Física y Química - Edebe · Web viewExplicar a formación do cristal iónico dicloruro de calcio,...

Programación de Aula – Física e Química 4.º ESO

Física e Química

4.º ESOPROGRAMACIÓN DE AULA

Programación das unidades didácticas

edebé On

1


Unidade 1: A INVESTIGACIÓN CIENTÍFICA

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM

- Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos e científicas de diferentes áreas de coñecemento e valora a súa importancia social, económica e política. (Competencia lóxica e matemática / intelixencia matemática).- Argumenta con espírito crítico o grao de rigor científico dun artigo ou dunha noticia, analizando o método de traballo e identificando as características do traballo científico. (Competencia de comunicación lingüística / intelixencia lingüística e verbal).- Distingue entre hopóteses, leis e teorías, e explica os procesos que corroboran unha hipótese e dótana de valor científico. (Competencia lóxica e matemática / intelixencia matemática).- Identifica, na documentación relacionada coa investigación científica ao longo da historia, estratexias propias da investigación científica: proposta de preguntas, rexistro de datos e observacións, formulación de hipótese etc. (Competencia de comunicación lingüística / intelixencia lingüística e verbal).- Identifica unha determinada magnitude como escalar ou vectorial e describe os elementos que definen a esta última. (Competencia lóxica e matemática / intelixencia matemática).- Comproba a homoxeneidade dunha fórmula aplicando a ecuación de dimensións aos dous membros. (Competencia lóxica e matemática / intelixencia matemática).- Calcula e interpreta o erro absoluto e o erro relativo dunha medida, coñecido o valor real. (Competencia lóxica e matemática / intelixencia matemática).- Compara a precisión e a exactitude de dúas medidas distintas. (Competencia lóxica e matemática / intelixencia matemática).- Calcula e expresa correctamente, partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, o valor da medida, utilizando as cifras significativas adecuadas. (Competencia lóxica e matemática / intelixencia matemática).- Representa graficamente os resultados obtidos da medida de dúas magnitudes relacionadas inferindo, no seu caso, se se trata dunha relación lineal, cuadrática ou de proporcionalidade inversa, e deducindo a fórmula. (Competencia lóxica e matemática / intelixencia matemática).- Elabora e defende un proxecto de investigación, individualmente e en equipo, sobre un tema de interese científico utilizando as TIC. (Competencia aprender a aprender / intelixencia intrapersoal).

2


CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

A actividade científica

A investigación científica.

Magnitudes escalares e vectoriais.

Magnitudes fundamentais e derivadas.

Ecuación de dimensións.

Erros na medida.

Expresión de resultados.

Análise dos datos experimentais.

Tecnoloxías da Información e a Comunicación no traballo científico.

Proxecto de investigación.

Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinar en constante evolución e influída polo contexto económico e político.

Analizar o proceso que debe seguir unha hipótese desde que se formula ata que é aprobada pola comunidade científica.

Comprobar a necesidade de usar vectores para a definición de determinadas magnitudes.

Relacionar as magnitudes fundamentais coas derivadas a través de ecuacións de magnitudes.

Comprender que non é posible realizar medidas sen cometer erros e distinguir entre erro absoluto e relativo.

Expresar o valor dunha medida usando o redondeo e o número de cifras significativas correctas.

Realizar e interpretar representacións gráficas de procesos físicos ou químicos a partir de táboas de datos e das leis ou dos principios involucrados.

Elaborar e defender un proxecto de investigación, aplicando as TIC.

Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos e científicas de diferentes áreas de coñecemento.

Argumenta con espírito crítico o grao de rigor científico dun artigo ou unha noticia, analizando o método de traballo e identificando as características do traballo científico.

Distingue entre hopóteses, leis e teorías, e explica os procesos que corroboran unha hipótese e dótana de valor científico.

Identifica unha determinada magnitude, como escalar ou vectorial, e describe os elementos que definen a esta última.

Comproba a homoxeneidade dunha fórmula aplicando a ecuación de dimensións aos dous membros.

Calcula e interpreta o erro absoluto e o erro relativo dunha medida, coñecido o valor real.

Calcula e expresa correctamente, partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, o valor da medida, utilizando as cifras significativas adecuadas.

Representa graficamente os resultados obtidos da medida de dúas magnitudes relacionadas inferindo, no seu caso, se se trata dunha relación lineal, cuadrática ou de proporcionalidade inversa, e deducindo a fórmula.

3


Elabora e defende un proxecto de investigación, sobre un tema de interese científico, utilizando as TIC.

4


Ensinanzas Transversais

Actitude emprendedora: desenvolver procesos creativos e en colaboración que fomenten a iniciativa persoal.

Educación cívica e cidadá: implicarse nos diálogos e debates manifestando respecto e tolerancia e valorando as intervencións dos outros.

Tecnoloxías da información e da comunicación: familiarizarse coa procura responsable de información en Internet e compartila a través das canles máis adecuadas.

ÁGORA: ler unha entrada determinada dun blog sobre os resultados científicos e reflexionar sobre a opinión que merece.

5


SECUENCIA DIDÁCTICA: ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE E RECURSOS DIDÁCTICOSFase Finalidade Descrición da actividade Recursos

INICIAL Contextualización - Observar as imaxes con atención e responder as preguntas: Que cres que sabes sobre este tema?, que preguntas che xorden?, que che gustaría investigar sobre este tema?, sabes como facelo? e como exporías unha investigación?

- Libro alumno. POD.

Exploración de coñecementos previos.

- Organizar unha chuvia de ideas entre todos os compoñentes da clase. - Libro alumno. POD.

Motivación inicial. - Estudar a unidade e ao final retomar a lista da chuvia de ideas. Reflexionar se se pensa da mesma maneira despois de estudar os contidos da unidade.

- Libro alumno. POD.

DESENVOLVEMENTO Introdución de novos contidos.

- Aplicar o método científico a un fenómeno que chame a vosa atención e explicar as conclusións ás que se chegou e que medios se utilizarían para comunicar as conclusións.- Aplicar a destreza «Compara e contrasta» para determinar se as conclusións ás que se chegou usando o método científico se poderían enunciar en forma de hipótese, lei ou teoría.

- Libro alumno . POD- Ligazóns Internet. Libro dixital-Libro alumno. Libro dixital. Ligazóns Internet

Estruturación dos coñecementos.

- Expresar medidas en unidades do SI aplicando factores de conversión e utilizando a notación científica.- Escribir a expresión matemática de magnitudes derivadas e comprobar a súa homoxeneidade.- Clasificar magnitudes como escalares ou vectoriais e definir os elementos que caracterizan a cada unha delas.- Calcular o erro absoluto e o erro relativo do valor media dalgunhas medidas.- Razoar se as parellas de medidas dadas son exactas, precisas ou ambas as cousas á vez, partindo do valor da lonxitude real dun fío.- Efectuar operacións para dar o resultado co número de cifras significativas adecuado.- Redondear cantidades ás centésimas.- Representar gráficas cunha folla de cálculo, elixir o tipo de gráfico de dispersión e introducir os valores correspondentes aos eixes x e y. Explicar a relación entre variables.- Consultar artigos por Internet e explicar as novidades que expón.- Investigar que relación existe entre a masa dun vehículo e o seu consumo de combustible seguindo as etapas do método científico.

- Libro alumno. MC.- Ligazóns Internet.

6


- Avaliar o rigor científico dalgunhas noticias e argumentar a resposta.- Analizar algúns descubrimentos científicos e elaborar unha listaxe das repercusións sociais, económicas e políticas que tiveron.- Seleccionar cinco fitos dun link determinado e encher unha táboa coa información fito, científico ou científica, ano e descrición.- Buscar en Internet a influencia que tiveron e teñen as mulleres na comunidade científica.

SÍNTESE Aplicación do coñecemento. Avaliación.

- Realizar os apartados prácticos de «Experimenta» e «Ciencia ao teu alcance». - Completar as actividades do apartado «Actividades finais».- Completar as actividades do apartado «Pon a proba as túas competencias».- Reflexionar sobre os coñecementos aprendidos.

- Libro do alumno.

7


OUTRAS ACTIVIDADESCOMPETENCIAS E INTELIXENCIAS MÚLTIPLES PBL: investigar a relación que existe entre a masa dun vehículo e o seu consumo de combustible seguindo as

etapas do método científico e os pasos seguintes: apuntar a masa e o consumo de diversos modelos consultando as páxinas web de fabricantes, encher unha táboa de masa e consumo, elaborar unha gráfica cos datos anteriores e redactar un informe sobre a relación entre a masa e o consumo expondo os resultados da investigación.

PON A PROBA AS TÚAS COMPETENCIAS

• Completar unha táboa onde se describan as fases do proxecto de investigación dun grupo de I+D+I, onde se mostre a etapa do método científico e a aplicación.

• Observar unha gráfica e explicar que describe, clasificar as magnitudes que interveñen como fundamental ou derivada, e como escalar ou vectorial, expresar as magnitudes que non o estean en unidades do SI, describir o tipo de proporcionalidade que reflicte a gráfica e propor un experimento a partir do cal se puidesen obter este tipo de resultados, supoñer outra resolución do termómetro e expresar o resultado da medida en forma de intervalo tendo en conta o erro absoluto.

• A partir dunha fórmula, deducir as unidades coas que se expresa o alongamento, observar as cifras significativas que ten cada medida da lonxitude inicial, achar o erro absoluto e o relativo de cada unha das medidas, razoar por que se pode dicir que as medidas son precisas e mesmo exactas.

• Argumentar que aspectos deben ter os investigadores á hora de buscar información e comunicar os resultados da investigación.

• Redactar un informe e defendelo na clase sobre a idade do planeta e as diferentes hipóteses que emitiron os científicos ao longo da historia, xustificando se se trata ou non de hipóteses contrastadas.

ACTIVIDADES PARA O DESENVOLVEMENTO DAS IIMM• Aplicar o método científico a un fenómeno que chame a vosa atención e explicar as conclusións ás que se

chegou e que medios se utilizarían para comunicar as dicir conclusións.• Aplicar a destreza «Compara e contrasta» para determinar se as conclusións ás que se chegou usando o

método científico se poderían enunciar en forma de hipótese, lei ou teoría.• Expresar medidas en unidades do SI aplicando factores de conversión e utilizando a notación científica.• Escribir a expresión matemática de magnitudes derivadas e comprobar a súa homoxeneidade.• Calcular erros absolutos e erros relativos do valor medio dalgunhas medidas.• Razoar se as parellas de medidas dadas son exactas, precisas ou ambas as cousas á vez, partindo do valor da

lonxitude real dun fío. Efectuar operacións para dar o resultado co número de cifras significativas adecuado.• Redondear cantidades ás centésimas.• Representar gráficas cunha folla de cálculo, elixir o tipo de gráfico de dispersión e introducir os valores

8


correspondentes aos eixes x e y. Explicar a relación entre variables.• Investigar que relación existe entre a masa dun vehículo e o seu consumo de combustible seguindo as etapas do

método científico.• Avaliar o rigor científico dalgunhas noticias e argumentar a resposta. Usar a técnica cooperativa «Lectura

compartida».• Analizar algúns descubrimentos científicos e elaborar unha listaxe das repercusións sociais, económicas e

políticas que tiveron.• Seleccionar cinco fitos dun link determinado e encher unha táboa coa información fito, científico ou científica, ano

e descrición.• Buscar en Internet a influencia que tiveron e teñen as mulleres na comunidade científica.• Aplicar o método científico para analizar como varía a temperatura dunha substancia gasosa ao cambiar a súa

presión.• Sumar e restar vectores.• Sinalar se as expresións matemáticas dadas expresan unha relación de proporcionalidade directa, inversa ou

cuadrática.• Buscar información sobre as reservas de petróleo no mundo, organizar a información e defendela diante da

clase.

CULTURA DO PENSAMENTO RUTINA DO PENSAMENTO: «penso – interésame – investigo»

Finalidade: profundar na capacidade de observación. Xerar interese para investigar a temática proposta.

Actividades: observar as imaxes e contestar as preguntas: Que cres que sabes sobre este tema?, que preguntas che xorden?, que che gustaría investigar sobre este tema?, sabes como facelo? e como exporías unha investigación?

DESTREZA DE PENSAMENTO: responder as preguntas con argumentacións e organizar unha chuvia de ideas entre todos os compañeiros/as.

REFLEXIONA: gardar a lista de ideas e retomala cando se acabou de estudar a unidade. Reflexionar se se pensa da mesma maneira.

9


EDUCACIÓN EMOCIONAL(Emocionándonos)

Permíteme que insista… pero Eu sinto!

Competencia: Conciencia emocional: percepción e expresión emocional: recoñecer de forma consciente as emocións e identificalas nun mesmo e nos demais. O que sentimos. Poñer nome ás emocións que sentimos. Vocabulario emocional, Identificar e ser consciente das emocións das demais persoas. Conciencia do propio estado emocional. Comprender o significado e as vantaxes ou desvantaxes de cada unha das emocións.

Obxectivos: Recoñecer as propias emocións. Tomar conciencia dos cambios fisiolóxicos que producen as emocións en cada un deles.

Actividade: Nesta actividade aprenderemos a dar nome ao que sentimos e transmitimos. Recoñeceremos nosas propias emocións e as das demais persoas que comparten aula connosco. Para iso servirémonos dunha pequena reflexión inicial: Permíteme que insista…pero Eu sinto! Claro que sinto…e todas as persoas que están ao meu redor. As emocións forman parte da nosa vida desde o momento en que nacemos e acompáñannos ata o momento de marcharnos. É moi importante coñecelas e recoñecelas para así poder interiorizalas e darlles resposta. Desde pequenos ensínannos a ler e escribir…pero non nos ensinan a sentir. Con esta actividade comezamos unha bonita viaxe ao mundo das emocións, déixate levar…pero sobre todo, déixate sentir.

ATENCIÓN Á DIVERSIDADE ADAPTACIÓN CURRICULAR Básica:

Analizar como varía o punto de conxelación da auga cando se engade un soluto como o sal común, completar o esquema do método científico para estudar este fenómeno e escribir un texto breve sobre o tema.Identificar conceptos e indicar as propiedades que non son magnitudes, as magnitudes fundamentais, as magnitudes derivadas e as magnitudes vectoriais.Calcular erros absolutos e erros relativos.Indicar as cifras significativas dalgunhas cantidades.Efectuar operacións e mostrar o resultado coas cifras significativas adecuadas.

10


Ampliación:

- Medir as dimensións dalgúns obxectos con distintos instrumentos de medida e indicar que instrumento é o máis preciso en cada caso e o intervalo de medida de cada instrumento.

- Realizar medidas cun pé de rei.

ACTIVIDADES PARA A PREVENCIÓN DE DIFICULTADES DE APRENDIZAXE (enfoque preventivo)

- Para profundar no método científico e descubrir algunhas das dificultades que se poden atopar os científicos: http://links.edebe.com/bzvy3.

- Para elaborar informes científicos: http://links.edebe.com/aknv.

AVALIACIÓN DA UNIDADE DAS COMPETENCIAS / IIMM• Ficha de avaliación de contidos:

Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinar en constante evolución e influída polo contexto económico e político.Analizar o proceso que debe seguir unha hipótese desde que se formula ata que é aprobada pola comunidade científica.Comprobar a necesidade de usar vectores para a definición de determinadas magnitudes e saber realizar operacións con eles.Relacionar as magnitudes fundamentais coas derivadas a través de ecuacións de magnitudes.Comprender que non é posible realizar medidas sen cometer erros e distinguir entre erro absoluto e relativo.Expresar o valor dunha medida usando o redondeo e o número de cifras significativas correctas.Realizar e interpretar representacións gráficas de procesos físicos ou químicos a partir de táboas de datos e das leis ou dos principios involucrados.

• Rúbrica da unidade didáctica 1.• Ficha de avaliación de Competencias.• Rúbrica do os proxectos.• Rúbricas de habilidades xerais.• Avaliación das CB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CB/IM. Rexistro do grupo clase.• Arquivo de aprendizaxe (portfolio) e arquivo

electrónico (e-portfolio).• Informe de avaliación.

11

http://links.edebe.com/bzvy3


Elaborar e defender, individualmente e en equipo, un proxecto de investigación, aplicando as TIC.

• Observación de adquisición de contidos.• Xerador de avaliacións.

FOMENTO DA LECTURA E DESENVOLVEMENTO DA EXPRESIÓN ORAL/ESCRITA.

Lectura

• Lectura comprensiva de información sobre temas relacionados coa Física e a Química.

• Lectura comprensiva de información propia do ámbito da Física e a Química.

• Lectura comprensiva de textos científicos.

• Lectura de información diversa procedente de páxinas web propostas para obter ou ampliar información, investigar e acceder a recursos de cartografía en liña.

• Utilización de estratexias de comprensión lectora:- Lectura silenciosa (autorregulación da comprensión).- Elaboración de sínteses, esquemas, resumos (conciencia da propia comprensión).

Expresión

• Exposición oral e escrita en razoamentos, en actividades e traballos individuais, actividades en grupo etc.

• Expresión adecuada oral e escrita das aprendizaxes, utilizando un vocabulario preciso.

• Exposición oral e escrita con diferentes finalidades: informar, instruír, compartir etc.

TIC Cre@ctividade: elaborar unha cronoloxía sobre fitos científicos utilizando unha ferramenta de Internet.

• Clasificar magnitudes como escalares ou vectoriais e definir os elementos que caracterizan a cada unha delas.

• Representar gráficas cunha folla de cálculo, elixir o tipo de gráfico de dispersión e introducir os valores

12


correspondentes aos eixes x e y. Explicar que relación hai entre variables.• Consultar un dos artigos científicos dispoñibles na ligazón https://www.plos.org/ e contestar as preguntas.• Avaliar o rigor científico de noticias publicadas nas ligazóns seguintes: http://links.edebe.com/rqv5a e

htttp://links.edebe.com/pikh.• Consultar a seguinte ligazón: http://links.edebe.com/x6jnbx e seleccionar cinco fitos científicos, buscar

información e encher unha táboa.• Buscar información sobre a influencia que tiveron e teñen as mulleres na comunidade científica e organizar

un debate sobre as achegas das mulleres ao desenvolvemento científico e as súas repercusións no ámbito social, cultural e laboral.

• Sumar e restar vectores.

13

http://links.edebe.com/rqv5a


CRITERIOS DE CUALIFICACIÓNRecoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinar en constante evolución e influída polo contexto económico e político.

Analizar o proceso que debe seguir unha hipótese desde que se formula ata que é aprobada pola comunidade científica.

Comprobar a necesidade de usar vectores para a definición de determinadas magnitudes.

Relacionar as magnitudes fundamentais coas derivadas a través de ecuacións de magnitudes.

Comprender que non é posible realizar medidas sen cometer erros e distinguir entre erro absoluto e relativo.

Expresar o valor dunha medida usando o redondeo e o número de cifras significativas correctas.

Realizar e interpretar representacións gráficas de procesos físicos ou químicos a partir de táboas de datos e das leis ou dos principios involucrados.

Elaborar e defender un proxecto de investigación, aplicando as TIC.

14


METODOLOXÍAMATERIAIS E RECURSOS ESPAZOS-TEMPOS ESTRATEXIAS METODOLÓXICAS

Libro do alumno 4.º Física e Química.Libro Dixital Interactivo.Caderno Dixital Interactivo.Biblioteca de Recursos.Recursos para a aula.Material para traballar a Educación emocional.Proxectos de Aprendizaxe e servizo.Xerador de avaliacións.Portfolio e e-portfolio.Ordenador.Calculadora.Encerado dixital.Material manipulable e experimental propio da materia.

3 horas semanais

AulaAdaptable segundo as necesidades da actividade (utilización de encerado dixital, traballo en grupo etc.).

Espazos exterioresEspecialmente indicados para o traballo autónomo (bibliotecas, casa, salas de estudo…).

LaboratorioAdaptable segundo as necesidades da actividade (observación, práctica…).

- Traballo e actualización dos coñecementos previos.

- Organización e exposición de contidos seguindo unha secuencia lóxica e con rigor científico, con exemplos cotiáns, pequenos experimentos e soporte gráfico.

- Actividades diversificadas e organizadas por niveis de dificultade que traballan competencias, intelixencias múltiples, o desenvolvemento de habilidades científicas, o pensamento crítico e creativo, o traballo cooperativo, as TIC, a aprendizaxe-investigación fóra da aula, a iniciativa emprendedora nun proxecto real e os valores para unha nova sociedade.

15


PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓNESCRITOS ORAIS OUTROS

Tarefas diversas do alumno/a que realiza na actividade diaria da clase.Actividades diversas de avaliación de aprendizaxes e de competencias básicas.Proceso seguido na resolución de problemas.Actividades TIC: actividades e test interactivos, resolución de problemas e ligazóns web.Caderno do alumno.Arquivo individual.Valoración da formulación e dos procesos seguidos, así como do resultado obtido.

Preguntas individuais e colectivas. Observación e valoración do grao de

participación de cada alumno/a e a calidade das súas exposicións e intervencións na clase.

Ficha de rexistro individual. Rexistro para a avaliación continua do grupo clase.Autoavaliación (oral e escrita). Blog do profesor.Porfolio.Rúbrica de avaliación das Competencias da unidade.Rúbrica de avaliación trimestral das Competencias.Rúbrica de avaliación do Proxecto Emprendedor.Rúbrica de avaliación de habilidades xerais.

16


AVALIACIÓN DA PRÁCTICA DOCENTEADECUACIÓN Á PLANIFICACIÓN RESULTADOS

ACADÉMICOSPROPOSTAS DE MELLORA

Preparación da clase e os materiais didácticos.

Hai coherencia entre o programado e o desenvolvemento das clases.Existe unha distribución temporal equilibrada.O desenvolvemento da clase axústase ás características do grupo.

Utilización dunha metodoloxía adecuada.

Tivéronse en conta aprendizaxes significativas.Considérase a interdisciplinariedade (en actividades, tratamento dos contidos etc.).A metodoloxía fomenta a motivación e o desenvolvemento das capacidades do alumno/a.

Regulación da práctica docente.

Grao de seguimento dos alumnos.Validez dos recursos utilizados na clase para as aprendizaxes.Os criterios de promoción están acordados entre os profesores.

Avaliación das aprendizaxes e información que delas se lle dá aos alumnos e ás familias.

Os estándares están vinculados a competencias, criterios de avaliación e contidos.Os instrumentos de avaliación permiten rexistrar numerosas variables da aprendizaxe.Os criterios de cualificación están axustados á tipoloxía de actividades planificadas.Os criterios de avaliación e os criterios de cualificación déronselles a coñecer:- aos alumnos- ás familias

Utilización de medidas para a atención á diversidade.

Adóptanse medidas con antelación para coñecer as dificultades de aprendizaxe.Ofreceuse resposta ás diferentes capacidades e ritmos de aprendizaxe.As medidas e os recursos ofrecidos foron suficientes.Aplica medidas extraordinarias recomendadas polo equipo docente atendendo aos informes psicopedagóxicos.

17


PROGRAMACIÓN DE APOIOS A NEE Alumnos1 2 3 4 ...

- Atención individualizada na aula para a realización das actividades propostas.- Adaptación das actividades da programación.- Atención individualizada dentro/fóra da aula para a realización das actividades adaptadas.- Adaptación curricular significativa por NEE.- Adaptación curricular por alta capacidade intelectual.- Adaptacións no material curricular por incorporación tardía no Sistema Educativo.- …

18


Unidade 2: A ESTRUTURA DA MATERIA

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM- Representa o átomo, a partir do número atómico e o número másico, utilizando o modelo planetario. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia

matemática).- Diferenza entre as características das partículas subatómicas básicas e a súa localización no átomo. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia

matemática).

- Relaciona a notación co número atómico e o número másico, e determina o número de cada un dos tipos de partículas subatómicas. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Compara os diferentes modelos atómicos propostos ao longo da historia para interpretar a natureza íntima da materia, interpretando as evidencias que fixeron necesaria a súa evolución. (Competencia aprender a aprender / Intelixencia intrapersoal).

19


CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXEA materia

Modelos atómicos.1. Recoñecer a necesidade de usar modelos para interpretar a estrutura da materia utilizando aplicacións virtuais interactivas para a súa representación e identificación.

1.1. Compara os diferentes modelos atómicos propostos ao longo da historia para interpretar a natureza íntima da materia, interpretando as evidencias que fixeron necesaria a súa evolución.

20


ENSINANZAS TRANSVERSAIS

Actitude emprendedoraDesenvolver procesos creativos e en colaboración que fomenten a iniciativa persoal.

Educación cívica e cidadá Implicarse nos diálogos e debates manifestando respecto e tolerancia e valorando as intervencións dos outros.

Tecnoloxías da información e da comunicación Familiarizarse coa procura responsable de información en Internet e compartila a través das canles máis adecuadas.

ÁGORA Aplicacións da investigación atómica: moitos dos avances no coñecemento da estrutura atómica tiveron aplicacións case inmediatas, sendo unha das máis coñecidas a denominada bomba atómica. Aínda así son innegables os avances tecnolóxicos obtidos como resultado deste campo de estudo. Reflexionar ata que punto é responsabilidade dos científicos a utilización tecnolóxica dos seus descubrimentos.

21



INICIAL Contextualización - Observar as imaxes. Libro do alumno. POD.


- Explicar sobre que se cre que trata a unidade. Libro do alumno. POD.

Motivación inicial. - Contestar as preguntas que se expoñen con imaxinación e poñelas en común co resto da clase.

Libro do alumno. POD.


- Explicar a composición e o tipo de composto que é unha molécula de metano (CH4) segundo a teoría atómica de Dalton.

- Indicar o sentido no que se desprazan os raios catódicos (do ánodo ao cátodo ou ao revés).

- Indicar a que modelo atómico fai referencia cada unha das características que se propoñen.

- Explicar a diferenza entre o concepto de órbita e o de orbital.

- Libro do alumno. POD.- Ligazón de Internet. Libro dixital.-Libro do alumno. Libro dixital. Ligazóns de Internet.


- Investigar na web proposta que outras partículas subatómicas compoñen o átomo, ademais das que se estudaron na unidade, e elaborar unha lista.

- Representar o átomo de litio coñecendo o seu número atómico (3) e o seu número másico (7), e dicir cantos protóns, neutróns e electróns ten.

- Escribir a configuración electrónica o calcio, o ferro, a prata e o iodo coa información que se proporciona.

Libro do alumno. MC.- Ligazóns de Internet.


- Realizar os apartados prácticos de «Experimenta» e «Ciencia ao teu alcance».

- Completar as actividades do apartado «Actividades finais».- Completar as actividades do apartado «Pon a proba as túas

competencias».- Reflexionar sobre os coñecementos aprendidos.

- Libro do alumno.

22


OUTRAS ACTIVIDADESCOMPETENCIAS E INTELIXENCIAS MÚLTIPLES PBL: Nanotecnoloxía: ciencia a escala atómica. Neste exercicio proponse formar parte dun grupo de investigación

en nanotecnoloxía. Asignar un proxecto a cada grupo e buscar información nas páxinas web proporcionadas, investigar sobre o proxecto e organizar a información nunha táboa, elaborar unha presentación en formato dixital con figuras, vídeos, imaxes… e expoñela na clase coma se se tratase dun congreso, cunha quenda para as preguntas dos asistentes.


• Ler a noticia sobre o pentaquark e responder as cuestións que se expoñen. Explicar que representa a figura que se mostra na noticia e buscar en Internet por que se lle outorgou o Premio Nobel de Física en 1969 a Murray Gell-Mann.

• Elaborar un mapa mental sobre os modelos atómicos ordenados por orde cronolóxica e representados graficamente.

• Representar de forma simbólica un átomo de Copérnico, determinar o seu número de protóns, neutróns e electróns, escribir a súa configuración electrónica e elaborar un esquema do seu átomo segundo o modelo atómico actual.

ACTIVIDADES PARA O DESENVOLVEMENTO DAS IIMM

• Investigar sobre as partículas subatómicas que compoñen o átomo e elaborar unha lista.• Representar o átomo de litio e dicir cantos protóns, neutróns e electróns ten se coñecemos o seu número

atómico e o seu número másico.• Analizar as imaxes e responder as preguntas que se expoñen.• Organizar un debate na clase e redactar, entre todos, unha explicación á existencia de espectros atómicos

segundo o modelo de Bohr.• Buscar en Internet en que consiste un espectrómetro e as súas aplicacións, como se podería identificar un

determinado elemento químico nunha mostra de composición descoñecida e explicar como saben os científicos que o Sol está formado sobre todo por helio e hidróxeno sen poder tomar nunca unha mostra.

• Completar as actividades interactivas sobre as partículas elementais.• Mirar o vídeo sobre o bosón de Higgs e debater na clase as respostas ás preguntas que se expoñen.• Completar o test interactivo sobre os modelos atómicos.• Aplicar a destreza «Metáfora e analoxía» para identificar as similitudes entre o modelo atómico de Rutherford e a

estrutura do Sistema Solar.• Investigar sobre Niels Bohr, Premio Nobel de Física en 1922, redactar unha breve biografía e os seus principais

descubrimentos. Debater se é ético empregar os avances científicos con fins bélicos.

23


• Completar a táboa proposta.• Construír os átomos que se indican no applet proposto.• Escribir a configuración electrónica do estaño sabendo que o seu número atómico é 50.• Acceder á ligazón proposta e observar como se representan os niveis, subniveis e os orbitais de cada átomo, e

representar nunha folla un átomo de hidróxeno e outro de carbono.• Repasar os ións e os isótopos na ligazón proposta e completar os exercicios.

CULTURA DO PENSAMENTORUTINA DO PENSAMENTO: «penso – interésame – investigo»


Actividades: observar as imaxes con detemento.

DESTREZA DE PENSAMENTO: contestar as preguntas que se expoñen con imaxinación.

REFLEXIONA: poñer en común as respostas de toda a clase e observar cantos significados distintos atribuíronselle ás imaxes.


Un, dous, tres… responde outra vez.

Competencia: Conciencia emocional. Percepción e expresión emocional: recoñecer de forma consciente as emocións e identificalas nun mesmo e nos demais. O que sentimos. Poñerlles nome ás emocións que sentimos. Vocabulario emocional, Identificar e ser consciente das emocións das demais persoas. Conciencia do propio estado emocional. Comprender o significado e as vantaxes ou desvantaxes de cada unha das emocións.

Obxectivos: Canalizar e interiorizar as nosas emocións. Dar resposta a estas a través dunha boa profundización.

Actividade: Nesta actividade aprenderemos a canalizar e interiorizar as nosas emocións para conseguir darlles unha resposta

24


apropiada. Cando falamos do corazón e de emocións, podemos dicir que é máis difícil dar unha resposta en firme. Non existe a resposta correcta ou incorrecta neste sentido, pero si distintas formas de actuar que poden ser canalizadas para responder dunha “mellor maneira” ao que está a sentir o noso corazón.


- Completar os postulados de Dalton.- Identificar os modelos atómicos propostos e ordenalos cronoloxicamente.- Dicir se as afirmacións propostas son verdadeiras ou falsas.- Describir as principais características das partículas subatómicas.- Observar a representación dos átomos de osíxeno e nitróxeno, e responder as cuestións expostas.- Escribir a configuración electrónica dos átomos propostos.

Ampliación:- Ler o texto sobre como se chegou a formular o modelo atómico actual a partir do modelo atómico descrito por

Bohr e responder as cuestións que se expoñen.


- Para coñecer os distintos modelos atómicos ao longo da historia, o alumnado pode acceder á páxina web proposta. A partir da información que poderá consultar, proponse a realización dunha liña do tempo con algunha ferramenta virtual, como, por exemplo, Tiki Toki: http://links.edebe.com/3gcc.

- Para aprender paso a paso como se realizan as configuracións electrónicas proponse acceder a esta páxina web na que, de maneira interactiva, o alumnado pode practicar como se obtén a configuración electrónica dun átomo. Ademais da aplicación interactiva, un texto mostra a xustificación teórica do proceso: http://links.edebe.com/rjmtv3.


- Valorar a necesidade de usar modelos para a comprensión da estrutura íntima da materia, e utilizar o modelo planetario para a descrición dos átomos e as diferenzas entre eles.

- Recoñecer a necesidade de empregar modelos para interpretar a estrutura da materia utilizando

• Rúbrica da unidade didáctica 2.• Ficha de avaliación de competencias.• Rúbrica do os proxectos.• Rúbricas de habilidades xerais.• Avaliación das CB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CB/IM. Rexistro do grupo clase.

25


aplicacións virtuais interactivas para a súa representación e identificación.


• Arquivo de aprendizaxe (porfolio) e arquivo electrónico (e-porfolio).

• Informe de avaliación.

FOMENTO DA LECTURA E DESENVOLVEMENTO DA EXPRESIÓN ORAL/ESCRITA

Lectura

• Lectura comprensiva de información sobre temas relacionados con Física e Química.





Expresión




TIC Cre@ctividade: xerar espectros atómicos de forma virtual a través dos applet dados.

• Investigar sobre as partículas subatómicas que compoñen o átomo e elaborar unha lista.• Buscar en Internet en que consiste un espectrómetro e as súas aplicacións, como se podería identificar un

determinado elemento químico nunha mostra de composición descoñecida e explicar como saben os científicos que o Sol está formado sobre todo por helio e hidróxeno sen poder tomar nunca unha mostra.

• Completar as actividades interactivas sobre as partículas elementais.

26


• Completar o test interactivo sobre os modelos atómicos.• Construír os átomos que se indican no applet proposto.• Acceder á ligazón proposta e observar como se representan os niveis, subniveis e os orbitais de cada átomo, e

representar nunha folla un átomo de hidróxeno e outro de carbono.• Repasar os ións e os isótopos na ligazón proposta e completar os exercicios.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓNRecoñecer a necesidade de usar modelos para interpretar a estrutura da materia utilizando aplicacións virtuais interactivas para a súa representación e identificación.

27




3 horas semanais







28







29














30




31


Unidade 3: A TÁBOA PERIÓDICA

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM- Establece a configuración electrónica dos elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica,

os seus electróns de valencia e o seu comportamento químico. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Distingue entre metais, non-metais, semimetais e gases nobres, e xustifica esta clasificación en función da configuración electrónica. (Competencia

lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Escribe o nome e o símbolo dos elementos químicos e sitúaos na táboa periódica. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

32



Sistema periódico e configuración electrónica.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica.

3. Agrupar por familias os elementos representativos e os elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC.

2.1. Establece a configuración electrónica dos elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, os seus electróns de valencia e o seu comportamento químico.

2.2. Distingue entre metais, non-metais, semimetais e gases nobres, e xustifica esta clasificación en función da súa configuración electrónica.

3.1. Escribe o nome e o símbolo dos elementos químicos e sitúaos na táboa periódica.

33




Educación cívica e cidadáImplicarse nos diálogos e debates manifestando respecto e tolerancia e valorando as intervencións dos outros.

Tecnoloxías da información e da comunicaciónFamiliarizarse coa procura responsable de información en Internet e compartila a través das canles máis adecuadas.

ÁGORAQue requisitos ten que cumprir un elemento químico para ser incluído na táboa periódica? Buscar información sobre os requisitos para incluír un ele-mento na táboa periódica e organizar un debate na clase.

34



INICIAL Contextualización. Escribir 3 ideas sobre as imaxes propostas, facer 2 preguntas e formular 1 analoxía. Libro do alumno. POD.


Poñer en común os 3, 2, 1 por parellas. Volver completar o 3, 2, 1. Libro do alumno. POD.

Motivación inicial. Explicar como cambiou o propio pensamento e por que. Libro do alumno. POD.


- Buscar información sobre o descubrimento do volframio, W, e explicar de que forma contribuíron os irmáns Elhuyar.

- Buscar en Internet como descubriu Henning Brandt o fósforo e por que o quixo manter en segredo.

- Distinguir os elementos metais dos non-metais.

- Libro do alumno. POD.- Ligazón de Internet. Libro dixital- Libro do alumno. Libro dixital. Ligazóns de Internet.


- Buscar en Internet os elementos que formaban parte das tríadas de Döbereiner, observar a táboa periódica actual e ver como encaixan nela.

- Localizar na táboa periódica os elementos que se propoñen e escribir o seu símbolo e o seu número atómico.

- Escribir a configuración electrónica do osíxeno, do magnesio e do bromo, e sinalar o período e o grupo ao que pertence cada un.

- Responder as preguntas expostas sobre a táboa periódica.- Ordenar os elementos propostos de maior a menor radio atómico.- Construír a táboa periódica tendo en conta o radio atómico dos seus elementos

na actividade interactiva.




- Libro do alumno.

35


OUTRAS ACTIVIDADESCOMPETENCIAS E INTELIXENCIAS MÚLTIPLES


• Completar as táboas que se propoñen sobre algúns elementos consultando a táboa periódica cando se indique.• Responder as preguntas que se expoñen sobre os elementos do exercicio anterior e ordenalos segundo os criterios

que se indican.• Buscar información na web proposta para completar a táboa exposta no exercicio.


• Buscar información sobre o descubrimento do volframio, W, e explicar de que forma contribuíron os irmáns Elhuyar.• Buscar en Internet como descubriu Henning Brandt o fósforo e por que o quixo manter en segredo.• Buscar en Internet os elementos que formaban parte das tríadas de Döbereiner, observar a táboa periódica actual e

ver como encaixan nela.• Construír a táboa periódica tendo en conta o radio atómico dos seus elementos na actividade interactiva.• Buscar en Internet elementos radioactivos e engadir máis filas á táboa proposta.• Buscar información sobre a radioactividade na ligazón proposta.• Calcular a masa de osíxeno, de carbono e de hidróxeno que ten unha persoa de 70 kg, a partir da información da

gráfica.• Explicar que elementos químicos son abundantes nas imaxes que se mostran.• Entrar na ligazón web proposta e elaborar unha cronoloxía, en formato dixital e a modo de liña do tempo, que reflicta

o descubrimento dos enlaces químicos, completar a información requirida para cada elemento, e aplicar a técnica cooperativa «O número» para facer unha exposición na clase.

• Ler a noticia sobre o helio e responder as cuestións que se expoñen.• Practicar a orde dos elementos na táboa periódica xogando a un xogo interactivo.• Buscar información sobre os elementos que compoñen as terras raras e situalos na táboa periódica, explicar por que

son importantes.• Completar a táboa periódica muda da ligazón proposta.• Buscar información sobre Mendeleiev e elaborar un traballo monográfico sobre a súa vida e logros.• Observar a gráfica proposta e ver as propiedades que non se coñecen, buscar información sobre elas na ligazón

dada e realizar as actividades interactivas.• Ler a noticia da ligazón e responder as preguntas expostas, organizar unha discusión sobre a controversia que se

expón.

36


CULTURA DO PENSAMENTO

RUTINA DO PENSAMENTO: «3-2-1 Ponte»


Actividades: escribir 3 ideas sobre as imaxes propostas, facer 2 preguntas e formular 1 analoxía.

DESTREZA DE PENSAMENTO: poñer en común os 3, 2, 1 por parellas. Volver completar o 3, 2, 1.

REFLEXIONA: explicar como cambiou o propio pensamento e por que.


«Segue o camiño!»

Competencia: regulación emocional: dirixir as emocións tanto positivas como negativas de forma eficaz. Permite responder de maneira adecuada ás distintas situacións emocionalmente intensas (tensións, frustración, cansazo, enfado, debilidade, medo, inseguridade, alegría, ilusión…). Estratexias de regulación emocional: diálogo interno, relaxación, reestruturación cognitiva… Estratexias para o desenvolvemento de emocións positivas. Regulación de sentimentos e impulsos.

Obxectivos: desenvolver estratexias de autocontrol dentro de diferentes contextos e situacións.

Actividades: seguir un camiño proposto para regular as nosas emocións. Proporáselle unha situación real ao alumno para que consiga dar resposta a esa emoción que está a sentir.


- Definir elemento químico.- Determinar se as características expostas fan referencia a elementos metálicos ou non metálicos.- Dicir se as afirmacións propostas son verdadeiras ou falsas.- Completar o parágrafo proposto sobre a táboa periódica.

37


- Completar o esquema da táboa periódica.- Completar as frases expostas.- Explicar que é o radio atómico.

Ampliación:

- Calcular a masa atómica do mercurio a partir do espectro de masas.


- Para aprender a posición dos elementos na táboa periódica: acceder ao seguinte vídeo, que ofrece uns exemplos de mnemotecnia: http://links.edebe.com/r5m8i. Dividir a clase en grupos e asignar a cada grupo unha ou dúas columnas da táboa periódica; pedir que cada grupo elabore unha frase mnemotécnica para aprender a posición dos elementos. A continuación, compartir as frases co resto da clase. Esta actividade tamén é útil para afianzar os símbolos dos elementos.

- Para coñecer os elementos que constitúen o corpo humano e a súa función: acceder ao seguinte vídeo: http://links.edebe.com/bcf.


- Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica.

- Agrupar por familias os elementos representativos e os elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC.


• Rúbrica da unidade didáctica 3.• Ficha de avaliación de competencias.• Rúbrica dos proxectos.• Rúbricas de habilidades xerais.• Avaliación das CB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CB/IM. Rexistro do grupo clase.• Arquivo de aprendizaxe (porfolio) e arquivo electrónico

(e-porfolio).• Informe de avaliación.


Lectura



38

http://links.edebe.com/r5m8i





Expresión




TIC Cre@ctividade: elaborar unha infografía sobre a radioactividade, incluíndo imaxes, textos descritivos, mapas, táboas… na ligazón proposta.

• Buscar información sobre o descubrimento do volframio, W, e explicar de que forma contribuíron os irmáns Elhuyar.• Buscar en Internet como descubriu Henning Brandt o fósforo e por que o quixo manter en segredo.• Distinguir os elementos metais dos non-metais.• Buscar en Internet os elementos que formaban parte das tríadas de Döbereiner, observar a táboa periódica actual e

ver como encaixan nela.• Construír a táboa periódica tendo en conta o radio atómico dos seus elementos na actividade interactiva.• Buscar en Internet elementos radioactivos e engadir máis filas á táboa proposta.• Buscar información sobre a radioactividade na ligazón proposta.• Entrar na ligazón web proposto e elaborar unha cronoloxía, en formato dixital e a modo de liña do tempo, Que reflicta

o descubrimento dos enlaces químicos, completar a información requirida para cada elemento, e aplicar a técnica cooperativa «O número» para facer unha exposición na clase.

• Ler a noticia sobre o helio e responder as cuestións que se expoñen.• Practicar a orde dos elementos na táboa periódica xogando a un xogo interactivo.• Buscar información sobre os elementos que compoñen as terras raras e situalos na táboa periódica, explicar por que

son importantes.

39


• Completar a táboa periódica muda da ligazón proposta.• Buscar información sobre Mendeleiev e elaborar un traballo monográfico sobre a súa vida e logros.• Razoar se a regra «O tamaño dos átomos aumenta sempre co número atómico» é certa ou non.• Colocar os elementos na táboa periódica interactiva tendo en conta o seu radio atómico.• Observar a gráfica proposta e ver as propiedades que non se coñecen, buscar información sobre elas na ligazón

dada e realizar as actividades interactivas.• Ler a noticia da ligazón e responder as preguntas expostas, organizar unha discusión sobre a controversia que se

expón.

40


CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica.

Agrupar por familias os elementos representativos e os elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC.

41




3 horas semanais







42







43














44




45


Unidade 4: O ENLACE QUÍMICO

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM- Utiliza a regra do octeto e diagramas de Lewis para predicir a estrutura e fórmula dos compostos iónicos e covalentes. (Competencia lóxica e

matemática / Intelixencia matemática).- Interpreta a diferente información que ofrecen os subíndices da fórmula dun composto segundo se trate de moléculas ou redes cristalinas.

(Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre os seus átomos ou moléculas. (Competencia

lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Explica a natureza do enlace metálico utilizando a teoría dos electróns libres e relaciónaa coas propiedades características dos metais. (Competencia

lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Deseña e realiza ensaios de laboratorio que permitan deducir o tipo de enlace presente nunha substancia descoñecida. (Competencia lóxica e

matemática / Intelixencia matemática).- Xustifica a importancia das forzas intermoleculares en substancias de interese biolóxico. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia

matemática).- Relaciona a intensidade e o tipo das forzas intermoleculares co estado físico e os puntos de fusión e ebulición das substancias covalentes moleculares,

e interpreta gráficos ou táboas que conteñan os datos necesarios. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

46



Enlace químico: iónico, covalente e metálico.

Forzas intermoleculares.

4. Interpretar os distintos tipos de enlace químico a partir da configuración electrónica dos elementos implicados e a súa posición na táboa periódica.

5. Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu enlace químico.

7. Recoñecer a influencia das forzas intermoleculares no estado de agregación e propiedades de substancias de interese...

4.1. Utiliza a regra do octeto e diagramas de Lewis para predicir a estrutura e fórmula dos compostos iónicos e covalentes.

4.2. Interpreta a diferente información que ofrecen os subíndices da fórmula dun composto segundo se trate de moléculas ou redes cristalinas.

5.1. Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre os seus átomos ou moléculas.

5.2. Explica a natureza do enlace metálico utilizando a teoría dos electróns libres e relaciónaa coas propiedades características dos metais.

5.3. Deseña e realiza ensaios de laboratorio que permitan deducir o tipo de enlace presente nunha substancia descoñecida.

7.1. Xustifica a importancia das forzas intermoleculares en substancias de interese biolóxico.

7.2. Relaciona a intensidade e o tipo das forzas intermoleculares co estado físico e os puntos de fusión e ebulición das substancias covalentes moleculares, interpretando gráficos ou táboas que conteñan os datos necesarios.

47






ÁGORA: Os metais habitualmente recíclanse. Por que cres que é necesario reciclar os metais? Investigar se se trata dun proceso sinxelo ou complexo.

48



INICIAL Contextualización. Observar as imaxes e redactar un titular que plasme o tema das imaxes e da unidade.



Ao final da unidade redactar de novo o titular. Libro do alumno. POD.

Motivación inicial. Ler na clase os titulares inicial e final e ver se cambiaron tras estudar a unidade, e se é así, explicar en que se diferencia. Entre todos, seleccionar o mellor titular da clase.



- Observar a gráfica exposta e responder as preguntas correspondentes.- Explicar a formación do cristal iónico dicloruro de calcio, CaCl2, escribir as

configuracións electrónicas do calcio e do cloro, representar de forma esquemática como se establece o enlace iónico, razoar a súa fórmula e explicar as súas propiedades.

- Libro do alumno. POD.- Ligazón de Internet. Libro dixital-Libro do alumno. Libro dixital. Ligazóns de Internet


- Escribir a configuración electrónica do potasio, e explicar que pasará cos electróns cando adquira a configuración electrónica de gas nobre.

- Representar, mediante a estrutura de Lewis, como se unen os átomos de flúor e hidróxeno para formar fluoruro de hidróxeno, dicir se será unha substancia molecular ou cristalina e que propiedades terá.

- Realizar as actividades interactivas sobre o enlace metálico.- Observar a gráfica e propoñer unha explicación de por que as temperaturas de

ebulición da auga, do fluoruro de hidróxeno e do amoníaco non seguen a tendencia do resto de substancias.




- Libro do alumno.

49




• Clasificar as catro substancias propostas a partir dalgunhas das súas propiedades en iónicas, covalentes (moleculares ou cristalinas) ou metálicas.

• Relacionar, con argumentos, as catro substancias coas súas fórmulas químicas.• Responder as cuestións que se expoñen sobre as substancias propostas.• Indicar se algunha das substancias covalentes conta con unións intermoleculares e, se é así, describir o tipo de unión

e os efectos da ligazón nas súas propiedades.


• Observar a gráfica exposta e responder as preguntas correspondentes.• Representar, mediante a estrutura de Lewis, como se unen os átomos de flúor e hidróxeno para formar fluoruro de

hidróxeno, dicir se será unha substancia molecular ou cristalina e que propiedades terá.• Observar a gráfica e propor unha explicación de por que as temperaturas de ebulición da auga, do fluoruro de

hidróxeno e do amoníaco non seguen a tendencia do resto de substancias.• Investigar as técnicas de potabilización da auga e ver se se utilizan por igual en todos os países do mundo. Aplicar a

técnica cooperativa «O folio xiratorio» para propoñer medidas para reducir o consumo de auga.• Entrar no applet proposto, observar a formación de diversas enlaces iónicos e escribir a fórmula empírica á que dá

lugar cada un deles.• Explicar o proceso de formación das diferentes redes cristalinas iónicas que se mostran na ligazón proposta, e dicir o

índice de coordinación de cada unha delas.• Elixir un composto iónico, buscar as súas propiedades e aplicacións en Internet e redactar un informe.• Completar a táboa proposta sobre o carburo de silicio ou carborundo e explicar en que propiedade se basea a súa

aplicación para fabricar lixas para o vidro ou o mármore.• Ler a noticia proposta e organizar unha discusión na clase sobre as potenciais aplicacións do grafeno e por que este

material cambiará o futuro.• Deseñar un experimento que permita saber se dous materiais son metais ou non, explicar as conclusións que se

poden extraer do experimento unha vez obtidos os resultados e poñelo en común co resto da clase para ver se teñen o mesmo fundamento.

• Ler a noticia sobre os «cabelos de xeo» e contestar as preguntas que se expoñen.• Investigar por que traballo recibiu Johannes van der Waals o Premio Nobel de Física en 1910 e elaborar un breve

resumo da súa biografía.

50


CULTURA DO PENSAMENTO RUTINA DO PENSAMENTO: «Titulares»


Actividades: observar as imaxes e redactar un titular que plasme o tema das imaxes e da unidade.

DESTREZA DE PENSAMENTO: ao final da unidade redactar de novo o titular.

REFLEXIONA: ler na clase os titulares inicial e final e ver se cambiou tras estudar a unidade, e se é así, explicar en que se diferencia. Entre todos, seleccionar o mellor titular da clase.


«Simulación» Competencia: Regulación emocional: dirixir as emocións tanto positivas como negativas de forma eficaz. Permite responder de maneira adecuada ás distintas situacións emocionalmente intensas (tensións, frustración, cansazo, enfado, debilidade, medo, inseguridade, alegría, ilusión…). Estratexias de regulación emocional: diálogo interno, relaxación, reestruturación cognitiva… Estratexias para o desenvolvemento de emocións positivas. Regulación de sentimentos e impulsos.

Obxectivos: Progresar na resolución de problemas da vida diaria, a partir da procura de alternativas. Desenvolver condutas tolerantes, tanto consigo mesmo ante a frustración como cara aos demais. Actividades: Levar a cabo unha modelación, unha simulación e unha exercitación. Levarán a cabo tres pasos importantes que trasladen ao alumno ás distintas situacións para chegar a un mellor entendemento daquilo que sente, para posteriormente dar unha resposta acertada.

51



- Completar as frases expostas coas palabras propostas.- Explicar que é a configuración electrónica do gas nobre e que fan os átomos dos elementos para conseguir esta

configuración.- Dicir se as afirmacións expostas son verdadeiras ou falsas.- Indicar o tipo de enlace que ten lugar entre as opcións propostas.- Relacionar cada característica co enlace que lle corresponde.- Indicar, en cada caso proposto, se se trata do enlace de Van de Waals ou do enlace de hidróxeno.- Debuxar un diagrama no que se mostre a formación do enlace da molécula de flúor (F2).

Ampliación:

Investigar cales son os compoñentes principais das aliaxes propostas e as súas aplicacións.


- Para saber que son os enlaces químicos e os tipos de enlace que existen: acceder a estes dous vídeos. O segundo deles está en inglés, pero abonda con pulsar a opción de subtítulos para seguir facilmente a locución: http://links.edebe.com/t8ca e http://links.edebe.com/hg4.

- Para aprender paso a paso como se realizan as configuracións de Lewis: acceder á seguinte ligazón web: http://links.edebe.com/rk282.


- Interpretar os distintos tipos de enlace químico a partir da configuración electrónica dos elementos implicados e a súa posición na táboa periódica.

- Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu enlace químico.

- Recoñecer a influencia das forzas intermoleculares no estado de agregación e propiedades de substancias de interese.

• Rúbrica da unidade didáctica 4.• Ficha de avaliación de competencias.• Rúbrica dos proxectos.• Rúbricas de habilidades xerais.• Avaliación das CB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CB/IM. Rexistro do grupo clase.• Arquivo de aprendizaxe (porfolio) e arquivo electrónico

(e-porfolio).• Informe de avaliación.

52

http://links.edebe.com/hg4




Lectura






Expresión




TIC Cre@ctividade: elaborar un póster dixital sobre a auga con Popplet. Expor o póster na clase.

• Realizar as actividades interactivas sobre o enlace metálico.• Entrar no applet proposto, observar a formación de diversas enlaces iónicos e escribir a fórmula empírica á que dá

lugar cada un deles.• Explicar o proceso de formación das diferentes redes cristalinas iónicas que se mostran na ligazón proposta, e dicir o

índice de coordinación de cada unha delas.• Elixir un composto iónico, buscar as súas propiedades e aplicacións en Internet e redactar un informe.• Ler a noticia proposta e organizar unha discusión na clase sobre as potenciais aplicacións do grafeno e por que este

53


material cambiará o futuro.• Elixir un material e predicir as propiedades que terá. Despois comprobalo buscando as súas propiedades en internet.• Ler a noticia sobre os «cabelos de xeo» e contestar as preguntas que se expoñen.• Investigar por que traballo recibiu Johannes van der Waals o Premio Nobel de Física en 1910 e elaborar un breve

resumo da súa biografía.

54



Interpretar os distintos tipos de enlace químico a partir da configuración electrónica dos elementos implicados e a súa posición na Táboa Periódica.

Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu enlace químico.

55




3 horas semanais







56







57














58




59


Unidade 5: NOMENCLATURA INORGÁNICA

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM- Nomea e formula compostos inorgánicos binarios e ternarios segundo as normas da IUPAC. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia

matemática)- Coñece as propiedades de substancias químicas presentes na vida cotiá e sabe cales son as súas aplicacións. (Competencia lóxica e matemática /

Intelixencia matemática)

60



Formulación e nomenclatura de compostos inorgánicos segundo as normas IUPAC.

6. Nomear e formular compostos inorgánicos ternarios segundo as normas IUPAC.

6.1. Nomea e formula compostos inorgánicos ternarios, seguindo as normas da IUPAC.

61




Educación cívica e cidadá: Implicarse nos diálogos e debates manifestando respecto e tolerancia e valorando as intervencións dos outros.


ÁGORAAcceder á web oficial da IUPAC e explicar que é o Libro Vermello, que función ten hoxe en día a IUPAC e reflexionar sobre por que é tan importante este organismo. Debater na clase.

62



INICIAL Contextualización - Observar as imaxes e realizar unha chuvia de ideas sobre o tema da unidade. Formular preguntas como Por que…? Que sucede se…? Cal é o propósito de…? Como cambiaría se…? Que pasaría se soubésemos…?



- Entre toda a clase seleccionar as preguntas máis interesantes da chuvia de ideas e escoller unha delas para discutila.


Motivación inicial. - Pensar sobre que novas ideas se teñen agora sobre o tema que antes non se tiñan.



- Elixir unha substancia química e representar a súa fórmula empírica, molecular e estrutural, buscando a información que falte en Internet.

- Nomear os compostos propostos a partir da súa fórmula.- Formular os compostos propostos.- Formular os oxoácidos propostos.- Formular as oxosales propostas.- Nomear as oxosales propostas.



- Buscar en Internet as aplicacións do hidróxido de sodio e dicir o nome popular polo que é coñecido.

- -Completar a táboa «fórmula/nome» proposta.






- Libro do alumno.

63


OUTRAS ACTIVIDADESCOMPETENCIAS E INTELIXENCIAS MÚLTIPLES PBL: desenvolver un fármaco antiácido: buscar información sobre a acidez gástrica e completar a táboa que se propón,

explicar que son os antiácidos, como é o seu mecanismo de acción no corpo e que diferenza hai entre os sistémicos e o non-sistémicos. Buscar información sobre un dos principios activos que se propoñen. Poñer en común toda a información solicitada e aplicar a destreza «Toma de decisións» para elixir o mellor antiácido.


• Escribir a fórmula química e o nome dalgúns produtos que temos na casa, clasificalos en compostos binarios, ternarios ou cuaternarios e indicar a categoría á que pertencen.

• Formular todos os compostos inorgánicos dos ingredientes da etiqueta dunha bebida isotónica, engadir o nome en castelán, segundo todos os tipos de nomenclatura que se coñezan, á beira da fórmula.

• Buscar información sobre unha oxosal de uso cotián e encher a táboa proposta.


• Elixir unha substancia química e representar a súa fórmula empírica, molecular e estrutural, buscando a información que falte en Internet.

• Buscar en Internet as aplicacións do hidróxido de sodio e dicir o nome popular polo que é coñecido.• Elixir un composto dos que se propoñen, escribir a súa fórmula química, buscar en Internet a súa estrutura, as súas

propiedades e as súas aplicacións, engadir as implicacións ambientais que comporta a súa obtención e a súa utilización, elaborar un esquema en formato dixital con toda a información solicitada e expoñelo na clase.

• Organizar un debate na clase sobre as implicacións das substancias inorgánicas na nosa sociedade e calidade de vida.

• Buscar en Internet outros tipos de nomenclatura empregados en química inorgánica, ademais da nomenclatura de composición e a tradicional.

• Aplicar a técnica cooperativa «Os pares discuten» para debater que implicacións tería que non existise unha linguaxe de nomenclatura química universal.

• Entrar na ligazón proposta e realizar as actividades expostas sobre «combinacións binarias do hidróxeno» e «combinacións binarias do osíxeno».

• Buscar información sobre o óxido de aluminio ou alúmina e elaborar unha presentación dixital.• Localizar un envase de dentífrico e ler os ingredientes activos que ten, formular os compostos que se saiban,

clasificar os sales identificados en binarios, oxosales ou sales ácidos, e explicar por que os dentífricos levan flúor.• Investigar como un agricultor pode identificar que as plantas teñen deficiencias en nitróxeno ou en potasio, analizar os

riscos para a saúde que ten o nitrato de potasio e que medidas de seguridade se deben tomar ao manipulalo.

64


CULTURA DO PENSAMENTO RUTINA DO PENSAMENTO: «preguntas creativas»


Actividades: observar as imaxes e realizar unha chuvia de ideas sobre o tema da unidade. Formular preguntas como por que…? Que sucede se…? Cal é o propósito de…? Como cambiaría se…? Que pasaría se soubésemos…? etc.

DESTREZA DE PENSAMENTO: entre todos seleccionar as preguntas máis interesantes da chuvia de ideas e escoller unha delas para discutila.

REFLEXIONA: pensar sobre que novas ideas se teñen agora sobre o tema que antes non se tiñan.


«Psicoloxía da Felicidade»

Competencia: Autonomía emocional: favorecer a autoxestión emocional. Inclúe a autoestima, a autoconfianza, a actitude positiva ante a vida, a responsabilidade, a capacidade para buscar axuda e recursos, así como, a autoeficiencia emocional. Permítenos ter confianza en nós mesmas/os, ter autoestima, pensar positivamente, automotivarnos, tomar decisións de maneira adecuada e responsabilizarnos de forma relaxada e tranquila. Noción de identidade, coñecemento dun/dunha mesmo/a (autoconcepto). Valoración positiva das propias capacidades e limitacións.

Obxectivos: Ter unha actitude positiva ante a vida. Aprender a ser positivos e buscar unha solución autónoma aos nosos problemas.

Actividades: É importante reflexionar unha frase do catedrático de psiquiatría granadino, Enrique Vermellas Montes, no home lixeiro (1992): «A felicidade é a máxima aspiración do home, cara á que apuntan todos os vectores da súa conduta, pero se queremos conseguila, debemos buscala. Ademais, a felicidade non supón un achado ao final da existencia, senón a través do seu percorrido". Tendo en conta que estamos convencidos de que unha actitude positiva ante a vida nos axuda a conseguir aquilo que nos propoñamos e é medicamento que cura todas as emocións negativas, aventurámonos a traballar “na nosa felicidade” con esta actividade.

65



- Indicar os números de oxidación dos elementos propostos.- Indicar que tipo de composto binario é cada unha das substancias expostas.- Relacionar cada fórmula química coa súa nomenclatura correcta.- Formular os compostos propostos e indicar de que tipo son.- Nomear os compostos nos dous tipos de nomenclatura posible.- Completar as frases expostas.- Formular os compostos propostos e indicar de que tipo son.- Completar a táboa proposta.

Ampliación:

- Buscar información sobre cada unha das substancias propostas e completar a ficha que se mostra.


- Para repasar a teoría explicada na clase e practicar con exercicios diversos: acceder á seguinte páxina web: http://links.edebe.com/z3tiz.

- Aplicar a técnica cooperativa «Parada de tres minutos» para tratar a formulación dos compostos máis difíciles da unidade ou que o profesorado considere que necesitan afianzarse. Con esta técnica búscase promover a comprensión das explicacións do profesor. Constitúense os grupos base e, ao longo da exposición, o docente realiza pequenas paradas de tres minutos nas que cada grupo trata de resumir verbalmente o que se explicou ata o momento e redacta dúas preguntas respecto diso.

- Pasados os tres minutos, cada grupo expón as súas preguntas ao resto de compañeiros. Posteriormente, continúase coa explicación.


- Nomear e formular compostos inorgánicos binarios e ternarios segundo as normas da IUPAC.

- Coñecer as propiedades e as aplicacións de determinadas substancias químicas presentes


66


na vida cotiá.





Lectura






Expresión




TIC Cre@ctividade: formular substancias inorgánicas de forma interactiva.

• Elixir unha substancia química e representar a súa fórmula empírica, molecular e estrutural, buscando a información que falte en Internet.

• Buscar en Internet as aplicacións do hidróxido de sodio e dicir o nome popular polo que é coñecido.• Elixir un composto dos que se propoñen, escribir a súa fórmula química, buscar en Internet a súa estrutura, as súas

propiedades e as súas aplicacións, engadir as implicacións ambientais que comporta a súa obtención e a súa

67


utilización, elaborar un esquema en formato dixital con toda a información solicitada e expoñelo na clase.• Buscar en Internet outros tipos de nomenclatura empregados en química inorgánica, ademais da nomenclatura de

composición e a tradicional.• Entrar na ligazón proposta e realizar as actividades expostas sobre «combinacións binarias do hidróxeno» e

«combinacións binarias do osíxeno».• Buscar información sobre o óxido de aluminio ou alúmina e elaborar unha presentación dixital.• Localizar un envase de dentífrico e ler os ingredientes activos que ten, formular os compostos que se saiban,

clasificar os sales identificados en binarios, oxosales ou sales ácidos, e explicar por que os dentífricos levan flúor.• Investigar como un agricultor pode identificar que as plantas teñen deficiencias en nitróxeno ou en potasio, analizar os

riscos para a saúde que ten o nitrato de potasio e que medidas de seguridade se deben tomar ao manipulalo.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓNNomear e formular compostos inorgánicos ternarios segundo as normas IUPAC.

68




3 horas semanais







69







70














71




72


Unidade 6: QUÍMICA DO CARBONO

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM- Explica os motivos polos que o carbono é o elemento que forma maior número de compostos. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia

matemática).- Analiza as distintas formas alotrópicas do carbono e relaciona a súa estrutura coas súas propiedades. (Competencia lóxica e matemática /

Intelixencia matemática).- Identifica e representa hidrocarburos saturados e insaturados sinxelos mediante a súa fórmula molecular, semidesenvolvida e desenvolvida.

(Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Deduce, a partir de modelos moleculares, as distintas fórmulas empregadas na representación de hidrocarburos. (Competencia lóxica e matemática /

Intelixencia matemática).- Describe a obtención, a importancia comercial e as aplicacións de hidrocarburos sinxelos de especial interese. (Competencia social e cidadá /

Intelixencia interpersoal).- Identifica os hidrocarburos como recursos enerxéticos. (Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).- Coñece os problemas ambientais relacionados co uso dos hidrocarburos. (Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).

73



Introdución á química orgánica. 8. Establecer as razóns da singularidade do carbono e valorar a súa importancia na constitución dun elevado número de compostos naturais e sintéticos.

9. Identificar e representar hidrocarburos sinxelos mediante as distintas fórmulas, relacionalas con modelos moleculares físicos ou xerados por ordenador, e coñecer algunhas aplicacións de especial interese.

10. Recoñecer os grupos funcionais presentes en moléculas de especial interese.

8.1. Explica os motivos polos que o carbono é o elemento que forma maior número de compostos.

8.2. Analiza as distintas formas alotrópicas do carbono, relacionando a súa estrutura coas súas propiedades.

9.1. Identifica e representa hidrocarburos sinxelos mediante a súa fórmula molecular, semidesenvolvida e desenvolvida.

9.2. Deduce, a partir de modelos moleculares, as distintas fórmulas usadas na representación de hidrocarburos.

9.3. Describe as aplicacións de hidrocarburos sinxelos de especial interese.

10.1. Recoñece o grupo funcional e a familia orgánica a partir da fórmula de alcois, aldehidos, cetonas, ácidos carboxílicos, ésteres e aminas.

74






ÁGORABuscar información sobre os clorofluorocarbonos (CFC), describir algunhas das súas aplicacións e explicar os motivos polos que actualmente o seu uso está prohibido. Debatelo na clase.

75



INICIAL Contextualización - Observar as imaxes e contestar as preguntas anotando cada unha das respostas nunha nota adhesiva.

- Libro do alumno. POD.


- Explicar como se relaciona esta información coa que xa se coñecía, que novas ideas veñen á mente ao observar as fotografías e que preguntas xorden.


Motivación inicial. - Elaborar un mural con todas as notas adhesivas e pensar se se conseguiron moitas ideas diferentes sobre o tema.



- Investigar por que o científico Friedrich Wöhler é considerado un pioneiro da química orgánica.

- Explicar a estrutura molecular cun esquema e a forma que adoptará no espazo o tetracloruro de carbono.

- Representar a fórmula semidesenvolvida do hidrocarburo proposto.- Nomear os hidrocarburos propostos.- Formular os derivados haloxenados propostos.



- Observar a fórmula semidesenvolvida dunha substancia orgánica e identificar os enlaces simples, os dobres e os triplos, clasificar a cadea como lineal, ramificada ou cíclica, indicar cada átomo de carbono se é primario, secundario, ternario ou cuaternario e escribir a súa fórmula molecular.

- Completar a actividade interactiva da ligazón proposta sobre formulación e nomenclatura orgánica.

- Buscar en Internet tres exemplos de aminas, amidas e nitrilos, representar as súas fórmulas e nomealos adecuadamente.

- Buscar información sobre a insulina, indicar se se trata dun glícido, un lípido, unha proteína ou un ácido nucleico, e explicar a función que cumpre dentro do organismo.

- Organizar un debate na clase sobre como podemos diminuír o impacto ambiental dos plásticos.

- Libro do alumno. MC.- Ligazóns de Internet.



- Completar as actividades do apartado «Actividades finais».- Completar as actividades do apartado «Pon a proba as túas competencias».- Reflexionar sobre os coñecementos aprendidos.

- Libro do alumno.

76




• Describir as estruturas do diamante e do grafito, facer un esquema das unións entre átomos, elaborar unha táboa comparativa que distinga as propiedades de ambas as formas alotrópicas do carbono, escribir a configuración electrónica do carbono e explicar por que pode formar un número tan elevado de compostos.

• Representar a fórmula semidesenvolvida, desenvolvida e molecular do polipropileno (PP), dicir que tipo de hidrocarburo é segundo a clasificación estudada e indicar se é saturado ou insaturado.

• Representar o grupo funcional dos aldehidos presentes nos perfumes, dicir se son compostos haloxenados, osixenados ou nitroxenados e poñer un de exemplo coa súa fórmula semidesenvolvida e o seu nome.

• Representar a fórmula desenvolvida, identificar o grupo funcional que presenta e escribir o nome segundo a IUPAC da acetona.

• Buscar información e describir as repercusións que teñen na saúde das persoas as graxas saturadas e as insaturadas.


• Investigar por que o científico Friedrich Wöhler é considerado un pioneiro da química orgánica.• Completar a actividade interactiva da ligazón proposta sobre formulación e nomenclatura orgánica.• Buscar en Internet tres exemplos de aminas, amidas e nitrilos, representar as súas fórmulas e nomealos

adecuadamente.• Buscar información sobre a insulina, indicar se se trata dun glícido, un lípido, unha proteína ou un ácido nucleico,

e explicar a función que cumpre dentro do organismo.• Organizar un debate na clase sobre como podemos diminuír o impacto ambiental dos plásticos.• Buscar información sobre as aplicacións actuais e futuras do grafeno.• Aplicar a técnica cooperativa «Parada de tres minutos» para reflexionar sobre se o grafeno suporá unha

revolución tecnolóxica, se marcará unha nova era na electrónica e na nanotecnoloxía e se será tan revolucionario como o foi o plástico.

• Observar o ciclo do carbono na natureza e contestar as preguntas que se expoñen.• Buscar en Internet a abundancia de carbono na codia terrestre e expresalo como tanto por cento en masa.• Mirar o vídeo sobre o carbono e contestar as preguntas que se expoñen.• Analizar a figura e responder as cuestións.

77


• Buscar a fórmula química e a estrutura do naftaleno que conteñen as bólas de naftalina e dicir se é alifático ou aromático.

• Practicar a formulación de forma interactiva na ligazón proposta.• Poñer exemplos de produtos de plástico e indicar se están compostos de polímeros naturais ou sintéticos.• Buscar información sobre os alimentos propostos e indicar se son ricos en glícidos, lípidos ou proteínas.• Buscar en Internet e redactar un informe en formato dixital sobre o creador, o proceso de síntese, as

propiedades e as aplicacións da baquelita.

CULTURA DO PENSAMENTORUTINA DO PENSAMENTO: «relacionar, ampliar, preguntar»


Actividades: observar as imaxes e contestar as preguntas anotando cada unha das respostas nunha nota adhesiva.

DESTREZA DE PENSAMENTO: explicar como se relaciona esta información coa que xa se coñecía, que novas ideas veñen á mente ao observar as fotografías e que preguntas xorden.

REFLEXIONA: elaborar un mural con todas as notas adhesivas e pensar se se conseguiron moitas ideas diferentes sobre o tema.


«Eu vallo a alegría»

Competencia: Autonomía emocional: favorecer a autoxestión emocional. Inclúe a autoestima, a autoconfianza, a actitude positiva ante a vida, a responsabilidade, a capacidade para buscar axuda e recursos, así como, a autoeficiencia emocional. Permítenos ter confianza en nós mesmos/as, ter autoestima, pensar positivamente, automotivarnos, tomar decisións de maneira adecuada e responsabilizarnos de forma relaxada e tranquila. Noción de identidade, coñecemento dun/dunha mesmo/a (autoconcepto). Valoración positiva das propias capacidades e limitacións.

Obxectivos: Coñecer a nosa autoestima e a dos nosos compañeiros. Recoñecer que todos valemos a alegría.

Actividade: Todos coñecemos a expresión “valer a pena” pero é conveniente darlle un xiro a esta expresión e dicir “valer a alegría”.

78


Nesta actividade traballarase a autoestima.


- Observar as fórmulas tridimensionais que corresponden a diferentes hidrocarburos e responder as cuestións que se expoñen.

- Reproducir os modelos de diferentes hidrocarburos con escarvadentes e plastilina.- Completar a información que falta na táboa proposta e resaltar ou rodear o grupo funcional na fórmula.- Nomear o composto orgánico proposto.

Ampliación:

- Investigar cal é o nome da substancia que se expón segundo a IUPAC.- Describir que inconvenientes supoñía a administración do ácido salicílico como analxésico e investigar, ademais

das súas propiedades como analxésico, outros usos relacionados coa prevención dos infartos de miocardio.


- Para repasar a teoría explicada na clase e practicar con exercicios diversos. Acceder á seguinte páxina web: http://links.edebe.com/n2cmt5.

- Para validar a formulación e a nomenclatura das principais substancias químicas orgánicas: acceder a esta ligazón web na que, ademais, se ofrecen algúns exemplos dos distintos tipos de compostos: http://links.edebe.com/cnr3d.

- Pódese propoñerlle ao alumnado realizar modelos moleculares de diversos hidrocarburos con escarvadentes e plastilina. Para iso é necesario coñecer a estrutura tridimensional da molécula e, está claro, a súa fórmula molecular. É recomendable asignar unha cor de plastilina a cada un dos elementos químicos, pois deste xeito é máis fácil identificar a molécula. Convén lembrarlle ao alumnado que os enlaces simples represéntanse cun único escarvadentes; os dobres, con dous escarvadentes, e os triplos, con tres.


- Establecer as razóns da singularidade do carbono e valorar a súa importancia na constitución dun elevado número de compostos naturais e sintéticos.


79


- Identificar e representar hidrocarburos sinxelos mediante as distintas fórmulas, e relacionalos con modelos moleculares físicos ou xerados por ordenador.

- Coñecer as principais aplicacións dos hidrocarburos, a súa obtención e a súa importancia comercial.

- Identificar os hidrocarburos como recursos enerxéticos e os problemas ambientais relacionados co seu uso.





Lectura





• Utilización de estratexias de comprensión lectora:• Lectura silenciosa (autorregulación da comprensión).• Elaboración de sínteses, esquemas, resumos (conciencia da propia comprensión).

Expresión




80


TIC Cre@ctividade: crear unha nube de palabras interactiva con Tagxedo sobre o grafeno.

• Investigar por que o científico Friedrich Wöhler é considerado un pioneiro da química orgánica.• Completar a actividade interactiva da ligazón proposta sobre formulación e nomenclatura orgánica.• Buscar en Internet tres exemplos de aminas, amidas e nitrilos, representar as súas fórmulas e nomealos

adecuadamente.• Buscar información sobre a insulina, indicar se se trata dun glícido, un lípido, unha proteína ou un ácido nucleico,

e explicar a función que cumpre dentro do organismo.• Buscar información sobre as aplicacións actuais e futuras do grafeno.• Aplicar a técnica cooperativa «Parada de tres minutos» para reflexionar sobre se o grafeno suporá unha

revolución tecnolóxica, se marcará unha nova era na electrónica e na nanotecnoloxía e se será tan revolucionario como o foi o plástico.

• Buscar en Internet a abundancia de carbono na codia terrestre e expresalo como tanto por cento en masa.• Mirar o vídeo sobre o carbono e contestar as preguntas que se expoñen.• Buscar a fórmula química e a estrutura do naftaleno que conteñen as bólas de naftalina e dicir se é alifático ou

aromático.• Buscar información sobre os alimentos propostos e indicar se son ricos en glícidos, lípidos ou proteínas.• Buscar en Internet e redactar un informe en formato dixital sobre o creador, o proceso de síntese, as

propiedades e as aplicacións da baquelita.

81


CRITERIOS DE CUALIFICACIÓNEstablecer as razóns da singularidade do carbono e valorar a súa importancia na constitución dun elevado número de compostos naturais e sintéticos.

Identificar e representar hidrocarburos sinxelos mediante as distintas fórmulas, relacionalas con modelos moleculares físicos ou xerados por ordenador, e coñecer algunhas aplicacións de especial interese.

Recoñecer os grupos funcionais presentes en moléculas de especial interese.

82




3 horas semanais







83







84














85




86


Unidade 7: AS REACCIÓNS QUÍMICAS

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM- Representa ecuacións químicas sinxelas, indica o estado de agregación das substancias que interveñen, así como a calor de reacción.

(Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Formula e axusta ecuacións químicas sinxelas e frecuentes na vida diaria e na industria. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia

matemática).- Interpreta reaccións químicas sinxelas, identifica reactivos e produtos, utiliza a teoría de colisións e deduce a lei de conservación da masa,

incluído o caso de reactivo en exceso. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Predicir o efecto que sobre a velocidade de reacción teñen: a concentración dos reactivos, a temperatura, o grao de división dos reactivos sólidos

e os catalizadores, e relaciónao coa teoría de colisións. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Analiza o efecto dos distintos factores que afectan á velocidade dunha reacción química, xa sexa a través de experiencias de laboratorio ou

mediante aplicacións virtuais interactivas nas que a manipulación das distintas variables permita extraer conclusións. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Determina o carácter endotérmico ou exotérmico dunha reacción química e analiza o signo da calor de reacción asociado. (Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).

- Describe algunhas reaccións químicas exotérmicas e endotérmicas presentes na vida diaria. (Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).

- Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atómica ou molecular e a constante de Avogadro. (Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).

- Interpreta os coeficientes dunha ecuación química en termos de partículas e moles, e, no caso de reaccións entre gases, tamén en termos de volumes. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Resolve problemas realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supoñendo un rendemento completo da reacción, tanto se os reactivos están en estado sólido como en disolución. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Distingue masa molar de masa molecular. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Resolve exercicios dentro da escala: átomos/moléculas/moles/gramos. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Utiliza a teoría de Arrhenius para describir o comportamento químico de ácidos e bases. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia

matemática).- Establece o carácter ácido, básico ou neutro dunha disolución, empregando un indicador e a escala de pH. (Competencia lóxica e matemática /

Intelixencia matemática).- Deseña e describe o procedemento de realización dunha volumetría de neutralización entre un ácido forte e unha base forte, e interpreta os

resultados. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Planifica unha experiencia e describe o procedemento a seguir no laboratorio que demostre que nas reaccións de combustión prodúcese dióxido

de carbono mediante a detección deste gas. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Describe as reaccións de síntese industrial do amoníaco e do ácido sulfúrico, así como os usos destas substancias na industria química.

(Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).- Xustifica a importancia das reaccións de combustión na xeración de electricidade en centrais térmicas, na automoción e na respiración celular, así

como a súa repercusión ambiental. (Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).87


- Interpreta casos concretos de reaccións de neutralización de importancia biolóxica e industrial. (Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).

88


CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXEOs cambios

Reaccións e ecuacións químicas.

Mecanismo, velocidade e enerxía das reaccións.

Cantidade de substancia: o mol.

Concentración molar.

Cálculos estequiométricos.

Reaccións de especial interese.

1. Comprender o mecanismo dunha reacción química e deducir a lei de conservación da masa a partir do concepto da reorganización atómica que ten lugar.

2. Razoar como se altera a velocidade dunha reacción ao modificar algún dos factores que inflúen sobre ela, utilizando o modelo cinético-molecular e a teoría de colisións para xustificar esta predición.

3. Interpretar ecuacións termoquímicas e distinguir entre reaccións endotérmicas e exotérmicas.

4. Recoñecer a cantidade de substancia como magnitude fundamental e o mol como a súa unidade no Sistema Internacional de Unidades.

5. Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supoñendo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente.

6. Identificar ácidos e bases, coñecer o seu comportamento químico e medir a súa fortaleza utilizando indicadores e o pH-metro dixital.

7. Realizar experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión e neutralización, interpretando os fenómenos observados.

8. Valorar a importancia das reaccións de sínteses, combustión e neutralización en procesos biolóxicos, aplicacións cotiás e na

1.1. Interpreta reaccións químicas sinxelas utilizando a teoría de colisións e deduce a lei de conservación da masa.

2.1. Predicir o efecto que sobre a velocidade de reacción teñen a concentración dos reactivos, a temperatura, o grao de división dos reactivos sólidos e os catalizadores.

2.2. Analiza o efecto dos distintos factores que afectan á velocidade dunha reacción química, xa sexa a través de experiencias de laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas nas que a manipulación das distintas variables permita extraer conclusións.

3.1. Determina o carácter endotérmico ou exotérmico dunha reacción química analizando o signo da calor de reacción asociado.

4.1. Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atómica ou molecular e a constante do número de Avogadro.

5.1. Interpreta os coeficientes dunha ecuación química en termos de partículas, moles e, no caso de reaccións entre gases, en termos de volumes.

5.2. Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supondo un rendemento completo da reacción, tanto se os reactivos están en estado sólido como en disolución.

6.1. Utiliza a teoría de Arrhenius para describir o

89


industria, así como a súa repercusión ambiental. comportamento químico de ácidos e bases.

6.2. Establece o carácter ácido, básico ou neutro dunha disolución utilizando a escala de pH.

7.1. Deseña e describe o procedemento de realización unha volumetría de neutralización entre un ácido forte e unha base fortes, interpretando os resultados.

7.2. Planifica unha experiencia, e describe o procedemento a seguir no laboratorio, que demostre que nas reaccións de combustión prodúcese dióxido de carbono mediante a detección deste gas.

8.1. Describe as reaccións de síntese industrial do amoníaco e do ácido sulfúrico, así como os usos destas substancias na industria química.

8.2. Xustifica a importancia das reaccións de combustión na xeración de electricidade en centrais térmicas, na automoción e na respiración celular.

8.3. Interpreta casos concretos de reaccións de neutralización de importancia biolóxica e industrial.

90






ÁGORAOrganizar un debate na clase e propoñer medidas para minimizar os efectos que teñen as reaccións de combustión sobre o medio natural.

91



INICIAL Contextualización - Ler o título da unidade e observar con atención as imaxes propostas. - Libro do alumno. POD.


- Responder as preguntas, que ves?, que pensas sobre este tema?, que te preguntas? etc.


Motivación inicial. - Poñer en común as respostas de toda a clase e anotalas en forma de táboa. Observar de cantas formas distintas se interpretaron as imaxes e se xurdiron moitas ideas sobre as reaccións químicas.



- Razoar por que a electrólise da auga é un cambio químico.- Describir, segundo a teoría das colisións e por medio dun esquema, o

mecanismo da reacción da electrólise da auga e axustar a ecuación química correspondente.



- Elaborar un esquema da reacción de combustión proposta segundo a hipótese de Avogadro.

- Clasificar as reaccións químicas propostas en función do mecanismo de intercambio e segundo as partículas intercambiadas.

- Investigar que ácidos ou bases están presentes nas substancias propostas e escribir a fórmula e o nome de cada un.

- Buscar en Internet o pH das substancias propostas.- Elaborar unha lista cos combustibles coñecidos e clasificalos en sólidos,

líquidos e gasosos.- Investigar que é o índice de octanos dunha gasolina e que efectos ten

sobre a combustión do motor.- Completar as actividades interactivas.- Razoar se a reacción proposta é endotérmica ou exotérmica.- Buscar información sobre o carácter enerxético da reacción de fotosíntese

e escribir a ecuación termoquímica correspondente.- Resolver os cálculos estequiométricos expostos.- Investigar mediante que reacción química se obten o ácido acetilsalicílico,

escribir a súa ecuación química e describir as súas aplicacións.- Buscar noticias relacionadas co impacto ambiental da industria química e

aplicar a destreza «Chuvia de ideas» para propoñer medidas que


92


contribúan a un desenvolvemento sustentable.SÍNTESE Aplicación do

coñecemento. Avaliación.




- Libro do alumno.

93




• Realizar as actividades expostas sobre o gas natural, as reaccións que se dan, os seus usos, as repercusións ambientais…

• Realizar os cálculos estequiométricos que se expoñen sobre o gas natural.• Razoar se o cabelo ten un pH ácido ou básico, se un champú de pH 8 é adecuado ou non e que se podería facer

para diminuír o pH do champú.


• Elaborar un esquema da reacción de combustión proposta segundo a hipótese de Avogadro.• Investigar que ácidos ou bases están presentes nas substancias propostas e escribir a fórmula e o nome de

cada un.• Buscar en Internet o pH das substancias propostas.• Elaborar unha lista cos combustibles coñecidos e clasificalos en sólidos, líquidos e gasosos.• Investigar que é o índice de octanos dunha gasolina e que efectos ten sobre a combustión do motor.• Completar as actividades interactivas.• Buscar información sobre o carácter enerxético da reacción de fotosíntese e escribir a ecuación termoquímica

correspondente.• Resolver os cálculos estequiométricos expostos. • Investigar mediante que reacción química se obtén o ácido acetilsalicílico, escribir a súa ecuación química e

describir as súas aplicacións. • Buscar noticias relacionadas co impacto ambiental da industria química e aplicar a destreza «Chuvia de ideas»

para propoñer medidas que contribúan a un desenvolvemento sustentable.• Buscar información sobre os aditivos alimentarios, se son seguros ou non e que efectos teñen sobre a saúde.• Practicar o axuste de ecuacións químicas na ligazón proposta.• Enunciar a lei de Lavoisier e a hipótese de Avogadro e aplicalas a unha reacción química concreta.• Axustar as reaccións químicas propostas.• Deseñar un experimento que permita comprobar a lei de conservación da masa, redactar un procedemento co

material necesario e os pasos que se deben seguir.• Buscar a biografía de Amadeo Avogadro, enumerar as súas principais contribucións á ciencia e redactar un

informe en formato dixital.• Explicar os elementos que se necesitan para unha combustión.• Buscar información sobre que substancia agrégase e cal é a súa función na neutralización da auga.• Buscar a ecuación química que representa a respiración celular, a combustión de gasóleo nunha caldeira de

calefacción doméstica e a combustión de carbón nunha central térmica para xerar enerxía eléctrica.

94


• Poñer exemplos de reaccións rápidas e lentas que se dan na vida cotiá.• Explicar a diferenza entre unha reacción endotérmica e unha reacción exotérmica.• Buscar en Internet o valor da calor de reacción asociado a algunha reacción de neutralización e escribir a súa

ecuación termoquímica.• Investigar cales son os produtos dunha combustión incompleta e se se libera máis ou menos enerxía en forma

de calor que nunha combustión completa.• Investigar o procedemento que se debe seguir para resolver o problema exposto.• Buscar información sobre a chuvia ácida e responder as preguntas que se expoñen.

CULTURA DO PENSAMENTO RUTINA DO PENSAMENTO: «vexo - penso - pregúntome»


Actividades: ler o título da unidade e observar con atención as imaxes propostas.

DESTREZA DE PENSAMENTO: responder as preguntas que ves?, que pensas sobre este tema?, que te preguntas? etc.

REFLEXIONA: poñer en común as respostas de toda a clase e anotalas en forma de táboa. Observar de cantas formas distintas interpretáronse as imaxes e se xurdiron moitas ideas sobre as reaccións químicas.


«Aprendendo dun problema»

Competencia: Habilidades socioemocionais: capacidade para manter boas relacións con outras persoas (empatía, coñecemento persoal, tolerancia á frustración, asertividade…). Consiste en ser capaces de manexar cada unha das distintas e variadas situacións sociais co conxunto de emocións positivas e negativas que iso conleva. O desenvolvemento desta competencia implica: escoitar activa e dinamicamente ás outras persoas. Así, farémoslles sentirse importantes. Dar e recibir críticas de maneira construtiva, o que adoitamos chamar “recibir o medicamento amargo”. Comprender aos demais e conseguir que nos comprendan. Ser asertivos/as no noso comportamento, estando dispostos a ser sinceros/as e expresar o que pensamos, sentimos e facemos ante o resto e ante o que representan. Enfrontarnos intelixentemente a cada un dos conflitos que temos no noso día a día. Manter boas relacións interpersoais coas persoas coas que vivimos ou traballamos. Traballar en equipo e implicar ás persoas en proxectos e obxectivos.

95


Obxectivos: Axudar a comprender diferentes perspectivas dun problema ou conflito.

Actividade: Esta actividade daranos a oportunidade de coñecernos dunha maneira máis exacta presentando distintas solucións a problemas que poden xurdirnos no noso día a día. Isto pode axudarnos a tomar como oportunidade a aprendizaxe que se deriva dunha dificultade.


- Relacionar cada tipo de mecanismo de intercambio coa súa definición.- Dicir se as afirmacións propostas son verdadeiras ou falsas.- Completar as frases coas palabras adecuadas.- Calcular a masa de potasio que se obtén ao descompoñer 150 g de clorato de potasio.- Calcular o volume de disolución de ácido clorhídrico de concentración 2,5 mol/L necesario para producir 150 g de

cloruro de aluminio.

Ampliación:

- Ler o texto proposto e explicar cal é a función dos catalizadores e como actúan.- Describir as características dos catalizadores citados e buscar dous máis en Internet.- Buscar en Internet exemplos de catalizadores e reaccións nas que participan.- Investigar como se denominan os catalizadores que participan en reaccións biolóxicas e poñer algún exemplo.- Deducir como deben actuar os inhibidores con respecto á enerxía de activación.


- Para repasar o concepto de reacción química e os principais tipos de reaccións, visualizar o seguinte vídeo: http://links.edebe.com/ssm.

- Para introducir algúns temas tratados na unidade a partir de diversos vídeos pódense consultar as seguintes ligazóns:

Sobre o pH e as reaccións redox: http://links.edebe.com/56kf2. Sobre os catalizadores: http://links.edebe.com/b6pb. Sobre os cambios químicos: http://links.edebe.com/fa. Sobre a combustión: http://links.edebe.com/7663.

AVALIACIÓN DA UNIDADE DAS COMPETENCIAS / IIMM96


• Ficha de avaliación de contidos:

- Comprender o mecanismo dunha reacción química e deducir a lei de conservación da masa a partir do concepto da reorganización atómica que ten lugar.

- Razoar como se altera a velocidade dunha reacción ao modificar algún dos factores que inflúen nela, e utilizar o modelo cinético-molecular e a teoría de colisións para xustificar a predición.

- Interpretar ecuacións termoquímicas e distinguir entre reaccións endotérmicas e exotérmicas.

- Recoñecer a cantidade de substancia como magnitude fundamental e o mol como a súa unidade no Sistema Internacional de Unidades.

- Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supoñendo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente.

- Identificar ácidos e bases, coñecer o seu comportamento químico e medir a súa fortaleza utilizando indicadores e o pH-metro dixital.

- Realizar experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión e neutralización, e interpretar os fenómenos observados.

- Coñecer e valorar a importancia das reaccións de sínteses, combustión e neutralización en procesos biolóxicos, aplicacións cotiás e industria, así como a súa repercusión ambiental.


• Rúbrica da unidade didáctica 7.• Ficha de avaliación de competencias.• Rúbrica do os proxectos.• Rúbricas de habilidades xerais.• Avaliación das CB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CB/IM. Rexistro do grupo clase.• Arquivo de aprendizaxe (porfolio) e arquivo

electrónico (e-porfolio).• Informe de avaliación.

FOMENTO DA LECTURA E DESENVOLVEMENTO DA

Lectura

97


EXPRESIÓN ORAL/ESCRITA • Lectura comprensiva de información sobre temas relacionados con Física e Química.





Expresión




TIC Cre@ctividade: crear unha colaxe sobre a presenza da química na alimentación con MyScrapNook .

• Investigar que ácidos ou bases están presentes nas substancias propostas e escribir a fórmula e o nome de cada un.

• Buscar en Internet o pH das substancias propostas.• Investigar que é o índice de octanos dunha gasolina e que efectos ten sobre a combustión do motor.• Completar as actividades interactivas.• Buscar información sobre o carácter enerxético da reacción de fotosíntese e escribir a ecuación

termoquímica correspondente.• Investigar mediante que reacción química se obten o ácido acetilsalicílico, escribir a súa ecuación química e

describir as súas aplicacións.• Buscar noticias relacionadas co impacto ambiental da industria química e aplicar a destreza «Chuvia de

ideas» para propoñer medidas que contribúan a un desenvolvemento sustentable.• Practicar o axuste de ecuacións químicas na ligazón proposta.

98


• Buscar a biografía de Amadeo Avogadro, enumerar as súas principais contribucións á ciencia e redactar un informe en formato dixital.

• Buscar información sobre que substancia se agrega e cal é a súa función na neutralización da auga.• Buscar a ecuación química que representa a respiración celular, a combustión de gasóleo nunha caldeira de

calefacción doméstica e a combustión de carbón nunha central térmica para xerar enerxía eléctrica.• Buscar en Internet o valor da calor de reacción asociada a algunha reacción de neutralización e escribir a

súa ecuación termoquímica.• Investigar cales son os produtos dunha combustión incompleta e se se libera máis ou menos enerxía en

forma de calor que nunha combustión completa.• Investigar o procedemento que se debe seguir para resolver o problema exposto.• Elixir uns biocombustibles e buscar o seu proceso de produción industrial.• Investigar que gases contaminantes se producen nos procesos de combustión e elaborar unha lista.• Buscar información sobre a chuvia ácida e responder as preguntas que se expoñen.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓNComprender o mecanismo dunha reacción química e deducir a lei de conservación da masa a partir do concepto da reorganización atómica que ten lugar.

Razoar como se altera a velocidade dunha reacción ao modificar algún dos factores que inflúen sobre a mesma, utilizando o modelo cinético-molecular e a teoría de colisións para xustificar esta predición.

Interpretar ecuacións termoquímicas e distinguir entre reaccións endotérmicas e exotérmicas.

Recoñecer a cantidade de substancia como magnitude fundamental e o mol como a súa unidade no Sistema Internacional de Unidades.

Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supoñendo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente.

Identificar ácidos e bases, coñecer o seu comportamento químico e medir a súa fortaleza utilizando indicadores e o pH-metro dixital.

Realizar experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión e neutralización, interpretando os fenómenos observados.

Valorar a importancia das reaccións de sínteses, combustión e neutralización en procesos biolóxicos, aplicacións cotiás e na industria, así como a súa repercusión ambiental.

99




3 horas semanais







10







10


Unidade 8: O MOVEMENTO

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM- Representa a traxectoria e os vectores de posición, desprazamento e velocidade en distintos tipos de movemento, e utiliza un sistema de referencia.

(Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Clasifica distintos tipos de movementos en función da súa traxectoria e a súa velocidade. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia

matemática).- Xustifica a insuficiencia do valor medio da velocidade nun estudo cualitativo do movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e razoa o

concepto de velocidade instantánea. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Deseña e describe experiencias realizables ben no laboratorio ben con aplicacións virtuais interactivas para determinar a variación da posición e a

velocidade dun corpo en función do tempo, e representa e interpreta os resultados obtidos. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

10


CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXEO movemento e as forzas O movemento.

1. Xustificar o carácter relativo do movemento e a necesidade dun sistema de referencia e de vectores para describilo adecuadamente, aplicando o anterior á representación de distintos tipos de desprazamento.

1.1. Representa a traxectoria e os vectores de posición, desprazamento e velocidade en distintos tipos de movemento, utilizando un sistema de referencia.

10






10



INICIAL Contextualización - Observar as imaxes e ver que relación hai entre elas. - Libro do alumno. POD.


- Pensar que ideas xorden ao observar as imaxes. - Libro do alumno. POD.

Motivación inicial. - Poñer en común as ideas na clase e elaborar un mapa mental que as relacione. Pensar que dificultades se atoparon á hora de conectar as ideas.



- Razoar se os pasaxeiros dun tren se moven.- Debuxar un vector de posición nun sistema de coordenadas.- Dicir o movemento que describe un balón de fútbol cando un xogador o

tira a porta.- Aplicar a técnica cooperativa de «O número» para pensar situacións

reais de movemento nas que o desprazamento non coincida co espazo percorrido.



- Enunciar os tipos de movemento que leva a cabo un mesmo durante o día e clasificalos segundo a súa traxectoria.

- Calcular o valor do desprazamento e do espazo percorrido dun atleta.- Elaborar gráficas espazo-tempo.- Calcular velocidades en distintos problemas expostos.- Representar graficamente movementos.- Calcular aceleracións en distintos problemas expostos.






- Libro do alumno.

10


OUTRAS ACTIVIDADESCOMPETENCIAS E INTELIXENCIAS MÚLTIPLES PON A PROBA AS TÚAS COMPETENCIAS

• Describir os movementos que se realizan desde que se sae de casa ata chegar ao colexio, responder as cuestións que se expoñen e completar a táboa proposta.

• Observar a gráfica relativa ao movemento dunha alumna desde que baixa do autobús ata chegar á aula e contestar as preguntas expostas.


• Calcular o valor do desprazamento e do espazo percorrido dun atleta.• Aplicar a técnica cooperativa de «O número» para pensar situacións reais de movemento nas que o

desprazamento non coincida co espazo percorrido.• Elaborar gráficas espazo-tempo.• Calcular velocidades en distintos problemas expostos.• Representar gráficas de movementos.• Calcular aceleracións en distintos problemas expostos.• Buscar información sobre os radares Pegasus e cantos están operativos en España.• Observar as imaxes propostas e responder as preguntas expostas.• Razoar se nas situacións expostas existe movemento ou repouso respecto do observador.• Representar vectores de posicións e traxectorias.• Clasificar movementos en función da forma das súas traxectorias.• Investigar como funciona un GPS e elaborar unha presentación sobre as vantaxes e inconvenientes que supón o

seu uso.• Aplicar a destreza «Inferencia indutiva» para interpretar as imaxes proporcionadas e completar a táboa proposta.• Observar como varían a gráficas posición-tempo, velocidade-tempo e aceleración-tempo no applet proposto.• Ler a noticia proposta e responder as cuestións expostas sobre un sincrotrón.

CULTURA DO PENSAMENTORUTINA DO PENSAMENTO: «conecta, amplía, desafía»


Actividades: observar as imaxes e ver que relación hai entre elas.

10


DESTREZA DE PENSAMENTO: pensar que ideas xorden ao observar as imaxes.

REFLEXIONA: poñer en común as ideas na clase e elaborar un mapa mental que as relacione. Pensar que dificultades se atopan á hora de conectar as ideas.


«Síntoo, tiña un pensamento erróneo»

Competencia: Habilidades socioemocionais: capacidade para manter boas relacións con outras persoas (empatía, coñecemento persoal, tolerancia á frustración, asertividade…). Consiste en ser capaces de manexar cada unha das distintas e variadas situacións sociais co conxunto de emocións positivas e negativas que iso conleva. O desenvolvemento desta competencia implica: escoitar activa e dinamicamente ás outras persoas. Así, farémoslles sentirse importantes. Dar e recibir críticas de maneira construtiva, o que adoitamos chamar “recibir o medicamento amargo”. Comprender aos demais e conseguir que nos comprendan. Ser asertivo/a no noso comportamento, estando dispostos a ser sinceros/as e expresar o que pensamos, sentimos e facemos ante o resto e ante o que representan. Enfrontarnos intelixentemente a cada un dos conflitos que temos no noso día a día. Manter boas relacións interpersoais coas persoas coas que vivimos ou traballamos. Traballar en equipo e implicar ás persoas en proxectos e obxectivos.

Obxectivos: Fomentar nos adolescentes actitudes de tolerancia e de respecto cara ás persoas que teñen ideas ou condutas diferentes ás súas.

Actividade: Construír un pensamento correcto a través dunha ficha guiada que axudará a chegar a conclusións moi favorables para construír unha boa tolerancia cara a persoas que non teñen o noso mesmo pensamento. É moi importante valorar a opinión dos demais aínda que as súas ideas non coincidan coas nosas.


- Definir posición, vector desprazamento e espazo percorrido.- Escribir tres exemplos de movementos rectilíneos, tres exemplos de movementos circulares, un exemplo de

movemento elíptico e un exemplo de movemento parabólico.- Dicir se as afirmacións propostas son verdadeiras ou falsas.

10


- Observar o gráfico do percorrido que realiza un ciclista por un tramo empinado e responder as cuestións que se expoñen.

- Explicar a diferenza entre a aceleración tanxencial e a aceleración normal ou centrípeta.

Ampliación:

Observar o experimento da ligazón proposta e responder as cuestións expostas.


- Para repasar os principais conceptos expostos na unidade pódese acceder a diversos vídeos da colección Cinemática 3D. A saber: Para introducir o concepto de sistemas de referencia: http://links.edebe.com/te6hy. Para traballar os conceptos de traxectoria, distancia e desprazamento: http://links.edebe.com/z93p5 e

http://links.edebe.com/6unjk. Sobre os conceptos relacionados coa rapidez e a velocidade: http://links.edebe.com/zjwguy. Sobre a aceleración: http://links.edebe.com/hjea.

- Para favorecer o traballo en grupo e o traballo cooperativo, aplicar o técnica «Folio xiratorio» co tema que o profesor considere máis adecuado en función do desenvolvemento colectivo da clase. Uns exemplos do tema a tratar son os tipos de movemento, a distinción entre espazo percorrido, traxectoria e distancia etc. Unha vez constituídos os grupos base, o profesor asigna unha tarefa a cada grupo (redacción, lista de coñecementos sobre un tema dos anteriormente citados…). Un membro do grupo escribe a súa parte nun folio «xiratorio» e pásallo ao compañeiro para que escriba a súa parte da tarefa. Así ata que todos participan. Os demais membros do grupo deben estar pendentes do que escribe o compañeiro, e axudarlle, corrixilo… Pois todos son responsables da tarefa do equipo.


- Xustificar o carácter relativo do movemento e a necesidade dun sistema de referencia e de vectores para describilo adecuadamente, e aplicalo á representación de distintos tipos de desprazamento.

- Distinguir os conceptos de velocidade media e


11

http://links.edebe.com/6unjk


velocidade instantánea, e xustificar a súa necesidade segundo o tipo de movemento.

- Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións virtuais interactivas, e relacionar os resultados obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan ditas variables.





Lectura






Expresión




11


TIC Cre@ctividade: observar o tráfico real nas estradas na ligazón da DXT proposto.

• Elaborar gráficas espazo-tempo.Buscar información sobre os radares Pegasus e cantos están operativos en España.Observar as imaxes propostas e responder as preguntas expostas.

• Investigar como funciona un GPS e elaborar unha presentación sobre as vantaxes e inconvenientes que supón o seu uso.

• Buscar información sobre os límites de velocidade en España e completar a táboa proposta.• Observar como varían a gráficas posición-tempo, velocidade-tempo e aceleración-tempo no applet proposto.• Ler a noticia proposta e responder as cuestións expostas sobre un sincrotrón.

11



Xustificar o carácter relativo do movemento e a necesidade dun sistema de referencia e de vectores para describilo adecuadamente, aplicando o anterior á representación de distintos tipos de desprazamento.

11




3 horas semanais







11







11


Unidade 9: MOVEMENTOS RECTILÍNEO E CIRCULAR

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM- Deduce as expresións matemáticas que relacionan as distintas variables nos movementos rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente

acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), así como as relacións entre as magnitudes lineais e as angulares. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Resolve problemas de movementos rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta os valores positivos e negativos das magnitudes, e expresa o resultado en unidades do Sistema Internacional de Unidades. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Determina tempos e distancias de freado de vehículos e xustifica, a partir dos resultados, a importancia de manter a distancia de seguridade na estrada. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Argumenta a existencia de vector aceleración en todo movemento curvilíneo e calcula o seu valor no caso do movemento circular uniforme. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Determina o valor da velocidade e a aceleración a partir de gráficas posición-tempo e velocidade-tempo en movementos rectilíneos. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

11



O movemento e as forzas Movementos rectilíneo uniforme, rectilíneo uniformemente acelerado e circular uniforme.

2. Distinguir os conceptos de velocidade media e velocidade instantánea xustificando a súa necesidade segundo o tipo de movemento.

3. Expresar correctamente as relacións matemáticas que existen entre as magnitudes que definen os movementos rectilíneos e circulares.

4. Resolver problemas de movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, expresando o resultado nas unidades do Sistema Internacional de Unidades.

5. Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións virtuais interactivas e relacionar os resultados obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan estas variables.

2.1. Clasifica distintos tipos de movementos en función da súa traxectoria e a súa velocidade.

2.2. Xustifica a insuficiencia do valor medio da velocidade nun estudo cualitativo do movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA), razoando o concepto de velocidade instantánea.

3.1. Deduce as expresións matemáticas que relacionan as distintas variables nos movementos rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), así como as relacións entre as magnitudes lineais e angulares.

4.1. Resolve problemas de movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta valores positivos e negativos das magnitudes, e expresando o resultado en unidades do Sistema Internacional de Unidades.

4.2. Determina tempos e distancias de freado de vehículos e xustifica, a partir dos resultados, a importancia de manter a distancia de seguridade na estrada.

4.3. Argumenta a existencia de vector aceleración en todo movemento curvilíneo e calcula o seu valor no caso do movemento circular uniforme.

5.1. Determina o valor da velocidade e a

11


aceleración a partir de gráficas posición-tempo e velocidade-tempo en movementos rectilíneos.

5.2. Deseña e describe experiencias realizables ben no laboratorio ou empregando aplicacións virtuais interactivas, para determinar a variación da posición e a velocidade dun corpo en función do tempo e representa e interpreta os resultados obtidos.

12






ÁGORAExiste unha relación directa entre a velocidade á que circulan os vehículos por unha cidade e o seu nivel de contaminación. Pensar en que medi -das se poderían tomar para reducir a contaminación das cidades.

12



INICIAL Contextualización - Ler os titulares da unidade e observar as imaxes. Pensar que se pensa sobre este tema.



- Pensar sobre as preguntas e as dúbidas que se teñen sobre o tema. - Libro do alumno. POD.

Motivación inicial. - Poñer en común as preguntas e dúbidas de toda a clase e elaborar unha lista. Ao finalizar a unidade, pensar e tentar respondelas.



- Deducir a ecuación e as gráficas do MRU para o caso dun movemento vertical.

- Completar táboas posición-tempo.- Representar gráficas posición-tempo.- Representar gráficas velocidade-tempo.- Calcular tempos, velocidades, distancias, aceleracións, velocidades

lineais… en distintos problemas expostos.



- Poñer exemplos cotiáns que se despracen con MRUA.- Razoar a afirmación «A aceleración, non a velocidade, fai que o

guepardo gañe todas as carreiras».






- Libro do alumno.

12


OUTRAS ACTIVIDADESCOMPETENCIAS E INTELIXENCIAS MÚLTIPLES PBL: investigar a tecnoloxía dos coches de última xeración: buscar información sobre sistemas e aplicacións en

Internet e organizala nunha táboa, estruturala e elaborar unha presentación onde se expoñan os resultados aos que se chegou.


• Responder as cuestións que se expoñen a partir da gráfica que representa o movemento rectilíneo dun móbil.• Responder as cuestións expostas sobre un neno que lanza unha pedra verticalmente cara arriba cun tirachinas.• Argumentar por que é tan importante manter unha distancia de seguridade co vehículo dianteiro cando se circula

por unha vía urbana ou interurbana.


• Completar táboas posición-tempo.• Representar gráficas posición-tempo.• Representar gráficas velocidade-tempo.• Calcular tempos, velocidades, distancias, aceleracións, velocidades lineais, velocidades angulares… en distintos

problemas expostos.• Poñer exemplos cotiáns que se despracen con MRUA.• Observar as figuras e explicar que é a distancia de reacción e a distancia de freado, como poden variar en

función das condicións da estrada, como se calcula a distancia de seguridade e de que depende o tempo de reacción.

• Realizar as actividades que se expoñen sobre distancia de seguridade.• Ler a noticia proposta e debater na clase o papel que desempeña o desenvolvemento da tecnoloxía na

prevención de accidentes.• Experimentar virtualmente velocidades, posicións, tempos… coa aplicación proposta.• Responder as actividades interactivas expostas sobre o movemento rectilíneo.• Mirar o vídeo sobre a tirolina e responder as preguntas que se expoñen.• Poñer exemplos cotiáns que describen MCU.• Calcular o número de voltas da nora do problema exposto.• Explicar a diferenza entre período e frecuencia consultando a ligazón proposta.• Mirar o vídeo e explicar como se deduce a fórmula da aceleración normal ou centrípeta e que dirección e sentido

ten.

12


CULTURA DO PENSAMENTO RUTINA DO PENSAMENTO: «pensa, resolve, explora»


Actividades: ler os titulares da unidade e observar as imaxes. Pensar que se pensa sobre este tema.

DESTREZA DE PENSAMENTO: pensar sobre as preguntas e as dúbidas que se teñen sobre o tema.

REFLEXIONA: poñer en común as preguntas e dúbidas de toda a clase e elaborar unha lista. Ao finalizar a unidade, pensar e tentar respondelas.


«Que habilidades para que vida?»

Competencia: Habilidades para a vida e o benestar persoal: o fin último ao cal todas as persoas aspiramos con cada un dos nosos actos é conseguir a felicidade (desde a dimensión emocional falariamos de experimentar un benestar subxectivo). Trátase de ofrecer recursos que axuden a organizar unha vida sa e equilibrada, superando posibles obstáculos que a vida poida deparar. Habilidades de organización (do tempo, traballo, tarefas cotiás) e desenvolvemento persoal e social. Habilidades na vida familiar, escolar e social (futuro laboral). Actitude positiva e real, mediante plans de acción individual, ante a vida.

Obxectivos: Desenvolver a habilidade de convivir. Concienciar ao alumno da importancia de valorar ao compañeiro para ter unha boa convivencia.

Actividade: Convivir coas persoas que nos rodean é algo que facemos durante toda a nosa vida. É importante ter desenvolvida esta habilidade. A convivencia é unha habilidade que se practica e como todas as habilidades que se practican, desenvólvense. Nesta actividade aprenderase a importancia da convivencia na nosa vida e na nosa aula.


- Calcular a distancia que percorre un remontador determinado en 1 minuto e o tempo que os esquiadores estarán sentados para percorrer un traxecto de 0,8 km.

12


- Calcular a velocidade expresada en rad/s da agulla que marca os segundos dun reloxo e a velocidade lineal da agulla no seu punto máis exterior.

- Realizar os cálculos expostos para unha cinta transportadora que percorre uns grandes almacéns.- Completar as táboas que se propoñen relativas á persecución dun gato a un rato.- Responder as cuestións que se expoñen relativas ao deixar caer unha pelota desde o alto dun edificio.

Ampliación:

- Contestar as cuestións que se expoñen referidas ao movemento dunha barcaza.


- Para repasar os principais conceptos expostos na unidade pódese acceder a diversos vídeos da colección Cinemática 3D. A saber:

• Para traballar o movemento rectilíneo uniforme: http://links.edebe.com/fx7cux e http://links.edebe.com/fib.• Para traballar o MRUV: http://links.edebe.com/zxa.• Sobre o movemento circular: http://links.edebe.com/s2kqep e http://links.edebe.com/hq8mp.• Sobre a velocidade angular e lineal: http://links.edebe.com/bpq.

- Visualizar o vídeo animado con Tim e Mobi en inglés sobre a aceleración: http://links.edebe.com/sbj9z


- Expresar correctamente as relacións matemáticas que existen entre as magnitudes que definen os movementos rectilíneos e os circulares.

- Resolver problemas de movementos rectilíneos e circulares utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, e expresar o resultado nas unidades do Sistema Internacional de Unidades.

- Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións

• Rúbrica da unidade didáctica 9.• Ficha de avaliación de Competencias.• Rúbrica do os proxectos.• Rúbricas de habilidades xerais.• Avaliación das CB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CB/IM. Rexistro do grupo clase.• Arquivo de aprendizaxe (porfolio) e arquivo


12


virtuais interactivas, e relacionar os resultados obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan ditas variables.



Lectura






Expresión




TIC Cre@ctividade: elaborar unha presentación en formato dixital sobre a sinistralidade na estrada con gráficos e figuras.

• Realizar as actividades que se expoñen sobre distancia de seguridade.• Ler a noticia proposta e debater na clase o papel que desempeña o desenvolvemento da tecnoloxía na

12


prevención de accidentes.• Experimentar virtualmente velocidades, posicións, tempos… coa aplicación proposta.• Responder as actividades interactivas expostas sobre o movemento rectilíneo.• Mirar o vídeo sobre a tirolina e responder as preguntas que se expoñen.• Explicar a diferenza entre período e frecuencia consultando a ligazón proposta.• Mirar o vídeo e explicar como se deduce a fórmula da aceleración normal ou centrípeta e que dirección e sentido

ten.

12



Distinguir os conceptos de velocidade media e velocidade instantánea xustificando a súa necesidade segundo o tipo de movemento.

Expresar correctamente as relacións matemáticas que existen entre as magnitudes que definen os movementos rectilíneos e circulares.

Resolver problemas de movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, expresando o resultado nas unidades do Sistema Internacional de Unidades.

Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións virtuais interactivas e relacionar os resultados obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan estas variables.

12




3 horas semanais







12







13


Unidade 10: AS FORZAS

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM• Identifica as forzas implicadas en fenómenos cotiáns nos que hai cambios na velocidade dun corpo. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia

matemática).• Representa vectorialmente o peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza centrípeta en distintos casos de movementos rectilíneos e circulares.

(Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).• Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento, tanto nun plano horizontal como nun inclinado, e calcula a forza resultante e

a aceleración. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).• Interpreta fenómenos cotiáns en termos das leis de Newton. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).• Deduce a primeira lei de Newton como consecuencia do enunciado da segunda lei. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).• Representa e interpreta as forzas de acción e reacción en distintas situacións de interacción entre obxectos. (Competencia lóxica e matemática /

Intelixencia matemática).• Xustifica o motivo polo que as forzas de atracción gravitacional só se pon de manifesto para obxectos moi masivos, e compara os resultados obtidos de

aplicar a lei da gravitación universal ao cálculo de forzas entre distintos pares de obxectos. (Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).• Obtén a expresión da aceleración da gravidade a partir da lei da gravitación universal e relaciona as expresións matemáticas do peso dun corpo e a

forza de atracción gravitacional. (Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).• Razoa o motivo polo que as forzas gravitacionais producen, nalgúns casos, movementos de caída libre, e noutros, movementos orbitais. (Competencia

lóxica e matemática / Intelixencia matemática).• Describe as aplicacións dos satélites artificiais en telecomunicacións, predición meteorolóxica, posicionamento global, astronomía e cartografía, así

como os riscos derivados do lixo espacial que xeran. (Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).

13



O movemento e as forzas

Natureza vectorial das forzas.

Leis de Newton.

Forzas de especial interese: peso, normal, rozamento, centrípeta.

Lei da gravitación universal.

6. Recoñecer o papel das forzas como causa dos cambios na velocidade dos corpos e representalas vectorialmente.

7. Utilizar o principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas.

8. Aplicar as leis de Newton para a interpretación de fenómenos cotiáns.

9. Valorar a relevancia histórica e científica que a lei da gravitación universal supuxo para a unificación das mecánicas terrestre e celeste, e interpretar a súa expresión matemática.

10. Comprender que a caída libre dos corpos e o movemento orbital son dúas manifestacións da lei da gravitación universal.

11. Identificar as aplicacións prácticas dos satélites artificiais e a problemática exposta polo lixo espacial que xeran.

12. Recoñecer que o efecto dunha forza non só depende da súa intensidade senón tamén da superficie sobre a que actúa.

6.1. Identifica as forzas implicadas en fenómenos cotiáns nos que hai cambios na velocidade dun corpo.

6.2. Representa vectorialmente o peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza centrípeta en distintos casos de movementos rectilíneos e circulares.

7.1. Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento tanto nun plano horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración.

8.1. Interpreta fenómenos cotiáns en termos das leis de Newton.

8.2. Deduce a primeira lei de Newton como consecuencia do enunciado da segunda lei.

8.3. Representa e interpreta as forzas de acción e reacción en distintas situacións de interacción entre obxectos.

9.1. Xustifica o motivo polo que as forzas de atracción gravitacional só se pon de manifesto para obxectos moi masivos, comparando os resultados obtidos de aplicar a lei da gravitación universal ao cálculo de forzas entre distintos pares de obxectos.

9.2. Obtén a expresión da aceleración da gravidade a partir da lei da gravitación universal, relacionando as expresións matemáticas do peso dun corpo e a forza de atracción

13


gravitacional.

10.1. Razoa o motivo polo que as forzas gravitacionais producen nalgúns casos movementos de caída libre e noutros casos movementos orbitais.

11.1. Describe as aplicacións dos satélites artificiais en telecomunicacións, predición meteorolóxica, posicionamento global, astronomía e cartografía, así como os riscos derivados do lixo espacial que xeran.

12.1. Interpreta fenómenos e aplicacións prácticas nas que se pon de manifesto a relación entre a superficie de aplicación dunha forza e o efecto resultante.

12.2. Calcula a presión exercida polo peso dun obxecto regular en distintas situacións nas que varía a superficie na que se apoia, comparando os resultados e extraendo conclusións.

13



Actitude emprendedora Desenvolver procesos creativos e en colaboración que fomenten a iniciativa persoal.



ÁGORA- Pensar nas repercusións que supuxo o experimento de David R. Scott, tripulante do Apolo 15, na sociedade, cando deixou caer un martelo e unha

pluma na superficie lunar e observou que os dous elementos de masa diferente caeron simultaneamente coa mesma aceleración.

13



INICIAL Contextualización - Ler o título da unidade e os seus contidos, e observar as imaxes durante dous minutos. Anotar unha palabra, unha idea e unha frase relacionadas co tema.



- Compartir en grupos a palabra, a idea e a frase de cada un, e explicar por que se elixiu esa palabra, esa idea e esa frase.


Motivación inicial. - Ver en que aspectos coinciden as palabras, as ideas e as frases en todo o grupo, e reflexionar e argumentar nas que non se está de acordo.



- Describir o efecto que produce a forza nas distintas situacións expostas.- Deducir a primeira lei de Newton a partir do enunciado da segunda lei.



- Expresar as forzas propostas en unidades do SI usando factores de conversión.

- Buscar información en Internet para ver como funciona un dinamómetro e en que principio se basea.

- Calcular forzas resultantes en distintos casos expostos.- Calcular módulo, dirección, sentido… das forzas correspondentes que se

expoñen nas distintas actividades.- Explicar que lle sucede a unha persoa que vai nun vagón de metro cando

este frea de maneira brusca.- Calcular aceleracións e debuxar as forzas de acción e reacción que

interveñen en distintas situacións expostas.- Razoar, baseándose nas leis de Newton, por que é indispensable levar o

cinto de seguridade cando se viaxa en automóbil.- Representar as forzas que interveñen en determinadas situacións

expostas.- Calcular masas de planetas, velocidades orbitais… en distintas situacións

expostas.- Razoar a afirmación «O modelo actual do universo é o dun universo en


13


evolución e non un universo inmutable».- Elaborar unha cronoloxía desde I. Newton ata a actualidade que destaque

os descubrimentos clave e os avances científicos e tecnolóxicos que permitiron chegar ao modelo actual do universo.





- Libro do alumno.

13




• Observar as imaxes e explicar as forzas que interveñen en cada caso, os seus efectos, calcular aceleracións…• Interpretar a situación exposta aplicando as leis de Newton.• Realizar as actividades expostas a partir dunha táboa de datos sobre Neptuno e Urano.


• Describir o efecto que produce a forza nas distintas situacións expostas.• Expresar as forzas propostas en unidades do Sistema Internacional de Unidades usando factores de conversión.• Buscar información en Internet para ver como funciona un dinamómetro e en que principio se basea.• Calcular forzas resultantes en distintos casos expostos.• Calcular módulo, dirección, sentido… das forzas correspondentes que se expoñen nas distintas actividades.• Explicar que lle sucede a unha persoa que vai nun vagón de metro cando este frea de maneira brusca.• Calcular aceleracións e debuxar as forzas de acción e reacción que interveñen en distintas situacións expostas.• Deducir a primeira lei de Newton a partir do enunciado da segunda lei.• Calcular masas de planetas, velocidades orbitais, forzas de atracción gravitacional, aceleración da gravidade…

en distintas situacións expostas. • Elaborar unha cronoloxía desde I. Newton ata a actualidade que destaque os descubrimentos clave e os

avances científicos e tecnolóxicos que permitiron chegar ao modelo actual do universo.• Observar as imaxes que se propoñen e contestar as preguntas que se expoñen.• Buscar información sobre os satélites artificiais operativos que orbitan a Terra e completar a táboa proposta.• Buscar en Internet a información que se pide.• Realizar as actividades interactivas sobre forzas na ligazón dada.• Calcular a constante elástica dun resorte, explicar o tipo de forza que experimenta o resorte e completar a

actividade interactiva que se propón.• Completar as actividades interactivas que se propoñen sobre as leis de Newton.• Investigar sobre a biografía e os principais traballos de Isaac Newton e redactar un informe en formato dixital no

que se valoren as súas contribucións ao coñecemento científico.• Completar a autoavaliación da ligazón proposta.• Confeccionar unha liña do tempo que amose como evolucionou a concepción da estrutura do universo desde

Aristóteles ata a actualidade.• Aplicar a técnica cooperativa «Estrutura 1-2-4» para investigar os problemas xerados pola ingravidez.• Mirar o documental proposto e crear un debate sobre as dificultades ás que debían enfrontarse os xenios do

vídeo na súa época, e valorar os esforzos que levaron a cabo.

13


CULTURA DO PENSAMENTO RUTINA DO PENSAMENTO: «palabra – idea - frase»


Actividades: ler o título da unidade e os seus contidos, e observar as imaxes durante dous minutos. Anotar unha palabra, unha idea e unha frase relacionadas co tema.

DESTREZA DE PENSAMENTO: compartir en grupos a palabra, a idea e a frase de cada un, e explicar por que se elixiu esa palabra, esa idea e esa frase.

REFLEXIONA: ver en que aspectos coinciden as palabras, as ideas e as frases en todo o grupo, e reflexionar e argumentar nas que non se está de acordo.


«Non teño tempo para nada»

Competencia: habilidades para a vida e o benestar persoal: o fin último ao cal todas as persoas aspiramos con cada un dos nosos actos é conseguir a felicidade (desde a dimensión emocional, falariamos de experimentar un benestar subxectivo). Trátase de ofrecer recursos que axuden a organizar unha vida sa e equilibrada, superando posibles obstáculos que a vida poida deparar. Habilidades de organización (do tempo, traballo, tarefas cotiás) e desenvolvemento persoal e social. Habilidades na vida familiar, escolar e social (futuro laboral). Actitude positiva e real, mediante plans de acción individual, ante a vida.

Obxectivos: valorar a organización na nosa vida para conseguir unha xestión eficaz do noso tempo.

Actividade: nesta actividade aprenderase a xestionar o tempo da mellor maneira posible e poder desenvolver a vida alternando diferentes plans (con persoas, amigos, irmáns, tíos, avós… ou de estudos, tempo libre…) que levarán a ter unha vida máis coherente e organizada.


- Realizar os cálculos expostos referidos a un trineo tirado por cans que está inicialmente en repouso.- Calcular a aceleración dun coche de xoguete que se deixa caer por un plano inclinado con determinadas

14


características dadas.- Dicir se as afirmacións propostas son verdadeiras ou falsas.- Calcular a forza de atracción que existe entre a Terra e a Lúa.- Calcular a altura da órbita á que se atopa a Estación Espacial Internacional.

Ampliación:

- Realizar un esquema gráfico para explicar que son as mareas e a posición dos astros implicados nelas, o seu mecanismo, as mareas vivas e as mareas mortas, o momento do ano no que as mareas son máis intensas e de que depende este feito, por que se atrasan cada día e investigar en que lugares do globo terrestre as mareas son máis intensas.


- Para repasar o concepto de centro de gravidade pódese acceder ao vídeo da colección «Proxecto G»: http://links.edebe.com/p46ara.

- Para introducir as tres leis de Newton, observar os vídeos animados da colección «Física entretida»: Primeira lei de Newton: http://links.edebe.com/5qrq. Segunda lei de Newton: http://links.edebe.com/bna. Terceira lei de Newton: http://links.edebe.com/qjpc.

- Para realizar dez experimentos sinxelos e sen risco que poñan de manifesto as leis de Newton: http://links.edebe.com/g2qfa8.

- Aplicar a técnica «Lectura compartida» para profundar na astronomía ao longo da historia. Cada grupo centrarase nunha das etapas da historia propostas. O alumnado pode consultar as seguintes páxinas web e, en grupo, realizar a súa lectura compartida. Ao finalizar a lectura, os alumnos deben anotar as cinco ideas que consideraron máis relevantes e expoñerllas ao resto da clase:

Astronomía na antiga Grecia: http://links.edebe.com/x9d59. Astronomía en Alexandría: http://links.edebe.com/55uv. Astronomía en Roma: http://links.edebe.com/tfzr. Astronomía na corte visigoda: http://links.edebe.com/wryck. Astronomía árabe: http://links.edebe.com/t8bnk. Astronomía na Idade Media: http://links.edebe.com/bu3ce.

14



- Recoñecer o papel das forzas como causa dos cambios na velocidade dos corpos e representalas vectorialmente.

- Utilizar o principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas.

- Aplicar as leis de Newton para a interpretación de fenómenos cotiáns.

- Valorar a relevancia histórica e científica que a lei da gravitación universal supuxo para a unificación das mecánicas terrestre e celeste, e interpretar a súa expresión matemática.

- Comprender que a caída libre dos corpos e o movemento orbital son dúas manifestacións da lei da gravitación universal.

- Identificar as aplicacións prácticas dos satélites artificiais e a problemática exposta polo lixo espacial que xeran.





Lectura





• Utilización de estratexias de comprensión lectora:

14


- Lectura silenciosa (autorregulación da comprensión).- Elaboración de sínteses, esquemas, resumos (conciencia da propia comprensión).

Expresión




TIC Cre@ctividade: crear un folleto informativo sobre o programa Galileo, sistema global de navegación por satélite de Europa que estará formado por trinta satélites e pola súa infraestrutura de terra.

• Buscar información en Internet para ver como funciona un dinamómetro e en que principio se basea.• Elaborar unha cronoloxía desde I. Newton ata a actualidade que destaque os descubrimentos clave e os

avances científicos e tecnolóxicos que permitiron chegar ao modelo actual do universo.• Buscar información sobre os satélites artificiais operativos que orbitan a Terra e completar a táboa proposta.• Buscar a información que se pide en Internet.• Realizar as actividades interactivas sobre forzas na ligazón dada.• Calcular a constante elástica dun resorte, explicar o tipo de forza que experimenta o resorte e completar a

actividade interactiva que se propón.• Completar as actividades interactivas que se propoñen sobre as leis de Newton.• Investigar sobre a biografía e os principais traballos de Isaac Newton e redactar un informe en formato dixital no

que se valoren as súas contribucións ao coñecemento científico.• Completar a autoavaliación da ligazón proposta.• Confeccionar unha liña do tempo que mostre como evolucionou a concepción da estrutura do universo desde

Aristóteles ata a actualidade.• Aplicar a técnica cooperativa «Estrutura 1-2-4» para investigar os problemas xerados pola ingravidez.• Mirar o documental proposto e crear un debate sobre as dificultades ás que debían enfrontarse os xenios do

vídeo na súa época, e valorar os esforzos que levaron a cabo.

14



Recoñecer o papel das forzas como causa dos cambios na velocidade dos corpos e representalas vectorialmente.

Utilizar o principio fundamental da Dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas.

Aplicar as leis de Newton para a interpretación de fenómenos cotiáns.

Valorar a relevancia histórica e científica que a lei da gravitación universal supuxo para a unificación das mecánicas terrestre e celeste, e interpretar a súa expresión matemática.

Comprender que a caída libre dos corpos e o movemento orbital son dúas manifestacións da lei da gravitación universal.

Identificar as aplicacións prácticas dos satélites artificiais e a problemática exposta polo lixo espacial que xeran.

Recoñecer que o efecto dunha forza non só depende da súa intensidade senón tamén da superficie sobre a que actúa.

14




3 horas semanais







14







14


Unidade 11: PRESIÓN NOS FLUÍDOS

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM- Interpreta fenómenos e aplicacións prácticas nas que se pon de manifesto a relación entre a superficie de aplicación dunha forza e o efecto resultante.

(Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Calcula a presión exercida polo peso dun obxecto regular en distintas situacións nas que varía a superficie na que se apoia, compara os resultados e

extrae conclusións. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Xustifica razoadamente fenómenos nos que se pon de manifesto a relación entre a presión e a profundidade no seo da hidrosfera e da atmosfera.

(Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Explica o abastecemento de auga potable, o deseño dunha presa e as aplicacións do sifón utilizando o principio fundamental da hidrostática.

(Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Resolve problemas relacionados coa presión no interior dun fluído aplicando o principio fundamental da hidrostática. (Competencia lóxica e

matemática / Intelixencia matemática). - Analiza aplicacións prácticas baseadas no principio de Pascal, como a prensa hidráulica, o elevador, a dirección e os freos hidráulicos, e aplica a

expresión matemática deste principio á resolución de problemas en contextos prácticos. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Predicir a maior ou menor flotabilidade de obxectos utilizando a expresión matemática do principio de Arquimedes. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Comproba experimentalmente ou utilizando aplicacións virtuais interactivas a relación entre presión hidrostática e profundidade en fenómenos como o paradoxo hidrostático, o tonel de Arquimedes e o principio dos vasos comunicantes. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Interpreta o papel da presión atmosférica en experiencias como o experimento de Torricelli, os hemisferios de Magdeburgo, recipientes invertidos onde non se derrama o contido etc., inferindo o seu elevado valor. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Describe o funcionamento básico de barómetros e manómetros, e xustifica a súa utilidade en diversas aplicacións prácticas. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Relaciona os fenómenos atmosféricos do vento e a formación de frontes coa diferenza de presións atmosféricas entre distintas zonas. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Interpreta os mapas de isóbaras que se mostran no prognóstico do tempo e indica o seu significado. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

14



O movemento e as forzas

Presión. Principios da hidrostática.

Física da atmosfera.

13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas dos mesmos.

14. Deseñar e presentar experiencias ou dispositivos que ilustren o comportamento dos fluídos e que poñan de manifesto os coñecementos adquiridos así como a iniciativa e a imaxinación.

15. Aplicar os coñecementos sobre a presión atmosférica á descrición de fenómenos meteorolóxicos e á interpretación de mapas do tempo, recoñecendo termos e símbolos específicos da meteoroloxía.

13.1. Xustifica razoadamente fenómenos nos que se pon de manifesto a relación entre a presión e a profundidade no seo da hidrosfera e a atmosfera.

13.2. Explica o abastecemento de auga potable, o deseño dunha presa e as aplicacións do sifón utilizando o principio fundamental da hidrostática.

13.3. Resolve problemas relacionados coa presión no interior dun fluído aplicando o principio fundamental da hidrostática.

13.4. Analiza aplicacións prácticas baseadas no principio de Pascal, como a prensa hidráulica, elevador, dirección e freos hidráulicos, aplicando a expresión matemática deste principio á resolución de problemas en contextos prácticos.

13.5. Predicir a maior ou menor flotabilidade de obxectos utilizando a expresión matemática do principio de Arquimedes.

14.1. Comproba experimentalmente ou utilizando aplicacións virtuais interactivas a relación entre presión hidrostática e profundidade en fenómenos como o paradoxo hidrostático, o tonel de Arquimedes e o principio dos vasos comunicantes.

14.2. Interpreta o papel da presión atmosférica en experiencias como o experimento de Torricelli, os hemisferios de Magdeburgo, recipientes invertidos onde non se derrama o

15


contido etc. inferindo o seu elevado valor.

14.3. Describe o funcionamento básico de barómetros e manómetros xustificando a súa utilidade en diversas aplicacións prácticas.

15.1. Relaciona os fenómenos atmosféricos do vento e a formación de frontes coa diferenza de presións atmosféricas entre distintas zonas.

15.2. Interpreta os mapas de isóbaras que se mostran no prognóstico do tempo indicando o significado da simboloxía e os datos que aparecen nos mesmos.

15






ÁGORANo últimos cincuenta anos produciuse un avance importante no coñecemento da meteoroloxía, a súa divulgación polos distintos medios informati-vos ao alcance de todos pode axudar a mellorar as condicións de vida, previr catástrofes ou evitar prexuízos económicos. Investigar e redactar un informe sobre como variaron as temperaturas medias neste últimos cincuenta anos, a súa relación co cambio climático, as causas, as consecuen-cias e como se pode remediar.

15



INICIAL Contextualización - Escoller unha das tres fotografías que se mostran, considerala como punto de partida ou «punto de vista» para unha aproximación ao tema da presión nos fluídos, e escribir as ideas e cuestións que se ocorran e que poidan explicar a relación entre a imaxe e a presión nos fluídos.



- Poñer en común co resto da clase as ideas que se prepararon, dispostos en forma de círculo, cada un desde o seu «punto de vista».


Motivación inicial. - Anotar todas as ideas e cuestións que xurdan e tentar dar resposta. Reflexionar sobre que novas ideas e preguntas sobre a presión nos fluídos se teñen.



- Calcular presións e forzas en distintos problemas.- Explicar que significa «quilos de presión» nun pneumático, a que unidades

se refiren e calcular o seu valor en pascales.- Calcular a masa que se pode levantar nun émbolo de determinadas

características no que se aplica unha forza determinada.- Calcular o empuxe que sofre un corpo na auga.- Aplicar o principio de Arquimedes para demostrar que no aire un

quilogramo de palla non pesa o mesmo que un quilogramo de ferro, considerando a mesma densidade do aire.

- Completar unha táboa coas unidades de presión indicadas.



- Explicar en que dirección sairá a auga se se fura o lateral dunha botella de plástico chea de auga e se este feito ten algunha explicación científica.

- Explicar en que consiste o abastecemento de auga nas cidades, as presas e o sifón, e como se aplica neles o principio fundamental da hidrostática.

- Indicar se un corpo de determinadas características flotará na auga ou non.- Aplicar a técnica cooperativa «Cadea de preguntas» para repasar os

contidos do apartado de «Presión de líquidos».- Razoar por que non se pode reproducir o experimento de Torricelli con

auga no canto de mercurio, e explicar como se podería resolver.- Aplicar a destreza «Inferencia» para razoar que pode ocorrer ao medir a

presión dun gas encerrado nun recipiente cun manómetro de ramas abertas.

- Interpretar un mapa meteorolóxico e indicar o sentido do vento e en que zonas terá máis velocidade.


15






- Libro do alumno.

15




• Razoar con que aparello se medirán a presión dos pneumáticos dun coche.• Razoar en que principio está baseado o funcionamento do circuíto de freos dun coche.• Explicar que se consegue cando se anda con raquetas por encima da neve.• Explicar por que o crampón é útil para andar sobre o xeo.• Explicar que principio explica que os bañistas floten sen facer ningún movemento na auga.• Xustificar se se pode calcular de forma aproximada a densidade do corpo humano baseándose no feito

observado de facer o morto na auga.• Indicar o valor da presión 735 mm de mercurio en atmosferas.• Explicar que cambios meteorolóxicos se poden deducir a través do barómetro.


• Calcular presións, superficies, forzas e presións hidrostáticas en distintos problemas.• Explicar que significa «quilos de presión» nun pneumático, a que unidades se refire e calcular o seu valor en

pascales.• Explicar en que dirección sairá a auga se se fura o lateral dunha botella de plástico chea de auga e se este feito

ten algunha explicación científica.• Explicar en que consiste o abastecemento de auga nas cidades, as presas e o sifón, e como se aplica neles o

principio fundamental da hidrostática.• Calcular a masa que se pode levantar nun émbolo de determinadas características no que se aplica unha forza

determinada.• Calcular o empuxe que sofre un corpo na auga.• Indicar se un corpo de determinadas características flotará na auga ou non.• Aplicar a técnica cooperativa «Cadea de preguntas» para repasar os contidos do apartado de «Presión de

líquidos».• Aplicar o principio de Arquimedes para demostrar que no aire un quilogramo de palla non pesa o mesmo que un

quilogramo de ferro, considerando a mesma densidade do aire.• Aplicar a destreza «Inferencia» para razoar que pode ocorrer ao medir a presión dun gas encerrado nun

recipiente cun manómetro de ramas abertas.• Completar unha táboa coas unidades de presión indicadas.• Interpretar un mapa meteorolóxico e indicar o sentido do vento e en que zonas terá máis velocidade.• Buscar información sobre a estabilidade dos barcos e buscar accidentes que se produciron por mor da perda da

estabilidade por diversos motivos (condicións do mar, desprazamento da carga…). Explicar as medidas que se

15


toman para evitar estes accidentes e minimizar as súas consecuencias no caso dos petroleiros.• Razoar que hai que facer para cruzar un río xeado se se rompe o xeo, se descoñecemos a resistencia do xeo.• Razoar que pasaría co noso corpo se o planeta non tivese atmosfera e polo tanto non estivésemos mergullados

nun fluído.• Explicar como se produce o proceso de freado, en que propiedade da materia se basea e que principio se aplica

a través da ligazón proposta.• Calcular densidades, pesos e volumes mergullados.• Resolver o problema coñecido como paradoxo hidrostático e utilizar a destreza «Inferencia dedutiva» para

decidir cal dos dous valores obtidos é o correcto.• Calcular a porcentaxe de iceberg que está mergullado a partir dos datos que se proporcionan.• Razoar que dimensións mínimas debería ter o tubo invertido para poder realizar o experimento de Torricelli con

etanol de densidade determinada.• Reproducir o experimento proposto no vídeo e redactar un informe que conteña os obxectivos, o material, o

procedemento e as conclusións.• Realizar unha pequena investigación e unha presentación interactiva para explicar por que as borrascas se

producen no inverno e adoitan traer mal tempo se están formadas por masas de aire quente.• Buscar en páxinas de Internet dedicadas á previsión meteorolóxica as condicións que deben darse para que se

produza chuvia e indicar que debe ocorrer para que a chuvia se transforme en saraiba ou neve.

CULTURA DO PENSAMENTORUTINA DO PENSAMENTO: «círculo de puntos de vista»


Actividades: escoller unha das tres fotografas que se mostran, considerala como punto de partida ou «punto de vista» para unha aproximación ao tema da presión nos fluídos, e escribir as ideas e cuestións que se ocorran e que poidan explicar a relación entre a imaxe e a presión nos fluídos.

DESTREZA DE PENSAMENTO: poñer en común co resto da clase as ideas que se prepararon, dispostos en forma de círculo, cada un desde o seu «punto de vista».

REFLEXIONA: anotar todas as ideas e cuestións que xurdan e tentar dar resposta. Reflexionar sobre que novas ideas e preguntas sobre a presión nos fluídos se teñen.

15



- Completar a táboa que se propón.- Calcular a presión que soporta un batiscafo a unha profundidade determinada.- Calcular a forza que se debe aplicar a un émbolo para elevar unha caixa determinada.- Completar o esquema que relaciona as diferentes unidades coas que se pode expresar a presión e empregalo

para transformar unidades.- Dicir se as afirmacións propostas son verdadeiras ou falsas.- Completar as palabras cruzadas cos nomes de diferentes conceptos da meteoroloxía.

Ampliación:

- Responder as cuestións expostas sobre o experimento que realizou Otto Von Guericke en 1656.


- Para introducir diversos conceptos sobre a presión nos fluídos, acceder á unidade didáctica de «Forza e presión nos fluídos» de Cidead: http://links.edebe.com/y8zi.

- Para introducir os conceptos básicos sobre a presión: http://links.edebe.com/x4ujk3.- Para introducir o tema da presión atmosférica, ver o capítulo da colección Proxecto G sobre a presión

atmosférica: http://links.edebe.com/wegwym.


- Recoñecer que o efecto dunha forza non só depende da súa intensidade, senón tamén da superficie sobre a que actúa.

- Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes.

- Deseñar e presentar experiencias ou dispositivos que ilustren o comportamento dos fluídos e que poñan de manifesto os coñecementos



15


adquiridos, así como a iniciativa e a imaxinación.- Aplicar os coñecementos sobre a presión

atmosférica á descrición de fenómenos meteorolóxicos e á interpretación de mapas do tempo, e recoñecer termos e símbolos específicos da meteoroloxía.



Lectura






Expresión




15


TIC Cre@ctividade: realizar un traballo de investigación sobre as dimensións do Titanic e as do maior cruceiro de hoxe en día. Publicar o traballo nunha presentación interactiva que permita coñecer as características de ambos os barcos comparadas e utilizar os debuxos que hai destes barcos para presentalos a escala e poder comprobar as súas dimensións.

• Explicar en que consiste o abastecemento de auga nas cidades, as presas e o sifón, e como se aplica neles o principio fundamental da hidrostática.

• Buscar información sobre a estabilidade dos barcos e buscar accidentes que se produciron por mor da perda da estabilidade por diversos motivos (condicións do mar, desprazamento da carga…). Explicar as medidas que se toman para evitar estes accidentes e minimizar as súas consecuencias no caso dos petroleiros.

• Utilizar o simulador da web proposta para deducir a relación entre presión hidrostática e profundidade.• Explicar como se produce o proceso de freado, en que propiedade da materia se basea e que principio se aplica

a través da ligazón proposta.• Realizar unha pequena investigación e unha presentación interactiva para explicar por que as borrascas se

producen no inverno e adoitan traer mal tempo se están formadas por masas de aire quente.• Buscar en páxinas de Internet dedicadas á previsión meteorolóxica as condicións que deben darse para que se

produza chuvia e indicar que debe ocorrer para que a chuvia se transforme en saraiba ou neve.

15


CRITERIOS DE CUALIFICACIÓNInterpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas dos mesmos.

Deseñar e presentar experiencias ou dispositivos que ilustren o comportamento dos fluídos e que poñan de manifesto os coñecementos adquiridos así como a iniciativa e a imaxinación.

Aplicar os coñecementos sobre a presión atmosférica á descrición de fenómenos meteorolóxicos e á interpretación de mapas do tempo, recoñecendo termos e símbolos específicos da meteoroloxía.

16




3 horas semanais







16







16


Unidade 12: A ENERXÍA

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM- Resolve problemas de transformacións entre enerxía cinética e potencial gravitacional aplicando o principio de conservación da enerxía mecánica.

(Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Determina a enerxía disipada en forma de calor en situacións onde diminúe a enerxía mecánica. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia

matemática).- Identifica a calor e o traballo como formas de intercambio de enerxía, e distingue as acepcións coloquiais destes termos do seu significado científico.

(Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).- Recoñece en que condicións un sistema intercambia enerxía en forma de calor ou de traballo. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia

matemática).- Calcula o traballo e a potencia asociados a unha forza, incluíndo situacións nas que a forza forma un ángulo distinto de cero co desprazamento, e

expresa o resultado nas unidades do Sistema Internacional de Unidades ou outras de uso común, como a caloría, o kWh e os CV. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

16


CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXEA enerxía Enerxías cinética e potencial.

Enerxía mecánica.

Principio de conservación.

Formas de intercambio de enerxía: o traballo e a calor.

Traballo e potencia.

1. Analizar as transformacións entre enerxía cinética e enerxía potencial, aplicando o principio de conservación da enerxía mecánica cando se despreza a forza de rozamento, e o principio xeral de conservación da enerxía cando existe disipación da mesma debida ao rozamento.

2. Recoñecer que a calor e o traballo son dúas formas de transferencia de enerxía, identificando as situacións nas que se producen.

3. Relacionar os conceptos de traballo e potencia na resolución de problemas, expresando os resultados en unidades do Sistema Internacional de Unidades así como outras de uso común.

1.1. Resolve problemas de transformacións entre enerxía cinética e potencial gravitacional, aplicando o principio de conservación da enerxía mecánica.

1.2. Determina a enerxía disipada en forma de calor en situacións onde diminúe a enerxía mecánica.

2.1. Identifica a calor e o traballo como formas de intercambio de enerxía, distinguindo as acepcións coloquiais destes termos do significado científico dos mesmos.

2.2. Recoñece en que condicións un sistema intercambia enerxía en forma de calor ou en forma de traballo.

3.1. Calcula o traballo e a potencia asociados a unha forza, incluíndo situacións nas que a forza forma un ángulo distinto de cero co desprazamento, expresando o resultado nas unidades do Sistema Internacional de Unidades ou outras de uso común como a caloría, o kWh e os CV.

16



Actitude emprendedora Desenvolver procesos creativos e en colaboración que fomenten a iniciativa persoal.



ÁGORA:

- Consultar a ligazón dada para ver como se pode aproveitar a enerxía que ten a Terra no seu interior. Entre toda a clase, extraer a información máis relevante, expoñela e establecer as conclusións. Responder as preguntas: por que non foi máis utilizada esta enerxía?, que requirimentos tecnolóxi-cos se necesitan para iso?, cando a poderiamos utilizar de maneira cotiá?, que vantaxes e inconvenientes presenta desde un punto de vista ambien-tal? etc.

- Consultar a ligazón proposta para ver a dieta dos atletas, e observar como non variou moito desde a antiga Grecia. Investigar e propoñer unha dieta para un atleta profesional que desexe aumentar a súa potencia muscular e ver se é unha dieta sa e equilibrada.

16



INICIAL Contextualización - Describir as imaxes propostas, explicar que suxiren e que preguntas se formulan da súa observación.



- Poñer en común as respostas e tentar explicar as diferentes formas de enerxía que se observan, como están relacionadas entre si, como se transforman unhas noutras e se pode haber perdas enerxéticas.


Motivación inicial. - Extraer conclusións de todo iso, redactalas e expoñelas na clase. - Libro do alumno. POD.


- Explicar que tipo de enerxía presenta un corpo en movemento.- Pescudar de onde sae a equivalencia entre watts e cabalos de vapor.



- Calcular enerxías cinéticas, iniciais e instantáneas, velocidades, enerxías potenciais, enerxías mecánicas… en distintos problemas.

- Reproducir o experimento da ligazón dada e redactar un informe da experiencia, sinalando os obxectivos, o material utilizado, o procedemento seguido e as conclusións.

- Calcular o traballo realizado por todas as forzas, velocidades, traballos en máquinas, potencias… en varios problemas expostos.

- Reflexionar sobre se a enerxía se conserva, e se non é así en que se transforma.

- Buscar información sobre distintos modelos de coches e motocicletas e elaborar unha táboa con: cabalos de vapor, potencia, cilindrada e custo. Reflexionar sobre a relación das características investigadas e o prezo do vehículo e sobre se é necesario ou non ditas potencias. Expoñer o traballo, debater entre todos e extraer conclusións.

- Realizar o experimento que se propón na ligazón determinada, responder as preguntas e redactar un informe no que se inclúa obxectivos, material, procedemento e conclusións.

- Repasar os conceptos de forza, traballo e potencia e poñelos en práctica mediante os contidos, as simulacións e as actividades da ligazón proposta.


16






- Libro do alumno.

16




• Responder as preguntas e realizar os cálculos que se expoñen sobre o guindastre da obra visitada do problema.• Realizar os cálculos pertinentes para ver se sería posible desenvolver a obra sen a necesidade de máquinas a

motor, usando só a potencia dos músculos e das máquinas simples. Extraer conclusións e debatelas.


• Calcular enerxías cinéticas, iniciais e instantáneas, velocidades, enerxías potenciais, enerxías mecánicas… en distintos problemas.

• Reproducir o experimento da ligazón dada e redactar un informe da experiencia, sinalando os obxectivos, o material utilizado, o procedemento seguido e as conclusións.

• Calcular o traballo realizado por todas as forzas, velocidades, traballos en máquinas, potencias, forzas de fricción, calor, aceleracións… en varios problemas expostos.

• Reflexionar sobre se a enerxía consérvase, e se non é así en que se transforma.• Buscar información sobre distintos modelos de coches e motocicletas e elaborar unha táboa con cabalos de

vapor, potencia, cilindrada e custo. • Reflexionar sobre a relación das características investigadas e o prezo do vehículo e sobre se son necesarias ou

non ditas potencias. Expoñer o traballo, debater entre todos e extraer conclusións.• Realizar o experimento que se propón na ligazón determinada, responder as preguntas e redactar un informe no

que se inclúa obxectivos, material, procedemento e conclusións.• Repasar os conceptos de forza, traballo e potencia e poñelos en práctica mediante os contidos, as simulacións e

as actividades da ligazón proposta.• Consultar a web de PortAventura World e extraer a información e os datos máis relevantes sobre a atracción

descrita e crear unha táboa con eles. Agrupar os datos do apartado «Como é a viaxe?» nunha táboa, elaborar un esquema do percorrido, comparar os datos e o esquema co resto da clase, completar a información entre todos e chegar a un resultado común.

• Responder as preguntas expostas sobre as atraccións dun parque.• Elaborar dúas gráficas nas que se mostren as variacións de enerxía que se experimentan en cada tramo dunha

atracción determinada, así como as variacións de velocidade. Extraer conclusións.• Describir tres situacións da vida cotiá nas que se experimente un aumento e unha diminución das enerxías

cinética e potencial.• Definir con palabras propias que é a enerxía e como variou a súa definición no transcurso da historia segundo foi

evolucionando a tecnoloxía. Razoar se os avances tecnolóxicos foron perigosos ou beneficiosos para a sociedade.

17


• Describir as transformacións enerxéticas de determinadas situacións propostas.• En grupos, indicar un aparello, maquinaria etc., que transforme a enerxía para realizar un traballo e que no

proceso, unha parte desta se converta en calor non aproveitable durante a realización do traballo. Utilizar a destreza «Resolución de problemas» para propoñer como se podería minimizar esta perda ou como se podería aproveitar. Expoñer as ideas na clase e debater.

• Determinar a potencia que deben desenvolver os propios músculos para dar unha volta correndo ao patio, medir a distancia, calcular a velocidade final, o traballo e o tempo en efectuar a volta. Redactar un informe da experiencia que inclúa obxectivos, material, procedementos e conclusións. Debater as conclusións na clase.

• Aplicar a técnica de traballo cooperativo «O xogo das palabras» para definir os conceptos de enerxía, traballo, enerxía mecánica, principio de conservación da enerxía e potencia.

CULTURA DO PENSAMENTO RUTINA DO PENSAMENTO: «vexo, penso, pregúntome»


Actividades: describir as imaxes propostas, explicar que suxiren e que preguntas exponse da súa observación.

DESTREZA DE PENSAMENTO: poñer en común as respostas e tentar explicar as diferentes formas de enerxía que se observan, como están relacionadas entre si, como se transforman unhas noutras e se pode haber perdas enerxéticas.

REFLEXIONA: extraer conclusións de todo iso, redactalas e expoñelas na clase.


- Calcular a enerxía potencial gravitacional do obxecto que se propón.- Calcular a enerxía cinética dun motorista cando circula a unha velocidade determinada.- Calcular a velocidade dun boneco de peso determinado que se deixa caer dunha azotea.- Calcular a altura máxima que alcanza a pelota dunha ximnasta cando é lanzada a unha velocidade determinada.- Dicir se as afirmacións expostas son verdadeiras ou falsas.- Dicir a unidade do Sistema Internacional de Unidades para expresar o traballo e a calor.

17


- Completar as oracións que se propoñen.- Definir os conceptos que se propoñen.- Calcular a potencia de dous trades que realizan un traballo determinado.

Ampliación:

- Realizar os experimentos propostos sobre transformación de enerxía.


- Para repasar os conceptos básicos relacionados coa enerxía mecánica: http://links.edebe.com/867.- Para introducir diferentes conceptos traballados a través de diversos interactivos:

Sobre o traballo: http://links.edebe.com/8ech9b. Sobre a enerxía potencial: http://links.edebe.com/kaaxj. Sobre a enerxía cinética: http://links.edebe.com/8ech9b. Sobre a transferencia de enerxía: http://links.edebe.com/amw27.

- Aplicar a técnica cooperativa «Titoría entre iguais» para tratar o tema do principio de conservación da enerxía mecánica. Esta técnica de traballo cooperativo consiste en ofrecer colaboración a un compañeiro que pediu axuda; é dicir, trátase dunha aprendizaxe cooperativa entre dous alumnos. A axuda debe responder á demanda do compañeiro, e debe darse en forma de explicacións detalladas; non debe proporcionar soluciones xa feitas.

1. Selecciónanse os alumnos titores e titorizados, e créanse as parellas. 2. Fórmase aos titores. 3. Primeiras sesións baixo a supervisión do profesor. 4. Continúan as sesións e se prolducen encontros puntuais do profesor cos titores.


- Analizar as transformacións entre enerxía cinética e enerxía potencial, aplicando o principio de conservación da enerxía mecánica, cando se despreza a forza de rozamento, e o principio xeral de conservación da enerxía, cando existe disipación desta debida ao rozamento.

- Recoñecer que a calor e o traballo son dúas formas de transferencia de enerxía, e identificar as situacións nas que se producen.



17


- Relacionar os conceptos de traballo e potencia na resolución de problemas, e expresar os resultados en unidades do Sistema Internacional de Unidades, así como noutras de uso común.



Lectura






Expresión




TIC Cre@ctividade: en grupo, buscar información sobre a evolución das montañas rusas desde os seus inicios ata a actualidade, explicar por que puideron evolucionar e que avances tecnolóxicos precisaron, describir diferentes

17


transformacións enerxéticas que teñen lugar, realizar unha presentación e expoñela na clase. En grupo, deseñar unha montaña rusa que teña os tramos que se indican.

• Reproducir o experimento da ligazón dada e redactar un informe da experiencia, sinalando os obxectivos, o material utilizado, o procedemento seguido e as conclusións.

• Realizar o experimento que se propón na ligazón determinada, responder as preguntas e redactar un informe no que se inclúa obxectivos, material, procedemento e conclusións.

• Repasar os conceptos de forza, traballo e potencia e poñelos en práctica mediante os contidos, as simulacións e as actividades da ligazón proposta.

• Consultar a web de PortAventura World e extraer a información e os datos máis relevantes sobre a atracción descrita e crear unha táboa con eles. Agrupar os datos do apartado «Como é a viaxe?» nunha táboa, elaborar un esquema do percorrido, comparar os datos e o esquema co resto da clase, completar a información entre todos e chegar a un resultado común.

• En grupos, indicar un aparello, maquinaria etc., que transforme a enerxía para realizar un traballo e que no proceso, unha parte desta convértese en calor non aproveitable durante a realización do traballo. Utilizar a destreza «Resolución de problemas» para propoñer como se podería minimizar esta perda ou como se podería aproveitar. Expoñer as ideas na clase e debater.

• Consolidar os coñecementos sobre enerxía practicando nas actividades interactivas da ligazón proposta.

17



Analizar as transformacións entre enerxía cinética e enerxía potencial, aplicando o principio de conservación da enerxía mecánica cando se despreza a forza de rozamento, e o principio xeral de conservación da enerxía cando existe disipación da mesma debida ao rozamento.

Recoñecer que a calor e o traballo son dúas formas de transferencia de enerxía, identificando as situacións nas que se producen.

Relacionar os conceptos de traballo e potencia na resolución de problemas, expresando os resultados en unidades do Sistema Internacional de Unidades así como outras de uso común.

17




3 horas semanais







17







17


Unidade 13: ENERXÍA TÉRMICA

OBXECTIVOS EN TERMOS DE COMPETENCIAS / IIMM- Describe as transformacións que experimenta un corpo ao gañar ou perder enerxía, determina a calor necesaria para que se produza unha variación de

temperatura dada e para un cambio de estado, e representa graficamente ditas transformacións. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Calcula a enerxía transferida entre corpos a distinta temperatura e o valor da temperatura final aplicando o concepto de equilibrio térmico. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Relaciona a variación da lonxitude dun obxecto coa variación da súa temperatura utilizando o coeficiente de dilatación lineal correspondente. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Determina experimentalmente calores específicas e calores latentes de substancias mediante un calorímetro, e realiza os cálculos necesarios a partir dos datos empíricos obtidos. (Competencia lóxica e matemática / Intelixencia matemática).

- Explica ou interpreta, mediante ou a partir de ilustracións, o fundamento do funcionamento do motor de explosión. (Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).

- Realiza un traballo sobre a importancia histórica do motor de explosión e preséntao empregando as TIC. (Competencia social e cidadá / Intelixencia interpersoal).

- Utiliza o concepto da degradación da enerxía para relacionar a enerxía absorbida e o traballo realizado por unha máquina térmica. (Competencia tratamento da información e dixital / Intelixencia lóxica e matemática dixital).

- Emprega simulacións virtuais interactivas para determinar a degradación da enerxía en diferentes máquinas e expón os resultados empregando as TIC. (Competencia tratamento da información e dixital / Intelixencia lóxica e matemática dixital).

18


CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXEA enerxía

Efectos da calor sobre os corpos.

Máquinas térmicas.

4. Relacionar cualitativa e cuantitativamente a calor cos efectos que produce nos corpos: variación de temperatura, cambios de estado e dilatación.

5. Valorar a relevancia histórica das máquinas térmicas como desencadenamentos da revolución industrial, así como a súa importancia actual na industria e o transporte.

6. Comprender a limitación que o fenómeno da degradación da enerxía supón para a optimización dos procesos de obtención de enerxía útil nas máquinas térmicas, e o reto tecnolóxico que supón a mellora do rendemento destas para a investigación, a innovación e a empresa.

4.1. Describe as transformacións que experimenta un corpo ao gañar ou perder enerxía, determinando a calor necesaria para que se produza unha variación de temperatura dada e para un cambio de estado, representando graficamente ditas transformacións.

4.2. Calcula a enerxía transferida entre corpos a distinta temperatura e o valor da temperatura final aplicando o concepto de equilibrio térmico.

4.3. Relaciona a variación da lonxitude dun obxecto coa variación da súa temperatura utilizando o coeficiente de dilatación lineal correspondente.

4.4. Determina experimentalmente calores específicas e calores latentes de substancias mediante un calorímetro, realizando os cálculos necesarios a partir dos datos empíricos obtidos.

5.1. Explica ou interpreta, mediante ou a partir de ilustracións, o fundamento do funcionamento do motor de explosión.

5.2. Realiza un traballo sobre a importancia histórica do motor de explosión e preséntao empregando as TIC.

6.1. Utiliza o concepto da degradación da enerxía para relacionar a enerxía absorbida e o traballo realizado por unha máquina térmica.

6.2. Emprega simulacións virtuais interactivas para determinar a degradación da enerxía en

18


diferentes máquinas e expón os resultados empregando as TIC.

18





Tecnoloxías da información e da comunicación Familiarizarse coa procura responsable de información en Internet e compartila a través das canles máis adecuadas.

ÁGORAValorar o feito que a degradación da enerxía supón unha limitación á obtención de traballo (enerxía útil) nas máquinas térmicas, co consumo de enerxía, os efectos sobre o medio natural, o reto tecnolóxico que supón… Buscar algunha simulación virtual interactiva que permita comprobar a degradación da enerxía en máquinas térmicas, publicar nun blog a ligazón ao simulador e as conclusións ás que se chegaron.

18



INICIAL Contextualización - Observar as imaxes e a súa relación co título da unidade. - Libro do alumno. POD.


- Desenvolver unha chuvia de ideas de preguntas relacionadas co tema. - Libro do alumno. POD.

Motivación inicial. - Seleccionar, entre todos, as preguntas máis interesantes e discutir sobre elas. Poñer especial atención nos conceptos ou ideas novas que xurdan e que antes non se tiñan.



- Explicar sobre que dous aspectos dos corpos (un macroscópico e outro microscópico) dános información a temperatura.

- Explicar que diferenza hai entre calor e temperatura e en que unidades se miden estas dúas magnitudes.



- Razoar se é correcto dicir que un corpo posúe calor e de que forma adoita empregarse incorrectamente ese termo científico no día a día.

- Explicar en que forma se transmite a calor nunha habitación que se quenta mediante radiadores.

- Calcular temperaturas de mesturas, cantidade de enerxía en forma de calor que se cede, cantidade de substancia que hai que engadir para manter temperaturas, masas de substancias, enerxías, temperaturas finais, lonxitudes e densidades a distintas temperaturas… en distintos problemas expostos.

- Aplicar a técnica cooperativa «Folio xiratorio» na explicación e na representación gráfica das etapas do funcionamento do motor de explosión de catro tempos e investigar a importancia histórica deste motor e a súa contribución ao desenvolvemento tecnolóxico e social.

- Calcular rendementos de máquinas e temperaturas do foco frío en distintos problemas expostos.




- Completar as actividades do apartado «Actividades finais».

- Libro do alumno.

18


- Completar as actividades do apartado «Pon a proba as túas competencias».

- Reflexionar sobre os coñecementos aprendidos.



• Explicar como chega a calor dunha fogueira ás persoas.• Explicar a función das luvas que levan os ferreiros para traballar.• Calcular a cantidade de calor que comunica unha fogueira a unhas pezas de ferro de determinadas

características.• Calcular a temperatura da auga dun cubo que serve para arrefriar as pezas de ferro traballadas nunha ferrería e

a temperatura da peza de ferro ao saír da auga.• Calcular o valor da constante de dilatación cúbica.• Razoar se ao estar máis quente o aire aumentará as súas dimensións.• Explicar onde está a enerxía que se desaproveita nunha ferrería.


• Razoar se é correcto dicir que un corpo posúe calor e de que forma adoita empregarse incorrectamente ese termo científico no día a día.

• Explicar en que forma se transmite a calor nunha habitación que se quenta mediante radiadores.• Calcular temperaturas de mesturas, cantidade de enerxía en forma de calor que se cede, cantidade de

substancia que hai que engadir para manter temperaturas, masas de substancias, enerxías, temperaturas finais, lonxitudes e densidades a distintas temperaturas… en distintos problemas expostos.

• Aplicar a técnica cooperativa «Folio xiratorio» na explicación e na representación gráfica das etapas do funcionamento do motor de explosión de catro tempos e investigar a importancia histórica deste motor e a súa contribución ao desenvolvemento tecnolóxico e social.

• Calcular rendementos de máquinas e temperaturas do foco frío en distintos problemas expostos.• Buscar información sobre os distintos tipos de frigoríficos (convencional, non frost, conxelador, combi…), a súa

eficiencia enerxética, a reciclaxe do fluído refrixerante e o seu efecto sobre o medio natural… e elaborar un informe no que se analice a información obtida desde os puntos de vista do consumidor e do medio natural. Expoñer as conclusións ao resto da clase.

• Xustificar se as afirmacións expostas son verdadeiras ou falsas.• Identificar a forma ou formas de transmisión de calor presentes en cada unha das situacións expostas.• Aplicar a ecuación achada por Boltzmann para calcular a velocidade media das moléculas de auga cando a súa

temperatura é de 150 ºC, e xustificar se se podería aplicar a mesma ecuación para calcular a velocidade das 18


partículas cando a auga se atopa a 45 ºC.• Indicar as temperaturas ás que se producen a fusión e a evaporación de tres substancias diferentes a partir da

gráfica de cambios de estado proposta.• Calcular as dimensións dunha peza de determinadas características e se varía a temperatura.• Calcular temperaturas finais en determinados problemas.• Calcular a cantidade de auga necesaria para baixar a temperatura de certas substancias nos problemas

propostos.• Calcular calores específicas.• Calcular cambios de unidades.• Explicar de que experimento se trata e que características de ambas as substancias se poden deducir a partir da

gráfica proposta.• Calcular enerxías e calores latentes en distintos problemas expostos.• Investigar en que consiste o funcionamento dunha lámina bimetálica e indicar algunha aplicación que se deu a

este descubrimento.• Efectuar os cálculos necesarios para pescudar canto ten que aumentar a temperatura dun gas para que o seu

volume se duplique.• Calcular poderes caloríficos en distintos problemas expostos.• Demostrar a fórmula da temperatura á que se alcanza o equilibrio nunha mestura.• Investigar como se explica a presenza de auga en estado gasoso na atmosfera se na Terra nunca se supera a

temperatura de 100 ºC.• Calcular traballos e rendementos en máquinas térmicas de distintos problemas.• Investigar sobre a influencia na evolución de diferentes campos da industria que supuxo na súa época a mellora

que introduciu James Watt na máquina de vapor, aplicar a destreza «Mapa mental» para presentar o resultado na clase.

CULTURA DO PENSAMENTO RUTINA DO PENSAMENTO: «preguntas creativas»


Actividades: observar as imaxes e a súa relación co título da unidade.

DESTREZA DE PENSAMENTO: desenvolver unha chuvia de ideas de preguntas relacionadas co tema.

REFLEXIONA: seleccionar, entre todos, as preguntas máis interesantes e discutir sobre elas. Poñer especial atención nos conceptos ou ideas novas que xurdan e que antes non se tiñan.

18



- Dicir se as afirmacións propostas son verdadeiras ou falsas.- Calcular a temperatura final dunha mestura de etanol de características determinadas.- Calcular a calor que se debe empregar para alcanzar unha temperatura determinada e fundir completamente

unha cantidade de ferro a unha temperatura concreta.- Explicar que é a dilatación, por que se produce e se afecta a sólidos, líquidos e gases por igual.- Calcular o volume final dun gas se se aumenta a temperatura.- Calcular o traballo e o rendemento dunha máquina térmica que funciona con dous focos de determinadas

características.

Ampliación:

- Consultar a ligazón proposta para investigar sobre unha máquina térmica. Dicir que nome recibía, que significa o seu nome e explicar o principio físico que a facía funcionar.

- Investigar sobre a evolución das máquinas térmicas e responder as cuestións expostas.- Construír un barco pop pop para poñer en práctica os coñecementos adquiridos sobre máquinas térmicas.

Consultar a web proposta para iso.


- Para introducir diversos conceptos sobre a enerxía térmica, acceder á unidade didáctica «Calor e enerxía» de Cidead: http://links.edebe.com/ky4xxa.

- Para coñecer a diferenza entre temperatura e calor: http://links.edebe.com/necn- Para visualizar diversos vídeos sobre as máquinas térmicas: http://links.edebe.com/7rk69a- Para aprender como funcionan os motores de combustión interna: http://links.edebe.com/vw7


- Relacionar cualitativa e cuantitativamente a calor

• Rúbrica da unidade didáctica 13.• Ficha de avaliación de competencias.• Rúbrica do os proxectos.

18


cos efectos que produce nos corpos: variación de temperatura, cambios de estado e dilatación.

- Valorar a relevancia histórica das máquinas térmicas como desencadenamentos da revolución industrial, así como a súa importancia actual na industria e no transporte.

- Comprender a limitación que o fenómeno da degradación da enerxía supón para a optimización dos procesos de obtención de enerxía útil nas máquinas térmicas, e o reto tecnolóxico que supón a mellora do rendemento destas para a investigación, a innovación e a empresa.


• Rúbricas de habilidades xerais.• Avaliación das CB/IM. Rexistro individual.• Avaliación das CB/IM. Rexistro do grupo clase.• Arquivo de aprendizaxe (porfolio) e arquivo



Lectura






Expresión


• Expresión adecuada oral e escrita das aprendizaxes, utilizando un vocabulario preciso.18



TIC Cre@ctividade: investigar sobre os mecanismos en que se basean os procesos para conservar os alimentos (que non sexan o frigorífico) e presentalos mediante tecnoloxías TIC como proxeccións en vídeo ou presentacións. Indicar que técnica de conservación é a máis antiga de todas e se se utilizan na actualidade.

• Buscar información sobre os distintos tipos de frigoríficos (convencional, non frost, conxelador, combi…), a súa eficiencia enerxética, a reciclaxe do fluído refrixerante e o seu efecto sobre o medio natural… e elaborar un informe no que se analice a información obtida desde os puntos de vista do consumidor e do medio natural. Expoñerlle as conclusións ao resto da clase.

• Investigar como se explica a presenza de auga en estado gasoso na atmosfera se na Terra nunca se supera a temperatura de 100 ºC.

• Investigar sobre a influencia na evolución de diferentes campos da industria que supuxo na súa época a mellora que introduciu James Watt na máquina de vapor. Aplicar a destreza «Mapa mental» para presentar o resultado na clase.

18


CRITERIOS DE CUALIFICACIÓNRelacionar cualitativa e cuantitativamente a calor cos efectos que produce nos corpos: variación de temperatura, cambios de estado e dilatación.

Valorar a relevancia histórica das máquinas térmicas como desencadenamentos da revolución industrial, así como a súa importancia actual na industria e no transporte.

Comprender a limitación que o fenómeno da degradación da enerxía supón para a optimización dos procesos de obtención de enerxía útil nas máquinas térmicas, e o reto tecnolóxico que supón a mellora do rendemento destas para a investigación, a innovación e a empresa.

19




3 horas semanais







19







19

Física y Química - Edebe · Web viewExplicar a formación do cristal iónico dicloruro de calcio,...

Documents

Transcript of Física y Química - Edebe · Web viewExplicar a formación do cristal iónico dicloruro de calcio,...