Hizkuntza guztietako hiztunek, menderik mende, haurrekin hitz egiteko modu be-rezia garatu dute. Euskaldunok ere belaunaldiz belaunaldi haur txikiekin komunika-tzeko hizkuntza erregistro bat garatu dugu, haiek erraz ahoskatzeko eta ulertzeko moduko hitzak erabiliz, hizkuntza pixkanaka eta modu egokian ikas dezaten. Horre-gatik, haur hizkeran errepikatzen diren soinuak eta silabak topatuko ditugu, anima-lien eta bestelakoen hotsak, edo tt, ll, n, x bezalako ahoskera xamurra duten hitzak.

Egia da azken urteotan haur hizkera gutxiago erabiltzen dela. Alde batetik, gaur egun-go guraso asko eskola bidez euskaldundu dira, eta txikitan ez dute aukerarik izan hiz-kera hori ikasteko. Beste alde batetik, hizkera horren kontrako jarrera ere zabaldu da, haurren hizkuntz garapenerako kaltegarria delakoan.

Tradizioz beti erabili izan ditugu horrelako hitzak eta ez dugu inolako arazorik izan txikitan nanan erabiltzeko eta koskortzean jan esateko. Hizketa modu berezi horrek, gainera, hizkuntzarekin lotura afektibo berezia sortzen du.

-

- -

HAUR HIZKERA

75

ANIMALIAKAnimales / Animaux

KUA-KUABE, BEBEPUTXITXO, ARRE-ARRE AXELKO, AXERKOMUNONOMAMORRO, MOMOAPIPI, PIO-PIOPITXITXI, MIAU-MIAU, MIXINOPOTXITXO, TRAKATANKUKURRUKU, PIPIPURRA-PURRA, PIPITTOTTO, UAU-UAU, GUAU-GUAUKURRIN-KURRIN, TUXAPIPI, PIO-PIOPOTXITXO, T(R)AKATAN-T(R)AKATAN, ARRE-ARRE

AHATEA:ARDIA: ASTOA:AZERIA:BEHIA: BILDOTSA: INTSEKTUA, ZOMORROA:HEGAZTIA:KATUA:MANDOA:OILARRA:OILOA:TXAKURRA:TXERRIA:TXITA: ZALDIA, BEHORRA:

Pato:Oveja:Burro:Zorro:Vaca:Cordero:Insecto,Bicho:Ave:Gato:Mulo:Gallo:Gallina:Perro:Cerdo:Pollo:Caballo, yegua:

Canard :Brebis :Àne :Renard :Vache :Agneau :Insecte , Bête :Oiseau :Chat :Mulet :Coq :Poule :Chien :Cochon :Poussin :Cheval ,jument :

- -

76

EKINTZAKAcciones / Activiteś

TAKATAN-TAKATAN

ITSUSI-ITSUSI EGIN

BURRUN-BURRUN

PUTXU-PUTXU, PLISTI-PLASTA FU, FUFUAUPA

ARREKONKON

PAPO, AKODANTXA-DANTXAXURRUPA EGIN, XURRUPAKA-XURRUPAKA EGIN PUNPAFU, XIXI, FUFUTTUTTU, APATX, TTAKA, APAETXAN-ETXANAKO, PAPOKUKU

FU EGIN, FUFU EGINMUTTUR, MUTTUR EGONKRAS-KRAS

ANIMALIA BATENGAINEAN IBILI:

AURPEGIA ZIMURTU:

AUTOAN, TRAKTOREAN IBILI:

BAINATU:

BERO EGON:

BESOETAN HARTU:

BIZKAR GAINEAN ERAMAN:

BUKATU:

DANTZATU:

EDAN:

ERORI:

ERRE:

ESERI:

ETZAN:

EZETZ ESAN:

EZKUTATU ETA AGERTU:

HAIZEA EMAN:

HASERRE EGON:

HAUTSI:

Andar encima de un animal:

Arrugar la cara:

Andar en algún vehículo:

Bañarse:

Tener calor:

Coger en brazos:

Llevar en la espalda:

Terminar:

Bailar:

Beber:

Caerse:

Quemar(se):

Sentarse:

Tumbarse:

Negar:

Esconder(se) y aparecer:

Soplar:

Enfadarse:

Romper:

Chevaucher un animal :

Froncer les sourcils :

Conduire une voiture , un tracteur :

Prendre un bain :

Avoir chaud :

Prendre dans ses bras :

Prendre sur son dos :

Terminer :

Danser :

Boire :

Tomber :

Se brûler :

S’asseoir :

Se coucher :

Dire non :

Se cacher et apparaître :

Souffler :

Ètre en colère :

Casser :

77

AKIKI EGIN, KOXKA EGINTTAKA-TTAKA, TTIPI-TTAPATTUKUN-TTAKUNTXISTA EGINANJU EGINNANANTTITTTAS-TAS, TTAS-TTASKAX-KAXAPAPA, ANJU, APAPAX

POTIKOKA IBILI, TTAKA-TTAKAKUNKA, KANKA, KAXKAMATTE-MATTE (EGIN) LOLO, MOMO, LLOLLOPINTTA-PINTTAPUPU, PAPU KAXKA-KAXKA, KIX-KIXPA EMANPIPI, PIX-PIX, PIS-PISTTALTTOTTITTTTALO-TTALO, TXALO-TXALOTTUKU-TTUKU

PLISTI-PLASTATILIN-TALAN, TTILIN-TTALANTTUTTI, TTUTTIK, TTAKA-TTAKAAUPI, AUPA

HOZKATU:

IBILI:

IRENTSI:

INJEKZIOA JARRI:

IRRI EGIN:

JAN:

JANTZI:

JO, ZIGORTU:

JO (ATEA):

KALERA ATERA, PASEATU:

KATUKA IBILI:

KOLPATU:

LAZTANDU:

LO EGIN:

MARGOTU:

MIN HARTU:

MOZTU:

MUSU EMAN:

PIXA EGIN:

SALTO EGIN:

SARTU:

TXALO EGIN:

TXUPETEA AHOAN EDUKI:

URETAN IBILI:

ZABUAN IBILI:

ZUTIK IBILI:

ZUTITU:

Morder:

Andar:

Tragar:

Poner una inyección:

Reir:

Comer:

Vestir:

Pegar, castigar:

Llamar (a la puerta):

Pasear, salir a la calle:

Gatear:

Golpear:

Acariciar:

Dormir:

Pintar:

Hacerse daño:

Cortar:

Besar:

Mear:

Saltar:

Meter:

Aplaudir:

Tener el chupete en la boca:

Andar en el agua:

Columpiarse:

Andar de pie:

Levantarse:

Mordre :

Marcher :

Avaler :

Faire une piqûre :

Rire :

Manger :

S’habiller :

Frapper, punir :

Toquer à la porte :

Sortir ,se promener :

Marcher à quatre-pattes :

Blesser :

Caresser :

Dormir :

Peindre :

Se faire mal :

Couper :

Faire un bisous :

Faire pipi :

Sauter :

Entrer :

Applaudir :

Sucer la tétine :

Se baigner :

Faire de la balançoire :

Se mettre à marcher :

Ètre debout :

- -

78

GORPUTZ ATALAKPartes del cuerpo/ Parties du corps

MUTTURPOTTOTTAKOXKOLLOAK, POTTOKOAKTTITTIAKATXAPARRAKKIKAK IPULLI, POPAXANGOAKXORROPITITO, PITTILINA, PITTITTOTIRRIN, TTIRRIN

AHOA (1):

ALUA (2):

BARRABILAK (3):

BULARRA (4):

ESKUAK (5):

HORTZAK (6):

IPURDIA (7):

OINAK (8):

SABELA (9):

ZAKILA (10):

ZILBORRA (11):

Boca:

Vagina:

Testículos:

Pecho:

Manos:

Dientes:

Culo:

Pies:

Tripa:

Pene:

Ombligo:

Bouche :

Sexe :

Testicules :

Poitrine :

Mains :

Dents :

Cul :

Pieds :

Ventre :

Pénis :

Nombril :

79

TTITTI, TITI

KILIX-KOLOXKA, TXINTXINTUTU, TTUTTUDILIN-DALANTUJU-TUJU

PITXIKAKA

AMAREN BULARRA:

ARRANBERA:

BIBEROIA:

EZKILA:

EZTULA:

GAUZA BEREZIA:

GAUZA ZIKINA, TXARRA:

Pecho materno:

Sonajero:

Biberón:

Campana:

Tos:

Cosa especial:

Cosa sucia, mala:

Les seins :

Hochet :

Biberon :

Cloche :

Toux :

Chose spéciale :

Chose sale :

BESTELAKOAKOtros / Autres

JANARIAK ETA EDARIAKComidas y bebidas / Aliments et boissons

KOKO MAMALELEKOKO, TOTO, TTOTTOTXITXINANANPAPALALAKOKOMAMA

ARRAUTZA:

EDARIA:

ESNEA:

GOZOKIA:

HARAGIA:

JANARIA:

OGIA:

SAGARRA:

TXOKOLATEA:

URA:

Huevo:

Bebida:

Leche:

Dulce:

Carne:

Comida:

Pan:

Manzana:

Chocolate:

Agua:

Oeuf :

Boisson :

Lait :

Friandises :

Viande :

Aliment :

Pain :

Pomme :

Chocolat :

Eau :

- -

80

NINI, NINIBURRUN-BURRUN, BRUN-BRUN, POPOTXISTAKOKO, MAMU, MOMO

PITXIAKKILI-KILI, KILLIKI, KILLI-KILLIKUNKA, KANKA, KAXKAPITXIA, PITXILITAPUPUKIKI, TTONTTORTATXIN-TATXIN, TTUN-TTUNNINI, NINIPONPAPURRUTFU, FUFUTXISPUN

TXIRRIN, TIRRIN-TIRRINTXU-TXUTUTU

TETE, TTETTE, PETETEPLISTI-PLASTA, PLASTA-PLASTADILIN-DALAN, TILIN-TALANTTATTAK, PAPATTAK

HAURRA:

IBILGAILUAK:

INJEKZIOA:

IZAKIBELDURGARRIA:

JOSTAILUAK:

KILIKAK:

KOLPEA:

LOREA:

MINA:

MOTOTS:

MUSIKA:

PANPINA:

PILOTA:

PUZKERRA:

SUA:

SUZIRIA, SU ARTIFIZIALAK:

TINBREA:

TRENA:

TURUTA, TRONPETA:

TXUPETEA:

URA, BAINERA:

ZABUA:

ZAPATAK:

Niña/o:

Vehículo:

Inyección:

Ser temible, terrorífico:

Juguetes:

Cosquillas:

Golpe:

Flor:

Dolor:

Coleta:

Música:

Muñeca:

Pelota:

Pedo:

Fuego:

Cohete, fuegos artificiales:

Timbre:

Tren:

Trompeta, corneta:

Chupete:

Agua, bañera:

Columpio:

Zapatos:

Enfant :

Véhicules :

Piqûre :

Monstre :

Jouets :

Chatouilles :

Coup :

Fleur :

Douleur :

Chignon :

Musique :

Poupée :

Ballon :

Pet :

Feu :

Fusée , feux d’artifice :

Sonnerie :

Train :

Trompette :

Tétine :

Eau, baignoire :

Balançoire :

Chaussures :

- -

- -

81