El enfoque lingüístico en un informe pericial de...

25
Joaquim Llisterri Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola Jornada de la Sociedad Española de Acústica Forense I Congreso Internacional de Acústica Forense Madrid, 6 de octubre de 2008 El enfoque lingüístico en un informe pericial de identificación de un locutor por su voz Joaquim Llisterri Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola, Universitat Autònoma de Barcelona [email protected] http://liceu.uab.cat/~joaquim Joaquim Llisterri Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola El enfoque lingüístico en un informe pericial de identificación de un locutor por su voz La fonética judicial y la lingüística judicial La voz, el habla y la lengua La variación lingüística Los niveles de análisis lingüístico El análisis fonético y fonológico Joaquim Llisterri Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola El enfoque lingüístico en un informe pericial de identificación de un locutor por su voz La fonética judicial y la lingüística judicial La voz, el habla y la lengua La variación lingüística Los niveles de análisis lingüístico El análisis fonético y fonológico Joaquim Llisterri Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La fonética judicial y la lingüística judicial Lingüística judicial (forensic linguistics) Análisis de producciones escritas y orales con fines judiciales Fonética judicial (forensic phonetics) Análisis fonético de producciones orales con fines judiciales Parte de la lingüística judicial

Transcript of El enfoque lingüístico en un informe pericial de...

Page 1: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Jornada de la Sociedad Española de Acústica Forense

I Congreso Internacional de Acústica Forense

Madrid, 6 de octubre de 2008

El enfoque lingüístico en un informepericial de identificación de un

locutor por su voz

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de FilologiaEspanyola, Universitat Autònoma de Barcelona

[email protected]

http://liceu.uab.cat/~joaquimJoaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El enfoque lingüístico en un informe pericial de

identificación de un locutor por su voz

La fonética judicial y la lingüística

judicial

La voz, el habla y la lengua

La variación lingüística

Los niveles de análisis lingüístico

El análisis fonético y fonológico

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El enfoque lingüístico en un informe pericial de

identificación de un locutor por su voz

La fonética judicial y la lingüística

judicial

La voz, el habla y la lengua

La variación lingüística

Los niveles de análisis lingüístico

El análisis fonético y fonológico

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La fonética judicial y la lingüística judicial

• Lingüística judicial (forensic linguistics)

• Análisis de producciones escritas y

orales con fines judiciales

• Fonética judicial (forensic phonetics)

• Análisis fonético de producciones

orales con fines judiciales

• Parte de la lingüística judicial

Page 2: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Real Academia Española. Diccionario de la lengua

española. Vigésimasegunda edición.

forense.

(Del lat. forensis).

1. adj. Perteneciente o relativo al foro.

2. adj. ant. Público y manifiesto.

3. com. médico forense.

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Real Academia Española. Diccionario de la lengua

española. Vigésimasegunda edición.

~ forense.

1. m. y f. médico encargado por la justicia

para dictaminar los problemas de

medicina legal.

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Real Academia Española. Diccionario de la lengua

española. Avance de la vigésimatercera edición.

judicial

(Del lat. iudicialis).

1. adj. Perteneciente o relativo al juicio, a la

administración de justicia o a la

judicatura.

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El enfoque lingüístico en un informe pericial de

identificación de un locutor por su voz

La fonética judicial y la lingüística

judicial

La voz, el habla y la lengua

La variación lingüística

Los niveles de análisis lingüístico

El análisis fonético y fonológico

Page 3: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La voz (voice)

“Elemento generatriz de la fonación ||Corriente vibratoria de aire por la acciónde las cuerdas vocales.”

Cerdà, R. (1986) Diccionario de lingüística.Madrid: Anaya. p. 305.

La voz, el habla y la lengua

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La voz, el habla y la lengua

• La producción de la voz

= Fonación

• Resultado de la actividad de los

mecanismos laríngeos, relacionada con

la respiración

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Learning about the voice

mechanism. Anatomy and

physiology of voice production.

http://www.voiceproblem.org/anatomy/learning.asp

Fonación

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La voz, el habla y la lengua

• Parámetros globales a largo y acorto plazo: fonética

• Cualidad de la voz (voice quality)

• Modo de fonación (phonation type)

• Alteraciones: foniatría

Page 4: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La voz, el habla y la lengua

• Parámetros globales a largo y acorto plazo: fonética

• Cualidad de la voz (voice quality)

• Modo de fonación (phonation type)

• Alteraciones: foniatría

“Patologías

de la voz”

Dr. Secundino

Fernández

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El habla (speech)

“Capacidad de realización de la lengua en uncontexto espaciotemporal, entre interlocutoresidentificables y con una intención expresivadeterminada.”

Cerdà, R. (1986) Diccionario de lingüística. Madrid:Anaya. p. 139.

La voz, el habla y la lengua

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La voz, el habla y la lengua

• La producción del habla

• Articulación

• Resultado de la actividad de los

mecanismos supraglóticos

• Parámetros relacionados con los

resonadores: fonética

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Learning about the voice

mechanism. Anatomy and

physiology of voice production.

http://www.voiceproblem.org/anatomy/learning.asp

Articulación

Page 5: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La voz, el habla y la lengua

• La producción del habla

• Producción del habla

• Control de los mecanismosanatómicos implicados en larespiración, la fonación y laarticulación: fonética

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Learning about the voice

mechanism. Anatomy and

physiology of voice production.

http://www.voiceproblem.org/anatomy/learning.asp

Produccióndel habla

Articulación

Fonación

Respiración

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La voz, el habla y la lengua

• La producción del habla

• Producción del habla

• Procesos psicolingüísticos que llevana la producción de un enunciado:psicolingüística

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Produccióndel habla

LEVELT, W. J. M. (1989) Speaking. From

Intention to Articulation. Cambridge, Mass:

The MIT Press. p. 9.

Page 6: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La lengua (language)

“Sistema organizado de signos apto para lainteracción comunicativa dentro de unasociedad.”

Cerdà, R. (1986) Diccionario de lingüística.Madrid: Anaya. p. 175.

La voz, el habla y la lengua

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La voz, el habla y la lengua

• Información no estrictamente lingüística

• La voz: individual, variable en función de la

circunstancia del locutor, concreta

• Información lingüística

• El habla: individual y social, variable en

función del contexto comunicativo, concreta

• La lengua: social, sistemático, abstracta

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La voz, el habla y la lengua

• En el análisis para un informepericial

• La voz se valora en función de lafonación “normal”

• El habla se valora tomando comopunto de referencia el sistema (lalengua)

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La voz, el habla y la lengua

Necesidad de conocer

• El sistema (la lengua)

• La manifestación del sistema (el

habla)

• La variación posible en el sistema

y en sus manifestaciones

Page 7: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El enfoque lingüístico en un informe pericial de

identificación de un locutor por su voz

La fonética judicial y la lingüística

judicial

La voz, el habla y la lengua

La variación lingüística

Los niveles de análisis lingüístico

El análisis fonético y fonológico

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La variación lingüística

• Condicionada por factores geográficos

Dialectología

• Condicionada por factores sociales

Sociolingüística

• Condicionada por la situación decomunicación

Pragmática

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La variación lingüística

• Condicionada por factores geográficos

Dialectología

• Condicionada por factores sociales

Sociolingüística

• Condicionada por la situación decomunicación

Pragmática

“Dialectología ySociolingüística”Dra. Pilar García

Mouton

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La variación lingüística

• La variación condicionada por la

situación comunicativa

• Estilos de habla (registros, niveles de

lengua)

Page 8: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

“cansados” (habla semi-espontánea)

Locutor 007 Corpus Ahumada

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

“cuidado” (lectura)

Locutor 007 Corpus Ahumada

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

La variación lingüística

• Grabaciones dubitadas

• Habla espontánea

• Interlocutor conocido

• Contexto informal

• Grabaciones indubitadas

• Habla condicionada

• Interlocutor desconocido

• Contexto formal

• Conocimiento de la finalidad de la grabación

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El enfoque lingüístico en un informe pericial de

identificación de un locutor por su voz

La fonética judicial y la lingüística

judicial

La voz, el habla y la lengua

La variación lingüística

Los niveles de análisis lingüístico

El análisis fonético y fonológico

Page 9: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Los niveles del análisis lingüístico

• Fonético

• Fonológico

• Morfológico

• Léxico

• Sintáctico

• Semántico

• Pragmático

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Los niveles del análisis lingüístico

• Fonético

• Fonológico

• Morfológico

• Léxico

• Sintáctico

• Semántico

• Pragmático

• Sonido

• Fonema

• Morfema

• Palabra

• Frase

• Significado

• Discurso

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Los niveles del análisis lingüístico

Fonético

Fonológico

Morfológico-Léxico

Sintáctico

Semántico

Pragmático

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Los niveles del análisis lingüístico

Sonido

Fonema

Morfema-Palabra

Frase

Significado

Discurso

Page 10: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Los niveles del análisis lingüístico

Fonético

Fonológico

Morfológico-Léxico

Sintáctico

Semántico

Pragmático

Lingüística judicial

Fonéticajudicial

“La labor del lingüista

forense en la

determinación /

atribución de autoría”

Dra. M. Teresa Turell

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El enfoque lingüístico en un informe pericial de

identificación de un locutor por su voz

La fonética judicial y la lingüística

judicial

La voz, el habla y la lengua

La variación lingüística

Los niveles de análisis lingüístico

El análisis fonético y fonológico

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético y fonológico

• Nivel fonético: señal sonora, sonidos delhabla

• Análisis auditivo

• Transcripción fonética

• Transcripción estrecha

• Transcripción ancha

• Análisis acústico

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético y fonológico

• Nivel fonológico: fonemas

• Elementos distintivos del sistema

lingüístico

• Variantes -alófonos- de los elementos

distintivos

• Condiciones de aparición de las

variantes

Page 11: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético y fonológico

Alófono [d]

Alófono [D4]

Fonema /d /

En contraste conotros fonemas

Distribución

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético y fonológico

Alófono [d]

Alófono [D4]

Fonema /d /

/dan/-/pan/-/ban/

[d] Después de pausa, de nasal y de lateral[D4] En las demás posiciones

Unidad abstracta de lalengua

Unidad concreta delhabla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonológico

• Determinación del inventario de unidades

distintivas (fonemas)

• Determinación de las variantes

sistemáticas de cada fonema (alófonos) y

de sus contextos de aparición

• Descripción de los procesos fonológicos

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonológico

• Elisión

/k ns os/ realizado como [k ns o]

• Sonorización

/los ojos/ realizado como [lozoxos]

Page 12: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Nivel global

Nivel suprasegmental

Nivel segmental

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Nivel global

Nivel suprasegmental

Nivel segmental

• Cualidadde la voz• Disposiciónarticulatoria• Tensiónarticulatoria• Modos defonación

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Cualidad de la voz (voice quality)

“The characteristic auditory colouring of anindividual’s voice, derived from a variety oflaryngeal and supralaryngeal features andrunning continuously through the individual’sspeech”

TRASK, R. L. (1996) A Dictionary of Phonetics and Phonology.London: Routledge. p. 381.

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

LAVER, J. - MACKENZIE-BEST, J. (2007) Vocal Profile Analysis

Scheme - VPAS. Edinburgh: Speech Science Research Centre, Queen

Margareth University College

Page 13: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

LAVER, J. - MACKENZIE-BEST, J. (2007) Vocal Profile Analysis

Scheme - VPAS. Edinburgh: Speech Science Research Centre, Queen

Margareth University College

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Disposición articulatoria o base dearticulación (articulatory setting)

“Disposición de todas las partes del mecanismodel habla y su acción conjunta destinadas arealizar una emisión natural en una lenguadada”GIL, J. (2007) Fonética para profesores de español: de la teoría a la

práctica. Madrid: Arco/Libros. p. 537.

Page 14: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Ajustes articulatorios del castellano

GIL, J. (2007) Fonética para profesores de español: de la teoría a la práctica.

Madrid: Arco/Libros. p. 230.

“- tensión articulatoria relativamente alta

- fonación modal, laringe en posición neutra[…]

- resonancia central - ligeramente anterior

- escasa labialización […]

- considerable actividad del ápice de la lengua

- desplazamiento mandibular marcado

- escaso grado de nasalidad”

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Tensión articulatoria

“A stretching or stiffening of an elastic organ […] as aresult of muscular effort”

TRASK, R. L. (1996) A Dictionary of Phonetics and Phonology. London:Routledge. p. 353.

“Phénomène encore mal connu qui concerne l'énergieneuro-musculaire dépensée pour produire la parole"

RENARD, R. (1979) Introduction à la méthode verbo-tonale de correctionphonétique. Troisième édition entièrement refondue. Bruxelles / Centre

International de Phonétique Appliquée: Didier / Mons.

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Tensión articulatoria

• Voz tensa

• Voz relajada

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

• Modo de fonación (phonation type)

“Any of the various distinguishable types of

activity in the glottis which can produce a

stream of air for the organs of articulation”TRASK, R. L. (1996) A Dictionary of Phonetics and Phonology.

London: Routledge. p. 263.

El análisis fonético

Page 15: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Modo de fonación

• Fonación modal

• Voz de falsete

• Voz quebrada o rota (creacky)

• Voz de hálito (breathy)

• Voz susurrada

• Voz dura o metálica (harsh)

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Nivel global

• LTAS (Long Term Average Spectrum)

Cualidad de la voz

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

LTAS de los locutores 007 y 008

Corpus Ahumada

Lectura del mismo texto

Frequency (Hz)0 8000

-20

80

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

LTAS del locutor 007

Corpus Ahumada

Lectura del mismo texto en tres sesiones de grabación

Frequency (Hz)0 8000

-20

80

Page 16: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Nivel global

• Parámetros relacionados con la

frecuencia fundamental (F0)

Ajustes laríngeos

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Nivel global

Nivel suprasegmental

Nivel segmental

• Ritmo• Pausas• Velocidadde elocución• Entonación• Acento

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Ritmo

"Sensación perceptiva provocada por lasucesión de determinados elementos enperiodos regulares de tiempo"GIL, J. (2007) Fonética para profesores de español: de la

teoría a la práctica. Madrid: Arco/Libros. p. 545.

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Ritmo

• Parámetros temporales

• Duración silábica

• Compensación de duraciones en los

segmentos que forman la sílaba

• Repetición regular de elementos

Page 17: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Pausas

“Silencio o vocalización intercalados en el

discurso”

GIL, J. (2007) Fonética para profesores de español: de la

teoría a la práctica. Madrid: Arco/Libros. p. 544.

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Pausas silenciosas

• Pausas vacías (empty pauses)

• Interrupción de la fonación

• Pausas "sonoras"

• Pausas llenas (filled pauses)

• Alargamientos vocálicos

• Elementos vocales: "eh", "mm"

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Locutor 014

Corpus Ahumada

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Grupo fónico

“Fragmento de discurso comprendido entre

dos pausas sucesivas”

GIL, J. (2007) Fonética para profesores de español: de la

teoría a la práctica. Madrid: Arco/Libros. p. 544.

Page 18: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Pausas y grupo fónico

• Parámetros temporales

• Duración de las pausas (llenas y vacías)

y del grupo fónico

• Relación entre el tiempo de emisión

sonora y el tiempo de pausas

• Elementos usados en las pausas llenas

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Velocidad de elocución

“Número de elementos fónicos (sonidos y

pausas) que se pronuncian en una unidad

de tiempo determinada”

GIL, J. (2007) Fonética para profesores de español: de la

teoría a la práctica. Madrid: Arco/Libros. p. 548.

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Velocidad de habla (speaking rate)

• Calculada a partir del tiempo total de

emisión

• Velocidad de articulación (articulation rate)

• Calculada a partir del tiempo total de

vocalización, excluyendo las pausas

silenciosas

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Entonación

“Sensación perceptiva que produce,

fundamentalmente, las variaciones de

tono a lo largo de un enunciado”

GIL, J. (2007) Fonética para profesores de español: de la

teoría a la práctica. Madrid: Arco/Libros. p. 539.

Page 19: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Curva melódica

• Representación de las variaciones de la

frecuencia fundamental (F0) en el

tiempo

• Parámetros relacionados con la F0

• Media, desviación, máximo, mínimo,

rango

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Locutores 010 y 012

Corpus Ahumada

Lectura del mismo texto

Time (s)0 3.661

0

300

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Locutor 010

Corpus Ahumada

Lectura del mismo texto en dos sesiones de grabación

Time (s)0 3.661

0

300

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Patrón melódico

“Forma característica que adopta la curva

melódica, dependiendo del tipo de

oración que se trate”

GIL, J. (2007) Fonética para profesores de español: de la

teoría a la práctica. Madrid: Arco/Libros. p. 544.

Page 20: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Patrón melódico de dos clases de oraciones

interrogativas

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Acento

“Sensación perceptiva que pone de relieve

una sílaba sobre el resto de las sílabas de

la palabra”

GIL, J. (2007) Fonética para profesores de español: de la

teoría a la práctica. Madrid: Arco/Libros. p. 533.

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Acento

• Realización fonética

• Duración

• Frecuencia fundamental (F0)

• Intensidad

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Realización fonética del acento

Page 21: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Acento

• Alineación con los valores máximos de

frecuencia fundamental (F0)

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Asociación entre acentos y picos de F0

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Nivel global

Nivel suprasegmental

Nivel segmental • Vocales• Consonantes

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Vocales

• Posición anterior o posterior de la lengua en

el tracto bucal

• Distancia entre el punto más alto de la

lengua y los articuladores superiores,

relacionada con la abertura de la mandíbula

• Configuración redondeada o no redondeada

de los labios

Page 22: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Vocales

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Vocales

• Duración

• Intensidad

• Timbre

• Frecuencia de los formantes

• Distancia inter-formántica

• Intensidad de los formantes

• Ancho de banda de los formantes

• Coarticulación con las consonantes

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Locutor 007

Corpus Ahumada

V [e] en “porque”

Frequency (Hz)0 5000

0

20

40

0 1000 2000 3000 4000 5000

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

• Consonantes

• Sonoridad

• Modo de articulación

• Lugar de articulación

Page 23: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Consonantes

• Duración

• Intensidad

• Indicios acústicos relacionados con el modo de

articulación

• Indicios acústicos relacionados con el lugar de

articulación

• Coarticulación con las vocales

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Indicios acústicos en las consonantes oclusivas

Transiciones y lugar de articulación

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Transiciones y lugar de articulación

Transiciones y contexto vocálico

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

Indicios acústicos en las consonantes

fricativas

Page 24: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

ROSE, P. (2002) Forensic Speaker Identification. London:

Taylor & Francis. p. 92.

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Nivel global

Nivel suprasegmental

Nivel segmental

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Nivel global

Nivel suprasegmental

Nivel segmental

• Cualidadde la voz• Disposiciónarticulatoria• Tensiónarticulatoria• Modos defonación

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Nivel global

Nivel suprasegmental

Nivel segmental

• Ritmo• Pausas• Velocidadde elocución• Entonación• Acento

Page 25: El enfoque lingüístico en un informe pericial de ...liceu.uab.cat/~joaquim/phonetics/SEAF_08/INGEFOR_08.pdf · Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola La voz, el habla

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

Nivel global

Nivel suprasegmental

Nivel segmental • Vocales• Consonantes

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El análisis fonético

BFF2001-2551 VILE I: Estudio acústico de la

variación inter e intralocutor en español

(2001-2004)

HUM2005-06980/FILO VILE II: Estudio

perceptivo de la variación inter e

intralocutor en español (2005-2008)

http://liceu.uab.cat/~joaquim/VILE.html

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El enfoque lingüístico en un informe pericial de

identificación de un locutor por su voz

La fonética judicial y la lingüística

judicial

La voz, el habla y la lengua

La variación lingüística

Los niveles de análisis lingüístico

El análisis fonético y fonológico

Joaquim Llisterri

Grup de Fonètica, Departament de Filologia Espanyola

El enfoque lingüístico en un informe pericial de

identificación de un locutor

Materiales en la web:

http://liceu.uab.cat/

~joaquim/phonetics/

SEAF_08/SEAF_08.html