GIZARTEA ETA EKONOMIA (2007)

Adierazlea Udalsarea 21en batezbestekoa

Gehieneko balioa

Gutxieneko balioa

2006ko batezbestekoa

Lortu nahi den joera

POBREZIA ETA GIZARTE-BAZTERKETA

Oinarrizko errentaren prestazioa jasotzen duten familiak (%) 2,1 4,4 0,7 2,1 KASUAN-KASU BALORATZEKO

LAN-MERKATUA

Langabezian dagoen biztanleria aktiboa (%) (2008) 8,5 17,8 1,2 6,5 (2007)

Langabezian dagoen emakumezkoen biztanleria aktiboa (%) (2008) 11,1 21,6 3,2 10,0 (2007)

DEMOGRAFIA

Biztanleriaren urtetik urterako aldaketa (%) 1,0 3,8 -2,6 1,5 KASUAN-KASU BALORATZEKO

Biztanleriaren zahartze-indizea (64 urte baino gehiago dituzten biztanleen % guztizkoarekiko) 19,0 25,5 11,1 19,0

HERRITARREN PARTE-HARTZEA

Herritarren parte-hartze bilerak (bilera-kopurua urteko) 7,1 30 0 4,7

Herritarren parte-hartze bileretako parte-hartzaileak (saio guztietako parte-hartzaile desberdinak, guztira/urte) 96,1 396 0 112,3

EUSKARA

Biztanleria euskalduna (%) 50,6 (2006) 87,3 22,8 57,0 (2001)

ETXEBIZITZA

BOEn eraikuntza (azken 5 urtetan amaitu diren BOEn eraikuntzak) 5,3 52,2 0 1,8

Etxebizitza hutsak (%) 18,1 30,9 11,3 21,2

EKONOMIAREN BIZITASUNA

Enpresa-sorrera (udalerriko denden alten eta bajen balantzea/ 1000 biztanle) 4,7 12,3 -5,4 2,3

HERRITARREN GOGOBETETZE-MAILA KOMUNITATEAREKIKO

Udalerriarekin oro har duten gogobetetze-maila (1: oso eskasa/ 4: oso ona) 3,0 3,9 1,4 -

(…) etxebizitzen kalitatea, erabilgarritasuna eta eskuragarritasuna (1etik 4ra) 2,3 3,4 1,5 -

(…) lan-aukerak (1etik 4ra) 2,2 3,8 1,1 -

(...) natura-ingurunearen kalitatea eta kantitatea (1etik 4ra) 3,0 3,7 2,4 -

(...) eraikitako ingurunearen kalitatea eta kantitatea (1etik 4ra) 2,9 4,0 2,1 -

(...) gizarte- eta osasun-zerbitzuen maila (1etik 4ra) 2,9 3,8 2,1 -

(...) kultura-, jolas- eta aisialdi-zerbitzuen maila (1etik 4ra) 2,7 3,7 1,8 -

(...) ikastetxeen kalitatea (1etik 4ra) 2,7 4,0 1,5 -

(...) garraio publikoko zerbitzuen maila (1etik 4ra) 2,6 3,6 1,6 -

(...) udaleko planifikazioan eta erabakietan parte hartzeko aukerak (1etik 4ra) 2,1 3,6 1,3 -

(...) herritarren segurtasun-maila (1etik 4ra) 3,0 4,0 1,6 -

Oharra: Taula honetan bildutako balioek udalerri bakoitzari buruz eskuragarri dagoen azken balioa dira batzuetan; ez dira beti 2007koak. Datu batzuk urtero egiten ez diren inkestetatik hartuak direlako gertatzen da hori. G

AIE

N A

RAB

ERA

KO E

KIN

TZA

ETA

EMA

ITZA

K

20

Oharra: Taula honetan bildutako balioek udalerri bakoitzari buruz eskuragarri dagoen azken balioa dira batzuetan; ez dira beti 2007koak. Datu batzuk urtero egiten ez diren inkestetatik hartuak direlako gertatzen da hori.



LAN-MERKATUALangabezian dagoen biztanleria aktiboa (%) (2008) 6,6 7,5 9,4 10,6

Langabezian dagoen emakumezkoen biztanleria aktiboa (%) (2008) 8,8 9,3 13,2 13,1

DEMOGRAFIABiztanleriaren urtetik urterako aldaketak (%) 0,8 1,6 1,5 0,3Biztanleriaren zahartze-indizea (64 urte baino gehiago dituzten biztanleen % guztizkoarekiko) 23,6 17,9 17,7 18,2

HERRITARREN PARTE-HARTZEAHerritarren parte-hartze bilerak (bilera-kopurua urteko) 3,8 5,0 4,3 15,8

HERRITARREN GOGOBETETZE-MAILA KOMUNITATEAREKIKOUdalerriarekin oro har duten gogobetetze-maila (1: oso eskasa/ 4: oso ona) 2,0 3,1 3,0 3,2

(…) etxebizitzen kalitatea, erabilgarritasuna eta eskuragarritasuna (1etik 4ra) 3,4 2,4 2,3 2,1

(...) natura-ingurunearen kalitatea eta kantitatea (1etik 4ra) - 3,2 3,1 2,9

(...) eraikitako ingurunearen kalitatea eta kantitatea (1etik 4ra) 3,7 2,9 3,0 2,8

(...) ikastetxeen kalitatea (1etik 4ra) 2,3 2,4 3,0 2,7

(...) garraio publikoko zerbitzuen maila (1etik 4ra) - 2,0 2,7 2,8

(...) udaleko planifikazioan eta erabakietan parte hartzeko aukerak (1etik 4ra) - 2,2 2,4 1,9

(...) herritarren segurtasun-maila (1etik 4ra) 4,0 2,9 2,8 3,0

KLIMA-ALDAKETAREN AURKAKO BORROKA TOKIAN TOKITIK

Klima-aldaketa da ingurumen-politikaren erronka

nagusia, nazioarteko eskalatik tokikoraino. Horre-

la uste dute EAEko biztanleek, zeinentzat 2008ko

Ekobarometro Sozialaren arabera klima-aldaketa

den ingurumen-arazorik larriena.

EAEko gizarteak klima-aldaketarekiko duen sentsi-

bilizazioa EBko batez bestekoa baino handiagoa

da. Sentsibilizazio-lan horretan, zalantzarik gabe,

eragin handia izan dute administrazio publikoek

garatutako politikek, ekimenek eta komunikazio-

jarduerek.

Hasieratik, Udalsarea 21eko kide diren udalerrie-

tan TEPak ezartzeak ekarpen handia egin dio

klima-aldaketaren aurkako borrokari, berotegi-

efektuko gasen (BEG) isurpenak murriztera bide-

ratutako ekintzen bidez. Ekintza horietatik, az-

pimarragarriak dira Energia eta Mugikortasuna

eta garraioarekin lotutakoak (ebaluatutako 9.197

ekintzen %16). Guzti horiek BEGen isurpenaren

murrizketa dakarte. Lurraldea eta plangintza,

Ura, Hondakinak, Sentsibilizazio eta kontsumo

iraunkorra, Komunikazioa eta herritarren parte-

Langabezia-tasa asko igo da, batik bat gizonezko biz-tanleria aktiboarena. Hala eta guztiz, EAEko udaletako langabezia-maila Estatuko gainerakotakoa baino txikia-goa da.

2006 eta 2007 bitartean enpresa-kopurua handitu egin bazen ere, joera hori aldatu egin da berriki, EB osoan ger-tatu den bezala, produkzio-egituraren suntsipena dela eta.

Parte hartu duten udalerrietan, etxebizitza eskuratzeko eta lan egiteko aukerak dira herritarrek okerren balioes-

ten dituzten alderdiak. Hala eta guztiz, TEPek ez dute eragin handirik eremu horietan. Egoera hori kontuan hartu behar da abian dauden edo laster abian izango di-ren Planen berrikuspen-prozesuetan.

Herritarren gogobetetze-maila txikia da udal-planifika-zio eta -erabakietan parte hartzeko dituzten aukerei da-gokienez. Baina, bestalde, parte hartzeko prozesuetara herritar gutxi inguratzen da.

Zerbitzu sozialak eta osasun-zerbitzuak, herritarren se-gurtasuna eta ingurune naturalaren eta eraikitako ingu-

runearen kalitatea dira herritarrek hobekien balioesten

dituzten alderdiak.

Udalerri txikietan, ingurune natural eta eraikitakoaren

kalitateari eta herritarren segurtasunari dagozkien

emaitzak hobeak dira. Aitzitik, udalerri txiki horietako

biztanleak ez daude gustura joera demografikoa eta biz-

tanleriaren zahartzearekin, lanera joateko lekuz aldatze-

ko beharrarekin, eta zerbitzu batzuetarako sarrera eta

merkataritzari dagozkion alderdiekin.

21

AUZOLAN 21: KLIMA-ALDAKETAREN AURKAKO BORROKARAKO UDAL-ORDENANTZA


• Klima-aldaketaren aurkako Udal-Orde-nantza onartzea

• BEGen inbentarioa eta isurketen proiek-zioa egitea

• Udal-Programa egitea

Partaideak Amurrio, Areatza, Balmaseda, Durango, Legazpi eta Tolosa

Sortutako baliabide komunak

BEGen kalkulurako tresna eguneratua

Klima-Aldaketaren aurkako borrokan erreferentzia diren Pogramak.

hartzea, eta Enpresen eta Administrazioaren in-gurumen-kudeaketari lotutako ekintzek ere (TEP-en dagozkien ekintzen %35) eragiten dute, neurri batean, klima-aldaketaren arazoan.

Duela urte batzuetatik hona, indartu egin da Udalsarea 21en klima-aldaketaren aurkako bo-rroka, esku-harmenerako eremu bihurtuta, eta berariazko tresnak ezarrita.

Ekitaldeen bidez, udalerrietako gaikako lan-tal-deak, eta, berrikiago, Auzolan 21en bidez, BEGen udal-inbentarioak kalkulatzeko eta Klima-Aldake-taren aurkako Udal-Programak (KAAUP) diseinat-zeko metodologiak eta tresnak garatu dira. Era be-rean, klima-aldaketaren aurkako udal-ordenantza bat garatu da eta jada sei bat udalerritan ezarri da. Klima-aldaketaren aurkako borrokarako ekint-za udalen lehen mailako konpromiso bihurtzea da Udal-Ordenantza horren helburua.

2009an, jada 14 udalerrik kalkulatu dute beren BEG-en udal-inbentarioa, Udalsarea 21ek garatutako ka-lkulua aplikatuta.

Parte hartzen duten udalerrietatik jasotako batez besteko emaitzen arabera, udalerriko isurpen-igorle nagusia garraioa da, guztizkoaren %61. Haren atze-tik, etxebizitzek sortutako isurpena dator (%17). Udalak, zerbitzuen sektorean sartua, emisioen %3 sortzen du.

Udalean, isurpen gehien sortzen dituzten sektoreak eraikinak (%58) eta argiztapena (%34) dira. Gaine-rako sektoreekin alderatuta udalek sortzen dituzten isurpernak oso garrantzitsuak ez izan arren, isurpe-nak murriztu egin behar lituzkete, tokiko adminis-trazioak eragiteko ahalmen handiena duten ere-muak eta udalerrien erakusleihoak baitira.

14. Grafikoa Udalerrietako berotegi-efektuko gasen isurien banaketa, sektoreka (2008)

Iturria: EAEko Iraunkortasunaren BehatokiaOharra: : Ez dira sartzen industria eta lehen sektorea. Lehen sektoreak emisioen %7a sortu du faktore kontuan hartu du-ten 5 udalerrietan.

Hondakinak%10Zebitzuak

%12

Etxebizitza%17

Garraioa%61

Udal-flota%8

Argiztapen publikoa

%34Eraikinak

%58

15. Grafikoa Udaletako berotegi-efektuko gasen isurien banaketa, esparruaren arabera (2008)

Iturria: EAEko Iraunkortasunaren Behatokia

GA

IEN

ARA

BER

AKO

EKI

NTZ

A ET

A EM

AIT

ZAK

22

4 HERR

ITA

RREN

PA

RTE-

HA

RTZE

A ET

A PR

OZES

UEN

ZEH

ARK

AKO

TASU

NA

TOKIKO AGENDA 21EKO

PROZESUEN BARNE-

KOORDINAZIOA ETA

ZEHARKAKOTASUNA

Ebaluatutako TEPen hasitako ekintzen %68an ko-

ordinatzailea ez den beste eragile tekniko batzu-

ek hartzen dute parte. Lurraldea, ingurumena,

gizartea eta ekonomiari buruzko askotariko gaiak

barne hartzen dituzten TEPen zeharkakotasun az-

pimarragarria erakusten du horrek.

Zeharkakotasuna TEP-en ezarpena lortzeko erronka

nagusietakoa da eta oso garrantzitsua da proze-

suak arrakasta izateko.

Hori dela eta, komenigarria da barneko parte-

hartzeari arreta handia jartzea, eta, horretarako,

prestakuntza-, komunikazio- eta koordinazio-

jarduerak gauzatzea. Tresna garrantzitsuenetako

bat da Udaleko Iraunkortasun Batzordea (UIB)

izenez ezagutzen den Tokiko Agenda 21ekin lotu-

tako koordinazio-organo egonkorra sortzea eta

dinamizatzea.

Udaleko Iraunkortasun Batzordea TEPen ezarpe-

narekin lotutako udal-eragile garrantzitsuenek

osatzen dute. Udalerri handietan, eragile horiek

teknikariak soilik izan ohi dira; udalerri txikiagoe-

tan, berriz, kargu politikoak ere izan ohi dituzte.

Parte hartzen duten udalerrien %21ek soilik dute

UIB bat. %37k Tokiko Agenda 21en gaiak tratatze-

ko barne-koordinaziorako mekanismo orokor bat

erabiltzen dute. Gainerako %42k ez dute mekanis-

mo egonkorrik. Udalerri horietan komunikazioa

eta barne-koordinazioa informalki gauzatzen di-

rela jotzen da, beraz.

Koordinazio-mekanismo egonkorrak dituzten

udalerri gehienek bilerak egiten dituzte aldizka,

urtean 2tan baino gehiagotan bilduz.

Tokiko Agenda 21eko bileren funtzioari dagokio-

nez, udalerri gehienetan bilera horiek Planen

ebaluazioaren eta segimenduaren emaitzak ba-

lioztatzeko erabiltzen dira. Azpimarragarri da, or-

dea, udalerrien %30ek asmo handiagoko organo

egonkorrak dituztela, eta tokiko iraunkortasun-

adierazleen emaitzen azterketetan programazio-,

eguneratze- eta parte-hartze proposamenak ez-

tabaidatzen direla.

23

Ez dagoTA21 integratzen duen koordinazio tekniko orokorrerako organoa dagoTA21en organo egonkorra dago: UIB

%30 %32

%38

TA21en koordinazio-mekanismo egonkorrak (Udaleko Iraunkorta-sun Batzordea-UIB)

Koordinazio teknikorako mekanismo egonkorren bileren maiztasuna

Koordinazio-bilerak hone-lakoak dira, batik bat…

16. Grafikoa Barruko parte-hartze mekanismoen ezarpena eta ezaugarriak Iturria: EAEko Iraunkortasunaren Behatokia

Ondoko irudietan, udalek azken urtean gauzatu-

tako barruko komunikazio-esperientzien adibide

batzuen deskribapen laburra egiten da.

Kasu hauek, eta txostenean jaso ezin izan diren

beste asko, Tokiko Agenda 21ean udalen barne-

partaidetza sustatzeko ekintzen adibideak dira.

Horretaz gain, modu osagarrian, herritarren par-

taidetzarako tresnak biltzen dira baita ere.

DONOSTIAKO INGURUMENEKO AHOLKU BATZORDEA (IAB) ETA GAIKAKO LAN-MAHAIAK


• 1998an TA21en Diagnostikoa eta ondorengo TA21eko Ekintza-Planaren diseinua hasi ziren. 11 GAIKAKO LAN-MAHAI eratu ziren, udal-teknikariz eta beste administrazioetako langilez osatu-takoak.

• 2001ean, INGURUMENEKO AHOLKU BATZORDEA (IAB) sortu zen, kontsultak egiteko organo gisa. Batzorde hori 35 pertsonek osat-zen dute: elkarteetako ordezkariak (auzo-elkarteak, ekologistak, naturalistak…) eta ordezkari politikoak, sindikalak eta unibertsi-tatearen arlokoak. IABko kide batzuek Lan-Mahaietan parte hart-zen dute baita ere.

• Lan-Mahaietako kideek TA21eko TEParen kudeaketa-prozesuan eta aldizkako bileretan parte hartzen dute, adierazleen emaitzak balioztatu eta interpretatzeko. Era berean, erdietsitako exekuzio-mailaren eta adierazleen bilakaeraren berri ematen zaio urtero IABri.

• 2007an, Klima Aldaketaren Aurkako Udal Programa egin zen, eta 2008an TA21ko Ekintza Plana berrikusi zen, Lan-Mahaien eta IABren partaidetzarekin eta haien artean ezarritako dinamikari jarraiki.


• 2008an, jendaurrean aurkeztu zen Klima Aldaketaren Aurkako Udal Programa. Programa horrek komunikazio- eta partaidetza-jarduera osagarriak biltzen ditu: ekarpenak linean, auzo-tailerrak, gazte-taldeentzako jardunaldiak, hitzaldiak, osoko bilkurak alka-tearekin eta abar.

Partaideak

TA21ean diharduten udaleko arduradun teknikoak, beste admi-nistrazio batzuetako teknikariak, udalerriko eragile nagusiak, mu-gimendu sozial, sindikal, ekologista eta unibertsitatearen arloko ordezkariak eta abar.

Lortutako onura nagu-siak

• Arduradun teknikoek TA21eko TEParen edukien ezagutza-maila handia lortu dute, eta haiekin identifikatuta sentitzen dira, ho-nek Planaren exekuzioa errazten duelarik.

• Egituratutako lan-mahaiek eta finkatutako lan-dinamikak erraz-tu egin dute Klima Aldaketaren Aurkako Udal Programaren eraketa eta hura TA21eko TEPean txertatzea.

%21 %42

%37

%41 %42

%17

Ez dagoOrgano egonkorren bilera puntualak (1-2 azken urtean)Organo egonkorraren aldizkako bilerak (>=2 urtean)

InformatzekoTA21en ebaluazio- eta segimendu-proze-suaren emaitzak balioztatzeko (egune-raketa, programazioa…)TITren azterketa eguneratzeko ,pro-gramatzeko eta bertan parte hartzeko proposamenak egiteko

HER

RITA

RREN

PA

RTE-

HA

RTZE

A ET

A PR

OZE

SUEN

ZEH

ARK

AKO

TASU

NA

24

HERRITARREN

PARTE-HARTZEA

Azken urte hauetan azaleratu den gobernantza-

eredu berriak herritarren eta tokiko eragileen iritzia

aintzakotzat hartzen du erabakiak hartzerakoan.

Herritarren aniztasuna eta sentsibilitateak inte-

gratu nahi dira, hartutako erabakiak egokiagoak

izan daitezen, gizarteko testuinguruari eta beha-

rrei erantzunez.

Herritarren parte-hartzea da Tokiko Agenda 21eko

prozesuen elementurik bereizgarriena eta, aldi be-

rean, haien erronka nagusienetako bat. Udalerriko

beste zenbait alorretan ere kudeaketa publikorako

planifikazio-ekimenak gauzatzen ari dira; baina,

zalantzarik gabe, Tokiko Agenda 21ak dira herrita-

rren parte-hartzea gehien bultzatu dutenak. Hala

eta guztiz, Tokiko Agenda 21en garapena eta finka-

pena asko aldatzen dira udalerri batetik bestera.

Erronka handiagoa da herritarrek TEPen exekuzio-

fasean parte hartzea planaren diseinu-fasean par-

te hartzea baino. Horretarako, hasieran sortutako

tresna egonkorrak eta bereziki Tokiko Agenda 21en

Foroak mantentzen eta haiei funtzio berriak erans-

ten saiatu dira udalerriak.

Parte hartzen duten udalerri gehienek (%78k) Foro

bat dute, eta udalerrien %18k gaikako organo osa-

garriak dituzte.

Foroen %40 aktibo daude, urtean behin baino

gehiagotan elkartzen baitira. %27 oso tarteka elkar-

tzen dira, azken bi urteotan, behin edo bitan soilik

bildu direlarik. Talde horri arreta berezia jarri behar

zaio, eta aldizkakotasunez elkartzeko dinamika bat

ezartzeko beharra izango lukete. Gainerako %33an

Foroa ez dago aktibo , eta Planaren diseinu-fasea

amaitu zenetik ez dira ia inoiz elkartu.

DURANGOKO IRAUNKORTASUN BATZORDE TEKNIKO-POLITIKOA ETA HERRITARREN PARTE-HARTZE FOROA


• 2006 eta 2007 bitartean, TA21eko Ekintza Planaren eraketaren aurretiko diagnosi-fasean, bi partaidetza-mekanismo eratu zi-ren: Herritarren Parte-hartze Foroa eta Iraunkortasun Batzorde Politiko-Teknikoa.

• 2007an, TEPa onartu ondoren, Batzorde Politiko-Teknikoa bitan banatu zen: Batzorde Politikoa eta Mahai Politiko-Teknikoa. Lehe-nak herritarren partaidetzatik eratorritako ekarpenak jasotzen ditu. Bigarren mekanismoa, berriz, Planaren kudeaketari lotuago dago.

• Herritarren Parte-hartze Foroa hiru lantaldetan banatuta dago (kutsadura akustikoa eta atmosferikoa, mugikortasun iraunko-rra eta irisgarritasuna eta ikuspegi soziala). Talde horiek hilero elkartzen dira, TA21eko TEP-eko programen eta ekintzen ingu-ruan lan egiteko.


• Sei hilez behin, eta Batzorde Politiko-Teknikoak egiten duen TEP-aren ebaluazioarekin bat eginez, Fororako deialdia egiten da, Bat-zordearen eta gaikako lan-taldeen emaitzen eta ondorioen berri emateko.

Partaideak TA21ean eragiten duten udaleko arduradun tekniko eta politikoak

Lortutako onura nagusiak

• Planaren ebaluazio- eta segimendu-prozesuari eta langile tek-nikoen eta politikoen eta herritarren inplikazioari esker, Plana errazago exekutatzen ari da. Horren adierazgarri da Planaren ezarpen-maila Udalsarea 21eko gainerako udalerrien batezbeste-koaren gainetik dagoela.

• TA21eko Ekintza Plana udal kudeaketarako tresna erabilgarri, ope-ratibo eta dinamikoa bihurtu da.

25

Ez dagoOrgano egonkor orokorra dago: TA21en parte-hartze foroaParte-hartze organo osagarriak daude, gai-esparruka

%18 %22

%60

%29 %16

%55

Herritarren parte-hartze mekanismoak (erantzun anizkoitza)

Foroaren parte-hartze saio bakoitzeko batez besteko parte-hartzaileen kopurua

5-10 10-20 > 20

Herritarren parte-hartze mekanismo egonkorren bileren maiztasuna (Foroak/Batzordeak)

Parte-hartze saioak honelakoak dira, batik bat…

%40 %26

%27

%7

Ez dago parte-hartze saiorikEz da bilerarik egin azken 2 urte baino gehiagotanOrgano egonkorraren bilera puntualak (1-2 azken 2 urteotan)Organo egonkorraren aldizkako bilerak (>1 urtean)

%39%10

%13

%38

InformatzekoKexak eta eskaerak jasotzekoTA21en ebaluazio- eta segimendu-prozesuaren emaitzak balioztatzekoTEPeko proposamenak egiteko, eztabaidatzeko eta adosteko

Ondoko irudietan, azken urtean herritarren par-

te-hartzeari buruzko esperientzia batzuen labur-

pena egiten da.

Kasu hauek, eta txostenean jaso ezin izan diren bes-

te asko, Tokiko Agenda 21en bidez herritarren parte-

hartzea bultzatzeko ekintzen adibideak dira.

HER

RITA

RREN

PA

RTE-

HA

RTZE

A ET

A PR

OZE

SUEN

ZEH

ARK

AKO

TASU

NA

17. Grafikoa Herritarren parte-hartze mekanismoen ezarpena eta ezaugarriak Iturria: EAEko Iraunkortasunaren Behatokia

26

LEGAZPIKO HERRITARREN PARTE-HARTZE FOROA


• 2007an, herritarren parte-hartzeari buruzko bi hausnarketa-bilkura egin ziren, herritarren parte-hartze foroaren osaketa, funtzioak, gaiak eta aldizkakotasuna denen artean adosteko. Saio horietan hainbat ordezkarik hartu zuten parte: ordezka-ri politikoak, teknikariak, auzoetako elkarteetako eta erakunde sozialetako ordezkariak (emakumeak, jubilatuak, minusbaliatu fisikoak), hezkuntza arloko arduradunak, enpresak, merkataritza-erakundeak eta Legazpiko biztanleak.

• Legazpiko Agenda 21eko foroaren izaera eta funtzioak dokumen-tua egin eta balioztatu zen. Dokumentua Osoko Bilkuran onartu zen ondoren

• 2001etik egundaino, herritarren parte-hartze bilkurak egiten dira, aipatutako itunei jarraiki, eta urtero ondoren azaltzen den kudeaketa- eta antolaketa-dinamika jarraitzen da: urte-amaie-ran, foroaren osoko bilkura batean, urte horretan gauzatutako aktibitateak ebaluatzen dira; ondoren, hurrengo urtean landu behar diren interes gaiak identifikatu eta hurrengo urterako saioak programatzen dira.

• Foroan gai hauek landu dira, besteak beste: Hiri–Antolamenduko Plana, Mugikortasun Plana, Legazpiko Merkataritzaren Susperke-ta Plana, klima-Aldaketaren Aurkako Plana, Tokiko Agenda 21en Ekintza- Plana eta abar. Horretaz gain, sentsibilizazio-ekintzak, herriko ondare naturalen azterketa eta abar planifikatu dira.

Partaideak

Foroa irekia da, eta parte hartu nahi duten legazpiar guztiek (he-rritarrek, elkarteek, ikastetxeek, enpresek, eskualdeko erakun-deek) eta Udaleko ordezkari politiko eta teknikoek hartzen dute parte.


• Parte-hartzea dinamizatu egin da, aldizkako saioen maiztasunari eta partaidetza-mailari eutsita. Urtean, batez beste, 9 saio egi-ten dira, saio bakoitzean 25 eragilek parte hartzen dutelarik.

• Foroko kideek hurrengo urteko gaien eta saioen planifikazioan parte hartu ahal izan dute, eta horrek foroa finkatu egin du.

• Herritarrek udalerrian eragina duten 5 Planen azterketan eta for-mulazioan eta hirigunea oinezkoentzat egiteko eta bidegorria erabiltzeko berariazko prozesuetan parte hartu dute.

ESPERIENTZIA AZPIMARRAGARRIA KOMUNIKAZIOAREN ARLOAN: ZARAUZKO TOKIKO IRAUNKORTASUN-TXOSTENA


• Lehen Ekintza-Planaren indarraldiaren azken urtean, Tokiko Iraunkortasun Txostena egin zen, Planaren eraginkortasuna neurtzeko eta TA21eko II Ekintza-Plana egin eta berrikuspenean kontuan hartu beharreko etorkizuneko erronkak identifikatzeko.

• Txostena komunikazio-tresna gisa erabili da, Udaleko eragileei eta herritarrei ordura arte erdietsitako emaitzen balantzea azal-tzeko eta Planaren berrikuspen-prozesuaren hasieraren berri emateko.

• Bukatu ondoren, Txostena eta ondorio nagusiak udalerriko ohiko komunikabideen bidez hedatu ziren.

Partaideak Emaitzak interpretatu eta etorkizuneko erronkak zehaztu dituzte udaleko arduradun tekniko eta politikoek.


• TA21eko I. Ekintza Planaren ebaluaziotik eta segimendutik erato-rritako informazioa balioztatzea.

• Lortutako emaitzei buruzko eta TA21eko II. Tokiko Ekintza Planak izan behar dituen erronkei buruzko barne-hausnarketa egitea.

• Udal-eragileekin egindako elkarrizketek planaren berrikuspen-prozesuaren hasieraren berri emateko eta lehentasunezko jar-duera-eremuak identifikatzeko balio izan dute.

27

AMURRIOKO TOKIKO AGENDA 21AREN BILAKAERARI BURUZKO URTEROKO KOMUNIKAZIOA


• 2005etik hona, Planaren ebaluazioaren emaitzen eta tokiko iraunkortasun-adierazleen bilakaeraren berri ematen da urtero Arnasa herritarren parte-hartze foroan, Amurrioko iraunkorta-sunari buruzko Aldizkarian (urtean 2-3 ale argitaratzen ditu) eta web-orrian.

• 2007an, Tokiko Agenda 21en Ekintza-Planen berrikuspen-pro-zesuarekin batera, tokiko iraunkortasun adierazleen berariazko argitalpen bat egin zen, non gaika, adierazleen balioak eta bi-lakaerak ezagutzera eman ziren. Bestalde, adierazle bakoitzaren kalkuluaren arrazoiak aztertu eta adierazle horiek hobetzeko gauzatutako jarduera nagusiak aurkeztu ziren. Horrez gain, uda-lak heldu beharreko jarduerak eta herritarrei zuzendutako propo-samenak identifikatu ziren.

Partaideak Udaleko arduradunak


• Tokiko Agenda 21, ekintza-plana eta haren bilakaera eta iraunkor-tasunaren kontzeptua herritarren artean zabaltzea.

• Herritarrei udalerriaren iraunkortasun-emaitzak hobetzeko haien inplikazioak eta partaidetzak duen garrantzia helaraztea.

IDIAZABALGO HERRITARREN PARTE-HARTZE FOROA


• Idiazabalgo foroa, sortu zenetik (2005), parte hartze mekanismo egonkor gisa finkatu da. Urtean 10-12 bat saio egiten dira. Saioe-tan, batez beste, 12 lagunek hartzen dute parte, udaleko ordezka-ri politiko eta teknikoak, ikastetxeak eta herritarrak. Landuko den gaiaren arabera, lotura handiena duten taldeei deialdi berezia egiten zaie.

• Ekintza-Planeko ekintzak eta Planaren urteroko ebaluazioaren emaitzak aztertzen dira foroan, eta ezarpen-maila handitzeko jarduerak proposatzen dira.

• Mugikortasun-planaren barruan mugikortasuna eta udalerriko hirigintza-lanak aztertu dira, mugikortasunaren eta irisgarrita-sunaren ikuspegitik.

• Horrez gain, proposatutako beste jarduera batzuen antolaketan eta prestaketan parte hartzen du foroak; adibidez, mugikorta-sun-asteko jardueretan.

Partaideak Udaleko eragile teknikoak (lantzen diren gaien araberakoak) eta politikoak, ikastetxeetako ordezkariak eta herritar arruntak.


• Foroan hurrengo urtean landuko diren gaiak aukeratzen dira, udalerriarentzat interes handieneko gaiei lehentasuna emanez.

• Proposatutako jardueren antolaketan ere parte hartzen du fo-roak, honek herritarren inplikazioan eta jarduerek arrakasta han-diagoa izaten laguntzen duelarik. Horrela, argiago ikusten dute herritarrek ardura partekatzeko premia.

HER

RITA

RREN

PA

RTE-

HA

RTZE

A ET

A PR

OZE

SUEN

ZEH

ARK

AKO

TASU

NA

28

Lehenxeago azaldu dugunez, Tokiko Iraunkorta-

sunaren Behatokiak informazio zabala du. Bada,

informazio hori oinarritzat hartuta, atal hone-

tan balantze orokor bat egin eta etorkizuneko

erronkak eta haiei aurre egiteko berariazko tres-

nak formulatzen dira.

Balantzea eta erronken formulazioa tokiko ikus-

pegitik egiten dira, baina kontuan hartu behar

dira baita ere EAEko gainerako udalerriekin parte-

katutako erronkak. Horiek udalaz gaineko ikuspe-

gitik landu behar dira, Udalsarea 21ek eskaintzen

duen erakunde arteko koordinazioan oinarrituta.

Pilatutako esperientziak egiaztatzen du Udalsarea

21en Tokiko Agenda 21eko kudeaketa-eredua (jar-

dueren programazioa eta gauzatzea, eta Planaren

ezarpenaren ebaluazioa eta adierazleen kalkulua)

egokia dela, eta tokiko politikak diseinatu eta gau-

5 BALA

NTZ

EA E

TA E

TORK

IZUN

EKO

ERRO

NKA

K

zatzeko urteko jarduera-ziklo gisa finkatzea ego-

kia eta beharrezkoa dela.

Era berean, Tokiko Ekintza-Planei eta adierazleei

buruz sortutako informazio guztia Behatokian

integratzeak, tokikoari laguntzera bideratutako

udalaz gaineko politikak ebaluatzeko eta formu-

latzeko ikuspegi orokorra ematen du. Kasu ho-

netan, egokia litzateke aldizka azterketak egitea,

baina urtebete baino handiagoko denbora-tar-

teak utzita, Sare-mailan nahikoa garrantzia duten

joerak islatzeko. Beraz, ondoren azalduko ditugun

erronkak datozen urteetarako dira.

Planteatutako tresnak, berriz, Tokiko Agenda 21en

esparruan sortzen diren askotariko egoereta-

ra moldatzen dira. Prozesuen heldutasun-maila

kontuan hartuta, Udalsarea 21ek udalerri bakoi-

tzarentzako berariazko zerbitzu-zorro bat du.

TOKIKOAGENDA 21eko

EKINTZA PLANA

Ekiteko plana: tresna erabilgarria eta udal-kudeaketan aplikatu beharrekoa

Era hitzartuan aurrera egiteko ikuspegia eta etorkizuneko helburuak

Herritarren eta eragile ekonomiko eta sozialen iritzia eta proposamenak sartzea

Udalerrira hurbiltze zabala eta globala egitea, tokiko garapenarekin zerikusia duten gai ez-berdinak eta hauen kudeaketaren arduradu-nak integratuz

Aurrerapen ekonomikoa, zuzentasun soziala eta in-gurumenaren babesa bateratzeko plangintza eta ezarpena

3. Irudia Udalsarea 21eko Tokiko Agenda 21en prozesuen kalitate-ardatzak.

OPERATIBOA

IRAUNKORRA

ESTRATEGIKOA

PARTE-HARTZAILEA ZEHARKAKOA

29

1

RETOS 2009

f inkatu eta areagotu egin da tokiko agenda 21en urteroko segimenduak ekintzarako trakzio-elementu gisa duen funtzioa, eta eaeko udalerrien kudeaketa publikoa hobetzen lagundu du. Asko handitu da parte hartzen duten udalerrien kopurua, aurreko urteetako segimenduetan inplikatutako udalerrien fideltasunari esker, batik bat. Udalerrien heldutasun-maila desberdinak egiaztatu dira. Heldutasuna, adierazleen kalkuluen garapenean eta adierazleek udal-kudeaketan eta barne- eta kanpo-komunikazioan duten aplikazioan islatzen da. Ondorioz, estrategikotzat hartzen da kalitate handiagoko segimenduen aldeko apustua, Sareko gainerako udalerrientzako etsenplu eta trakzio gisa.

TA21en prozesuen kalitatea hobetzea, herri-politiken kudeake-tarako tresna eraginkor eta efikaz gisaParte hartzen duten udalerrien konpromisoan , eta TA21en prozesuen segimendurako tokiko iraunkortasun-adierazleen kalkuluaren kalitatearen hobekuntzan aurrera egiteaTEP ebaluazioaren eta adierazleen emaitzak Planen jardueren komunikazioan, diseinuan eta exekuzioan aplikatu daitezen bultzatzea eta hauek herri-politiken hobekuntzan duten era-gina bultzatzea.

Udalsarea 21eko Batzorde Exekutiboa eta 2010-2015erako Plan EstrategikoaKonprometitutako udalerriei zuzendutako TA21en ebaluazio- eta segimendu-programak, MUGI 21 erabiliz.Udaletako Tokiko Iraunkortasun TxostenakTA21en kalitatearen ebaluazioaren bidezko aitorpen-sistema

TRESNAK

BA

LAN

TZEA

ETA

ETO

RKIZ

UN

EKO

ERRO

NK

AK

ERRONKAK

Zerbitzu horietako batzuk (ekintzarako Ekitalde

lantaldeak, gida metodologikoak edo trebakuntza

eta formazioa, adibidez), erabat finkatuta daude.

Konpromiso-maila handiko udalerriei eta prozesu

helduagoei zuzendutako beste ekintza batzuk,

ordea (Auzolan 21 edo Berringurumena, adibi-

dez), hasiberriak dira, eta haien funtzionamendua

pixkanaka ari da finkatzen. Ekintza guzti horietan

beharrezkoa da landu beharreko gaiak aldizka

eguneratzea, Behatokiko informazioaren eta Sa-

reko udalerrien eskaeren bidez identifikatutako

beharren arabera. Atal honetan tresna garrantzi-

tsuenak formulatzen dira.

Ondoren, laburtuta azaltzen dira EAEko Tokiko

Agenda 21en egoera eta aurrerakuntza, eta etor-

kizuneko erronkak eta tresnak. Horretarako,

kontuan hartzen dira lehenago aipatutakoa,

eta Agenda 21eko prozesuen kalitatearen 5 arda-

tzak: Estrategia, Operatibitatea, Zeharkakotasua,

Iraunkortasuna eta Parte-hartzea.

30

3

tep-en urteko gauzatze eta ebaluazioan dihar-duten eragile teknikoen kopurua handitzen ari da, eta jada milatik gora dira. Horiek, kudeaketa publikoan integrazio eta zeharkakotasun irizpide, tresna eta kultura txertatzen laguntzen dute. Bestalde, positiboki egiaztatu da tokiko po-litikak, Lurralde Historikokoak eta EAEkoak osagarriak direla.

ERRONKAK

Administrazio-maila guztietan garatu beharreko iraunkorta-sun-politikak lerrokatzea.

Udalsarea 21eko jardueretan Udaleko teknikarien parte-hart-zea indartzea.

Udaleko Iraunkortasun Batzordeak

Udalsarea 21eko Batzorde Teknikoa

www.udalsarea21.net eta ezagutza partekatzeko tresnak

TRESNAK

2

planen batez besteko ezarpen-maila neurritsua da. exekuzio-erritmoari dagokionez, udalerri batzuetatik besteetara alde nabaria dago eta geroz eta handiagoa da. Udalerri batzuetan, planak era-bat geldituta daude; beste batzuek, berriz, bizitasun azpimarragarria eta programatutakoaren gainetiko ezarpen-erritmoa dute. Berriki onartutako Planak aurretik onartutakoak baina intentsitate handia-goz gauzatzen dira, onartu berriak direlako edo bigarren planak di-relako. Beste arrazoi batzuren artean, eragin handia du hainbat plan zaharkituta egoteak, eta egungo beharretara eta egoerara ez egoki-tzeak. Duela 3 edo 4 urte onartutako Planak dituzten udalerri txiki eta landa-inguruneetakoetan, beharrezkoa ikusten da alderdi sozial eta ekonomikoak sartzea, Planak udal-jarduerak planifikatzeko izaera integrala izan dezan.

ERRONKAK

Indarraldia gainditu duten Tokiko Ekintza Planak berrikustea.

Udalen TA21eko Ekintza Planen kudeaketan urteroko progra-mazioaren integrazioan aurrera egitea.

TA21eko Ekintza Planen berrikuspenerako gida metodologikoa

TA21eko Ekintza Planen berrikuspenean laguntzeko euskarriak

Bulegoak 21en abian jartzea eta finkatzea, batez ere udalerri txikiz osatutako taldeei zerbitzu bateratua emateko.

TRESNAK

31

4

tep-etan geroz eta presentzia positibo handia-goa dute alderdi sozioekonomikoek eta inguru-men-alderdi berriek (klima-aldaketa, adibidez).Bi kasuetan, erronken garrantziak eta larritasunak ahalegina handitzeaeskatzen du, eta orain, inoiz baino gehiago, beharrezkoa da politikak ahalik eta modu eraginkor eta efikazenean bideratzea, udal-ekintzaren ikuspegi integratuarekin lan eginez. Bioaniztasuna, kontsumo iraunko-rra eta karbono urrikoa, klima-aldaketari egokitzea, eta hirietako ingu-rumeneko beste zenbait alderdi (mugikortasuna eta airearen kalitatea) bultzatu beharreko beste eremu garrantzitsu batzuk dira.

ERRONKAK

Klima-aldaketaren aurkako borrokan BEGen emisioak murriz-teko eta egokitzapena egiteko konpromiso zehatzak hartzea,eta horiek lortzeko beharrezko politikak definitzea.

Udalsarea 21eko eta udalerri kideetako arlo estrategikoetanbiodibertsitatea, mugikortasun iraunkorragoa eta airearenkalitatea ekintzen irismena handitzea eta sakontzea .

Erosketa eta kontratazio publiko berdea eta kontsumoiraunkorra sustatzea.

Klima-aldaketaren aurkako udal Ordenantza, BEGen neurketa,klima-aldaketaren aurkako udal Programen ebaluazioa eta se-gimendua, eta klima aldaketara egokitzeko tokiko Estrategien garapena.

Hirietako ingurumenarekin lotutako alderdien kudeake-tarako eta planifikaziorako laguntza teknikoko eta ekono-mikoko tresnak.

Ekintza berritzaileak garatzeko laguntza-mekanismoak.

TRESNAK

5

tokiko agenda 21 ingurumen-sentsibilizazioaeta herritarren parte-hartzea sustatzeko etaartikulatzeko tresna baliotsua bihurtu da, nahizeta zailtasunak nabariak eta emaitzak mugatuak izan.

ERRONKAK

Kalitatezko prozesu parte-hartzaileak planifikatzea eta gara-tzea fase guztietan: diseinutik ebaluazioraino.

Lan egiteko modu eta tresna berritzaileak sortzea, eta parte-hartzea bultzatzeko baliabideak garatzea.

Kalitatezko prozesu parte-hartzaileak garatzeko gida praktikoa ezartzea: diseinutik ebaluazioraino.

Kalitatezko prozesu parte-hartzaileak aitortzea eta zabaltzea.

Parte hartzeko eta herritarren erantzukizuna bultzatzeko sistema eta modu berrien esperientzia pilotuak garatzenlaguntzea.

TRESNAK

BA

LAN

TZEA

ETA

ETO

RKIZ

UN

EKO

ERRO

NK

AK

32


EAE-ko tokiko iraunkortasun txostena 2009

Documents

Transcript of EAE-ko tokiko iraunkortasun txostena 2009