IES ADORMIDERAS DEPARTAMENTO DE LINGUA E...

Departamento de Lingua e Literatura Galega

IES ADORMIDERAS

DEPARTAMENTO DE LINGUA E LITERATURA GALEGA

CURSO 2009-2010

1


ÍNDICE

ÍNDICE.......................................................................................................................................2

INTRODUCIÓN..........................................................................................................................4

EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA..........................................................................4

PRIMEIRO CICLO DE ESO.......................................................................................................4

• OBXECTIVOS XERAIS DO CICLO.............................................................................4

• ACTITUDES, VALORES E NORMAS..........................................................................5

• COMPETENCIAS BÁSICAS DA ETAPA DO 1º CICLO...............................................6

1º DE ESO.................................................................................................................................9

• OBXECTIVOS XERAIS PARA PRIMEIRO DE ESO....................................................8

• TEMPORALIZACIÓN.....................................................................................................

• OBXECTIVOS DIDÁCTICOS,COMPETENCIAS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN ..... POR UNIDADES .........................................................................................................9

• METODOLOXÍA...........................................................................................................38

• MATERIAIS..................................................................................................................38

• CONTIDOS MÍNIMOS EN 1º DE ESO.........................................................................38

2º DE ESO.................................................................................................................................39

• OBXECTIVOS XERAIS PARA SEGUNDO DE ESO...................................................39• TEMPORALIZACIÓN.....................................................................................................• OBXECTIVOS DIDÁCTICOS,COMPETENCIAS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

POR UNIDADES.........................................................................................................39

• METODOLOXÍA...........................................................................................................61

• MATERIAIS..................................................................................................................61

• CONTIDOS MÍNIMOS EN 2º DE ESO........................................................................62

SEGUNDO CICLO DE ESO.....................................................................................................62

• OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DO SEGUNDO CICLO DE ESO...............................62

• COMPETENCIAS BÁSICAS DA ETAPA...................................................................63

3º DE ESO................................................................................................................................64

• OBXECTIVOS..............................................................................................................64• TEMPORALIZACIÓN..................................................................................................

• CONTIDOS, OBXECTIVOS DIDÁCTICOS, COMPETENCIAS E CRITERIOS DE. AVALIACIÓN POR UNIDADES ..................................................................................64

• METODOLOXÍA..........................................................................................................95

• MATERIAIS..................................................................................................................95

• CONTIDOS MÍNIMOS EN 3º DE ESO.........................................................................95

2


4º DE ESO.................................................................................................................................96

• OBXECTIVOS..............................................................................................................96

• TEMPORALIZACIÓN....................................................................................................

• CONTIDOS, OBXECTIVOS DIDÁCTICOS,COMPETENCIAS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN POR UNIDADES ...................................................................................96

• METODOLOXÍA..........................................................................................................126

• MATERIAIS.................................................................................................................126

• CONTIDOS MÍNIMOS DE 4º DE ESO........................................................................127

PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN E CUALIFICACIÓN PARA A ESO.........128

AGRUPAMENTOS ESPECÍFICOS............................................................................................

AVALIACIÓN DE ALUMNADO COA MATERIA PENDENTE NA ESO.................................128

BACHARELATO.....................................................................................................................129

• INTRODUCIÓN...........................................................................................................129

• OBXECTIVOS XERAIS DA ETAPA........................................................................... 130

• ACTITUDES, VALORES E NORMAS.........................................................................130

1º DE BACHARELATO............................................................................................................131

• OBXECTIVOS.............................................................................................................131

• CONTIDOS................................................................................................................. 131

• ACTIVIDADES............................................................................................................ 132

• MATERIAIS................................................................................................................ 134

• CRITERIOS DE AVALIACIÓN.................................................................................... 134

• CONTIDOS MÍNIMOS DE 1º DE BACHARELATO................................................... 135

2º DE BACHARELATO............................................................................................................136

• OBXECTIVOS.............................................................................................................136

• TEMPORALIZACIÓN,OBXECTIVOS DIDÁCTICOS,COMPETENCIAS,CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN.....................................................................................136

• ACTIVIDADES.............................................................................................................169

• MATERIAIS................................................................................................................ 169

• CONTIDOS MÍNIMOS DE 2º DE BACHARELATO.....................................................170

PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN E CUALIFICACIÓN PARA O BACHARELATO.......................................................................................................................................171

AVALIACIÓN DO ALUMNADO COA ASIGNATURA SUSPENSA EN BACHARELATO.... 172

ALUMNADO EXENTO DA MATERIA DE LINGUA E LITERATURA GALEGA.....................172

ACCIÓNS DO PLAN DE INTEGRACIÓN TIC........................................................................173

3


ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.............................................173

PLAN DE FOMENTO DA LECTURA.......................................................................................173

INTEGRANTES DO DEPARTAMENTO..................................................................................173

4


INTRODUCIÓN

Programar é algo fundamental para o/a docente xa que significa poñer por escrito o traballo real: como organizamos a materia e os contidos, como os desenvolvemos, baixo que criterios realizamos a selección dos libros de lectura, que outras propostas pedagóxicas acompañan o temario, como relacionamos teoría e práctica e, mesmo, como avaliamos os resultados acadados despois de ter realizado todo este proceso. Sabemos que este traballo representa un dos eixes da vida académica do profesorado, porque sen unha programación rigorosamente elaborada non será factible unha correcta marcha da aula.

Polo tanto, a partir da análise das circunstancias que inciden no proceso educativo no noso centro elaboramos esta programación que cremos ten dous trazos fundamentais: é realista e factible. É realista porque ten en conta todos os elementos que condicionan o proceso educativo, partindo dunha situación real nas aulas coa que nos temos enfrontado en múltiples ocasións, ademais de prestar unha grande importancia á secuenciación temporal. É factible porque foi realizada a partir das experiencias dos anos anteriores, recollendo as modificacións que se foron incorporando na práctica polas integrantes do Departamento.

Esta programación configúrase, pois, como o marco xeral que guiará a actuación nas aulas de Lingua e Literatura galega tanto do profesorado como do alumnado. A propia programación ofrece un amplo abano de posibilidades podendo ser aplicada, con maior ou menor profundidade, de acordo co nivel e especificidade do alumnado.

Sumidos como estamos nun proceso de reforma educativa, será a marcha do curso (o aproveitamento e rendemento do alumnado) o que nos ha indicar a conveniencia ou non de introducir novas modificacións.

A programación e as diferentes actividades que se leven a cabo para o ensino da Lingua e da Literatura teñen por obxecto asegurar o dominio oral e escrito da nosa lingua, o disfrute da nosa literatura e o coñecemento da nosa cultura.

Para nós o ensino da Lingua e a Literatura debe ser presentado como un continuum, xustapoñéndose os coñecementos adquiridos e evitando a súa compartimentación. Por esta razón os textos literarios serán unha das principais fontes para o estudio da Lingua e, á súa vez, esta non será estudiada só desde unha perspectiva gramaticista senón que se procurará que o seu ensino apareza intimamente conectado cos estudios da nosa realidade cultural, histórica e social.

Como un elemento non menos fundamental que os anteriores, incorporaranse á programaciós os chamados temas transversais (a educación para a paz, o non sexismo, a solidariedade, a educación ambiental, a tolerancia, a non discriminación racial, etc.) na procura dunha formación integral do alumnado para que, finalizado o proceso educativo, se convirtan en persoas maduras, críticas e responsables.

OBXECTIVOS XERAIS DO CICLO:

Os dous ciclos nos que se estrutura a E.S.O. forman un todo coherente, polo que nos parece artificioso realizar unha separación entre eles, non so pola adaptación do ensino-aprendízaxe á diversidade do alumnado senón tamén pola conveniencia, como os propios D.C.B. apuntan, de ir aumentando e consolidando os contidos.

5


Neste sentido articulamos un proxecto en que todos os obxectivos propostos no D.C.B. orientan os contidos de cada curso, pero de maneira diferente. Isto permite que algúns obxectivos se traten en ambos os ciclos aínda que con diferente grao de profundidade.Por outra parte, ao longo de toda a etapa, deben estar presentes unha serie de obxectivos de carácter actitudinal e de valores como os que indicamos a seguir:

• Valorar e estimar a lingua da Galicia, facendo uso dela con normalidade en todas as situacións de comunicación.• Respectar e recoñecer a existencia das diferentes variantes sociais e dialectais da lingua galega.• Respectar aqueles interlocutores ou interlocutoras que usen unha lingua diferente. • Falar con liberdade e seguridade sen temor á crítica e vencendo a timidez.• Mostrar interese por expresarse con precisión e rigor.

• Desenvolver actitudes positivas cara á formulación de problemas en grupo e busca en común de solucións.• Escoitar con atención e respecto os demais sen interromper, distraer ou intentar acaparar a conversa.• Desenvolver unha actitude crítica

• Utilizar a lingua galega para a comprensión e para a elaboración de informacións orais e escritas, atendendo as características formais de cada unha delas.• Utilizar a lingua galega , oralmente e por escrito, como instrumento para a comunicación interpersonal e para a comprensión, análise e organización de feitos e saberes de calquera tipo. • Valorar a lingua galega como propia de Galicia, comprendendo as circunstancias históricas que condicionaron a súa evolución.• Coñecer as linguaxes específicas e analizar criticamente as funcións sociais dos medios de comunicación de masas.• Valorar as variedades xeográficas do galego con vistas á aprendizaxe da lingua estándar libre de interferencias e prexuízos.• Identificar os elementos formais e os mecanismos de lingua nos planos fonético-fonolóxico, morfosintáctico, léxico-semántico e textual.• Recoñecer os elementos temáticos, estruturais e expresivos que caracterizan un texto literario, así como as principais obras, autores e períodos máis significativos da literatura galega.• Ler con fluidez, comprensión e actitude crítica, apreciando a literatura galega como patrimonio cultural e como estímulo para unha práctica literaria propia.

ACTITUDES, VALORES E NORMAS

Respecto polas normas básicas de conduta que rexen o intercambio comunicativo.

Respecto polas regras de coherencia, propiedade e corrección que facilitan a comunicaciçón lingüística.

Respecto pola lingua do interlocutor e rexeitamento crítico de expresións que supoñan prexuízos lingüísticos.

Valoración crítica dos factores políticos, económicos e sociolingüísticos que condicionaron a evolución da lingua e da literatura galega.

6


Valoración da lingua galega como manifestación cultural colectiva e consideración positiva dos esforzos individuais, colectivos e institucionais a favor da normalización lingüística.

Valoración dos medios de comunicación de masas na sociedade actual a partir do coñecemento progresivo das súas linguaxes específicas.

Interese pola propiedade expresiva oral e escrita, e polo emprego de locucións, léxico e frases características da lingua galega.

Interese pola lectura como fonte de satisfacción persoal, de coñecemento e de información.

Interese por expresar as propias ideas, sentimentos e fantasías mediante diferentes formas literarias.

CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS.

Competencia en comunicación lingüística

• Adquisición de destrezas que permitan o uso pleno da lingua nun amplo abano de contextos.

Competencia social e cidadá

• Comprensión crítica da realidade, así como o coñecemento e exercicio dos valores democráticos e dos dereitos civís.

• Adquisición de destrezas para compartir e respectar saberes e referencias culturais.

• Mellora na práctica de normas sociais de convivencia e no emprego da negociación para chegar a acordos.

Competencia no tratamento da información dixital

• Utilización de ferramentas en soportes variados para mellorar as habilidades de obtención de información: dicionarios, correctores ortográficos, enciclopedias, xornais dixitais, bibliotecas virtuais, catálogos de publicacións...

• Adquisición dos coñecementos axeitados para seleccionar, analizar criticamente, organizar, relacionar e sintetizar a información co fin de transformala en coñecemento.

Competencia cultural e artística

• Creación, comprensión, apreciación e valoración con criterio de todo tipo de manifestacións artísticas.

• Coñecemento e valoración da diversidade lingüística e a expresividade popular da fala como unha riqueza cultural.

Competencia para aprender a aprender

• Perfeccionamento da lectura comprensiva.• Organización das ideas mediante resumos e esquemas.• Interpretación correcta das informacións lingüísticas dos dicionarios.• Valoración da lectura e a escrita como fontes de enriquecemento propio.

7


Autonomía e iniciativa persoal

• Intervención en situacións de comunicación reais ou simuladas.• Participación en obradoiros de escrita.• Lectura de obras literarias que estimulen a imaxinación e fomenten a

creatividade.• Uso, de xeito progresivamente autónomo, dos medios de comuncación social,

das tecnoloxías da información e da comunicación e da biblioteca para manter unha actitude crítica ante as mensaxes recibidas.

• Localización e selección da información.• Utilización da linguaxe como ferramenta para analizar problemas, elaborar

plans e tomar decisións.

8


1º de ESO OBXECTIVOS DIDÁCTICOS

a. Comprender discursos orais e escritos nos diversos contextos da actividade

social, cultural e académica.

b. Expresarse oralmente de xeito correcto, coherente, creativo e adecuado aos

distintos contextos da actividade social, laboral e cultural, adoptando mediante

o diálogo actitudes de respecto e de colaboración cos demais.

c. Expresarse por escrito de xeito correcto, coherente, creativo e adecuado aos

distintos contextos da actividade social, laboral e cultural.

d. Utilizar eficazmente a lingua na actividade escolar para buscar, procesar e

analizar información e mais para redactar ou expoñer textos propios do ámbito

académico.

e. Utilizar criticamente e con progresiva autonomía as bibliotecas, os medios de

comunicación social e as TIC para obter, interpretar, elaborar e valorar

informacións de diversos tipos e opinións diferentes.

f. Aplicar con certa autonomía os coñecementos sobre a lingua e as normas de

uso lingüístico para comprender textos orais e escritos e mais para escribir e

falar con adecuación, coherencia e corrección.

g. Comprender as circunstancias que condicionaron a historia social da lingua

galega, afirmándoa como propia de Galicia, así como as que hoxe condicionan

o seu uso, de xeito que se estea en disposición de superar as que supoñen

obstáculos para a súa utilización en calquera contexto e situación.

h. Coñecer e respectar a realidade plurilingüe e pluricultural do Estado español,

de Europa e do mundo actual, facerse consciente da riqueza que representa e

entender as situacións que provoca o contacto de linguas.

i. Analizar os diferentes usos sociais das linguas para evitar os estereotipos que

supoñen xuízos de valor e prexuízos clasistas, racistas ou sexistas.

j. Ler con fluidez, consolidar o hábito lector e facer da lectura fonte de pracer, de

enriquecemento persoal e de coñecemento do mundo.

k. Comprender textos literarios utilizando os coñecementos sobre as convencións

de cada xénero, os temas e motivos da tradición literaria e os recursos

estilísticos.

9


l. Aproximarse ao coñecemento do patrimonio literario e valoralo como un xeito

de simbolizar a experiencia individual e colectiva en diferentes contextos

histórico-culturais.

1ª AVALACIÓN

TEMA 1

1. a) Obxectivos didácticos

• Ampliar o coñecemento do vocabulario e manexar con soltura a orde alfabética

das palabras mediante o traballo co dicionario.

• Ler textos de forma comprensiva (texto narrativo).

• Identificar as ideas principais dun texto narrativo e elaborar resumos,

esquemas, etc. tendo en conta a corrección lingüística e a presentación

coidada.

• Reflexionar de forma crítica sobre os temas que tratan os textos de lectura.

• Empregar no seu adecuado contexto a fraseoloxía e os usos figurados de

determinadas palabras.

• Ampliar información sobre determinados autores e autoras ou temas de

interese consultando páxinas de Internet.

• Identificar os distintos elementos que interveñen en calquera acto de

comunicación.

• Diferenciar a linguaxe verbal da non verbal, así como a lingua escrita da lingua

oral.

• Recoñecer os nomes das enfermidades máis comúns e das principais

especialidades médicas.

• Recoñecer a diferenza entre texto, parágrafo, oración, frase e palabra.

• Comprender a diversidade lingüística existente no mundo.

• Identificar as letras e dígrafos que forman o alfabeto galego.

• Coñecer as características que debe presentar un texto coherente e

cohesionado.

1. b) Competencias básicas

• Adquisición de novo léxico mediante a utilizacion do dicionario.

• Lectura e comprensión de textos (texto narrativo).

10


• Elaboración de traballos en equipo sobre temas de actualidade: recollida de

información, análise dos datos e exposición oral planificada.

• Elaboración de textos escritos (carta) tendo en conta a adecuación, a

coherencia, a cohesión, e a presentación.

• Ampliación do léxico mediante o traballo con frases feitas.

• Análise, interpretación e recoñecemento dos elementos que interveñen en

diferentes actos de comunicación.

• Identificación dos códigos (verbais / non verbais) de diferentes situacións

comunicativas.

• Ampliación do léxico propio do campo temático tratado (a saúde e as doenzas).

• Utilización do sufixo -ite nos nomes de enfermidades a partir do

correspondente étimo latino.

• Recoñecemento de textos, parágrafos, oracións (simples, compostas), frases e

palabras a partir dun texto dado.

• Elaboracion de oracións compostas a partir de oracións simples.

• Análise das diferentes linguas existentes no mundo e do seu proceso de

espallamento ou de substitución.

• Identificación das letras e dígrafos do galego a partir dun texto dado.

• Recoñecemento da coherencia e da cohesión como propiedades

imprescindibles que deben posuír todos os textos para que teñan unidade e

sentido.

1. c) Contidos

• O proceso comunicativo. Elementos que interveñen no proceso comunicativo.

• A linguaxe. Linguaxe verbal e linguaxe non verbal.

• A lingua. Lingua oral e lingua escrita.

• A saúde e as doenzas.

• O texto, o parágrafo, a oración (simple e composta), a frase, a palabra.

• As linguas do mundo: diversidade lingüística e familias lingüísticas.

• O alfabeto: as letras e os dígrafos.

• Coherencia e cohesión textual.

1. d) Criterios de avaliación

• Amplíar o coñecemento do vocabulario e manexar o dicionario e a orde

alfabética das palabras.

11


• Realizar unha lectura comprensiva dun texto narrativo.

• Identificar as ideas principais dun texto e elabora resumos, esquemas, etc.

tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.


• Recoñecer e empregar no seu contexto adecuado a fraseoloxía e os usos

figurados de determinadas palabras.

• Identificar os distintos elementos que interveñen en calquera acto de

comunicación.

• Coñecer a diferenza entre a linguaxe verbal e a non verbal, así como entre a

lingua escrita e a lingua oral.

• Recoñecer os nomes das enfermidades máis comúns e das principais

especialidades médicas.

• Recoñecer a diferenza entre texto, parágrafo, oración, frase e palabra.

• Comprender a diversidade lingüística existente no mundo.

• Identificar as letras e dígrafos que forman o alfabeto galego.

• Explicar cales son as características que debe presentar un texto coherente e

cohesionado.

TEMA 2




• Ler textos de forma comprensiva.

• Identificar as ideas principais e as partes dun texto e elaborar resumos,


coidada.

• Elaborar textos creativos tendo en conta unha estrutura dada.


• Recoñecer os usos figurados de determinadas palabras.



• Recoñecer as características fundamentais dunha narración de tradición oral.

• Identificar a estrutura dun texto narrativo.

• Recoñecer os nomes das partes exteriores da casa.

12


• Recoñecer o suxeito e o predicado.

• Recoñecer as sílabas tónicas das palabras.

• Explicar cando se deben acentuar e cando non as palabras.

• Recoñecer un texto coherente.




• Elaboración de resumos tendo en conta as partes en que se divide un texto.

• Lectura de contos populares e elaboración de textos creativos.

• Investigación e recompilación de información sobre lendas propias de cada

comarca.

• Identificación das distintas partes dun texto narrativo, atendendo ao seu

desenvolvemento lineal.

• Lectura crítica de textos narrativos sobre temas de actualidade.

• Creación de textos narrativos tendo en conta un tema determinado.

• Ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (a casa por fóra).

• Identificación de sufixos aumentativos, despectivos e diminutivos.

• Identificación e recoñecemento do suxeito e do predicado das oracións, así

como das unidades que poden desempeñar estas funcións.

• Uso con corrección das regras de acentuación.

• Elaboración de textos coherentes.

2. c) Contidos

• A narración de tradición oral.

• Características dos textos narrativos: personaxes, espazo, tempo,

acontecementos, voz narradora e estrutura.

• As partes do exterior da casa.

• O suxeito: unidades que desempeñan a función de suxeito.

• O predicado: unidades que desempeñan a función de predicado.

• Regras de acentuación ortográfica.

• Palabras monosílabas.

• Palabras agudas, graves e esdrúxulas.

• Ditongo e hiato.

13


• Características dun texto coherente.


• Amplíar o coñecemento do vocabulario e manexa o dicionario e a orde



• Identificar as ideas principais e as partes dun texto e elabora resumos,


coidada.


• Recoñecer os usos figurados de determinadas palabras.

• Amplíar información sobre determinados autores e autoras ou temas de

interese consultando as páxinas de Internet que se propoñen.

• Recoñecer as características fundamentais dunha narración de tradición oral.

• Identificar as diferentes partes da estrutura dun texto narrativo.

• Recoñecer os nomes das distintas partes exteriores da casa.

• Recoñecer nun texto determinado o suxeito e o predicado.

• Recoñecer as sílbas tónicas das palabras.

• Explicar cando se deben acentuar e cando non as palabras agudas, graves e

escrúxulas.

• Recoñecer un texto coherente.

TEMA 3





• Identificar as ideas principais e as partes dun texto e elaborar resumos,


coidada.


• Empregar o léxico con precisión.

14




• Identificar a lingua literaria.

• Diferenciar os xéneros literarios (narrativa, poesía, teatro).

• Distinguir os nomes das partes do corpo humano.

• Recoñecer o complemento directo, o indirecto e o circunstancial nun texto

dado, así como as unidades que desempeñan estas funcións.

• Identificar e valorar as distintas linguas da Península Ibérica, así como as

semellanzas e diferenzas que existen entre elas.

• Coñecer cando e por que se debe empregar correctamente o til diacrítico.

• Recoñecer as relacións que se establecen entre os distintos elementos dun

texto para lograr a cohesión textual.




• Identificación dos elementos dun texto narrativo, así como das distintas partes

da súa estrutura.

• Elaboración de esquemas e resumos tendo en conta a estrutura característica

dunha narración.

• Elaboración de textos narrativos onde se empreguen imaxes de creación

propia para describir elementos do contorno do alumno/a.

• Identificación e análise das características da lingua literaria.

• Recoñecemento dos diferentes xéneros literarios (textos narrativos, dramáticos

e líricos) a partir das características que presentan.

• Ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (as partes do corpo).

• Creación de adxectivos a partir de substantivos engadindo o sufixo -al / -ar.

• Identificación e recoñecemento dos complementos dunha oración (directo,

indirecto, circunstancial), así como das unidades que poden desempeñar estas

funcións.

• Interese polas diferentes linguas da Península Ibérica, valorando as súas

semellanzas e diferenzas.

• Respecto polas manifestacións lingüísticas da Península distintas do galego.

• Identificación e uso correcto das palabras que levan til diacrítico nos textos de

elaboración propia.

15


• Identificación dos principais mecanismos de cohesión textual.

3. c) Contidos

• Diferenzas entre lingua literaria e lingua non literaria

• As características da lingua literaria.

• Os xéneros literarios, características e diferenzas: textos narrativos, textos

dramáticos e textos líricos.

• As partes do corpo humano.

• Os dedos da man.

• A derivación adxectiva a partir de substantivos: o sufixo -al / -ar.

• O complemento directo: unidades que desempeñan a función de complemento

directo.

• Verbos transitivos e verbos intransitivos.

• O complemento indirecto: unidades que desempeñan a función de

complemento indirecto.

• O complemento circunstancial: unidades que desempeñan a función de

complemento circunstancial.

• As linguas da Península: semellanzas e diferenzas entre o galego, o portugués,

o catalán, o castelán e o éuscaro.

• O til diacrítico.

• Procedementos de cohesión textual.





• Identificar as ideas principais e as partes dun texto e elabora resumos,


coidada.





• Identificar as peculiaridades que presenta a lingua literaria.

16


• Diferenciar os tres xéneros literarios (narrativa, poesía, teatro).

• Distinguir os nomes de cada unha das partes do corpo humano.

• Recoñecer o complemento directo, o indirecto e o circunstancial nun texto

dado, así como as unidades que desempeñan esas funcións.

• Identificar as distintas linguas da Península Ibérica, así como as semellanzas e

diferenzas que existen entre elas.

• Coñecer cando e por que se debe empregar correctamente o til diacrítico.



UNIDADE 4




• Ler textos de forma comprensiva (cómic).

• Identificar as ideas principais dun texto e elaborar resumos, esquemas, etc.


• Traballar en equipo e buscar información de temas de actualidade, coa

finalidade de realizar unha exposición oral planificada.


• Ampliar información sobre autores e autoras ou temas de interese consultando

páxinas de Internet que se propoñen.

• Identificar a utilización nos cómics das elipses narrativas, os tipos de plano, as

onomatopeas, os signos cinéticos, etc.

• Elaborar un cómic.

• Recoñecer os nomes das partes da cabeza, do ollo e da boca.

• Recoñecer as diferentes clases de substantivos segundo a súa clasificación

semántica.

• Comprender o xénero do substantivo e as regras de formación do feminino.

• Comprender o número do substantivo e as regras de formación do plural.

• Recoñecer a frase nominal e a frase substantiva, así como os elementos de

que están compostas.

• Recoñecer as sílabas que forman as palabras, e os distintos tipos de palabras

dependendo do número de sílabas.

17


• Diferenciar o ditongo, o tritongo e o hiato.

• Recoñecer e empregar con corrección a anáfora e a deíxe como mecanismos

de cohesión textual.


• Comprensión e análise de distintos aspectos dun texto.

• Comprensión do sentido global dun cómic, con identificación dos grandes

temas que estean presentes nel.

• Recoñecemento e análise dos elementos que conforman a linguaxe do cómic.

• Construción de sinxelos cómics, utilizándoos como medio para a narración de

experiencias ou creacións persoais.

• Ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (a cabeza e os

sentidos).

• Creación de adxectivos a partir de substantivos engadindo o sufixo -udo / -uda.

• Identificación e clasificación de substantivos dependendo do significado, do

xénero e do número.

• Recoñecemento, diferenciación e análise sintáctica de frases nominais e frases

substantivas.

• Clasificación das palabras dependendo do número de sílabas que as forman.

• Recoñecemento dos ditongos, tritongos e hiatos.

• Localización e recoñecemento da anáfora e a deíxe, como mecanismos de

cohesión textual.

4. c) Contidos

• Os cómics.

• As viñetas, as tiras e as elipses narrativas.

• Encadre e diferentes tipos de plano.

• Diferentes tipos de globo e o seu significado; texto de apoio.

• As onomatopeas e os signos cinéticos.

• Principais pasos para a elaboración dun cómic.

• As partes da cabeza.

• As partes do ollo.

• As partes da boca.

• O sufixo -udo / -uda.

18


• O substantivo.

• Clasificación semántica do substantivo.

• O xénero: substantivos variables e invariables. A formación do feminino.

• O número: a formación do plural.

• Substantivos colectivos.

• A frase nominal e a frase substantiva, elementos que as compoñen.

• A sílaba: sílabas átonas e sílabas tónicas.

• Palabras monosílabas, bisílabas, trisílabas e polisílabas.

• Ditongo, tritongo e hiato.

• Cohesión textual: anáfora (ou repetición) e deíxe.



alfabética.

• Realizar a lectura comprensiva dun cómic.



• Realizar traballos en equipo de busca de información de temas de actualidade,

con exposición oral na clase.


• Amplíar información sobre autores e autoras ou temas de interese consultando

as páxinas de Internet que se propoñen.

• Identificar e explica a utilización das elipses narrativas, os diferentes tipos de

plano, as onomatopeas, os signos cinéticos, etc. de diversos cómics.

• Realizar un cómic a partir dunhas instrucións determinadas.

• Recoñecer os nomes das partes da cabeza, do ollo e da boca.


semántica.

• Comprender o xénero do substantivo e as distintas regras de formación do

feminino.

• Comprender o número do substantivo e as distintas regras de formación do

plural.

• Recoñecer a frase nominal e a frase substantiva, e os elementos que as

compoñen.

19


• Recoñecer as sílabas que forman as palabras, e os distintos tipos de palabras

dependendo do número de sílabas que teñan.

• Diferenciar o ditongo, o tritongo e o hiato.

• Recoñecer e emprega con corrección a anáfora e a deíxe como mecanismos

de cohesión textual.

2ª AVALIACIÓN:

TEMA 5


• Realizar unha lectura comprensiva e crítica de textos xornalísticos.






• Diferenciar os principais xéneros xornalísticos: noticia, crónica, reportaxe,

entrevista...

• Recoñecer as distintas seccións dun xornal, segundo o tema que traten.

• Diferenciar as distintas partes da primeira páxina dun xornal.

• Recoñecer as distintas partes en que se estrutura unha noticia.

• Recoñecer o tipo de información (obxectiva ou subxectiva) que nos ofrecen os

titulares da noticias.

• Recoñecer os nomes de alimentos e utensilios empregados para comer.

• Identificar os tipos de adxectivos: explicativos e especificativos, así como os

graos en que se poden presentar (positivo, comparativo, superlativo).

• Recoñecer a frase adxectiva e os elementos de que está composta.

• Diferenciar os rexistros da lingua e as situacións comunicativas en que debe

ser empregado cada un.

• Identificar os casos en que se debe empregar a diérese.

• Recoñecer e usar con corrección a substitución como mecanismo de cohesión

textual.

20



• Lectura, comprensión e análise de distintos aspectos dun texto (textos

xornalísticos).

• Identificación das distintas seccións dun xornal e do esquema que deben

seguir habitualmente as noticias.

• Análise formal dos titulares periodísticos, distinguindo entre os informativos e

os valorativos.

• Observación crítica de distintos formatos de xornais (electrónicos e

convencionais), diferenciando a opinión da información e detectando posibles

incorreccións formais e estilísticas.

• Ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (os alimentos).

• Recoñecemento e diferenciación dos distintos tipos de adxectivos (explicativos

ou epítetos e especificativos).

• Identificación e formación dos distintos graos que presenta o adxectivo

(positivo, comparativo e superlativo).

• Identificación e análise sintáctica de frases adxectivas.

• Recoñecemento dos rexistros da lingua (culto, coloquial e vulgar) e dos

contextos en que se debe empregar cada un.

• Uso correcto da diérese.

• Recoñecemento e correcto emprego da substitución como mecanismo de

cohesión textual.

5. c) Contidos

• Os xornais.

• Diferenzas entre os principais xéneros xornalísticos: noticia, entrevista, crónica

e reportaxe.

• As diferentes seccións dun xornal.

• As partes da primeira páxina dun xornal: sumario, cabeceira, noticia principal,

fotografía, publicidade.

• As partes dunha noticia: titulares (antetítulo, subtítulo e título) e texto da noticia

(entradiña e corpo).

• Diferenza entre titulares informativos e titulares valorativos.

• Nomes de alimentos e dos intrumentos empregados para comer.

• Os préstamos léxicos.

• O adxectivo.

21


• Adxectivos explicativos (ou epítetos) e adxectivos especificativos.

• Os distintos graos do adxectivo: positivo, comparativo e superlativo.

• A frase adxectiva, elementos de que está composta.

• Características que presentan os diferentes rexistros da lingua: rexistro culto,

rexistro coloquial e rexistro vulgar.

• A xerga.

• A diérese.

• Cohesión textual: a substitución.


• Realiza unha lectura comprensiva e crítica de textos xornalísticos.

• Identifica as ideas principais dun texto e elabora resumos, esquemas, etc.

• Reflexiona de forma crítica sobre os temas que tratan os textos de lectura.

• Amplía información sobre determinados autores e autoras ou temas de interese

consultando as páxinas de Internet que se propoñen.

• Diferencia os principais xéneros xornalísticos: noticia, crónica, reportaxe,

entrevista...

• Recoñece as distintas seccións dun xornal, segundo cal sexa o tema que

traten.

• Diferencia as distintas partes da primeira páxina dun xornal.

• Recoñece as distintas partes en que se estrutura unha noticia.

• Recoñece o tipo de información (obxectiva ou subxectiva) que nos ofrecen os

titulares da noticias.

• Recoñece os nomes de distintos alimentos e utensilios empregados para

comer.

• Identifica os diferentes tipos de adxectivos: explicativos e especificativos, así

como os distintos graos en que se poden presentar (positivo, comparativo,

superlativo).

• Recoñece a frase adxectiva e os elementos de que está composta.

• Diferencia os distintos rexistros da lingua e as situacións comunicativas en que

debe ser empregado cada un.

• Identifica os casos en que se debe empregar a diérese.

• Recoñece e utiliza con corrección os distintos tipos de substitución como

mecanismo de cohesión textual.

22


TEMA 6




• Ler textos de forma comprensiva (texto informativo).

• Coa axuda do profesorado, recoñecer e empregar as tecnoloxías da

información e da comunicación para recabar información e crear os propios

textos.


• Recoñecer e empregar no seu contexto adecuado a fraseoloxía.



• Identificar e diferenciar as cartas persoais, as cartas á dirección, o correo

electrónico e as mensaxes SMS.

• Recoñecer os nomes dos distintos produtos da horta.

• Comprender a diferenza entre os determinantes e os pronomes.

• Identificar as formas dos artigos e a función que desempeñan, así como as

contraccións que se producen con determinadas preposicións.

• Identificar as formas dos demostrativos e a función que desempeñan, así como

as contraccións que se producen con determinadas preposicións.

• Recoñecer e usar con corrección os grafemas c, z e qu.

• Recoñecer e utilizar con corrección os conectores textuais como mecanismo de

cohesión textual.


• Lectura, comprensión e análise de distintos aspectos dun texto (texto

informativo).


• Identificación das dsitintas partes dun blog.

• Creación dun blog, coa axuda do profesorado.

• Redacción de textos tendo en conta a adecuación, coherencia, cohesión e

corrección.

• Diferenciación e elaboración de distintos tipos de cartas (persoais, á dirección,

correo electrónico, SMS...), segundo as características que presenten.

23


• Ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (os produtos da

horta).

• Identificación de determinantes (artigos e demostrativos), así como das

contraccións que realizan con algunhas preposicións.

• Uso correcto de c, z e qu.

• Emprego con corrección dos conectores textuais como mecanismos de

cohesión textual.

6. c) Contidos

• As cartas.

• Características e diferentes partes das cartas persoais.

• Características das cartas á dirección dun xornal.

• Características e diferentes partes do correo electrónico.

• Características das mensaxes SMS.

• Os produtos da horta.

• Sufixos con valor colectivo.

• Os determinantes. Diferenza entre determinantes e pronomes.

• Os artigos: artigos determinados e artigos indeterminados.

• Contracción do artigo con preposición.

• Os demostrativos.

• Contracción dos demostrativos con preposición.

• Uso de c, z e qu.

• Os conectores textuais


• Amplía o coñecemento do vocabulario e manexa o dicionario e a orde


• Realiza unha lectura comprensiva dun texto informativo.

• Coa axuda do profesorado, recoñece e emprega as tecnoloxías da información

e da comunicación para recabar información e crear os propios textos.


• Recoñece e emprega no seu contexto adecuado a fraseoloxía.



24


• Identifica e diferencia as cartas persoais, as cartas á dirección, o correo

electrónico e as mensaxes SMS.

• Recoñece os nomes dos distintos produtos da horta.

• Comprende a diferenza entre os determinantes e os pronomes.

• Identifica as formas dos artigos e a función que desempeñan, así como as

contraccións que se producen con determinadas preposicións.

• Identifica as formas dos demostrativos e a función que desempeñan, así como

as contraccións que se producen con determinadas preposicións.

• Recoñece e usa con corrección os grafemas c, z e qu.

• Recoñece e utiliza con corrección os conectores textuais como mecanismo de

cohesión textual.

TEMA 7








• Elaborar textos literarios e descritivos tendo en conta a adecuación,

coherencia, cohesión e presentación.





• Identificar a voz narradora de distintos textos narrativos.

• Recoñecer os nomes e o significado de diversos tipos de deportes e de

elementos que forman parte do atletismo.

• Identificar as formas e as funcións que desempeñan os posesivos, os numerais

e os indefinidos.

• Sinalar distintas situacións da vida cotiá onde se manifesten actitudes de

cambio de lingua dependendo do contexto en que se produza o proceso

comunicativo.

25


• Utilizar con corrección o grafema h.

• Empregar con corrección a técnica do subliñado que permite resaltar as ideas

máis importantes dun texto.


• Lectura, comprensión e análise de distintos aspectos dun texto (texto

narrativo).

• Elaboración de textos creativos propios tendo en conta as características dos

textos narrativos.

• Elaboración de textos descritivos adecuados ás características propias deste

tipo de textos.

• Identificación da voz narradora dun texto narrativo, así como do punto de vista

dende o que se conta a historia.

• Elaboración de textos narrativos tendo en conta uns personaxes, un espazo, un

tempo e uns acontecementos determinados.

• Ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (o atletismo).

• Aplicación dos prefixos aprendidos para crear novas palabras derivadas que se

incorporarán ao vocabulario.

• Identificación de determinantes (posesivos, numerais e indefinidos), así como

as contraccións que algúns deles realizan con certas preposicións.

• Análise da utilización social do galego e do castelán, identificando as normas

implícitas que a regulan e desvelando os prexuízos subxacentes.

• Utilización correcta do grafema h.

• Aplicación do subliñado como técnica da escrita que permite resaltar as ideas

máis importantes dun texto.

7. c) Contidos

• A voz narradora.

• O punto de vista narrativo.

• Narración en terceira persoa e narración en primeira persoa.

• Os deportes: atletismo.

• Os prefixos.

• Os posesivos. Diferenza entre posuidor e posuído.

• Os numerais: cardinais, ordinais, multiplicativos, partitivos e colectivos.

26


• Os indefinidos.

• As actitudes lingüísticas.

• Uso de h.

• Técnicas da escrita: o subliñado.




• Realiza unha lectura comprensiva dun texto narrativo.




• Elabora textos literarios e descritivos tendo en conta a adecuación, coherencia,

cohesión e presentación.

• Recoñece e emprega no seu contexto adecuado a fraseoloxía e os usos




• Identifica a voz narradora de distintos textos narrativos.

• Recoñece os nomes e o significado de diversos tipos de deportes e de

elementos que forman parte do atletismo.

• Identifica as formas e as funcións que desempeñan os posesivos, os numerais

e os indefinidos.

• Sinala distintas situacións da vida cotiá onde se manifesten actitudes de

cambio de lingua dependendo do contexto en que se produza o proceso

comunicativo.

• Utiliza con corrección o grafema h.

• Emprega correctamente a técnica do subliñado para resaltar as ideas máis

importantes dun texto.

TEMA 8




27












• Identificar os textos descritivos e as distintas clases de descricións.

• Recoñecer os nomes e o significado dos mobles e utensilios de cociña.

• Identificar as formas e as funcións que desempeña o pronome persoal tónico.

• Utilizar con corrección o grafema r e o dígrafo rr.

• Empregar con corrección a técnica do esquema como forma de organizar de

xeito visual as ideas principais e secundarias dun texto.





• Construción de textos descritivos de carácter persoal, atendendo ás

características desta tipoloxía narrativa tratadas na unidade.

• Identificación dos textos descritivos e dos distintos tipos de descrición, así

como dos trazos que as definen.

• Ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (mobles e

utensilios de cociña).

• Formación de palabras mediante o sufixo -eiro, -eira.

• Recoñecemento dos pronomes persoais tónicos e das distintas funcións que

poden desempeñar na oración.

• Uso dos pronomes persoais tónicos na produción de textos propios.

• Uso correcto do grafema r e do dígrafo rr.

• Aplicación do esquema como técnica da escrita que permite visualizar as ideas

principais e secundarias dun texto.

28


8. c) Contidos

• Características dos textos descritivos.

• Descrición obxectiva e descrición subxectiva.

• Principais pasos para realizar unha descrición.

• Os nomes dos mobles e utensilios da cociña.

• O sufixo -eiro / -eira.

• O pronome persoal tónico. Formas e funcións que desempeña.

• Uso de r e rr.

• Técnicas da escrita: o esquema.

• A idea principal.


• Ampliar o coñecemento do vocabulario e manexa o dicionario e a orde








• Recoñecer e emprega no seu contexto adecuado a fraseoloxía e os usos




• Identificar os textos descritivos e as distintas clases de descricións.

• Recoñecer os nomes e o significado dos mobles e utensilios de cociña.

• Identificar as formas e as funcións que desempeña o pronome persoal tónico.

• Utilizar con corrección o grafema r e o dígrafo rr.



29


3ª AVALIACIÓN

TEMA 9







• Elaborar textos descritivos tendo en conta a adecuación, coherencia, cohesión

e presentación.




• Identificar textos dialogados, así como os dous modos fundamentais de

representar o diálogo: estilo directo e estilo indirecto.

• Recoñecer os nomes e o significado das estancias e dos mobles dunha casa.

• Identificar as formas do pronome persoal átono e as funcións que desempeña.

• Recoñecer e empregar con corrección o pronome de solidariedade.

• Recoñecer os nomes de lugar de Galicia e reflexionar sobre o negativo proceso

de castelanización a que foron sometidos moitos deles.

• Identificar os distintos dialectos do galego e recoñecer os fenómenos máis

importantes que os caracterizan.

• Utilizar con corrección os grafemas x e s.

• Empregar con corrección a técnica do resumo como forma de desenvolver as

capacidades de síntese, organización de ideas e de expresión escrita.





• Construción de textos descritivos, atendendo ás características desta tipoloxía.

• Analise crítica da situación social da muller na actualidade.

30


• Elaboración dun traballo de investigación sobre as difíciles circunstancias que

tivo que superar a muller ao longo da historia.

• Identificación dos textos dialóxicos e do estilo directo e mais o indirecto.

• Creación de textos dialogados, empregando as convencións empregadas para

a súa plasmación na escrita.

• Ampliación do léxico do campo semántico tratado na unidade (a casa por

dentro).

• Recoñecemento do pronome persoal átono, así como das distintas funcións

que pode realizar na oración.

• Identificación e uso correcto do pronome de solidariedade.

• Colocación correcta na oración do pronome persoal átono respecto do verbo.

• Análise dos topónimos e dos problemas sociolingüísticos derivados do uso que

deles realizan as administracións públicas e as persoas.

• Utilización de mapas para identificar as principais variantes xeográficas da

lingua.

• Uso correcto dos grafemas x e s.

• Aplicación do resumo como técnica da escrita que permite recoller nun texto as

ideas principais doutro dado.

9. c) Contidos

• Principais características dos textos dialogados.

• Diferenzas entre o estilo directo e o estilo indirecto.

• A entrevista.

• As partes da casa por dentro. Os mobles e as estancias da casa.

• O sufixo -eiro / -eira.

• O pronome persoal átono. Formas e funcións que desempeña.

• O pronome de solidariedade.

• A correcta colocación do pronome átono.

• Os nomes de lugar.

• Os xentilicios.

• Os dialectos do galego. Principais características dos bloques occidental,

central e oriental.

• A gheada e o seseo.

• Uso de x e s.

31


• Técnicas da escrita: o resumo.








e presentación.


• Ampliar información sobre autores e autoras ou temas de interese consultando

as páxinas de Internet que se propoñen.

• Identificar textos dialogados, así como os dous modos fundamentais de

representar o diálogo: estilo directo e estilo indirecto.

• Recoñecer os nomes e o significado das estancias e dos mobles dunha casa.

• Identificar as formas do pronome persoal átono e as funcións que desempeña.

• Recoñecer e emprega con corrección o pronome de solidariedade.

• Recoñecer os nomes de lugar de Galicia e reflexiona sobre o negativo proceso

de castelanización a que foron sometidos moitos deles.

• Identificar os distintos dialectos do galego e recoñece os fenómenos máis

importantes que os caracterizan.

• Utilizar con corrección os grafemas x e s.



TEMA 10




• Ler textos de forma comprensiva (texto poético).




32


• Elaborar textos poéticos a partir dun tema dado.

• Identificar os textos poéticos e as principais características que presentan:

ritmo, rima e recursos da linguaxe poética.

• Recoñecer os nomes e o significado de distintas pezas de roupa, do calzado e

dos complementos de vestir.

• Identificar as formas do verbo e a diferenza entre verbos regulares e

irregulares.

• Clasificar os verbos tendo en conta os morfemas que os compoñen: raíz e

desinencias.

• Identificar o tempo e o modo nas distintas formas verbais e empregar con

corrección estas variables.

• Utilizar correctamente os grafemas b e v.

• Empregar con corrección a técnica do mapa conceptual como forma de

representar graficamente as ideas ordenadas segundo a importancia.



• Lectura e comprensión de textos (texto poético).

• Lectura en voz alta de textos poéticos, prestando especial atención ao ritmo.

• Recoñecemento das estrofas dun texto poético e definición do seu tema.

• Reflexión, en grupo, sobre o papel que xogan as persoas maiores na

sociedade actual e redacción dun texto coas conclusións ás que se chega.

• Localización de diversos procedementos utilizados nos textos poéticos:

repetición, encabalgamento, comparación, imaxes e metáforas.

• Identificación de textos poéticos e análise métrica.

• Recoñecemento dos procedementos retóricos máis usuais (imaxe,

comparación, etc.) empregados na linguaxe poética.

• Elaboración de textos poéticos de produción propia combinando a

expresividade e a creatividade coa inclusión dos recursos poéticos aprendidos.

• Ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (a roupa, o

calzado e os complementos).

• Formación de adxectivos por sufixación a partir de substantivos, adxectivos e

verbos.

• Recoñecemento do verbo e das súas conxugacións, así como a diferenciación

entre verbos regulares e irregulares.

33


• Identificación do tempo e do modo a que pertencen as formas verbais.

• Uso correcto dos grafemas b e v.

• Aplicación do mapa conceptual como técnica da escrita.

10. c) Contidos

• Características dos textos poéticos canto ao contido e á forma.

• O ritmo e a rima.

• Rima consoante, rima asonante e verso libre.

• Principais recursos da linguaxe poética: aliteración, anáfora e paralelismo.

• Caligrama e acróstico.

• Os nomes das pezas de roupa, do calzado e dos complementos de vestir.

• A derivación adxectiva.

• O verbo: diferenza entre verbos regulares e verbos irregulares.

• As tres conxugacións verbais.

• Os morfemas do verbo: raíz e desinencias.

• O tempo verbal e o modo verbal.

• Uso de b e v.

• Técnicas da escrita: o mapa conceptual.




• Realiza unha lectura comprensiva dun texto poético.




• Elabora textos poéticos a partir dun tema dado.

• Identifica os textos poéticos e as principais características que presentan: ritmo

e rima.

• Recoñece os recursos da linguaxe poética.

• Recoñece os nomes e o significado de distintas pezas de roupa, do calzado e

dos complementos de vestir.

• Identifica as formas do verbo e a diferenza entre verbos regulares e irregulares.

34


• Clasifica os verbos tendo en conta os morfemas que os compoñen: raíz e

desinencias.

• Identifica o tempo e o modo nas distintas formas verbais e emprega con


• Utiliza correctamente os grafemas b e v.

• Emprega con corrección a técnica do mapa conceptual como forma de

representar graficamente as ideas ordenadas segundo a importancia.

TEMA 11








e presentación.



• Identificar os textos instrutivos e as características que os diferencian doutro

tipo de textos.

• Recoñecer os nomes e os significados dos elementos que teñen relación co

fútbol e co baloncesto.

• Identificar os verbos que presentan alternancias vocálicas e os verbos

irregulares.

• Recoñecer e empregar con corrección as formas infinitas (infinitivo, xerundio e

participio) e as perífrases verbais.

• Relacionar as perífrases verbais cos significados que posúe cada unha delas.

• Asimilar o concepto de normalización lingüística e relacionalo coa situación en

que se atopa o idioma galego.

• Utilizar correctamente o punto, a coma e o punto e coma.

• Empregar con corrección a técnica da revisión dos textos como forma de

transmitir a información dun xeito claro e entendible e de detectar posibles

erros ortográficos.

35





• Redacción de textos narrativos tendo en conta as características propias da

tipoloxía.

• Elaboración de textos descritivos de creación propia.

• Recoñecemento de castelanismos e substitución pola palabra correcta en

galego.

• Substitución de palabras polo sinónimo adecuado segundo o contexto.

• Interpretación dos xiros lingüísticos empregados como eufemismos, tanto na

produción escrita como na oral.

• Recoñecemento das características dos textos instrutivos.

• Elaboración de textos instrutivos tendo en conta as características desta

tipoloxía.

• Ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (deportes de equipo).

• Identificación e análise da orixe dos estranxeirismos nas propias producións e

nas alleas.

• Recoñecemento dos verbos que presentan alternancias no presente de

indicativo, así como a análise destas.

• Recoñecemento das formas infinitas e das perífrases verbais, así como os

diferentes valores que presentan.

• Asimilación do concepto de normalización lingüística relacionándoo coa

situación na que se atopa o idioma galego.

• Lectura de textos con especial atención ao uso correcto da puntuación

ortográfica (o punto, a coma e o punto e coma).

• Utilización da revisión de textos como técnica da escrita.

11. c) Contidos

• Os textos instrutivos, principais características.

• Función informativa e función apelativa.

• Vocabulario máis empregado nos deportes de equipo: o fútbol e o baloncesto.

• Os estranxeirismos.

• Verbos con alternancias vocálicas.

• Os verbos irregulares.

36


• Formas infinitas (infinitivo, xerundio, e participio) e perífrases verbais.

• A normalización lingüística.

• Casos en que debe usarse o punto, a coma e o punto e coma.

• Técnicas da escrita: a revisión de textos. O corrector ortográfico dos

procesadores de textos.








e presentación.




tipo de textos.

• Recoñecer os nomes e os significados dos elementos que teñen relación co

fútbol e co baloncesto.

• Identificar os verbos que presentan alternancias vocálicas e os verbos

irregulares.

• Recoñecer e emprega con corrección as formas infinitas (infinitivo, xerundio e

participio) e as perífrases verbais.

• Relacionar as perífrases verbais cos significados que posúen cada unha delas.

• Asimilar o concepto de normalización lingüística e relaciónao coa situación na

que se atopa o idioma galego.


• Empregar con corrección a técnica da revisión dos textos, como forma de

transmitir a información dun xeito claro e entendible e de detectar posibles

erros ortográficos.

37


TEMA 12




• Ler textos de forma comprensiva (texto teatral).




• Elaborar unha escena teatral e representala, tendo en conta as características

da representación dos textos teatrais.

• Identificar os textos teatrais e os elementos que forman parte da

representación destes textos: escena, personaxes e movemento.

• Recoñecer os nomes e significados dos instrumentos musicais.

• Identificar os adverbios e as frases adverbiais, así como as funcións que

desempeñan.

• Identificar as preposicións e as frases preposicionais, así como as funcións que

desempeñan.

• Utilizar con corrección os dous puntos e os puntos suspensivos.

• Empregar con corrección a técnica da presentación dos textos, tendo en conta

a caligrafía, a limpeza e a disposición do texto.


• Lectura e comprensión de textos (texto teatral).

• Recoñecemento das diferenzas entre os textos teatrais e os narrativos.

• Elaboración dun texto teatral, partindo dunhas situacións establecidas

previamente.

• Escenificación de pequenos textos teatrais, co fin de fomentar a expresión das

facetas oral, corporal e anímica, e fomentar a creatividade.

• Identificación de textos teatrais e dos distintos elementos que conforman a

representación teatral.

• Observación e recoñecemento da música galega producida ao longo da

historia.

• Reinterpretación musical da bagaxe cultural herdada da tradición instrumental

galega, fomentando a creatividade e a orixinalidade.

38


• Formación de palabras mediante o sufixo -ista e análise dos diferentes

significados que este pode achegar á palabra base.

• Recoñecemento de adverbios, locucións adverbiais e frases adverbiais, así

como das funcións sintácticas que poden desempeñar na oración.

• Recoñecemento de preposicións, locucións preposicionais e de frases

preposicionais, así como dos elementos de que están compostas.

• Corrección de textos con erros de puntuación relativos ao emprego dos dous

puntos e dos puntos suspensivos.

• Recoñecemento da presentación dos textos como técnica da escrita que ten en

conta a caligrafía, a limpeza e a disposición co fin de mellorar o proceso

comunicativo.

12. c) Contidos

• Principais características dos textos teatrais.

• A escena, os personaxes e o movemento.

• A música: nomes de instrumentos musicais.

• O sufixo -ista.

• Adverbios e locucións adverbiais. A frase adeverbial.

• Preposicións e frases preposicionais.

• Casos en que debe usarse os dous puntos e os puntos suspensivos.

• Técnicas da escrita: a presentación dos textos (caligrafía, limpeza do texto e

disposición do texto).




• Realizar unha lectura comprensiva dun texto teatral.




• Elaborar unha escena teatral e represéntaa, tendo en conta as características

da representación dos textos teatrais.

• Identificar os textos teatrais e os elementos que forman parte da

representación destes textos: escena, personaxes e movemento.

39


• Recoñecer os nomes e significados dos instrumentos musicais.

• Identificar os adverbios e as frases adverbiais, así como as funcións que

desempeñan.

• Identificar as preposicións e as frases preposicionais, así como as funcións que

desempeñan.


• Empregar con corrección a técnica da presentación dos textos, tendo en conta

a caligrafía, a limpeza e a disposición do texto.

METODOLOXÍA:

Iranse desenvolvendo en todos os temas as seguintes actividades:

Exercicios de léxico e expresión. Exercicios de lectura. Composición de textos (de diferentes xéneros e estilos) Análise dos medios de comunicación escritos. Técnicas de traballo (subliñados, resumos, esquemas, mapas conceptuais...) Reflexión sobre o propio vocabulario e ampliación do mesmo. Estudio das diferentes clases de palabras e identificación das mesmas.

MATERIAIS:

o Libro de texto: V.V.A.A., Lingua e literatura, 1º de ESO, Ed. Xerais.o Libros de lectura:o . 1ª avaliación: Fina Casalderrey, Mutacións xenéticaso . 2ª avaliación:o . 3ª avaliación: o Dicionarios.o Fotocopias doutros textos.o Diversos xornais.o Materiais publicitarios.o Vídeos, gravacións e outros materiais audiovisuais.

CONTIDOS MÍNIMOS DE 1º ESO

I. COMUNICACIÓN

• Lectura, recoñecemento e produción de textos correspondentes a diferentes tipoloxías: narración, descrición e diálogo.

40


II. LINGUA E SOCIEDADE

• O feito plurilingüe e pluricultural do mundo.• As orixes do galego: elementos constituíntes do léxico.• A realidade lingüística de Galicia: o idioma galego no mapa lingüístico español.

III. ESTUDO DA LINGUA

• Correspondencia entre sons e grafías.• Regras básicas de acentuación e de puntuación. A acentuación nas

combinacións vocálicas (ditongo, tritongo e hiato).• Estrutura da palabra. Clases de palabras: substantivo (flexión de xénero e

número), adxectivo (determinantes), pronome, verbo (estrutura e distinción regular/irregular), adverbio e preposición.

• Léxico: a persoa (as partes do corpo, a saúde, a enfermidade, a vestimenta, os alimentos e as bebidas, o lecer e as afeccións, a vivenda, os sentimentos, a vida espiritual, etc.).

IV. TÉCNICAS DE TRABALLO

• O uso do diccionario e outras fontes de consulta do léxico.• Análise (lectura e anotacións) e síntese (esquematización e resumo) de textos.

V. LITERATURA

• Peculiaridades da lingua literaria en relación cos outros niveis da lingua.• Recoñecemento das características dos xéneros literarios máis comúns:

narrativa, lírica e dramática.• Lectura, comentario e resumo oral/escrito de textos breves (contos, lendas,

relatos...), tanto de tradición oral como de autores actuais.

41


2º de ESO

OBXECTIVOS:

Neste segundo nivel seguiranse traballando os obxectivos do primeiro, ampliándoos ou profundando en cada un deles e insistindo especialmente en:

• Aspectos sociolingüísticos que leven o alumnado a unha mentalización positiva cara ao emprego do galego como lingua vechicular, apta para empregar en todas as situacións.

• Actividades de animación lectora que desenvolvanm unha afición facilitadora dun maior rendemento escolar, que ocupe un espazo importante do tempo de lecer e de enriquecemento persoal.

1ª AVALIACIÓN:

TEMA 1






• Recoñecer a prolepse e a analepse como posibilidades na ordenación temporal

dunha narración.

• Recoñecer as diferenzas entre a linguaxe verbal e a non verbal.

• Identificar os distintos elementos que interveñen nun acto de comunicación.

• Comprender as diferenzas entre as dúas partes dun signo lingüístico:

significante e significado.

• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (os

oficios e as profesións).

• Recoñecer os elementos que forman as palabras.

• Diferenciar os morfemas flexivos dos derivativos (prefixos e sufixos).

• Coñecer as diferentes etapas históricas polas que pasou o galego dende o seu

nacemento ata o século XX.

• Identificar os elementos nucleares que conforman a lingua galega e

identificación de aqueles que se foron achegando co paso do tempo.

• Empregar con corrección as regras de acentuación ortográfica.

• Compoñer textos narrativos tendo en conta a adecuación textual.

42



• Ampliación do vocabulario e uso da orde alfabética das palabras por medio da

busca de determinadas palabras no dicionario.

• Reflexión crítica sobre os temas que tratan os textos de lectura.

• Lectura, comprensión e análise dos distintos aspectos dun texto (texto

narrativo).

• Identificación de prolepses e analepses en textos narrativos.

• Recoñecemento dos trazos que identifican a linguaxe verbal e a non verbal.

• Interpretación e recoñecemento dos elementos que interveñen en diferentes

actos de comunicación.

• Identificación das dúas partes dun signo lingüístico: significante e significado.

• Ampliación do léxico propio do campo temático tratado (os oficios e as

profesións).

• Identificación dos distintos tipos de morfemas que compoñen as palabras.

• Coñecemento das diferentes etapas históricas polas que pasou o galego dende

o seu nacemento ata o século XX.

• Recoñecemento dos elementos nucleares que conforman a lingua galega e

identificación daqueles que se foron achegando ao noso idioma co paso do

tempo.

• Coñecemento das regras de acentuación ortográfica e uso correcto destas

normas diferenciando entre palabras agudas, graves e esdrúxulas.

• Composición dun texto tendo en conta a adecuación textual. expresión da

riqueza cultural da humanidade.

1. c) Contidos

• Recursos literarios: a prolepse e a analepse.

• O prefixo micro-.

• Sistemas de comunicación verbal e non verbal.

• Os elementos presentes na comunicación: emisor/emisora, receptor/receptora,

mensaxe, canle, código, contexto.

• O signo lingüístico.

• Campo semántico: os oficios e profesións.

• Os sufixos de oficio, profesión, emprego...

• As palabras e os elementos que as forman: lexemas e morfemas.

• Historia da lingua galega.

• A formación da lingua: o substrato e o superestrato, palabras novas e vellas.

• Regras de acentuación ortográfica: palabras agudas, graves e esdrúxulas.

• A adecuación textual: intención, tema, destinatario e soporte ou canle

43



• Amplíar o coñecemento do vocabulario e manexar con soltura a orde alfabética




• Recoñecer a prolepse e a analepse como posibilidades na ordenación temporal

dunha narración.

• Recoñecer as diferenzas entre a linguaxe verbal e a non verbal.

• Identificar os distintos elementos que interveñen nun acto de comunicación.

• Comprender as diferenzas entre as dúas partes dun signo lingüístico:

significante e significado.

• Recoñecer os nomes dos oficios e as profesións tratados na unidade.

• Identificar os distintos tipos de morfemas que compoñen as palabras.

• Coñecer as diferentes etapas históricas polas que pasou o galego dende o seu

nacemento ata o século XX.

• Identificar os elementos nucleares que conforman a lingua galega e identifica

aqueles que se foron achegando co paso do tempo.


• Compoñer textos narrativos tendo en conta a adecuación textual.

TEMA 2


• Traballar a comprensión e a análise textual.

• Manexar o dicionario para buscar o significado de determinadas palabras dun

texto.

• Empregar as diferentes formas de comunicación oral, espontáneas e

planificadas, de acordo coas técnicas de cada unha delas e tendo en conta as

normas que as rexen.

• Producir textos orais planificados (exposición, debate, entrevistas...) atendendo

á dicción, entoación, propiedade léxica e corrección gramatical, e facéndoo con

claridade, coherencia e adecuación ao contexto en que se produza.

• Respectar as normas propias da comunicación oral: respecto das quendas de

intervención, comprensión do interlocutor e petición de palabra.

• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (o

transporte e as viaxes).

• Identificar palabras compostas diferenciando as partes que as forman.

44



semántica.



• Coñecer e respectar a existencia das diferentes variedades dialectais e sociais

da lingua.

• Coñecer cando e por que se debe empregar o til diacrítico.





narrativo).

• Identificacion das ideas principais dun texto e comprensión do que le.

• Adquisición de novo léxico mediante a utilización do dicionario.

• Uso das diferentes formas de comunicación oral, espontáneas e planificadas,

de acordo coas técnicas de cada unha delas e tendo en conta as normas que

as rexen.

• Elaboración de textos orais planificados (exposición, debate, entrevistas...)

atendendo á dicción, entoación, propiedade léxica e corrección gramatical, e

facéndoo con claridade, coherencia e adecuación ao contexto en que se

produza.

• Respecto polas quendas de intervención, comprensión do interlocutor e

petición de palabra.

• Ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (o transporte e as

viaxes).

• Identificación de palabras compostas e diferenciación das partes que as

forman.

• Identificación e clasificación de substantivos dependendo do significado, do

xénero e do número.

• Coñecemento e respecto pola existencia de diferentes variedades dialectais e

sociais da lingua.

• Identificación e uso correcto das palabras que levan til diacrítico nos textos de

elaboración propia.

• Identificación dos principais mecanismos de cohesión textual.

45


2. c) Contidos

• Os textos orais. Situacións de comunicación oral planificada: singulares

(exposición, conferencia) e colectivas (debate).

• Campo semántico: o transporte e as viaxes.

• As palabras compostas.

• O substantivo.


• O xénero: substantivos variables e invariables. A formación do feminino.

• O número: a formación do plural.

• A extensión territorial do galego e as súas variedades dialectais. A lingua

estándar.


• Procedementos de cohesión textual.


• Traballar a comprensión e analiza correctamente textos narrativos.


alfabética.

• Recoñecer o vocabulario relacionado co campo semántico do transporte e as

viaxes.

• Identificar palabras compostas e distingue as partes que as forman.


semántica.



• Coñecer e respectar a existencia das diferentes variedades dialectais e sociais

da lingua.

• Empregar correctamente o til diacrítico nas súas producións.



TEMA 3



• Identificar as ideas principais dun texto e elaborar resumos.

46






tipo de textos.

• Empregar as tecnoloxías da información e da comunicación para se valer dos

recursos lingüísticos dispoñibles: enciclopedias e dicionarios electrónicos.

• Recoñecer o vocabulario relacionado coa festa do magosto.

• Traballar a formación de palabras mediante os prefixos con-, co-.

• Identificar os tipos de adxectivos: explicativos e especificativos, así como os

graos en que se poden presentar (positivo, comparativo e superlativo).

• Recoñecer os principais puntos de información sobre a lingua galega na rede.

• Reflexionar sobre o impacto das novas tecnoloxías da información e a

comunicación no idioma galego.


• Recoñecer e empregar con corrección a deíxe como mecanismo de cohesión

textual.



narrativo).

• Elaboración de textos instrutivos de produción propia.

• Recoñecemento das características dos textos instrutivos.

• Utilización das TIC para traballar contidos lingüísticos, así como para

complementar a información tratada na unidade.

• Ampliación do vocabulario e precisión no uso do léxico referido ao magosto.

• Formación de palabras empregando os prefixos con- e co-.

• Recoñecemento e identificación dos tipos de adxectivos: explicativos e

especificativos.

• Identificación e formación dos distintos graos que presenta o adxectivo

(positivo, comparativo e superlativo).

• Coñecemento do emprego que se fai da lingua galega en Internet e

identificación dos principais puntos de información sobre o galego na rede.

• Lectura de textos con especial atención ao uso correcto da puntuación

ortográfica (o punto, a coma e o punto e coma).

• Localización e recoñecemento da deíxe como mecanismo de cohesión textual.

47


3. c) Contidos

• O uso de -ble e -bel.

• Os textos instrutivos: principais características.

• Os dicionarios e as enciclopedias.

• Vocabulario relacionado co magosto.

• Os prefixos con- e co-.

• O adxectivo.

• O adxectivos explicativos (ou epítetos) e adxectivos especificativos.

• Os distintos graos do adxectivo: positivo, comparativo e superlativo.

• O galego na rede: achegas da rede de redes.

• O uso do punto, a coma e o punto e coma.

• Procedementos de cohesión textual: a deíxe.



• Identificar as ideas principais dun texto e elabora resumos.

• Recoñecer e emprega no seu contexto adecuado a fraseoloxía e os usos



tipo de textos.

• Empregar as TIC para traballar contidos lingüísticos, así como para

complementar a información tratada na unidade.



• Formar correctamente palabras empregando os prefixos con- e co-.

• Identificar os diferentes tipos de adxectivos: explicativos e especificativos, así

como os distintos graos en que se poden presentar (positivo, comparativo e

superlativo).

• Coñecer o emprego que se fai da lingua galega en Internet e identifica os

principais puntos de información sobre o galego na rede.


• Recoñecer e emprega con corrección a deíxe como mecanismo de cohesión

textual.

48


TEMA 4


• Traballar a comprensión e análise textual.

• Utilizar con corrección os sufixos -ento / -enta.

• Recoñecer a influencia que a literatura popular de transmisión oral tivo na

literatura escrita de autor.

• Realizar resumos e esquemas de textos, diferenciando as súas ideas principais

e o seu tema.

• Identificar as distintas partes que compoñen unha noticia.

• Traballar en equipo e extraer información das crónicas xornalísticas coa

finalidade de realizar unha crónica escrita de produción propia.

• Adquirir unha maior amplitude do léxico propio do campo semántico tratado (a

feira).

• Manexar o dicionario para buscar palabras homónimas.

• Identificar as formas do verbo e a diferenza entre verbos regulares e

irregulares.

• Identificar as partes básicas do verbo: tema e morfemas.

• Identificar o tempo e o modo nas distintas formas verbais e empregar con


• Coñecer a normativa que regula na actualidade a utilización da lingua galega.

• Recoñecer os topónimos e antropónimos de Galicia e reflexionar sobre o

negativo proceso de castelanización a que foron sometidos moitos deles.


• Recoñecer e usar con corrección a substitución como mecanismo de cohesión

textual.


• Lectura, comprensión e análise de contos populares.

• Utilización dos sufixos -ento / -enta.

• Recoñecemento da influencia que a literatura popular de transmisión oral tivo

na literatura escrita de autor.

• Sensibilización sobre a importancia da conservación do patrimonio de tradición

oral.

• Realización de resumos e esquemas de textos, diferenciando as súas ideas

principais e o seu tema.

• Identificación das distintas partes que compoñen unha noticia.

49


• Observación crítica das diferentes opinións vertidas nas crónicas xornalísticas.

• Participación activa na extracción de información dentro dun grupo de traballo e

manifestación asertiva das propias ideas.

• Adquisición dunha maior amplitude do léxico propio do campo semántico

tratado (a feira).

• Identificación das formas do verbo así como das súas partes básicas e

diferenciación entre verbos regulares e irregulares.

• Identificación do tempo e o modo a que pertencen as formas verbais.

• Recoñecemento das principais normativas que rexen o uso da lingua galega.

• Análise dos topónimos e antropónimos e identificación dos problemas

sociolingüísticos derivados do uso que deles realizan as administracións

públicas e as persoas.

• Corrección de textos con erros de puntuación relativos ao emprego dos dous

puntos e dos puntos suspensivos.

• Recoñecemento e emprego da substitución como mecanismo de cohesión

textual.

4. c) Contidos

• O sufixo -ento / -enta.

• O conto literario e a influencia do conto popular.

• Diferenzas entre a noticia e a crónica como xéneros xornalísticos.

• Campo semántico: imos á feira.

• As palabras homónimas.

• O verbo: diferenza entre verbos regulares e irregulares.

• Alternancia vocálica e conxugacións.

• O tempo verbal e o modo verbal.

• O marco legal da lingua galega.

• Toponimia e antroponimia.

• Usos dos dous puntos e dos puntos suspensivos.

• Procedementos de cohesión textual: substitución.


• Le textos narrativos de forma comprensiva.

• Utiliza con corrección os sufixos -ento / -enta.

• Recoñece a influencia que a literatura popular de transmisión oral exerceu

sobre a literatura escrita de autor.

50


• Realiza resumos e esquemas de texto, diferenciando as súas ideas principais e

o seu tema.

• Identifica as distintas partes que compoñen unha noticia.

• Realiza unha lectura comprensiva e crítica dos textos xornalísticos,

diferenciando as noticias das crónicas.

• Participa de forma activa na extracción de información dentro dun grupo de

traballo e manifesta de modo asertivo as súas propias ideas.

• Amplía o vocabulario relacionado coa feira.

• Emprega o dicionario para a identificación de palabras homónimas.

• Identifica as formas do verbo e distingue entre verbos regulares e irregulares.

• Identifica as partes básicas do verbo: tema e morfemas.

• Identifica o tempo e o modo a que pertencen as formas verbais.

• Recoñece as principais normativas que rexen o uso da lingua galega.

• Identifica os problemas sociolingüísticos derivados do uso que dos topónimos e

antropónimos fan as administracións públicas e as persoas.

• Utiliza con corrección os dous puntos e os puntos suspensivos.

• Emprega a substitución como mecanismo de cohesión textual.

2ª AVALIACIÓN

TEMA 5


• Manexar o dicionario á hora de contextualizar o vocabulario que aparece nas

lecturas.

• Comprender e analizar os distintos aspectos dun texto.

• Utilizar correctamente o sufixo -axe nas propias producións escritas.

• Diferenciar e elaborar distintos tipos de escritos comunicativos (cartas,

mensaxes, postais, correos electrónicos, etc.).

• Utilizar correctamente a terminoloxía relacionada co campo semántico dos

parentescos.

• Comprender o concepto de polisemia e diferenciar os distintos significados

dunha palabra polisémica.

• Recoñecer os distintos tipos de oracións, atendendo á actitude do emisor.

• Recoñecer os préstamos e interferencias que se producen na lingua galega.

• Usar correctamente a paréntese e as comiñas nas propias producións.

• Compoñer un texto comunicativo facendo uso de elipses para darlle cohesión.

51



• Manexo do dicionario á hora de contextualizar o vocabulario que aparece nas

lecturas.

• Comprensión e análise dos distintos aspectos dun texto (texto narrativo).

• Utilización do sufixo -axe.

• Diferenciación e elaboración de distintos tipos de escritos comunicativos

(cartas, mensaxes, postais, correos electrónicos, etc.).

• Realización de actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico

tratado: o parentesco.

• Comprensión do concepto de polisemia e diferenciación dos distintos

significados dunha palabra polisémica.

• Recoñecemento dos distintos tipos de oracións, atendendo á actitude do

emisor.

• Recoñecemento dos préstamos e interferencias que se producen na lingua

galega.

• Uso correcto da paréntese e as comiñas nas propias producións.

• Uso correcto dos procedementos lingüísticos de cohesión textual.

5. c) Contidos

• Recursos literarios: o relato fantástico.

• O sufixo -axe.

• Escritos comunicativos: as cartas persoais, os correos electrónicos, os diarios,

os blogs, os sms, as tarxetas postais...

• Campo semántico: o parentesco.

• A polisemia.

• A oración e os tipos de oracións segundo a actitude do emisor: enunciativas,

interrogativas, exclamativas, dubitativas, desiderativas, exhortativas.

• As interferencias lingüísticas. Tipos de interferencias.

• Signos de puntuación: a paréntese e as comiñas.

• A elipse como procedemento de cohesión textual.


• Manexar o dicionario á hora de contextualizar o vocabulario que aparece nas

lecturas.

• Comprender e analiza os distintos aspectos dun texto.

• Utilizar correctamente o sufixo -axe nas propias producións escritas.

52


• Elaborar distintos tipos de escritos comunicativos (cartas, mensaxes, postais,

correos electrónicos, etc.) e recoñece as diferenzas entre eles.

• Utilizar correctamente a terminoloxía relacionada co campo semántico dos

parentescos.

• Comprender o concepto de polisemia e distingue os distintos significados

dunha palabra polisémica.

• Recoñecer os distintos tipos de oracións, atendendo á actitude do emisor.

• Recoñecer os préstamos e interferencias que se producen na lingua galega.

• Usar correctamente a paréntese e as comiñas nas propias producións.

• Utilizar correctamente a elipse como procedemento para cohesionar as súas

producións escritas.

TEMA 6


• Traballar a comprensión e análise textual.


texto.

• Apreciar as lendas como parte do patrimonio literario propio e como expresión

lingüística da identidade colectiva.

• Coñecer e utilizar as normas e pasos básicos necesarios para a construción de

textos expositivos.

• Organizar as ideas previas e elaborar esquemas e borradores antes de iniciar a

produción dun texto escrito.

• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (a

paisaxe do mar).

• Traballar a formación de substantivos a partir de adxectivos engadindo o sufixo

-dade.

• Distinguir entre frases simples e compostas e recoñecer os distintos tipos de

frases segundo a función do seu núcleo.

• Identificar as distintas funcións que pode desempeñar un modificador no

interior dunha frase.

• Identificar e valorar a existencia de distintas linguas en Europa.

• Respectar aquelas persoas que utilicen unha lingua diferente.

• Comprender a importancia de preservar o patrimonio lingüístico como unha

forma de expresión cultural máis.

• Coñecer a normativa que rexe o uso de maiúsculas e minúsculas.

53


• Usar correctamente conectores textuais para dar cohesión a un texto.



narrativo).

• Valoración das lendas como parte do patrimonio literario propio e como

expresión lingüística da identidade colectiva.

• Composición de textos de creación propia tratando un tema determinado.

• Coñecemento e utilización das normas e pasos básicos necesarios para a

construción de textos expositivos.

• Organización das ideas previas e elaboración de esquemas e borradores antes

de iniciar a produción dun texto escrito.

• Ampliación do léxico propio do campo semántico do mar e a súa paisaxe.

• Formación correcta de adxectivos engadindo o sufixo -dade.

• Identificación da frase como unidade gramatical, así como das funcións

sintácticas que pode desenvolver na estrutura da oración.

• Valoración da pluralidade lingüística como un valor a preservar.

• Respecto por aquelas persoas que utilicen unha lingua diferente.

• Coñecemento da normativa que rexe o uso de maiúsculas e minúsculas.

• Utilización dos conectores textuais como elementos para dotar de cohesión un

texto.

6. c) Contidos

• Recursos literarios: as lendas.

• A construción dun texto.

• Campo semántico: a paisaxe do mar.

• O sufixo -dade.

• As frases: simples e complexas. Tipos de frases: substantiva, adxectiva,

adverbial, nominal e preposicional.

• O modificador.

• A pluralidade lingüística e as linguas minorizadas.

• Maiúsculas e minúsculas: casos de uso.

• Os conectores textuais: aditivos, temporais e espaciais.


• Realiza unha lectura comprensiva e crítica dos textos de lectura.

54


• Manexa o dicionario para buscar o significado de determinadas palabras dun

texto.

• Aprecia as lendas como parte do patrimonio literario propio e como expresión

lingüística da identidade colectiva.

• Coñece e utiliza as normas e pasos básicos necesarios para a construción de

textos expositivos.

• Organiza as ideas previas e elabora esquemas e borradores antes de iniciar a

produción dun texto escrito.

• Amplía o léxico relacionado co mar e a súa paisaxe.

• Emprega con propiedade o sufixo -dade na formación de substantivos.

• Distingue entre frases simples e compostas e recoñece os distintos tipos de


• Identifica as distintas funcións que pode desempeñar un modificador no interior

dunha frase.

• Identifica e valora a existencia de distintas linguas en Europa.

• Respecta a aquelas persoas que utilizan unha lingua diferente.

• Comprende a importancia de preservar o patrimonio lingüístico como unha

forma de expresión cultural máis.

• Coñece a normativa que rexe o uso de maiúsculas e minúsculas.

• Integra os conectores textuais nas súas produccións.

TEMA 7


• Redactar axeitadamente textos literarios onde se expresen as ideas propias de

xeito lóxico, coherente e ordenado.


texto.

• Elaborar textos amosando interese por aplicar as normas de presentación

correspondentes aos documentos editados cun procesador de textos.

• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (no

instituto).

• Identificar os antónimos que corresponden ás palabras tratadas na unidade.

• Distinguir entre oracións simples e compostas e recoñecer os diferentes tipos

de oracións compostas por subordinación.

• Distinguir entre oracións compostas, bipolares e por coordinación, e recoñecer

os distintos tipos de cada unha.

55


• Valorar o galego como lingua propia de Galicia.

• Facer uso do galego comprendendo as circunstancias que condicionan o seu

uso social.

• Empregar con corrección os grupos consonánticos bl / br e distinguir as

condicións de uso de b e v.


cohesión textual.


• Redacción e estruturación axeitada dos materiais antes de iniciar as propias

producións.

• Emprego de distintos medios (dicionarios e Internet) para buscar o significado

de determinadas palabras dun texto.

• Utilización das TIC como medio para contrastar a información sobre un tema

dado.

• Gusto por revisar as producións elaboradas nun procesador de textos.

• Ampliación do vocabulario e uso adecuado do léxico propio do campo

semántico tratado (o instituto).

• Identificación dos antónimos que corresponden ás palabras tratadas na

unidade.

• Diferenciación de frases simples e compostas e recoñecemento dos distintos

tipos de frases segundo a función do seu núcleo.

• Recoñecemento dos diferentes tipos de oracións compostas por subordinación.

• Diferenciación entre oracións compostas, bipolares e por coordinación, e

recoñecemento dos distintos tipos existentes.

• Valoración do galego como lingua propia de Galicia.

• Comprensión das circunstancias que condicionan o uso social do galego.

• Emprego con corrección dos grupos consonánticos bl / br e distinción das


• Recoñecemento e utilización dos conectores textuais como mecanismo de

cohesión textual.

7. c) Contidos

• Normas de edición co procesador de textos.

• Campo semántico: o instituto.

• Os antónimos. Os prefixos i-, im-, des-, anti-.

56


• A oración simple e a oración composta. Tipos de oracións compostas:

substantivas, adxectivas e adverbiais.

• As oracións compostas bipolares. Tipos de oracións bipolares: condicionais,

causais, consecutivas e concesivas.

• Oracións compostas por coordinación. Tipos de oracións compostas por

coordinación: copulativas, disxuntivas, distributivas e adversativas.

• A situación sociolingüística de Galicia. As actitudes lingüísticas.

• Os grupos consonánticos bl / br.

• O uso de b e v.

• Os conectores opositivos, causais e organizadores.


• Redactar e estruturar axeitadamente os materiais antes de producir textos

literarios e expresa neles as súas ideas de xeito lóxico, coherente e ordenado.

• Empregar distintos medios (dicionarios e Internet) para buscar o significado de

determinadas palabras dun texto.

• Coidar a presentación dos seus textos aplicando as normas de corrección

recomendadas para os procesadores de texto.

• Amplíar o vocabulario e usa con precisión o léxico propio do campo semántico

tratado (o instituto).

• Identificar os antónimos que corresponden ás palabras tratadas na unidade.

• Distinguir entre frases simples e compostas e recoñece os distintos tipos de


• Recoñecer os diferentes tipos de oracións compostas por subordinación.

• Distinguir entre oracións compostas, bipolares e por coordinación, e recoñece

os distintos tipos de cada unha.


• Comprender as circunstancias que condicionan o uso social do galego.

• Empregar con corrección os grupos consonánticos bl / br e distingue as



cohesión textual.

TEMA 8


• Ler de forma comprensiva textos de ficción.

57


• Recoñecer as diferenzas entre a narración de feitos reais e a narración de

feitos ficticios.

• Manexar con soltura a orde alfabética das palabras mediante o traballo con

dicionario para buscar o significado de determinadas palabras dun texto.

• Aprender a dar informacións de maneira razoada a través de textos

argumentativos.

• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (o

cámping).

• Traballar a formación de substantivos e adxectivos engadindo os sufixos -ismo,

-ista.

• Recoñecer o suxeito dunha oración e identificar as unidades que poden

desempeñar a función de suxeito.

• Identificar correctamente os predicados pronominais e recíprocos, así como os

distintos tipos de oracións en relación co tipo de predicado.

• Reflexionar sobre o emprego do galego nos medios de comunicación.

• Concienciar da necesidade de medios de comunicación en lingua galega e

valorar o papel normalizador dos medios que empregan o galego como lingua

habitual.

• Consultar e analizar páxinas en Internet para informarse e ver contidos

multimedia en galego.

• Empregar con corrección e precisión ortográfica os grupos consonánticos pl /

pr e -pc-, -pt-.




• Lectura comprensiva de textos de ficción.

• Recoñecemento das diferenzas entre a narración de feitos reais e a narración

de feitos ficticios.

• Elaboración de textos argumentativos razoados.

• Adquisición dunha maior amplitude de léxico propio do campo semántico

tratado (o cámping).

• Formación de substantivos e adxectivos engadindo os sufixos -ismo, -ista.

• Recoñecemento do suxeito dunha oración e identificación das unidades que

poden desempeñar esa función.

• Identificación correcta dos predicados pronominais e recíprocos, así como dos


58


• Reflexión sobre o emprego do galego nos medios de comunicación.

• Concienciación da necesidade da existencia de medios de comunicación en

lingua galega e valoración do papel normalizador dos medios que empregan o

galego como lingua habitual.

• Consulta e análise de páxinas en Internet como medio para se informaren e

como soporte para a visualización de contidos multimedia en galego.

• Corrección e precisión ortográfica no uso dos grupos consonánticos pl / pr e

-pc-, -pt-.

• Aplicación da técnica do resumo como forma de desenvolver as capacidades

de síntese, organización de ideas e de expresión escrita.

8. c) Contidos

• A ficción literaria.

• Os textos argumentativos.

• Campo semántico: o cámping.

• Os sufixos -ismo, -ista.

• O suxeito e o predicado.

• O galego nos medios de comunicación.

• Os grupos consonánticos pl / pr e -pc- / -pt-.

• O resumo.


• Ler comprensivamente textos de ficción.

• Recoñecer as diferenzas entre a narración de feitos reais e a narración de

feitos ficticios.

• Elaborar textos argumentativos razoados.

• Contar cunha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (o

cámping).

• Utilizar os sufixos -ismo, -ista para a creación de substantivos e adxectivos.

• Recoñecer o suxeito dunha oración e identifica as unidades que poden

desempeñar esta función.

• Identificar correctamente os predicados pronominais e recíprocos, así como os


• Reflexiona sobre o emprego do galego nos medios de comunicación.

• Comprender a necesidade da existencia de medios de comunicación en lingua

galega e valora o papel normalizador dos medios que empregan o galego

como lingua habitual.

59


• Consultar e analizar páxinas en Internet como medio para se informaren e

como soporte para a visualización de contidos multimedia en galego.

• Usa de xeito preciso os grupos consonánticos pl / pr e -pc-, -pt- nos textos que

produce.

• Elaborar resumos como forma de desenvolver as capacidades de síntese,

organización de ideas e de expresión escrita.

3ª AVALIACIÓN

TEMA 9


• Traballar a comprensión e a análise textual.


texto.

• Identificar os diferentes tipos de xéneros xornalísticos de opinión (o artigo, o

editorial, as cartas á dirección, etc.).

• Participar de forma activa en debates organizados, respectando as quendas de

intervención de cada unha das persoas.

• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (os

medios de comunicación).

• Empregar con corrección e precisión ortográfica os prefixos in-, im- e i-.

• Identificar o complemento directo nunha oración e as distintas unidades que

poden funcionar como tal.

• Coñecer e respectar a existencia do portugués como lingua irmá do galego.

• Usar de xeito preciso os grupos consonánticos fl / fr e empregar con corrección

o h.




• Lectura, comprensión e análise dos distintos aspectos dun texto xornalístico de

opinión.

• Manexo do dicionario para buscar o significado de determinadas palabras dun

texto.

• Valoración crítica das opinións reflectidas nos textos xornalísticos de opinión,

tales como o artigo, o editorial, as cartas á dirección, etc.

60


• Identificación das principais características que diferencian os distintos tipos de

textos de opinión.

• Participación de forma activa en debates organizados, respectando as quendas

de intervención de cada unha das persoas.

• Adquisición dunha maior amplitude de léxico propio do campo semántico

tratado (os medios de comunicación).

• Utilización axeitada e precisa dos prefixos in-, im- e i-.

• Identificación do complemento directo nunha oración e das distintas unidades

que poden funcionar como tal.

• Respecto pola existencia do portugués e valoración desta como lingua irmá do

galego.

• Uso axeitado dos grupos consonánticos fl / fr e emprego correcto do h.

• Elaboración de esquemas como forma de organizar de xeito visual as ideas

principais e secundarias dun texto.

9. c) Contidos

• Tipoloxías textuais: a reportaxe.

• Os textos xornalísticos de opinión.

• As cartas á dirección.

• Campo semántico: os medios de comunicación.

• Os prefixos: a-, des-, te-, tele-, con-, super-, sobre-, i-, im-, in-.

• O complemento directo e as unidades que poden funcionar como tal: frase

nominal, frase substantiva, frase preposicional, oración e pronome persoal

átono.

• A lingua portuguesa.

• Os grupos consonánticos fl / fr e o uso do h.

• O esquema.


• Ler con corrección e interpretar os textos de opinión dende unha perspectiva

crítica.


texto.

• Identificar os diferentes tipos de xéneros xornalísticos de opinión (o artigo, o

editorial, as cartas á dirección, etc.).



61


• Amplíar o léxico relativo aos medios de comunicación.

• Empregar con corrección e precisión ortográfica os prefixos in-, im- e i-.

• Identificar o complemento directo nunha oración e as distintas unidades que


• Coñecer e respectar a existencia do portugués como lingua irmá do galego.

• Usar de xeito preciso os grupos consonánticos fl / fr e empregar con corrección

o h.

• Organizar os materiais de estudo e de traballo a través de esquemas como

forma de organizar de xeito visual a información principal e secundaria.

TEMA 10


• Ler textos teatrais de forma comprensiva.

• Identificar os trazos xenéricos que caracterizan un texto teatral e comprender

os distintos recursos empregados na súa representación escrita.


texto.

• Coñecer e utilizar as normas e pasos básicos necesarios para a construción de

folletos expositivos.

• Organizar as ideas e realizar guións que permitan a elaboración de producións

escritas coherentes.

• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico que se

trata (as compras).

• Identificar o complemento indirecto nunha oración e os distintos tipos de

unidades que poden funcionar como tal.

• Empregar correctamente o dativo de solidariedade e comprender a súa función

lingüística.

• Coñecer a evolución da música galega e a súa situación actual.

• Usa de xeito preciso os grupos consonánticos cl / cr e cc / ct.

• Presentar correctamente textos escritos, tendo en conta aspectos tales como a

grafía, a limpeza ou a disposición do texto.


• Lectura e comprensión de textos teatrais.

• Identificación dos trazos xenéricos que caracterizan un texto teatral e

comprensión dos distintos recursos empregados na súa representación escrita.

62


• Reflexión grupal sobre os temas de actualidade tratados na unidade e

exposición coherente e organizada dos propios argumentos.

• Escenificación de pequenos textos teatrais, co fin de fomentar a expresión das

facetas oral, corporal e anímica, e a creatividade.

• Utilización das normas e pasos básicos necesarios para a construción de

folletos expositivos.

• Organización das ideas e realización de guións que permitan a elaboración de

producións escritas coherentes.

• Adquisición dunha maior amplitude de léxico propio do campo semántico que

se trata (as compras).

• Identificación do complemento indirecto nunha oración e os distintos tipos de


• Utilización correcta do dativo de solidariedade tanto la lingua oral como na

escrita.

• Observación e recoñecemento da música galega producida ao longo da

historia.

• Utilización das novas tecnoloxías da información e da comunicación para

acceder a mostras musicais tanto de fragmentos antigos como de pezas

vangardistas.

• Utilización axeitada dos grupos consonánticos cl / cr e cc / ct.

• Preocupación pola presentación de textos escritos, coidando aspectos tales

como a grafía, a limpeza ou a disposición do texto.

10. c) Contidos

• O texto teatral.

• O folleto expositivo.

• Campo semántico: as compras.

• Os campos semánticos.

• O complemento indirecto. Tipos de unidades que poden desempeñar a función

de complemento indirecto: frase preposicional con a e pronomes.

• O dativo de solidariedade.

• Evolución da música galega: das cantigas de amigo ao rock bravú.

• Os grupos consonánticos cl / cr e cc / ct.

• Criterios para a presentación de textos escritos.


• Ler e comprender textos teatrais.

63


• Identificar os trazos xenéricos que caracterizan un texto teatral e comprender

os distintos recursos empregados na súa representación escrita.


• Empregar con corrección o vocabulario relacionado coas compras.

• Identificar o complemento indirecto nunha oración e os distintos tipos de


• Utilizar correctamente o dativo de solidariedade tanto na lingua oral como na

escrita.

• Escoitar e recoñecer distintas pezas emblemáticas da historia musical galega.

• Valerse das tecnoloxías da información e a comunicación para acceder a

mostras musicais tanto de fragmentos antigos como de pezas musicais

vangardistas.

• Utilizar axeitadamente os grupos consonánticos cl / cr e cc / ct.

• Preocuparse pola presentación de textos escritos, coidando aspectos tales

como a grafía, a limpeza ou a disposición do texto.

METODOLOXÍA:

Exercicios de ortografía e puntuación. Exercicios de léxico. Exercicios de morfosintaxe (mediante os cales se irá facendo, en cada

trimestre, o repaso destes temas). Cada semana, aproximadamente, lectura dun texto e exercicios sobre a súa

comprensión. Redaccións. Composicións creativas. Exposicións orais. Realización de esquemas, cadros sinópticos e resumos. Toma de datos (apuntamentos, notas, fichas...) correcta. Pequenos traballos ou fichas sobre os libros de lectura.

MATERIAIS:

o Libro de texto: VV.AA.: Lingua e Literatura, 2º de ESO, editorial Rodeira-grupo Edebé.

o Libros de lectura:

• lª avaliación: Leonel, Antón Cortizas.

• 2ª avaliación: A malvada Mª Xosé, Vázquez Freire.

• 3ª avaliación: Investigación 091, Pepe Carballude.o Libros de literatura xuvenil da biblioteca de aula.o Xornais.o Cds, gravacións e outros materiais audiovisuais.

64


CONTIDOS MÍNIMOS EN 2º DE ESO

1. COMUNICACIÓN• A comunicación oral e verbal• Os textos instrutivos, argumentativos, expositivos, xornalísticos e

poéticos.

2. OS NOMES DAS COUSAS• Léxico (de profesións, viaxes, o magosto, parentesco, da paisaxe do

mar, urbana, do instituto, do camping...)• As palabras derivadas (prefixos e sufixos) e compostas.• A sinonimia total e parcial, a antonimia, a homonimia,a polisemia e

os campos semánticos.

3. A LINGUA POR DENTRO• As palabras e os elementos que as forman.• O substantivo, o adxectivo, o verbo.• As oracións: simples e compostas. Categorias e funcións.

4. LINGUA E SOCIEDADE• A formación da lingua galega• As variedades xeográficas do galego• As interferencias lingüísticas• O galego e as leis• A presenza social da lingua.• O galego nos medios de comunicación, na música, na internet...

5. ESCRIBIMOS BEN• Ortografía dos grupos consonánticos• Propiedades do texto: adecuación, coherencia e cohesión• O til diacrítico• Puntuación e signos de puntuación: maiúsculas e minúsculas

65


SEGUNDO CICLO (3º e 4º de ESO)

Xa foi dito que os cursos de ESO deben contemplarse, a efectos de programación, como un único ciclo, polo que non debe existir ningunha división radical entre eles senón, antes ben, manter unha continuidade. Así pois, neste segundo ciclo, en 3º mantéñense os mesmos obxectivos e en 4º, considerando que ao longo destes tres anos os bloques de lingua oral e escrita recibiron unha maior atención, dedicaremos aunha grande parte do curso ao estudo da lingua literaria.

Son ademais obxectivos específicos deste segundo ciclo:• Tirar o máximo proveito do coñecemento, activo ou pasivo, que o alumnado ten

da lingua galega.• Potenciar a lectura e a escrita en galego en ámbitos alleos ao instituto.• Aumentar a capacidade de comprensión de toda clase de mensaxes.• Mellorar a capacidade de expresión do alumnado.• Enriquecer o léxico persoal.• Fomentar o debate sobre o uso oral e público da lingua galega.• Eliminar o prexuízo da suposta inferioridade dalgunhas linguas sobre outras.• Reflexionar sobre aspectos formais da lingua.• Coñecer as grandes liñas da nosa literatura e as/os autores máis relevantes.• A partir do estudio da Lingua e a Literatura galega, contribuír ao coñecemento

da cultura de Galicia.

COMPETENCIAS BÁSICAS DA ETAPA

Competencia en comunicación lingüística

• Adquisición de destrezas que permitan o uso pleno da lingua nun amplo abano de contextos.

Competencia social e cidadá

• Comprensión crítica da realidade, así como o coñecemento e exercicio dos valores democráticos e dos dereitos civís.• Adquisición de destrezas para compartir e respectar saberes e referencias culturais.• Mellora na práctica de normas sociais de convivencia e no emprego da negociación para chegar a acordos.

Competencia no tratamento da información dixital

• Utilización de ferramentas en soportes variados para mellorar as habilidades de obtención de información: dicionarios, correctores ortográficos, enciclopedias, xornais dixitais, bibliotecas virtuais, catálogos de publicacións...• Adquisición dos coñecementos axeitados para seleccionar, analizar criticamente, organizar, relacionar e sintetizar a información co fin de transformala en coñecemento.

Competencia cultural e artística

• Creación, comprensión, apreciación e valoración con criterio de todo tipo de manifestacións artísticas.• Coñecemento e valoración da diversidade lingüística e a expresividade popular da fala como unha riqueza cultural.

66


Competencia para aprender a aprender

• Perfeccionamento da lectura comprensiva.• Organización das ideas mediante resumos e esquemas.• Interpretación correcta das informacións lingüísticas dos dicionarios.• Valoración da lectura e a escrita como fontes de enriquecemento propio.

Autonomía e iniciativa persoal

• Intervención en situacións de comunicación reais ou simuladas.• Participación en obradoiros de escrita.• Lectura de obras literarias que estimulen a imaxinación e fomenten a creatividade.• Uso, de xeito progresivamente autónomo, dos medios de comuncación social, das tecnoloxías da información e da comunicación e da biblioteca para manter unha actitude crítica ante as mensaxes recibidas.• Localización e selección da información.• Utilización da linguaxe como ferramenta para analizar problemas, elaborar plans e tomar decisións

67


3º de ESO

O Departamento de Lingura e Literatura galega considera que, nos tres trimestres dos que consta o curso, se debe procurar o xusto equilibrio entre a transmisión de contidos teóricos e a realización de actividades de tipo práctico, encamiñadas a mellorar a expresión oral e escrita, a comprensión de textos e a capacidade creativa do alumnado. Por iso, ademais do especificado para cada trimestre, os/as alumnos/as terán que ler, como mínimo, cadanseu libro por trimestre, títulos que se indican na programación. O seguimento da lectura farase, ben a través dunha ficha de lectura (elaborada polo Departamento), ben mediante un pequeño traballo para o que terán que seguir unhas pautas dadas pola profesora correspondente, ou mediante un control da lectura.

OBXECTIVOS:

• Favorecer unha actitude positiva no alumnado.• Estimular a súa capacidade creativa.• Saber interpretar e emitar mensaxes correctas, tanto orais como escritas.• Enriquecer o caudal léxico do alumnado en campos semánticos básicos, así

como consolidar o dominio do vocabulario común.• Ler con fluidez, comprensión e actitudee crítica, considerando a lectura como

fonte de pracer, vía de coñecemento do patrimonio cultural e como estímulo para unha práctica literaria propia.

• Fomentar o traballo en equipo e o respecto e intercambio de ideas e opinións.

1ª AVALIACIÓN

TEMA 1





• Identificar as ideas principais dun texto.

• Buscar información sobre temas determinados utilizando diversos medios

informativos e organizala coa finalidade de realizar un debate.

• Elaborar textos de opinión sobre un tema determinado.

• Utilizar de forma correcta as formas dos verbos con alternancia vocálica.

• Utilizar con corrección o til diacrítico.

• Ampliar información sobre determinados autores ou temas de interese

consultando páxinas de Internet.

68


• Recoñecer os distintos elementos que interveñen en calquera situación

comunicativa.

• Identificar as diversas clases de textos, así como as funcións da linguaxe que

presenta cada texto.

• Recoñecer unha acta e unha solicitude e redactar este tipo de textos para

conseguir determinadas finalidades.

• Recoñecer os nomes e significados dos distintos elementos que forman parte

da paisaxe natural.


• Recoñecer as grafías, dígrafos e fonemas do galego, así como os nomes das

distintas grafías e dígrafos.

• Recoñecer as distintas linguas existentes na Península e concederlles a

importancia que posúen.



narrativo).

• Busca de información sobre determinados temas utilizando diversos medios.

• Participación nun debate oral organizado, amosando unha actitude de interese,

cooperación e respecto cara ás intervencións de quen fala.

• Elaboración de textos de opinión sobre un tema determinado, tendo en conta a

coherencia, a cohesión e a presentación.

• Ampliación da información sobre determinados autores e autoras ou temas de


• Identificación das diversas clases de textos, así como as funcións da linguaxe

que presenta cada texto.

• Composición de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais: actas de

reunión e solicitudes.

• Utilización dun léxico amplo e preciso, con incorporación de vocabulario

temático sobre a paisaxe natural.

• Identificación dos distintos tipos de morfemas que compoñen as palabras.

• Recoñecemento das grafías, dígrafos e fonemas do galego, así como dos

nomes das distintas grafías e dígrafos.

• Coñecemento das distintas linguas existentes na Península e valoración do

plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade.

69


1. c) Contidos

• O proceso de creación dun texto: intención comunicativa e contexto.

• As diversas clases de textos. As funcións da linguaxe.

• Os textos formalizados: definición e características das actas e das solicitudes.

• A paisaxe natural.

• Morfoloxía da palabra: lexemas e morfemas.

• Diferenza entre morfemas flexivos e derivativos (prefixos e sufixos).

• Diferenza entre sufixos alterativos e derivativos.

• Clases de palabras segundo a morfoloxía (simples, derivadas, compostas e

parasintéticas).

• As familias léxicas (regulares e irregulares).

• O alfabeto. Definición de grafema, dígrafo e fonema.

• As linguas da Península. O purilingüismo.



• Ampliar o coñecemento do vocabulario e manexa con soltura a orde alfabética


• Identificar e sintetizar as ideas principais dun texto.

• Elaborar textos de opinión sobre un tema determinado, tendo en conta a

coherencia, a cohesión e a presentación.

• Utilizar con corrección as formas dos verbos con alternancia vocálica.

• Utilizar con corrección o til diacrítico.



• Recoñecer os elementos que interveñen nas situacións comunicativas.

• Identificar as diversas clases de textos, así como as funcións da linguaxe que

presenta cada texto.

• Recoñece e compón textos propios da vida cotiá e das relacións sociais, tales

como as actas de reunión e as solicitudes.

• Recoñecer e utilizar con precisión léxica os nomes e significados dos distintos

elementos que forman parte da paisaxe natural.


70


• Recoñecer as grafías, dígrafos e fonemas do galego.

• Recoñecer as linguas existentes na Península e valora o plurilingüismo como

expresión da riqueza cultural da humanidade.

TEMA 2


• Coñecer o contexto socioeconómico e valorar os cancioneiros onde se atopan

as manifestacións literarias da Idade Media.




• Realizar o resumo dun texto, tendo en conta a adecuación, coherencia,


• Elaborar textos xornalísticos (noticias) tendo en conta as características desa

tipoloxía.

• Participar nun debate oral organizado, amosando interese, cooperación e

respecto cara ás intervencións de quen fala.

• Coñecer e analizar os textos narrativos e os seus principais elementos

constitutivos.

• Recoñecer e empregar con corrección os nomes dos elementos que forman

parte do medio rural.

• Coñecer as principais características formais do substantivo e empregar con

corrección o xénero e o número.

• Identificar os elementos que compoñen as frases nominais e substantivas, así

como as funcións que desempeñan na cláusula.

• Coñecer o sistema vocálico e o sistema consonántico e clasificar os fonemas

segundo o punto e o modo de articulación e a vibración ou non das cordas

vocais.

• Coñecer as características da lingua empregada nas cantigas medievais e

reflexionar sobre as diferenzas existentes respecto do galego actual.

• Escoitar, mediante o emprego das TIC, manifestacións literarias medievais e

reparar na diferenza de pronuncia respecto da lingua actual.

71



• Coñecemento do contexto socioeconómico e cultural de Galicia durante a

Idade Media e relación coa literatura realizada naquela época.

• Recoñecemento dos principais cancioneiros medievais da literatura galego-

portuguesa.


narrativo).

• Elaboración dun resumo dun texto narrativo.

• Composición de textos propios dos medios de comunicación.

• Participación nun debate oral organizado, amosando unha actitude de interese,

cooperación e respecto cara ás intervencións de quen fala.

• Recoñecemento dos textos narrativos e dos principais elementos que os

caracterizan.

• Utilización dun léxico amplo e preciso, con incorporación de vocabulario

temático sobre o medio rural.

• Utilización adecuada do xénero e o número dos substantivos.

• Recoñecemento da frase nominal e da frase substantiva, así como das

principais funcións sintácticas que desempeñan na cláusula.

• Identificación dos fonemas que compoñen o sistema vocálico e consonántico

galego.

• Recoñecemento das principais características que presenta a lingua medieval

empregada nas cantigas.

• Uso das TIC para buscar información e ampliar coñecementos sobre as

características da lingua da Idade Media.

2. c) Contidos

• Contexto socioeconómico e cultural de Galicia durante a Idade Media: o

feudalismo.

• As distintas etapas da literatura medieval (primitiva, de florecemento e de

decadencia).

• Os cancioneiros medievais.

• A narración. Os distintos elementos constitutivos dos textos narrativos

(personaxes, argumento, espazo, tempo...).

• A estrutura da narración (Introdución, nó e desenlace).

72


• A voz narradora (primeira persoa e terceira persoa) e os puntos de vista

(interno e externo).

• O rural: nomes dos principais elementos que se atopan no medio rural.

• O substantivo.

• O xénero gramatical: substantivos variables e invariables.

• Regras de formación do feminino.

• O número: regras de formación do plural.


• A frase nominal e a frase substantiva: elementos de que están compostas e

funcións que desempeñan dentro da cláusula.

• O sistema vocálico e o sistema consonántico.

• Clasificación dos fonemas segundo o punto e o modo de articulación, así como

segundo provoquen ou non a vibración das cordas vocais.

• A lingua galega na Idade Media: características lingüísticas das cantigas

medievais.


• Coñecer o contexto socioeconómico e valora os cancioneiros onde se atopan

as principais manifestacións literarias que se produciron durante a Idade

Media.

• Ler textos narrativos de forma comprensiva.



• Realizar o resumo dun texto.

• Elabora textos xornalísticos (noticias).

• Coñecer e analizar os textos narrativos e os seus principais elementos

constitutivos.

• Recoñecer e empregar con corrección os nomes dos elementos do medio rural.

• Coñecer as principais características formais do substantivo e empregar con

corrección o xénero e o número.

• Identificar os elementos que compoñen as frases nominais e substantivas, así

como as funcións que desempeñan na cláusula.

73


• Coñecer os aspectos máis salientables do sistema vocálico e do sistema

consonántico do galego e clasificar os fonemas segundo o punto de

articulación, o modo de articulación e a vibración ou non das cordas vocais.

• Coñecer as características da lingua empregada nas cantigas medievais e

reflexionar sobre as diferenzas existentes respecto do galego actual.

• Escoitar, mediante o emprego das TIC, manifestacións literarias medievais e

reparar na diferenza de pronuncia respecto da lingua actual.

TEMA 3


• Coñecer as principais características formais e temáticas das cantigas de amor

e das cantigas de amigo.

• Ler de forma comprensiva textos líricos (cantigas de amor e de amigo) da

Idade Media.

• Elaborar textos poéticos de creación propia.

• Consultar páxinas de internet para ampliar información sobre a lírica medieval

galego-portuguesa.

• Recoñecer as características dos textos descritivos e diferenciar entre unha

descrición subxectiva e unha descrición obxectiva.

• Elaborar textos descritivos, tendo en conta as características que debe

presentar esta tipoloxía.

• Reflexionar sobre os motivos que provocan o emprego de datos subxectivos ou

obxectivos nunha descrición.

• Ampliar o vocabulario, incorporar a fraseoloxía e ser precisos no uso do léxico

referido ás relacións entre as persoas e as principais normas de convivencia

non discriminatorias.

• Recoñecer as características do adxectivo, así como a diferenza entre

adxectivos explicativos e especificativos.

• Empregar con corrección os distintos graos do adxectivo.

• Coñecer a frase adxectiva e os distintos elementos de que está composta, así

como as funcións que pode desempeñar dentro da cláusula.

• Recoñecer e usar con corrección os grupos consonánticos.

• Identificar o ditongo, o tritongo e o hiato.

• Coñecer a lexislación existente sobre a lingua galega.

74



• Coñecemento dos axentes e dos xéneros literarios da lírica medieval galego-

portuguesa.

• Recoñecemento das características das cantigas de amor e das cantigas de

amigo.

• Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de textos poéticos da lírica

medieval galego-portuguesa.

• Creación de textos de intención literaria partindo das características das

cantigas de amigo e das cantigas de amor.

• Ampliación de información dos temas tratados na unidade mediante o emprego

e a consulta das TIC.

• Recoñecemento dos textos descritivos, así como dos principais trazos e

recursos que empregan.

• Composición de textos descritivos tendo en conta as características desta

tipoloxía.

• Ampliación do vocabulario e precisión no uso do léxico referido ás relacións

entre as persoas e as principais normas de convivencia non discriminatorias.

• Recoñecemento do adxectivo e das súas formas e funcións.

• Recoñecemento da frase adxectiva, así como dos elementos que as compoñen

e das función que desempeña dentro da cláusula.

• Uso correcto dos grupos consonánticos.

• Recoñecemento e uso correcto do ditongo, tritongo e hiato.

• Coñecemento do marco legal da lingua galega.

• Utilización das TIC para informarse sobre os distintos textos legais existentes

sobre a lingua galega, así como para realizar traballos de investigación

referidos a este aspecto sociolingüístico.

3. c) Contidos

• A lirica medieval galego-portuguesa: os axentes literarios da época

(trobadores, xograres, menestreis e soldadeiras).

• Os xéneros literarios medievais.

• As cantigas de amor: orixes, características formais e temáticas.

• As cantigas de amigo: características formais e temáticas.

• O leixaprén.

75


• Os subxéneros das cantigas de amigo: bailadas, mariñas ou barcarolas,

cantigas de romaría, albas ou alboradas.

• Xéneros menores das cantigas medievais: a pastorela, o pranto e a tenzón.

• Os textos descritivos: o retrato.

• Descrición obxectiva e descrición subxectiva.

• Somos iguais, somos diferentes.

• O adxectivo: explicativos e especificativos.

• Os graos do adxectivo: positivo, comparativo (igualdade, superioridade e

inferioridade), e superlativo (absoluto e relativo).

• A frase adxectiva: elementos que a compoñen e funcións que desempeña na

cláusula.

• Grupos consonánticos.

• Sílabas tónicas e sílabas átonas.

• Ditongo, tritongo e hiato.

• O marco legal da lingua galega.


• Coñecer as principais características formais e temáticas das cantigas de amor

e das cantigas de amigo.

• Ler textos líricos (cantigas de amor e de amigo) da Idade Media de forma

comprensiva.

• Elaborar textos poéticos de creación propia.

• Consultar páxinas de internet para ampliar información sobre a lírica medieval

galego-portuguesa.

• Recoñecer as características propias dos textos descritivos e diferencia entre

unha descrición subxectiva e unha descrición obxectiva.

• Elaborar textos descritivos, tendo en conta as características que debe

presentar esta tipoloxía.

• Reflexionar sobre os motivos que provocan o emprego de datos subxectivos ou

obxectivos nunha descrición.

• Ampliar o vocabulario e usa con precisión o léxico no referido ás relacións

entre as persoas e as principais normas de convivencia non discriminatorias.

• Recoñecer as características do adxectivo, así como a diferenza entre

adxectivos explicativos e especificativos.

76


• Empregar con corrección os distintos graos do adxectivo.

• Coñecer a frase adxectiva e os distintos elementos de que está composta, así

como as funcións que pode desempeñar dentro da cláusula.

• Recoñecer e usar con corrección os grupos consonánticos.

• Identificar o ditongo, o tritongo e o hiato.

• Coñecer a lexislación existente sobre a lingua galega.

TEMA 4


• Coñecer as cantigas de escarnio e maldicir, as cantigas de Santa María e a

prosa medieval, así como as principais características formais e temáticas.

• Ler textos líricos medievais de forma comprensiva (cantigas de escarnio e

maldicir).

• Recitar textos poéticos medievais, co ritmo e a entoación adecuados.

• Crear cantigas de escarnio e de maldicir partindo dos modelos aprendidos na

aula.

• Consultar páxinas de internet para ampliar información sobre os contidos da

unidade.

• Coñecer as características principais dos textos dialogados e diferenciar entre

o estilo directo e o estilo indirecto.

• Elaborar textos dialogados, tendo en conta determinadas situacións e as

características propias da tipoloxía tratada.

• Ampliar o vocabulario e usar con precisión o léxico no referido aos produtos

alimenticios en relación coa nutrición.

• Recoñecer e identificar os determinantes artigos e demostrativos.


• Analizar e reflexionar sobre o uso da lingua galega no ámbito educativo.


• Coñecemento das cantigas medievais de escarnio e de maldicir, así como das

cantigas de Santa María e da prosa medieval, tendo en conta as principais

características que presentan.

• Lectura expresiva e comprensiva e mais audición e recitado de textos poéticos

propios da lírica medieval galego-portuguesa.

77


• Creación de textos de intención literaria partindo das características das

cantigas de escarnio e de maldicir, así como de modelos contemporáneos que

seguiron aquelas manifestacións.

• Recoñecemento dos textos dialogados, así como da diferenza entre o emprego

do estilo directo e do estilo indirecto.

• Composición de textos tendo en conta as características da tipoloxía de que se

trata.

• Ampliación do vocabulario e uso con precisión léxica das palabras referidas á

alimentación.

• Recoñecemento dos determinantes e da función que desempeñan.

• Recoñecemento dos artigos e dos demostrativos.

• Coñecemento das regras de acentuación ortográfica e uso correcto destas

normas, diferenciando entre palabras agudas, graves e esdrúxulas.

• Coñecemento e uso correcto do til diacrítico.

• Coñecemento da situación de uso en que se atopa a lingua galega nos centros

educativos.

• Participación en debates sobre o emprego da lingua galega nas aulas,

adoptando o rexistro adecuado a este tipo de situacións comunicativas.

4. c) Contidos

• Cantigas de escarnio e de maldicir: características e diferenzas.

• As cantigas de Santa María.

• A prosa medieval.

• Os textos dialogados: estilo directo e estilo indirecto.

• O uso das comiñas e da raia nos textos dialogados.

• A alimentación e a saúde.

• Os determinantes: definición e clases de determinantes.

• Diferenza entre determinantes e pronomes.

• O artigo: diferenza entre artigos determinados e indeterminados.

• As contraccións do artigo coas preposicións.

• Os demostrativos.

• As regras de acentuación: palabras agudas, graves e esdrúxulas.


• O uso do galego no ámbito educativo.

78



• Coñecer as cantigas de escarnio e maldicir, as cantigas de Santa María e a

prosa medieval, así como as principais características formais e temáticas.

• Ler textos líricos medievais de forma comprensiva (cantigas de escarnio e

maldicir).

• Recitar textos poéticos medievais, co ritmo e a entoación adecuados.

• Crear cantigas de escarnio e de maldicir partindo dos modelos aprendidos na

aula.

• Consultar páxinas de internet para ampliar información sobre os contidos da

unidade.

• Coñecer as características principais dos textos dialogados e diferencia entre o

estilo directo e o estilo indirecto.

• Elaborar textos dialogados, tendo en conta determinadas situacións e as

características propias da tipoloxía tratada.

• Ampliar o vocabulario e usa o léxico con precisión no referido aos produtos

alimenticios en relación coa nutrición.

• Recoñecer e identificar os determinantes artigos e demostrativos.


• Analizar e reflexionar sobre o uso da lingua galega no ámbito educativo.

2ª AVALIACIÓN

TEMA 5


• Ler textos de forma comprensiva (texto informativo).



• Elaborar un mapa conceptual dun texto informativo.

• Coñecer as especificidades dos textos informativos, atendendo ao contido, á

estrutura e á expresión.

• Ampliar o vocabulario e usar con precisión o léxico no referido aos animais

salvaxes.

• Recoñecer e empregar correctamente os determinantes posesivos, indefinidos

e numerais.

79


• Coñecer as propiedades que debe presentar un texto: adecuación, coherencia,


• Recoñecer a adecuación textual como unha das propiedades textuais na cal

inflúen a intención do emisor, o tema que se vai tratar, o destinatario e o

soporte do texto.

• Compoñer un texto xornalístico tendo en conta a adecuación textual.

• Coñecer o contacto de linguas e os conceptos de bilingüismo e diglosia para

analizar a situación sociolingüística de Galicia.



informativo).

• Ampliación do vocabulario e uso da orde alfabética por medio da busca de

determinadas palabras no dicionario.

• Elaboración dun mapa conceptual, tendo en conta as características propias

deste tipo de técnica da escrita.

• Recoñecemento dos textos expositivos-informativos e consideración dos tres

niveis fundamentais que caracterizan este tipo de textos: contido, estrutura e

expresión.

• Ampliación do vocabulario e uso con precisión do léxico propio do campo

semántico referido aos animais salvaxes.

• Recoñecemento dos posesivos, indefinidos e numerais, así como das

peculiaridades propias deste tipo de determinantes.

• Coñecemento das propiedades que deben presentar os textos: adecuación,


• Identificación dos factores que inflúen na adecuación textual: intención, tema,

destinatario e soporte.

• Composición dun texto xornalístico tendo en conta a adecuación textual.

• Comprensión da situación sociolingüística galega coñecendo os fenómenos de

contacto de linguas.

5. c) Contidos

• Os textos informativos: contido, estrutura e expresión.

• Os animais salvaxes.

• Os posesivos: posuidor e posuído.

80


• O uso do artigo precedendo o posesivo.

• As formas especiais do posesivo (de meu, de teu, de seu, de noso, de voso, de

seu).

• Os indefinidos: variables e invariables.

• Os numerais: cardinais e ordinais.

• Os exclamativos e interrogativos.

• As propiedades do texto: adecuación, coherencia, cohesión e presentación.

• A adecuación textual: intención, tema, destinatario e soporte ou canle.

• O contacto de linguas: bilingüismo e diglosia.


• Ler textos informativos de forma comprensiva.



• Elaborar mapas conceptuais.

• Coñecer as especificidades dos textos informativos, atendendo ao contido, á

estrutura e á expresión.

• Ampliar o vocabulario e usa con precisión o léxico no referido aos animais

salvaxes.

• Recoñecer e empregar correctamente os determinantes posesivos, indefinidos

e numerais.

• Coñecer as propiedades que debe presentar un texto: adecuación, coherencia,


• Recoñecer a adecuación textual como unha das propiedades textuais na cal

inflúen a intención do emisor, o tema que se vai tratar, o destinatario e o

soporte do texto.

• Compór textos xornalísticos tendo en conta a adecuación textual.

• Coñecer o contacto de linguas e os conceptos de bilingüismo e diglosia para

analizar a situación sociolingüística de Galicia.

TEMA 6


• Coñecer o contexto histórico dos Séculos Escuros.

81


• Recoñecer os poetas denominados «precursores», así como as súas obras e

as principais características.

• Coñecer o contexto socio-histórico do Rexurdimento.

• Coñecer as principais fases do galeguismo: provincialismo, federalismo,

rexionalismo e nacionalismo.

• Coñecer algúns autores do Rexurdimento literario: Lamas Carvajal, Manuel

Leiras Pulpeiro, Marcial Valladares, Antonio López Ferreiro e Francisco Álvarez

de Nóvoa.




• Elaborar un texto literario narrativo como continuación doutro previo.

• Coñecer as principais características da linguaxe cinematográfica.

• Ampliar o vocabulario e usar con precisión o léxico relativo ao teatro e ao cine.

• Coñecer as relacións de afinidade semántica, de oposición semántica e de

xerarquía semántica.

• Recoñecer e identificar a coherencia textual como unha propiedade dos textos.

• Recoñecer e identificar a cohesión textual como unha propiedade dos textos.

• Coñecer as características da lingua galega durante a Idade Moderna.

• Consultar bibliotecas dixitais para o coñecemento de obras de autores dos

Seculos Escuros.


• Coñecemento do contexto histórico dos Seculos Escuros, así como das

mostras literarias que se conservan desa época.

• Recoñecemento dos precursores da lingua e da literatura galega, e das

principais obras: Xoán Manuel Pintos e Francisco Añón.

• Coñecemento do contexto socio-histórico en que se produciu o Rexurdimento.

• Coñecemento das distintas fases polas que pasou o galeguismo:

provincialismo, federalismo, rexionalismo e nacionalismo.

• Coñecemento dalgúns autores do Rexurdimento e das súas principais obras.


narrativo).



82


• Composición de textos de intención literaria partindo doutros traballados na

aula.

• Recoñecemento e análise das principais características da linguaxe

cinematográfica.


semántico referido ao teatro e ao cine.

• Recoñecemento e diferenciación das relacións semánticas que se producen

entre determinadas palabras.

• Coñecemento e identificación dos factores para que un texto sexa coherente.

• Recoñecemento da cohesión entre os elementos como propiedade para a

elaboración de textos.

• Coñecemento das características da lingua galega durante a Idade Moderna.

• Consulta de bibliotecas dixitais para o coñecemento de obras de autores dos

Seculos Escuros.

6. c) Contidos

• Os Séculos Escuros e os precursores.

• As mostras literarias conservadas dos Séculos Escuros.

• O Prerrexurdimento.

• Xoán Manuel Pintos e Francisco Añón.

• O Rexurdimento: contexto socio-histórico do século XIX.

• O nacemento do galeguismo: provincialismo, federalismo, rexionalismo e

nacionalismo.

• Algúns autores do rexurdimento: Valentín Lamas Carvajal, Manuel Leiras

Pulpeiro, Marcial Valladares, Antonio López Ferreiro, Francisco Álvarez de

Nóvoa.

• O cine: linguaxe cinematográfica e principais conceptos.

• O teatro e o cine.

• As relación semánticas entre as palabras.

• Relacións de afinidade semántica: sinonimia, polisemia e homonimia

(homógrafos e homófonos).

• Relacións de oposición semántica: antónimos, complementarios e inversos.

• Relacións de xerarquía semántica: hiperonimia, hiponimia e cohiponimia.

• A coherencia textual.

83


• A cohesión textual.

• A lingua galega durante a Idade Moderna: contexto social e características.


• Coñecer o contexto histórico dos Séculos Escuros.

• Recoñecer os poetas denominados «precursores», así como as súas obras e

as principais características.

• Coñecer o contexto socio-histórico do Rexurdimento.

• Coñecer as principais fases do galeguismo: provincialismo, federalismo,

rexionalismo e nacionalismo.

• Coñecer algúns autores do Rexurdimento literario: Lamas Carvajal, Manuel

Leiras Pulpeiro, Marcial Valladares, Antonio López Ferreiro e Francisco Álvarez

de Nóvoa.




• Elaborar un texto literario narrativo como continuación doutro previo.

• Coñecer as principais características da linguaxe cinematográfica.

• Ampliar o vocabulario e usa con precisión o léxico relativo ao teatro e ao cine.

• Coñecer as relacións de afinidade semántica, de oposición semántica e de

xerarquía semántica.

• Recoñecer e identificar a coherencia textual como unha propiedade dos textos.

• Recoñecer e identificar a cohesión textual como unha propiedade dos textos.

• Coñecer as características da lingua galega durante a Idade Moderna.

• Consultar bibliotecas dixitais para o coñecemento de obras de autores dos

Seculos Escuros.

TEMA 7


• Coñecer a biografía e as características da obra literaria de Rosalía de Castro.

• Recoñecer e valorar as principais obras de Rosalía de Castro e as súas

características estruturais e temáticas: Cantares gallegos e Follas novas.

84


• Ler de forma comprensiva os poemas máis representativos de Rosalía de

Castro.

• Incorporar a fraseoloxía ao léxico.

• Redactar textos adecuados á tipoloxía textual esixida: a carta.

• Recoñecer textos xornalísticos e as súas características: a noticia e a crónica.

• Seleccionar e analizar noticias de diferentes seccións dun xornal e comprobar

se cumpren as pautas deste tipo de textos.

• Analizar titulares de noticias e diferenciar entre os informativos e os valorativos.

• Redactar unha crónica tendo en conta as características deste tipo de textos.

• Ampliar o vocabulario e usar con precisión o léxico en relación cos insectos e

as plantas.

• Recoñecer o pronome persoal tónico e o pronome persoal átono, así como as

funcións que desempeñan na cláusula.

• Empregar con corrección o pronome de solidariedade e o pronome persoal de

segunda persoa de singular (te e che).

• Colocar correctamente o pronome átono con respecto ao verbo.

• Recoñecer algúns procedementos de cohesión textual: anáfora, substitución e

deíxe.

• Recoñecer as principais características da lingua galega dende a Ilustración

ata o ano 1900.

• Utilizar as TIC para buscar información sobre Frei Martín Sarmiento.


• Coñecemento dos principais aspectos biográficos e da obra de Rosalía de

Castro.

• Identificación e valoración das principais obras de Rosalía de Castro, así como

das súas características estruturais e temáticas: Cantares gallegos e Follas

novas.

• Lectura, comprensión e análise dos distintos aspectos dun texto (texto poético).

• Composición de textos adecuados ás características solicitadas.

• Recoñecemento de textos dos medios de comunicación, así como das partes

que presentan eses textos: a noticia e a crónica.

• Identificación das distintas seccións dun xornal e análise crítica do distinto

tratamento concedido a diferentes noticias.

85


• Composición de textos propios dos medios de comunicación, atendendo ás

características propias deses textos: a crónica.


semántico referido aos insectos e ás plantas.

• Recoñecemento das características do pronome persoal tónico e átono, así

como das súas formas e das funcións que realizan.

• Uso correcto do pronome de solidariedade e do pronome de segunda persoa

(te e che).

• Coñecemento das regras para a adecuada colocación do pronome átono.

• Identificación dalgúns procedementos de cohesión textual: a anáfora, a

substitución e a deíxe.

• Coñecemento da evolución que sufriu a lingua galega dende a Ilustración ata o

1900.

• Consulta de páxinas de internet para obter información sobre autores da época

tratada.

• Elaboración de resumos despois de buscar información sobre un asunto

determinado.

7. c) Contidos

• Rosalía de Castro: aspectos biográficos

• Rosalía de Castro: o significado da súa obra.

• Cantares gallegos: estrutura e significado.

• Follas novas: estrutura e significado.

• A noticia: estrutura (os titulares e o corpo).

• Os titulares das noticias: informativos e valorativos.

• A crónica: características básicas.

• O xardín: nomes das plantas e dos insectos.

• O pronome persoal: pronome tónico e pronome átono.

• As formas rectas e oblicuas dos pronomes tónicos: funcións que desempeñan.

• O pronome tónico como segundo termo dunha comparación.

• Formas e funcións do pronome persoal átono.

• O pronome persoal de segunda persoa de singular: te e che.

• O pronome de solidariedade.

• Colocación do pronome átono.

86


• Procedementos de cohesión textual: anáfora, substitución e deíxe.

• A lingua galega dende a Ilustración a 1900: Ilustración, Prerrexurdimento e

período de eclosión.


• Coñecer os aspectos biográficos e as características da obra de Rosalía de

Castro.

• Recoñecer e valora as principais obras de Rosalía de Castro e as súas

características estruturais e temáticas: Cantares gallegos e Follas novas.

• Ler de forma comprensiva os poemas máis representativos de Rosalía de

Castro.

• Redactar textos adecuados á tipoloxía textual esixida: a carta.

• Recoñecer textos xornalísticos e as súas características: a noticia e a crónica.

• Seleccionar e analizar noticias de diferentes seccións dun xornal e comproba

se cumpren as pautas deste tipo de textos.

• Analizar titulares de noticias e diferencia entre os informativos e os valorativos.

• Redactar unha crónica tendo en conta as características deste tipo de textos.

• Ampliar o vocabulario e usa con precisión o léxico en relación cos insectos e as

plantas.

• Recoñecer o pronome persoal tónico e o pronome persoal átono.

• Recoñecer as funcións que desempeñan os pronomes persoais tónicos na

cláusula.

• Recoñecer as funcións que desempeñan os pronomes persoais átonos na

cláusula.

• Empregar con corrección o pronome de solidariedade e o pronome persoal de

segunda persoa de singular (te e che).

• Coloca correctamente o pronome átono con respecto ao verbo.

• Recoñecer algúns procedementos de cohesión textual: anáfora, substitución e

deíxe.

• Recoñecer as principais características da lingua galega dende a Ilustración

ata o 1900.

• Utilizar as TIC para buscar información.

3ª AVALIACIÓN:

87


TEMA 8


• Recoñecer os principais aspectos biográficos e as características formais e

temáticas das principais obras de Curros Enríquez: Aires da miña terra e O

divino sainete.

• Ler de forma comprensiva os poemas máis significativos de Curros Enríquez.

• Ampliar o vocabulario e manexar con soltura a orde alfabética mediante o

traballo co dicionario.

• Elaborar unha noticia partindo do contido dun poema.

• Recoñecer a reportaxe e as súas principais características.

• Seleccionar e analizar reportaxes extraídas de revistas.

• Elaborar unha reportaxe despois de seleccionar un tema de interese.

• Ampliar o vocabulario e usar con precisión o léxico propio do campo semántico

dos animais domésticos.

• Recoñecer as características formais dos verbos regulares, así como a función

que desempeñan na cláusula.

• Recoñecer e identificar o modo e o tempo dos verbos.

• Recoñecer as alternancias vocálicas que presentan algúns verbos regulares.

• Recoñecer os verbos irregulares e as súas características.

• Usar con corrección os signos de puntuación: o punto, a coma e o punto e

coma.

• Comprender a situación sociolingüística galega e as medidas normalizadoras

que se levan a cabo dende diversos ámbitos sociais.

• Consultar e analizar páxinas de internet para informarse sobre aspectos

relacionados coa normalización lingüística.




• Coñecemento dos aspectos biográficos máis importantes de Curros Enríquez.

• Coñecemento e valoración das características estruturais e temáticas máis

salientables das principais obras de Curros Enríquez: Aires da miña terra e O

divino sainete.

88



• Ampliación do vocabulario e uso correcto da orde alfabética mediante a busca

de determinadas palabras no dicionario.

• Composición de textos adecuados ás características solicitadas: noticia

periodística.

• Recoñecemento de textos propios dos medios de comunicación, así como das

parte fundamentais que presentan: a reportaxe.

• Selección e análise de reportaxes, traballando en equipo.

• Elaboración de reportaxes sobre un tema seleccionado.


semántico referido aos animais domésticos.

• Recoñecemento das características formais do verbo, así como das funcións

que desempeña na cláusula.

• Coñecemento do modo e do tempo verbais.

• Diferenza entre verbos regulares e irregulares e coñecemento das

características particulares que presentan este últimos.

• Uso con corrección da puntuación.

• Comprensión da situación sociolingüística galega e das medidas

normalizadoras que se levan a cabo dende diversos ámbitos sociais.

• Consulta e análise de páxinas de internet para informarse sobre aspectos

relacionados coa normalización lingüística.

• Participación activa en debates organizados, respectando as quendas de


8. c) Contidos

• Curros Enríquez: aspectos biográficos.

• Aires da miña terra: estrutura e significado.

• O divino sainete: estrutura e significado.

• Principais trazos característicos da poesía de Curros Enríquez.

• A reportaxe: características principais.

• Os animais domésticos.

• O verbo: formas e funcións que desempeña dentro da cláusula.

• Partes básicas do verbo: tema e sufixos.

• O modo: indicativo, subxuntivo e imperativo.

89


• O tempo: presente, pretérito, copretérito, antepretérito, pospretérito, futuro.

• Alternancias vocálicas.

• Os verbos irregulares.

• O punto, a coma e o punto e coma.

• Normalización lingüística.



temáticas das principais obras de Curros Enríquez: Aires da miña terra e O

divino sainete.

• Ler de forma comprensiva os poemas máis significativos de Curros Enríquez.

• Ampliar o vocabulario e manexa con soltura a orde alfabética mediante o


• Elaborar unha noticia partindo do contido dun poema.

• Recoñecer a reportaxe e as súas principais características.

• Seleccionar e analizar reportaxes extraídas de revistas.

• Elaborar unha reportaxe despois de seleccionar un tema de interese.

• Ampliar o vocabulario e usa con precisión o léxico propio do campo semántico

dos animais domésticos.

• Recoñecer as características formais dos verbos regulares, así como a función

que desempeñan na cláusula.

• Recoñecer e identificar o modo e o tempo dos verbos.

• Recoñecer as alternancias vocálicas que presentan algúns verbos regulares.

• Recoñecer os verbos irregulares e as características que presentan.

• Usar con corrección os signos de puntuación: o punto, a coma e o punto e

coma.

• Comprender a situación sociolingüística galega e as medidas normalizadoras

que se levan a cabo dende diversos ámbitos sociais.

• Consultar e analizar páxinas de internet para informarse sobre determinados

aspectos relacionados coa normalización lingüística.



90


3ª AVALIACIÓN

TEMA 9



temáticas das principais obras de Eduardo Pondal: Queixumes dos pinos e Os

Eoas.

• Ler de forma comprensiva os poemas máis significativos de Eduardo Pondal.

• Localizar o tema dun texto poético.

• Coñecer as características dos textos periodísticos de opinión: o editorial, o

artigo de opinión e a columna.

• Ler de forma crítica e analítica textos periodísticos de opinión, extraer o seu

tema e realizar un resumo.

• Elaborar, en equipo, un editorial sobre un tema de actualidade.

• Seleccionar e analizar textos de opinión de diferentes xornais.

• Ampliar o vocabulario e usar con precisión o léxico do campo semántico

relativo aos paxaros.

• Recoñecer as formas nominais do verbo.

• Recoñecer e empregar correctamente o infinitivo conxugado.

• Recoñecer as perífrases verbais e os seus valores semánticos e empregalas

correctamente.

• Empregar con corrección os signos de puntuación: os dous puntos, os puntos

suspensivos e o guión.

• Recoñecer as variedades do galego e os distintos rexistros lingüísticos.


• Coñecemento dos aspectos biográficos máis salientables de Eduardo Pondal.

• Coñecemento e identificación das principais características estruturais e

temáticas das obras de Eduardo Pondal: Queixumes do pinos e Os Eoas.


• Ampliación do vocabulario mediante a identificación de determinados termos

cos significados que se lles poden atribuír.

• Coñecemento de distintos textos propios do ámbito xornalístico: o editorial, o

artigo de opinión, a columna.

91


• Análise e identificación de distintos textos xornalísticos indicando o xénero a

que pertence cada un deles.


semántico referido aos paxaros.

• Coñecemento e identificación das formas nominais dos verbos: infinitivo,

xerundio e participio.

• Coñecemento da forma do infinitivo conxugado, así como dos casos en que se

pode usar e os casos en que non.

• Recoñecemento das perífrases verbais e do significado que adquiren nun

enunciado.

• Uso correcto da puntuación: os dous puntos, os puntos suspensivos e o guión.

• Recoñecemento das distintas variedades e rexistros da lingua galega.

9. c) Contidos

• Eduardo Pondal: aspectos biográficos.

• Características literarias da obra de Pondal.

• Principais temáticas da obra de Pondal: celtismo e bardismo, ossianismo,

helenismo e iberismo, defensa da lingua, muller.

• Os xéneros periodísticos de opinión: o editorial, o artigo de opinión e a

columna.

• Os nomes dos paxaros.

• As formas nominais do verbo: infinitivo, xerundio e participio: formas e funcións.

• O infinitivo conxugado: casos en que debe usarse e casos en que non se pode

usar.

• As perífrases verbais e os seus valores de significado.

• Os dous puntos, os puntos suspensivos e o guión.

• Variedades dialectais e rexistros lingüísticos.



temáticas das principais obras de Eduardo Pondal: Queixumes dos pinos e Os

Eoas.

• Ler de forma comprensiva os poemas máis significativos de Eduardo Pondal.

• Localizar o tema dun texto poético.

92


• Coñecer as características dos textos periodísticos de opinión: o editorial, o

artigo de opinión e a columna.

• Ler de forma crítica e analítica textos periodísticos de opinión, extraer o seu

tema e realiza un resumo.

• Elaborar, en equipo, un editorial sobre un tema de actualidade.

• Seleccionar e analizar textos de opinión de diferentes xornais.

• Ampliar o vocabulario e usa con precisión o léxico do campo semántico relativo

aos paxaros.

• Recoñecer as formas nominais do verbo.

• Recoñecer e empregar correctamente o infinitivo conxugado.

• Recoñecer as perífrases verbais e os seus valores semánticos e emprégaas

correctamente.

• Empregar con corrección os signos de puntuación: os dous puntos, os puntos

suspensivos e o guión.

• Recoñecer as variedades do galego e os distintos rexistros lingüísticos.

TEMA 10


• Coñecer a literatura popular de transmisión oral, así como as súas

características e os distintos xéneros.



• Ler textos de forma comprensiva (entrevista).

• Compoñer textos de creación propia tratando un tema determinado.

• Recoñecer as características da entrevista.

• Seleccionar e analizar entrevistas.

• Elaborar unha entrevista tendo en conta as características propias deste tipo

de textos.


relativo aos animais do mar.

• Recoñecer e clasificar as palabras segundo sexan voces patrimoniais,

semicultismos ou cultismos.

93


• Recoñecer e localizar os conectores textuais como elementos que serven para

conectar entre si os enunciados que compoñen un texto.

• Recoñecer a cultura inmaterial galego-portuguesa e a necesidade de

conservala como legado cultural transmitido oralmente de xeración en

xeración.

• Consultar distintas páxinas de internet para obter información sobre a cultura

inmaterial galego-portuguesa.


• Coñecemento das principais características e xéneros da literatura popular de

transmisión oral.

• Lectura, comprensión e análise dos distintos aspectos dun texto (entrevista).

• Composición de textos de creación propia tratando un tema determinado.

• Coñecemento de distintos textos propios do ámbito xornalístico: a entrevista.

• Elaboración dunha entrevista tendo en conta as súas características principais.


semántico referido aos animais do mar.

• Recoñecemento e distinción entre as voces patrimoniais, os semicultismos e os

cultismos.

• Identificación e clasificación dos conectores textuais como elementos que

enlazan entre si os enunciados que compoñen un texto: aditivos, opositivos,

causais ou consecutivos e organizadores do discurso.

• Recoñecemento da cultura inmaterial galego-portuguesa e da necesidade de


xeración.

10. c) Contidos

• A literatura popular de transmisión oral: características básicas.

• Os xéneros da literatura popular de transmisión oral: a prosa (conto e lenda), o

verso (cantigas infantís, cantos de labor, cantos enumerativos, coplas,

parrafeos, cantos de costumes, romances, cantos de Nadal e Reis...)

• Entrevista ao Mago Antón.

• A entrevista: características principais.

• Análise dunha entrevista.

94


• Pasos para realizar unha entrevista.

• Os nomes dos animais do mar.

• Voces patrimoniais, semicultismos e cultismos.

• Definición de étimo.

• Os conectores textuais: aditivos, opositivos, causais ou consecutivos e

organizadores do discurso.

• A cultura inmaterial galego-portuguesa.


• Coñecer a literatura popular de transmisión oral, así como as súas

características e os distintos xéneros.



• Ler textos de forma comprensiva (entrevista).

• Compór textos de creación propia tratando un tema determinado.

• Recoñecer as características da entrevista.

• Seleccionar e analizar entrevistas.

• Elaborar unha entrevista tendo en conta as características propias deste tipo

de textos.


aos animais do mar.

• Recoñecer e clasificar as palabras segundo sexan voces patrimoniais,

semicultismos ou cultismos.

• Recoñecer e localizar os conectores textuais como elementos que serven para

conectar entre si os enunciados que compoñen un texto.

• Recoñecer a cultura inmaterial galego-portuguesa e a necesidade de


xeración.

• Consultar distintas páxinas de internet para obter información sobre a cultura

inmaterial galego-portuguesa.

95


TEMA 11



• Ampliar o vocabulario e manexar con soltura a orde alfabética mediante o


• Identificar o tema e realizar un resumo dun texto narrativo.

• Compoñer textos propios atendendo ás características da tipoloxía: carta.

• Compoñer de forma colectiva un texto atendendo a unhas pautas

determinadas.

• Recoñecer e identificar os textos publicitarios, así como os recursos lingüísticos

e expresivos empregados na súa elaboración.

• Analizar de forma crítica as mensaxes publicitarias, considerando os seus

aspectos positivos e os seus aspectos negativos.

• Elaborar textos publicitarios, atendendo ás súas características específicas.


relativo ao tempo meteorolóxico.

• Recoñecer as preposicións, as locucións preposicionais e as frases

preposicionais, tendo en conta a súa forma e as funcións que poden

desempeñar.

• Recoñecer o adverbio e a frase adverbial, así como as funcións que poden

desempeñar.

• Recoñecer a estrutura interna que presentan os parágrafos que forman un

texto.

• Compoñer parágrafos nos cales se distingan con claridade os seus

constituíntes: frase inicial, frases centrais e frase final.

• Elaborar textos de composición propia atendendo a determinadas pautas:

microrrelatos.

• Recoñecer o uso que se fai da lingua galega en internet.

• Consultar xornais dixitais en internet.



narrativo).

96




• Identificación do tema dun texto e elaboración dun resumo onde se plasmen as

súas ideas principais.

• Composición de textos adecuados ás características solicitadas: carta.

• Composición dun texto colectivo tendo en conta unhas pautas determinadas.

• Recoñecemento das características propias dos textos publicitarios, así como

dos principais recursos estilísticos que empregan.

• Composición de textos publicitarios.

• Busca, selección e análise crítica dos contidos dos textos publicitarios.


semántico referido ao tempo meteorolóxico.

• Recoñecemento das preposicións, locucións preposicionais e das frases

preposicionais, así como dos elementos que compoñen estas últimas e das

funcións que desempeñan.

• Recoñecemento dos adverbios e das frasses adverbiais, así como dos

elementos de que están compostas estas últimas e das funcións que

desempeñan na cláusula.

• Recoñecemento da estrutura interna que deben presentar os parágrafos, así

como dos seus constituíntes principais.

• Composición e textos adecuados ás características solicitadas: microrrelatos.

• Coñecemento do emprego que se fai da lingua galega en internet, así como

dos recursos tecnolóxicos que contribúen ao seu uso.

11. c) Contidos

• Os textos publicitarios: características máis destacables.

• Recursos estilísticos dos textos publicitarios.

• O tempo meteorolóxico.

• Preposicións e locucións preposicionais: formas e funcións.

• A frase preposicional: elementos de que está composta e funcións que realiza.

• O adverbio: clasificación dependendo do significado.

• A frase adverbial: elementos que a compoñen e funcións que pode

desempeñar.

• Estrutura do texto: o parágrafo.

97


• A estrutura interna dos parágrafos: frase inicial, frases centrais e frase final.

• A lingua galega en internet.



• Ampliar o vocabulario e manexa con soltura a orde alfabética mediante o


• Identificar o tema e realiza un resumo dun texto narrativo.

• Compór textos propios atendendo ás características da tipoloxía: carta.

• Compór de forma colectiva un texto atendendo a unhas pautas determinadas.

• Recoñecer e identificar os textos publicitarios, así como os recursos lingüísticos

e expresivos empregados na súa elaboración.

• Analizar de forma crítica as mensaxes publicitarias, considerando os seus

aspectos positivos e os seus aspectos negativos.

• Elaborar textos publicitarios, atendendo ás súas características específicas.


ao tempo meteorolóxico.

• Recoñecer as preposicións, as locucións preposicionais e as frases

preposicionais, tendo en conta a súa forma e as funcións que poden

desempeñar.

• Recoñecer o adverbio e a frase adverbial, así como as función que poden

desempeñar.


texto.

• Compoñer parágrafos nos cales se distingan con claridade os seus

constituíntes: frase inicial, frases centrais e frase final.

• Elaborar textos de composición propia atendendo a determinadas pautas:

microrrelatos.

• Recoñecer o uso que se fai da lingua galega en internet.

• Consultar xornais dixitais en internet.

98


TEMA 12


• Ler textos de forma comprensiva (cómic).

• Recoñecer as características e a linguaxe dos cómics.

• Seleccionar cómics e analizar os elementos que os conforman.


relativo ás herbas, árbores e froitas.

• Recoñecer as conxuncións e locucións conxuntivas e as interxeccións.

• Compoñer textos dialogados utilizando interxeccións.


texto, tendo en conta a súa extensión e a das oracións que os forman.

• Coñecer o papel que desempeñan as bibliotecas como promotoras e difusoras

da cultura.

• Consultar e analizar bibliotecas virtuais.


• Lectura, comprensión e análise dos distintos aspectos dun texto (cómic).

• Composición de textos adecuados ás características solicitadas.

• Recoñecemento das principais características e da linguaxe propia dos cómics.


semántico referido ás herbas, árbores e froitas.

• Recoñecemento das conxuncións, as locucións conxuntivas e as interxeccións.

• Recoñecemento da adecuada extensión que deben ter as oracións dos

parágrafos dun texto.

• Coñecemento do papel que cumpren as bibliotecas como elementos de

promoción e difusión da cultura.

12. c) Contidos

• Os cómics: principais características da linguaxe dos cómics.

• A importancia do guión.

• Herbas, árbores e froitas.

• As conxuncións e as locucións conxuntivas: coordinantes, subordinantes e

oracionais.

99


• A interxeccións.

• Estrutura do texto: o parágrafo.

• A extensión da oración.

• A biblioteca.


• Ler cómics de forma comprensiva.

• Recoñecer as características e a linguaxe dos cómics.

• Seleccionar cómics e analiza os elementos que os conforman.


ás herbas, árbores e froitas.

• Recoñecer as conxuncións e locucións conxuntivas e as interxeccións.

• Compór textos dialogados utilizando interxeccións.


texto, tendo en conta a súa extensión e a das oracións que os forman.

• Coñecer o papel que desempeñan as bibliotecas como promotoras e difusoras

da cultura.

• Consultar e analizar bibliotecas virtuais.

METODOLOXÍA:

Todos os temas teñen a súa correspondente parte práctica, na que se irán desenvolvendo as seguintes actividades:

Exercicios de léxico e expresión. Exercicios de lectura. Composición de diversos tipos de textos. Análise da linguaxe informativa e publicitaria. Desenvolvemento das técnicas de traballo aprendidas en cursos anteriores.

MATERIAIS:

o Libro de texto: V.V.A.A.: Lingua e Literatura, 3º de ESO, Ed. Xerais.o Outros textos de traballo na aula.o Dicionarios.o Textos xornalísticos e publicitarios.o Materiais audiovisuais (vídeos, gravacións, etc.)o Libros de lectura:

. 1ª avaliación: Fina Casalderrey, Asústate, Merche. . 2ª avaliación: Marilar Aleixandre, A expedición do Pacífico. . 3ª avaliación: pendente de selección.

100


CONTIDOS MÍNIMOS DE 3º DE ESO

I. COMUNICACIÓN

• Os medios de comunicación escritos: os xornais e outras publicacións periódicas.

• Análise das seccións e dos xéneros periodísticos.


• Historia interna da lingua.• A normalización e a normativización lingüística do galego.


• Revisión das regras básicas de acentuación e de puntuación. A acentuación diacrítica, das palabras compostas, da interrogación e da exclamación.

• Clases de palabras: substantivo (flexión de xénero e nùmero, tipos de substantivos), adxectivo (determinantes), pronome, verbo (estrutura, distinción regular/irregular, formas non persoais, perífrases), adverbio, preposicion, conxunción e interxección.

• Léxico: o territorio e a natureza (a toponimia, a aldea e a cidade, países e habitantes (os xentilicios), o clima, o campo, a montaña e o mar, as árbores e as plantas, os animais vertebrados e invertebrados, etc.).

• Formación de palabras: derivación e composición.• Identificación de voces patrimoniais e de cultismos.

IV. LITERATURA• Características fundamentais dos períodos da literatura galega que se estudan

neste curso.• A lírica medieval: recoñecemento de diferentes tipos de cantigas.• A decadencia e o Rexurdimento da literatura galega: Rosalía de Castro, Curros

e Pondal. Lectura e comentario de textos dos autores estudados neste curso.

101


4º de ESO

Dado que este é o último ano da educación secundaria, o Departamento

considera totalmente primordial que o alumnado teña uns coñecementos xerais sobre a Historia da nosa literatura, sen abandonar a atención á expresión escrita e oral, tanto no nivel morfosintáctico como no léxico-semántico. Cómpre, ademais, subliñar que este último nivel é no que o noso alumnado presenta maiores deficiencias, polo que se fará especial fincapé neste bloque temático.

OBXECTIVOS:

Ademais de continuar cos obxectivos fixados no curso anterior, neste curso preténdese:

• Fomentar o gusto pola lectura como medio de coñecemento da cultura e da vida.

• Estimular a creatividade, despertando o gusto pola escrita.• Conseguir un coñecemento progresivo dos rasgos pertinmentes dos autores e

movementos literarios.• Dominar o uso das técnicas de resumos, esquemas... que lles faciliten a

adquisición de novos coñecementos.• Afondar naqueles aconteceres sociais e culturais que conforman e condicionan

a Historia da lingua.• Introducilos no estudio la lexicoloxía e semántica galegas.• Conseguir maior capacidade léxica en campos de linguaxe específica (artística,

técnica,etc)

1ª AVALIACIÓN:

TEMA 1


• Coñecer a situación histórica de Galicia no primeiro terzo do século XX.

• Valorar a importancia das Irmandades da Fala e do movemento agrario na

historia de Galicia.

• Identificar os elementos temáticos e estruturais nas obras de Ramón

Cabanillas, así como os recursos retóricos e estilísticos utilizados.

• Comprender o sentido global dun texto poético e identificar o seu tema principal

e os seus aspectos connotativos.

• Reflexionar sobre a propia identidade aprendendo a plasmar a través da escrita

as nosas impresións e modo de percibir o mundo.

102


• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo

léxico do tempo cronolóxico.

• Utilizar os dicionarios para buscar información etimolóxica, semántica,

gramatical e ortográfica sobre determinadas palabras.

• Recoñecer as funcións das unidades que forman un enunciado e das relacións

que se establecen entre esas unidades.

• Valorar criticamente os textos propios e alleos tendo en conta a situación

comunicativa para a que foron creados.

• Aceptar de forma comprensiva as normas internas da lingua e fomentar o

interese por adquirir un dominio progresivo da súa gramática.

• Recoñecer os erros máis habituais na produción de textos escritos: silepses e

anacolutos.

• Identificar as distintas linguas que conviven no Estado español e coñecer de

modo global a situación lexislativa na que se atopa cada unha delas.

• Reflexionar de forma crítica sobre o recoñecemento que se lle outorga ás

diferentes linguas no eido administrativo, identificando as áreas nas que o feito

plurilingüe é unha realidade e nas que non.


• Manexo do dicionario para buscar o significado contextualizado de

determinadas palabras dun poema.

• Coñecemento da situación histórica de Galicia no primeiro terzo do século XX.

• Identificación das características estruturais dos textos escolmados da obra de

Ramón Cabanillas e Villar Ponte.

• Comprensión do sentido global dun texto poético de Cabanillas, identificando o

tema principal, o eu poético, os aspectos connotativos, e os recursos retóricos

e estilísticos propios do autor presentes na obra.

• Reflexión sobre a propia identidade aprendendo a plasmar a través da escrita

as nosas impresións e modo de percibir o mundo.

• Realización de actividades de ampliación do léxico do campo semántico tratado

(o tempo cronolóxico).

• Recoñecemento das funcións das unidades que forman un enunciado e das

relacións que se establecen entre elas.

• Elaboración de varios textos escritos representativos de situacións

comunicativas distintas, valorando a súa temática e a súa intencionalidade.

• Aceptación de forma comprensiva das normas internas da lingua e fomento do

interese por adquirir un dominio progresivo da gramática.

103


• Identificación dos erros máis habituais que se dan na produción de textos

escritos: silepses e anacolutos.

• Identificación das linguas que conviven no Estado español e coñecemento

global da situación lexislativa na que se atopa cada unha delas.

• Reflexión crítica sobre o recoñecemento que se lle outorga ás diferentes

linguas no eido administrativo, identificando as áreas nas que o feito plurilingüe

é unha realidade e nas que non.

1. c) Contidos

• Galicia no primeiro terzo do século XX; as Irmandades da Fala.

• O movemento agrario.

• Ramón Cabanillas. A súa vida e obra. Principais características da súa

produción literaria.

• A expresión persoal.

• Campo semántico: o tempo cronolóxico.

• Sintaxe: unidades e funcións.

• Relacións sintácticas de subordinación, coordinación e interdependencia.

• As propiedades do texto: a adecuación a cada situación comunicativa.

• Os anacolutos e as silepses.

• A situación das linguas do Estado español.


• Coñecer a situación histórica de Galicia no primeiro terzo do século XX.

• Valorar a importancia das Irmandades da Fala e do movemento agrario na

historia de Galicia.

• Identificar os elementos temáticos e estruturais presentes nas obras de Ramón

Cabanillas, así como os recursos retóricos e estilísticos utilizados.

• Comprender o sentido global dun texto poético e identifica o seu tema principal

e os seus aspectos connotativos.

• Reflexionar sobre a propia identidade e plasma a través da escrita impresións e

percepcións.

• Amplíar o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo

léxico do tempo cronolóxico.

• Utilizar os dicionarios para buscar información etimolóxica, semántica,

gramatical e ortográfica sobre determinadas palabras.

• Recoñecer as funcións das unidades que forman un enunciado e as relacións

que se establecen entre esas unidades.

• Valorar criticamente os textos propios e alleos tendo en conta a situación

comunicativa para a que foron creados.

104


• Aceptar de forma comprensiva as normas internas da lingua e interésase por

adquirir un dominio progresivo da súa gramática.

• Recoñecer os erros máis habituais que se dan na produción de textos escritos:

silepses e anacolutos.

• Identificar as distintas linguas que conviven no Estado español e coñece de

modo global a situación lexislativa na que se atopa cada unha delas.

• Reflexionar de forma crítica sobre o recoñecemento que se lle outorga ás

diferentes linguas no eido administrativo e analiza o porqué da situación.

TEMA 2


• Coñecer o labor realizado polos membros da Xeración Nós entre 1923 e 1936.

• Valorar a importancia histórica do esforzo cultural e normalizador que fixeron os

membros da Xeración Nós, así como o seu papel decisivo na consolidación e

modernización da cultura galega.

• Coñecer os aspectos máis relevantes que caracterizan a obra de Ramón Otero

Pedrayo e Vicente Risco.



• Planificar e revisar as propias producións escritas.


léxico dos sentidos.

• Identificar as diferenzas entre frases simples e complexas, así como as

relacións que se establecen entre os seus elementos constituíntes.

• Diferenciar entre textos connotativos e denotativos.

• Identificar elipses e redundancias e aplicar as correccións oportunas para

mellorar as propias producións.

• Adquirir unha perspectiva xeral da historia da lingua galega dende comezos do

século XX ata a Guerra Civil para comprender a evolución do uso social do

galego.

• Empregar as tecnoloxías da información e a comunicación para atopar

información de difícil acceso e contrastar as informacións dadas.


• Coñecemento do labor realizado polos membros da Xeración Nós entre 1923 e

1936.

105


• Valoración da importancia histórica do esforzo cultural e normalizador que

fixeron os membros da Xeración Nós, así como o seu papel decisivo na

consolidación e modernización da cultura galega.

• Coñecemento dos aspectos máis relevantes que caracterizan a obra de Ramón

Otero Pedrayo e Vicente Risco.

• Ampliación de información sobre determinados autores ou temas de interese


• Planificación e revisión das propias producións escritas.

• Ampliación do léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao

campo léxico dos sentidos.

• Identificación das diferenzas entre frases simples e complexas, así como das


• Diferenciación entre textos connotativos e denotativos.

• Identificación de elipses e redundancias e aplicación das correccións oportunas

para mellorar as propias producións.

• Adquisición dunha perspectiva xeral da historia da lingua galega dende

comezos do século XX ata a Guerra Civil para comprender a evolución do uso

social do galego.

• Emprego das tecnoloxías da información e a comunicación para atopar


2. c) Contidos

• Os tempos do grupo Nós: a época que vai de 1923 a 1936. Contexto histórico,

social e lingüístico en Galicia.

• O grupo Nós e o seu labor.

• Vicente Risco. Perfil biobibliográfico e claves do seu pensamento.

• Ramón Otero Pedrayo. Perfil biobibliográfico e claves do seu pensamento.

• Procedementos para a produción dun texto: planificación, construción, revisión

e presentación.

• Campo semántico: o mundo dos sentidos.

• Sintaxe: a frase simple e complexa. Distinción entre frases endocéntricas e

exocéntricas e a súa subtipoloxía.

• A intención do texto: denotación e connotación.

• A elipse e a redundancia.

• Historia da lingua galega: de principios do século XX á Guerra Civil.

106



• Coñecer o labor realizado polos membros da Xeración Nós entre 1923 e 1936.

• Valorar a importancia histórica do esforzo cultural e normalizador que fixeron os

membros da Xeración Nós, así como o seu papel decisivo na consolidación e

modernización da cultura galega.

• Coñecer os aspectos máis relevantes que caracterizan a obra de Ramón Otero

Pedrayo e Vicente Risco.



• Planificar e revisar as propias producións escritas.


léxico dos sentidos.

• Identificar as diferenzas entre frases simples e complexas, así como as


• Distinguir os textos connotativos dos denotativos.

• Identificar elipses e redundancias e aplica os correctivos oportunos para

mellorar as propias producións.

• Ter unha perspectiva xeral da historia da lingua galega dende comezos do

século XX ata a Guerra Civil e comprende a evolución do uso social do galego.

• Empregar as tecnoloxías da información e a comunicación para atopar


TEMA 3


• Comprender os principais aspectos do contexto político, social e cultural (anos

da República, do Estatuto, da Guerra Civil e do exilio) en que se desenvolveu a

vida e a obra de Castelao.

• Tomar conciencia da importancia histórica de Castelao, tanto no eido cívico

como no cultural, e da fonda dimensión simbólica que na actualidade teñen a

súa figura e a súa obra.

• Fomentar o estudo e lectura das distintas manifestacións artísticas creadas por

Castelao.

• Ampliar o espectro de producións culturais e artísticas en lingua galega ás que

accede o alumnado.

• Organizar o lanzamento dun xornal escolar respectando as normas de

produción do xénero xornalístico.

107


• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición de léxico propio do campo

semántico estudado (as relacións sociais).

• Coñecer e identificar as cláusulas simples e complexas.

• Recoñecer as estruturas sintácticas que se corresponden coas oracións

bipolares e coordinadas.

• Reorganizar e redactar textos atendendo aos principios de coherencia

estudados nesta unidade.

• Redactar textos sen caer en cacofonías nin ambigüidades.

• Identificar os elementos que propiciaron un contexto oposto ao mantemento do

galego logo da Guerra Civil e comprender as causas da súa posterior

recuperación.

• Recoñecer a importancia que a rexeneración cultural posterior aos anos

cincuenta tivo sobre o galego e o modo en que este chegou ata os nosos días.


• Lectura e análise das distintas tipoloxías (narrativas, pictóricas, teatrais e

ensaísticas) producidas por Castelao.

• Coñecemento dos principais aspectos biográficos de Daniel Castelao, así como

do seu papel como político e símbolo do galeguismo.

• Coñecemento da obra narrativa, ensaística e dramática de Castelao.

• Lectura e análise de diversos textos literarios de Castelao, identificando os

elementos temáticos e estruturais presentes neles, así como os recursos

gráficos, retóricos e estilísticos empregados.

• Participación na creación dun xornal escolar e elaboración de artigos para o

mesmo.


que se trata: as relacións sociais.

• Distinción entre cláusulas simples e complexas.

• Identificación de oracións bipolares e coordinadas.

• Reorganización e redacción de textos atendendo aos principios de coherencia

estudados.

• Redacción de textos propios evitando cacofonías e ambigüidades.

• Identificación dos elementos que propiciaron un contexto oposto ao

mantemento do galego logo da Guerra Civil e comprensión das causas da súa

posterior recuperación.

• Recoñecemento da importancia que a rexeneración cultural posterior aos anos


108


3. c) Contidos

• A figura de Castelao. A súa vida e a súa dimensión política.

• Castelao e as claves da súa obra: a súa narrativa e os seus ensaios.

• Castelao como pintor e debuxante.

• O xornal escolar.

• Campo semántico: as relacións sociais.

• Cláusulas simples e cláusulas complexas.

• Iniciación ás oracións bipolares e coordinadas.

• A coherencia textual: cantidade de información, claridade, organización das

ideas, progresión lóxica e ausencia de contradicións.

• A ambigüidade e a cacofonía.

• Historia da lingua galega dende a posguerra ata hoxe.


• Comprender os principais aspectos do contexto político, social e cultural (anos

da República, do Estatuto, da Guerra Civil e do exilio) en que se desenvolveu a

vida e a obra de Castelao.

• Saber da importancia histórica de Castelao, tanto no eido cívico como no

cultural, e da fonda dimensión simbólica que na actualidade teñen a súa figura

e a súa obra.

• Achegaese ás distintas manifestacións artísticas creadas por Castelao e

interesarse polo seu estudo.

• Redactar os seus propios textos xornalísticos e contribúe á organización do

xornal escolar.

• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición de léxico propio do campo

semántico estudado (as relacións sociais).

• Coñecer e identificar as cláusulas simples e complexas.

• Recoñecer as estruturas sintácticas que se corresponden coas oracións

bipolares e coordinadas.

• Reorganizar e redactar textos atendendo aos principios de coherencia

estudados nesta unidade.

• Redactar textos sen facer uso de cacofonías nin ambigüidades.

• Identificar os elementos que propiciaron un contexto oposto ao mantemento do

galego logo da Guerra Civil e comprende as causas da súa posterior

recuperación.

• Recoñecer a importancia que a rexeneración cultural posterior aos anos


109


TEMA 4


• Comprender o contexto social e cultural que se deu en Europa nos anos

posteriores á Primeira Guerra Mundial, e que posibilitou a aparición das

vangardas artísticas.

• Coñecer e valorar os principais movementos de vangarda e identificar as

técnicas empregadas por cada un deles nas obras de autores galegos das

primeiras décadas do XX.

• Valorar a produción textual de Manuel Antonio, Rafael Dieste e Luís Amado

Carballo, tendo en conta a situación económica, cultural e política dos anos 20.

• Interpretar as producións poéticas das vangardas empregando os recursos

teóricos aprendidos na unidade.

• Coñecer as actitudes e valores básicos da nosa tradición cultural máis recente

e valoralos criticamente elixindo as opcións que mellor favorezan o

desenvolvemento integral como persoas dos alumnos.


representar graficamente as ideas ordenadas segundo importancia.


léxico do inverno e do Nadal.

• Identificar, razoando con corrección e exactitude, as funcións que se dan

dentro da cláusula: predicado e suxeito.

• Empregar pronomes, adverbios, repeticións, sinónimos, elipses e conectores

para cohesionar un texto.

• Usar correctamente os signos de puntuación en todas as súas modalidades,

tomando conciencia da importancia que un bo uso deles ten na produción de

textos escritos e na súa lectura pública.

• Tomar conciencia da situación sociolingüística de Galicia comprendendo a

necesidade de avanzar no proceso de normalización lingüística, tanto individual

como socialmente.


• Comprensión do contexto social e cultural que se deu en Europa e en Galicia

nos anos posteriores á Primeira Guerra Mundial e que favoreceu a aparición

dos movementos de vangarda, que pretendían reflectir as novas formas da

vida moderna.

110


• Coñecemento do que significaron os movementos de vangarda na renovación

das artes en xeral e da literatura en particular.

• Valoración do papel renovador desempeñado en Galicia polos homes da

xeración de 1922.

• Lectura e comprensión de textos de Manuel Antonio, Rafael Dieste e Luís

Amado Carballo, atendendo ás características anovadoras presentes neles e

identificando os elementos temáticos e os recursos retóricos e estilísticos

propios do movemento de vangardas.

• Lectura e análise de diversos textos literarios de Manuel Antonio e Luís Amado

Carballo, identificando elementos temáticos e estruturais presentes neles, así

como os recursos retóricos e estilísticos empregados.

• Aplicación do mapa conceptual como técnica da comprensión e da expresión

textual.


que se trata (o inverno e o Nadal).

• Identificación en distintos textos e frases das funcións dunha cláusula:

predicado e suxeito.

• Reflexión sobre as propias producións textuais e presenza nelas de signos de

puntuación, e introdución de puntuación en textos alleos.

• Recoñecemento da situación sociolingüística de Galicia e comprensión da

necesidade de avanzar no proceso de normalización lingüística, tanto individual

como socialmente.

4. c) Contidos

• A orixe dos movementos de vangarda.

• O futurismo, o cubismo, o dadaísmo e o surrealismo.

• As vangardas en Galicia e na pintura galega.

• A xeración de 1922. As liñas de renovación poética: o imaxinismo, o

neotrobadorismo e o vangardismo.

• Manuel Antonio: a súa vida, a súa obra e a súa contribución ás vangardas.

• Aproximación á figura de Rafael Dieste.

• Luís Amado Carballo e a súa técnica poética.

• O mapa conceptual: directrices para a súa elaboración.

• Campo semántico: o inverno e o Nadal.

• O suxeito e o predicado: elementos que desempeñan esas funcións dentro da

cláusula.

111


• O uso de pronomes, adverbios, repeticións, sinónimos, elipses e conectores


• O uso da puntuación: o punto, a coma, o punto e coma.

• A situación sociolingüística de Galicia na actualidade.


• Comprender o contexto social e cultural que se deu en Europa nos anos

posteriores á Primeira Guerra Mundial, e que posibilitou a aparición das

vangardas artísticas.

• Coñecer e valorar os principais movementos de vangarda e identifica as

técnicas empregadas por cada un deles nas obras de autores galegos das

primeiras décadas do XX.

• Valorar a produción textual de Manuel Antonio, Rafael Dieste e Luís Amado

Carballo, tendo en conta a situación económica, cultural e política dos anos 20.

• Interpretar correctamente as producións poéticas das vangardas empregando

os recursos teóricos aprendidos na unidade.

• Coñecer as actitudes e valores básicos da nosa tradición cultural máis recente

e valóraos criticamente.


representar graficamente as ideas ordenadas segundo importancia.


léxico do inverno e do Nadal.

• Identificar as funcións que se dan dentro da cláusula: predicado e suxeito.

• Empregar pronomes, adverbios, repeticións, sinónimos, elipses e conectores


• Usar correctamente os signos de puntuación en todas as modalidades,

tomando conciencia da importancia que un bo uso deles ten na produción de

textos escritos e na súa lectura pública.

• Recoñecer a situación sociolingüística de Galicia e comprende necesidade de

avanzar no proceso de normalización lingüística, tanto individual como

socialmente.

112


2ª AVALIACIÓN:

TEMA 5


• Coñecer o contexto político, social e cultural que houbo en Galicia nos anos da

guerra e da posguerra, e analizar criticamente as consecuencias que este

contexto represivo tivo para a cultura galega.

• Coñecer os trazos fundamentais da vida e da obra de Cunqueiro

• Valorar as narracións orais como parte do noso acervo literario e cultural.


léxico da cidadanía activa.

• Realizar unha correcta análise sintáctica

• Fomentar a limpeza e a boa caligrafía nas propias producións textuais.

• Utilizar a deíxe como procedemento para reforzar a cohesión dun texto.

• Coñecer e usar correctamente as regras de puntuación.

• Valorar criticamente os prexuízos e actitudes lingüísticas que continúan

presentes na nosa sociedade en relación co galego a pesar de se ter producido

a institucionalización do idioma.


• Coñecemento do contexto social, cultural e lingüístico da Galicia dos anos de

posguerra e análise das consecuencias que a represión tivo para a cultura

galega.

• Comprensión e valoración dos intentos de activación da vida cultural galega

tras a Guerra Civil por parte da editorial Galaxia

• Lectura dos textos máis representativos da produción de Álvaro Cunqueiro,

poñendo especial atención nos trazos máis relevantes que caracterizan a súa

obra narrativa.

• Produción de creacións literarias propias como vía para a expresión de

sentimentos e vivencias propias.


tratado (somos cidadáns).

• Identificación das funcións sintácticas estudadas neste tema

• Recoñecemento nun texto dado das unidades que desempeñan as funcións

tratadas no tema.

• Análise da situación sociolingüística de Galicia.

113


5. c) Contidos

• Estatuto de Autonomía e a Guerra Civil en Galicia.

• A represión e os anos de posguerra en Galicia.

• Os intentos de reinicio do labor cultural en Galicia: a fundación da editorial

Galaxia.

• Álvaro Cunqueiro. Perfil biográfico e aspectos principais da súa narrativa e da

súa obra poética e teatral.

• A oralidade e a fantasía na literatura de Álvaro Cunqueiro.

• O alfabeto: fundamentos de creación literaria.

• Campo semántico: somos cidadáns.

• As funcións sintácticas dentro da cláusula e unidades que as desempeñan: o

complemento directo, o complemento indirecto e complemento axente.

• Procedementos de cohesión textual: a deíxe.

• O uso da puntuación: dous puntos e puntos suspensivos.

• A institucionalización da lingua galega.


• Coñecer o contexto social, cultural e lingüístico da Galicia dos anos de

posguerra

• Comprender os intentos de activación da vida cultural galega tras a Guerra Civil

por parte da editorial Galaxia.

• Ler os textos máis representativos da produción de Álvaro Cunqueiro.

• Producir creacións literarias propias

• Realizar actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico

tratado (somos cidadáns).

• Identificar as funcións sintácticas estudadas nesta unidade

• Recoñecer nun texto dado as unidades que desempeñan as funcións tratadas

no tema.

• Analizar a situación sociolingüística actual de Galicia.

TEMA 6


• Observar os recursos propios da tradición oral empregados por Ánxel Fole na

súa produción narrativa

• Ler e analizar, temática e formalmente, diversos textos poéticos de Luís

Pimentel,de Aquilino Iglesias Alvariño e de Xosé Mª Díaz Castro

• Ler, comprender e analizar os distintos aspectos dun texto (texto expositivo).

114


• Realizar actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que

se trata (o Entroido e os produtos típicos desta festa).

• Identificar e recoñecer os complementos circunstanciais nun enunciado, así

como as unidades que poden desempeñar esa función.

• Identificar o suplemento nun enunciado e os distintos tipos de unidades que


• Usar as normas ortográficas con corrección no referente ao emprego de

parénteses e comiñas.

• Coñecer de modo global as normativas que recoñecen a oficialidade da lingua

galega.

• Tomar conciencia sobre a importancia da normalización


• Observación dos recursos propios da tradición oral empregados por Ánxel Fole

na súa produción narrativa

• Lectura e análise, temática e formal, de diversos textos poéticos de Luís

Pimentel

• Lectura e análise de diversos textos poéticos de Aquilino Iglesia Alvariño e

Xosé María Díaz Castro, comparando ambas as dúas tipoloxías estruturais e

temáticas.


expositivo).


que se trata (o Entroido e os produtos típicos desta festa).

• Identificación e recoñecemento dos complementos circunstanciais nun

enunciado, así como das unidades que poden desempeñar esa función.

• Identificación do suplemento nun enunciado e dos distintos tipos de unidades

que poden funcionar como tal.

• Uso das normas ortográficas con corrección no referente ao emprego de


• Coñecemento de modo global as normativas que recoñecen a oficialidade da

lingua galega.

• Concienciación sobre a importancia da normalización

6. c) Contidos

• Ánxel Fole. Perfil biográfico e principais características da súa obra. O retrato

da Galicia máxica e popular e a oralidade na súa produción.

115


• A poesía dos anos cincuenta: Luís Pimentel.

• Os poetas da xeración do 36: Aquilino Iglesia Alvariño e Xosé María Díaz

Castro.

• Os textos expositivos.

• Campo semántico: o Entroido e os produtos típicos desa festa.

• O complemento circunstancial e o suplemento.

• Procedementos de cohesión: referencia interna.

• Uso das parénteses e as comiñas.

• Os dereitos lingüísticos.


• Valorar a importancia cultural que tivo a obra de Ánxel Fole

• Analizar, temática e formalmente, diversos textos poéticos de Luís Pimentel,

prestando especial atención aos eixes sobre os que xira a súa obra: a soidade,

o paso do tempo e a morte.

• Analizar diversos textos poéticos de Aquilino Iglesia Alvariño e Xosé María Díaz

Castro.

• Comprender e analizar os distintos aspectos dun texto expositivo.


se trata (o Entroido e os produtos típicos desta festa).

• Identificar e recoñecer os complementos circunstanciais nun enunciado, así

como as unidades que poden desempeñar esa función.

• Identificar o suplemento nun enunciado e os distintos tipos de unidades que


• Elaborar textos escritos empregando a referencia interna como procedemento

de cohesión.

• Usar as normas ortográficas con corrección no referente ao emprego de


• Coñecer de modo global as normativas que recoñecen a oficialidade da lingua

galega.

• Comprende o estado actual dos dereitos lingüísticos en Galicia.

TEMA 7


• Comprender o fenómeno da emigración a América e o contexto

socioeconómico e cultural que a propiciou.

116


• Coñecer o papel sociopolítico e cultural xogado polas comunidades de

exiliados na emigración.

• Analizar diferentes textos tirados da obra de Seoane, Blanco Amor e outros

escritores da época do exilio (Lorenzo Varela e Valentín Paz Andrade).

• Ler diversos textos literarios dos autores que conforman esta xeración do exilio,

• Elaborar textos argumentativos respectando as normas de produción que se

aplican para esta tipoloxía textual.


tratado (as romarías).

• Identificar os atributos e os complementos predicativos nun enunciado e

aquelas unidades que poidan desempeñar estas funcións.

• Usar os conectores de espazo e tempo tanto nos textos descritivos como nos

narrativos.

• Empregar correctamente os parágrafos nas propias producións e identificar

malos usos nos textos alleos.


• Coñecer as principais experiencias de dinamización e normalización lingüística

existentes en Galicia.

• Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación para buscar

información sobre o proceso normalizador do galego.


• Comprensión do fenómeno da emigración a América e do contexto

socioeconómico e cultural que a propiciou.

• Coñecemento do papel sociopolítico e cultural xogado polas comunidades de


• Análise de diferentes textos tirados da obra de Seoane, Blanco Amor e outros


• Lectura de diversos textos literarios dos autores que conforman esta xeración

do exilio, prestando especial atención ás características formais e estilísticas

das súas obras.

• Elaboración de textos argumentativos respectando as normas de produción

que aplican para esta tipoloxía textual.



• Identificación dos atributos e os complementos predicativos nun enunciado e


117


• Uso dos conectores de espazo e tempo tanto nos textos descritivos como nos

narrativos.

• Emprego correcto dos parágrafos nas propias producións e identificación de

malos usos en textos alleos.

• Valoración do galego como lingua propia de Galicia.

• Coñecemento das principais experiencias de dinamización e normalización

lingüística existentes en Galicia.

7. c) Contidos

• Contexto histórico do desenvolvemento da cultura galega no exilio: a actividade

política e cultural.

• As achegas culturais dos exiliados.

• Os escritores do exilio. Os poetas Luís Seoane e Lorenzo Varela.

• A figura de Eduardo Blanco Amor e a súa produción narrativa.

• Os textos argumentativos.

• Campo semántico: as romarías.

• O atributo e o predicativo.

• Os conectores de espazo e de tempo.

• O parágrafo: tipoloxía.

• A normalización do galego.


• Comprender o fenómeno da emigración a América

• Valorar a formación de comunidades galegas nas grandes cidades

latinoamericanas e a importancia da presenza de exiliados nesas

comunidades.

• Coñecer o papel sociopolítico e cultural xogado polas comunidades de


• Analizar diferentes textos tirados da obra de Seoane, Blanco Amor e outros


• Ler diversos textos literarios dos autores que conforman esta xeración do exilio,

prestando especial atención ás características formais e estilísticas das súas

obras.

• Elaborar textos argumentativos respectando as normas de produción que

aplican para esta tipoloxía textual.



118


• Identificar os atributos e os complementos predicativos nunha oración e


• Usar os conectores de espazo e tempo tanto nos textos descritivos como nos

narrativos.

• Empregar correctamente os parágrafos nas propias producións e identifica

malos usos nos textos alleos.


• Coñecer as principais experiencias de dinamización e normalización lingüística


• Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación para buscar

información sobre o proceso normalizador do galego.

TEMA 8


• Coñecer os cambios que se deron no contexto social e cultural na Galicia da

etapa 1960-1975 e analizar as circunstancias en que os escritores galegos

tiveron que desenvolver o seu labor.

• Coñecer os principais aspectos biográficos da vida de Celso Emilio Ferreiro, así

como os trazos máis relevantes que caracterizan a súa obra poética.

• Ler e analizar os principais textos poéticos de Celso Emilio Ferreiro, e observar

as grandes liñas que definen a súa obra, prestando especial atención aos

aspectos temáticos e estruturais presentes nos seus poemas.

• Identificar os recursos estilísticos propios do xénero poético na escolma de

textos de Celso Emilio Ferreiro.

• Coñecer o emprego que se fai da lingua galega en Internet, así como os

recursos tecnolóxicos que contribúen ao seu uso.

• Ampliar o léxico propio do campo semántico tratado (o concello, a

administración local).

• Analizar cláusulas subordinadas substantivas e adxectivas e comprender a

función que desempeñan na cláusula complexa.

• Utilizar conectores textuais para estruturar as ideas.

• Redactar textos prestando especial atención á súa estrutura por parágrafos.

• Recoñecer as marcas que caracterizan as distintas variedades lingüísticas


119


• Valorar a importancia da conservación do patrimonio lingüístico galego como

símbolo da identidade colectiva.


• Coñecemento dos cambios que se deron no contexto social e cultural na

Galicia da etapa 1960-1975 e análise das circunstancias en que os escritores

galegos tiveron que desenvolver o seu labor.

• Coñecemento dos principais aspectos biográficos da vida de Celso Emilio

Ferreiro, así como dos trazos máis relevantes que caracterizan a súa obra

poética.

• Lectura e análise dos principais textos poéticos de Celso Emilio Ferreiro, e

observación das grandes liñas que definen a súa obra, prestando especial

atención aos aspectos temáticos e estruturais presentes nos seus poemas.

• Identificación de recursos estilísticos propios do xénero poético na escolma de


• Adquisición de destreza na procura de información a través do emprego de

xornais dixitais, atendendo especialmente aos que se producen en lingua

galega.

• Ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (o concello, a


• Análise de cláusulas subordinadas substantivas e adxectivas e comprensión da


• Utilización de conectores para estruturar as ideas.

• Redacción de textos prestando especial atención á súa estrutura por

parágrafos.

• Recoñecemento das marcas que caracterizan as distintas variedades

lingüísticas existentes en Galicia.

8. c) Contidos

• As transformacións en Galicia e no mundo entre os anos 1960 e 1975.

• A resistencia ao franquismo en Galicia.

• Celso Emilio Ferreiro. Perfil biográfico e trazos definitorios da súa obra.

• Características principais da creación poética de Celso Emilio.

• Os xornais dixitais.

• Campo semántico: o concello (a administración local).

• Cláusulas subordinadas substantivas e subordinadas adxectivas.

120


• Conectores para estruturar as ideas.

• Parágrafos de enunciado e parágrafos de causa / efecto.

• As variedades xeográficas do galego.


• Coñecer os cambios que se deron no contexto social e cultural na Galicia da

etapa 1960-1975

• Coñecer os principais aspectos biográficos da vida de Celso Emilio Ferreiro

• Analizar os principais textos poéticos de Celso Emilio Ferreiro, e identifica as

grandes liñas que definen a súa obra

• Identifica os recursos estilísticos propios do xénero poético na escolma de


• Coñecer o emprego que se fai da lingua galega en Internet, así como os

recursos tecnolóxicos que contribúen ao seu uso.

• Amplíar o léxico propio do campo semántico tratado (o concello, a


• Analizar cláusulas subordinadas substantivas e adxectivas e comprende a


• Utilizar conectores textuais para estruturar as ideas.

• Redactar textos prestando especial atención á súa estrutura por parágrafos.

• Recoñecer as marcas que caracterizan as distintas variedades lingüísticas


• Valorar a importancia da conservación do patrimonio lingüístico galego como

símbolo da identidade colectiva.

3ª AVALIACIÓN:

TEMA 9


• Comprender a influencia europea na poesía galega dos anos 50.

• Ler e analizar os aspectos estruturais, estilísticos e de contido nas obras dos

poetas das Festas Minervais.

• Utilizar a escrita como ferramenta de expresión persoal.


se trata (a reciclaxe).

• Analizar cláusulas subordinadas adverbiais e comprender a función que

desempeñan na cláusula complexa.

121


• Identificar os conectores textuais como elementos que enlazan entre si os

enunciados que compoñen un texto.

• Utilizar correctamente os parágrafos atendendo ao seu uso en comparacións.

• Coñecer o galego que debemos empregar en situacións comunicativas

formalizadas.

• Recoñecer as entidades con poder decisorio en materia lingüística en Galicia,

así como as súas principais publicacións de referencia.


• Comprensión da influencia europea na poesía galega dos anos 50.

• Lectura e análise dos aspectos estruturais, estilísticos e de contido nas obras

dos poetas das Festas Minervais.

• Utilización da escrita como ferramenta de expresión persoal.


que se trata (a reciclaxe).

• Análise de cláusulas subordinadas adverbiais e comprensión da función que

desempeñan na cláusula complexa.

• Identificación dos conectores textuais como elementos que enlazan entre si os

enunciados que compoñen un texto.

• Utilización correcta dos parágrafos atendendo ao seu uso en comparacións.

• Coñecemento da variante lingüística supradialectal que debemos empregar en

situacións comunicativas formalizadas.

• Recoñecemento das entidades con poder decisorio en materia lingüística en

Galicia, así como as súas principais publicacións de referencia.

9. c) Contidos

• A xeración poética dos anos 50 e a súa evolución.

• Uxío Novoneyra. Breve biografía e trazos sobranceiros da súa obra: a súa

visión cósmica da paisaxe.

• Biografía de Avilés de Taramancos e aproximación á súa obra.

• Principais autores da xeración dos cincuenta: Manuel María, Bernardino Graña,

Xohana Torres.

• Creación literaria: a imaxe persoal.

• Campo semántico: a reciclaxe.

• As oracións subordinadas adverbiais.

• Conectores organizadores do discurso.

• Os parágrafos de comparación e contraste.

122


• A lingua estándar.


• Comprender a influencia europea na poesía galega dos anos 50.

• Analizar os aspectos estruturais, estilísticos e de contido nas obras dos poetas

das festas minervais.

• Utilizar a escrita como ferramenta de expresión persoal.


se trata (a reciclaxe).

• Analizar cláusulas subordinadas adverbiais e comprende a función que

desempeñan na oración composta.

• Identificar os conectores textuais

• Utilizar correctamente os parágrafos atendendo ao seu uso en comparacións.

• Coñecer o galego que debemos empregar en situacións comunicativas

formalizadas.

• Recoñecer as entidades con poder decisorio en materia lingüística en Galicia,

así como as súas principais publicacións de referencia.

• Valorar o patrimonio lingüístico como un valor cultural máis que debe ser

preservado.

TEMA 10


• Identificar e analizar os cambios sociais que se deron no panorama social e

cultural galego durante a época dos sesenta.

• Coñecer e identificar as tres liñas principais da narrativa galega entre 1960 e

1975: etapa de madurez, narrativa realista e a Nova Narrativa Galega.

• Comprender a situación sociopolítica que produciu o movemento da Nova

Narrativa Galega e a importancia que tivo ao romper co ruralismo e coas

estratexias narrativas tradicionais.

• Coñecer os trazos fundamentais que caracterizan a obra narrativa de cada un

dos autores tratados na unidade (X. Neira Vilas, X. L. Méndez Ferrín, C.

Casares e M. X. Queizán).

• Desenvolver o gusto pola lectura de obras narrativas de carácter rupturista e

pola elaboración de textos propios onde se expresen as opinións persoais de

xeito razoado e comprensible.

• Identificar os trazos principais dun relato de terror.

123


• Reflexionar sobre os cambios que se teñen producido na lingua derivados da

introdución das novas tecnoloxías no noso día a día.

• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (a

xustiza).

• Recoñecer as diferentes estruturas que presentan as oracións condicionais e

concesivas.

• Comprender e producir mensaxes escritas con propiedade, autonomía e

creatividade en lingua galega, utilizándoa para se comunicar e organizar os

propios pensamentos e para reflexionar sobre os procesos implicados no uso

da linguaxe, respectando sempre as normas ortográficas.

• Usar correctamente as terminacións -cia/-cio e -za/-zo.

• Coñecer as orientacións que se deben asumir e utilizar de xeito natural na fala

e na escrita para evitar facer da linguaxe unha ferramenta sexista.


• Identificación e análise dos cambios sociais que se deron no panorama social e

cultural galego durante a década dos sesenta.

• Distinción das etapas polas que transcorreu a traxectoria da narrativa galega,

reparando nas peculiaridades da etapa de 1960 a 1975, e na que se iniciou

tras a morte de Franco.

• Coñecemento do que supuxo o movemento da Nova Narrativa Galega e

análise dos elementos que caracterizan este movemento fronte á narrativa

anterior.

• Coñecemento dos trazos máis relevantes que caracterizan a obra narrativa dos

autores máis representativos da Nova Narrativa Galega e lectura de obras ou

fragmentos da súa produción.

• Elaboración de textos onde se exprese de xeito razoado a valoración persoal

sobre unha obra.

• Reflexión sobre os cambios que se produciron na lingua derivados da


• Participación activa en debates organizados, respectando as quendas de



tratado (a xustiza).

• Análise de diversos tipos de oracións bipolares con especial atención ás

tipoloxías estudadas nesta unidade.

124


• Elaboración de textos de carácter narrativo, respectando as normas de

acentuación ortográfica.

• Uso correcto das terminacións -cia/-cio e -za/-zo.

• Coñecemento das orientacións que se deben asumir e utilizar de xeito natural

na fala e na escrita para evitar facer da linguaxe unha ferramenta sexista.

• Sensibilidade cara aos textos que denoten discriminación sexual ou doutro tipo.

10. c) Contidos

• Os anos sesenta en Galicia: as transformacións políticas, económicas e

sociais.

• A evolución da narrativa galega nos anos sesenta: a ruptura co ruralismo e as


• O movemento literario da Nova Narrativa Galega e os autores máis destacados

deste movemento.

• Perfil biográfico e trazos definitorios da obra de Xosé Neira Vilas, Xosé Luís

Méndez Ferrín, Carlos Casares e María Xosé Queizán.

• As TIC: novas formas de comunicación.

• Campo semántico: a xustiza.

• As oracións bipolares I: as condicionais e as concesivas.

• Normas de acentuación ortográfica.

• O uso de -cia/-cio e -za/-zo.

• A linguaxe sexista.


• Identifica e analiza os cambios sociais que se deron no panorama social e

cultural galego durante a época dos sesenta.

• Coñece e identifica as tres liñas principais da narrativa galega entre 1960 e

1975: etapa de madurez, narrativa realista e a Nova Narrativa Galega.

• Comprende a situación sociopolítica que produciu o movemento da Nova

Narrativa Galega e a importancia que tivo ao romper co ruralismo e coas


• Coñece os trazos fundamentais que caracterizan a obra narrativa de cada un

dos autores tratados na unidade (X. Neira Vilas, X. L. Méndez Ferrín, C.

Casares e M. X. Queizán).

• Interésase pola lectura de obras narrativas de carácter rupturista e pola

elaboración de textos propios onde se expresen as opinións persoais de xeito

razoado e comprensible.

125


• Identifica os trazos principais dun relato de terror.

• Reflexiona sobre os cambios que se produciron na lingua derivados da


• Amplía o léxico propio do campo semántico da xustiza.

• Recoñece as diferentes estruturas que presentan as oracións condicionais e

concesivas.

• Comprende e produce mensaxes escritas con propiedade, autonomía e

creatividade en lingua galega, utilizándoa para se comunicar e organizar os

propios pensamentos e para reflexionar sobre os procesos implicados no uso

da linguaxe, respectando sempre as normas ortográficas.

• Usa correctamente as terminacións -cia/-cio e -za/-zo.

• Coñece as orientacións que se deben asumir e utilizar de xeito natural na fala e

na escrita para evitar facer da linguaxe unha ferramenta sexista.

TEMA 11


• Coñecer e analizar os cambios sociais que se produciron en España e en

Galicia dende 1975 ata a actualidade.

• Analizar o novo status legal acadado pola lingua galega e coñecer as

consecuencias que este cambio tivo para a nosa literatura.

• Recoñecer as principais liñas e autores que salientan na poesía dos oitenta.

• Comparar textos dos novos grupos poéticos con outros estudados ao longo do

curso e pertencentes a tendencias antitéticas.

• Crear unha escolma poética con textos representativos de autores da xeración

dos oitenta seleccionados polo alumnado.

• Ler as obras da escolma proposta e elaborar textos onde se exprese, de xeito

razoado, a valoración persoal sobre os poemas lidos.

• Declamar os poemas da escolma.

• Coñecer as normas de redacción dunha reclamación e identificar os contextos

onde é requirida.

• Coñecer as normas básicas de redacción dunha solicitude e identificación dos

contextos e situacións nas cales o seu uso é requirido.

• Elaborar un currículo persoal seguindo as normas de redacción deste e

empregando con exactitude as aprendidas con anterioridade.

126



se estudou (as accións).

• Analizar oracións bipolares e comprender as distintas funcións que

desempeñan dentro da oración segundo a súa tipoloxía.

• Aceptar de forma comprensiva as normas internas da lingua e fomentar o

interese por adquirir un dominio progresivo da súa gramática.

• Interpretar as abreviaturas e siglas máis usuais.

• Usar correctamente os grupos -cc-/-ct-.

• Analizar a situación do sector editorial galego.

• Valorar as obras literarias como parte do noso patrimonio cultural e lingüístico.


• Coñecemento e análise dos cambios sociais que se produciron en España e en

Galicia dende 1975 ata a actualidade.

• Análise do novo status legal acadado pola lingua galega e coñecemento das


• Recoñecemento das principais liñas e autores que salientan na poesía dos

oitenta.

• Comparación de textos dos novos grupos poéticos con outros estudados ao

longo do curso e pertencentes a tendencias antitéticas.

• Creación dunha escolma poética con textos representativos de autores da

xeración dos oitenta seleccionados polo alumnado.

• Lectura das obras da escolma proposta e elaboración de textos onde se

exprese, de xeito razoado, a valoración persoal sobre os poemas lidos.

• Selección dun dos poemas da escolma e a súa posterior declamación na clase.

• Coñecemento das normas básicas de redacción dunha reclamación e

identificación dos contextos onde esta é requirida.

• Coñecemento das normas básicas de redacción dunha solicitude e

identificación dos contextos e situacións nas cales o seu uso é requirido.

• Elaboración dun currículo persoal seguindo as normas de redacción deste e

empregando con exactitude as aprendidas con anterioridade.


que se estudou (as accións).

• Análise de oracións bipolares e comprensión da distinta función que

desempeñan dentro da oración segundo a súa tipoloxía.

• Interpretación de abreviaturas e siglas.

• Uso correcto dos grupos -cc-/-ct-.

127


• Análise da situación do sector editorial galego.

11. c) Contidos

• As transformacións da sociedade galega tras a fin da ditadura franquista. O

novo marco político e social.

• A oficialización da lingua galega. Os avances no proceso de normalización

lingüística.

• A consolidación da industria editorial galega.

• A aparición de novos grupos poéticos: as voces femininas e a ruptura co

socialrealismo.

• A xeración poética dos oitenta.

• As solicitudes, as reclamacións.

• A elaboración dun currículo.

• Campo semántico: as accións.

• As oracións bipolares: causais, consecutivas e comparativas.

• Abreviaturas e siglas.

• O uso de -cc-/-ct-.

• As industrias culturais: o libro galego.


• Coñece e analiza os cambios sociais que se produciron en España e en Galicia

dende 1975 ata a actualidade.

• Analiza o novo status legal acadado pola lingua galega e coñece as


• Recoñece as principais liñas e autores que salientan na poesía dos oitenta.

• Compara textos dos novos grupos poéticos con outros estudados ao longo do

curso e pertencentes a tendencias antitéticas.

• Elabora textos onde se expresa, de xeito razoado, a valoración persoal sobre

os poemas lidos.

• Coñece as normas básicas de redacción dunha reclamación e identifica os

contextos onde esta é requirida.

• Coñece as normas básicas de redacción dunha solicitude e identifica dos

contextos e situacións nas cales o seu uso é requirido.

• Elabora o seu propio currículo atendendo ás normas estruturais deste tipo de

documentos.

• Realiza actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se

estudou (as accións).

128


• Analiza oracións bipolares e comprende as distintas funcións que desempeñan

segundo a súa tipoloxía.

• Acepta de forma comprensiva as normas internas da lingua e interésase por

adquirir un dominio progresivo da súa gramática.

• Interpreta as abreviaturas e siglas máis usuais.

• Usa correctamente os grupos -cc-/-ct-.

• Recoñece cal é a situación da industria editorial galega na actualidade e

comprende as transformacións históricas que este sector ten vivido.

• Valora as obras literarias como parte do noso patrimonio cultural e lingüístico.

TEMA 12


• Coñecer os motivos sociais e culturais que propiciaron a expansión da narrativa

galega dende 1980.

• Coñecer o novo marco político conformado tras a aprobación do Estatuto de

Autonomía e a súa incidencia no aumento da produción editorial galega.

• Identificar puntos converxentes e diferenzas entre as producións narrativas da

Xeración dos oitenta e as poéticas desa mesma xeración.

• Ler e valorar obras narrativas pertencentes aos autores das xeracións

estudadas na unidade.

• Analizar os factores que permitiron que se consolidase a área da literatura

infantil e xuvenil e apreciar a grande importancia que supón a existencia de

libros escritos en lingua galega neste campo.

• Valorar a importancia do auxe da produción dramática en Galicia.

• Ler textos dos autores representativos deste período prestando especial

atención ao uso que das imaxes e dos símiles fan os distintos autores e

autoras.

• Valorar de forma crítica as mensaxes connotativas intrínsecas ás mensaxes

publicitarias.

• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (as

vacacións).

• Recoñecer as oracións coordinadas copulativas, disxuntivas, adversativas e

distributivas e analizar as diferenzas existentes entre elas.

• Interpretación dos símbolos e dos acrónimos máis usados na linguaxe oral e

escrita.

129


• Identificar, tanto en textos propios como alleos, incorreccións ortográficas

relacionadas co uso de maiúsculas e minúsculas.

• Lectura e comprensión de banda deseñada en galego, identificando os

principais soportais en Internet aos que acudir para afondar máis no tema.

• Obter e seleccionar información utilizando as novas tecnoloxías e tratala de

forma autónoma.

• Transmitir a información obtida das novas tecnoloxías de maneira organizada e

intelixible.

• Identificar o acceso á produción musical galega a través das novas tecnoloxías.


• Identificación e análise dos cambios sociais e da formación dun público lector

consolidado dende 1980.

• Análise dos novos xeitos de entender a narrativa e estudo das características

estruturais e temáticas das obras pertencentes a este novo rexurdir narrativo

dos oitenta.

• Realización dunha exposición cos principais títulos das coleccións de literatura

infantil e xuvenil, escollendo aqueles que o alumnado considere que contan

cun especial atractivo.

• Dramatización dalgún fragmento de obras teatrais de dramaturgos galegos.

• Recoñecemento das principais liñas e autores que sobresaen na narrativa e no

teatro actuais.

• Elaboración de textos onde se exprese de xeito razoado a valoración persoal

sobre unha obra lida.

• Elaboración de textos de carácter creativo, mediante o emprego das técnicas e

recursos definidos ao longo do curso e prestando especial atención ao uso de

símiles e imaxes.

• Recoñecemento das características e estratexias propias das mensaxes

publicitarias.

• Valoración crítica das mensaxes connotativas intrínsecas ás mensaxes

publicitarias.

• Ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (as vacacións).

• Elaboración de esquemas que permitan coñecer as distintas relacións de

coordinación que se establecen entre as oracións.

• Interpretación dos símbolos e dos acrónimos.

130


• Identificación de incorreccións ortográficas relacionadas co uso de maiúsculas

e minúsculas.

• Análise da información recollida a través de internet sobre música e banda

deseñada en Galicia.

• Lectura e comprensión de banda deseñada en galego, identificando os

principais soportais en internet aos que acudir para afondar no tema.

• Identificación do acceso á produción musical galega a través das novas

tecnoloxías.

12. c) Contidos

• A expansión da narrativa galega dende 1980: cambios sociopolíticos.

• A xeración narrativa dos oitenta: Víctor Freixanes, Alfredo Conde e Xavier

Alcalá.

• A narrativa actual: Suso de Toro, Manuel Rivas e Darío Xohán Cabana.

• As voces femininas dos anos 90.

• A consolidación da literatura infantil e xuvenil.

• A creación do Centro Dramático Galego e o medre da produción teatral galega.

• A publicidade.

• Campo semántico: as vacacións.

• As oracións coordinadas: copulativas, disxuntivas, adversativas e distributivas.

• Os símbolos e os acrónimos.

• As maiúsculas e as minúsculas.

• As industrias culturais: a música e a banda deseñada.


• Coñece os motivos sociais e culturais que propiciaron a expansión da narrativa

galega dende 1980.

• Coñece o novo marco político conformado tras a aprobación do Estatuto de

Autonomía e a súa incidencia no aumento da produción editorial galega.

• Identifica puntos converxentes e diferenzas entre as producións narrativas da

Xeración dos oitenta e as poéticas desa mesma xeración.

• Le obras narrativas pertencentes aos autores das xeracións estudadas na

unidade e recoñece a súa importancia.

• Analiza os factores que permitiron a consolidación da literatura infantil e xuvenil

e aprecia a grande importancia que supón a existencia de libros escritos en

lingua galega neste campo.

• Valora e analiza a importancia do auxe da produción dramática en Galicia.

131


• Le textos escolmados dos autores representativos deste período prestando

especial atención ao uso que das imaxes e dos símiles fan os distintos autores

e autoras.

• Valora de forma crítica as mensaxes connotativas intrínsecas ás mensaxes

publicitarias.

• Amplía o léxico propio do campo semántico tratado (as vacacións).

• Recoñece as oracións coordinadas copulativas, disxuntivas, adversativas e

distributivas e analiza as diferenzas existentes entre elas.

• Recoñece e interpreta os símbolos e os acrónimos máis usados na linguaxe

oral e escrita.

• Identifica incorreccións ortográficas relacionadas co uso de maiúsculas e

minúsculas.

• Selecciona información coa novas tecnoloxías e trata esta información de

forma autónoma.

• Transmite a información obtida das novas tecnoloxías de maneira organizada e

intelixible.

METODOLOXÍA:

Exercicios de ortografía e puntuación. Exercicios de léxico. Exercicios de morfosintaxe (mediante os cales se irá facendo, en cada

trimestre, o repaso destes temas). Cada semana, aproximadamente, lectura dun texto e exercicios sobre a súa

comprensión. Redaccións. Composicións creativas. Exposicións orais. Realización de esquemas, cadros sinópticos e resumos. Toma de datos (apuntamentos, notas, fichas...) correcta. Pequenos traballos ou fichas sobre os libros de lectura.

MATERIAIS:

o Libro de texto: V.V.A.A.: Lingua e Literatura, 4º de ESO, Ed. Xerais.o Dicionarios.o Xornais.o Gravacións.o Material de reprografía: O carácter da asignatura e a propia formulación

metodolóxica impón o uso constante dunha gran variedade de textos para a análise e comentario, que haberán de ser reprografiados.

o Será preciso utilizar libros de lectura, cadernos de actividades específicos (ortografía, expresión) segundo as necesidades particulares de cada alumno, proxeccións de vídeo, DVD, software informático etc.

o A biblioteca do centro e todas as materiais que nela están a disposición dos nosos alumnos formarán parte das súas actividades cotiás.

132


o Os libros de lectura propostos (sendo obrigatorio ler un por trimestre), que son:

• . 1ª avaliación: Castelao, Os vellos non deben namorarse.

• . 2ª avaliación: Manuel Rivas, Os comedores de patacas.

• . 3ª avaliación: Fran Alonso, Poetízate

CONTIDOS MÍNIMOS DE 4º DE ESO

I. COMUNIACIÓN

• Os medios de comunicación audiovisuais: análise das diferentes linguaxes específicas.


• A situación actual do idioma galego: lexislación que regula o uso das linguas oficiais de Galicia.

• Variedades xeográficas: principais fenómenos lingüísticos que caracterizan as variedades dialectais do galego.


• Maiúsculas, abreviaturas, siglas e acrónimos. A oración simple e composta. Funcións sintácticas na oración. Oración composta: coordinación e subordinación. Tipos de oracións coordinadas. Tipos de oracións subordinadas.

• Léxico: as institucións, as tradicións e os costumes (a administración, o tempo, as estacións, as tradicións, os acontecementos cíclicos: o magosto, o nadal, o entroido, as romerías, etc.).

• Polisemia e homonimia.• Identificación de neoloxismos e préstamos.

IV. LITERATURA

• Características fundamentais dos períodos da literatura galega que se estudan neste curso.

• Principais autores e tendencias literarias dos séculos XX e XXI.• Comentario, entre outros posibles, dun texto de Ramón Cabanillas, Castelao,

Amado Carballo, Celso Emilio Ferreiro, Blanco Amor, Álvaro Cunqueiro, Pura Vázquez, Neira Vilas, Carlos Casares e Méndez Ferrín.

• Tendencias actuais da lírica, da narrativa e da dramática.

PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE CUALIFICACIÓN E AVALIACIÓN E PARA EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA

A avaliación nos cursos de ESO será continua, sendo sempre obxecto de exame todo o visto anteriormente. Valorarase, tamén, o traballo persoal, tanto individual como en grupo, a presentación de traballos, o esforzo continuado e mais a progresión na aprendizaxe.

133


De todos os xeitos, cómpre ter en conta que se ben os contidos que se indicaron van dirixidos cara a un hipotético nivel medio, tamén é certo que a diversidade do alumnado leva aparellada unha diversidade de aprendizaxe. Por iso a flexibilidade e a variación nas actividades de traballo propostas deben permitir manter unha dinámica progresiva co conxunto do alumnado, sen deixarmos de recoñecer topes diferentes segundo a súa capacidade.A nota global pódese conformar como a suma de dous grandes apartados:

• Conceptos adquiridos.• Actitudes e o traballo continuado.

Polo que respecta á lectura dos libros, será imprescindible para unha avaliación positiva a presentación dos traballos propostos sobre os libros elixidos ou a superación dun control de lectura e, evidentemente, a lectura dos mesmos.

Aqueles alumnos que non superen as avaliacións correspondentes terán probas de recuperación, que deberán superar para a avaliación definitiva do curso.

Ademais, nos grupos de 3º e 4º de ESO, niveis nos que se imparte Literatura galega, a superación de contidos da seguinte avaliación non implica automaticamente a superación dos contidos anteriores.

AVALIACIÓN DE ALUMNADO COA MATERIA PENDENTE NALGÚN CURSO DE ESO

De acordo coa orde do 21 de Decembro de 2007 pola que se regula a avaliación na ESO do alumnado con materias pendentes, o Departamento de Lingua galega e Literatura acordou realizala da seguinte maneira:

Mediante unha avaliación continua que se realizará no curso no que está matriculado o alumnado no presente ano académico.

Entregaráselle ao alumnado un boletín con exercicios trimestralmente, que serán revisados polo pola profesora do curso correspondente e devoltos coas anotacións pertinentes. Dos exercicios presentes nos boletíns entregados faráselles un control que, unido á avaliación continua que se realice no curso de referencia, dará como resultado a avaliación final.

AGRUPAMENTOS ESPECÍFICOS

Terase en conta aprogramación do curso de referencia, adaptándoa ás necesidads específicas que presentesn os alumnos en cada nivel educativo.O presente curso o Departameneto ten agrupamentos específicos en 1º ESO e 4º ESO.

134


BACHARELATO

INTRODUCIÓN

O obxectivo central para a etapa de Bacharelato de lingua galega e literatura é que as alumnas e os alumnos aprendan correctamente o idioma e que poidan xustificar a través de probas obxectivas eses coñecementos.

Con este obxectivo preténdese que, ao rematar a etapa, alumnas e alumnos teñan demostrado coñecementos solventes sobre fonética e fonoloxía, morfosintase e léxico-semántica, así como sobre as etapas da literatura galega, recoñecendo autores e obras; preténdese, igualmente, abordar os principios gramaticais a través do estudio das clases de palabras, das relacións entre elas e dos seus significados. Alumnas e alumnos deberán, así mesmo, coñecer conceptos básicos de sociolingüística e psicolingüística, de modo que poidan emitir xuízos persoais fundamentados. Esa análise incluirá na medida do posible o estudo comparativo, en relación co galego, das outras linguas ibéricas e do mundo.

En definitiva, o obxectivo será a plena competencia comunicativa, incluídos aspectos teóricos e prácticos, de forma que ao rematar a etapa estean en disposición de utilizar con propiedade as normas ortográficas, gramaticais e léxicas que definen o uso culto do idioma galego.

Unha parcelación completa, en lingua, é imposible, e cuestións prácticas de ortofonía e ortografía, léxico e morfosintase debererán ser desenvolvidas ciclicamente nos dous cursos.

A aprendizaxe da lingua neste etapa orientarase cara a dous tipos de discurso: o literario e o científico-técnico. Non se pretende só o coñecemento do código, senón a súa aplicación con destreza para organizar os outros saberes. As técnicas de traballo, mesturando os medios tradicionais e as novas tecnoloxías, responden a esa necesidade.

En lingua e medios de comunicación procúrase a utilización do galego na elaboración da información, sen outros xuízos de valor porque a recepción, mesmo crítica, das súas mensaxes é unha cuestión moi subxectiva. Importante é o coñecemento dos formatos dos programas e das características da lingua nestes medios, de imprescindible coñecemento na sociedade actual.

A literatura, como modelo de calidade lingüística, pon en contacto os escolares cunha tradiciónm cultural propia e con formas de expresión e estilos que lles permiten coñecer, en palabras doutros, experiencias, ideas, sentimentos e fantasías. A lectura con pracer e o estudo sistemático dos textos, co obxecto de captar as súas dimensións estética, semellan o camiño axeitado para a elaboración das súas propias producións.

O estudo da lingua e literatura galega no Bacharelato debe dotar a alumnos e alumnas dunha formación lingüística sistematizada, coherente e rigorosa no que atinxe aos coñecementos teóricos e ás destrezas prácticas e, igualmente, debe proporcionarlles os elementos para comprender de forma autónoma, e crítica, a realidade sociolingüística do país.

Cómpre ter en conta que, aínda que se contemplen as características do alumnado e, mesmo, a especialidade de cada un dos Bacharelatos, os contidos xerais correspondentes aos diferentes bloques en que se divide o currículo deben ser un marco constante de referencia para o/a docente.

135


OBXECTIVOS DE CICLO:

• Afirmar a lingua galega como a propia de Galicia, comprendendo as circunstancias que condicionaron a súa evolución.

• Coñecer e analizar a realidade lingüística da nosa comunidade e os fenómenos de contacto entre linguas.

• Utilizar e valorar a lingua oral e escrita como instrumento para a comunicación interpersoal e para a comprensión, análise e organización de feitos e saberes de calquera tipo.

• Comprender discursos orais e escritos procedentes de calquera ámbito.• Expresarse oralmente e por escrito mediante discursos axeitados ás situacións

de comunicación.• Coñecer e reflexionar sobre os elementos formais e os distintos compoñentes

da lingua no seu plano morfolóxico, morfosintáctico, léxico-semántico e textual para analizar e corrixir as producións lingüísticas propias.

• Interpretar e valorar as obras literarias como manifestacións da sensibilidade artística do ser humano, como expresión da identidade cultural dos pobos e como fonte de paracer persoal.

• Coñecer as características identificadoras das principais épocas da Literatura galega, así como dos autores e das obras máis importantes e máis significativas, utilizando de forma crítica as fontes bibliográficas e documentais aedcuadas para o seu estudo.

• Comprender o valor dos textos clásicos como produtos actuais e plenamente vixentes.

• Estimular a creación artístico literaria e procurar o dominio das máis diversas técnicas: narración, descrición, exposición, análise, síntese...

• Utilizar a lingua galega para a comprensión e para a elaboración de informacións orais e escritas, atendendo ás características formais de cada unha delas.

• Analizar a realidade sociolingüística de Galicia, interpretando criticamente os factores que interveñen nela.

• Analizar as linguaxes específicas dos medios de comunicación e utilizar as secccións e os programas en galego para mellorar as propias producións.

• Ler e comentar as obras máis representativas das diferentes épocas da literatura galega, como fonte de pracer persoal e como manifestación artística do ser humano nun ámbito cultural concreto.

ACTITUDES, VALORES E NORMAS

Respecto polas normas básicas de conduta que rexen o intercambio comunicativo.

Repecto polas regras de coherencia, propiedade e corrección que facilitan a comuniación lingüística.

Respecto pola lingua do interlocutor e rexeitamento crítico de expresións que supoñan prexuízos lingüísticos.

Valoración da lingua galega como manifestación cultural colectiva e consideración positiva dos esforzos individuais, colectivos e institucionais a favor da normalización lingüística.

Valoración crítica dos factores políticos, económicos e sociolingüísticos que condicionaron a evolución da lingua e literatura galegas.

136


Valoración dos medios de comunicación de masas na sociedade actual a partir do coñecemento progresivo das súas linguaxes específicas.

Interese pola propiedade expresiva, oral e escrita, e polo emprego de locucións, léxico e frases características da lingua galega.

Interese pola lectura de obras literarias de diferentes xéneros e épocas, utilizando criterios fundamentados de selección.

Interese por expresar as propias ideas, sentimentos e fantasías mediante as distintas formas literarias.

137


PRIMEIRO BACHARELATO

OBXECTIVOS:

• Lograr unha utilización correcta da lingua oral e un bo dominio da escrita (corrección léxica e sintáctica, coherencia ortográfica, etc)

• Recoñecer e identificar os distintos niveis de análise da lingua e da literatura, asumindo a necesidade de relacionar estas dúas disciplinas.

• Acadar unha competencia suficiente á hora de realizar análises literarias, con capacidade para enfrontarse aos textos dun xeito crítico.

• Saber establecer relacións entre as obras, autores e movementos máis relevantes da Literatura galega, así como o contexto cultural, social e histórico no que aparecen, identificar o xénero ao que pertence o texto e recoñecer os recursos estilísticos.

• Producir textos narrativos de diferentes tipos dentro do proceso de estimulación da creación literaria.

• Saber consultar diferentes fontes de información para realizar traballos de investigación.

• Esclarecer as causas que determinan a inferioridade do galego e analizar con rigor e seriedade os problemas derivados disto.

• Valoración dos esforzos a favor da Normalización Lingüística.• Potenciar unha actitude consciente e respectuosa coa riqueza plurilingüe e

pluricultural.

CONTIDOS:

1ª AVALIACIÓN:

TEMA 1: Texto narrativo

- A comuniación. A linguaxe e as linguas. O signo lingüístico.- As disciplinas lingüísticas.- As relacións de significado

TEMA 2: Texto descritivo

- O galego e a súa historia: das orixes ao século XVIII.- A gramática- Prefixos e sufixos.

TEMA 3: Texto dialogado.

- Historia interna da lingua: das orixes ao século XVIII- O substantivo- Voces patimoniais, semicultismos e cultismos

TEMA 4: A linguaxe literaria

- Literatura e comunicación

138


- A linguaxe literaria e os seus recursos.

TEMA 5: Os xéneros literarios.

- O xénero lírico- O xénero épico ou narrativo.- O xénero dramático.- Cronoloxía xeral da historia da literatura galega.

TEMA 6: A lírica medieval (I): a cantiga de amigo e a cantiga de amor.

- O lirismo medieval galego-portugés.- O tempo dos trobadores.- A cantiga de amigo.- A cantiga de amor

TEMA 7: A lírica medieval (II): a cantiga de escarnio. A pastorela e outros xéneros.

- O cancioneiro de burlas: a cantiga de escarnio e maldicir.- A pastorela.- Outros xéneros.

2ª AVALIACIÓN:

TEMA 8: Texto expositivo.

- O galego e a súa historia: do século XIX á actualidade.- O adxectivo- Familias léxicas irregulares

TEMA 9: Texto argumentativo.

- Historia interna da lingua: do século XIX á actualidade- O pronome persoal- Léxico estándar e desviacións da norma

TEMA 10: Ensaio

- Variación interna da lingua: variación social e situacional: os rexistros lingüísticos.

- Artigo, determinantes e pronomes- Terminoloxía específica (I)

TEMA 11: A lírica medieval (III): o cancioneiro relixioso: as cantigas de Santa María. A prosa medieval

TEMA 12: Os epígonos trobadorescos .Os Séculos Escuros.

- Galicia a fins da Idade Media.- Os epígonos trobadorescos.- Os Séculos escuros.- Literatura culta e literatura popularizante.

139


TEMA 13: A literatura do século XIX. O Prerrexurdimento.

- Contexto histórico, social e cultural do Prerrexurdimento- Os primeiros textos galegos: os textos propagandísticos.- Os precursores do Rexurdimento.

3ª AVALIACIÓN

TEMA 14: Noticia

- As linguas do mundo. A Europa multilingüe- Os verbos regulares. - Terminoloxía específica (II)

TEMA 15: Reportaxe.

- As linguas da Península.- As alternancias vocálicas. Os verbos irregulares.- Préstamos.

TEMA 16: Opinión

- O galego- As formas nominais do verbo- As perífrases verbais- Fraseoloxía

TEMA 17: Novas tecnoloxías.

- O portugués e a lusofonía.- Outras clases de palabras: adverbios, preposicións, conxuncións, interxeccións.

TEMA 18: O Rexurdimento (I): Rosalía de Castro.

TEMA 19: O Rexurdimento (II): Eduardo Pondal e Curros Enríquez.

TEMA 20: Outros autores do Rexurdimento

- Poesía - Prosa - Teatro

METODOLOXÍA:

Lectura reflexiva de textos, tanto literarios como xornalísticos. Comentario de textos literarios. Audición de poemas. Iniciación ás técnicas de investigación literaria: recollida de bibliografía,

realización de pequenas monografias, crítica, etc. Realización de traballos en equipo e elaboración de unidades didácticas.

140


Recollida de datos de prensa, radio, televisión... para que analicen a situación da lingua galega.

Debates sobre as obras ou momentos histórico-culturais relevantes da Literatura galega.

Debates sobre temas lingüísticos: comparación da situación da lingua hoxe coa estudiada noutras épocas, os problemas da normalización, a situación doutras linguas, etc.

MATERIAIS:

o Libros de textos: V.V.A.A.: Lingua e Literatura galega, 1º de Bacharelato, Ed. Xerais.

o Textos de diversa procedencia: xornalísticos, revistas literarias, outros manuais, mapas lingüísticos, cómics, etc.

o Outros materias: vídeos didácticos, audicións musicais., asistencia a representacións teatrais, exposicións ou algunha outra actividade cultural, etc.

o Libros de lectura obrigatoria:o . 1ª avaliación: Rosa Aneiros, Resistencia.o . 2ª avaliación: Blanco Amor, A esmorga o . 3ª avaliación: A elixir entre: - Ánxel Fole, Á luz do candil

- Castelao, Os dous de sempre ou un libro dun autor contemporáneo.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN:

Utilizar a lingua galega para comunicarse, oralmente e por escrito, con corrección fonetica e ortográfica.

Diferenciar as variedades da lingua (xeográficas e socias) da norma estándar, con vistas ao reforzo desta última.

Identificar as interferencias lingüísticas entre o galego e o castelán, valorando a produción correcta do galego.

Analizar os usos socias da lingua, valorando a ausencia de prexuízos e estereotipos.

Elaborar a información, oralmente e por escrito, a partir dos medios tradicionais de comunicación e dos medios informáticos (Internet, bases de datos, procesadores de textos...).

Coñecer os conceptos básicos e os procedementos lingüísticos (flexión, clasificación, análise, etc.) propios da gramática galega.

Coñecer os mecanismos da renovación léxica e utilizar correctamente as palabras patrimoniais, os cultismos, os semicultismos e as terminoloxías específicas.

Producir textos propios do ámbito académico (resumos, traballos monográficos, recensións bibliográficas, etc.), servíndose de procedementos de documentación e de estratexias que faciliten a comprension e a expresión (fichas, esquemas, etc.).

Coñecer os autores e comentar as obras máis representativas da literatura galega da Idade Media e dos séculos XVI, XVII, XVIII e XIX, e establecer relacións entre os textos e a etapa na que foron creados.

141


Interpretar textos e obras literarias e emitir xuízos fundados sobre aspectos formais e temáticos.

CONTIDOS MÍNIMOS DE 1º DE BACHARELATO

I. LINGUA E SOCIEDADE

A comunicación: elementos. Funcións da linguaxe. O signo lingüístico: significado e significante. A dobre articulación do signo lingüístico.

Historia externa da lingua (desde a Idade Media ao século XX): os contextos sociolingüísticos.

Historia interna da lingua: aspectos pertinntes para a comprensión dos textos. A variación interna da lingua: variación social e situacional. Os rexistros

lingüísticos As linguas do mundo e as linguas da Península. O dominio lingüístico do galego e a súa situación legal.

II. ESTUDO DA LINGUA

Clases de palabras: o substantivo, o pronome persoal, as palabras adnominais (adxectivo, artigo, demostrativos, posesivos, cuantificadores, relativos, exclamativos, etc.): formas e funcións.

Clases de palabras. As formas do verbo, as perífrases verbais. O tempo e o modo. O adverbio, a preposición e a conxunción.

Lexicoloxía: estrutura do léxico. A renovación léxica: formación de palabras e préstamos; léxico patrimonial e cultismos; as terminoloxías específicas, toponimia e antroponimia.

A competencia lexical: prácticas de enriquecemento do uso do léxico e da fraseoloxía.

III. LITERATURA

Características xerais da lingua literaria: xéneros e recursos estilísticos. A literatura como creación cultural e como expresión da realidade histórica e

social. A literatura galega na historia (principais etapas). Idade Media: marco histórico e cultural. A lírica medieval: lectura, análise e comentario de cantigas representativas. A prosa medieval: lectura e análise de fragmentos. Séculos XVI, XVII e XVIII: marco histórico e cultural. Literatura de tradición oral

e literatura de autor: lectura e análise de textos representativos. Autores da Ilustración: lectura e análise de fragmentos. Século XIX. Marco histórico e cultural do Rexurdimento. Autores da primeira metado do século XIX: características xerais. Rosalía de Castro, Curros Enríquez e Eduardo Pondal. Lectura e comentario

de textos representativos. A prosa do século XIX: autores e características. O teatro galego: orixes. O teatro do século XIX: autores e características.

142


SEGUNDO BACHARELATO

OBXECTIVOS:

• Completar os coñecementos de Historia da lingua e da súa situación actual.• Completar a visión da Literatura galega con obras de autores do século XX.• Espertar no alumnado o interese pola lectura reflexiva e dotalos da suficiente

capacidade crítica para que valoren o que lean.• Profundizar no coñecemento da morfosintaxe e do léxico.• Ampliar a capacidade de expresión e comprensión oral.• Consolidar os coñecemento de dialectoloxía.• Valorar os esforzos a favor da Normalización Lingüística.

• Conseguir un interese e respecto polas variantes sociais e dialectatais.

PRIMEIRA AVALIACIÓN

LINGUA

TEMA 1

1. a) Obxectivos didácticos• Identificar os diversos tipos de textos, así como recoñecer o tema e reflexionar sobre a súa estrutura e sobre a organización da información:

texto poético.• Delimitar o tema dun texto, expresando nunha frase breve a idea fundamental

que o autor ou autora intenta transmitir.

• Compoñer producións escritas planificadas sobre temas de actualidade,

adecuadas á situación e á intención comunicativa (texto expositivo) tendo en

conta as súas características básicas.

• Diferenciar o timbre das vogais tónicas, identificar a categoría gramatical das

palabras, conxugar verbos, empregar con corrección o xénero e as

terminacións -cio/-cia e -zo/-za.

• Reflexionar sobre as funcións sociais da lingua, e sobre os conceptos de

bilingüismo individual e social, conflito e diglosia.

• Diferenciar os distintos tipos de individuos bilingües segundo a adquisición, o

grao de competencia e o uso lingüístico.

• Recoñecer distintos factores (demográficos, de status, e de apoio institucional)

que se deben ter en conta á hora de describir unha situación de bilingüismo.

• Diferenciar con claridade os conceptos de son, fonema e grafema.

• Coñecer as distintas vogais e consoantes de que se compón a lingua galega e

diferencialas pola súa articulación.

143


• Coñecer os distintos tipos de agrupación de fonemas na palabra: sílaba,

ditongo, tritongo e hiato.

• Coñecer as propiedades textuais (coherencia, cohesión e adecuación) e

empregar os mecanismos adecuados para compoñer un texto coherente.

1. b) Contidos

• Texto poético («Acróstico», poema pertencente a Poesía última de amor e

enfermidade, de Lois Pereiro): intención comunicativa e características

lingüísticas.

• O tema dun texto poético.

• O timbre das vogais tónicas.

• Verbos irregulares e verbos con alternancia vocálica.

• O xénero dos substantivos invariables.

• Terminacións -cio/-cia, -zo/-za.

• Desviacións da norma.

• As funcións sociais da lingua. Bilingüismo, conflito e diglosia.

• O contacto de linguas.

• Bilingüismo individual (competencia comunicativa, adquisición e uso) e

bilinguismo social (factores demográficos, factores de status e factores de

apoio institucional).

• A fonética e a fonoloxía: sons, fonemas e grafemas.

• As vogais: descrición e clasificación segundo o grao de abertura e a

localización.

• Vocalismo átono e vocalismo tónico.

• Aférese, síncope, prótese, epéntese e paragoxe.

• As consoantes: descrición e clasificación segundo o punto de articulación, o modo de articulación e a acción das cordas vocais.

• Correspondencia entre grafemas e fonemas.

• Gheada e seseo, metátese, apócope, rotacismo e contraccións.

• Diferenza entre n velar e n alveolar.

• Sílaba, ditongo, tritongo e hiato.

1. c) Criterios de avaliación

• Ler e interpretar distintos tipos de textos tendo en conta a situación en que se

desenvolven, captando o sentido global.

• Compór producións escritas planificadas sobre temas de actualidade,


conta as súas características básicas.

144


• Diferenciar o timbre das vogais tónicas, recoñece a categoría gramatical das

palabras, conxuga tempos verbais, distingue o xénero gramatical, utiliza con

corrección as terminacións -cio/-cia e -zo/-za.

• Reflexionar sobre as funcións sociais da lingua, e sobre os conceptos de bilingüismo individual e social, conflito e diglosia.

• Diferenciar os distintos tipos de individuos bilingües segundo a adquisición, o

grao de competencia e o uso lingüístico.

• Recoñecer os distintos factores que se deben ter en conta á hora de describir

unha situación de bilingüismo.

• Diferenciar os conceptos de son, fonema e grafema.

• Coñecer as distintas vogais e consoantes de que se compón a lingua galega e

clasificalas segundo a súa articulación e pronunciación.

• Diferenciar os distintos tipos de agrupación de fonemas que se producen na

palabra.

• Coñecer as propiedades textuais e emprega os mecanismos adecuados para

compoñer un texto coherente.

TEMA 2


• Identificar os diversos tipos de textos, recoñecer a idea principal e reflexionar

sobre a estrutura e sobre a organización da información: texto expositivo-

argumentativo.

• Compoñer producións escritas planificadas, adecuadas á situación e á

intención comunicativa (texto expositivo) tendo en conta a súa estrutura e as

súas características básicas.

• Recoñecer procedementos de cohesión textual (recorrencia, paráfrase e

substitución), así como conectores textuais.

• Segmentar palabras nos seus morfemas, empregar adecuadamente as

conxuncións comparativas, usar con corrección o s e o x.

• Recoñecer a diferenza entre as unidades e as funcións sintácticas que se

establecen dentro da cláusula.

• Coñecer os fenómenos sintácticos da recursividade e do salto de nivel.

• Coñecer os tipos de relacións que se establecen entre as unidades:

paradigmáticas e sintagmáticas.

• Coñecer os procedementos de cohesión textual: recorrencia e paráfrase.

2. b) Contidos

145


• Texto expositivo-argumentativo («Aprender unha lingua celta do século XXI»,

de Craig Patterson, no xornal Galicia Hoxe): intención comunicativa, estrutura

formal e características lingüísticas.

• A idea principal dun texto e a importancia do título.

• A estrutura xeral dos textos expositivos e dos textos argumentativos

(introdución, desenvolvemento e conclusión).

• A información obxectiva e subxectiva dos artigos de opinión.

• Procedementos de cohesión textual: repetición ou recorrencia, paráfrase e

substitución.

• Segmentación e identificación dos compoñentes morfolóxicos das palabras.

• A conxunción comparativa.

• Ortografía: emprego correcto de s e x.

• Léxico: definición e familias léxicas.

• Lingua inicial, competencia e usos lingüísticos en Galicia.

• Lingua inicial segundo a idade e segundo o hábitat de nacemento.

• A competencia oral e as destrezas escritas.

• Usos lingüísticos en Galicia segundo a idade, o hábitat, o nivel de estudos e a

clase socioeconómica.

• Definición de enunciado.

• Diferenza entre unidades sintácticas e funcións sintácticas.

• A recursividade e o salto de nivel como fenómenos que se producen

habitualmente nas análises sintácticas.

• Diferenza entre unidades simples e unidades complexas.

• Os tipos de relacións que se producen entre as unidades: paradigmáticas e

sintagmáticas (todo-parte; parte-parte).

• Procedementos de cohesión textual: a recorrencia e a paráfrase.

• Os distintos tipos de recorrencia textual: reiteración léxica, repetición mediante

sinónimos, recorrencia hiperonímica.



desenvolven, captando o sentido global e a intención do discurso.



conta a súa estrutura e as súas características básicas.

• Recoñecer procedementos de cohesión textual (recorrencia, paráfrase e

substitución), así como conectores textuais.

146


• Segmentar palabras nos seus morfemas, usa con corrección as conxuncións

comparativas e diferencia o uso con corrección de s e x.

• Interpretar gráficos con datos sobre a lingua inicial, sobre a competencia e sobre a lingua de uso habitual.

• Recoñecer a diferenza entre as unidades e as funcións sintácticas que se

establecen dentro da cláusula.

• Coñece e usa adecuadamente os procedementos de cohesión textual:

recorrencia e paráfrase.

TEMA 3


• Identificar os diversos tipos de textos, recoñecer o argumento ou asunto e

reflexionar sobre a estrutura e sobre a organización da información: texto

narrativo.

• Delimitar as partes fundamentais de que constan os textos narrativos:

introdución, nó e desenlace.


adecuadas á situación e á intención comunicativa tendo en conta a súa

estrutura e as súas características (texto argumentativo).

• Identificar determinantes e pronomes demostrativos, coñecer os distintos

valores do posesivo, acentuación ortográfica, diferenciar os distintos graos do

adxectivo, diferenciar parónimos.

• Reflexionar sobre os estereotipos e prexuízos lingüísticos, así como sobre a

súa repercusión no uso da lingua.

• Recoñecer cales son os factores que inflúen na formación dos prexuízos

lingüísticos.

• Recoñecer de que xeito se produce a transmisión dos estereotipos e prexuízos.

• Interpretar correctamente gráficos con datos sobre actitudes lingüísticas.

• Identificar a frase como unha unidade sintáctica, así como coñecer a diferenza

entre frases endocéntricas e exocéntricas.

• Diferenciar as frases simples, complexas e coordinadas.

• Analizar frases sintacticamente.

• Coñecer os procedementos de cohesión textual: substitución e elipse.

3. b) Contidos

• Texto narrativo (fragmento do relato «Un radiante silencio», en O único que

queda é o amor, de Agustín Fernández Paz): intención comunicativa, estrutura

formal e características lingüísticas.

• Definición de argumento.

147


• As partes fundamentais dos textos narrativos: introdución, nó e desenlace.

• A opinión persoal e a argumentación.

• Os elementos dos textos argumentativos (exposición da tese, argumentos e

conclusión).

• Identificación de determinantes e pronomes demostrativos.

• Os usos do artigo ante posesivo e os valores especiais dos posesivos.

• Ortografía: acentuación ortográfica.

• Os graos do adxectivo: positivo, comparativo e superlativo.

• Definición de palabras e categoría gramatical.

• Estereotipos e prexuízos lingüísticos: a súa repercusión nos usos.

• A formación e transmisión de estereotipos e prexuízos.

• A relación entre actitudes e uso lingüístico.

• Factores determinantes do uso lingüístico: hábito, competencia, contorno e

grupos de pertenza.

• Definición de frase.

• Frases endocéntricas (substantivas, adxectivas e adverbiais) e frases

exocéntricas (nominais e preposicionais).

• Frases simples, complexas e coordinadas.

• Procedementos de cohesión textual: substitución e elipse.

• Os distintos tipos de substitución: proformas léxicas (nominais, verbais),

pronomes, proadverbios.

• Elipse nominal e elipse verbal.




• Delimitar as partes fundamentais de que constan os textos narrativos:

introdución, nó e desenlace.



estrutura e as súas características (texto argumentativo).

• Identificar os determinantes e pronomes demostrativos, coñecer os valores do

posesivo, coñecer e empregar con corrección as normas de acentuación

ortográfica, identifica os graos do adxectivo, diferencia o significado entre

parónimos.

• Reflexionar sobre os estereotipos e prexuízos lingüísticos, así como sobre a

súa repercusión no uso da lingua.

148


• Recoñecer cales son os factores que inflúen na formación dos prexuízos

lingüísticos, así como o xeito en que se produce a transmisión dos estereotipos

e prexuízos.

• Interpretar correctamente gráficos con datos sobre actitudes lingüísticas.

• Identificar a frase como unha unidade sintáctica, e coñecer a diferenza entre

frases endocéntricas e exocéntricas.

• Diferenciar as frases simples, complexas e coordinadas.

• Analizar frases sintacticamente.

• Coñecer os procedementos de cohesión textual e usalos con corrección:

substitución e elipse.

TEMA 4


• Identificar os diversos tipos de textos e recoñecer o argumento ou asunto e


expositivo.

• Elaborar un esquema onde se expoñan graficamente as ideas dun texto.



estrutura e as súas características (opinión persoal).

• Utilizar con corrección o pronome persoal átono dependendo da palabra con

que se inicie un texto; analizar enunciados dun texto; dividir palabras en

sílabas; conxugar verbos; coñecer o uso correcto dos grupos consonánticos ct

e cc; crear familias léxicas; coñecer o uso correcto dos grupos consonánticos

gl/gr e cl/cr.

• Coñecer as variedades dialectais do galego, clasificándoas segundo os

distintos fenómenos fonéticos, morfolóxicos, sintácticos e léxicos que

presentan: bloques e áreas dialectais.

• Escoitar e identificar textos dialectais pertencentes a distintos bloques.

• Coñecer e analizar a unidade sintáctica cláusula, así como os seus distintos

tipos: simples e complexas, subordinadas substantivas, subordinadas

adxectivas e subordinadas adverbiais.

• Identificar e empregar adecuadamente nas composicións escritas os

conectores textuais organizadores do discurso e organizadores de ideas.

149


4. b) Contidos

• Texto expositivo («A anorexia nerviosa», en www.revista.consumer.es):

intención comunicativa, estrutura formal e características lingüísticas.

• O esquema, definición e proceso que se debe seguir para a súa elaboración.

• A opinión persoal.

• A correcta colocación do pronome persoal átono respecto do verbo

dependendo do termo que encabece o enunciado en que se insire.

• Análise sintáctica dun enunciado.

• División silábica.

• Verbos con alternancia vocálica.

• Ortografía: uso correcto de ct/t e cc/c.

• Grupos consonánticos (cl/cr, gr/gl).

• As variedades dialectais.

• Principais trazos fonéticos, morfolóxicos, sintácticos e léxicos das variantes

dialectais.

• Bloques dialectais: occidental, central e oriental.

• Áreas dialectais: fisterrá, bergantiñá e pontevedresa (bloque occidental);

mindoniense e lucu-auriense (bloque central); asturiana, ancaresa e zamorana

(bloque oriental).

• Definición de cláusula.

• Cláusulas simples e cláusulas complexas.

• Distintos tipos de cláusulas subordinadas: substantivas, adxectivas e adverbiais

(locativas, temporais e modais).

• Os conectores textuais: organizadores do discurso e organizadores de ideas.






estrutura e as súas características (opinión persoal).

• Utilizar con corrección o pronome persoal átono dependendo da palabra con

que se inicie un texto; analizar enunciados dun texto; dividir palabras en

sílabas; conxugar verbos; usar con corrección os grupos consonánticos ct e cc;

crear familias léxicas; usar correctamente os grupos gl/gr e cl/cr.

• Coñecer cales son os límites xeográficos do galego, así como as variedades

dialectais da nosa lingua, clasificándoas segundo os distintos fenómenos

150


fonéticos, morfolóxicos, sintácticos e léxicos que presentan: bloques e áreas

dialectais.

• Diferenciar entre cláusulas simples e complexas, identificando o predicado en

cada caso.

• Clasificar e analizar sintacticamente as cláusulas complexas segundo sexan

subordinadas substantivas, adxectivas ou adverbiais.

• Identificar e empregar con corrección os conectores ou marcadores textuais.

LITERATURA

TEMA 11


• Coñecer as características da lírica galega durante o primeiro terzo do século

XX.

• Coñecer o contexto sociopolítico, económico e cultural en que se desenvolveu

a literatura galega do primeiro terzo do século XX.

• Coñecer a importancia da obra de Noriega Varela para a lírica desta época.

• Recoñecer e valorar a obra lírica de Ramón Cabanillas como unha das

producións máis importantes da literatura galega de comezos do século XX.

• Coñecer os distintos movementos de vangarda que se produciron en Galicia e

a súa influencia na literatura.

• Recoñecer e valorar a obra poética vangardista de Manuel Antonio e de Álvaro

Cunqueiro.

• Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos literarios

representativos da lírica do primeiro terzo do século XX.

• Coñecer as principais características dunha das obras máis representativas da

lírica de comezos de século: Na noite estrelecida, de Ramón Cabanillas.

11. b) Contidos

• A lírica no primeiro terzo do século XX (1900-1936): Contexto sociopolítico.

• As Irmandades da Fala: ideais políticos e culturais.

• A II República e o Estatuto de Autonomía.

• A poesía de Noriega Varela.

• Ramón Cabanillas: vida e obra.

• A obra poética de Ramón Cabanillas: liñas temático-estilísticas de No desterro.

• A poesía de vangarda: neotrobadorismo e hilozoísmo (Fermín Bouza- Brey, Álvaro Cunqueiro e Luís Amado Carballo).

• A poesía vangardista de Manuel Antonio: De catro a catro.

151


• A poesía vangardista de Álvaro Cunqueiro: Cantiga nova que se chama riveira,

Mar ao norde e Poemas do si e non.

• Lectura e análise de obras poéticas do primeiro terzo do século XX.

• Guía de lectura de Na noite estrelecida, de Ramón Cabanillas: argumento e

estrutura, fontes, rexistros estilísticos, métrica, a dignificación mítica de Galicia.



a literatura galega do primeiro terzo do século XX.

• Coñecer a importancia da obra de Noriega Varela para a lírica desta época.

• Recoñecer a obra lírica de Ramón Cabanillas como unha das producións máis

importantes da literatura galega de comezos do século XX.

• Coñecer os distintos movementos de vangarda que se produciron en Galicia e

a súa influencia na literatura.

• Recoñecer a obra poética vangardista de Manuel Antonio e de Álvaro

Cunqueiro.

• Analizar e comentar textos pertencentes á lírica do primeiro terzo do século XX.

• Coñecer as características dunha das obras máis representativas da lírica de

comezos de século: Na noite estrelecida, de Ramón Cabanillas.

UNIDADE 12


• Coñecer as características da prosa galega durante o primeiro terzo do século

XX.

• Coñecer a importancia do labor desenvolvido polas Irmandades da Fala e polo

grupo Nós para configurar a prosa galega de comezos de século.

• Recoñecer e valorar a obra en prosa de Vicente Risco: ensaio, prosa de ficción.

• Recoñecer e valorar a obra en prosa de Castelao: narrativa, ensaio.

• Recoñecer e valorar a obra en prosa de Ramón Otero Pedrayo: narrativa,

ensaio.

• Recoñecer e valorar a obra en prosa de Rafael Dieste.


representativos da prosa do primeiro terzo do século XX.


prosa de comezos de século: Os camiños da vida, de Ramón Otero Pedrayo.

152


12. b) Contidos

• A prosa na época das Irmandades da Fala.

• O grupo Nós e a súa importancia no desenvolvemento da cultura e da política

galega do primeiro terzo do século XX.

• Vicente Risco: vida e obra.

• A obra ensaística de Vicente Risco: «Nós, os inadaptados», Teoría do

nacionalismo galego, Mitteleuropa, Leria.

• A prosa de ficción de Vicente Risco: Do caso que lle aconteceu ao doutor

Alveiros, O lobo da xente, A trabe de ouro e a trabe de alquitrán, A Coutada, O

porco de pé...

• Alfonso Rodríguez Castelao: vida e obra.

• A obra narrativa de Castelao: Un ollo de vidro, Cousas, Retrincos, Os dous de

sempre.

• A obra ensaística de Castelao: Diario, As cruces de pedra na Bretaña, As

cruces de pedra na Galiza, Sempre en Galiza.

• Ramón Otero Pedrayo: vida e obra.

• A obra narrativa de Otero Pedrayo: Escrito na néboa, Arredor de si, Devalar,

Pantelas, home libre, Entre a vendima e a castañeira, O purgatorio de don

Ramiro, Os camiños da vida, O mesón dos ermos, Contos do camiño e da rúa,

O señorito da Reboraina...

• A obra ensaística de Otero Pedrayo: Síntese xeográfica de Galicia, Ensayo

histórico sobre la cultura gallega, Polos vieiros da saudade, O libro dos amigos.

• Rafael Dieste: Vida e obra.

• A obra narrativa de Rafael Dieste: Dos arquivos do trasno.

• Lectura e análise de obras narrativas do primeiro terzo do século XX.

• Guía de lectura de Os camiños da vida, de Ramón Otero Pedrayo: argumento,

personaxes, o espazo, o tempo, o narrador, o realismo e o culturalismo.


• Coñecer o labor desenvolvido polas Irmandades da Fala e polo grupo Nós para

configurar a prosa galega de comezos do século XX.

• Recoñecer a obra en prosa de Vicente Risco: ensaio, prosa de ficción, a obra

en prosa de Castelao: narrativa, ensaio e a obra en prosa de Ramón Otero

Pedrayo: narrativa, ensaio.

• Recoñecer a obra en prosa de Rafael Dieste.

• Comentar textos da prosa do primeiro terzo do século XX.

• Coñece as características de: Os camiños da vida, de Ramón Otero Pedrayo.

153


2ª AVALIACIÓN

LINGUA

TEMA 5


• Identificar os diversos tipos de textos, recoñecer o argumento ou asunto e


expositivo-argumentativo.

• Propoñer títulos alternativos e extraer a idea principal dun texto.

• Buscar información sobre un asunto determinado e compoñer un texto.

• Empregar con corrección o til diacrítico, coñecer os distintos valores da

partícula que, marcar a diferenza de xénero de varias palabras, recoñecer a

función sintáctica de diversos elementos, usar con corrección os grupos pr, pl,

br, bl.

• Comprender o proceso de normativización da lingua galega e de construción

da variedade estándar.

• Identificar e coñecer as características do predicado e do suxeito.

• Coñecer as unidades que poden desempeñar a función de suxeito.

• Coñecer a voz pasiva e o complemento axente.

• Comprender en que consiste a progresión temática dun texto, así como os

distintos tipos de progresión temática que se poden producir.

• Identificar a estrutura dun texto tendo en conta os seus trazos formais e o seu

contido.

5. b) Contidos

• Texto expositivo-argumentativo («É cousa de mulleres», de Irene Lourido, en A

Nosa Terra): intención comunicativa, estrutura formal e características

lingüísticas.

• Tema e título dun texto.

• A estrutura externa dos textos: parágrafos, idea principal e ideas secundarias.

• A estrutura interna dos textos expositivo-argumentativos, algún dos tipos máis

habituais: analizante ou dedutiva; sintetizante ou indutiva; circular ou de

encadre; enumerativa; secuencia ou sucesiva; paralelística.

• Ortografía: o til diacrítico.

• Regras para marcar a diferenza de xénero.

• Análise sintáctica.

154


• Grupos consonánticos: pl/pr, bl/br.

• Sinonimia, hiponimia, hiperonimia e cohiponimia.

• Historia da normativización: a construción da variedade estándar.

• Normativización e normalización lingüística.

• Historia da elaboración do estándar, as catro etapas no proceso de

estandarización do galego: galego popularizante (séc. XIX); galego

enxebrizante ou diferencialista (1º terzo do XX); galego protoestándar (1936-

1975); galego estándar (1975-actualidade).

• Criterios para a fixación da ortografía (fonolóxico, etimolóxico e de tradición

escrita) e para a selección da variedade estándar.

• A polémica reintegracionista e a imaxe social do galego normativo.

• O predicado e o suxeito.

• Tipos de cláusulas segundo a natureza do predicado.

• Unidades que poden funcionar como suxeito.

• A voz pasiva.

• A progresión temática (tema e rema), os tipos: de tema constante, de tema

lineal e de tema derivado.

• A estrutura dos textos.


• Interpretar distintos tipos de textos tendo en conta a situación en que se


• Recoñece o tipo de estrutura externa e interna que presenta un texto.

• Emprega con corrección o til diacrítico, coñece os distintos valores da partícula

que, marca a diferenza de xénero de varias palabras,recoñecer a función

sintáctica de diversos elementos, usa con corrección os grupos pr, pl, br, bl.

• Coñecer a historia da normativización da lingua galega e da creación da

variedade estándar.

• Coñecer os criterios seguidos para a fixación da ortografía e para a selección

da variedade estándar.

• Identifica o predicado e o suxeito como funcións que se establecen dentro da

cláusula e coñece cales son as unidades que desempeñan estas funcións.

• Recoñecer a voz pasiva e o complemento axente.

TEMA 6


155



sobre a estrutura e sobre a organización da información: texto expositivo.

• Elaborar o resumo dun texto.

• Recoñecer a organización das ideas dun texto.

• Diferenciar as palabras segundo sexan simples, derivadas, compostas e

parasintéticas, recoñecer o timbre das vogais tónicas, diferenciar as grafías o e

u átonas de final de palabra.

• Recoñecer topónimos e xentilicios presentes nun texto.

• Identificar prefixos e clasificalos segundo a súa orixe, achegando o seu

significado.

• Coñecer os diferentes tipos de interferencias e as desviacións da norma que se

producen no galego: hipergaleguismos, vulgarismos, préstamos, lusismos,

castelanismos.

• Identificar e coñecer as características do complemento directo e do

complemento indirecto.

• Coñecer as unidades que poden desempeñar a función de complemento

directo e de complemento indirecto.

• Identificar o dativo de solidariedade e recoñecer a súa función semántica.

• Coñecer a estrutura que presentan as palabras e os morfemas polos que están

constituídas.

• Coñecer os distintos tipos de palabras segundo a súa estrutura: simpes,

derivadas, compostas, parasintéticas.

6. b) Contidos

• Texto expositivo («Barrio galego», Débora Campos, en

apertasaolonxe.wordpress.com): intención comunicativa, estrutura formal e

características lingüísticas.

• O resumo.

• A organización das ideas nun texto.

• Palabras simples, derivadas, compostas e parasintéticas.

• Timbre das vogais tónicas.

• Toponimia e xentilicios.

• Prefixos: orixe e significado.

• Interferencias e desviacións da norma: hipergaleguismos, vulgarismos,

préstamos e interferencias, lusismos, castelanismos (fónicos, ortográficos e de

acentuación, morfosintácticos, léxicos, semánticos).

• Complemento directo e complemento indirecto.

156


• Características do complemento directo e unidades que poden desempeñar

esta función na cláusula.

• Características do complemento indirecto e unidades que poden desempeñar

esta función na cláusula.

• O dativo de solidariedade.

• Estrutura e formación de palabras.

• As clases de palabras.




• Elaborar un resumo onde condensa un texto de forma que non falte ningunha

das ideas importantes e se manteña a súa estrutura organizativa.

• Diferenciar palabras segundo sexan simples, derivadas, compostas e

parasintéticas, recoñecer o timbre das vogais tónicas, diferenciar as grafías o e

u átonas de final de palabra.

• Localizar toponimos e xentilicios nun texto.

• Identificar e clasificar prefixos cultos segundo a súa orixe.

• Coñecer os diferentes diferentes tipos de interferencias e desviacións da norma

que se producen no galego.

• Analizar os complementos directos e os complementos indirectos así como as

distintas unidades que poden desempeñar estas funcións.

• Recoñecer o dativo de solidariedade e os valores que posúe.

• Coñecer os elementos estruturais das palabras e os seus procedementos de

formación.

TEMA 7



sobre a estrutura e sobre a organización da información: texto argumentativo.

• Elaborar un mapa conceptual dun texto co fin de organizar e representar as

súas ideas.

• Recoñecer as partes en que se organiza un texto argumentativo, así como a

tese ou idea que defende, os argumentos utilizados para defender a tese e a

conclusión a que se chega.

• Analizar un enunciado sintacticamente, conxugar formas verbais en pretérito de

indicativo e en infinitivo conxugado.

157


• Recoñecer a terminoloxía científica dun texto e buscar información sobre as

palabras das cales non se coñece o seu significado.

• Facilitar termos antónimos e contrarios.

• Coñecer a historia da lingua galega durante o primeiro terzo do século XX.

• Recoñecer e valorar o traballo desenvolvido en prol da lingua galega polas

Irmandades da Fala, a xeración Nós e o Seminario de Estudos Galegos.

• Coñecer o marco lexislativo e político en que se desenvolveu a lingua galega

durante o primeiro terzo do século XX.

• Coñecer as características lingüísticas fundamentais que presentaba o idioma

galego da época.

• Coñecer as características fundamentais do complemento circunstancial e do

suplemento, así como as unidades que poden desempeñar estas funcións.

• Recoñecer os distintos tipos de morfemas que forman as palabras (lexemas,

prefixos e sufixos), así como coñecer que é unha familia léxica.

7. b) Contidos

• Texto argumentativo («Comer alimentos transxénicos?», Lucía Méndez, en

Terra. Boletín da FEG): intención comunicativa, estrutura formal e


• Ideas principais e tema.

• A elaboración dun mapa conceptual.

• Análise sintáctica.

• O infinitivo conxugado.

• Xénero das palabras rematadas en -án, -ana, -á.

• Terminoloxía científica.

• Antonimia.

• O galego no primeiro terzo do século XX: contexto histórico e situación

sociolingüística, as Irmandades da Fala, a xeración Nós, o Seminario de

Estudos Galegos, marco lexislativo e político, o papel do ensino.

• O galego no primeiro terzo do século XX: características lingüísticas

fundamentais.

• Complemento circunstancial e suplemento.

• Os distintos tipos de complemento circunstancial e as unidades que poden

desempeñar esta función.

• As características do suplemento e unidades que poden desempeñar esta

función.

• Tipos de morfemas e análise morfolóxica: prefixos, sufixos e familias léxicas.

158




desenvolven, localizando as ideas principais, o tema e a intención do discurso.

• Recoñecer as partes en que se organizan os textos argumentativos (tese,

argumentos e conclusión).

• Recoñecer a estrutura que presenta un texto argumentativo (dedutiva, indutiva,

enumerativa...).

• Recoñecer conxuncións concesivas, conxugar o pretérito de indicativo e o

infinitivo conxugado dun verbo, formar o feminino e o masculino de palabras

rematadas en -án, -á, -ana.

• Formar o antónimo de palabras extraídas dun texto.

• Coñecer o contexto histórico e a situación sociolingüística en que se

desenvolveu a lingua galega durante o primeiro terzo do século XX.

• Importancia das Irmandades da Fala, da xeración Nós e do Seminario de

Estudos Galegos na historia da lingua.

• Coñecer o marco lexislativo e político do galego no primeiro terzo do século

XX, así como o papel que desempeñou o ensino e as características

lingüísticas fundamentais.

• Analizar o complemento circunstancial e o suplemento, así como as distintas

unidades que poden desempeñar estas funcións.

• Diferenciar os distintos tipos de morfemas que forman as palabras e coñecer

como se forma unha familia léxica.

LITERATURA

TEMA 13


• Coñecer as características da poesía galega durante a época que vai de 1936

a 1976.


a literatura galega de 1936 a 1976.

• Coñecer as principais características da lírica galega de posguerra e dos seus

autores.

• Coñecer as principais obras e autores da xeración de 1936: voces do exilio

(Luís Seoane, Lorenzo Varela, Eduardo Blanco-Amor, Emilio Pita, Florencio

Delgado Gurriarán) e autores do interior (Fermín Bouza-Brey, Xosé María

Álvarez Blázquez, Luís Pimentel, Xosé María Díaz Castro, Aquilino Iglesia

Alvariño, Ricardo Carvalho Calero, Álvaro Cunqueiro).

159


• Recoñecer e valorar a obra lírica de Celso Emilio Ferreiro como unha das máis

importantes da súa época.

• Coñecer as principais obras e autores da promoción de enlace: Antón Tovar,

Luz Pozo Garza, Manuel Cuña Novás.

• Coñecer as principais obras e autores da xeración dos 50 ou das Festas

Minervais: X. L. Méndez Ferrín, Manuel María, Bernardino Graña, Uxío

Novoneyra, Xohana Torres, Avilés de Taramancos.


representativos da poesía de 1936-1976.


lírica de 1936-1976: Longa noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro.

13. b) Contidos

• A lírica entre 1936 e 1976: contexto sociopolítico.

• A cultura galega durante a posguerra: o exilio e as inicitivas xurdidas en

Galicia.

• As xeracións poéticas relevantes na lírica galega de posguerra: xeración de

1936, xeración «ponte» e xeración de 1950.

• A xeración de 1936: principais características, obras e autores máis destacados

do exilio (Seoane, Lorenzo Varela, Blanco-Amor, Emilio Pita, Delgado

Gurriarán).

• A xeración de 1936: principais características, obras e autores máis destacados do interior (Bouza-Brey, X. M. Álvarez Blázquez, Pimentel, Díaz Castro, A. Iglesia Alvariño, Carvalho Calero, Cunqueiro).

• Celso Emilio Ferreiro: vida e obra.

• A obra poética máis destacada de Celso Emilio: poesía social (Longa noite de

pedra, Viaxe ao país dos ananos, Cantigas de escarnio e maldicir, Paco

Pixiñas, Terra de ningures, Antipoemas, Cimenterio privado) e poesía lírico-

amorosa (Onde o mundo se chama Celanova).

• A xeración «ponte» ou Promoción de Enlace: principais características, obras e

autores máis relevantes (Antón Tovar, Luz Pozo Garza, Manuel Cuña Novás).

• A xeración de 1950 ou xeración das Festas Minervais: principais

características, obras e autores máis destacados (Méndez Ferrín, Manuel

María, B. Graña, Novoneyra, Xohana Torres, Avilés de Taramancos).

• Análise de obras poéticas do período comprendido entre 1936 e 1976.

• Guía de lectura de Longa noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro: edición,

temas, estrutura, estilo e métrica.

160




a literatura galega de 1936 a 1976.

• Coñecer as características da poesía galega durante a época que vai de 1936

a 1976, así como as tendencias e os autores.

• Coñecer as principais obras e autores da xeración de 1936.

• Coñecer a obra lírica de Celso Emilio Ferreiro, as principais obras e autores da

promoción de enlace e as principais obras e autores da xeración dos 50 ou das

Festas Minervais.

• Comentar textos da poesía de 1936-1976.

• Coñecer en profundidade a obras máis representativas da lírica de 1936-1976:

Longa noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro

TEMA 14


• Coñecer as características da prosa galega durante a época que vai de 1936 a

1975.

• Coñecer as principais características da narrativa do exilio.

• Coñecer as características máis salientables do relato popularizante de Ánxel

Fole.

• Coñecer as características máis salientables da narrativa social de X. Neira

Vilas.

• Recoñecer e valorar a obra narrativa de Álvaro Cunqueiro (novelas e relatos)

coma unha das máis importantes da súa época.

• Recoñecer e valorar a obra narrativa de Eduardo Blanco Amor (novelas e

relatos) como unha das máis importantes da súa época.

• Coñecer as principais obras e autores da Nova Narrativa Galega: Gonzalo R.

Mourullo, X. L. Méndez Ferrín, Carlos Casares, Camilo Gonsar, María Xosé

Queizán, Lois Diéguez, Xohán Casal.


representativos da narrativa de 1936-1975.


narrativa de 1936-1975: A esmorga, de Eduardo Blanco Amor.

14. b) Contidos

• A prosa de 1936 a 1975: características, obras e autores.

161


• A narrativa do exilio: características, obras e autores (Ramón de Valenzuela,

Silvio Santiago, Antón Alonso Ríos).

• Ánxel Fole, o relato popularizante: Á lus do candil, Terra brava.

• X. Neira Vilas, a narrativa social: Memorias dun neno labrego, Cartas a Lelo,

Aqueles anos do Moncho, Camiño bretemoso, Remuíño de sombras.

• Xohana Torres: Adiós, María.

• Álvaro Cunqueiro: vida e obra.

• As novelas de Á. Cunqueiro: Merlín e familia, As crónicas do sochantre, Se o

vello sinbad volvese ás illas.

• Os relatos de Cunqueiro: Escola de menciñeiros, Xente de aquí e acolá, Os

outros feirantes.

• Eduaro Blanco Amor: vida e obra.

• As novelas de E. Blanco Amor: A esmorga, Xente ao lonxe.

• Os relatos de Blanco Amor: Os biosbardos.

• A Nova Narrativa Galega: características, obras e autores (Gonzalo R. Mourullo, X. L. Méndez Ferrín, Carlos Casares, Camilo Gonsar, María Xosé Queizán, Lois Diéguez, Xohán Casal).

• Lectura e análise de obras narrativas do período comprendido entre 1936 e

1975.

• Guía de lectura de A esmorga, de Eduardo Blanco Amor: argumento e

estrutura; narradores e puntos de vista; conflito moral e social, a esmorga como

traxedia; personaxes; recursos estilísticos.


• Coñecer as características da prosa galega durante a época que vai de 1936 a

1975.

• Coñecer as principais características da narrativa do exilio.

• Coñecer as características máis salientables do relato popularizante de Ánxel

Fole, as características máis salientables da narrativa social de X. Neira Vilas.

• Recoñecer a obra narrativa de Álvaro Cunqueiro (novelas e relatos) e de

Eduardo Blanco Amor (novelas e relatos) como unha das máis importantes da

súa época.

• Coñecer as principais obras e autores da Nova Narrativa Galega.

• Analizar e comentar textos da narrativa de 1936-1975.

• Coñecer en profundidade as características dunha das obras máis

representativas da narrativa de 1936-1975: A esmorga, de Eduardo Blanco

Amor.

162


UNIDADE 15


• Coñecer as características do teatro galego durante a época que vai de 1900 a

1976.

• Coñecer as principais características do teatro rexionalista: Escola Rexional de

Declamación, os coros.

• Coñecer as principais características do teatro das Irmandades da Fala: obras

e autores (Cabanillas e A. Villar Ponte).

• Coñecer as principais características do teatro do grupo Nós: obras e autores

(V. Risco, Otero Pedrayo e Castelao).

• Coñecer as principais características do teatro dos «novos»: obras e autores

(Xaime Quintanilla e Rafael Dieste).

• Coñecer as principais características do teatro da posguerra ou do exilio: obras

e autores (Manuel Varela Buxán, Eduardo Blanco Amor e Luís Seoane).

• Coñecer as principais características do teatro dos anos 50: obras e autores

(Ricardo Carballo Calero, Jenaro Marinhas del Valle e Álvaro Cunqueiro).

• Coñecer as principais características do teatro dos anos 60 ou teatro

independente: obras e autores (Daniel Cortezón e Manuel María).

• Coñecer as principais características do teatro das mostras de Ribadavia e do grupo Abrente: obras e autores (Manuel Lourenzo, Euloxio Rodríguez Ruibal e Roberto Vidal Bolaño).


representativos do teatro de 1900-1973.

• Coñecer as principais características dunha das obras máis representativas do

teatro de 1900-1973: Os vellos non deben de namorarse, de Castelao.

15. b) Contidos

• O teatro galego de 1900 a 1976.

• A dramaturxia rexionalista: principais características, obras e autores (Manuel

Lugrís Freire, Xesús San Luís Romero).

• As Irmandades da Fala e a procura dunha dramática nacional: o Conservatorio

Nacional de Arte Galega, Ramón Cabanillas, Antón Villar Ponte, O teatro no

grupo Nós (Vicente Risco, R. Otero Pedrayo, Castelao), os «Novos» (Xaime

Quintanilla, Rafael Dieste).

• O teatro de 1943 a 1973: o teatro do exilio (Manuel Varela Buxán, Blanco Amor, Luís Seoane), os anos 50 (Carballo Calero, Marinhas del Valle, Cunqueiro), os anos 60 (o teatro independente, Manuel Lourenzo,

163


Daniel Cortezón, Manuel María), as mostras de Ribadavia e o grupo Abrente (Manuel Lourenzo, Euloxio Rodríguez Ruibal, Roberto Vidal Bolaño).

• Lectura e análise de obras dramáticas do período comprendido entre 1900 e

1976.

• Guía de lectura de Os vellos non deben de namorarse, de Castelao: argumento

e estrutura, personaxes, trazos estilísticos, intencionalidade da obra.


• Coñecer as características do teatro galego durante a época que vai de 1900 a

1976.

• Coñecer as principais características do teatro rexionalista.

• Coñecer as principais obras e autores do teatro das Irmandades da Fala.

• Coñecer as principais obras e autores do teatro do grupo Nós.

• Coñecer as principais obras e autores do teatro dos «novos».

• Coñecer as principais obras e autores do teatro da posguerra ou do exilio.

• Coñecer as principais obras e autores do teatro dos anos 50.

• Coñecer as principais obras e autores do teatro dos anos 60 ou teatro

independente.

• Coñecer as principais obras e autores do teatro das mostras de Ribadavia e do grupo Abrente.

• Comentar textos do teatro de 1900-1973.


representativas do teatro de 1900-1973: Os vellos non deben de namorarse, de

Castelao.

TERCEIRO TRIMESTRE

LINGUA

TEMA 8



sobre a estrutura e sobre a organización da información: texto expositivo.

• Indicar o tema dun texto e propoñer un título.

• Coñecer o valor de subliñar un texto para a súa relectura e estudo.

• Diferenciar un texto argumentativo dun texto expositivo.

• Extraer as ideas princiapais dun texto e expresalas en forma de esquema.

164


• Compoñer textos escritos ofrecendo a opinión persoal sobre un asunto de

actualidade.

• Formar o plural de determinadas palabras, conxugar o preterito de indicativo

dun verbo dado, analizar palabras morfoloxicamente.

• Usar con corrección o grupo bs.

• Coñecer a historia da lingua galega durante a época que vai dende a Guerra

Civil ata o remate da ditadura: marco sociopolítico e características lingüísticas

fundamentais.

• Coñecer a historia da lingua galega de finais do século XX e comezos do XXI:

marco sociopolítico e lexislativo, e características lingüísticas fundamentais.

• Coñecer as características fundamentais do atributo e do predicativo, así como

as unidades que poden desempeñar estas funcións na cláusula.

• Coñecer os campos semánticos e a súa relación coa definición semántica das

palabras.

8. b) Contidos

• Texto expositivo («Eu, Sociedade Limitada», en Galicia Hoxe): intención

comunicativa, estrutura formal e características lingüísticas.

• Tema e título.

• A técnica do subliñado como forma de destacar a información relevante dun

texto.

• Idea principal e ideas secundarias dun texto.

• Formación do plural.

• Análise morfolóxica das palabras e significado de prefixos e sufixos.

• Pares de palabras cuxo significado se diferencia dependendo de en que sílaba

recaia a acentuación.

• Grupos consonánticos: bs.

• O galego de 1936 a 1975: contexto histórico e situación sociolingüística.

• O galego de 1936 a 1975: características lingüísticas fundamentais.

• O galego de fins do século XX e comezos do XXI: contexto histórico, situación

sociolingüística e marco lexislativo.

• O galego de fins do século XX e comezos do XXI: características lingüísticas

fundamentais.

• As funcións que se producen no interior da cláusula: atributo e predicativo.

• Atributo: características fundamentais e unidades que poden desempeñar esta

función.

165


• Predicativo: características fundamentais e unidades que poden desempeñar

esta función.

• Definición de semántica e de campo semántico.

• A definición semántica das palabras.



desenvolven, recoñecendo o tema e propondo un novo título.

• Empregar o subliñado como técnica que permite destacar a información

relevante dun texto.

• Diferenciar entre un texto argumentativo e un texto expositivo.

• Forma o plural de distintas palabras, conxuga o pretérito de indicativo dun

verbo, analiza palabras morfoloxicamente.

• Coñecer o significado de termos relacionados coas novas tecnoloxías.

• Usa con corrección o grupo culto bs.

• Coñecer a evolución da lingua galega na etapa que vai de 1936 a 1975, así

como as súas principais características lingüísticas.

• Coñecer a evolución da lingua galega dende finais do século XX ata comezos

do XXI (contexto histórico, situación sociolingüística, marco lexislativo e

características lingüísticas fundamentais).

• Recoñecer e analizar o atributo e mais o predicativo, así como as distintas

unidades que poden desempeñar estas funcións.

• Definir palabras mediante os seus trazos semánticos.

• Coñecer os conceptos de semántica e campo semántico.

TEMA 9



sobre a estrutura e a organización da información: texto expositivo-

argumentativo.

• Indicar o tema dun texto e propoñer un título.

• Coñecer e valorar de forma adecuada a importancia do título dun texto.

• Compoñer textos escritos ofrecendo un comentario crítico sobre un asunto de

actualidade.

• Recoñecer os distintos parágrafos de que consta un texto, así como a idea

principal de cada un destes parágrafos e as tres partes fundamentais do texto.

166


• Localizar estruturas comparativas e identificar os correspondentes nexos,

empregar adecuadamente o pronome de terceira persoa, diferenciar as sílabas

de diferentes palabras.

• Identificar o significado de expresións dun texto e proporcionar sinónimos de

cada unha desas expresións.

• Recoñecer as características das linguas minoritarias e das linguas

minorizadas.

• Recoñecer o galego como unha lingua en vías de normalización e coñecer os

axentes normalizadores.

• Diferenciar entre oracións simples e complexas.

• Coñecer e analizar os tipos de oracións bipolares: concesivas, condicionais,

causais, consecutivas e comparativas.

• Coñecer as relacións de significado que se establecen entre as palabras:

sinonimia, polisemia, homonimia, oposición semántica, xerarquía semántica

(hiperonimia, hiponimia, cohiponimia).

9. b) Contidos

• Texto expositivo-argumentativo («A ópera das ras», de Manuel Rivas, en A

corpo aberto): intención comunicativa, estrutura formal e características

lingüísticas.

• O título: características e pasos para titular adecuadamente un texto.

• O comentario crítico dun enunciado concreto e dun texto completo.

• Estruturas comparativas.

• O pronome átono de terceira persoa: uso correcto e contraccións.

• A partición silábica: ditongos e hiatos.

• A sinonimia.

• Linguas minorizadas e linguas minoritarias.

• Institucións e normalización lingüística.

• Axentes normalizadores non institucionais.

• A importancia dos plans de normalización lingüística.

• As oracións bipolares.

• Diferenza entre oracións simples e oracións complexas.

• Tipos de oracións bipolares: concesivas, condicionais, causais, consecutivas e

comparativas.

• As relacións de significado: relacións de afinidade semántica, relacións de

oposición semántica e relacións de xerarquía semántica.

167


• Relacións de afinidade semántica: sinonimia total, sinonimia parcial, polisemia,

homonimia.

• Relacións de oposición semántica: termos complementarios, termos antónimos,

termos inversos ou recíprocos.

• Relacións de xerarquía semántica: hiperonimia, hiponimia, cohiponimia.


• Interpretar distintos tipos de textos recoñecendo o tema e propondo un novo

título.


• Delimitar os parágrafos dun texto e a idea principal de cada un deles, así como

as partes fundamentais do devandito texto.

• Coñecer as estrututuras comparativas e os distintos nexos que se empregan.

• Usar con corrección o pronome átono de terceira persoa.

• Recoñecer as sílabas das palabras, diferenciando ditongos e hiatos.

• Coñecer a diferenza entre linguas minorizadas e linguas minoritarias e a

importancia do proceso de normalización e normativización para a

supervivencia da lingua galega.

• Recoñecer a importancia das institucións, dos axentes normalizadores non

institucionais e dos plans de normalización lingüística.

• Recoñecer e analizar as oracións bipolares e os seus tipos, así como as

principais conxuncións utilizadas por cada unha delas.

• Coñecer as relacións semánticas que se establecen entre as palabras

(afinidade, oposición e xerarquía semántica).

TEMA 10



sobre a estrutura e a organización da información: texto expositivo-

argumentativo.

• Resumir un texto.

• Analizar as principais características lingüísticas dun texto.

• Compoñer un texto escrito coherente, cohesionado e ben estruturado, onde se

analice criticamente un texto expositivo-argumentativo.

168


• Empregar con corrección o pronome átono de 2ª persoa, identificar o valor de

perífrases verbais presentes en diversos enunciados, localizar adverbios,

conxuncións e preposicións.

• Diferenciar o significado de distintas palabras pertencentes a un mesmo campo

semántico.

• Recoñecer a importancia do sistema educativo e dos medios de comunicación

para a normalización da lingua galega.

• Coñecer e analizar os distintos tipos de oracións coordinadas: adversativas,

copulativas, disxuntivas, distributivas.

• Coñecer os cambios semánticos, así como os conceptos de denotación,

connotación, tabú e eufemismo.

10. b) Contidos

• Texto dialogado («Billete ás Canarias», de Roberto Salgueiro, en Historia da

chuvia que cae todos os días): intención comunicativa, estrutura formal e


• Tema e resumo dun texto.

• Aspectos relevantes á hora de analizar as características dun texto: tipo de

discurso, estilo, rexistro, tipo de enunciados, intención comunicativa, función da

linguaxe, características morfosintácticas.

• A opinión persoal sobre un texto.

• Pronome átono de segunda persoa: che e te.

• Perífrases verbais: identificación e significado.

• O adverbio de tempo, as conxuncións e as preposicións.

• O campo semántico.

• A normalización do galego a través do sistema educativo.

• A normalización do galego a través dos medios de comunicación.

• As oracións coordinadas: adversativas, copulativas, disxuntivas e distributivas.

• Os cambios semánticos: denotación e connotación, tabú e eufemismo, os

cambios semánticos.


• Analizar as principais características lingüísticas dun texto.


• Compoñer textos escritos onde expón a súa opinión persoal sobre

determinados fragmentos dun texto.

• Empregar de forma adecuada o pronome persoal átono de 2ª persoa (te / che).

169


• Identificar as perífrases verbais e o valor que presentan.

• Identificar adverbios, conxuncións e preposicións.

• Recoñecer a diferenza que se establece entre distintas palabras pertencentes a

un mesmo campo semántico.

• Coñecer, analizae e valorar a importancia do sistema educativo e dos medios

de comunicación como axentes normalizadores da lingua.

• Analizar as oracións coordinadas e os seus tipos, así como as principais

conxuncións que empregan.

• Coñecer os cambios semánticos que se producen, así como os conceptos de

denotación, connotación, tabú e eufemismo.

LITERATURA

TEMA 16


• Coñecer as características da poesía galega de fins do século XX e comezos

do XXI.


a literatura galega de fins do século XX e comezos do XXI.

• Coñecer as principais obras e autores líricos de 1976-1980.

• Coñecer as principais características das obras poéticas da promoción dos 80.

• Coñecer as principais obras e autores líricos dos 80: estética formalista ou

culturalista, a poesía da experiencia, o experimentalismo, a recuperación da

voz feminina.

• Coñecer as principais características das obras poéticas dos 90 e os inicios do

século XXI, así como dos seus autores e autoras: poesía de transición, poesía

provocadora e contestataria, poesía do íntimo e o cotián, outras liñas.

• Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos literarios representativos da poesía de fins do seculo XX e comezos do XXI.


lírica de fins do século XX e comezos do XXI: Con pólvora e magnolias, de X.

L. Méndez Ferrín.

16. b) Contidos

• A poesía de fins do século XX e comezos do XXI: contexto socio-económico e

cambios político-sociais.

170


• A lírica galega dende 1975 á actualidade: principais características, poetas e

obras.

• Cambio de rumbo da poesía (1975-1980): X. L. Méndez Ferrín (Con pólvora e

magnolias), Arcadio López-Casanova, Alfonso Pexegueiro.

• A promoción dos 80: principais características, tendencias, obras e autores:

Xavier Rodríguez Baixeras (Fentos no mar, Lembranza do areal, Anos de

viaxe...), X. M. Álvarez Cáccamo (Praia das furnas, Arquitecturas de cinza, Os

documentos da sombra, Luminoso lugar de abatemento...), Xavier Seoane

(Poesía experimental, Anisia e outras sombras, Iniciación e regreso, O canto

da terra...), Xesús Manuel López Valcárcel (Rosa clandestina, En voz baixa...),

Claudio Rodríguez Fer (Cinepoemas, Lugo blues, Vulva...), Ramiro Fonte (As

cidades da nada, Pensar na tempestade, Pasa un segredo, Adeus Norte...),

Miguel Anxo Fernán-Vello (Trópico de lúas, As certezas do clima, Territorio da

desaparición...), Manuel Forcadela (Ferida acústica de río, O regreso das

ninfas, O varredor en outono...), Román Raña (Nas areias doutro mar,

Extramuros da noite, Da muda primavera...), Eusebio Lorenzo Baleirón (O

corpo e as sombras, Os días olvidados, A morte presentida).

• A poesía da experiencia: Manuel Rivas (Balada das prais do Oeste, Mohicania,

Nigún cisne, Costa da morte blues...), Cesáreo Sánchez Iglesias (O cántico da

fonte, Mar do fin da terra...).

• O experimentalismo: Manuel Vilanova, Vítor Vaqueiro, Vicente Araguas.

• A recuperación da voz feminina: Pilar Pallarés (Sétima soidade, Livro das

devoracións, Poemas...), Xela Arias (Denuncia do equilibrio, Tigres coma

cabalos, Intempériome), Ana Romaní (Palabra de mar, Das últimas mareas)...

• A década dos 90 e os inicios do século XXI: características, poetas, tendencias e obras.

• A poesía de transición: Miro Villar, Gonzalo Navaza, Arturo Casas, Rafa Villar,

Helena de Carlos.

• A poesía provocadora e contestataria: Antonio R. López, María Xosé Queizán,

Lupe Gómez, Yolanda Castaño, Olga Novo, Chus Pato.

• A poesía do íntimo e o cotián: Anxo Angueira, Fran Alonso, Emma Couceiro,

Estevo Creus.

• Outras liñas poéticas: Manuel Outeiriño, María do Cebreiro.

• Lectura e análise de obras poéticas do período comprendido entre fins do

século XX e comezos do XXI.

• Guía de lectura de Con pólvora e magnolias, de X. L. Méndez Ferrín: edición,

estrutura, temas, unidade, estilo.

171




a literatura galega de fins do século XX e comezos do XXI.

• Coñecer as principais obras e autores líricos de 1976-1980.

• Coñecer as principais características das obras poéticas da promoción dos 80.

• Coñecer as principais obras e autores líricos dos 80: estética formalista ou

culturalista, a poesía da experiencia, o experimentalismo, a recuperación da

voz feminina.

• Coñecer as principais obras, autores e autoras das obras poéticas dos 90 e os inicios do século XXI: poesía de transición, poesía provocadora e ccontestataria, poesía do íntimo e o cotián, outras liñas.

• Comentar textos da poesía de fins do seculo XX e comezos do XXI.

• Coñece en profundidade as características dunha das obras máis

representativas da lírica de fins do século XX e comezos do XXI: Con pólvora e

magnolias, de X. L. Méndez Ferrín.

TEMA 17


• Coñecer as características da prosa galega de fins do século XX e comezos do

XXI.

• Coñecer as principais características da narrativa na época de 1975-1990.

• Coñecer as principais obras e autores de narrativa de 1975-1980: Carlos

Casares e Anxo Rei Ballesteros.

• Coñecer as principais obras e autores de narrativa dos 80: Xavier Alcalá, X. M.

Martínez Oca, Víctor F. Freixanes, Alfredo Conde, Carlos G. Reigosa, Suso de

Toro.

• Coñecer as principais características da narrativa de X. L. Méndez Ferrín.

• Coñecer as principais características da narrativa do novo milenio.

• Coñecer as principais obras e autores de narrativa da década de 1990 e comezos do século XXI: persistencia da novela histórica, continuidade da temática memorialística / intimista, consolidación e espallamento da novela de xénero, novela de autor ou experimental, neocostumismo urbano ou semiurbano («narrativa bravú»), xurdimento dunha narrativa de muller, entremestura de xéneros, a literatura infantil e xuvenil.


representativos da prosa de fins do seculo XX e comezos do XXI.

172



narrativa de fins do século XX e comezos do XXI: O lapis do carpinteiro, de

Manuel Rivas.

17. b) Contidos

• A prosa de fins do século XX e comezos do XXI.

• A narrativa de 1975-1980: principais características, obras e autores (Carlos

Casares, Anxo Rei Ballesteros).

• A narrativa dos 80: características, obras e autores.

• A narrativa dos 80: liña memorialística-intimista (Xavier Alcalá, X. M. Martínez

Oca).

• A narrativa dos 80: a novela histórica e de ficción histórica (Víctor F. Freixanes,

Alfredo Conde).

• A narrativa dos 80: O relato policial (Carlos G. Reigosa).

• A narrativa dos 80: a narrativa fragmentaria-experimental (Suso de Toro).

• A narrativa de X. L. Méndez Ferrín.

• Cara á narrativa do novo milenio: principais características, obras e autores.

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: persistencia da novela histórica

(Xesús Rábade Paredes, Darío Xohán Cabana, X. Fernández Ferreiro, Anxo

Angueira, Estro Montaña, Luís Rei Núñez).

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: continuidade da temática

memorialística-intimista (Manuel Veiga, Xosé Ramón Pena).

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: consolidación e espallamento da

novela de xénero (Bieito Iglesias, Aníbal C. Malvar, Xosé Miranda).

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: novela de autor ou experimental

(Xosé Cid Cabido, Gonzalo Navaza, Xurxo Borrazás, Xosé Carlos Caneiro).

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: neocostumismo urbano ou

semiurbano: a «narrativa bravú» (Manuel Rivas).

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: xurdimento dunha narrativa de

muller (M. X. Queizán, Úrsula Heinze, Margarita Ledo Andión, Marilar

Aleixandre, Inma López Silva, Teresa Moure, Rosa Aneiros)

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: entremestura de xéneros (Anxos

Sumai, Fran Alonso, Xavier Queipo, Miguel Anxo Murado).

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: a literatura infantil e xuvenil.

• Lectura e análise de obras narrativas do período comprendido entre fins do

século XX e comezos do XXI.

173


• Guía de lectura de O lapis do carpinteiro, de Manuel Rivas: argumento e

estrutura, narrador e punto de vista, personaxes, principais trazos estilísticos.


• Coñecer as principais obras e autores de narrativa de 1975-1980.

• Coñecer as principais obras e autores de narrativa dos 80.

• Coñecer as principais características da narrativa de X. L. Méndez Ferrín.

• Coñecer as principais características da narrativa do novo milenio.

• Coñecer as principais obras e autores de narrativa da década de 1990 e

comezos do século XXI.

• Comentar textos da prosa de fins do seculo XX e comezos do XXI.


representativas da narrativa de fins do século XX e comezos do XXI: O lapis do

carpinteiro, de Manuel Rivas.

TEMA 18


• Coñecer as características do teatro posterior a 1975.

• Coñecer as principais características, obras e autores do teatro da promoción

de 1980.

• Coñecer as principais características, obras e autores do teatro da xeración dos

90.

• Coñecer as principais características, obras e autores do ensaio dende a

posguerra á actualidade.

• Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos literarios representativos do teatro posterior a 1975.

• Coñecer as principais características dunha das obras máis representativas do

teatro posterior a 1975: Lugar, de Raúl Dans.

18. b) Contidos

• O teatro posterior a 1975: principais características, obras e autores.

• A promoción de 1980: principais características, obras e autores.

• A xeración dos 90: principais características, obras e autores.

• O ensaio: da posguerra á actualidade (o grupo de Galaxia, o ensaio nas últimas

décadas do século XX, principais tipos de ensaio e autores).

• Lectura e análise de obras dramáticas do período comprendido entre 1975 e a

actualidade.

174


• Guía de lectura de Lugar, de Raúl Dans: edición, argumento, personaxes,

desenvolvemento escénico, códigos técnico-formais.


• Coñecer as principais características, obras e autores do teatro da promoción

de 1980.

• Coñecer as principais características, obras e autores do teatro da xeración dos

90.

• Coñecer as principais características, obras e autores do ensaio dende a

posguerra á actualidade.

• Comentar textos do teatro posterior a 1975.


representativas do teatro posterior a 1975: Lugar, de Raúl Dans.

No que respecta á gramática da lingua no primeiro trimestre estudarase máis polo

miúdo o substantivo e o adxectivo, no segundo o pronome persoal e os

determinantes e no terceiro trimestre o verbo e o resto das clases de palabras.

METODOLOXÍA

Lectura reflexiva de textos, tanto literarios como xornalísticos. Traballos sobre os libros de lectura, tanto desde o punto de vista literario como

gramatical. Utilización de materiais audiovisuais: vídeos didácticos, audición de cintas coa

voz e o discurso dos/das autores estudados, audición de poemas musicados, etc.

Esquemas e resumos de textos dados na clase (xornalísticos, científicos, etc.) Lectura da lexislación actual sobre Normalización Lingüística e valoración da

mesma. Pequeño traballo sobre o uso da lingua galega nas diferentes administracións

(estatal, autonómica e local), comprobando se se cumpre a lexislación. Traballos individuais ou en grupo sobre temas gramaticais ou cuestións

semánticas. Realización dunha pequena monografía sobre un libro de narrativa actual.

MATERIAIS:

o Libros de texto: Lingua e Literatura de Edicións Xerais.o Textos de diversa procedencia: xornalísticos, revistas de actualidade, vídeos,

CD... o Libros de lectura obrigatoria:

. 1ª avaliación: Rafael Dieste, A fiestra baldeira . 2ª avaliación: Carlos Casares, O sol do verán . 3ª avaliación: Manuel Rivas, O lapis do carpinteiro.

175


CONTIDOS MÍNIMOS DE 2º DE BACHARELATO

Contidos comúns

• Lectura comprensiva, análise e comentario de textos de natureza diversa e cun

nivel de dificultade adaptado aos obxectivos propios da etapa postobrigatoria.

• Produción de textos orais e escritos respectuosos coas regras de coherencia,

cohesión, adecuación, presentación e correción ortográfica que facilitan a

comunicación lingüística.

• Elaboración de exposicións orais e composicións escritas realizadas de xeito

documentado e cun vocabulario rigoroso que lle proporcionen ao alumnado os

rudimentos do discurso científico.

• Valoración da nosa lingua como elemento de identidade colectiva.

Lingua e texto

• Propiedades do texto: a coherencia e a cohesión. Análise de procedementos

lingüísticos básicos e aplicación ás propias producións. A progresión temática.

• A fonética e a fonoloxía. Descrición de fonemas.

• As variedades dialectais. Bloques e áreas dialectais. Principais trazos fonéticos,

morfolóxicos e sintácticos. O texto dialectal.

• Estrutura e formación de palabras. Tipos de morfemas e análise morfolóxica.

• Sintaxe: unidades e funcións sintácticas. Análise sintáctica.

• Semántica: campos semánticos. As relacións e os cambios semánticos. Definición

de palabras.

. Gramática: o substantivo (xénero e número) o adxectivo (graos), determinantes,

verbo e resto de clases de palabras.

A sociolingüística

• As funcións sociais da lingua. Conflito e diglosia. Estereotipos e prexuízos

lingüísticos: a súa repercusión nos usos.

• Historia da normativización: a construción da variedade estándar. Interferencias e

desviacións da norma.

• Linguas minorizadas e linguas minoritarias. O galego: lingua en vías de

176


normalización.

• O galego no 1º terzo do século XX: características lingüísticas fundamentais.

Contexto histórico e situación sociolingüística.

• O galego de 1936 a 1975: características lingüísticas fundamentais. Contexto

histórico e situación sociolingüística.

• O galego de finais do século XX e comezos do XXI: características lingüísticas

fundamentais. Contexto histórico e situación sociolingüística.

A literatura

• A literatura do primeiro terzo do século XX:

- A poesía das Irmandades e a poesía de vangarda.

- A prosa: as Irmandades e o Grupo Nós (narrativa, ensaio e xornalismo).

- O teatro: Irmandades, Vangardas e o Grupo Nós.

• A literatura entre 1936 e 1976:

- A poesía: a Xeración de 1936, a Promoción de Enlace e a Xeración das Festas

Minervais. A poesía do exilio.

- A prosa: os renovadores da prosa: Fole, Blanco Amor, Cunqueiro e Neira Vilas.

A Nova Narrativa Galega. A prosa do exilio.

- O teatro galego entre 1936 e 1976: a Xeración dos 50 e o Grupo de Ribadavia.

O teatro do exilio.

• A literatura de fins do século XX e comezos do XXI:

- Poesía: temas e autoras e autores dos 80 e dos 90. Poetas e tendencias

actuais máis relevantes.

- Prosa: temas e autoras e autores dos 80 e dos 90. Prosistas e tendencias


- Teatro: o teatro dos 80 e dos 90. Dramaturgos, tendencias e compañías


• Lectura, análise e comentario de textos significativos, polo menos dunha obra

completa de cada un dos períodos literarios referidos.

PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS AVALIACIÓN E CUALIFICACIÓN PARA BACHARELATO:

177


O sistema de avaliación do alumnado terá que ter en conta:

Probas obxectivas periódicas. Observación do seu traballo diario e da súa actitude. Cualificación dos traballos monográficos. Cualificación dos exercicios de resumo e de redacción. Valoración da expresión escrita, con especial interese pola puntuación e a

exposición coherente das ideas. Valoración da expresión oral. Nas probas obxectivas e traballos escritos aplicarase o sistema de desconto

por faltas establecido polo grupo de traballo das probas de Selectividade: . Un erro moi grave -aquel que atente contra o sistema lingüístico-

penalizarase con 0,2 puntos. . Un erro grave -solución contraria ás convencións ortográficas e á norma

lingüística- penalizarase con 0,1 puntos. . Un erro leve –solución discordante co estándar vixente- penalizarase con 0,05

puntos.

A avaliación debe basearse na continua observación dos alumnos e alumnas; deste xeito o docente poderá valorar o esforzo, o progreso e os posibles problemas con que se poida atopar o alumnado.

Para a superación da avaliación a nota obtida nos contidos de lingua e literatura debe estar equilibrada e non se fará media se non se obtén en cada unha das partes un mínimo de 3,5 puntos.

Recuperación: farase unha recuperación por avaliación: aqueles alumnos que ao finalizar o curso teñan suspensa unha avaliación terán

unha nova opción a recuperala no exame final de curso. Aqueles alumnos que ao finalizar o curso teñan dúas ou tres avaliacións

suspensas terán que recuperar a materia no exame final.

AVALIACIÓN DO ALUMNADO COA MATERIA DE LINGUA E LITERATURA SUSPENSA NO BACHARELATO

Os alumnos e alumnas que se atopen nesta situación realizarán dúas probas ao longo do curso e unha final para as posibles recuperacións.As materias de cada exame e as datas anunciaranse con antelación suficiente para que o alumnado poida distribuír o seu traballo.

ALUMNADO EXENTO DA MATERIA DE LINGUA E LITERATURA GALEGA

Polo que respecta ao alumnado desta materia, remitímonos ao Decreto 124/2007, do 28 de xuño (DOG de 29 de xuño de 2007), polo que se regula o uso e a promoción do galego no sistema educativo.

O Departamento considera que, ademais de asistir obrigatoriamente ás clases e acreditar o aproveitamento e a adquisición de coñecementos nesta materia, resulta indispensable unha actitude positiva cara á nosa materia.

178


ACCIÓNS DO PLAN DE INTEGRACIÓN TICSPódese comprobar que na maioría dos temas xa está especificada a contribución que o departamento realiza na aplicacón das novas tecnoloxías tanto en ESO como en Bacharelato.Ademais a aula de galego dous está dotada de ordenador, DVD, canon de video e pantalla polo que habitualmente se fai uso destes instrumentos para impartir as clases.

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Sempre dependendo da dispoñibilidade de profesores, alumnos, medios e calendario:

Rutas literarias, en proxecto, co fin de ilustrar autores e obras no seu entorno. Asistencia a representacións teatrais, dependendo da programación e oferta

de espectáculos. Visionado de películas, vídeos ou DVD de obras que interesen no

desenvolvemento das materias. Visita a museos, á redacción dalgún xornal, á radio... Actualización da páxina Web.

PLAN DE FOMENTO DA LECTURA

A través do comentario das obras de lectura obrigatoria. A través das propostas das diversas lecturas optativas. Exposición nos corredores de diverso material relativo á lectura: revistas,

publicidade, fotografías, reseñas Celebración do día do libro 23 de abril. Celebración do 17 de maio, día das Letras Galegas. Coordinación coa biblioteca do centro en todas as atividades que desenvolva.

PROFESORAS INTEGRANTES DO DEPARTAMENTO

• Dores Gómez Ces, imparte clases en 3º de ESO, 4º de ESO e 2º de Bacharelato.Este curso é coordinadora do E.N.D.L.

• Mª Xosé González Quintela, imparte clases en 2º de ESO, 4º ESO, 1º de Bacharelato e 2º de Bacharelato.

• Mª Xosé Mato Castro, imparte clases en 1º de ESO, 1º e 2º de Bacharelato e 2º e 4º de Atención Educativa.Este curso é Xefa do Departamento.

179


180

IES ADORMIDERAS DEPARTAMENTO DE LINGUA E...

Documents

Transcript of IES ADORMIDERAS DEPARTAMENTO DE LINGUA E...