UGALKETA FUNTZINOA

BIZITZAREN ETAPAK Bizitzaren zehar, pertsona hainbat etapak igaroten doguz.

HAUTZAROA: Jaioten hazi eta, gitxi gorabehera, 12 urtegaz amaitzen da. Aldi horretan, neskak-mutilak asko hazten dira, denbora gitxian.

NERABEZAROA: Haurtzaroaren eta helduaroaren arteko trantsizinoa aroa da. Gitxi gorabehera 12 urtegaz hasi eta 19 urtegaz amaitu.

HELDUAROA: Hiru etapa nagusi dira.

Gaztaroa: 25 urte arteko aldia da, gutxi gorabehera .

Helduaroa: Etaparik luzeena da eta, gitxi gorabehera.

Zahartzaroa: Bizitzako azkenengo etapea da.

KARAKTERE SEXUALAK

KARAKTETERE SEXUAL PRIMARIOA: Gizonezkoen eta emakumeen ugalketa aparatua osotzen daben sexu organo dira.

KARAKTETERE SEXUAL SEKUNDARIOA: Gure gorputzean gertatzen diran aldaketa dira, eta gizonezkoen eta emakumezkoen gorputza kampotik bereizten ahalbidetzen dira.

EMAKUMEZKO UGALKETA APARATUA

OBULUTEGIA: Organo txiki bi dira. Organo horretan obulu izeneko sexu zelula femeninoak sortu egiten dira.

FALOPIAREN TRONPA: Obulutegiak eta umetokia lotzen dauzan hodi bi dira.

UMETOKIA: Buruz beherako madari formako organo hutsa eta gihartsua da. Umetokian garatzen da izaki barria.

BAGINEA: Umetokiak kampoaldeagaz lotzen dauzan hodi gihartsua da.

BULBEA: Emakumezko ugalketa aparatua kanpoaldeagaz organo bakarra da. Kanpoko azala Ezpain dauka izena.

GIZONEZKO UGALKETA APARATUA

TESTIKULUAK: Edo barrabilak arrautza itxurako organo bi dira. Pubertaroan espermatozoideak dira. Kanpoko azala Eskroto izeneko da.

HODI DIFERENTEAK: Testikuluak edo uretrea lotzen dabez, eta gizonezkoen gorputz barruan dagoz.

SEMEN BESIKULUAK: Gorputz barruan dagoz.

ZAKILA: Kanpoko organo gihartsua da, eta barruan uretrea dago.

URETREA: Gernu eta semen, hau da, semen jariakinen eta espermatozoideas arteko nahastura, kanporatzen dauza hodiak da.

ERNALTZEA

Ernaltzea emakumezkoen gorputzaren barruan gertatzen da, ia betiko Falopioren tronpetan, sexu zelula maskulinoa bat, hau da, espermatozoideak obulu bat alkartzen da. Obulu ernaldua, zigoto deitutakoa da.

HAURDUNALDIA

Haurdunaldiaren lehenengo hiru hilabetetan, izaki barriari enbrioi deitzen jako. Lehenengo aste horretan, organoak guztiak guztis osotuta dago.

Hirugarren hilabetean aurrera, ordura arte enbrioi zanari umeki deitzen jako. Garai horretan, umekiaren organo guztiak guztiz osotuta dira, birikiak izan ezik.

Izaki barria garatu daiten, haurdunaldian zehar emakumezkoen gorputzak garrantzi handiko aldalketak izaten dauz, adibidez:

Umetokian karena eta boltsa amniotikaoa zartzen dira. Karena eta izaki barria zil hestearen bidez lotuta dagoz, eta behar dauzan mantenugaiak eta oxigenoa omoten deutso karena umekiari. Boltsa amniotikoa likidoz beteta dago, eta umekia inguratua dago. Temperatura aldaketatik babesteko.

Sabelaldea handitu egiten da, karena, boltsa amniotikoa eta umekia, gero eta handiagoa, barruan gordeteko.

Haurdunaldian amaieran, bularrak esnea ekoizteko prestatzen dira, umea lehen hilabeteetan amaren esneaz elikatu daiten.

ERDITZEA

Boltsa amniotikoa haustea umekia guztiz garatuta dagoanean gertatzen da. Une hori heldutakoan, likidoa amniotikoa baginan behera kanpora isurten da eta, horregaz batera, baginea dilatatzen hasten da, umekiari bertatik urteten izteko.

Umekia amaren gorputzetik kanporatzea ahalbidetzen dabe umetokiaren eta abdomeneko muskuluen uzkurderenak. Umekia kanpoan danean, zil hestea ebagiten da: umeari zil izeneko orbana geratzen jako mozte horren ondorioz

Erditzearen: azkeneko fasea zil hestea, karenea eta boltsa amniotiko kanporatzean da.

EGILEA: IBAI GABANTXO