I a ‘na rua Frederic Mistrau dins Sent Junian.

Avant-dire

'Qeu texte es estat escrit dins lu tren que m'entòrnet de Lemòtges a la debuta de septembre de 2011, siguet ‘chabat d’aranjar au mes mòrt de 2011.

La structura dau texte es bastida sus un paralelisme dintra dos chamins. L'un, 'queu daus numeròs, es aquí per descrire los fachs « ne'n ilhs-mesma », lu de las letras, los soschaments.

De las nòtas son estadas adjuntadas per lu concors 2012 dau Bornat. 'Las son 'quí per eschivar 'na revirada totala, subretot que lu texte prumier es escrit dins 'na linga fòrça-fòrça galicisada, nonmàs per eisplicar lu perpaus quauquavetz, non grán per jugar lu sabant.

1

A pena tornat dau trabalh, a pena la biaça pausada, que lu telefònet brinbrindelet.« Pair - Mair » fan se brandar1 l’escran. « Pair - Mair » fan se brandir2 lu porta-onda3 dins de las vibracions sornas.

- Jan Peire ? Qò es ton pair ! Qò vai mau. I eriam4 aüei mai ton frair, ‘quò ‘nava e, de ser, venen de ‘pelar, quò vai mau. Te fau t’entornar avant la debuta de tos congiers, dès demán mandin se 'quò se pòt.- Pòde pas, justament. Me fau dubrir… de la gent… pas 'quí… sem l'estiu. E puei, coneisse pas los orarís daus trens. Me fau ‘nar a la gara…- Me damandeten5 de montar sos abits, ‘nirem deman mai ta sòr. Damandeten maitot se podián ‘pelar la nueit, disí que non. Vòle deranjar degun. Montar a Sent Junian ne chanjariá res de tots biais.- Vau a la gara. ‘Pelarai sabe pas laquala per venir me querre a Lemòtges o beleu be6 a Sent Junian.- V-òc-es, desbrolha-te mai lu tren, màs tascha de venir lu pus viste possible se te vo’es7 lu tornar veire vivant.

A

Coma un burgaud8, me despacientí tòst ‘ver barrar a clau la pòrta de chas me. Coneisse pertant lu chamin d’aicí la gara màs ‘questa vetz, eu me sembla long-long.Comence a m’esmaiar9. Me passe un mochanàs per la faça.

B

Tres mes que cranhe los còps de fiu de ma mair, desempuei l’AVC que mon pair fit10, un ‘vendres 13 dau mes de mai, un jorn d’eisamen au CHRU a Lemòtges.

1 Brandar = luire, éclairer vivement.2 Brandir = secouer.3 Pòrta-onda = telefòne portable.4 Eriam = èram.5 Los preterits son conjugats ne'n « -t- », « -etem, -etetz, -eten ».6 Be = « bien » dans le sens d'une aframation. Las nòtas l°13 e l°71 balhan d'autras signifcacions.7 Vo'es = voles.8 Burgaud = frelon.9 Esmaiar = se donner du souci.10 Fit = faguet.

2

Ma mair me l’anoncet entau :

- Jan Peire ? Qò es ton pair ! Eu aguet un AVC. Aürosament, l’aguet quante eriá au CHU. Autrament, tu iò veses, te, se qu’eriá ‘ribat ‘quí ? Lu temps de ‘pelar lu medecin, los secors… Non, ‘quò es mielhs entau !- Màs ! Màs ! Màs, querraque, un AVC es 'na chausa grava, es pas ‘na traucaplais11.

Me songe que ‘la compreniá p'un piau12. Fau dire que i a 70 ans d'aquò, tot 'quò eisistava pas, ‘laidonc, 'quò fai pas pertit de son monde.

- Te’n fase pas, quante eu tornará, auram ‘na boitia per ‘pelar lu medecin.- Comptes pas lu veire tornar e pòder contunhar far coma avant. Eu vai beleu estre reduit, andicapat…- Beleu pas ! Gaita lu vesin, eu ne’n aguet ben13 tres daus AVC.- ‘Resta mai tos aver daus AVC. Es un quauquaren de greu, pas un virus o b’etot un ‘cròbe.- Verem be ! Daus còps.

C

Tres ans, per dire verai, quò fai tres ans que i aguet 'na besonha per far que mon pair ‘nava b’etot ‘chabar de paiar sa vita. Orleans-Lemòtges, p’una imediatetat telefonairitz14.Ma mair me iò diguet nonmàs quante m’entorní de Barcelona.

- Te’n fases pas, es solament un malaise, 'na p'ita misèra…

Qante ‘ribí meijon, quauques temps apres, damandí d'avisar la fuelha dau medecin : una debuta d’infarctus, 'na misèra 'feitivament.

De las vetz me pense dins ‘n autre monde. Disí a mas sòrs a mon frair de velhar aus rendez-vous chas lu medecin, que los pairs son pus tots jòunes, son usats, abracats, fatigats per la vita. E sei eslunhat maitot.

Tant pissar dins un violon.

11 Traucaplais = diarrhée.12 P'un piau = res.13 Be = « bien » expression de la quantité. Las nòtas l°6 e l°71 balhan d'autras signifcacions.14 P'una imediatetat telefonairitz (nuòu-logisme) = degun per viste balhar un còp de fu.

D

Ujan, ‘vant de pertir per Florença, telefoní qua’iment15 totas las setmanas e damandí de parlar tant a ma mair qu’a mon pair. Ma mair iò comprenguet tòst viste e se fotet de me.

- Marcha, pòts16 las prendre tas vacanças. ‘Tendrem que siàias tornat per ‘trapar dau mau, se devem ne’n ‘trapar. De totas faiçons, auriám quauquaren, lu temps per te de rintrar que siriam brechats sos terra.

‘Qò manquet pas, ‘na setmana ‘pres estre tornar.

E

A la gara, donan nonmàs los orarís per las grandas linhas. Fautet17 far la comedia per aver l’ora de despart dau TER. Me sonjava pas ne’n aver mestier màs, tot-temps los recorsons18 de ma mair fan brí-brí dins ma testa : « n’autres sabem pas », «daus còps », vertadièras antifònias19 lemosinas.

Per d'autras culturas, la gent sabant parlan de fatalisme.

3

Ma sòr au telefòne començet de me dire que la mair li aviá telefonat de charchar los orarís dau tren.

- Vei-los-quí ! Qò es mai aisat de prener queu-quí e de davalar a Lemòtges… Te’n fases pas per ‘n’autres, ‘nirem t'i querre. Descendas subretot pas a Sent Junian.- V-òc-es, màs sabe res de coma… Deman, vau damandar un congier de mai, mas vacanças debutavan… E ne’n sabem pas pus de coma quò vai ‘nar per se.- ‘Pela nos quante sauràs o b’etot quante siràs dins lu tren, sem de congier.

15 Qa'iment = quasiment.16 Pòts = pòdes.17 Fautet = faguet.18 Recorson = refrain.19 Antifònia = hymne.

4

Dijòus mieijorn, au trabalh, mos collegas fan la remarca que per ‘na vetz mon bureu es ben esgat.

- Sa’es20 que las vacanças son màs demán. Remarca, podem i minjar benaise, mesma ne’n fichar per delai las ridelas21.

Serietz malürós de las vetz de pas saber dire quò que vos macha. Afè, es entau. Pòde pas ; vòle que degun me planhesse. Fauguet que lu darnier livror siguesse passat per apercebre la p’ita ‘velopa daus messatges ‘ribats quante setz au perier : « es ‘chabat ».

Un « es ‘chabat » dins un message cort-alenat.Un « es ‘chabat » que me sonjava pas tant dever entendre.Un « es ‘chabat » que coneissiá pas coma lemosinisme e que, per dire verai, auriá aimat mielhs i barrar ma pòrta.

5

‘Qò es be lu tracas daus vivants de prener un bilhet per un tren sole e de s'atrobar a la gara mai d'autres trens eissits d'ente sabetz iò, estranjament.

- Segur, podetz prener 'queu-d'aquí, màs mesfiatz vos, eu es mai lent.

Me’n fòte, me resta de migrar22 dins lu TER. Davale a las ueit oras dau ser a Lemòtges.

De tot biais, pòde res chamjar a l’ordonança dau monde. N’i a màs de segre, fataliste m'etot.

6

A meijon, ma mair nos eisplica tranquilament, la votz cassada, qu’ilhs l’an desbranchat.

‘La ditz que degun ‘pelara la nueit, quau que siàia, quau que ‘ribesse. De tot biais, ‘la vòu deranjar degun. Qò ferá be jorn deman.

20 Sa'es = sabes.21 Ne'n fchar per delai las ridelas = faire déborder l'assiete.22 Migrar = être soucieux, pensif.

- Atz minjat quauquaren ‘vant de montar lu querre ? E te, trobetes beleu de que cassar la crosta dins lu tren.

F

Ai un lanç dins lu cur. Los sages bodistes destrian23 per l’eisemple de la mòrt lu monde de la realitat, lu vrai, dau monde de l’esprit, l'imaginacion.

Es la prumièra vetz que pensa mon pair mòrt.

7

La sonaria me transiguet24 ; dès las 8 oras dau mandin, i a desjà quauqu’un per telefonar. Ma mair, ‘quò la susprenguet pas. ‘Qò fai 3 mes per ela tot. L’escota la votz e 'na vetz 'chabat de parlar, còp-sec, las chausas s’organisan :

- 'Pele ta sòr que ‘la venguesse nos prener, qu’anessem au « funarium »25 d'abora, puei a la meijon de convalescença, puei recuperarem la veitura, puei…- ‘Tendem de saber avant de voler ne’n far de tròp.- V-òc-es, as rason. Bon, ente es-t-i conhat lu limerò26 de B.

8

D’aqueu temps, la meijon se barret sus ela-mesma ne’n tres movament de contravent.Damandí se faliá tuar27 los relòtges.

- N’i a pas besonh, eu vendrá pas ‘quí.

23 Destriar = distinguer, discerner.24 Transir = transir, se transir, craindre.25 Funarium = funerarium, ma mair boira e minja doas sillabas.26 Limerò = numéro.27 Tuar = metre à l'arrêt.

G

Mesma, paubres, mesma a Sent Junian per trobar sas marcas, la gent balhan aura lu nom daus comercís capitalistes. Qante pensatz qu’autravetz la ròta que mena au funerarium se ‘pelava Général De Gaule, inaugurada alentour de l'annada 1986, ‘la menava ad-un cuòu de sac. Aura 'la es chafrada28 « faça au Carrefour© ».

Afè, lu temps dura mai passa.

H

Dins la veitura, monte darrier. Ma sòr condutz sens dire res. Ma mair fai daus plans, 'la marmusa de las datas.

‘Qò contunha de me sarrar dins lu peitrau.

9

Nòu oras. Lu merchant dubra sa botica. Es la debuta de la dança daus papierons.

- Atz vos la prova que v’autres eriatz maridats ? Atz ‘na plaça de servada. Per quand iò voletz ?

Es pas contra se coma persona, màs, pense veire ‘na fòrma de linguejaire29, un linguejaire de la mòrt.

I

Se que voliá murir franc30 dins lu vargier, veiquí que quò li ‘ribet dins un cuòu de ‘pitau31. La vita es mau faita, la mòrt ela-tot.

28 Chafre = surnom.29 Linguejaire = langueyeur (celui qui examine la langue du cochon avant la vente)30 Franc = subitement.31 Cuòu de 'pitau = hôpital.

10

‘Ribam chas los convalescents. La tipessa a l’arcuelh nos ditz que ‘la ‘pela l’infirmiara. Emai i aguesse daus niveus de grimpar, ma mair aima mielhs los eschaliers. Prendrem lu temps de ‘ribar, tòst, tard, n’i a pus res de far.Dins la chambra, lu tipe dau second lieit es estat tirat, desempuei lu ser, emai i aguesse lu paravent de mes32. Ma mair passa davant, ‘la lu gaita un momint avant de dire :

- 'Qò vai, eu sembla pausat. 'Viá33 paur perque quante n'autres lu viguetem ‘mercres34 coma ton frair. Afè, es ‘chabat aura.

Mai ma sòr, sarram las dents. ‘N’autra sòr, mon frair ‘riben, tots dos lagrimós. Surtissí puei rintrí dau temps de las eisplicacions de la medecina35. Tornam surtir dau temps qu’ilhs lu ‘bilhan, per finalament nos entornar au funerarium.Vei-nos-quí ‘na vetz de mai davant lu maquinhon de la mòrt. Los papiers son bons, aürosadament, entau, podem nos accordar : chusir un salon de persentacion, son abit de post, 'na crotz o pas de crotz, fau ‘quò aura es noveu e pas d’enquera forfaitisat, apres lu 15 d’aost, l’apres mieijorn.Passatz veire la botica, ilhs van tornar e ‘n’autres vam ‘dobar lu còrs.Passarem mas sòrs, mon frair mai ma mair, los cinc jorns dins ‘queu luòc. Cinc jorns per parlar, se parlar, ne’n parlar. Far, desfar, tornar far lu filme.

J

‘Ní36 nonmàs ‘na vetz lu veire a Lemòtges. Eiperava las vacanças. Deviam rinjar, amenajar ‘na chambra segond las recomandacions daus servicís sociaus, boirar, desboitonnar. Es pas lu momint, es pus lu temps daus remòrs.Me sei longtemps pensat que se l’an pas gardat a Lemòtges qu'es perque n’i aviá res d’esperar. Taise 'quò-quí davant ma mair.

11

- Voliá amenajar lu salon per lu gardar, lu prener que quò vos costesse res. Aura… E quau que ‘la fai vòstra sòr de pas estre d'enquera ‘ribada coma n’autres. ‘Qela-quí es melhor per…

32 Mes = metut.33 'viá = aviá.34 'mecres = dimecres.35 Medecina = metja = féminin de médecin. Remedís, mertís, potingas = médicament.36 'Ní = aní = anguí

- Pas aüei !- ‘La te menet be a Lemòtges, mesma a Sent Junian ?- V-òc-es màs justament, es aüei que ton pair ‘chaba de paiar son chamin, e ela, ‘la es pas ‘quí.- Li fau beleu mai de temps.- Non despuei la debuta de l’annada ‘la es sus los nervs.

Me pense que ‘la es pas la sola d’i estre portar per los nervs.

L

Me sente un pauc de tròp dins ‘quela istòria. Es pas noveu. Un jorn, v’autres vos levatz e decidatz d’anar be. Res de mai. Màs es grán37 malaisat de iò far per tot lu monde.Nos daissatem lu còrs medicau per un merchand de bana coma la mòrt, e aura ‘na familha s’esmangonha38, privilegí daus vivants sus los mòrts. Emai sapchesse que las ocasions d’estre sòu coma mon pair van pas mancar, barre la pòrta. ‘Na fòrma de respect boirat de tradicions e de creianças.

12

Coma sei sole coma ma mair, qu'es ma besonha39 coma un dever, lu dire aus veisins los pus pròpches. Aürosament la meijon parlet la mandinada.

- Malaürosadament n’i a quauque trenta ans, chas nos, lu mesma jorn, qu’eriá ‘chabat per ma paubra mair…

I sem per un temps de desboerar40 lu passat. ‘Ribe a claure41 la trapela de las pensadas. Vòle me fure42 d’aquí.

- E ta mair que faguet venir tant de legums per quant’eu tornariá, e àra43 ! Te’n fas pas, vau lu dire a Madama P. au JP. Fau 'quò iò dire a d’autre ?- Non, es dins l’intimitat, pas de tambor dins lu vilatge.- Eu tòrna chas vos ?- Non, eu es au funerarium.- E, coma dire, eu passa a la gleisa ?

37 Grán (lu grafar « gran » es mai correcte, dire « grò ») = certes.38 Esmangonhar = être irrité, se metre en colère.39 Ma besonha = mon afar.40 Desboerar = desboirar = remudar.41 Claure = fermer la trappe des pensées.42 Fure = fuir.43 Àra = varianta d'aura.

- Non. Tu sa'es be que de chausir, eu auriá aimat estre directament dins terra, un trauc au fond dau vargier.- V-òc-es. Nos iò diguet be quante 'guetem44 lu veire mai lu JP. Nos aviá coneguts, tè ! Qe n’autres charchavam dins totas las chambras e àra. Te damanda pas l'encausa45 de sa mòrt perquè fau beleu pas tròp sonjar iò saber avecque los medecins au jorn d'aüei.- Digueten46 qu’eu faguet un second AVC.

Dins de taus cas, la gent davançan la conversacion. Degun es pus preparat per dire la mòrt dins la vita dau jorn d'aüei.

13

Ma mair se charja, ela, de l’anonçar a sos frairs, sa sòr, sa bela-sòr e la cosina d’Orador que son, afè, qu’erián quasiment frair e sòr. Es pas mai aisat per ela, ‘la vira son raconta chasquas vetz d’aici sa conhada47 e la cosina.

M

Ma mair es de las Charantas. 'La parla ne'n « è », màs ‘la adapta son parlar 48 per sos frairs d'un costat, ma tanta e ma cosina de l'autre. De las vetz, ‘la ataca la conversacion ne’n francés, puei, très viste, apres ‘ver dit « sieta-te », la linga tòrna prener sa plaça.

14

Lu darnier còp de telefòne es par ma sòr ; la prumièra de la frairanha 49, la qu’eriá pas ‘quí ueimandin. Se prenguet ‘na pestelada. Tota l’energia, los nervs boinats50 jurc’aquí laschan.

44 'Guetem, anguetem = anguèrem. L'aferèsa fai lu mòt semblabla a « aver », aguetem, aguèrem.45 L'encausa = la causa.46 Digueten = disseren.47 Conhada = sa bela-sòr.48 Ma mair usa daus mòts : còp, gaitar que mon pair usava de : vetz, visar.49 Frairanha = fratrie.50 Boina = borna = borne.

15

‘Pres ‘ver minjar res, tòrne montar ma mair a Sent Junian. Fitem51 entau per los autres jorns de las visitas. Ma mair migrava de pas i estre.

- Se i a de la gent ?- La gent, la gent… Nos-z-en fotem be un pauc de l’eivís dau monde.- Daus còps ! E ilhs dirian…

Per regentar lu monde un pauc maitot.

16

La sòr ‘chabet per venir, tardièra segur. ‘La nos bischa52 e se sieta.

- Tu voles lu veire ? Fau te dire que qu'es coma quante um duerm.- Apres, n’i aura jamai pus moien53.- Non, pòde pas.- Se te venguet per far la comedia…- Pas aüei.- Vòle dire…- Non pas davant un mòrt.

Pertant m’es ‘vís que de far entau es màs desboitonar lu problemí, non pas l’esgar o lu cuar54 ‘na bona fé55 per totas.

N

Es entau que se balhan de veire los desgats de la television, mai-que-mai sus coma 'la ditz que fau far per vivre, per estre ‘bilhat segond las circonstanças.Pijassada56 de negre, mancava 'na veleta, e large dins los vents, ‘la davala de la veitura per marchar juscà n’autres. Sem davant ‘na caricatura, 'na femna de cinquanta ans mascarada coma una mamma italiana. Comprene aura coma fan los nervs per portar quauqu’un. Afè, comprene, pas tant qu'aquò, perque m'en pause de las questions.

51 Fitem = faguetem = faguèrem.52 Bischar = embrasser.53 Moien = possibilitat.54 Cuar = bancuar = basculer, retourner.55 Fé = une bonne fois.56 Pijassat-ada = marqué-ée de noir comme une pie.

17

L’enser, d’autres veisins vengueten. Chascuns a contar daus breijons57 d’una vita que coneissem be d'aver pertajat las velhadas sus lu banc dau vilatge. Venan parlar coma ma mair. Parlan de tot, de res, de la gent que se coneitrián gairement pus, parlan dau monde, dau vilatge que chamget ne’n cinquanta ans.

- La vita au jorn d’aüei… Es pus parier que dins lu temps.

Tornam-z-i un còp de mai ! Au telefòne 'chabam las sonadas per la familha dau nòrd, los « t’chimis58 » coma iò ditz ma mair, los eifants que mon defunt oncle plantet alai.

18

Un de mos oncles mairaus me damandet de lu dire a ma granda, la mair de ma mair.

- Fau que degun d’autre lu li diguesse. Qò feriá brave, grand, se 'la l'apreniá de quauqu'un autre o dau jornau.

I vam59.Ma mair li parla, la mameta compren p’un piau.

- Luquau es pertit ? Ente ?

Qatre vint dietz-e-uech ans, veusa60 desempuei trent’ans, una filha portada terra, son tresesme gendre b'etot.

Ad-un momint, ‘la me prend per mon pair.

O

‘Qò me lança un còp de mai.Culpabilise totjorn de la veire dins ‘na meijon de retraita. Sem dins un monde mecanisat, nos vitas lu devenan, i participam tots, mai-me-tot : desbutam dins un pitit caissonet, un breç pro naut per veire la lutz dau monde, puei surtan la

57 Breijon = bocin.58 T'chimi = chti.59 Vam = 'nam = anam.60 Veusa = veuve.

nueit dins una caissòta, la veitura, perque las distanças son vengudas belas. Un jorn finissam dins ‘na caissa sos la terra, la darnièra.

Ma granda s’esnuia d’aqueu jorn. ‘Qeu bocin de femna porta cinc generacions dins sa blauda.

19

Escote l’aide-suenhant esplicar perque i a ‘na ‘sieta de pitit peseu mesma pas manhada.

- La chaumassa fai que Madama V. es pas dins sa testa. D’un autre biais, es un caractère, sabetz. Auriatz pas degut lu li dire.- A ! 'Qò non. Es jà pro complicat per n’autres. Perdonatz nos de vos balhar un pauc de la besunha.- Sem ‘quí per aquò maitot…

Son de la gent bons de servicí, daus umans coma ‘quò traina pas las ruas. Eu se tira contunhar son trabalh apres nos ‘ver assausats e saludats.

P

Tirarai la soneta d’alarma sus la santat de la mamet per mon frair e mas sòrs. ‘Van gairament jamai la veire. Fau dire que qu'es pas parier per me, me sei un pauc elevat chas ela, a Lobinhac, pas luenh d’Eissiduelh61, e quante qu’eriá pas chas 'quela-quí, qu’eriá chas mon autra granda, ‘quela de Forgeis62.

Enquera un lanç dins lu cur per causa de nostalgia dau benaise de quante setz goiat.

20

- Atz prevenguts los ancians d’Algeria ?- Non, perdeque far ?- Perque ilhs venhan. Ton pair ne’n fasia be pertit.

61 Vila de Charanta sus la broa de Viena.62 Vilatge daus barrís de Sent Junian.

- V-òc-es, eu cotisava, res mai.- Sabe pas coma ilhs fan ne’n Nauta-Viena, màs nos, la Charanta, nos paiam ‘na gerba de flor o ‘na plaqua, e fasem un pitit discor. Aquò despend.- Vau damandar a la mair de que n’autres fasem ?

‘Qò seriá que de me, serián pas ‘quí.

- Se tu los acceptas, vam pas los chaçar.

Ma mair se 'trapa de telefonar un còp de mai. ‘La coneis lu tipe e ilhs-dos s’accordan : nonmàs un pitit mòt, un sòu drapeu e ‘na plaqua.Balhe mon accòrd, aquò fai plaser a mos oncles.Lu tipe dau telefòne espliquet a ma mair que dins lu cas que ‘la seriá sos tela soma d’argent per sa pension, la FNACÀ completará d’aicí passar tau suelh. Li dise de pas far sos comptes tot-t’ora63. Qe d’abora fau ‘tendre que las administracions crossessen los fichiers, las damandas.

I a un temps per tot.

Q

De m’escotar parlar a mon oncle, mon frair faguet quitament lu repròtche a ma mair de pas nos ‘ver apres lu patoès. Li disí que i a daus libres per aquò, pòde ne’n li balhar un o dos, que fau los dubrir, los legir…Còp-sec eu se braquet que ‘quò siriá pas la mesma linga. Aquò es segur per las chausas de l’afecte màs pas dins la structura de la linga. Li disí qu’eu acertanava de las connarias mai gròssas que se.

21

‘Ribet lu dimenc, jorn de la pluèia. Qò-es mon frair que desbutet :

- Qò plau !64

- Qò-es pertit per ploure tota la jornada.- Segur que quò pòt pleure entau d’aicí l’enterrament. Qò fera màs dau mau a qu’ilhs qu’an dau fen defòra.

Ajutet ma mair.

63 Tot-t'ora = tout de suite.64 Plaure [coma mon pair] = pleure [ma mair] = ploure [ma tanta peirala, beleu modifat per lu parlar de la

familha de son òme (venián de la Cròsa ras la Corèsa)].

‘Qò manquet pas, emai ‘quò la videsse pas defòra, l'eissurida fuguet encòra ‘na vetz sus l’aprentissatge de la linga, o b’étot, sus las dificultats de trobar lu bon mòt.

R

Eispliquí que la puretat es per ‘quilhs que l’erba davant chas ilhs deu frutjar aus ordres, milimetre per milimetre, e ‘tencion aus meschaentas erbas, las sauvatjas, que sautan totas solas, ‘quelas que an creissudas sens la poison65, ‘quelas que an frutjadas mai daus pisons66 per las pigolhar67.

Segur que fau se regentar màs fau se respectar maitot e daissar daus espacís de libertat. Qe lu nombre de mòt per dire las chaussas es un profiech, un benefice per lu benaise dau cerveu.

22

De tots los veisins mai las veisinas que vengueten far las visitas au funerarium, un sòu sauguet68 resumar sa vita tot emb-d-una.

- Ton pair, degun aguet jamai a se planher de se. Qante lu trabalh comandava, es totjorn estat ‘quí. Fautet69 jamai grán tornar passar darrier se.

Veiquí per un ancian obrier que trabalhava coma se. Segur d’autres serián estats venguts, aurián poguts dire parier o pas, mai-que-mai sus lu caractère per delai lu bel eime.

Qauques reperís, d'asard, per despelotonar la vita de mon pair :

- Eu sautet ne’n 1937 ne’n Lemosin, a Sent Breci70, dins ‘na familha de pauc de ben71, meitada obrièra, meitada paisana.- Frutget daus temps de la guerra, dau costat d’Orador de Glana.- Fuguet embosinat72 per la guerra d’Algeria. Dau temps d’una permission, fuguet culhit per los gendarmes… per i tornar.

65 Poison - produit chimique.66 Pison - puceron (pisa~piusa = puce).67 Pigolhar – chatouiller.68 Saber~saubre (infnitiu) > saubet~sauguet (preterit).69 Faler (infnitiu) > fauguet~fautet (preterit).70 P'ita vila a costat de Sent Junian, Nauta-Vinhana. 71 Ben = « bien » au sens de l'avoir. Las nòtas l°6 e l°13 balhan d'autras signifcacions.72 Embosinar - mener dans quelques chose qui ne le concerne pas, être emmerder par.

- Se maridet coma ma mair ne’n 1961.- Apres, coma d’autres autorn de se, devinguet obrier perquè la terra lemosina semblava ne pus voler nurrir son pòple, per segre la mòda daus francilhons73 beleu o la propaganda de l’Estat maitot.- Faguet l’obrier, màs sens l'arma obrièra que fai los militants, nonmàs coma l'eime d’un paisan, las doas jambas de bolar74 dins la gaulha d’una vita bèla. Aver la consciença que degun es pas fach per aquò, màs l’endurar, onestament.- ‘Chaptet cinc eifants, trobet dietz pitits goiats e p’itas goiatas, viguet eissir dos reirs pitits sos la fòrma d’un goiasson mai d’una goiassòta.

S

Sabe pas se i a un sens a la vita, se fau ne’n charchar un. Se fau l’emplir coma las pomaterras dins ‘na torta e eiperar que ‘quò levesse, l’espandre coma las cereijas dins un clafotís, la pialar coma las fruchas dins ‘na flaunharda o enquera botar lu tot dins un topin coma fasam de las chastanhas e manhar los boiradors

Sabe pas e me’n fote un pauc. Sei ‘na brancha mòrta d’un aubre beu e franc plantat, que las soas raiças beuvan tant dins Viena que dins Charanta, que las branchas brochan75 los ciaus Lemosin.

Sabe res e degun sap.La sola vertat e que tot lu monde i passará un jorn. Es la sola vertat vertadièra dins ‘queu monde, sus ‘quela terra.

23

Portetem mon pair dins terra l’apres mieijorn dau 16 dau mes d’aost.

T

La rua Mistrau pren sa fin au cementerí de sent Junian.

73 Francilhon - « français » sans le sens devenu péjoratif du « franchimand » occitan.74 Bolar - marcher dans l'eau, la boue.75 Brochar – tricoter.

Bibliografia :

• Léon DHÉRALDE : dictionnaire de la langue limousine – diciounāri de lo lingo limousino.

• Michel TINTOU : dictionnaire français-limousin.• Gérard GONFROY : dictionnaire normatif limousin-français.• Jean ROUX : Per aprener l'occitan – Précis de conjugaison.

La poliça usada en lu texte es « linux biolinum G », per las nòtas, la poliça « linux libertine G » ; l'italique marca los mòts d'una linga estrangièra au lemosin.