Frankismoa Nafarroan

1959

GERRAOSTEAGERRAOSTEA 300.000 hildako300.000 hildako Nafarroan 4.545+2.868Nafarroan 4.545+2.868 400.000 herbesteratu400.000 herbesteratu 250.000 preso, horietatik 30.000 hil 250.000 preso, horietatik 30.000 hil 183 hiri suntsituta183 hiri suntsituta Nekazaritzaren emaitza % 25 gutxituNekazaritzaren emaitza % 25 gutxitu Kanpoko merkatuak itxitaKanpoko merkatuak itxita BPG ere % 25 jaitsiBPG ere % 25 jaitsi

Gosea, urritasuna eta gobernuaren kontrola gerraosteko autarkia ekonomikoaren garaian: oinarrizko produktuak, errazionamendu -txartelen

bitartez banatzen ziren -merkatu beltza kanpo, estraperloa-

Herbesteratuak

Preso politikoak

Puerto de Santa Mariako gartzela

Espainiako industriak, azpiegiturak eta landa suntsituta geratu ziren gerraostean,

sindikatuak debekatuta

Armada, e l iza,

f inantzarioak , lurjabe handiak , ,

falangistak, Monarkikoak,

Klase ertaineko jende asko, burgesiaren gehiengoa

OINARRI SOZIALAK ETA POLITIKOAK

LEGE FUNDAMENTALAK

1938, Lanaren Foruak1942, Espainiako Gorteen Lege Eratzaileak1945, Espainarren Forua1945, Erreferendum Legea1947, Ondorengotza Legea, monarkia

21 miloi pta.Lehenago 6,

Gerra osteaGerra osteaKontseilu Forala, Conde de Rodezno, DiputazioaKontseilu Forala, Conde de Rodezno, Diputazioa

1941, Hitzarmen ekonomikoa, 261 pta.

Sartagudako jaurerria- Kolonizazioa Legea

Gobernadore Zibila, mugimenduaren buruzagia: liskarrak Diputazioarekin

Haustura karlismoarekin

1951, lehendabiziko greba Iruñean: hildako bat, zauritu eta atxilotu asko

Emigrazio handia (Gipuzkoa, Bizkaa, Zaragoza)

finantzitu

Karlos VIII.a Habsuburgo Borbon

Javier Borbon Parma

Don Juan

•maquis ( 1944 – 52 ) , gerr i leroak mendi inguruetan Nafarroan, Aragoin, Galizian…

Oposizioa:

BentaneaArrakogoiti

Orreaga

Infi l trazio nagusiak

1944

Borroka nagusiak

Borroka nagusiak

Nafarroako gerrilariak, 10. brigadan

OPOSIZIOA

1945, Baionan, NAFARROAKO BATASUNA

1945, Mexiko NAFARROAKO KONTSEILUA, Constantino Salinas

Iruñean, NAFARROAKO ALIANTZA DEMOKRATIKOA

Hasierarik, monarkiak 1936ko estatu kolpea onartu zuen.

“Lausanako manifestuan” (1945ko martxoan) Don Juan Borboikoak, Alfonso XIII.aren ondorengoak, monarkia parlamentariora itzultzea proposatu zuen espainolak errekonzil iatzeko. Francok, inztaurazioa

nahiago zuen.

Don Juan de Borbon

Unidad

17 El primer franquismo (1939–1953) Imagen 7 HISTORIA DE ESPAÑA- 2º BACHILLERATO

LA POLÍTICA EXTERIOR ESPAÑOLA (1939 – 1953)

Después de la Segunda Guerra Mundial (1946 – 1953)

Durante la Segunda Guerra Mundial (1939 – 1945)

Acuerdos hispano-norteamericanos (1953)

1940 – 1943: No beligerancia

1939 – 1940: Neutralidad y buenas relaciones con el Eje

1943 – 1945: Vuelta a la neutralidad

Entrevista de Hendaya

1950 – 1953: Ruptura progresiva del aislamiento

1946 – 1950: Condena de la ONU y cerco internacional al franquismo

Concordato con el Vaticano (1953)

Espainiako kanpo politika1939-1953, Nazioarteko bakartzea

II MG, 1939-1945

II MG eta gero, 1946-1953

Isolamenduaren bukaera

aislamiento

Harremanak ardatzarekin

“ Mi pueblo observa con honda emoción el victorioso curso de una lucha que considera la

propia ... “

“ Cuán grande sería mi satisfacción si pudiera prestar en cualquier momento los servicios que

consideréis necesarios ...“

FRANCO. Hitlerri gutuna

1940 – Hendaiako elkarrizketa Franco eta Hitler 1940 – Serrano Suñer H. Himmlerrekin

Franco Petainekin, Vichyko Frantziako presidentea

Hitlerrek Franco lagundu zuen Kondor Legioa bidal iaz (Gernikako Bonbardaketa) Espainiako gerra zibi lean. Francok 47.000 soldadu bidali

zituen “La Divis ión Azul,” Errusiako kanpainiara eta Berl íngo kantzi lar itzaren defentsan (1945ko maiatza ) .

NAZIOARTEKO ARBUIAPENANAZIOARTEKO ARBUIAPENA

NBEren ebazpenaren kontra

Francok manifestaldiak antolatu zituen Madrilen .

1947an, Espainia Marshal l . Planaren kanpo geratuko zen.

1940 eta 1959ren bitartean Frankismoaren 20.000 esklabuk eraiki zuten monumentutzarra .

Gerra zibilean hildakoen panteoia, José Antonio Primo de Rivera, eta

Francisco Franco berarena.

La escultura La escultura Bidegabeko bideaBidegabeko bidea (El camino (El camino de la justicia), dedicada a los presos del de la justicia), dedicada a los presos del franquismo, ha sufrido un ataque tan sólo franquismo, ha sufrido un ataque tan sólo un día después de su inauguración, el un día después de su inauguración, el pasado sábado. pasado sábado.

El monumento, erigido en la El monumento, erigido en la carretera NA-carretera NA-1740, Irurita-Eugi,1740, Irurita-Eugi, en recuerdo de los en recuerdo de los presos que la construyeron entre 1939 y presos que la construyeron entre 1939 y 1941, sufrió el domingo el ataque de varios 1941, sufrió el domingo el ataque de varios desconocidos que, sobre la firma «Falange desconocidos que, sobre la firma «Falange Baztán», pintaron vivas a Cristo Rey y Baztán», pintaron vivas a Cristo Rey y amenazas contra los «rojos». amenazas contra los «rojos».

Además, en el atrio de la iglesia de Irurita Además, en el atrio de la iglesia de Irurita aparecieron otras pintadas enalteciendo a aparecieron otras pintadas enalteciendo a los «caídos por Dios y por España», con los «caídos por Dios y por España», con nombres de vecinos que fallecieron en la nombres de vecinos que fallecieron en la guerra civil como miembros de las tropas de guerra civil como miembros de las tropas de Franco. En Arraioz, por su parte, también Franco. En Arraioz, por su parte, también aparecieron pintadas amenazantes contra aparecieron pintadas amenazantes contra un vecino. un vecino.

Hechos similares se vienen sucediendo Hechos similares se vienen sucediendo desde principios de año en distintos puntos desde principios de año en distintos puntos de la cuenca del Bidasoa, como Doneztebe, de la cuenca del Bidasoa, como Doneztebe, Amaiur, Bera y Lesaka. Amaiur, Bera y Lesaka.

Diario Vasco, 2009ko maiatzaren 18a

 2. konpainia

1941eko apirilaErronkari/Roncal (Nafarroa)

Batailoia: BDST 38

1941-IV-3Igari/Igal Batailoia: BDST 6

“Frente de Juventudes”

ZENTSURA

ISOLAMENDUAREN BUKAERAISOLAMENDUAREN BUKAERA

1955 – NBE-n

1959 –Eisenhower Espainian

1951 –Marshall plana

Torrejón, Morón, Rota eta Zaragozan base militar

amerikarrak

KONKORDATUA EGOITZA SANTUAREKIN

1956AN Marokoren independentzia onartzea

Martín Artajo y Castiella

IMENASAPERFRISAINASA

Arrese

Esako urtegia (gaztelaniaz: Embalse de Yesa) Nafarroako Pirinioetan dagoen urtegia da. Aragon ibaiaren urbilduak sortzen du, Esa herrian.Aragoiko Zaragozako ipar-mendebaldean eta Nafarroako ipar-ekialdean kokatuta dago. Aragoiko Jazetaniako eskualdeko lurraldeak urak gainezka egin dituenez, Pirinioetako itsasoa ezizena du. Nafarroa zeharkatzen duenean nabigatu daiteke. Urtegitik Bardeetako ubidea jaioa da, ubideareren bidez lursoroak ureztatzen ditu, bai Nafarroako Bardeak bai Zaragozako Cinco Villas eskualdea. Bere urak lursoroak ureztatzeko ez ezik elektrizitatea sortzeko ere erabiltzen dira.Urtegiak 446,86 hektometro kubikoko edukiera du, kota hauek lortuz: gutxienez, 435,00 m; gehienez, 490,00 m; gainezkabidea, 482,61 m eta gehiena egoera normal batean 488,61 m. 10 kilometroko luzera du eta kilometro bat eta 2,5 kilometroko zabalera.1960 urtean eraikia zen. Eraikuntzak zenbait herrien uztea eragin zuen: Jazetaniako Ruesta, Tiermas eta Esco hain zuzen ere, 1.500 biztanle baino gehiago zituztenak. Albotik, urtegiaren gainditzeko asmotan egindako desjabetze eta pinu-sailen ondorioz, Larrosa, Villanovilla, Bescos de Garcipollera, Bergosa, Acin de Garcipollera, Cenarbe edo Yosa de Garcipollera herriek ere eraikuntzaren ondorioak jasan zuten: 2.400 laborantzako hektareak urperatu ziren, horietatik 1.000 kalitate onekoak.Bestetik, Aragon ibaiaren urek, Bardeetako ubidearen bidez, Bardeetan eta Cinco Villas eskualdean garastalurreko 70.000 ha sortu zuten. Lur hauek urteko bataz besteko 467 hektometro kubikoko emaria eskatzen dute. Antzinako biztanle askok lur hauetan bizi dira, adibidez, Tiermasko familia batzuk El Bayon.

CLAVES DEL PERIODO

EL

CO

NT

EX

TO

MU

ND

IAL

E

SP

AÑ

A

Victoria de Allende en Chile

1955

Plan de estabilización: comienza la modernización económica

Ley Orgánica del Estado

1953

1954

1964

1957

Acuerdos de Ginebra: Francia se retira de Indochina

1956

Muerte de Franco: final de la dictaduraEEUU se retira de Vietnam

Ley de Principios Fundamentales del Movimiento

1969

1975

Unidad

18 Desarrollo económico y crisis del franquismo (1953–1975) Imagen 1 HISTORIA DE ESPAÑA - 2º BACHILLERATO

1970

1973

Concordato entre la Santa Sede y España. Acuerdos hispano – norteamericanos

Comienza el primer plan de desarrollo

Ley General de Educación

Asesinato de Carrero Blanco

1968

1958

1959

Crisis de los misiles en Cuba 1962

Golpe de Estado en Chile

Los norteamericanos llegan a la LunaPrimavera de Praga

1966

Reunión en Munich de la oposición a Franco

Kennedy, presidente de EEUU 1960

Triunfo de la revolución cubana

Creación de la CEE

Conferencia de BandungSegunda guerra árabe-israelí.

Crisis de Hungría

Gertaera inportanteenak

MAROKOKO MAROKOKO INDEPENDENTZIAINDEPENDENTZIA

1957ko otsailaren 11n Espainiak independentzia eman zion

Marokori, Frantziak berdin egin baitzuen bere protekoratuarekin.

Ifni ri bakarrik eutsi zion, non berehala hasiko zen konfliktua;

1969an utzi zuen.

Unidad

18 Desarrollo económico y crisis del franquismo (1953–1975) Imagen 2 HISTORIA DE ESPAÑA- 2º BACHILLERATO

EL PLAN DE ESTABILIZACIÓN Y LOS PLANES DE DESARROLLO

Cambio de la política económica

Fracaso de la política autárquica

Los planes de desarrollo de los años sesenta

constituye el punto de partida para

Emigración

Motores del desarrollismo

Plan de estabilización (1959)

Pérdida de reservas de oro

Balanza de pagos negativa

Aumento de la inflación

Rendimientos agrícolas insuficientes

Recorte del gasto público

Devaluación de la peseta

Liberalización de los mercados

Inversiones extranjeras

Turismo Laureano López Rodó

“Desarrollismoa”, Egonkortze planak eta Garapen planak

Egonkortze Plana, 1959

Garapen Planak, 60ko hamarkadan

Frankismoak AEB-etako laguntza azpiegitura handiak egitego erabi l i zituen: urtegiak, defizit energetikoa

gainditzeko, lur eremu berr iak irr igatzeko propaganda handiarekin (NODO).

Orense, 1956

Badajoz Plana: kolonizazio herr i asko antolatu zituen, denak berdintsuak,Cinco Vil las de Aragon, la Mancha, etab.

Guadiana del Caudillo

Laureano López Rodók , Frantziako eredua jarraituz, zenbait probintziatako industria garatu nahi izan zuen

Polos de desarrol lo eta industria eremuak antolatzen. ENSIDESA faktoria Avilésen ( Asturias , 1957 ) izan zen

hauetariko bat.

Garapen ekonomikoa emigranteen Europarako irteera masiboan oinarritu zen; drama pertsonal handia izan zen. 70rreko hamarkadako pretrolioaren

krisiak Europatik bueltan bidali zituen.

Hendaia

Unidad

18 Desarrollo económico y crisis del franquismo (1953-1975) Imagen 5 HISTORIA DE ESPAÑA - 2º BACHILLERATO

MIGRACIONES EXTERIORESHACIA EUROPA HACIA EL RESTO DEL MUNDO

AÑO SALDO MIGRATORIO SALDO MIGRATORIO TOTAL SALDO MIGRATORIO

1959 -1 629 15 450 13 821

1960 27 995 10 128 38 123

1961 108 209 10 173 118 382

1962 101 348 9 974 111 322

1963 93 129 702 93 831

1964 93 306 -1 367 91 939

1965 60 600 -4 337 56 262

1966 -1 000 1 277 277

1967 -25 000 661 -24 003

1968 14 564 3 436 18 000

1969 62 560 6 259 68 850

urtea

Kanpoemigrazioa

EUROPARA BESTE KONTINENTEETARA

Unidad

18 Desarrollo económico y crisis del franquismo (1953-1975) Imagen 3 HISTORIA DE ESPAÑA - 2º BACHILLERATO

Evolución de la renta nacional yel producto nacional bruto (1964-1970)

AÑO RN 1 INCREMENTO DEL PNB 2

1964 946,2 -1965 1 117,8 7,561966 1 274,6 7,611967 1 400,7 4,461968 1 552,1 5,751969 1 707,7 6,711970 1 912,3 6,32

1 (en miles de millones de pesetas corrientes)2 (en términos reales)

ÍNDICES DE PRODUCCIÓN INDUSTRIAL(1962 = Base 100)

AÑO ÍNDICE1962 1001963 112

1968 1851969 212

1964 1251965 1421966 1661967 171

1970 230

DISTRIBUCIÓN DE LA POBLACIÓN ACTIVA POR SECTORES(en % de la población activa total) 1950-1970

AÑOS AGRÍCOLA INDUSTRIAL SERVICIOS1950 47,57 26,55 25,881960 39,70 32,98 27,321965 34,30 35,20 31,201969 30,20 36,90 32,501970 29,11 37,28 33,61

“DESARROLLISMOA”

60- Aldaketa EkonomikoSozialpolitiko

modernizazioa:

Migel Javier Urmeneta (1958- alkate)

Felix Huarte enpresarioa

1964, Industriako Sustapen Plana1972, Nafarroako Plan Erregionala

III. Garapen nazionalerako Plana 207 enpresaMetalurgiaElikagaiakEgurra-papera28.000 lanpostu% 44 ind.%17 I. sek.

foru diputatuak

Nafarroako UnibersitateaNafarroako AutopistaNoaingo AireportuaIruña probintziako % 44

POTASAS

Txantrea

II. zabalgunea

II. zabalgunea

Jaiotzen aldeko politika; elizak eta zineak ere goraldatzen zituen familia zabalak, Premios Nacionales de Natalidad antolatu ziren:

Familia honek , 15 seme-alaba, 1970rean.

Nafarroa ofiziala/ erregimena1969, Itun Ekonomikoa, 230 miloi pta… 1.5001970, Lehen Hezkuntzako Erreforma Legea1973, Estatuko Buruzagitzaren Legea: Foru Berria,

Zuzenbide zibilaren bilduma

OPOSIZIOAN

BATIKANOKO II. KONTZILIOA, 1962-1965 erreformak

Tabera apezpiku-kardinala, barkamena

1973- Petrolioaren krisia

HOACJOCUSO sindikatua

ORTKASCCOO

Unidad

18 Desarrollo económico y crisis del franquismo (1953–1975) Imagen 4 HISTORIA DE ESPAÑA- 2º BACHILLERATO

LAS CONSECUENCIAS DEL DESARROLLISMO: LA ESPAÑA DE LOS AÑOS SESENTA

Desequilibrios regionales

Consecuencias del desarrollismo

Sociales

Ley de prensa

Desarrollo de la sociedad de consumo

Crecimiento de la población

Emigración al extranjero

Crecimiento de la industria

Económicas

Éxodo rural

Aumento de la renta nacional

Apertura muy limitadaPolíticas

Ley Orgánica del Estado

Cambio de los valores sociales

Crecimiento caótico de las ciudades

Desarrollo de la sociedad industrial

“DESARROLLISMO”AREN ONDORIOAK 60KO HAMARKADAN

Unidad

18 Desarrollo económico y crisis del franquismo (1953–1975) Imagen 6 HISTORIA DE ESPAÑA- 2º BACHILLERATO

LOS ÚLTIMOS AÑOS DE LA DICTADURA

Oposición nacionalista

Aumento de la oposición

Descolonización del Sahara OccidentalPolítica exterior

Política interior

Desarrollo del movimiento obrero

Movimientos católicos de protesta

Crisis del franquismo

Oposición universitaria

Aumento de la represión

Enfrentamientos dentro del gobierno: aperturistas - búnker

Crisis económica

DIKTADURAREN AZKEN URTEAK

60ko hamarkadan belaunaldi berria iritsi zen unibertsitatera, grebak eta manifestazioak antolatzen zituen beren oposizioa erakusteko, irekiera politikoa

eskatuz. Juan XXIII.ak eta Paulo VI.ak bultztutako Vatikanoko II. Kontzilioak ere protesta mugimendu

katolikoak sortarazi zituen.

Municheko kontubernioa

1966tik, Espainiak Fernando Poo eta Río Muniri autonomia emanen zien Gibraltarren inguruko negoziaketetan arrazoia alde egiteko.

1968an emanen zuen independentzia.

1969an , Gorteetan Juan Karlos Borboikoa, Frankoren oinordekoa aldarrikatu zuten, “ a título de Rey ” ; oinordekotza aseguratzeko.

1970, abendua

E.T.Ako 16 kideren kontrako epaiketa, hauetariko 9 heriotz zigorrera kondenatu zuten. Kaleetako protestek, nazioarteko presioa k eta ETAk Bilbon Alemaniako kontsula bahitzeak hiltzeko mehatxatuz Francori etsiarazi zioten

zigorrak biziarteko gartzelara mugatuz.

1973AN, Carrero Blanco Gobernuko presidentea izendatua izan zen eta erregimenaren jarraipena oztopatu gabe jarrera zabalagoz gobernatzen (“aperturismoa” ) saiatuko zen. Abenduan, ordea, ETAK atentatu bat antolatu zuen (Ogro ekintza) bera hiltzen. Urtarrilean Francok Carlos Arias Navarro izendatuko zuen zeinek errepresioa utzi gabe irekiera

politika txiki bat prometitu zuen (otsailaren 12ko izpiritua).

Carrero Blanco, inmobilista,, 1973ko greben aurrean gogor erreakzionatu zuen,

Batzar obreroen liderrak atxilotuz.

“Ondorengotza Legearen” monarkiaren ordez PCE-k eta zenbait talde antifrankistak JUNTA DEMOKRATIKOA sortu zuten.

PSOE-k, berriz, KONBERGENTZIA DEMOKRATIKOKO PLATAFORMA”

Bi taldeek, eskubide eta askatasunari buruz ideia antzekoak zituztela

PLATAJUNTAn bildu ziren.

Marokoko erregea, Hassan II.ak, Mendebaldeko Sahara okupatu nahi zuen, eta Martxa Berdea antolatu zuen,

400.000 perstona bidal i zituen oraindik Espainiako probintzia zen Mendebaldeko Saharara. 1975eko azaroaren 14an, Prinzea haraino joan eta gero, Madri leko ituna s inatu

zen : Espainiak Sahararen subiranotasuna Maroko eta Mauritaniari utziaz nahi eta

NBE-k Espainiar i enkargatu Saharen babesa independizatu artean.

75-11-22