HITZAURREA

«Inkontzien t e a r e n autoga uz a t z e a r e n historia da nire bizitza».

«Adierazia ez, baizik eta bizitua izan behar zuen zerbait zen bizitza niretzat.

Naizen bezalakoa naiz, hau da, ni neronen esker txarreko biografo bat».

Carl Gustav Jung

Esaldi hauek ez digute indar ema t e n hitzaurre psikobiografiko bat aurkezt er a , gure asmoa litzateke e n bezala, baina atsegin handiz betetzen gaitu Carl Gustav Jung eta bere obrarik garrantzizkoen e t ako bat euskaraz aurkeztu ahal izateak.

Bizitzan bertan murgiltzea eskatzen du C. G. Jungen lanet an eta beraren bizitzan murgiltzen saiatzeak. Norbanakoaz gaindikoa nagusitzen da Jungeng an . Betekizun erabakitzailea hartzen du haren lanetan norban ako az harat doan pertson az gaindikoak, bizitza osoan iraungo duen heltze- prozesu batera baitara ma norban ako a aspektu horrek. «Norban akotze a » lortzea adierazt en du prozesu horrek, gizakiaren eraba t eko gauza tze a ahalduko duen bidea, psikologia jungiarraren aztergai nagusia izanen dena alegia.

Carl Gustav Jung Suitzan jaio zen, Konstantza lakutik gertu dagoen Kesswill izeneko nekazari tza- herrixkan, 1875eko uztailaren 26an. Ezaguna denez, herri ezberdinez osatut ako erkidego bat da Suitza, iraunkorta su n orokor baten giroan hiru talde etniko handiz eta hiru hizkuntza ezberdin nagusiz (alema n e r a , frantse s a eta italiera) molda tu t ako erkidego bat. Honako ezaug arri haue t a n ager tzen da iraunkorta su n hori: tradizioarekiko leialtasun harrigarrian, ohiturak eta tokian tokiko dialektoak zaintzeko arret an eta gizarte-bizitza norabide tzen duten arau demokra tiko eta federalisten onarpen e a n .

Alemaniako Maguntziarrak ziren Jungen arbaso ak. Jungen bizitza azter tu zuen Aniela Jaffek dioenez, Carl Gustav aitona (1794- 1864) izan zen gehien nabar me n d u zena arbaso horien artean. Frogatu ahal izan ez den familiarteko esaera baten araber a , Goetheren seme naturala izan behar zuen Carl Gustav horrek. Egia ala ez, erroma nt izismo alema niarr ar en koorden a d e t a n jaso zuen bere prestakun tza intelektuala: medikuntzako ikasket ak burutu zituen, kultura- eta gazte- mugime n d u e t a n hartu zuen parte , Parisera aldatu zen bizitzera eta heme n Alexander von Humboldt (1769- 1859) geografoa ezagutzeko zoria izan zuen, zeinek Basileako uniber tsit a t e a n aurkeztu baitzuen. Suitzako hiritarta sun a eskura tu ez ezik, ospe handiko sendagile izatera ere iritsi zen, Medikuntza

Fakulta t e ar e n berritzaile, hiriko ospitaleare n bultzagile eta atzera tu t ako haurrentzako barne t egia ren sortzaile izan zelarik. Unibertsit a t eko errektore izateaz gain, Suitzako franko mazo n eriar e n buru nagusi ere izan zen.

Johan Paul Achilles Jung aita (1842- 1896) hizkuntzalaritza klasikoet a n lizentzia tu zen unibert si ta t e a n , eta hebraiera eta arabierari arret a berezia eskaini zien. Filosofiako doktore- gradua lortu zuen, baina ez zen eginkizun akade mikoe t a r a jarri eta apaiz protes t a n t e egin zen. Gerhard Wehrek (1991) dioenez, arrazoi ekono mikoek era ma n zuten gizona teologia ikaster a eta apaizgoa hartzera . Hala eta guztiz ere, jungtarr en familiaren egoera ekono mikoa ez zen oso erosoa izan, alderantziz baizik, nahiko apala izan zela aitortu behar da.

Emilie Preiswerk ama (1848- 1923) Suitzako izen oneko familia bateko alaba zen. Ospe handiko izana zen amare n aldetiko Samuel Preiswerk aitona (1799- 1871): Basileako San Leonardo parrokiako predikaria zen gotzain mailan; horret az gain, unibert si t a t e a n hebraiera ere irakat si zuen, eta hebraierare n grama tika ezagun baten egiletzat hartua izan da.

Familia ohoret su e t a t ik zetozen, beraz, aita- amak, eta hezkuntza ona eskaini zieten seme-alabei, baina ekono miare n aldetik nahikoa eskas ibili ziren, gero eta pobreago bizi izan baitziren.

Hau da, lerro nagusien e t a n emanik, Carl Gustav Jungek jaso zuen ondare kulturala. Psikologikoki ez ezik kulturalki ere eragina izan zuen horrek gizonareng a n , eta nahiko erraz aurki daitezke ondare horren aztarnak haren lanet an.

Gurasoekiko izan zituen harre ma n ei eta horiek izan zuten eraginari dagokiene t a n , Jung berari utziko diogu hitz egiten. 1964ko Oroitzapen a k, ame t s ak eta pentsa me n d u a k liburu autobiografikoen e a n zera dio:

Oso ama ona izan nuen. Halako giro xalo bat sortzen zuen bere inguruan; bereziki afektiboa zen eta gorputzez handia. Mundu guztiari entzuten zion, elkarrizketa tz e a atsegin zitzaion eta mar ma r alai bat zirudien. Gustu on eta sakoneko gaitasun literario nabar me n a zuen. Baina hori ez zen inolaz eta inondik nabar me n tz e n , alderantziz, atsegina zen emaku m e zahar eta handi baten itxuraren atzean ezkuta turik geratzen zen hori; sukaldari ona, eskuzab al a , eta umorerako sentibera zen gainera . Eduki ahal diren ohiko ezaug arri guztiak zituen; baina bigarren nortasun bat agertzen zen berareng a n , pentsa ahal ezineko indarra zuen bigarren nortasun bat: zalantzan jarri ezineko agintea zuen irudi handi eta ilun bat zuen. Ziur nengoen emaku m e hark bi nortasun zituela: gaitzik egiteko gauza ez zena eta gizakoia bat. Bestea , ordea, beldurgarria iruditzen zitzaidan. Oso gutxitan agertzen zen, baina bat- batea n eta modu beldurgarrian beti. Bere buruarekin ariko balitz bezala hitz egiten zuen orduan; baina esat en zuena nigatik zioen eta, beti bezala, barren-barren e a n eragiten zidan eta izututa gelditzen nintzen.

Erabat alderan tzizkoa gerta tu ohi zen nire aitarekin. Atsegin handiz adieraziko nizkiokeen nire zailtasun erlijiosoak, eta aholkuak eskatuko; baina ez nuen egiten, bere eginkizuna zela eta, arrazoi nardag a rrien bitartez eman behar zizkidan erantzunak aurrez banekizkiela iruditzen baitzitzaidan.

Teologiak aldenarazi gintuen aita eta ni elkarreng a n dik.. . Saihes tu ezineko patu baten morroi zela aita iruditzen zitzaidan. Bakartia zen. Ez zuen lagunik hitz egiteko, edo nik ez nuen gure inguruan bere hoztasun hura apurtzen lagunduko zionik ezagutzen . Otoitz egiten sumatu nuen behin; bere fedea gordetzeko ahalegin desesp e r a g a r rian zebilen. Hunkitua bai, baina urduri ere suma tz en nintzen ni aldi berean , eliz eginkizune t a r a eta bere pentsa m e n d u teologikora oso itxaropen eskasez eman a zegoela ikusten bainuen.

Rin ur- jauziaren ondoko herrixkan apaiz eginkizune t a n zebilene t a n gogo handiz betetzen zen, eta ikasle- aldiko oroitzapen ak gogora tu ohi zituen; ikasle- pipa luze harta tik etenik gabe erre tzen jarraitzen zuen, eta ezkontza- bizitzak etsipendurik zeukan. Ekintza on ugari burutu zuen, gehiegi ere bai. Arrazoi hori zela eta, umore txarreko egon ohi zen sarritan, eta haserre tu t a ia beti. Otoitz- giroan bizitzen ahalegintzen ziren nire bi gurasoak, horren ondorioz hainba t e t a n halako eszenak sortzen zirelarik; baina, aurrez ikus zitekeen ez , zailtasun horrek fedea suntsitu zion aitari.

Rin ur- jauzitik gertu zegoen Laufen gazteluko parrokiara aldatu zen familia Kesswill- tik Jungek sei urte zituene a n . Bi edo hiru urte zitueneko garaie t akoak dira haren lehen oroitzapen ak eta haurtzaro- giroko paisaiak jasotzen dituzte , eta guztia bereziki liluragarria, alaia eta bizia zelakoaren inpresioa aldi berean . Haurtzaro tik liluratu zuen urak, oinarrizko lau eleme nt u e t a t ik bat, eta uraren inguruan biziko zela beti pentsa tu zuen.

Haur guztiek bezala, hainba t gaixotasun izan zuen, geroago berak bere gurasoek elkarrekiko harre ma n e t a n izan zituzten zailtasun ekin erlaziona tuko dituenak. Bake-epailearen ak egin nahi izaten zituen berak bi gurasoen arteko harre ma n gatazka t su horietan .

Klein- Hüningen- era (Basileatik gertu) aldatu zen beste behin familia 1879an. Bere adineko haurrek ohiko zituzten jakin- minarekin eta egindako aurkikuntzekin erlaziona tu t ako oroitzapen biziak gorde izan zituen: abere ekin, giza soinarekin eta naturarekin zerikusia zuten aurkikuntzak, baina baita margolaritza , eskultura eta, oro har, arte ederren mundu ar ekin erlaziona tu t ako ak ere.

Mutiko bakartia izan zen; Gertrud arreba (1884- 1935) berak bedera tzi urte bete eta gero jaio zen. Seme bakar bezala hezia eta hazia izan zen ordura artean. Sei urte bete orduko latina irakas t en hasi zitzaion aita. Lehen eskolatze a etxean bertan jaso zuela esan daiteke.

Hamaika urterekin hasi zen Basileako institutuko eskola- eman aldiet a r a joaten. Erraztasu n ez jardun zuen lehen aldian eta atseginez joan ohi zen klasee t a r a , bere adin berekoekin harre ma n a k moldatzeko aukerak izan baitzituen. Hiria eta bertako etxeak eta jendea ezagutze n joan ahala, ordea, familia jasaten ari zen behar- egoeraz jabetu ahal izan zen; bere gurasoe n kezkak eta ahaleginak ulertzeko bidea ireki bazion ere horrek, ohiko bakardad e hartar a itzultzeko aukera berriak ere sortu zizkion aldi berean . Jungek berak dioenez, bazter tu egin ohi zuten bere ikaskideek, eta beste ak ez bezalakoa izatera behar tzen zuten. Bere intimita t e a n , segurta s u n e a n eta bakardad e a n meh a txa tu t a balego bezala sentitzen omen zen.

«Nazkag arri gerta tzen hasi zitzaidan eskola. Bereziki aspergar riak gerta tzen zitzaizkidan erlijio- klaseak, eta bene t ako izua hartu nien mate m a t ika- eman aldiei. Inork ez zituela nire zailtasun ak ulertzen sumatu nuen harridura handiz».

Laguntxo bat sortu zuen Jungek orduan: sei zentime t roko gizontto bat tailatu zuen eskolako bere erregelan , lebita, kopa- txapela eta oinetako dirdiratsuak zituen gizontto bat. Tinta beltzez margotu , erregela tik zerraz ebaki eta kaxa batea n , ohe batea n beroki batez estalirik, sartu zuen. Bere eskuz margotu t ako harri bat ere sartu zuen kaxa berean , eta guztia etxeko ganbar an gorde zuen.

«Egoera zail guztietan , edo zerbait prest a tu behar nuene a n, edo nire sentibera t a s u n a mindurik aurkitzen zenet a n , edo nire aitaren sumingarrit asun ak edo amare n gaixotasun ak asper tzen ninduten e a n , nire gizonttoa ekarri ohi nuen burura».

Urte batez edo iraun zuen egurrezko bere gizonttoar ekiko isilpeko harre ma n a k. Jungen haurtzaroare n amaiera eta gainditzea ekarri zuen harre ma n horren amaierak. Hogeita hama b o s t urte bete arte ez zuen berriro gogoratu horrelakorik izan zuenik ere.

Heraklito, Enpedokles eta Platonen lanak irakurri zituen hama s ei eta hemer e tzi urte bitarte an , baina baita Eckhar t, Hegel eta Schopenh a u e r r e n a k ere aldi berean . Oso iritzi ona molda tu zuen azken horret az . Medikuntza- ikaske t e t a n lizentziatura lortu arte filosofiaz ere ardura tu zen.

Gogo handiz ekin zien uniber tsit a t eko ikasket ei 1895eko udaberrian, nahiz eta arkeologia ikasteko bere asmoa betetzeko aukerarik izan ez zuen. Familiak zituen arazo ekono mikoak bitarteko, eta gogo- zientzien eta natura- zientzien artean aukera tu beharrak zalantza handiak sortu bazizkion ere, azken horiei ekitea erabaki zuen azkene a n . Medikuntza hauta tu zuen, bi zientzia- ere mu horien artean zegoela eta.

1895eko azken aldera aita gaixotu egin zen, eta 1896ko hasieran zendu zen.

«Egun ilunak eta mingarriak izan ziren ondorengo ak, eta oroitzapen eskasak gordetzen ditut. Aldi berean , ordea, askat a su n- zantzuak sumat u nituen neureg a n. Aitaren heriotzaren ondoren haren gela niretzat hartu nuen eta haren tokia bete nuen familiaren giroan».

Aitaren heriotzaren ondoren handitu egin ziren arazo ekono mikoak eta zailtasun berriak sortu ikaske t ekin aurrera egin ahal izateko. Aitaren aldetiko osaba batek eskaini zion laguntza bati esker egin ahal izan zuen aurrera; 3.000 franko zor zizkion amaieran .

«Ez nuke gutxitzat jo nahi nire behar t a s u n- aldi hura. Gauza arruntak aintzakotza t hartzen ikasten da. Zera esan dezake t atzera begiratuz: unibert si ta t eko aldi hura aldi ederra izan zen niretzat».

Prestakun tz a- ikasket ak buruturik, anato mia- arloko laguntzaile- postu eskura tu zuen eta histologiako ikastaroak zuzendu zituen. Morfologiaren ikuspuntu a , zentzu zabalene a n harturik, suerta tu zitzaion gogozkoen a , eta fisiologiarena , berriz, gutxien erakarri zuena.

«Oso ezatseginak gerta tzen zitzaizkidan frogapen- helburu hutsez burutzen ziren bisekzioak. Ezin burutik ken nezake e n odol beroko abereak gure kiderik onenak eta ez auto ma t a huts batzuk zirela zioen ideia. Deskribap en hutsez azaldut ako prozesu esperime n t al ak irudikatzeko nahikoa fantasia banuen nik».

Garai haietan gogozkoen zituen autore en lanak irakurtzen jarraitzen zuen: Kant, E. von Hartma n n eta Nietzsche, azken honen lanak ulertzeko nahikoa presta turik ez bazego en ere berak aitortzen zuenez.

Kirurgian edo barne- medikuntzan prest akun tz a bereziak egitea pentsa t u zuen 1898an. Aurrez burutu t ako ikasket ak bide zirela, kirurgiarako zaleta sun handiago a sumatze n bazuen ere, erietxe batean oheburuko sendagile bezala ekiteko planak egitera behar tu zuten arazo ekono mikoek. Aldi horret an , ordea, bere laguntzaile modua n Munichera aldatzeko eta han barne- medikuntzara dedikatzeko gonbidap e n a egin zion Fiedrich von Müller irakasleak; bere norabide a eta etorkizuna aldaraziko zion zerbait gerta tu zen, hain zuzen ere, orduan.

«Lizentzia turako azterke t a r ako prest a tze n ari nintzelarik, psikiatria- gaia izan zen, sintoma t ikoki, azkenerako utzi nuena. Ez nuen itxaropen handirik ikasgai horreta tik. Hala eta guztiz ere, Krafft- Ebingen liburua zabaldu nuene a n zera pentsa tu nuela gogora tzen dut oraindik: ikus dezagun psikiatra batek bere gaiaz esan dezake e n a .

Hitzaurrea n honakoa irakurri nuen: «psikiatriako eskuliburu guztiek izaera gutxi edo gehiago subjektiboa baldin badute , jakintzaren arlo honen berezitasun a ri eta izan duen

garap en irregularrari zor zaio hori». Lerro batzuk aurrerago beste hau zioen autoreak, «pertson ar e n gaixota sun a zela» psikosia. Hortxe aurkitzen zen gertakari biologiko eta espiritualen esperientzien eremu komuna , alderdi eta toki guztietan nik bilatu nuen hura bera, baina inon aurkitu ez nuena . Hona, beraz, azkenik nire izaerak eta espirituak elkar gurutza tzen duten tokia gertakari bilakaturik».

1900eko abendu ar e n 10ean ekiten dio bere laguntzaile- lanari Züricheko Burghölzlin. Basilean lagunekin eta familiarekin izan zuen giroa saminta su n e z gogoratzen bazuen ere, errazta s un ez egin zen Zürichekora . Erabat bere lanari eman a egon zen lehen hilabe t e e t a n zehar; hona horren adierazgarri den gertakari bat, Psikiatriako Aldizkari Orokorraren berrogeita hamar aleak, hasiera tik ordura artean ager tu t ako guztiak irakurri zituen, ikuspegi psikiatrikora jartzeko xedez.

Psikiatria ikasteko urteak izan ziren Jungentza t Züricheko uniber tsit a t eko eritegi psikiatrikoan eman zituen hiru urteak. Beste batzuekin batera berak berrituko zuen psikiatria. Diagnosira mugatze n zen abstrakziora bideratu t ako psikiatria zen ordura artekoa, hau da, sintome n eta esta tistiken deskribap e n e r a baino mugatze n ez zen psikiatria.

«Garrantzi tsuak dira, bai, diagnosi klinikoak, norabide bat eskaintzen baitute ; baina gaixoari ez diote ezertan laguntzen. Gaixoaren «historiaren» kontua da hor gai erabakigarria, horrek aurkitzen baititu gizakiaren muina eta giza sufrimend u a , eta hori lortuz gero bakarrik erabaki baitaiteke jarraitu beharreko terapia».

Ezaguna zaigunez, gaixoa eta honen eritasun a , ondoeza eta bizitza interesa tz e n zitzaizkion Jungi, eta izaki norbanako zeha tzarekiko interes horrek bidera tu zuen Sigmund Freuden lanak azter tzera .

«Oinarrizko zerbait bilakatu zen egoera horretan Freud niretzat , eta hori, bereziki, ame t s a r e n eta histeriaren psikologiaren inguruan burutu zituen oinarrizko ikerlaneng a t ik izan zen horrela. Geroagoko ikerlane t a r ako eta norbanako e n kasuen ulerkuntzarako bidea erakutsi zidaten bere ulertzeko modu ek. Gai psikologikoak txerta tze n zituen Freudek psikiatrian, nahiz eta bera ez psikiatra izan, neurologoa baitzen».

Ez ditzagun, ordea, gertakariak aurrera tu . Freudekiko adiskide t a s u n sakona bideratu aurretik, Pariseko Salpetriéren landu zituen bere ezagutzak Jungek, lehenago Freudek berak jardun zuen toki berean alegia. 1903ko otsailaren 14an Enma Rauschenb a c h e kin ezkondu zen Jung, Pariseko egonaldia amaitu ondoren. Bost seme- alaba jaio ziren ezkontza horret a t ik: Agatha, Gret, Franz, Marianne eta Helene.

Egoera ekono miko oneko familia batekoa zen Enma Rauschen b a c h . Ezagutu zutenek diotenez, emaku me azkarra eta erreserb a tu a zen, baita atsegina eta barne- bake handikoa ere. Jungen zuzendari zen Eugen Bleuler psikiatra ospet su ak zorionak ere eman zizkion laguna aukera tzerako a n egin zuen hautap e n onaga tik. Ezkondu ondorengo lehen urtee t a n Burghölzli erietxeko eraikin nagusian jarri ziren bizitzen biak, Bleulerren etxebizitzaren gainean hain zuzen ere. Zürichetik kilometro gutxitara dagoen laku baten ondoko landetxe zoragarri batera aldatu ziren geroago, Jungen aspaldiko amet s a betez horrela.

«Ezkutuko gertakarien patologia eta psikologia» izenburutza t zera ma n lan batez eskura tu zuen psikiatrian doktoregoa 1905e a n , eta urte berean Züricheko unibert si t a t eko erietxeko zuzendari- kargua eman zioten, non 1909ra arte iraun zuen, hau da, ere mu ezberdine t a n zerama tz a n lanek ezinezko egin zioten arte. Hala eta guztiz ere, irakasle- lagun bezala jarraitu zuen 1913ra arte. 1904- 1905ea n psikologia esperime n t al eko laborat e gia sortu zuen erietxe psikiatrikoan, non, nagusiki, asoziazio psikikoak aztertzen zituen, berak

«konplexu» edo korapilo afektiboen ezagutza errazt eko molda tu zuen «asoziazio-frogaren» bitartez.

1907ko otsailaren 27an elkartu zen lehenengo aldiz Sigmund Freudekin Vienan. Biek zuten topake t a horreta r ako interes a . Aspaldikoa zuen Jungek Freuden lan eta argitalpen ekiko jakin- mina. Freudek, aldiz, interes handiz jarraitzen zituen Jungen eta Bleuleren lanak.

«Bera ikustera gonbida tu ninduen Freudek. Eguerdiko ordu batea n elkartu ginen eta hama hiru orduz jardun genuen, etenik gabe, nolabait esat eko. Nik ezagutu nuen lehenen go pertson a bene t an garrantzitsua izan zen Freud. Ordura arte ezagutzen nituene t a t ik ezin aldera nezake e n inor Freudekin. Bere jarrere t a n ez zegoen ezer hutsalik. Bereziki azkarra , sakona eta interesg ar ria topatu nuen arlo guztie tan».

Elkarrekiko onarpen a adierazt en duten idazkietan eta bereziki elkarri bidalitako eskutitze t an argi eta garbi suma daiteke ia bost urtez luzatu zen bien arteko adiskidet a su n sakon eta estua.

Psikoanalisiarekiko zituen itxaropen ak Jungeng a n jarri zituen Freudek, eta bere lanaren oinordeko eta jarraitzaile izan zedila nahi zuen; Psikoanalisiaren Nazioarteko Elkargoko lehend ak a ri tza t ere Jung proposa tu zuen Freudek, eta horrela gerta tu zen, bera izan baitzen elkargo horret ako lehen lehend ak a ria 1910ea n Nüremb erg e n aukera tu zutene tik.

Elkarrekin joan ziren Estatu Batue t a ra 1909an, Clark- eko uniber tsit a t e a k gonbida turik, eta biek «honoris causa» doktore- titulua jaso zuten bertan.

Adiskideta s un horren haus turarako arrazoiak ugariak eta era askotako ak izan ziren, eta ez ditugu heme n aztertuko. Arrazoietako batzuk teoriaren eremuko ak ziren, best e batzuk praxia analitikoari zegozkionak, baita interes ezberdine t ako ak ere; badago horien guztien nahikoa froga. Gerta tuak gerta tu, oso emankorrak izan ziren bien arteko harre ma n a k , iraun zuten bitartea n bederen , bai beraientza t , baita psikoanalisiaren garap en e r ako eta mugime n d u psikoanalitiko osoaren tz a t ere. Handiak izan ziren gizakia eta honen gaixotzea ulertzeko egin zituzten ekarpen a k. Batak nola beste ak asko sufritu zuten bien arteko adiskide t a s u n a r e n hausturarekin.

1914an bere gogoz uko egin zion Psikoanalisiaren Nazioarteko Elkargoko lehendak ari izateari.

«Freuden g a n dik aldendu ondoren barneko segurta s u n- ezaren aldi bat hasi zen niretzat , baita norabide- ezaren a ere. Eraba t airean sumatz en nuen neure burua, ez bainuen nire tokirik aurkitu artean».

Adierazi bezala, sufrimendu a ekarri zien hausturak biei. Psikosiaren arriskupe a n sumatu zuen bere burua Jungek, autoan alisiak eta amet s e n eta fantasien analisiek adierazt en ziotenez. Aldi bat igaro artean ezinezkoa gerta tu zitzaion bere gogo- aldarte a , bere kezka-egoera interpre t a tze a . Gainera zetorren hekatonb e a r e kin zerikusia zuten, egiten dituen aitorpen e n araber a , bere ame t s eta fantasiek, bere gogo- urduritasun ak: lehenen go mundu- gerrat e a r ekin alegia.

Ezegonkorta s u n handia jasan behar izan zuen urte horietan zehar. Berak aitortzen duenez, psikosiaren muget a n egon zen. Egoera horreta r a zergatik ez zen erori argitzea ez da gauza erraza; bere autoan alisi ardura t su a ri , yoga- jardunari, bere amet s eta fantasien arrazoiak aurkitu nahiari, bere lanari eta bereziki errealita t e a r e n mugak ziurta tu zizkion bere familiari esker gainditu ahal izan zuen, seguruenik ere, egoera hura.

Haren lanean bene t ako berrikuntza eta birmoldake t a eragin zituen krisi- egoera hark. Egia da, bai, bere lan horren ildo nagusien ak lehenen go e t ak o liburu nagusiene t a rikoan

aurkitzen direla, 1911n argitara tu t ako Libidoaren Metamorfosia eta Sinboloak izenekoan, hain zuzen ere. Baina krisi haren ondoren hasi zen talde- inkontzient e a r e n sakontas u n e t a n murgiltzen, geruzaz geruza aztertzen , izan nahi izan zuen arkeologoak egin ohi duenez. Beti berekin zera ma n Itzala aurkitu zuen, Animusa eta Anima, «Magna Mater» zeritzona, Logos Zaharra , e.a. 1918an hasi eta 1936ra bitarte an gnostikoen lanak irakurtzeari eta haien «mand alak» marraztu eta margotze a ri eman a egon zen.

Inkontzient e a eta Niaren arteko erlazioei buruz hitz egitera gonbida tu zuten 1916an Parisera; gerora 1928an argitara tu t ako liburu batean berriro landuko zuen gaia, orain euskara turik eskue t a n duzun hauxe bera.

Gerra amaiturik bidaia- andan a bati ekin zion, bere ezagutzak eta mundu ari buruzko ikuspegia zabaltzeaz gain, bere ideiak eta teoriak frogatzeko xedez, gure ustez.

Tunezera joan zen 1920an; beste kultura mota batekin izan zuen lehenen go topake t a gerta tuko zitzaion aukera hura.

«Sakonki hunkitu ninduen kultura arabiarrarekin izandako topake t ak . Gogoeta zale ez diren eta afektue t a t ik bizi diren pertson a hauen emoziozko, ia bizi- indarrezko esentziak eragin iradokitzailea du ere mu historiko horiek gainditu edo gainditu uste ditugunong a n ».

«Antzinate a n izan zena jada ez dela bene t a n sinetsit a dago europarra , baina zer izatera iritsi den ez dakiela aurkitzen da oraindik».

Bere lanik ezagutu e n e t a rikoa argitara tu zuen 1921e a n: Tipo Psikologikoa izenekoa alegia.

Mexiko Berrira eta Arizonara bidaiatu zen 1921- 1924 tartean , eta herri indioekin harre ma n e t a n jarri zen orduan.

«Europarra ez zen gizaki batekin hitz egiteko aukera izan nuen han, hau da, zuria ez zen batekin hitz egitekoa. Tao- herrialdeko buruzagi bat zen, berrogei eta berrogeita hamar urte bitarteko gizaki azkar bat.. . Begira zein gupidag a b e a k diruditen zuriek, zioen Ochwiä Bianok. Ezpain mehe ak eta sudur zorrotza dituzte , aurpegiak desitxura tu eta zimurrak urratzen dituzte, begirada gogorreko begiak dira horienak eta zerbaiten bila dabiltza beti. Zeren bila ote dabiltza? Zerbaiten nahian aurkitzen dira beti zuriak, urduri eta artega tu t a daude . Ez dakigu zeren bila dabiltzan. Ez diegu ezer ulertzen. Erotuta daudela pentsa tz en dugu».

Kenian eta Ugandan izan zen 1925e a n, mend e b aldeko ez ziren kulturekiko bere harre ma n e kin jarraituz horrela.

«Kontzientziaren esanahi kosmikoa harrigarriro argi eta garbi ager tu zitzaidan heme n . Naturak osatu gabe uzten duena arteak osatzen du, esan ohi da Alkimian. Gizakiak, nik, azken ukitua baino ez zion eman mundu ari ekintza sortzaile ia suma ezin batean , hau da, izaera objektiboa eman zion. Izaki objektiboa eta honen esanahia sortu ditu giza kontzientziak, eta horren bitartez ezinbes t eko tokia aurkitu du gizakiak izakiaren prozesu handian».

Harvardeko unibert si t a t e ak (Massachuss e t s ) bere hirugarren mend e urr en a ospatzen zuela eta, «honoris causa doktore» izenda tu zuten bertan; ohore berdina eman zion Oxfordeko unibert si t a t e ak 1938an.

Kalkutako uniber tsit a t e a k hogeita bosgarren urte mu g a zuela eta, India bisitatzera gonbidatu zuten 1938an bertan, hango ospakizune t a n parte hartzera .

«Oso maila altu batea n berezitutako kultura ezezagun baten zirrarape a n aurkitu nintzen leheneng o aldiz Indian... Gaizkiaren izaera psikologikoaren gaiak kezkatzen ninduen nagusiki Indian.. . Espiritualtasun indiarrak onetik hainba t duela txarretik ikusteak

sakonki hunkitu ninduen. . . Indioaren xedea ez da eraba t eko t a s u n morala lortzea, nirvana-mailara iristea baizik».

Hiru «honoris causa» doktorego- gradu eman zizkioten Indian: islamare n ordezkotzan Allahabad eko uniber tsit a t e a n , induismo ar e n ordezkotzan Benares eko a n eta Kalkutan, berriz, jakintza eta medikuntza anglo- indiarraren e a n .

Aberast e pertson ala ekarri zioten bizitzan zehar egin zituen bidaiek, bere terapia-moduar e n hain maitea zuen hedap e n a r e n bidez eta bere teoriak frogatzeko eskaintzen zitzaizkion aukeren bitartekot a s u n e z . Bidaia ugari eta abera t s horiez apart e , eta Richard Wilhelm bezalako sinologo ospe t su a r ekin –norekin Urrezko lorearen sekretua izeneko lana argitara tu zuen– edo Heinrich Zimmer bezalako indologo ezagun ar ekin izandako harre ma n eta elkarrekiko onarpen ez gain, bere nortasun a eta bere lana ulertzeko, gure ustez, baliagarri gerta tzen den beste alderdi bat ere badago Jungen bizitzan.

Ahulegiak gerta tzen zitzaizkion papera eta hitzaren gainetik legokeen beste zerbait sendoago a eraikitzeko ideia bururatu zitzaion hogeigarren urteen inguru hartan. Bollingeneko lurraldean dagoen Seint Mainrad herrian, Züricheko lakuaren iparraldeko ertzean –uraren inguruan beti– kokaturik zegoen lur- zati bat erosi zuen 1922an.

Afrikako txabolen antzera , solairu bakarreko eraikin bat altxaraz t e a pentsa tu zuen lehen aldi batean; bi solairukoa eraikitzea erabaki zuen, ordea, gerora. Deigarria gerta tzen da etxe honen eraikuntza –bere etxea , bere berariazko prozesu pertson ala , ekarpen jungiarret a n ardatz gerta tzen den bere norban akotze- prozesu a– bere lanaren garap en a r e kin paraleloan erlaziona tze a , nahiz eta heme n gai honet an gehiago sakontzeko aukerarik ez izan.

«Lehen etxe zirkularra sortu zen horrela 1923an. Benetako dorrea zen amaitu zenean. . . Bizileku ama tiarra bezalako zerbait izan zen niretza t».

1923an zendu zen haren ama; horrega tik esana hi berezia hartzen dute bere hitz horiek. Poliki-poliki, eta lau urtean behin edo, eraikin berriak txerta tzen zizkion jatorrizkoari. Bere emazt e a r e n heriotza gerta tu eta urte betera , 1955e a n , eraba t eraikitzat jo zuen bere etxe hori.

«Hobekuntza- gune bilakatu zen hasiera tik niretzat dorrea: amare n altzoa edo amaren irudia, non naizena, izan naizena eta izango naizena izatera iritsi ninteke e n berriro. Harrian birjaio banintz bezalako sentsazioa sortar az t en zidan dorreak. Aurrez sumat u t ako a bete balitz bezala eta norban akotze a r e n errepres e n t azioa bat izango balitz bezala iruditzen zitzaidan».

Zera esan behar da heme n , ez zuela best eek eraiki zezat enik agindu; eraikuntzan aktiboki parte hartu zuen berak. Asti- leku izateaz gain, erre tiro- gune ere izan zen Jungentza t Bollingeneko dorrea. «Nire lur hori gabe ez zen nire emaitzarik sortuko».

Gaur oraindik irauten duen eztabaida bat sortu zuen gertakari bat bada Jungen bizitzan. Psikoterapiare n Elkargo Alemaniarreko ohorezko lehend ak a ri zen Jung 1930an, eta Psikoterapia Osagileen Nazioarteko Elkargoko lehendak ari izenda tu zuten 1933an. Lehend ak a ri- izenda tze hori Hitler- ek agintea hartzearekin batera suerta tu zen, eta Herman n Goeringen lehengusu a zen Goering irakaslear en izenari nolabait loturik ager tu zen urte batzue t a n zehar beraren izena. Aukera horretaz baliatuz, arrazista eta antise mit a tza t salatu zuten orduan bere aurkarie t ako batzuek. Zehazta su n gehiago aurkeztu beharko badira ere, zer esan daiteke geure ustez, Elkargoa eta bertako kideak babes t e n saiatu zela Jung bai Alemanian bertan eta baita atzerrian ere, nahiz eta hanka sartu zuela ere onartu zuen berak. 1939ko uztailean uko egin zion lehend ak a ri tza hari, eta

urte bereko irailaren bian honako hau idatzi zion bere adiskide bati: «Bere gailurra lortzear dago Hitler, eta berarekin batera baita psikosi alema niarr a ere».

1932an bere litera tur saria eman zion Jungi Zürich hiriak, jaioterriaren onarpen a ere eskura tuz horrela. Bertako irakasle titular izenda tu zuen Teknika Eskola Federal Gorenak. Urte batzuk geroago, 1944an, Basilea bere hiri kuttunak espreski berarentza t sortu zuen Medikuntza Psikologiaren katedraz jabetu zen jada hirurogeita hamar urte zituene a n . Osasun- arazoak zituela eta, uko egin zion eginbeh a r horri ere bi urte geroago. Biriketako bi enbolia eta bihotzeko bat izanak zituen jada 1944ko otsailean.

Mitologiaren esentziara sarrera bat izeneko liburua argitara tu zuen 1941e a n mitologia kontue t a n aditu ezagun a zen Karl Kerenyi- rekin batera; eta 1944an, berriz, berak gogokoen a zuen eta guretza t harrigarriena gerta tzen den Psikologia eta Alkimia izenekoa argitara tu zuen.

Jungen ezagutzailerik onene t a rikoa zen Jolande Jacobik norabide jungiarra izanen zuen institutu bat sortzea proposa tu zuen 1946an, psikoterap e u t a berriak prest a tzeko xedez. Jakingarria gerta tzen da Jungek eman zuen iritzia:

«Ez dut inolako doktrinarik jarraitzen; gertakariak deskribatzen ditut eta hainba t iritzi proposa tz en ditut eztabaida tu a k izan daitezen . . . Ez dut inolako doktrina molda tu eta eraba t ekorik irakast e n , eta beldurtu egiten naute «jarraitzaile itsuek». Gertakariekin bakoitzari bere erara moldatzeko askat a su n a uzten diot, neuk ere askat a su n berdina hartzen baitut neure tza t».

Hala eta guztiz ere, bere onarpen a eman zuen Jungek bi urte berandu a g o , 1948an, eta Carl Gustav Jung Institutua sortu zen Zürichen.

Adinean oso aurrera tu a eta osasun ez nahikoa makal ibiliagatik ere, lanean jarraitu zuen Jungek, baita hainbes t e hunkitu zuen bere emazt e a r e n heriotza gerta tu ondoren ere. Aurrez argitara tu t ako bere lanetako batzuk berrikusi eta beste berri batzuk kaleratu zituen. Mysterium Coniunctionis izenekoar en hiru liburukiak baino ez ditugu aipatuko heme n horren adibide gisara. Adiskide eta lankideen ikustaldiekin jarraitu zuen, eta bere Oroitzape n a k, ame t s ak eta pentsa m e n d u a k lantzeari ekin zion 1956an Aniela Jaffé- ren laguntzaz.

Laurogeita bost urte betetzen zituela eta, Küsnacht- eko ohorezko hirikide izenda tu zuten 1960an.

Bere familiakoez inguraturik 1961eko ekainaren 6an eman zuen bere azken arnasa Küsnachten . Hiri horret ako hilerrian eman zioten lurra. Bere dorrerako hauta tu zituen hitz berberak ezarri zizkioten sepultura- gainean: «Lurrean du bere jatorria lehen gizakiak eta lurtarra da; zerua da, aldiz, bigarren gizakiaren jatorria eta zerutiarra da».

Psikiatria eta psikologia akade mikoen eremu a gainditu egiten du C. G. Jungen pentsa me n d u a r e n eraginak, beste arlo zientifiko batzuk ere barne hartzen baititu eta kultura osoa zeharka tze n baitu mend e b ald e tik hasi eta ekialderaino. Oso gutxitan gerta tu izan da mend e b aldeko intelektual baten ekarpen e k hain eremu zabalak landu izana: biologiaren mundu objektiboa, subjektibota s u n a r e n eta kulturaren barne- ere mu ak, eta jarduera sozial eta erakund ezko handi bat.

Züricheko kantoiko Burghölzki erietxe psikiatrikoko klaustrokidee n artean langileen e t a rikoa izan zen Jung. Bleuleren ikasle eta Piaget en irakasle gerta tu zen han, best e askoren artean. Garaiko garrantzizkoen e t ako tz a t joa izan zen Bleuleren inguruan molda tu zen lantaldea , eta mend e b aldeko psikiatriaren sortzailee t ako bat bezala hartzen du historiak Jungen irudia.

Burghölzkin eman zuen aldian sortu zuen Jungek bere «hitzen arteko erlazioen testa». Adimenari buruzko Filosofia Britainiarre tik zetorren adimen a k ideiak elkarri lotuz lan egiten duela dioen ikuspegia, eta Bergson, gestal tzaleak, Ribot, Claparèd e eta Freud bera bezalako kontinenteko pentsalariek kritikatua izan zen. Gogora dezagun adimen ar e n egitura orokorra azter tzea zela psikologia esperime n t al alema niarr ar en xede- gai nagusia, hau da, adimen ar e n osagai nagusien arteko bereizke t a eta antolake t a azter tzea . Norbanakoa r e n ezberdinta s u n ak saihes tu edo itxuralda tu beharr eko zailtasun bezala hartu beharr ea n emaitzak aurkezt eko orduan, argitu beharreko gertakari bezala landu zituen Jungek. Hitz «eragilearen » eta «eragindako» hitzaren artean pasa tzen zen erreakzio-denbora neurtzea zen prozedura nagusiena . «Estimulu- hitzaren» eta «erantzun ar e n » (edo erantzun- ezaren) arteko ezberdint a su n esangura t su e k «konplexu» nozioa sortzera erama n zuten Jung, psikoanalisiaren ere mu a n , eta horren ondorioz baita kultura psikologikoaren ere mu zabalean ere, gaurdaino hain ezagun a eta erabilia gerta tuko zen nozioa, alegia. Bere azterlanek ordura arte pentsa ezina zen ondorioa atera tzer a eragin zioten, sintoma psikotiko askoren jatorria psikikoa zela esat er a , jatorri hori burmuine t ako nahas t e ekin lotzen zen garaie t an .

Eldarnio paranoiko bat psikologikoki azter tzen ahalegindu zen lehena izan zen Jung (Deme ntzia goiztiarraren psikologia, 1907). Hizkera bat bailitzan ekiten dio deme ntzia azter tzea ri. Jakina, hizkera ezberdin, aldrebe s eta itxi modura ulertut a . Diskurtso eldarniotsua ezagutzeko gakoen bila jardun zuen Jungek bere bizitza osoan zehar; bere ustez, historia pertsonal desitxura tu batera muga tu ezin den diskurtsoa da beti diskurtso eldarniotsua , talde- bizitza psikikoaren gai handiak osatzen dituzten norabide psikiko supraindibidualak adierazt en baititu. Desira sakonen e n a k irudi eta zentzu batez janzten dituzten norban ako ar e n psikismo are n sorkari fantas ma t ikoek mito, ipuin eta arte- eta erlijio- sinbolo handiak sortaraziz hartzen dute forma konkretua talde- bizitza psikikoaren mailan. Hau da, ezin existi daiteke sakon- sakonetik huma nis t a ez den psikiatria bene t an moderno bat. Zientzia historiko, antropologiko eta erlijiosoen eta jarduera terape u tikoare n arteko lotura estu hau adierazt e n duten adierazpe n original ugari aurki ditzakegu honako bere lan haue t an , Libidoaren meta morfosia eta sinboloak (1912) izenekoan, geroago Itxuraldake t a- sinboloak izenburuarekin argitara tu bazuen ere (1952), edo 1951n kaleratu t ako Aion liburuan eta autore beraren best e askotan (ikus Obra Guztiak- eko 3. liburukia).

Eskizofreniaren interpre t aziorako diment sio soziopolitikoa ere kontuan hartzeko joerak bere jatorria Jungek inkontzient e az zuen ikuspegian izan badezake ere, ezin onar daiteke jatorriz jungiartza t eginkizun horreta r ako diment sio horretaz bakarrik baliatzea Laing, Basaglia eta beste batzuen antipsikiatriaren kasuan gerta tu izan den bezala. Osagai soziogen e tikoen eta psikogen e tikoen errealita t e ak ez du esan nahi, ordea, inolaz ere, psikismo eskizofrene tikoaren sortzetiko izaera ikertu beharr a egokia ez denik. Jungek berak dioenez, bidezkoa da honako hipotesi hau egitea , gaixotasu n a bidera tzen duten baldintzek «meta bolis mo ar e n anormal t a s u n baten (toxina) agerpe n a eragiten dutela, eta honek garune t a n birbidera ezin daitekee n kalte handiago edo txikiago bat eragiten duela bere aldetik, goi- mailako funtzioak geldiarazt e r ainoko kalteak izan daitezkeela rik horrelakoak zenbaite t a n » (1907). Horren ondorioz, zera pentsa tzeko bideak zabalik utzi zituen Jungek, «kimika edo anato mia aurrera tu a g o batek metabolismo ar e n anormal t a su n objektiboak edo ondorio toxiko laguntzaileak frogatu ahal izanen ditu agian» (1907).

Mende Europarreko azken aldiko mugime n d u zientifiko arrazionalista eta materialistaren ildokoa zen Freuden ekarpen a , Jungen ikuspegirako. Balore edo ideal oro

irrika- gatazke t a n ezkuta tzen diren berariazko kause t a r a «baino ez muga tz eko» erredukzionismo progra ma t ikoan adierazt en zen mugime n d u horretako a izate hori. 1909an Burghölzli utzi ondorengo praxi luzeko urtee t a n psikearen antolakuntzaz moldatu zuen bere eredu propioan subjektibota s u n a onartu beharr a ikusi zuen Jungek. Errealita te a r e n deskribape n zeha tzak zehazta s u n zientifikotik hainba t behar duela ulertze poetikotik zioen berak. Tipo psikologikoei buruzko haren teoriak gertakarien pertzepzio subjektiboaren ezinbes t ekot a s u n a azaltzen du, eta hori berak nola siste ma baten modura ulertu, deskribatu eta antolatu nahi izan zuen. Zientzia Naturalen maila ukatu zion Psikoanalisiari, baina kontzient e a r e n eta inkontzient e a r e n arteko harre ma n a k ulertzeko izaera teknikoa (hitz honek grezieraz «artea» esan nahi duen neurrian) onartu zion. Analisia Existentzialaren ezaug arrie t ako bat izan da sintomek gaixoarentza t duten esan ahia ulertzen saiatze a eta ez kausa soilen ulerkuntzara muga tz e a .

Egiturat z e - printzipi o batzu e n arab er a –arketip o e n arab er a , ale g i a– zent z u a hartu eta antol a t z e n diren irriken «er e m u » konpl e x u bat e n mod ur a des krib a t z e n da psike a ere d u jungiarr e a n . «Ere mu » hori , bizia eta era gi nk o rr a , kontzi e n t e izat er a bidera t u t a k o proz e s u bat e a n aurkitz e n da. Berezk o arrazoi e n edo arrazo i trau m a t i k o e n era g i n e z norba n a k o a r e n erreal i t a t e k o osa g a i esp e z i f iko e n arte a n sor dait e k e e n de s o r e k a gutxi t z e r a bidera t u t a k o psike ar e n jarrera horrek bere baita n hartz e n ditu bai ered u freudiarr e k o ber e i z g a rri diren sen e z k o eza u g a rria k eta eza u g a rri eko n o mi k o a k , bai teoria des krib a t z a i l e eta feno m e n o l o g i k o e n bere i z g a rri diren osa g a i erlijios o eta es piri tuzk o a k ere . Norba n a k o a r e n libido- hist oria kont u a n hartz e n due n beza l a hartz e n ditu kont u a n ber e garaia n «es piri tuzk o t z a t » jotze n ziren funtzi o e n erre pr e s i o t i k sortu t a k o osa g a i neur o t i z a t z a i l e a k ere tera pia jungiarrak. Hala eta guzt i z ere , ez dag o «gun e a r e n » edo «ore kar e n » aurrez eraba ki t a k o ere d u bat , es a n nahi da, ez da «e g o ki t z a p e n a » bilatz e n aurre z eraba ki t a k o «nor m al t a s u n » bat e n modur a; oso be s t e l a , eta ikus p e g i jungiarr e t ik be gira t u t a bet i , ben e t a n oreka t u t a k o jarrera bat e n azke n irizpid e a izat e z irekia eta sortza i l e a den matriz e psikiko inkont z i e n t e a r e n sako n t a s u n e t a n aurkitz e n da. Horixe da «sakra t u a k » Junge n lane t a n hartz e n due n zent z u a . Hori horrela , norba n a k o a r e n mailako se nd a t z e a ez dag o oroi tz a p e n a r e n edo arazo propi o e n argit a s u n inpot e n t e a r e n efekt u ma gik o a r e n me n d e , baizik eta kontzi e n t e bilakat u den ar e n gauz a t z e zeha t z a r i zor zaio . Eta maila kolekt i b o a n , oreka t u a g o a den gizart e bat e n psike a r t e k o irudiar e n me n d e aurkitz e n da. Horrela bada , nola norba n a k o a r e n hala tald e a r e n ondo e z a r e n jatorria giza helmu g a r e n barn e- irudi bizi, aske eta aldi bere a n inperf e k t u bat e kiko eg o ki t z a p e n a bilatz e r a era gi t e n due n se n bat e a n aurkitz e n da.

Ez da harrigarria gerta tzen freudiarren ondorengo analisten artean soziologiak eta ekono miak ezinbes t e a n norban ako e n neurosie t a r a dakartza t e n ezaugar riei buruzko gogoet a sakon bat bezala ikusi beharre a n , halabeh a r r ezko eragin modua n interpre t a tu t ako egunerokot as u n politiko batekiko zaleta sun baten antzeko zerbait aurkitzea . Alde batetik freudiar- marxisteng a n , eta best e tik Jaques Lacan bezalako estrukturalisten irakat sie t an topatzen dugun psikoanalisia eta semiotika modernoa r e n arteko integrazioan aurki daitezke lerratze horren adibideak. Jaiotzatiko egitura psikikoek bizitza psikologikoan jokatzen duten zereginari buruzko azterke t ak psikoanalistak ez diren Chomski bezalako autore en g a n edo Klein, Bowlby, Spitz, Lacan edo Bion analisteng a n aurkitzen badira ere, idazle hauen idazkera eta hizkera nahaspilatzen duen arrazionalismo

amorrag ar riak zera erakus t e n du, XIX mend eko zientifismo materialista , arrazionalismo a edo biologismo a bezalako mitoe t an aingura tu t a geratu direla psikoanalisi neofreudiarrare n ere muko hainba t eta hainba t joera. Historiaren bidera tze a n indar handia azaldu badute ere mito horiek, ikuspegi fungiarretik hobe to interpre t a daitezkeela dirudi itxura guztien araber a . Hau da, psikismo are n forma anitzeko egitura bat onartuz, zeinet an emoziozko, erlijiozko eta espirituzko baloreek ekono miare n eta irriken eremuko ek hainba t eko izaera mend er a e zina izanen luketen.

Horretaz gain, hitzen arteko asoziazioen testa erantzun emozional fisiologikoen (erantzun psikogalvanikoa) bitartekariekin lotuz erabiltzeko ideia argia izan zuen Jungek, eta hori dela eta, auzitegi- psikiatriaren sortzaileet a rikoa gerta tu zen. Mundu akade mikoan ezagun egin zuten asoziazio- saiakere t ako emaitzek, paradoxikoki, beste ondorio hone t a ra ere era ma n zuten Jung, psikologia zientifikoak, orduan garatzen ari zen bidetik, ez zuela ezagutza psikologikoa ahalbide tzen ondoriozta tzera , alegia: «ezer gutxi edo ezer ere ez du ikasiko psikologia esperime n t al a re n bidetik giza arima ezagutu nahi izan dezan ak». Bere jarduera ere mu klinikora biderarazi zion konsta t azio horrek, eta psikologia deskriba tzaile eta fenome nologikoaz ardurazt e r a erama n zuen, hori agertzen baitzen psikologia zientifiko- esperime n t al a r en ordezko bezala.

Hizkera psikologikoan ezagun gerta tu diren ekarpen e n artean tipo psikologikoen teoria aurkitzen da. 1913an idatzi eta 1921e a n argitara tu t ako lan horret an ikusi behar da Freudekiko zituen harre ma n e n hausturar e n hastap e n a . Gerora psikologia fenome n ologikoen eta Dilthey eta Spranger- en psikologia zientifiko- espiritularen sorburu gertuko zen Brentanok hasitako interpre t azio- tradizioak nolakota s un ezko bereizket ak zituen oinarri, ezaug arri kuantita tiboak baino gehiago. Urte batzuk geroago garatuko ziren «nortasu n a r e n teorien» lehen osagarri bilakatuko ziren tipologia horiek.

Inpresio indartsu a eragin zioten William H. Sheldon- i Jungen «tipo psikologikoek», eta autore horri zor zaio karakte rologia garaiko psikologiaren eremu emankorren e t a ko a izateraino erama n izana. Tradizio interpre t a tz aileak eta esperime n t al ak elkar onartzen ez eta elkar ukatzen bazuten ere, Psikologia Konduktistak onartu egin zituen Jungek bere tipologiet an proposa turiko hainba t termino, «kanporakoitasu n a / barnekoita sun a », adibidez, Eysenk- en funtzionalismo a n. Munduan zehar agian heda tu e n a eta erabiliena den nortasun- testa ere –Meyers- Briggs Type Indicator izenekoa– Jungen tipologian oinarritzen da.

Esoterikoa eta baita erreakzionarioa izateag a tik hainba t ek eta hainba t ek haren lana gaitzet si egin badu ere, bere ideien erabilgarritasun klinikoak, bere pentsa me n d u e n zabalta sun a k eta bere ikuspegi psikologikoen sakontas u n ak pentsalari harrigarriki moderno bezala ager tzen digute Jung, egungo psikoanalisiaren bide eta estra t egi a asko eta asko aurrez ikusi baitzituen berak. Freud eta bere ikasleak izeneko lanean Roazen- ek dioen bezala, «psikoanalisiaren eremuko pertsonalita t e erresp e t a g a r ri gutxik hartuko luke gaizki gaur egungo analista batek 1913an Jungek aurkeztu zituen perspektiben antzekoak proposa tuko balitu» (1976).

Psikoanalisiak eta Psikologia Analitikoak bide ezberdine t a t ik ibili badira eta badabiltza ere, azken hogeita bost urtee t ako hainba t garape n ek interese n batera tze a eragin dute hainba t arlotan. Psikologia ingelesar en eremuko Erich Neuma n n eta Michael Fordha m bezalako psikologo analistek lehen haurtzaroan egiten duten Jungen ideien erabilera haurraren eta zaintzailearen arteko harre ma n e k egituratze psikologikoan eta garap en- gaitasun e n eguner a tze a n jokatzen duten eginkizunei buruz Harre ma n Objetalen

Eskola Britainiarrak egiten dituen ekarpen e t a n oinarritzen da. Fairbain, Guntrip, Winnicott , Balint eta Bowlby bera aipa daitezke joera horretako autore ezagun e n artean.

Heinz Kohut edo Daniel Stern bezalako pentsalari analistek beren ardura nor-berareng a n zentra tzer ako a n, bestalde , psikologia jungiarrean aspalditik oinarrizko diren ideietar a bidera tu dute psikoanalisia. «Gain antolaturik» legokee n nor- bera baten ideia, garap en a r e n hastap e n e t a n present e dagoen nor- bera- ren sentipen bat, eta baita garap en a antolatzen duen identita t e- printzipio baten ideia ere azter tzen ari da gaur egun hainba t psikoanalista . Nor- bera arketipikoari eta transzend e n tzia- funtzioari buruzko ideia jungiarren antzekoak dira nozio horiek zenbait ikuspuntu t a n . «Nia- ri buruzko teorietan» gaur egun ikuspegi jungiarrek duten inbrikazioa Melanie Klein, D.W. Winnicot, Margare t Mahler eta Heinz Kohut bezalako autoree n lanet an aurki dezake irakurleak.

Era berean on da heme n gogoratze a inkontzient e a ri buruzko ikuspegi jungiarra Freuden ikuspegi teorikoa baino deskribatzaileago a zela. Jungek aurkitu zuenez, baliabide kontzient e ak beren arazoe t a r ako desegokiak zituztelako jotzen zuten gaixoek terapiaren bila. Inkontzient e beraren g a n dik abiatzen zen konpontze- ahalegin bat islatzen zuten, itxura guztien araber a , aurkezt en zituzten arazo emozionalek. Eta era horret an adierazi zituen Londreseko Tavistock erietxean 1935e a n , bere bizitzako ibilbidearen erdi aldera edo, eskaini zuen hitzaldian inkontzient e a ri buruzko ikuspegi freudiarrarekiko berak zituen ezberdint a su n a k: «Kontzient e t ik eratorraraz t en du (Freudek) inkontzient e a . . . Eraba t alderantziz adieraziko nuke nik: lehenik agertzen dena inkontzient e a dela esango nuke nik;...inkontzient e ak gara lehen haurtzaroa n; sen- izaerako funtzio nagusienak inkontzient e ak dira, eta kontzientzia, ezer izatekota n , inkontzient e a r e n emaitza da». Freuden araber a errepresioare n emaitza litzateke e n inkontzient e meh a tx a tz aile eta apurtzaile tik bereizten den ikuspegi honek interesa piztu du psikoanalista askoreng a n eta, Jungen ekarpen ei esker, intentziozkoak eta sortzaileak liratekee n aspektuak sumatz en hasi ziren inkontzient e berorreng a n. Jolasari dagokiene t a n , Milner, Rucroft edo Winnicott aipa genitzake heme n horien arteko bezala. Zehazki adierazita psikoanalistak ez badira ere, Gregory Bateson eta Milton Erickson izan dira, best e askoren artean, arazo psikologikoak konpontzeko bidea inkontzient e a r e n sortzaileta sun e a n aurkitu duten ak. Psikologia humanis t a r e n sortzailee t a rikoa izan zen Maslow bera inkontzient e a r e n osagai osasunt s u eta sortzaileaz ardura tu zen osasun er ako baliabide bezala erabiltzeko.

Psikoanalisiaren egungo praktika eta teorian ere beste eragin jungiar ugari suma daiteke. Kontratransferen tziar en erabilera klinikoa, adibidez, gaur egungo psikoanalista gehiene n ezaug arrie t ako bat da. Analisian gerta tzen den erregresioare n ideia osasung a r ria ere gerta daiteke el a dioten autore en artean M. Balint edo E. Kris bezalakoak aurki daitezke. Nortasun e a n azpi- banake t e n (azpi- nortasun e n) existen tzia suposa tz en duten teoriak indar nabar me n e z sartu dira jarduera terape u tikoare n zenbait eremut a n ; horietakoak lirateke Gestalt , Analisi Transakzionala edo Psikoterapia Existentziala, zehazki Winnicotten «bene t ako nia» eta «ni faltsua» bezalako ekarpen psikoanalitiko zuzenak diren antzekoe n beste batzuk ez aipatzekota n . Analisia analizatzailea eta analizatua aldi berean aldarazt e n dituen elkarreragin bezala ulertzea, eta, ondorioz, analisiaren esperientziak analizatzailearen tz a t duen garrantzia kontuan hartzea gaur egungo joera nagusiene t a ko gehienek azpimarra tz en eta onartzen duten gertakaria da. Gurasoen arteko arazoak seme- alabeng a n nolabaiteko adierazpen a k izaten dituztela dioen ideiak familia- terapia mugime n d u indartsu a eragin du. Bizitzaren bigarren erdiarekiko interes analitikoa edo norbanako e t a n suposa tu t ako zentzuzkotas u n a r e n eta jenialtasun a r e n gainetik leudeke e n psikearen printzipio bategileak (norbanakotze a ) dira, best e batzuen

artean, geroagoko psikologo eta psikologia- eskola batzuek berraurkitu dituzten ekarpen jungiar garrantzitsuak.

Generoari buruz azalera tzen ari den literatura analitikoan ere aurkitzen ditugu Jungen lanaren oihartzunak. Ikuspegi patriarkala eta faloan zentra tu a gainditzeko ahaleginak, eta emet a s u n a r i eskainitako arret a ofiziala Jungek ere mu honetan hasitako bidea jarraitzen ari dira orain.

Suitzarrak Psikologia Humanis t a eta Transper t son ala re n ere mur a eginiko ekarpen ek arret a berezia merezi dute. Ikuspegi huma nis t a eta transper t son ala re n ideia nagusiak zera dio, garap en psikologikoak –edo giza garap en a k, zehazkiago adierazita– bizitza osoan jarraitzen duela eta kontzientziaren goreneko mailak barne- har ditzake ela . «Norberaren hazkund e a r e n » ideia oinarritzera dator «norban ako tz e- prozesu» jungiarra. Jungen kasuan, gainera , prozesu hori kontzientziaren eta inkontzient e a r e n arteko etenik gabeko harre ma n ei esker gauzatzen denez, ikuspegi arrazional- zientifikotik argitu ez diren kontzientzia- mailekin aurki daiteke. Jungek esperientzia hauek kontuan izan eta «numinoso» mailara jaso bazituen ere, espirituzkoa subjektibot a su n edo psikologiazkoaren eremur a muga tz en duela diote autore transp er t son al askok eta askok. Egitura kolektiboak dira arketipo jungiarrak, baina baita subjektiboak ere aldi berean , egitura transp er t son al ak, aldiz, subjektu- arteko egitura kolektiboak lirateke.

Haraindiko funtzioa da Jungen lanetan agertzen den Psikologia Transper t son al eko best e osagaie t ako bat. Norbanako orok duen aukera da haraindikota su n a r e n a , eta inkontzient e a r e n hedap e n e a n datza. Molde huma nis t a eta transper t son aleko psikologiek egin ohi duten bezala, beste kulturak, eta bereziki ekialdekoak, azter tzea ri ekin zion Jungek bere lan klinikorako inspirazio bila. Jungek onartu zuenez, gainera , arrazionaltasu n-terminoe t a r a makurtu ezin diren kontzientzia- egoere t a t ik molda tzen dira senda tz e a eta garap en a bera sarritan. Bitartekari tzari buruzko bere ezagutzak egokitu egin zituen Jungek «irudikatze eraginkorraren» bere teknika eraiki ahal izateko xedez. Tresna jungiar hone t an dute beren jatorria gaur egun eskola kliniko gehientsu e n e t a n erabili ohi diren ikustara tze- teknikek. Eta azkenik zera aitatuko dugu, «transp er t son ala» terminoa bera Jungek erabili zuela lehenen go aldiz 1917an, baina «talde- inkontzient e a ri» erreferen tzia eginaz orduan. Gaur egun «transp er t son al» bezala autoizend a tz e n den pentsa m e n d u-korronte ak adierazt en duen eremu sema ntikoare n muga tz e bat suposa tuko luke terminoa zentzu horretan ulertzeak.

Ez genuke amaitu nahi sarrera hau gure autore are n jakintza- arteko jarduerare n «gailurreko lana» aipatu gabe: Eranos Lagunar t e a , alegia. Ekialdearen eta Mendeb alde a r e n , mitikoaren eta logikoaren , irrazionalaren eta arrazionalaren , erlijioaren eta zientziaren artean bitartekota s u n- lana egiteko xedez sortu zuen Eranos Lagunar t e a Olga Fröbe- Kaptein- ek Suitzako Askonan 1933an, izaera zientifiko- filosofikoa zuen kultur elkarte modura. Izan, ordea, Jung bera izan zen bene t ako eragilea . 1933tik 1988ra bitarte an jarraitu zuen elkartuz Eranos Lagunar t e ak , eta Jungek, adinean oso aurrera turik egonik ere, parte hartzen zuen bilera horietan. Arketipologia jungiarrak izan ohi ziren bilera horietako gai nagusiak, hau da, giza bizitzako oinarrizko egitura sinbolikoen inguruan eztabaida tz en zuten. Lagunar t eko kide ospe t su e n e n artean K. Kerenyi, W. Otto edo J. Campbell bezalako mitologoak zeuden, M. Eliade edo G. Durant- en mailako sinbologoak, E. Neuma n n, M.L. von Franz edo J. Hillman bezalako psikologoak, goi mailako best e antropologo, fisikari, biologo, fenome n ologo edo herme n e u t a ospet su askorekin batera . Andrés Ortiz- Osés aipa daiteke guztien artean, zeinek bera lana herme n e u tika filosofiko- antropologikoaren inguruan garatu duen. Euskal Kultura ikuspegi jungiarre tik

interpre t a tze n ahalegindu da Ortiz- Osés irakaslea , egungo berezitasun eta gatazke t a r ako giltzarriak eskaintzen dituzten kategoria antropologiko- kulturalak erabiliz. Euskal kultura kokatzen deneko azpiegitura mitologiko preindoeurop ar r a matriarkal naturalista eta komun alista bezala zehazt en da, geroagoko arrazionalismo patriarkal indibidualistar en aurrez aurre. Euskal kulturaren gaur egungo egoera interpre t a tzeko balio handiko diren eleme n tu a k eskaintzen dizkigu bi eragin horien arteko erlazioak.

Laburbilduz, nola maila episte mologikoan hala psikismo ar e n definizioaren e a n ere aurrekari bat gerta tu zen Jung bere garaian, eta hori oker- ulertze askotarako iturburu izan da, horrela sakon- sakone a n arrazionala den ekarpen psikologiko baterako bidea zaildu zaiolarik gizateri zabalago bati.

Angel González

Fernando Rodríguez

Bibliografia

Jungi buruzko bibliografia

BAUDOUIN CHARLES. (1967). La obra de Jung. Ar. Gredos, Madrid.

FORDHAM FRIEDA. (1968). Introduc-ción a la Psicología de Jung. Ar. Morata , Madrid.

JACOBI JOLANDE. (1976). La Psico-logía de C.G.Jung. Ar. Espasa Calpe. Madrid.

JAFFÉ ANIELA. (1967). Personalidad y obra de C.G.Jung. Ar. Monte Avila. Caracas.

WEHR GERHARD. (1991). Carl Gus- tav Jung. Ar. Paidós. Barcelona.

Gaztelaniazko argitalpenak

Arquetipos del inconscien t e colectivo. Ar. Paidós, Buenos Aires, 1978.

Los complejos y el inconscien t e . Ar. Alianza, Madrid, 1970.

El yo y lo inconscien t e . Ar. Miracle, Barcelona , 1976.

Psicología de la transferencia . Ar. Paidós, Buenos Aires, 1978.

Psicología y alquimia. Ar. Santiago Rueda, Buenos Aires, 1957.

Psicología y religión. Ar. Paidós, Buenos Aires, 1972.

El secre to de la flor de oro. Ar. Paidós, Buenos Aires, 1981.

Respue s t a a Job. Ar. Fondo de Cul-tura Económica, México, 1962.

Símbolos de Transforma ción. Ar. Paidós, Buenos Aires, 1977.

Teoría del psicoanálisis. Ar. Plaza y Janés, Barcelona, 1980.

Tipos Psicológicos. Ar. Edhasa, Barcelona , 1971.

Psicología y educación. Ar. Paidós, Buenos Aires, 1978.

Recuerdos , sueños, pensa mi e n to s . Ar. Seix Barral, 1961.

Correspond e n ci a S. Freud, C.G. Jung. Ar. Taurus, Madrid, 1978.

LEHEN ATALAINKONTZIENTEAK

KONTZIENTZIARENGAN DITUEN ONDORIOAK

1.

Inkontziente pertsonala eta talde- inkontzient e a 1

Jakina denez, batera ezint a su n a g a t ik erreprimituak diren haur- joereta r a mugatze n dira, ikuspegi freudiarraren arabera , inkontzient e a r e n edukiak. Ingurune a r e n eraginez lehen haurtzaroa n moldatu eta bizitza osoan zehar irauten duen prozesua da errepresioare n a . Errepresioak ezaba tze a eta erreprimitu t ako desirak kontzient e bilakaraz t e a da analisiaren betekizuna .

Teoria honen araber a , beraz, eta nolabait adierazt eko, kontzient e izan zitezkeen baina heziket are n ondorioz bakarrik errealki erreprimiturik daude n nortasun a r e n alderdiak jasoko lituzke inkontzient e ak . Behake t a- modu baten araber a , inkontzient e a n haur- joerak gehiago nabar me n tz e n badira ere, ez litzateke zuzena izanen inkontzient e a nagusiki joera horien arabera definitu edo balioztatze a . Badu beste alderdi bat ere inkontzient e ak: erreprimituriko edukiez apart e , kontzientziaren atalaser aino iristen ez diren eduki psikikoak ere jaso beharko bailirake bertan. Errepresioare n printzipioa dela medio, ezinezkoa gerta tzen da eduki horien izaera subliminalaren berri ema t e a ; izan ere, norbanako ak oroimen harrigarri bat eskura tuko luke errepresioa ezaba tzerako a n eta, ondorioz, ez luke ezer ahaztuko aurrerantze a n .

Zera azpimarra tu nahi dugu heme n, erreprimitu t ako materialaz apart e , subliminal bilakatu t ako material psikiko guztia, sentime n- haute ma t e subliminala barne, jasotzen duela inkontzient e ak . Badakigu, gainera , eta hori ez dugun esperientzia ugarian oinarrituz bakarrik, baizik eta baita oinarriztap en teoriko sendo batez ere, oraindik kontzientziaren atalaser a iritsi ez den material guztia ere jasotzen duela inkontzient e ak . Hauek dira geroagoko eduki kontzient e e n hazia (erna muinak). Inkontzient e a ez dagoela atsede n-egoeran , hau da, ez dagoela jarduerarik gabe, baizik eta oso bestela bere edukiak etenik gabe antolatzen eta berrantolatzen ari dela pentsaraz t e n digun arrazoi ugari ere badugu. Kasu patologikoe t a n bakarrik egonen litzateke jarduera hori pentsa me n e t ik eraba t aske: kontzientziarekin nolabait koordinaturik dago normalki, harre ma n konpen t s a t z aile baten zentzuan.

Norberaren existen tzia- lorpenak diren neurrian, eduki hauek guztiak izaera pertsonala dutela pentsa t u beharko. Existentzia hori mugatu a denez, inkontzient e a r e n lorpenek ere horrela beharko dute izan, eta, ondorioz, biderag ar ri izan beharko luke horren analisia zeha tza edo bere edukien inbentario oso bat burutze ak ere, zera suposa tuz, beti ere, kontzientziak aurrez ezagutu eta onartzen duena baino ezingo duela ekoiztu inkontzient e ak . Eta aurrez adierazi dugunar e n araber a , zera ondoriozta tu beharko litzateke horreta tik, errepresioa ezaba tuz kontzientziako edukiei inkontzient e rako pasabide a galarazitakoa n, inkontzient e a r e n ekoizpen ak ere gelditu egin beharko lukeela. Esperientziak erakus t e n digunez, ordea, oso neurri muga tu a n gerta tzen da hori. Kontzientziari berrikitan asoziatu t ako edukiak gogoan eduki eta bizitzarako plangintzan txerta ditzatela eskatzen diegu gure gaixoei. Prozedura honek, egunoro frogatu ahal dugunez, ez du, tamalez, inolako eraginik ikontzient e a n , amet s ak eta fantasiak ekoizten jarraitzen baitu honek aurreran tz e a n ere, jatorrizko teoria freudiarrak dioenez, errepresio pertsonalei mend eko turik egon beharko luketen ame t s ak eta fantasiak ekoizten alegia. Horrelakoe t a n behake t a ri dagokion modua n eta aurreiritzirik gabe jarraitzen bazaio, formalki aurreko eduki pertsonalekin antza duten baina, aldi berean , eremu pertson ale tik harat ago doazen zantzuak ere badituzten materialak aurkitu ohi dira.

Adierazitakoa argitzeko asmoz adibide baten bila hasita, mend e honen hasieran «konplexu aitatiarra» izenda tu ohi zenea n nagusiki oinarritutako histeria- neurosi ez oso larri bat zuen gaixoa datorkit indarrez gogora. Zera adierazi nahi izaten zen «konplexu aitatiarra» terminoare n bitartez, aitarekiko erlazio berezi bat zela emaku m e gaixoari traba egiten ziona. Bere aitarekiko (jada hila zena) oso harre ma n onak, bereziki harre ma n afektibo onak izan zituen gure gaixoak. Adimen- funtzioak garatu ohi dira gehiene t a n horrela t suko kasue t a n , gero, ondorioz, mundu ar ekiko harre ma n e t a r a ko zubi- eginkizuna hartzen duten ak: filosofia- ikasle egin zen emaku m e a . Ezagutza lortzeko bere premia bizia bilakatu zitzaion aitarekiko lotura afektibo horreta tik askatuko zuen bide.

Arrakast a t su a gerta daiteke irtenbide hori, baldin eta adimen ak sorturiko estadio berrian sentime n a k ere parte eraginkorra izateko aukerarik balu, horrela, adibidez, gizonezko egoki batekin aurreko erlazioarekiko baliokidea den beste bat moldatzeko modua jarriz. Adierazitako kasuan, ordea, pasabide hori ez zen gauza tu , aita eta, hain zuzen ere, egokiena ez zen beste gizonezko baten artean geldi geratu baitzen, oreka ezegonkor batea n , sentime n a . Hori zela eta, eten egin zen bizitzako aurrerap e n a , eta neurosie t a n berezko ezaugar ria den bere buruarekiko tirabira moldatu zen gaixoareng a n . Alde honekiko ala beste ar ekiko sentime n e n loturak hautsi ditzake gogo biziko erabaki batez normala dela esan ohi dugun pertson a batek, edo –sarriene t a n gerta tu ohi denez– alde batetik beste r a ibiliko da, inkontzient eki, senaren pasabide leunet a t ik barrena , buruko min edo best elako ondoez baten ondoren ezkutuan garatu den gatazkaz kontzientzia garbirik edukitzeke . Nahikoa da, ordea, senaren halako ahuldad e bat (arrazoi askoren ondorio izan daitekee n a ) batetik bester ako iragaite leun inkontzient e a oztopa tzeko. Aurrerap en a gatazkan geratzen da geldi orduan, eta ondorioz dagokion bizitzako geraldiak neurosia esan nahi du. Geraldi horrek eraginik, itxuraz, behintza t , ezertar ako balio ez duten norabide posible guztiet a tik gainezka egiten du energia psikikoak; hona adibide batzuk: nerbio- siste ma sinpatikoaren inerbazio indartsu egiak gerta tzen dira, eta hauek, aldi berean , nerbio- nahask e t a gastrikoak heste e t a ko ak eragiten dituzte; edo bago- nerbioaren kitzikapen ak (eta ondorioz bihotzekoak); edo berez interesg ar rit a sun urrikoak ziren fantasia eta oroitzape n e k kontzientziaren tz a t obsesio izaterainoko gainbalorazioa jasotzen dute (zorria elefant e bilakatzen da, e.a.). Desoreka morboso ari amaiera eman go dion arrazoi berri bat behar da estadio honet an . Naturak

berak horreta r a bideratzen du egoera transferentzia- gertakariaren (Freud) bitartez, modu ezkontzient e a n eta zeharbidez. Gaixoak, trata me n d u bitartea n , sendagileare ng a n a transferitzen baitu berak duen aitaren irudia, senda gilea neurri batea n aita bilakaraziz, eta aldi berean , nahita ere errealki aita izan ezin daitekee n e z , lehenago lortezina zitzaion gizonezkoar ekiko baliokide idurikatuz. Sendagilea aita edo maitea izatera iristen da, neurri batez, bide honet a tik, edo beste modu batera adierazirik, gatazka- objektu izatera . Bi aurkariak elkartzen dira bereg an , eta horrela gatazkare n tza t konponbide ideala bilakatzen da sendagilea . Sendagileak, beraz, gaixoaren aldetikako gainbalorazio hori erakar tzen du nahi izan gabe ere, kanpoko beha tzaileare n tza t pentsa ezinezkoa dena, eta ondorioz Jainko eta Salbatzaile modua n agertzen zaio neurosiaz jotakoari. Metafora hau ez da dirudien bezain barreg arria. Gehiegizkoa da, bai, aldi berean aita eta maitalea izatea . Eta gehiegizko delako, hain zuzen ere, ezingo ditu batek bi eginkizun horiek luzaroan mant en d u . Bi betekizun horiek beti eta hutsegit erik gabe mant en d u ahal izateko erdijainko beharko luke izan batek: emailea izan beharko luke beti. Transferentzia-egoeran irtenbide egokientza t jotzen du gaixoak behin- behineko egoera hori hasieran. Denbora pasa ahala, ordea, neurosia- gatazka bera bezain desegokia den geldialdira dara ma horrek. Benet ako irtenbidera era ma n g o duen ezer ez da gerta tu oraindik bene t a n . Gatazka transferitu (best ekotu) baino ez da egin. Zuzen gauzatu t ako transferen tzia batek neurosia, gehienez ere, aldi baterako desag e r t a r az dezake; hori dela eta, arrazoi guztiz onartu zuen Freudek transferentzia lehen mailako eragile terapeu tiko modua n, baina aldi berean beste hau ere onartuz, behin- behineko egoera bat dela eta, senda tz eko aukerak ikustaraz t e n baditu ere, ez duela senda tz e a bera adierazt en .

Ohar luzexka hauek ezinbes t eko ak dira, nire ustez, proposa tu dudan adibidea ulertu ahal izateko: horrelaxe da, transferentzia- egoerara iritsia zen jada nire gaixoa eta lortua zuen, era berean , geldialdia desa t s e gin gerta tzen denen eko gorengo maila. Orduan sortu zen galdera: eta orain zer egin? Ni, jakina, bere salbatzaile bilakatua nintzen beste rik gabe, eta niri uko egin beharr ak eraba t eko eragozpen a ez ezik izua ere eragiten zion gaixoari. «Ez dago beste erreme diorik», «batek egin beharra du», «ezin dezakezu, ordea, hori egin» eta antzeko aitzakiez osatu t ako bere erreper torio osoa atera ohi du argitara horrelakoe t a n delako «arrazoime n osasunt s u a k». Arrazoimen osasunt s u hori gauza bakane gia ez den neurrian eta neurri batean , bederen , eraginkorra ere baden ez (badira pertsona ezkorrak, badut horren berri), ongizate- sentipen ak goratu t ako transferen tzia-egoera horret an , hain zuzen ere, boronda t e osozko ekintza bulartsu batek eraginda eskaintza mingarri bat burutzeko arriskua ekar dezake e n berota sun a ere sor daiteke. Eta horrek emaitzarik ekarriko balu (zenbaite t a n horrela gerta tu ohi da), urrats batez praktikoki senda tze- egoera batera iragat e n da, eskaintza horren ondorioz, ordura arte gaixorik zegoen a ; sendagileare n poza hain handia denez, ez da mirari txiki honek sortzen dituen zailtasun teorikoez jabetu ere egiten.

Urrats hori ema t e n ez dene t a n –hori gerta tu zen nire gaixoarekin– transferen tziari konponbide bat aurkitu beharr ea n aurkitzen da bat. Ilunpet an murgiltzen da heme n teoria psikoanalitikoa. Zera dirudi horrela tsukoe t a n , inolako argitasunik gabe patuan sinest e r a iragat e n dela bat: nola edo hala, baina arazoak konponbide bat aurkituko du; adibidez, «berez konponduko da egoera gaixoak bere diru guztiak xahutu ditzane a n », behin lankide ziniko samar batek erantzun zidanez. Edo bizitzako eskakizun gupidag a b e a k izanen dira transferen tzian gelditzea eragotziko dutenak; borondat e onez horret ar a makurtu nahi izan ez dezan gaixoa berriro, gutxiago edo gehiago, egoera beret sur a erortzera behar tuko duten eskakizunak. (Alferrikakoa izanen da horrela tsuko kasuen deskribape n a k psikoanalisiaren goraipa me n- lanet an bilatzen saiatzea).

Badira, ziur, inolako itxaropenik gabeko kasuak ere, ezerk laguntzen ez duen horietakoak; badira, baita ere, geldialdian geratzeko arrazoirik ez duten ak, ez eta transferen tzia- egoera t ik mingos t a s u n ez edo guttiesp en e z atera tzeko ere. Horrega tik nioen nirekiko –nire gaixoaren kasu berean–, ezinbes t e a n egon behar zuela horrelako esperientzia batetik eraba t eko osotasun eta kontzientziaz atera tzeko bide argi eta itxuroso bat. Aspalditxo «bukatu zitzaizkion» bere diruak (horrelakorik inoiz izan bazuen, bederen) nire gaixoari, baina transferentzia- egoerako geldialdi hari konponbide onargarria jartzeko naturak zein bideta tik joko zuen ikusteko jakinmina sentitzen nuen. Edozein egoera korapilatsu t a n zehazki zer egin behar den dakien arrazoime n osasun t su horren jabe izateak inolako ilusiorik pizten ez zidanez, eta nire gaixoa ni bezain galdurik zebilenez, gure asmo eta arrazoime n onari ihes egiten dion esparru psikikotik sortzen diren agerpe n ei , bereziki ame t s ei adi egoteko aholkua eman nion.

Sorburua gure asmo kontzient e e t a n ez duten irudiak eta ideien arteko loturak jasotzen dituzte amet s ek . Gure jarduerar en bitartekot a s u nik gabe berez sortzen dira, eta, era horretan , boronda t e t ik at dagoen jarduera psikiko bat adierazt e n dute. Arrazoi hori dela medio, eta nolabait adierazt eko, psikearen oso objektiboa den emaitza naturala da ame t s a , eta, ondorioz, gutxienik ere prozesu psikikoaren oinarrizko joera batzuen zantzu eta arras toak eskainiko dituela itxaron ahal izanen dugu. Hori horrela, prozesu hori –bizitzako best e edozein prozesu bezala– kasualita t e hutsezko gertakari bat ez denez, baizik eta helburu batera bidera turik dagoen ez , amet s ak , bizi-prozesu psikikoa islatzen duen irudi bat best erik ez den neurrian, kausalita t e objektiboaz eta era berean objektiboak diren joerei buruz arras toak adierazt en dituela itxaron daiteke.

Gogoeta haue t an oinarriturik, behake t a zaindu batez aztertu genituen amet s ak . Garai haietan gerta tu ziren amet s guztiei dagozkien argibideak eskaintzeak oso urrutira era ma n e n gintuzke. Guztien ezaugar ri nagusia zertzeladaz eskaintzera muga tuko gara: senda gilearekin zerikusia zuten gehienek, hau da: ameslaria bera eta hau zaintzen zuen senda gilea ziren, zalantzarik gabe, ame t s e t a n parte hartzen zuten pertson aiak. Sendagilea , ordea, oso gutxitan agertzen zen bere bene t ako izaeran, oso bestela, oso modu berezian desitxura turik azaltzen zen gehient su e n e t a n . Naturaz gaindiko garaieraz azaltzen zen batzutan , edo mugarik gabeko zahar tzarodu n bezala; best e batean , berriz, gaixoaren aitaren antzekoa , baina naturarekiko modu harrigarrian inplikatua, ondorengo ame t s honet a n ikus daitekee n e z . Gari- soroz jositako muino batean zegoen aita (errealita t e a n txikia zena) bere alabarekin. Erraldoi baten itxura hartzen zuen aitarekin aldera tu t a txiki ager tzen zen gaixoa. Aitak lurretik jaso eta bere besoe t a n hartu zuen, haur txiki bat bailitzan. Haizearen eraginez gari- soroak kulunkatzen ziren moduan kulunkatzen zuen aitak bere alaba besoe t a n .

Amets hauek eta antzeko beste batzuk bitarteko, hainba t gauzez ohartu ahal izan nintzen. Bere inkontzient e a , lehenik eta behin, nire aita- eta maita tu- irudian tinko gelditurik zegoela iruditzen zitzaidan; hori horrela, argi zegoen ezaba tu beharr eko zorigaiztoko lotura zehazt a su n e z indartuago a agertzen zela. Inkontzient e ak bere ardura aita maiteare n gizakiaz gaindiko edo, nolabait adierazt eko, «jainkozko» izaeran jartzen zuela ikus zitekeen ezin argiago, eta horrela, era berean , transferentziar ekin loturiko gainbalorazioa azpimarra tze n zuen best e behin gehiago. Gaixoak bere transferentziar en izaera eraba t fantas tikoaz kontura tu gabe jarraitzen ote zuen galdetzen nion nire buruari, edo inkontzient e a ulertezina ote zen, ze ezinezkoa eta zentzurik gabea zen zerbaiten atzetik baitzebilen modu itsu eta lelo batea n . Inkontzient e ak «opa baino ezin dezake ela» dioen Freuden ideia; Schopenh a u e r r e n funtsezko boronda t e a , itsua eta objekturik gabe a ; Demiurgo gnostikoa, bere ergelkerian akat sik gabe a zelako ilusioa egiten zuena eta, bere

itsutasu n eta muga t a s u n e a n , akatsez betet ako mundu negargar ri bat sortzen zuena; arima eta mundu ar e n oinarriztap en nagusiki ezkorraz susmo pesimist en multzo oso hau biltzen zitzaidan gertut a su n arriskutsuz. Horren guztiaren aurrean «egin behar duzu» aholku ona eman best e biderik ez zitzaidala geratzen zirudien, fantasiaren ardatza behingoz eta betiko erdibituko zuen aizkorakad az indarturik.

Berriro amet s e n inguruko hausnarke t a sakonet a n nenbilela, beste aukera bat ager tu zitzaidan. Honelatsu nioen nirekiko: ezin ukatuko da ame t s ak nik eta nire gaixoak geure elkarrizkete t a n eraba t eko t a s u n e z ezagutze n ditugun metafore t a n agertzen jarraitzen dutenik. Ulertu ere ulertuko du berak, inolako zalantzarik gabe, bere transferentzien izaera fantas tikoa. Ondotxo daki erdi- jainkotut ako bere aita eta maitea moduan ager tzen natzaiola, intelektualki, bederen , nire izaera erreale tik bereiz dezake e n egoera . Horrela, beraz, argi dago ame t s ek kontzientzia errepika tzen dutela; ez, ordea, bere eraba t eko t a s u n e a n , kritikoa den kontzientzia- zatia ezkutuan gorde tzen baitute . Kontzientzi- edukiak errepikatzen dituzte, baina ez bere osotasu n e a n (in toto), ikuspegi fantas tikoa gainazalera raz t e n baitute «zentzu osasun t su a ri» kontrajarriz.

Jakina, honako beste galdera hau ere egin nuen: nondik honenb e s t e ko burugogorkeria, eta zer adierazt en ote du? Ziur nengoen nolabaiteko helbururen bat behar zuela, ez baitago azken xederik gabeko izaki bizirik, hau da, aurretiko gertakari batzuen ondakin- emaitz moduan aurkeztu t ako a n argiturik geratuko denik. Transferen tziar en indarra hain bizia denez, bizi-bulkada baten tankerako zerbaiten itxura ere eragiten baitu. Zein izan daiteke, beraz, era horret ako fantasien xedea? Zeha tz-meh a tz deskribatu dudan amet s a r e n antzekoe n behake t a eta azterke t a zaindu batek senda gilearen pertsona gizagaindiko ezaugar riz hornitzeko joera nabar me n a adierazt en du, berriro giza itxuraz jantzi nahi lukeen kritika kontzient e a r e n aurka: erraldoi baten neurriak, adinean oso aurrera tu a , aita bera baino neurri handiagokoa , lurra ferekatzen duen haizearen antzekoa; jainko bat bailitzan amaituko du inolako zalantzarik gabe. Edo, agian, guztiz alderantzizkoa izanen ote da? Hau da: inkontzient e a , sendagilearen pertsona re n g a n dik abiatuz eta pertson a horri bere jantziak erantziz ikuspegi jainkotiar bat molda tuz, jainkota sun bat sortzen saiatzen dela, eta horren guztiaren ondorioz senda gilearen pertson ar e n g a n eratut ako transferentzia, horrela, kontzientziaren mailan egiten den interpre t azio desegoki bat dela, «arrazoi osasunt s u a r e n » txantxa lelo bat? Agian itxuraz bakarrik egonen litzateke inkontzient e a r e n bulkada pertson ar e n g a n a bideraturik, eta bere sakone a n Jainko bat izanen litzateke bene t ako xedea? Eta Jainkoareng a n a ko grina hori senezko izaera oso sakon eta ukiturik gabeko bate tik sortutako joera ere izan ote daiteke? Gizakiareng a n a ko maitasun a bera baino indartsu eta sakonago a agian? Edo transferen tzia izenez bataia tzen dugun zentzurik gabeko maitasun a r e n gorengo zentzu jatorra ote? Hamabos g a r re n mend e tik hona kontzientzia tik desag e r tu a den «Jainkoarekiko bene t ako maitasu n a » delako horret a t ik apurtxoren bat?

Ezin zalantzan jarriko da gizakiareng a n a k o desira gartsu bat denik; baina aholku-harre ma n e n orduan hain era zuzene a n, bizipen- errealita t e moduan sendagilearen irudi baldarre an errepres e n t a t u rik, balio historikoa baino ez duen psikologia erlijiosoko osagarri baten gisara , edo, beste nolabait esat eko, ertaroko kuriosita t e baten erara –Magdeburgoko Matilde datorkio bati burura– agertu izana fantas tikoegia iruditzen zaigu lehen unean bederen , serioski kontuan hartu ahal izateko.

Aurreiritzieta tik aske egon behar du bene t ako jarrera zientifikoak. Balio heuristikoa edo argibidezkoa izan dezala da hipotesi baten baliozkotasun az ezartzen den irizpide bakarra . Esku artean darabilgunari dagokionez, arazoa zera da, ea baliozko hipotesi ote

diren berrikitan azaldu ditugun aukerabide ak. A priori begiratu t a , ez dago joera inkontzient e ek gizakiagandik harat a go dagoen xede bat izan dezat ela galaraziko duen arrazoirik, era berean gerta ere gerta daiteke inkontzient e ak «desira tze a baino» ahal ez izatea . Esperientziak, eta esperientziak bakarrik erabakiko du hipotesiarik egokiena zein den.

Hipotesi berriak ez zuen nire gaixoa –izaera kritikokoa– konbentzi tzen, aurrez proposa tu t ako ikuspegiak, ni aita eta maitea modu an agerraraz t en ninduen a eta horrega tik gatazkaren tz a t irtenbide egokiena bezala agertzen zena, beste ek baino erakarg arrit asu n handiago a baitzuen bere sentierarako. Hala eta guztiz ere, ordea, azken hipotesiaren bidezkotasu n a ulertzeko hainba t argitasun bazuen bere adimen ak. Aldi berean , sendagileare n izaera gero eta proportzio handiagoak zituzten irudien bidez desitxura tzen jarraitzen zuten ame t s ek . Honekin lotuta dago hasieran neuk bakarrik harriduraz sumat u nuena : bere transferen tziaren zorupeko hustuke t a bezalako zerbait . Nire gaixoak lagun batekin zuen harre ma n a gero eta sakonago a bilakatzen ari zen begi-bistan, kontzientziaren mailan bere transferentziari gogorki lotzen zitzaion bitarte an . Niregandik aldentzeko ordua iritsi zenean bereizke t a honek ez zuen inolako gatazkarik sortu, oso best ela , agur- egite arrazoitsu bat izan zen. Askapen honen berri izan zuen bakarra izateko zoria izan nuen. Pertsonaz gaindiko erreferen tziak nola bidera tzaile-eginkizuna izenda nezake e n a garatzen zuen eta lehenago pertson alak baino ez ziren gainbalorazioak nola urratsez urrats beregain transferitzen zituen ikusi ahal izan nuen; eta energia- bilketa honen bitartez erresist en tzia kontzient e e n gaineko eragin nagusia ere lortzen zuen, gaixoaren kontzientzia horretaz gehiegi jabetzen ez bazen ere. Orduan ulertu nuen amet s ak ez zirela fantasia huts, baizik eta garap en inkontzient e ek beren izaeraz molda tzen zituzten errepres e n t azioak zirela, gaixoaren psikeak, hauei esker, pertsona batekiko zuen lotura ezin gauza tuzkoa poliki-poliki gainditzen zuelarik. 2

Aldakuntza hau eman bazen, lehenago adierazi dudanez, inkontzient eki pertsonaz gaindiko erreferentzia- puntu bat moldatu zelako eman zen; «Jainkoaren ikusaldi» izena baino ez legokiokeen era batean adierazt en zen alegiazko helburu bat, nolabait esateko. Gizakiaz gaindiko proportzioak atxikiz eta aldi berean haize ere bazen aita zahar eta erraldoi bat bilakaraziz, zeinen beso babesle e t a n atsede n hartzen zuen ameslariak haurtxo baten antzera , sendagilearen izaera desitxura tzen zuten, horrela adieraz badaiteke behintza t , amet s ek . Ametse t a n ager tzen zen jainko- irudiaren sorrera- arrazoia gaixoak (kristaut a s u n e a n hezitakoa) Jainkoaz errepres e n t a zio kontzient e e t a n molda tzen zuene a n aurkitu nahiko balitz, irudi horren izaera desitxura tu a azpimarra tu beharko litzateke berriro ere.

Jarrera kritikoa eta agnostikoa zuen gaixoak erlijioari zegokione a n, eta izan daiteke e n jainkotasun a ri buruzko bere ideia errepres e n t a t u ezinezkoare n ere mur a era ma n a zuen aspalditik, hau da, abstrakzio hutsa zen. Ametse t ako bere jainko- irudia, oso best ela , naturako dáimon baten errepres e n t azio arkaikoari dagokiona da, Wotan baten antzeko zerbait agian. Theòs tò pneû ma , «Jainkoa izpiritua da», bere jatorrizkota sun e a n itzulirik zera adierazt e n du: Jainkoa haizea da, gizakia baino indartsu eta handiagoa , hats ikusezina. Arabieraz bezalaxe grezieraz ere, arnasa eta izpiritua dira rwh- en (ruáj) esan ahia 3. Jainko- kontzeptu kontzient e tik oso bestelakoa den jainko- irudi arkaiko bat garatzen dute ame t s ek norberak molda turik duen iruditik abiatuz. Haurtzaroko irudi bat, haurtzaroko oroitzapen bat baino ez dela hori objekta tu daiteke. Ez nuke suposizio hori bazter tuko, baldin eta zeruan urrezko aulki batea n eserita dagoen zahar baten itxura hartuko balu. Izan, ordea, ez da, hain zuzen ere, era horret ako sentime n e zko itxurake t a bat, baizik eta pentsa e r a arkaiko bati bakarrik dagokiokee n jatorrizko ikuskera bat. Alde

batetik izaera «prekontzient e a » edo «subkontzient e a » eta best e tik «inkontzient e a » delakotik ezberdina den beste zerbait suposa tz era gara ma tz a t e Wandlunge n und Symbole der Libido (Libidoaren itxuraldake t ak eta sinboloak) izeneko nire liburuan adibide ugariz azaldutako era horretako ikuskera primitibo horiek. Hemen ez gara ezberdinke t a horien egokitasun a edo desegokita sun a eztabaida tz en hasiko; berariazko balioa dute, eta ikuskera moduan garatze a komeniko litzateke . Nire jarduerak ezarri didan ezberdinke t a honek ez du beste ikuskera gehiago batek eskatuko lukeen a baino gehiago eskatzen . Orain artean adierazitakoe t a t ik ondoriozta daitekee n e z , inkontzient e a n inkontzient e pertsonala izenez adieraz daiteke e n geruza bat –esateko era hau onargarria den neurrian– ezberdindu beharko genuke. Izaera pertson ala dute geruza honet a n bildurik dauden materialek zentzu batea n norberare n existen tziako lorpenak diren neurrian eta beste batean , modu beret su a n , kontzient e izan zitezkeen faktore psikologikoa ere badirelako. Alde bate tik begiratuz, egia da eta ulergarria ere bada, batera ezinak diren osagai psikologikoak errepresiogai izatea eta, ondorioz, inkontzient e a r e n ere mu a n gelditzea; baina gerta tu ere gerta daiteke, beste alde bate tik begiratuz gero, behin osagai horiek ezaguturik, kontzientziaren mailara pasa tze a eta kontzient e izaten jarraitzea. Eduki pertsonalen izaera onartzen diegu material horiei guztiei, gure iragan pertson alea n beren ondorioak edo beren adierazpe n partzialak edo beren jatorria suma ditzakegulako. Nortasun ar e n osagaie t ako ak dira, honen biltegikoak baitira, eta kontzientzia tik desag e r tzen diren neurrian nolabaiteko mugap e n a ere suposa tz en dute, mugap e n hori jatorrizko akatse n edo ebake t a organikoen motako a ez bada ere, badute sumindura moral bat eragiten duen ezegitezko urritasun baten izaera . Zera adierazt en du beti gutxiagota s u n moralaren sentipen ak: kontzientzian falta denak ez lukeela faltatu behar, sentipen ari jarraitzen bazaio behintza t , edo beste era batera adierazt eko, beharrezko ahalegina eginez gero kontzient e izatera irits daiteke el a . Gutxiagota s u n moralaren sentipen a ez dator zentzu batean arbitrarioa izan daiteke e n lege moral arrunta rekiko nolabaiteko talka egite tik, oreka psikikoa eskura tu beharr are n beharr ez mugap e n a r e n konpent s azioa eskatzen duen norberekot a s u n a r ekiko gatazka batetik baizik. Gutxiagota su n- sentipen a ager tzen bada, eduki inkontzient e bat asimilatu beharr a ez ezik asimilazio horreta r ako aukera ere ager tzen da une berean . Azken batea n , behar horren onarpen a r e n bidetik edo, zeharbidez, neurosi baten oinazeare n e tik, norbanako a r e n ezaug arri moralak dira beti bere berekota s u n inkontzient e a asimilatzera eta bere berekota s u n horren kontzientzia mant en tze r a behar tzen duten ak. Inkontzient e pertsonala ren edukia kontzientziara pasaraz t en du ezinbes t e a n bere berezkota su n a r e n gauzap e n a r e n bidetik aurrera egiten duenak, eta, horren ondorioz, nortasun a r e n ere mu a zabaldu egiten da. Baina beste hau ere gehitu nahi nioke horri guztiari berehala , norberar en ezagutzari, kontzientziaren izaera moralari dagokiola, lehenik eta behin, zabalpen hori; izan ere, inkontzient e tik askatu ak eta kontzientziara pasarazi tako edukiak desa t s e gin ak baitira normalki eta nagusiki, eta arrazoi horrexeg a tik erreprimituak, bertan desioak, oroitzapen ak, joerak, egitas mo a k eta bestelakoak biltzen direlarik. Benet ako aitortza orokor bat egitera behar tzen duten edukien bezalat suko ak dira, nahiz eta neurri apalagokoak izan. Ametsen analisiaren bitartez lortzen da gainerako a normalki. Zenbaite t a n oso interesg ar ria gerta tzen da nola amet s ek oinarrizko puntuak –osagaiz osagai, aukera- gaitasun finez– kanporaraz t e n dituzten ikustea . Material hori guztia kontzientziara turik, etorkizuna nabar me n ki zabaltzen da eta norberare n ezagutzan sakontzen, gizakia gero eta apalago a eta gizakoiagoa bilakaraz t eko best e edozein bide baino aproposa go a suerta tzen delarik horrela. Norberare n ezagutzak, hala eta guztiz ere, –ezagutza horren emaitzak beti oso egokitzat jo izan dituzte jakintsuek– modu ezberdine t a n lan egiten du izaera ezberdine t ako pertson en g a n . Esperientzia oso

azpimarra g a r riak bideratzen ditu horret az analisiak. Bigarren kapituluan jardungo dugu honet az gehiago.

Jainkoazko errepres e n t a zio arkaikoaren nire adibideak erakus t en duenez, lorpen eta ondasun pertsonal hutsak baino zerbait gehiago biltzen du inkontzient e ak . «Izpiritua» «haizetik» zetorrelakoaz ez zuen inolako kontzientziarik nire gaixoak, ezta bi ideia horien artean egon zitekeen parekota su n a z ere. Eduki horretaz gogoet arik egin gabe a zen, eta ikasi ere ez zuen ikasi. Grekerarik ezagutzen ez zuenez, ezin uler zezakee n Itun Berriko pasar t e erabakigarri hura: tò pneû ma pneî hópou thélei (nahi duen tokian egiten du putz izpirituak). Horretan guztian lorpen pertson al bat ikusi nahiko balitz, kriptomn e sia 4

deituriko gertakari bat izan zitekeela pentsa tu beharko, hau da, ameslariak noizbait eta nonbait irakurri edo entzun zuen ideia baten oroitze inkontzient e a . Ezin arrazoi dezake t ezertxo ere aukera horren aurka kasu honet a n; baina eraba t eko ziurtasun ez kriptonesia alde batera utzi beharr eko beste kasu ugari ere ikusi izan ditut (lehena go aipatu t ako nire liburuan bildurik daude horietako asko eta asko). Gure adibideko kasuak kriptonesiarekin balu zerikusia –nire iritziz hori ezinezko bada ere–, beste hau argitu beharko litzateke orduan: zein izan zen, hain zuzen ere irudi hori, geroago «ekforizatua » (Semon) izateko xedez, itsatsirik gera zedin, aurrez zegoen jarrera . Dena delarik ere –kriptonesiaz edo kriptonesiarik gabe–, gaur egungo pertson a baten inkontzient e a n garaturik, psikologia erlijiosoaren ikuspegitik gure gogoetari ateak ireki dizkion bizi-efektu garrantzizkoa eragin zuen jainko- irudi primitibo bene t ako a izan da guztia. Ezin adierazi ahalko genuke ezer «pertson alik» irudi horretan: eraba t eko talde- izaera duen irudi bat da, zeinen existen tziaz aurrez ere bagenu e n ezagutzarik aspalditik. Difusio zabaleko irudi historiko hau funtzio psikiko natural baten eraginez agertu da, eta izan hori ez da harritzekoa , nire gaixoa giza garunez horniturik mundura tu baitzen, itxura guztien araber a aspaldiko germa niarr e t a n jardun ohi zuen modu berean jarduten duen giza garun batez horniturik alegia. Beste toki batean jatorrizko irudi horiei eman nien izenaren arabera 5, arketipo baten berbizitzearekin du zerikusia horrek. Ametsa-ren izaera analogiko pentsa e r a- moduak irudi zahar horiek birmolda tu egiten ditu. Ez dira hered a tu riko errepres e n t azioak, baizik eta hered a tu t ako zantzuak 6.

Adierazitako gertakari horiek guztiak begi- bistan izanik, eduki pertson al hutsez gain, inkontzient e ak eduki inpertsonalak, arketipoen edo hereda t u t a ko kategorien moduko talde- edukiak ere badituela onartu beharr a dago 7. Horreta tik gure hipotesia: inkontzient e ak , bere geruzarik sakonen e t a n , erlatiboki bizidunak diren talde- edukiak dituela dioena. Hori dela eta hitz egiten dut talde- inkontzient e az.

2.INKONTZIENTEAREN

ASIMILAZIOARI DARRAIOTEN GERTAKARIAK

Gertakari azpimarrag a r rie t a r ako atea zabaltzen du inkontzient e a r e n asimilazio-prozesu ak: horreta tik abiatuz, berrezagu t u ezina ez ezik ezatse gina ere baden autokontzientzia edo autosen tipen a eraikitzen dute batzuek; dena dakite, beren inkontzient e a ri dagokien guztiaz jakinaren gainean daude. Sinesten duten ez, inkontzient e t ik sortzen zaien guztia ondo eta zuzen ezagutzen dute. Dena dela, orduak pasa ahala, senda gileari buru- gainetik jartzen zaizkio. Beste batzuk, alderantziz, inkontzient e ak gordetzen dituen edukiak direla eta, deprimitu eta goibeldu ere egiten dira. Autosentipen a ahuldu egiten zaie, eta inkontzient e ak sortzen duen edonolako gertakari berezi orori etsipen ez begiratzen diote. Neurriz kanpoko den eta edozein aukera erreale tik harat doan erantzukizuna hartzen dute lehen moldekoek beren inkontzient e a ri dagozkiene t a n , autosen tipen a k gainezka egiten dienea n; beste ek, aldiz, inkontzient e ak ezartzen duen zorteare n aurrean niak sumatze n duen ezinaren berri mingarria dutelarik, uko egiten diote edozein eratako erantzukizunari.

Bi ertzet ako erreakzio- mota horiek analitikoki zehazta s u n handiagoz aztertzen baditugu, zera aurkituko dugu, lehen motakoe n autosen tipen baikorraren azpian beste ek sumatz en duten adinakoa edo, zuzenago adieraziz, handiago a ere baden babes-gabe t a s u n a gorde tzen dela, baikortasun kontzient e hori ezin horri legokiokeen gaizki molda tu t ako konpent s azioa baino ez litzateke ela rik. Beste motako en etsipen ezkorraren atzean , ordea, aginte- nahi egoskor bat ezkuta tzen dela, autoziurta sun a ri dagozkione t a n lehenen baikortasun kontzient e a baino dezentez handiagoa dena.

Bi erreakzio- mota ezberdin hauen bitartez, bi ertz deskriba tze a baino ez dut egin oso modu orokorrean . Zehazt ap e n finago bat gehiago egokituko litzaioke errealita t e a ri. Beste toki batean beste behin adierazi nuenez, pertsona analizatu oro modu desegokian baliatzen da inkontzient eki eskura tu t ako ezagutza berriez, lehenik eta behin jarrera neurotiko eznormal bat hartuz, baldin eta hasiera beretik bere sintome t a t ik eraba t askatu ez bada behintza t , terapia bera zentzurik gabeko bilakaraziz horrelakoe t a n . Honetan guztian aldagai berezia da honako baldintza hau, aldi hone t an guztia objektu- mailan ulertzen dela oraindik, hau da, objektuare n eta honen irudiaren artean inolako bereizkuntzarik egiteke, objektuar ekiko erlazio zuzene a n . Hori horrela, «best e ak» lehenta s u n ezko objektu bezala hartu dituenak honako ondorio hau aterako du analisiaren aldi honet a n autoezag u tz az irabazi izan duene tik: «hortakoz, horrelakoak dira best eak!». Eta bere izaera tolerant e edo eztolerant e a r e n araber a , mundu ari argi bat piztera behar turik ikusiko du bere burua. Bestea , ordea, bere burua kideen objektu bezala eta ez

subjektu modua n sumatz en duena , ezagutza horien larritasun e n mend e jarriko da eta depresioek hartuko dute. (Ez ditut kontuan hartzen, argi dagoen ez , arazo hori iradokizun huts bezala bizi duten nortasunik gabeko pertsona ugari). Bi kasue t a n objektuarekiko erlazioaren indar- gehitze bat gerta tze n da, era aktibokoa lehen kasukoen e t a n , eta erreaktibo motakoa bigarren eko e t a n . Taldekotasu n- unea ere nabar me n ki indartzen da: ekintza- eremu a zabaldu egiten leheneng o e t a n , eta gupidaren a bigarrengo e n e t a n .

«Jainko- antzekota s u n a r e n » terminoaz baliatu izan da Adler, aginte tza- psikologia neurotikoaren hainba t eta hainba t ezaug arri adierazt eko. Faustoren e t ik datorren termino horretaz baliatzen banaiz ni ere heme n, honako zentzu honet an egiten dut hori, Mefistok ikaslearen egutegian esaldi bat idatzi 8 eta gero ohar hau egiten duen pasar t e ezagun hartako zentzu berean alegia:

«Zuk esaera zaharrari eta nire izeba sugeari jarrai.

Zure jainko- antzekotas u n a k sekulako ustega b e a eman e n dizu egunen batea n» 9.

Zerari egiten dio erreferen tzia jainko- antzekotas u n a k heme n , argi dagoen ez, zuzena eta okerraren ezagutzari, jakintzari. Izan ere, eduki inkontzient e e n analisiak eta kontzientziara tze ak tolerantzia handiago bat sortarazt e n du, eta, horren ondorioz, lehenago onartzeko nahiko zailak ziren karakte reologia inkontzient eko hainba t eta hainba t zati onartu egiten dira gero. «Oso goiko» eta zentzuzko bezala ager tzen da tolerantzia hori, baina izan bere ondorioak izanen dituen keinu bat baino ez da: lehena go elkarreng a n a ko beldurrez bereizirik zeuden bi eremu ezberdin elkarreng a n a biltzea baino ez da gerta tu . Kontuan hartzeko moduko erresist en tziak gainditu ondoren, bikote aurkaria elkargan a t u egin da, itxuraz behintza t . Ikuspegi zabalago ak, lehenago bereizirik zeuden ak elkarren aurrez aurre jartzeak eta horren ondorioz gatazka morala itxuraz gainditu izanak nagusita sun- sentipen a sortar az t en dute, «jainko- antzekota s u n » terminoar en bidez adierazt en dena. Ongia eta gaizkiaren aurrez aurre jartze horrek, aldiz, bestelako ondorioak izan ditzake beste izaera batekoe n tza t . Giza gainekotas u n sentipen horretan ez ditu batek zuzenaren eta okerraren zamak kontrolpea n edukiko ezinbes t e a n ; oso bestela, mailua eta ingudear e n artean noraeze a n dabilen objektu bat bezala senti daiteke, eta ez ezinbes t e a n Herkules hura bidegurutze hartan bezala, Eszila eta Karibisen artean gidaritzarik gabe aurkitzen den itsasontzia bezala baizik. Eta guztiaren kontzientziarik izan gabe, aspaldiko giza gatazka handian murgildurik aurkitzen denez eta betiko arauen arteko talka saminduraz bizi duenez, Kaukasoa n loturik dagoen Promet eo hura edo gurutziltzatu t ako a delakoan dago. Jainko- antzekotas u n a samine t a n litzateke hori. Jainko-antzekota s u n a r e n hau ez da, inolaz ere, kontzeptu zientifiko bat, baina gertakari psikologikoari egoki dagokion adierazpe n a da hori. Jakina, ez dut suposa tz en nire irakurle guztiek «Jainko- antzekotas u n a » terminoaz adierazt en den bene t ako egoera animikoa zuzen ulertuko dutenik. Izan ere, literarioegia da adierazpide hori horreta r ako. Egokiagoa izanen zait, beraz, horrela adierazi nahi den egoera hori zehazkiago deskriba tuko banu. Analizatzen den pertson ari ordura artean normalki kontzient e izan ez zaizkion ikuspegiak agertzen zaizkio begi- bistara . Eta normala denez, bere ingurune a argitzeko ere baliatzen da orduan horrela eskura tu t ako ezagutza horiez, eta lehenago ikusezinak zitzaizkionak ikusten ditu orain (edo horrela uste du berak behintza t ). Ezagutza horiek lagungarri zaizkion neurrian, gogoz onartzen du best ee n tz ako ere baliagarri izan daitezkeela . Asmo okerrik gabe bada ere, harro- tankera hartzen du orduan, beste ek begi onez ikusten ez duten kontua. Ate ugari edo ia denak ere ireki ditzakee n giltzaren jabe delakoaren sentipen a du. «Psikoan alisiak» berak ere inkontzientzia xalo hori du bere muga propioei dagokiene a n , arte- lanak trata tzeko bere eran ikus daiteke e n e z .

Giza natura argi hutsez ez, baizik eta, oso bestela, itzalgune ugariz ere molda turik dagoen ez , praxi analitikoan eskura tze n diren ikuspegiak mingarriak izan ohi dira, are eta mingarriagoak aurrez (ia beti gerta tu ohi denez) aurkako ikuspegiei loturik bizi izan denea n. Hori dela eta, badira eskura tu berri dituzten ezagutza horiek oso serios hartzen dituzten pertsonak, serioskiegi ere bai batzue t a n , eta ondorioz ahaztu egiten dute ez direla itzalgune ak dituzten bakarrak. Gehiegi deprimitzen dira, eta guztia zalantzan jartzeko joera hartzen dute, berez zuzena den ezer ez dagoela pentsa tz eraino. Hori horrela dela eta, badira analitikari oso egokiak, oso ideia onak dituztenak, baina argitara tzer a ausar tzen ez direnak, aurkitzen dituzten arazo psikologikoak hain handiak izanik, zientifikoki argitu ezinak direla pentsa tz eraino iristen baitira. Beren baikortasu n a dela eta batzuk oso oparo jartzen diren bezala, beste batzuk, beren ezkortasu n a r e n eraginez, beldurti eta kezkati agertzen dira. Itxura horiek hartzen ditu gatazka handiak, neurri- eskala txikiagoe t a r a muga tz en dene an . Baina muga txiki horien barruan ere, erraz ikus daiteke honet a n guztian oinarrizkoa dena: batzuen harrotasu n a k eta beste e n kikilkeriak badute komuna den zerbait: beren mugei buruz duten ziurtasunik eza. Neurriz kanpo handitzen da bata, eta beste a , era berean neurriz kanpo, dena baino txikiago egiten da. Lanbrotsu bilakatu dira, antza denez, beren norbanako t a s u n- mugak. Baina gure behake t a best e honet az ardura tze n bada, konpent s azio psikikoaren eraginez apaltasun handi bat harrokeria tik oso gertu dagoen zerbait dela, eta «harrokeria beti erorket a r en aurretik agertzen dela», harropuzkeriar en azpian beldurrezko gutxiagota s u n- konplexu baten ezaug arriak antze ma n ahal izanen genituzke. Ikusi ere argi ikusten dugu ziurtasun-eskasia batek beretza t argi ez daude n egiak goraipatzer a dara mala pertson a oparoa, eta baita jarraitzaileak bilatzera ere, hauek bere balioa eta bere uste sendoe n fidagarritasun a ziurta diezaioten . Bere ezagutzen betet a s u n e a n ere zalantzak ditu, bera bakarrik irauteko gauza izanen ote den; azken batean , bazter turik ikusten du bere burua, eta duen guztiarekin bakarrik geratzeko duen beldur ezkutuak bere iritziak eta ikuspegiak lau haizetara aldarrikatzera eragiten dio, era horretan asalda tzen duten zalantza guztiet a tik bere burua aldi eta une guztietan babes turik sumatzeko helburuz.

Eraba t alderan tzizkoa da txepela! Zenbat eta gehiago ezkuta tze n eta gordetzen saiatu, orduan eta gehiago handiagotze n zaio ulertua eta onartua izateko beharra . Bere gutxiagota s u n a z hitz egiten badu ere, ez du horretan sinest en . Bere balioa onartua ez dela dioen komentzime n d u sendoak eragiten dio biziki barne- barne tik, eta arrazoi horrega tik oso minkor jartzen da onarpen- ezarik txikienaren aurrean , eta ulertu ez izanaren eta bere bidezko xedee t a n frusta tu a izan denaren adierazpen a k egiten ditu beti. Horrela jokatuz, berak inolaz ere onartuko ez lituzkeen baina bere ingurukoek neurri oparoan nozitu behar izaten dituzten harrokeria morboso a eta nahigabe harro bat garatzen ditu.

Aldi berean handiegi eta txikiegi dira birak; lehendik ere ziurtasunik gabekoa zuten batez besteko neurri indibiduala zalantza t su a g o a bilakatu zaie orain. Egoera hori «jainko-antzekota s u n » terminoaz adierazt e a barregar ria ere bada berez. Baina batak heme n eta best eak han, biek beren giza proportzioak gainditzen dituzten ez , «giza gaindiko» zerbait dira biak, eta arrazoi horrexeg a t ik, era figuratiboan hitz eginaz, «jainko- antzeko» ere badira. Metafora honet az baliatu nahiko ez balitz, inflazio psikikoaz hitz egitea proposa tuko nuke nik. Egokia iruditzen zait termino hori, esku artean dakargun egoera psikiko horrek norberaren mugak gainditzen dituen nortasun a r e n puztutze bat adierazt en baitu, hau da: hantura bat da. Normalki bestela hartuko ez litzateke e n espazio bat hartzen da egoera horretan . Gure mugez beste aldetik egon beharko luketen eduki eta

ezaug arriak, berezko izaera duten ak, geure egiten ditugun e a n bakarrik egin daiteke hori. Gutaz kanpo dagoen a best e norbaiten a da, edo denona da edo ez da inorena . Inflazio psikiko hau ez denez, inolaz ere, analisiaren eraginez sortzen den zerbait , baizik eta best ela ere bizitza arrunt e a n nahiko maiz aurki daiteke e n a , best elako kasue t a n ere azter dezakegu. Gizonezko ugarik beren lanbidear ekin edo tituluarekin duten humorerik gabeko indentifikazioaren a da kasu arrunt en e t a ko bat. Niri dagokidan eginkizuna da, inolako zalantzarik gabe, nire lanbidear en a , baina aldi berean historikoki askoren elkarren lanari esker sortut ako faktore kolektibo bat ere bada, eta bere izaeraren ohorea askoren onarpen a ri zor zaio. Hortakoz ni nire karguarekin edo nire tituluarekin identifikatzen banaiz, kargu batek adierazt en duen faktore konplexu eta sozial hori ni neu banintz bezala jokatzen dut, hau da, ez bakarrik kargua dara ma n a k jokatuko lukeen moduan , baizik eta gizarte osoaren adosta su n a banintz bezala. Gehiegi puztu naiz horrela, eta nigan ez baizik eta nigandik at dauden ezaug arriez jabetu naiz. L’eta - c’est moi, hori da horrela t sukoe n ikurra.

Ezagutzen bidez gauza tu t ako inflazio psikologikoari dagokionez, oso antzekoa da printzipioz kontua, baina psikologikoki zerbait finagoa. Ez da karguare n ohorea inflazioa eragiten duena, baizik eta fantasia esangura t s u batzuk. Adibide praktiko baten bitartez azalduko dut adierazi nahi dudana : ni neronek ezagutu nuen eta Meader- ek 10 bere lanean aipatzen duen burutik jotako gaixo baten kasua aukera tu dut horreta r ako. Goi mailako inflazio batek ezaug arrizta tzen du kasu hau. (Pertson a normale t a n iradokizun huts bezala agertzen diren gertakariak, era handitu eta zakarrago a n beha tu ahal dira burutik jotakoe t an) 11 . Handitasun- eldarnioz lagundut ako deme ntzia paranoiko bat zuen gaixoak. Harrema n «telefonikoak» zituen Jainkoaren Amarekin eta antzeko pertson aiekin. Jada hemer e tzi urterekin senda ezineko buru- gaixota sun batek jotako sarrailagile- ikasle frakasa t u bat baino ez zen bere giza errealita t e a n . Horretaz gain, ez zuen gaitasun intelektual handiegirik. Besteren artean , ordea, honako ideia handi hau aurkitu zuen behin, mundu a bere irudi- liburua zela, bere nahien arabera aukera tu t ako orrialdee t a n begira zezakee n a . Oso erraz froga omen zitekeen hori: nahikoa omen zuen berak beste alde batera begiratze a beste orrialde berri bat ikusi ahal izateko.

Schopenh a u e r r e n «Mundua nahime n eta errepres e n t azio gisa» baino ez da hori, inolako apainke t a rik gabeko bere ikuspegi primitiboan. Azken batean gogoeta zirraragile bat, mundu ar ekiko arroztasu n eta urrunta s un handien e tik sorturikoa, baina halako era sinple eta inozoan adierazitakoa , ze lehen unean egoera horren aurrean batek barre egin baino ez bailezake egin. Izan, ordea, ikuskera primitibo hori da Schopen h a u e r r e n mundu-ikuskera harrigarria barne- barne tik oinarrizta tzen duena . Genio bat edo ero bat izan ezik, ezin aska daiteke bat mundu errealean gauza tze t ik, mundu hori bere irudi bat baino ez dela uste izateraino behintza t . Gaixoa izan ote da era horret ako ikuskera garatu edo eraiki duena? Edo, agian, burura tu baino ez zaio egin? Edo, azken batean , horrelako egoera batean murgildu baino ez ote da egin? Azken hau baino ez du frogatzen gaixotasun- izaera duen bere inflazio eta irtenbide ak. Ez da bera, hortik aurrera , pentsa tze n eta hitz egiten duena , zerak pentsa tz en eta hitz egiten du bereg an , eta horrexeg a t ik entzut en ditu entzuten dituen ahotsak. Egon ere hortxe dago bera eta Schopenh a u e r r e n arteko ezberdint a su n a : bere ikuskera berezko sorkari baten hast ap e n e t a k o izaeran gelditu da, eta Schopenh a u e r r ek, aldiz, ikuskera hori abstrai tu eta balio orokorra duen hizkera batez adierazi du. Lur-azpiko bere hastap e n e t a t ik talde- kontzientziaren argitara atera du filosofoak ikuskera hori horrela jokatuz. Ez litzateke zuzena zera pentsa tze a , gaixoaren ikuskerak izaera eta balio pertsonalak dituela edo, beste hitz batzuez adierazt eko, bere-berea duen zerbait dela. Benetako filosofoa, ordea, ikuskera primitibo eta izaeraz naturala

dena ideia abstraktu izatera eta guztien ondare kontzient e izateraino jasotzea lortzen duena bakarrik da. Lorpen hau da eta ez best e bere balio pertsonala , inflazio- egoeran erori gabe bere bezala onar dezake e n a . Gaixoaren ikuskera , oso best ela , inpertsonala da, berez hazi den balio bat, ikuskera horrek, zeinen erasoe t a t ik gaixoa ezin defenda zitekeen, gizajoa irentsi ere egin baitzuen, mundutik gero eta «arrotzago» bilakaraziz. Ideiaren jabe izatera iritsi eta mundu- ikuskera filosofikoko osagai bat izan zedila bilakarazi ordez, ikuskeraren zalantzarik gabeko handita sun a k gaixotasun morboso bateraino puztu zuen bera (bere nia). Emaitza filosofiko horretan bakarrik ikusi behar da balio pertsonala , eta ez lehen irudikape n e a n . Filosofoari ere sortu egiten zaio irudikapen hori, eta sortu, giza ondare orokor batetik sortzen zaio, zeinetan , printzipioz, guztiok partaide garen. Sagarrondo beretik sortzen dira urrezko sagar guztiak, biltzailea edozein izanik ere, sarrailagile gizajo bat edo Schopenh a u e r bat.

Zerbait gehiago ere ikas genezak e guztiok adibide honet a t ik, hain zuzen ere eduki psikiko suprap er t son alak ez direla interesik gabeko gai hilak, norberak nahi duenare n arabera bere egin ditzakee n horietakoak. Hori baino gehiago, kontzientziaren tz a t erakarg arri diren magnitud e biziak dira. Kargu edo titulu batekiko identifikazioak badu liluragarria den zerbait , eta hori dela eta, zenbait gizonezko gizarteak onartzen dien ohorea baino ez dira. Alferrikakoa litzateke tapaki horren azpian nortasun bat bilatzen saiatze a . Gizontxo bat baino ez litzateke agertuko handiki itxura horren azpian. Horrega tixe da kargua (edo tapakiaren azpian legokee n a ) hain erakarg arria: norberare n mugak estal tzeko konpen t s azio merke a baita.

Inflazioa eragiten duten erakarg arrit asu n a k ez dira, kargua , titulua edo beste nolabaiteko gizarte betekizuna bezala, kanpoko izaera duten ak bakarrik. Hor kanpoan, gizartean , talde- kontzientzian leudeke e n magnitud e inpertson al ak lirateke horrelat suko ak. Norbanakoaz harat gizarte bat dagoen bezala, gure psike pertsonalaz harat talde- psike bat dago: talde- inkontzient e a , bere izaera aurreko adibide horrek ager tzen dituen erakarg arrit asu n- magnitud e a k gordetzen dituena alegia. Lehen kasuan bat bere ohoreak eraginda mundu a n bat- batean agertzen den bezala (Messieurs , à présent je suis Roy), era berean bat- batean desag e r daiteke berta tik, mundu ari best e era bateko aurpegia ezartzen dioten irudi handi horietako bat bururatzen zaionea n hain zuzen ere. «Talde-errepres e n t azio» liluragarrie tako ak dira, amerikarren «eslogan e n », esaera zaharren eta, mailarik gorene a n, hizkera poetiko eta erlijiosoaren oinarrian dauden ak. Poeta ez zen eta best ela ere inolako garrantzirik ez zuen burutik jotako gaixo bat datorkit gogora orain. Izaera apalekoa eta sentibera zen gazte txo bat zen. Neskatxa bate t az maite mindu zen, eta askotan gerta ohi den bezala, ez zuen neska txak bide beretik erantzungo ote zion nahiko ziurtasun. Bere «participation mystique» primitiboaren eraginez zera onartu zuen best erik gabe: bere egoera animikoare n antzekoa zela best ea r e n egoera animikoa ere, giza psikologiaren mailarik sakonen e a n berez nahiko maiz gerta tu ohi denez. Egoera horretan sentime n d uz bete t ako maitasu n- fantasia bat molda tu zuen, neska txak berekin inolako harre ma nik ez zuela nahi jakin zuenea n eraba t desegin zitzaion fantasia. Erabat desesp e r a t u rik, ibaira jo zuen bere buruaz beste egiteko asmoz. Gauerdia zen, eta izarrek dir- dir zegioten ur sakone t a t ik. Izarrak, binaka, ur sakonet a n igeri zebiltzala iruditu zitzaion, eta sentime n d u harrigarri batek hartu zuen gaztea . Bere buruaz beste egiteko asmoa ahaztu eta antzezpe n gozo eta apart eko hari begira geratu zen liluraturik. Poliki-poliki izar bakoitza aurpegi bat zela bururatu zitzaion, eta bikote haiek urak kulunkan zerama tz a n elkarri besarka tu t ako maitale- bikoteak zirela. Erabat berria zitzaion ikuspegia piztu zitzaion orduan barruan: guztiz itxuralda tu zitzaion den- dena, baita bere zortea ere, desilusioak bezala maite mindurak ere ihes egin zioten, urrutiko eta garrantzirik gabeko

bezala ager tu zitzaion neska txarekiko oroitzape n a , eta horren guztiaren ordez aberas t a s u n apart eko bat –argi eta garbi suma tz en zuen hori– agintzen zitzaion. Ondotxo ikusten zuenez, beretza t zen altxor ikusgarri bat zegoen ezkuta turik ondoko beha toki astrono mikoan. Gerta tu ere horrega tik gerta tu zitzaion, ertzaintzak harrapa t u zuela goizeko lauretan beha toki astrono mikora sartu nahian zebilenea n.

Zer gerta tu zitzaion? Ikuspegi dantiar bat ikuskatu zuen bere buru gaixoak, zeinen edert a su n a , bertso batea n adierazt er a eman a , berez ulertzeko gaitasunik inoiz ez zuen izango. Berak, ordea, ikusi egin zuen, eta gertakari horrek eraba t aldarazi zuen. Lehenago samindurarik handiena zena, urrutira tu egin zitzaion orain; bere bide isila nekez beteriko mundu honeta tik at egiten ari diren izarren mundu ezezagun bat agertu zitzaion «Proserpinare n atalasera » sartu orduko. Agerkunde bat bezala, aberas t a s u n harrigarri baten ideia –nork ez du ulertuko ideia hori bere barrene nik barren en e a n ?– burura tu zitzaion. Bera bezalako idazkari xume baten bururako gehiegizkoa zen hura. Ez zen ibaiko uretan ito, baizik eta betiereko irudi batea n , une horretan bere edert a su n a ere itzali zitzaion irudian.

Bat bere betekizun sozialean desag er daiteke e n bezala desag er daiteke beste bat bere barne- irudipene t a n , eta, ondorioz, bere inguruner ako galdu. Bat- bateko konber t sioak eta eraba t eko jarrera- aldake t ak bezalako nortasun- aldake t a ulertezin asko talde- irudi baten erakarpe n- indarrari zor zaizkio 12 , zeinen eraginez, aurreko adibidean gerta tu bezala, nortasun a r e n desegiturak e t a bidera dezake e n adinako inflazioa gerta daiteke e n. Eritasun psikiko bat da desegiturake t a hori, aldi batekoa edo iraunkorra ere izan daitekee n a , hau da, «banake t a psikiko bat» edo «eskizofrenia» (Bleuler) 13 . Talde- eduki inkontzient e e n autono miar en aurrez aurre dagoen eta ia beti sortzetikoa den nortasun- ahulezian oinarritzen da inflazio patologiko hori.

Honako hau irudikatuz ingura gintezke gehien egiara, gure psike kontzient e eta pertsonala sortzetikakoa eta orokorra , eta arrazoi honeg a tik inkontzient e a ere baden ondare psikiko baten zimendu zabalaren gainean oinarritzen dela, eta gure psike pertsonalak taldeare n psikearekiko dituen harre ma n a k norban ako ak gizartearekiko dituenar e n parekoak direla.

Baina norban ako a zerbait bakarra eta berezia bakarrik ez, baizik eta izaki soziala ere baden bezala, era berean giza psikea ez da zerbait bakan a eta bakarra , baizik eta baita talde- gertakari bat ere aldi berean . Eta gizarte joera eta funtzio batzuk norban ako ar e n interes berezien aurka egon daitezkee n era berean ditu giza espirituak, bere izaera kolektiboa dela eta, norban ako ar e n beharr en aurka doazen halako joera eta eginkizun batzuk. Honetan oinarritzen da gertakari hori, gizaki bakoitzak berezkoa duela berak ontogen e t ikoki ez hartu eta ezta garatu ere dituen funtzio espiritual abera t s ak ahalbide tzen dizkion burmuin oso diferentzia tu bat. Giza burmuin guztiak era berean diferentzia tu ak diren neurri berean da horrek ahalbide tu t ako giza funtzioa talde- gauza eta unibert sala . Gertakizun hori dela eta argi daiteke, adibidez, best e hau ere, elkarreng a n dik oso urruti dauden herri eta arrazen inkontzient e e t a n oso bat- etortze harrigarria suma tze n dela, beste ak best e hainbes t e alditan azpimarra tu a izan den mito- era eta mito- gai autoktono en arteko bat- etortze harrigarrian ager tzen dena. Burmuinen arteko antzekota s u n uniber tsalari zor zaio era bertsuko funtzio espiritual baten posibilitate unibert sala . Psike kolektiboa edo talde- psikea da funtzio hori. Arraza, jatorri edo familia berari dagozkien ezberdinta s un a k dauden bezala dago, era berean , talde- psike «uniber t sala r en » gainetik arraza, jatorri edo familiara muga tz en den talde- psikea. P. Janet- ekin 14 batera adierazt eko, funtzio psikikoen «parties inférieures» direlakoak hartzen

ditu psike kolektiboak, norban ako ar e n psikearen osagairik sendoen a , nolabait esat eko auto ma tikoki funtziona tzen duena , edonon aurki daiteke e n a , hau da, pertson az gainekoa edo inpertson al a dena. Kontzientziak eta inkontzient e pertsonalak, aldiz, osatzen dituzte funtzio psikikoen «parties supérieures » direlakoak, hau da, ontogen e tikoki hartu eta garatu t ako zatia. A priori eta inkontzient eki eman a izan zaion psike kolektiboa ontogen e t ikoki jasotako bere ondare ari, berezko osagaia balu bezala, txerta tzen dion norbanako ak bere nortasun a r e n jabetza modu ez zuzene a n zabaltzen du horri dagozkion ondorio guztiekin. Psike kolektiboak funtzio psikikoen «parties inférieures» osatzen dituenez eta, ondorioz, oinarri moduan bakoitzaren nortasun a ri mend ekoturik dagoen ez , nortasun hori larritu egiten du eta balioa galarazt en dio, eta hori guztia inflazioan agertzen da, norberak bere buruaz dituen bibentziak zanpa tuz edo bere niaren garrantzia, aginte- nahi morboso baten itxuran, inkontzient eki goralduz.

Analisiak norberare n inkontzient e a kontzient e bilakarazt e n duenez, jendear en tza t ezagun ak ziren baina norberaren tza t ezkutuan zeuden kontuen berri jasotzen du bere burua analizatzen duenak. Horrela eskura tu t ako ezagutzare n ondoriz, beraz, bat ez dela hain berezia eta gero eta kolektiboago a dela suma tz e n da. Taldekide- izate honek ez du beti bide txarretik jotzen, zenbaite t a n bide ona ere hartzen du. Badira beren ezaug arri onak zanpa tzen dituzten eta beren haur- nahiei kontzient eki ate zabala irekitzen dizkieten gizakiak. Errepresio pertsonalak deusez t e r ako a n eduki pertson alak bakarrik itzultzen dira lehenik kontzientziara , eduki horiei itsatsirik jarraitzen dute, ordea, inkontzient e a r e n osagai kolektiboek, sen kolektiboek, ezaugar ri eta ideiek (irudiek), eta era berean batez best eko grina txar eta bertut e e n kopuru «esta tis tikoak» ere: esan ohi denez, «guztiok dugu gaizkiletik, geniotik eta santutik zerbait». Munduaren zuri- beltzezko arbelean mugitzen den ia guztia jasotzen duen irudi bizi bat sortzen da horrela: ona bezala txarra, ederra bezala gorrotag ar ria ere jasotzen duena, alegia. Natura ugarik oso baikortza t duten mundu ar ekiko halako antzekota s u n bat itxuratzen doa era horret an , zenbait kasutan neurosiaren trata me n d u ko une erabakigarrien a ere izan daiteke el arik hori. Egoera horretan beren bizitzan lehenen go aldiz maitasun a sortaraz t e a eta maitasun a sentitzea edo, best e arlo batera joz, berentza t patu egokia ekarri zien mundu ezezagun er ako urratsa ema t e a lortu zutenen kasu zenbait ikusia naiz ni neu ere. Beste zenbait kasu ugaritan, gainera , urtee t a n zehar, egoera betirakoa zutelakoan, halako euforia sortzaile bati estuki heldurik bizitakoen kasuak ere ikusiak ditut. Maiz entzun izan dut horrela tsuko kasuak, normala denez, analisiaren emaitza bailiran goraipa tze n . Arrazoi horiek bitarteko, zera esan behar dut, euforia eta ekintza- zaletasu n horiei dagozkien kasu horiek mundutik bereizte eskas a halako neurriz adierazt en duten ez, ezin onar daitezkeela eraba t senda tu tza t . Nire ustez, neurri berean daude senda turik eta senda tu gabe horrela t suko ak. Era horret ako gaixoen bizibideak jarraitzeko aukerarik izan dut noizbehinka, eta onartu beharr a dut moldatu ezinaren sintomak adierazt en zituztela maiz, eta egoera horret an jarraitzen zuten neurrian «desniatze» guztien ezaugar ri diren antzuta s u n a eta monotonia agertzen zirela poliki-poliki. Muga- mugan dauden kasuak dira nik heme n berriro aipatzen ditudan ak eta inolaz ere ez balio gutxiago eduki eta, normalak izanik, batez besteko pertsone n a k direnen ak; hauen molda tze- zailtasun ak izaera teknikoa dute izaera arazotsu a baino gehiago. Ikertzaile izan beharr ea n terape u t a banintz, nolabaiteko iritzi baikorrekoa izan beharko nuke ezinbes t e a n , senda tu t ako kasuen kopurua hartu beharko bainuke kontuan. Nire ikertzaile- kontzientziak, ordea, ez dio kopuruari begiratzen , gizakien kalitate ari baizik. Naturak izaera aristokratikoa du, eta baliozko gizaki batek bestelako hamarrek hainba t pisatzen du. Baliozko gizakiei begiratzen nien nik, eta horieta tik ikasi

nuen analisi pertson al huts baten emaitzak zein zalantzag ar riak diren, eta aldi berean zalantzag ar ri t asu n horreta r ako arrazoiak zeintzuk diren ere ulertu nuen.

Inkontzient e a r e n asimilazioaren bitartez psike kolektiboa gure funtzio psikiko pertsonale t ako osagai modua n onartzen badugu oker jokatuz, nortasun a bere pare kontrajarriet an desegiten da. Neurosian hain argi agertzen den handitasu n-nahia/gutxiagota s u n- konplexua delako pare kontrajarriaz at best e pare kontrajarri ugari daude , zeineta tik nik espezifikoki izaera moralekoa dena azpimarra tu nahi nukeen, ongia/gaizkia pare kontrajarria hain zuzen ere. Beste pare guztiak bezalalaxe hartzen du gizakiaren bertut e ak/grina txarrak parea ere psike kolektiboak. Hori bai, bertut e kolektiboa norberare n lorpen moduan hartzen du batek, beste batek, aldiz, norberaren bekatu bezala grina txar kolektiboa. Handitasun- eta gutxiagota s u n- konplexua diren bezalaxe dira ilusio huts beste bi horiek ere; izan ere, bai irudikatut ako bertut e ak eta baita irudikatut ako grina txarrak ere kontzientzia kolektiboan jasotako, sentigarri bilakatu t ako edo artifizialki kontzient e bilakarazitako pare kontrajarriak baitira guztiak. Gizarte primitiboen adibideak erakus t en du pare kontrajarri horiek zein neurritan dauden jasoak psike kolektiboan, zenbait beha tzailek horien bertut eg a r ri t a sun ak goraipa tzen badituzte ere, beste batzuek, gizarte berorie taz dihardut elarik, oso iritzi ezkorrak adierazt en baitituzte . Primitiboei dagokiene a n , zeinen bereizkuntza pertsonala , ezagun a denez, hastap e n e t a n gelditurik dagoen, biak egiak dira, beren psikeak talde- izaera baitu nagusiki, eta arrazoi horrega tik inkontzient e a ere bada. Gutxiago edo gehiago, psike kolektiboa bezalakoxe a da eta, hori dela eta, bertut e eta grina txar kolektiboak dituzte, hori bai, inolako inplikazio pertsonal eta barne- kontrae s a nik gabe. Psikearen garap en pertsonala nabar me n tz e n denea n eta arrazoime n a pare kontrajarrien arteko elkartu ezinezko izaeraz jabetzen denea n bakarrik agertzen da kontraes a n a . Opresio- borrokaren agerpen a da jabetze horren ondorioa. Zuzena izan nahi du batek, eta, ondorioz, gaizkia zanpa tu beharra dauka; psike kolektiboaren paradisuare n azkena dakar horrek. Garapen pertsonalak sortutako ondorio hutsa izan zen psike pertsonala zanpa tu beharra . Garapen pertsonala , edo hobeto esat eko, pertsona re n garap en a ospe magikoaren kontua da primitiboen artean. Sendagilearen edo buruzagiaren irudia bide- erakusle gerta tzen da. Beren apaingarrien eta bizieraren bidez, hau da, beren eginkizunak adieraziz, bereizten dira biak. Kanpoaldeko adierazg arri berezien bidez norban ako ar e n mugak sortzen dira, eta sekretu erritual apar teko e n jabekuntzar en eraginez oraindik gehiago nabar me n tz e n da berorien izaera berezia. Horrelako eta antzeko best e baliabidee n bitartekota s u n ez pertsona (mozorro- jantzi) izena eman diezaiokegun estalki bat sortzen du primitiboak bere inguruan. Ezaguna denez, bene t ako mozorro- jantziak izan ohi dira, adibidez, hilete t a n hildakoaren nortasun a goraipatzeko edo aldarazt eko primitiboen artean erabili ohi diren baliabidee t a rikoak. Horrela, era horretan adierazitako norban ako a psike kolektiboaren esparrutik askaturik geratzen da itxuraz, eta bene t an askaturik ere geratzen da bere pertsona rekin identifikatze a lortzen duen neurri berean . Ospe magikoa adierazt e n du askape n horrek. Erraztasun ez baiezta daiteke e n kontua da, agintetza- gogoa dela garape n horreta r ako indar eragile nagusia . Zera ahaztu egiten da, ordea, hori esat er ako a n, talde-konpromiso baten emaitza dela beti ospeare n moldakun tza , hau da, alde bate tik ospe bila dabilen norbaitek egon behar du, eta beste tik norbaiti ospea eskaini nahi dion talde batek. Gauzak horrela, ez da bidezkoa zera esat e a , norberaren aginte tza- gogoa bakarrik dela ospea sortar az t en duena : oso bestela, talde- kontua da nagusiki guztia. Gizarteak bere osotasun e a n magikoki eragina izanen duen irudiaren beharr a duen neurrian, bakar baten aginte tza- gogoaz eta askoren mend eko t a s u n- jarreraz baliatzen da baliabide moduan hori lortzeko, eta era horretan ospe pertsonala ren sorrera eragiten du. Politikaren hast ap e n e k

frogatzen dutenez, herrien elkarbizitzarako eraba t eko garrantzia duen gertakaria da aipatu t ako hori.

Ospe pertson alak duen garrantzia bereziaga tik, ia balora ezinezkoa baita, berriro psike kolektiboan erregresiboki ezkuta tzeko aukerak arrisku bat adierazt en du, eta hori ez berezitako norban ako ar e n t z a t bakarrik, baita bere jarraitzaileentza t ere. Ospearen helburua lortzen denea n ager tzen da bereziki horrela t suko arriskurako aukera , hau da, onarpen orokorra eskura tu dene an . Egia kolektiboa bilakatzen da orduan pertsona . Amaieraren hasiera adierazt en du beti horrek. Ospe bat sortaraz t e a ez da berezitako norbanako ar e n t z a t bakarrik lorpen baikor bat, bere talde osoarentza t ere horrelaxe da hori. Bere ekintzen bitartez adierazt en du batek bere balioa, askok, aldiz, beren aginte tza-aukerei uko eginaz. Jarrera hori arerioen eraginen aurka borrokatuz defenda t u eta gorde behar den bitarte an , emaitzak baikorra izaten jarraitzen du. Oztopoak desag er tu bezain azkar eta baliozkotasu n orokorra lortu orduko, ordea, bere balio baikorra galtzen du ospeak eta caput mortuu m bat izatera iragat e n da normalki. Mugimend u zisma tiko bat sortzen da orduan, eta prozesu osoari ekiten zaio hasiera tik berriro.

Nortasun a elkartear e n bizitzarako hain garrantzizkoa denez, berorren garap en a oztopa dezake e n edozein kontu arriskugarritzat suma tze n da. Baina psike kolektiboaren oldar biziko sarrerak eragindako ospear en desag e r tze goiztiarra da arriskurik handiena . Sekretu a inolako baldintzarik gabe gorde tze a izan da arrisku horreta tik ihes egiteko baliabide primitiborik ezagun e n a . Norbanako a r e n betebe h a r eta emaitzekin aldera tuz gero neke handiegirik gabe betetzen dira pentsa tze eta sentitze kolektiboak eta emaitza kolektiboak, eta hori horrela dela eta, nortasun- desberdintze ar e n ordez talde-eginbeh ar re t a r a jotzeko tentaldia oso handia izan ohi da. Besteen g a n dik ezberdintu t ako eta ospe magikoz babes tu t ako nortasun a arintzear en eta askenik psike kolektiboan urtzearen bitartez (Pedroren ukapen a) arima- galera bat sortzen zaio norbanako a ri, lehenik eta behin emaitza garrantzitsu bat bete tzek e utzi delako eta atzera tu egin delako. Horrega tik ezartzen dira zigor dragoiarrak tabu baten aurka egiten dene an , eraba t egoerar en garrantzizkota s un a ri dagozkion zigorrak guztiak. Gauza hauek guztiak kasualita t e hutsari dagozkiola uste den bitarte an , hau da, historiaren hondakin eta intzestu- tabuare n metas t a s i 15 bezala hartzen diren bitartea n , ezin ulertu ahal izango da neurri hauek zein ondorio on izan ditzake t en . Baina helburu bat dutela kontuan izanik azter tzen baditugu, lehen ilun zegoen a argitu egiten da orain.

Psike kolektiborik ezberdintze argi bat ezinbes t eko baldintza da nortasun a r e n garap en e r a ko, izan ere bereizket a ez- oso batek norbanakozkot as u n a berehala kolektibita t e t a s u n e a n urtzea eragingo bailuke. Hori horrela, honako arrisku hau sortzen da, inkontzient e a r e n analisian kolektiboa norbanako a r e n psikearekin nahas daiteke el a , eta honek, lehen adierazi denez, ondorio ezatseginak izan ohi ditu. Ondorio horiek edo bizi- sentipen er ako edo gaixoaren bizikideen tza t kaltegarriak gerta tu ohi dira, pazient e ak ingurune a n nolabaiteko eraginik baldin badu behintza t . Psike kolektiboarekin identifikatzerakoa n bere inkontzient e a r e n eskakizunak beste ei ezartzen ahaleginduko da ezinbes t e a n , psike kolektiboarekin identifikatzeak guztientzako baliagarri den zerbaiten jabe izatearen sentipen a baitakar berez («jainko- antzekotas u n a ») , eta sentipen honek, berriz, ez du gizakideen psike pertsonala , bere- berezko izaeran, aintzakotza t hartzen. (Guztientzako baliagarritasu n a r e n sentipen a psike kolektiboaren unibert sal t a su n e tik sortzen da). Bestee ng a n ere psike kolektiboa aurresupos a t z e n du, izatez, jarrera kolektiboak. Norbanako ar e n berezitasun ak bezala, psike kolektiboaren barne an daude n era orokorreko ezberdinta s un a k ere, arrazen arteko ezberdinta s un a k adibidez 16 , ez

kontuan hartzea suposa tze n du jarrera horrek. Norbanakot a s u n a kontuan ez hartzeak, berez, bestelakota s u n a itoarazt e a suposa tz en du; horrela jokatuz, jakina, giza talde bateko barne- ezberdintze- osagaiak desag er t a r az t e n dira aldi berean . Norbanako a da ezberdintze a r e n eleme n t u a . Norbanako a r e n ak dira emaitzarik gorenen a k, nola bertut e e n ala gaizkiaren ere mu a n . Elkarte bat zenba t eta handiagoa izan, eta elkarte handiei berezko zaizkien faktore kolektiboen batuke t a , beti norbanako a r e n kaltetan , zenba t eta aurreiritzi atzerakoie t an gehiago sosteng a t z e n den orduan eta ezezta tu a go a geratzen da hura moralki eta espiritualki, gizartear e n aurrerap e n moral eta espiritualerako dagoen iturri bakarra itxiz horrela. Hori horrela, aurrera tze n duen bakarra elkarte a da eta norbanako ar e n g a n kolektiboa den guztia. Desager tzer a , hau da, erreprimitzera bideraturik dago, ordea, norban ako ar e n g a n bere- berezkoa den guztia. Norbanakoa r e n a dena inkontzient e r a pasa tzen da bide horreta tik, eta printzipioz txarra, suntsitzaile eta anarkikoa denare n izaera hartzen du, ezaug arri profetikoak dituzten norban ako e n g a n krimen deigarrien (erregere n hilketa eta antzekoe n) bitartez ager tzen delarik geroago gizartean , gainentzeko gizartekidee t a n , ordea, ezkuta turik irauten du eta gizartear e n ezinbes t eko gainbeh e r a moralean ager tzen da zeharka bakarrik. Dena dela, gertakari nabar me n a da gizarte bateko moralita t e a bere orokorta sun e a n harturik duen neurriarekiko alderantzizko proportzionala dela, zenba t eta norban ako gehiago elkartu gero eta faktore indibidual gehiago urtzen baitira bertan, eta horiekin batera baita moral ta sun a ere, hau norbanako ar e n sentibera t a s u n moralean eta horreta r ako ezinbes t eko den askat a s u n e a n oinarritzen denez. Horrega tik norbanako bakoitza, gizartean dagoen e a n , berarekiko bakar ta s u n e a n dagoen e a n baino gizaki txarrago a da inkontzient eki halako zentzu batea n , gizarteak arras t ak a baitara ma norban ako a eta dagokion erantzukizun indibiduala kentzen baitio. Gizarte handi bat, gizaki zuzenez osaturik egonik ere, abere handi, motel eta erasotzaile baten antzekoa da bere moralita t e eta adimen e a n . Izan ere, erakund e a k zenbait eta handiago ak izan, orduan eta ugariagoak baitira bere ezmoralta su n a eta lelotasun itsua ere handiago ak izateko aukerak. (Senatus bestia, sena tore boni viri = Senatua abere bat da, sena tore ak gizaki zuzenak izanik ere). Gizartea , beraz, auto ma t ikoki bera osatzen duten gizakieng an hauen ezaug arri kolektiboak azpimarra tze n saiatzen bada, batez bestekot a s u n a saritzen du horrela jokatuz, hau da, era errez batea n eta inolako erantzukizunik gabe bege t a tze r a jotzeko joera duen edozer saritzen du. Ezinbest eko a da, beraz, norban akot a s u n usaina duen guztia paret a r en aurka hartzea horrelako egoera batea n . Eskolan eman ohi zaio hasiera prozesu horri eta unibert si t a t e a n jarraitu baino ez zaio egiten eta esta tuak esku- hartzea duen egoera orotan nagusi agertzen da. Gorputz soziala zenba t eta txikiagokoa izan, orduan eta babes tu a g o a gizartekidee n norbanako t a s u n a , orduan eta handiagoa hauen askat a s u n erlatiboa eta honekin batera baita berorien erantzukizun kontzient e a ere. Ezin eman daiteke moraltasu nik askat a su nik ez dagoen e a n . Antolakuntza handien aurrean sumat u ohi dugun harrigarritasun a desag e r tu egiten da, harrigarritasun horren beste aldean barnera tze n garen e a n , hain zuzen ere gizakiareng a n primitibotasu n e tik dagoen guztiaren bilketa eta azpimarrake t a iguingarrian eta, ondorioz, edozein antolake t a handik suposa tz en duen ma mu a r e n onetan bere norban akot a s u n a r e n ezinbes t eko deusezke t a n sartzen garene a n . Moraltasun- ideal kolektiboari gutxiago edo gehiago egokitzen zaion gaurko gizakiak hiltzaileen kobazulo bilakarazi du bere bihotza, bere inkontzient e a azter tuz errazki froga daiteke e n ez , honek guztiak inolako kezkarik sortzen ez badio ere berari. Eta bere inguruner a normal ta s un ez «egokitzen» 17 den neurrian, bere gizarteko gaiztotasu n ak ere ez dio inolako kezkarik sortuko, bere kide gehienek gizarte- antolake t a horren moraltasun a r e n eraba t eko t a s u n e a n sinest en duten bitartea n . Horrenbe s t ez , gizarteak norban ako ar e n g a n duen eraginaz adierazi dudanak era berean balio du talde-inkontzient e ak norban ako ar e n psikean duen eragina ulertzeko ere. Nire adibidee t a t ik argi

ikus daiteke e n e z , azken eragin hori sumag ai tza da, lehen hura sumag ar ria den bitarte an . Ez da harrigarria, beraz, barne- eragin horiek ulertezinak gerta tze a eta, bide batez, horrelakorik gerta dakiokeen edonor patologikoki berezitza t jotzen bada, erotzat ere hartzeraino askotan. Baina kasualki jenio baten kasuare n aurrean bageund e , hurrengo edo hurrengo ar e n hurrengo belaunaldia jabetuko litzateke horretaz . Norbait bere duintasun e a n itotzen dela ohikotzat jo dezakeg un neurri berean gerta tzen zaigu ulergaitza norbait gehiengo ar e n desira ez litzateke e n zerbaiten bila ikustea , eta beste zerbait horretan murgilduz desag e r tzen zaigula aldi berean . Umore- zentzu pixka bat opa beharko genieke biei, Schopenh a u e r r e n iritziz gizakiaren ezaug arri bene t a n «jainkotiarra» den hori, zeinek bere arima askat a su n- egoeran mant en tzeko gaitzen duen.

Inkontzient e a r e n analisiaren bitartez eraginkor modua n ager tzen diren giza sentipen eta pentsa e r ako sen eta oinarrizko modu kolektiboak lorpen bat dira nortasun kontzient e a r e n tz a t , honek nahask e t a sakonik gabe bere egin ezin ditzakee n a k badira ere. Hori dela eta, trata me n d u praktikorako garrantzi handikoa da nortasun a r e n segurantza beti begi- bistan izatea . Izan ere, psike kolektiboa norbanako a r e n nortasun a r e n gehigarri modua n ulertzen bada, nortasun a ri zama edo tentaldi bat ezartzen zaio horrela, berak berez bere mend e a n goberna ahal izango ez duena seguruenik ere. Horrega tik gerta tze n da ezinbes t eko a norberaren psikearen eta psike kolektiboare n edukien artean bereizket a garbi bat egitea . Bereizket a hori egitea , ordea, ez da zeregin erraza, norberaren a psike kolektibotik sortzen baita eta hura honi loturik baitago barne- barne tik. Oso zaila da, horretxeg a tik, zeintzuk eduki diren norberare n ak eta zeintzuk psike kolektiboaren a k esat e a . Inolako zalantzarik ez dago, ordea, sinbolismo arkaikoak, adibidez, oso maiz ame t s e t a n eta fantasie t an ager tzen diren modua n, osagai kolektiboe t ako ak direla. Sentitzeare n eta pentsa tz e a r e n oinarrizko joerak eta oinarrizko erak ere kolektiboak dira. Gizakiak zerbait orokorra dela esat e rako a n bat datozen e a n , zerbait hori ere kolektiboa da, eta era berean guztiena dena eta guztiek modu berean ulertzen, esat en eta egiten dutena ere. Gauzak zehatzago aztertzen diren bakoitzean beti harrigarria gerta tze n zaigu zera konsta t a tze a , norberaren psikologia izenda tu ohi dugun horret a t ik asko eta asko kolektiboa dela, alegia. Hainbes t eko a da hori, ze norberaren a desag e r tu ere egiten baita kolektiboa den horretan . Baina norban akotze a 18 inolaz ere bazter tu ezinezkoa den eskakizun psikologikoa denez, kolektibota su n a r e n nagusigo hori azter tze tik ikusi ahal izanen da «norban akot a s u n a » izena ema t e n diogun landare ahul horri nolako arreta eskaini behar zaion kolektibota s un horrek berak ito ez dezan.

Gizakiak badu gaitasun bat, kolektibot a sun a r e n xedee t a r ako eraba t onuragar ria dena, baina aldi berean norbanakotze a r e n t z a t kaltegarrien a dena: antzera tze a esan ohi dugun hori, hain zuzen ere. Gizarte Psikologiak ezin utz dezake saihet s er a antzera tze a r e n gertakari hau, hori gabe ezin ulertu ahal izanen baitira giza oldeen antolakuntza , esta tu a eta gizarte- ordena bera ere; ez baita, berez, legea gizarte- ordena eratzen duena, antzera tze a r e n gertakaria baizik, suges tibilitate a , suges tioa eta kutsa tze mentala ere barne hartzen dituen kontzeptu a da eta hori. Egunero ikusten dugun kontua da, gainera , antzera tze- mekanis mo hori nortasun- bereizket a egiteko xedez erabili ohi dela, zuzenago esand a , maltzurkeriaz erabili ohi dela: nortasun bereziko norbait antzera tze n da, edo ezaug arri edo lanbide deigarri bat, gertuen eko ingurune tik itxura hutsezko bereizket a bat bideratzen delarik, inolako zalantzarik gabe, horrela jokatuz, Horren guztiaren zigor modura –esane n genuke–, indartua got u egiten da, gerta tu a gerta tu , beti iraun duen inguruneko espirituarekiko antzekota s u n a , derrigorrezko lotura inkontzient e bat izateraino gauza tuz. Itxura hutse a n geratzen da gehiene t a n antzera tze a r e n bidez zertu nahi izan den

norbanako ar e n ezberdintze- ahalegin faltsua, eta gizakia ahalegin hori egin aurretik zegoen eko maila berean geratzen da, hori bai, lehen baino zenbait gradu antzuago orain. Guregan bene t a n norbanako a r e n a denaz jabetu ahal izateko ezinbes t eko zaigu gogoeta sakon bat egitea , eta bat- batea n kontura tuko gara zaila dela, bene t a n , norberaren norbanakot a s u n a aurkitzea.

3.«PERTSONA»

PSIKE KOLEKTIBOAREN ZATI MODUAN

Ezikusia eginen balitzaio nahask e t a handia sortuko lukeen arazo bat aztertzera iritsi gara atal honet an . Aurrez adierazia dudanez, inkontzient e pertsonala ren analisiaren bitartez eduki pertson alak atxikitzen zaizkio kontzientziari, eta han proposa tze n nuenez, inkontzient e pertson ala izena eman beharko litzaieke inkontzient e a r e n osagai zanpa tu ei , baina, aldi berean , kontzient e bilakaraz t eko gai ere badirenei. Toki berean frogatu nuenez, nik inkontzient e kolektiboa izenez deitzeko proposa tz en nuen inkontzient e a r e n mailarik sakonen ak batera bilduz nortasun a r e n zabaltze bat gauza tzen zen, inflazio-egoera bat sortaraziz horrela. Analisi- lana modu arrunt e a n jarraituz iristen da egoera hori sortzera , aurreko nire adibidean gerta tu den bezala. Analisi horri jarraituz, beraz, gizadiaren ak diren oinarrizko ezaug arri orokor eta inpertson al ak gehitzen dizkiogu kontzientzia pertson alari, eta horren ondorioz, kontzient e bilakaraz t e a r e n ondorio ezat segin modura ikus daiteke e n aitatut ako inflazio hori gauza tzen da 19 . Psike kolektibotik gutxiago edo gehiago arbitrarioki hartut ako zati bat baino ez da nortasun kontzient e a .

Pertsonalak izango balira bezala suma tz en diren gertakari psikikoen multzo batez osaturik dago nortasun kontzient e hori. Pertsona konkretu bati dagokiola, adierazt en du «pertson al a» ezaug arriak. Pertsonala baino ez den kontzientziak zera azpimarra tz en du halako beldur batez, bera osatzen duten edukiez jabego- eta egile- eskubide ak dituela, eta, horrela jokatuz, osotasun bakar bat molda tze a du xede. Osotasun bakar horreta r a egokitzen ez diren edukiak ez dira kontut an hartzen eta ahaztu egiten dira edo zanpa tu eta ukatu egiten dira. Autohezkuntza moduko zerbait litzateke hori guztia, baina oso arbitrarioa eta bortitza. Norberak bere burua itxuratzeko lukeen irudi idealaren eskakizunak bitarteko, giza izatearen osagai orokor gehiegiri egin beharko dio uko. Hori dela eta dira beti hain sentiberak subjektu «pertson al» horiek, ze maiztasun handiz gerta tzen baita zerbaitek beren bene t ako izaerako («indibidualeko») zati ezgogoko bat kontzientziara tu diezaieke el a .

Kasu ugaritan psike kolektibotik neke handiz hartut ako zati horri pertsona izena eman diot nik. Hori adierazt eko egokia da pertsona hitza, ze, jatorriz, antzezlariak hartzen zuen pertson aiare n zeregina bete tzeko zera ma n maskara adierazt en baitzuen pertson a hitzak. Osagai psikikoeta tik zer den pertson ala eta zer inpertson al a zehazki bereiztera ausar tuko bagina, nahas m e n baten aurrean aurkituko ginateke bereh ala , izan ere, pertsona re n osagaiei dagokienez psike kolektiboaz esan genuen a bera aitortu beharko baikenuke oinarri- oinarriz, hau da, izaera orokorrekoak direla. Gauzak diren bezala direlarik, eta pertson a psike kolektibotik hartut ako zati, gutxiago edo gehiago, arbitrario

edo kasualita t ezkoa delako egin dezakeg u honako erru hau: bera bere osotasu n e a n zerbait indibiduala bailitzan hartzea ; izenak berak dioenez, ordea, psike kolektiboaren maskar a bat baino ez da pertsona , norban ako ar e n itxura hartzen duen estalkia, norberari eta beste ei norbanako a dela sinest a r az t e n dien tapakia, psike kolektiboak bere adierazpe n a k egiteko erabiltzen duen antzeztu t ako rol hutsa baino ez dene an .

Pertsona analizatzen dugune a n estalkia (maskara) desegiten dugu eta zera aurkitzen dugu, norban akot a s u n a r e n itxura hartzen duen hori eraba t kolektiboa dela, esan nahi da, pertsona psike kolektiboaren estalkia baino ez dela. Benet an harturik, pertson a ez da «ezer erreala». Norbanako ar e n eta gizartear e n artean «norberak dirudienaz» molda tu t ako konpromiso bat da. Izen bat hartzen du, titulu bat jasotzen, ohore bat onartzen zaio, eta hau edo hura da. Hori guztia bene t ako a da zentzu batet a n , baina norberare n norbanakot a s u n a r e kiko erlazioan bigarren mailako errealita t e a baino ez, konpro miso hutsa , non askotan beste ek norberak baino parte handiago a hartzen duten. Itxura hutsa da pertsona , bi dimentsioko errealita t e bat, ironikoki adierazita .

Ez litzateke zuzena izanen, ordea, egoera eskainitako argibide hauekin argitutza t uztea , aldi berean zera onartu gabe, pertsonaz egin dugun hautake t a berezian eta eman dugun definizioan badago ela norbanakot a s u n e t ik ere zerbait eta, niaren kontzientzia pertsona rekin identifikatzen bada ere eraba t , norbera t a s u n inkontzient e a , bene t ako norbera t a s u n a ere beti hor dagoela eta, zuzen- zuzene a n ez bada ere, zeharka bederen «hor egote» hori sumarazi egiten duela beti. Niaren kontzientzia eta pertson a –norberak kolektibita t e a r e n aurrean agertu ohi duen konpromisozko itxura hori eta berorri dagokionez jokatzen duen papera , alegia–, lehen une batean gauza bat bera eta baldin badira ere, norbera t a s u n inkontzient e a ezin da eraba t desag e r t a r az t e r aino zanpa tu . Inkontzient e a r e n eduki kontras t a tzaile eta oreka tzaileen izaera berezian agertzen da lehenik bere eragina. Kontzientziaren jarrera pertson al hutsak inkontzient e a r e n aldetiko erreakzioak eragiten ditu, zeintzue t a n zanpap e n pertsonalekin batera t s u , fantasia kolektiboen estalkipea n bada ere, norbanako t a s u n a r e n garap en e r ako abiapun tu ak ere agertzen diren. Inkontzient e pertsonala analizatuz norban akot a s u n a r e n osagaiekin batera bideratzen dira kontzientziara osagai kolektiboak ere. Badakit emaitza hauek ulertezinak gerta tuko zaizkiola nire ikuspegie t a r a eta nire teknikara jarri gabe dagoen ari, eta bereziki ulertezina eta adigaitza gerta tuko zaiola inkontzient e a ikuspuntu freudiarre tik aztertzen ohitua dagoen ari. Irakurlea , aldiz, filosofia ikasle hartaz aurkeztu dudan adibideaz gogora tzen bada, nire formulazioarekin adierazi nahi dudan az nola- halako irudikapen bat molda dezake horren laguntzaz. Trata me n d u a r e n hasieran gure pazient e a ez zen kontzient e , aitarekiko zuen harre ma n a aitarekiko lotura bat zela, eta arrazoi horrega tik bere aitaren antza zuen gizon baten bila zebilela, eta aurkituz gero, maila intelektualea n egiten ziola aurre. Jokabide hori, berez, ez litzateke erru bat izanen, bere adimen ak protes t a- izaera izan ez balu, emaku me adiment su e n kasue t a n oso maiz gerta tu ohi dena best alde. Besteare n g a n erru bat aurkitzen eta frogatzen saiatzen da era horret ako adimen a , eta bereziki kritikoa da pertsonalki ezatsegina gerta tzen zaion ezaugar ri batekin, nahiz eta bere burua objektibotza t hartua izan dadila nahi izaten duen. Bere onetik atera tzen ditu gizonezkoak jokabide horrek, eta hori bereziki kritikak, oso maiz gerta tu ohi denez, puntu mingarri bat ukitzen duene a n , elkarrizket a onurag arri baten mes ed e t a n alde batera utzi beharko litzateke e n puntua ia beti. Baina emaku m e zko e n adimen ar e n ezaugar rie t ako bat da, eztabaida baten probe txug a rri t asu n a bilatu ordez, puntu ahulen bila ibili ohi dela zoritxarrez, horiei gogor heltzeko eta gizonezkoa urduri jartzeko xedez. Askotan ez da kontzient e a izaten jarrera hori, baizik eta, oso bestela, gizonezkoa bere gainetik jartzera behar tu nahi izaten du helburu inkontzient e batez, era

horretan miresg arri gerta dakion. Oro har, gizonezkoa ez da kontura tze n heroi- papera jokatzera behar tu nahi dutela, eta joko hori hain mingarria gerta tzen zaionez, dama horrekin berriz topo ez egiteko asmoz desbide tik ibiltzen saiatuko da etorkizune a n. Honen guztiaren ondorioz, azkenik, hasiera beretik mend eko ager tzen den eta horretxeg a t ik mirresg ar ri gerta tze n ez zaion gizona baino ez zaio geratzen emaku m e a ri hautag ai .

Hausnarke t a- gai ugari ager tu zitzaion, horrela, nire pazient e a ri , joko guztia honet az ez baitzuen inolako kontzientziarik izan. Horretaz guztiaz gain, bere haurtzarotik hasita bera eta bere aitaren artean gauza tu zen bene t ako eleberri bate t az ere kontura tu beharra zuen. Luzeegi joko liguke, ordea, ni heme n gerta turikoa zehazt a su n e z adierazt en ahaleginduko banintz, hau da, nola bera bere lehen urtee t a n aitaren errainupeko aspektu ekin, inkontzie teki dena ulertuz, harre ma n e t a n jarri zen ama kontura tzeke , horren ondorioz –bere adinari zegokiona gainditurik– amare n aurkari bezala agertuz. Inkontzient e pertsonala ren analisiatik sortut ako gaia zen hori guztia. Arrazoi profesional hutsak bitarteko haserre tu ezin nitzake en ez , heroi eta aita- maita tu bilakatu nintzen ezinbes t e a n . Transferen tzia bera ere inkontzient e pertson alare n edukia izan zen hasieran . Itxura hutsa zen nire heroi- eginkizuna eta, orduan mozorro huts bilakatzen nintzen era berean , ama-alaba- maitea paper tradizionala betetzen zuen berak oso helduen moduan eta adikorra izanez; paper hutsa , pertsona bat, zeinen atzean bere bene t ako izaera propioa, bere norbera t a s u n a ezkuta tze n zen. Hasieran bere paper horrekin eraba t identifikatzen zen bitarte an , ez zuen bere berat a su n a r e n kontzientziarik. Bere haurtzaro- mundu ar e n lainoet an bizi zen eta ez zuen mundu erreala aurkitu oraindik. Analisian aurrera egiteare n ondorioz bere transferen tziaren izaeraz jabetzen joan ahala, ordea, leheneng o kapituluan aipaturikoen antzeko ziren amet s ak agertzen hasi ziren. Inkontzient e kolektiboare n zatiak zekartza t e n ame t s haiek eta, horren ondorioz, haurtzaro- mundu a desegin egin zen eta horrekin batera baita bere heroi- jokoa ere. Bere berat a su n e r a eta bere bene t ako ahalme n e t a r a iritsi zen horrela. Antzeko zerbait gerta tu ohi da analisian nahikoa aurrera tu ohi den kasu gehiene t a n . Bere norbanakot a s u n a r e n kontzientzia jainko- irudi arkaiko bat berbizitu duene a n hartu izana ez da hala- holako kointzidentzia huts bat, baizik eta maizta sun handiz ema t e n den gertakari bat, inkontzient e a r e n legeren batekin bat datorren gertakaria, gainera , nire ustez.

Itzul gaitezen , gogoeta hauek egin ondoren, hasierako gure gaira!

Errepresio pertson alak desag er tze n direnea n, elkarrekin nahas turik agertzen dira norbera t a s u n a eta psike kolektiboa eta aurrez erreprimiturik zeuden fantasia pertsonalak aske geratzen dira. Oso bestelako itxura hartzen dute heme n dik aurrera ager tzen diren ame t s eta fantasiek. Zerbait «kosmikoa» izatea da irudi kolektiboen ezaug arri nabaria, hau da, ame t s- eta fantasia- irudiek ezaug arri kosmikoekiko dituzten erlazioak: tokizko eta denborazko mugarik gabe t a s u n a , abiadura izugarria eta mugime n d u e n zabaltasun a , lotura «astrologikoak», Eguzkia eta Ilargiari dagozkien analogiak eta analogia telurikoak, gorputzari dagozkion eraba t eko aldake t ak eta antzeko beste batzuk. Ametse t a n egiten den motibo mitologiko eta erlijiosoen erabilera nabar me n a k ere inkontzient e kolektiboaren parte- hartzea adierazt e n du. Sintoma berezien bidez agertzen da askotan osagai kolektiboa 20 , honako ame t s e n antzekoe n bitartekot a s u n e z adibidez: kometa baten antzera hegan eginez espazioan zehar, edo norbera Lurra, Eguzkia edo izar bat dela itxuratuz, norbera ikaragarri handia edo ikaragarri txikia izanaz ager tuz, hil egin dela edo lurralde ezezagu n batean aurkitzen dela, ezezagun a , buruz galduta edo erotuta dagoela irudikatuz eta antzeko mila eratan. Modu berean , desorient a tz e- eta zorabio- sentipen ak eta antzeko beste batzuk ere puztut a su n- sintomekin batera ager tu ohi dira.

Psike kolektiboaren milaka aukerek nahas m e n a eta itsume n a eragiten dute. Gogoz kontrako fantasie t a t ik askap en a gauza tzen da pertson ar e n desegite ar ekin batera; fantasia horiek psike kolektiboaren jarduera baino ez dira antz guztien araber a . Aurrez existitzen zirenik ere suposa tz en ez ziren edukiak kontzientziara tzen ditu jarduera horrek. Inkontzient e kolektiboaren eragina handitzen doan neurri berean galtzen du kontzientziak bere buruzagitza- indarra. Gidatua izatera pasa tzen da kontura tzek e , prozesu inkontzient e eta inpertson al batek eraba t eko gidaritza hartzen duen bitartea n . Era horretan , nortasun kontzient e a , batere kontura tu gabe, xake- taulara bidaltzen du beste irudi guztien artean galdurik jokalari ikusezin batek. Jokalari honek, eta inolaz ere ez kontzientziak eta honen asmoek, erabakitzen du norberaren patua . Bide honet a t ik erabakitzen da, aurrez aipaturiko adibidean , kontzientziari ezinezko agertzen zitzaion tranferen tziar en konponbide a .

Itxuraz konponezina den zailtasun bat gainditu beharr a suma tze n den kasu guztietan ezinbes t eko gerta tzen da era horret ako prozesu bati ekin beharra . Azpimarra tu nahi nuke behar hori, noski, ez dela neurosi- kasu guztie tan agertzen , izan ere, kasurik gehiene t a n uneko egokitze- zailtasun ak saihes t e a izan baitaiteke lortu beharr eko a . Baina kasu larriak ezin senda daitezke «izaera- aldakuntza» edo horri legokiokeen jarrera- aldakuntza sakon bat bideratu gabe. Hala ere, kasurik gehiene t a n errealita t e r a egokitzeak hain lan neketsu a eskatzen duenez, epe nahiko luze batez ezin ekin ahal izango zaio barne- egokitzeari, inkontzient e kolektibora egokitzeari. Barne- egokitze hori arazo bilakatuko balitz, ordea, bizitze- norabide kontzient e a sakonki baldintza tuko lukeen erakarpe n- indar berezi eta jasanezineko bat bidera tuko luke inkontzient e ak . Eragin inkontzient e a r e n nagusigoa eta horri loturik daude n nortasun- desag erp e n a eta kontzient e a r e n indar gidatzailearen ahuldade a desoreka psikikoaren egoera adierazt en duten agerpen ak dira; trata me n d u analitikoaren kasuan, xede terapeu tiko batez artifizialki sortarazi tako egoera , ondorengo garap en a k berezkoak dituen zailtasun ak gainditzeko erabiliko dena. Jakina, eragozpen ugari ager tuko dira, baina aholku on batez, laguntza moralez eta pazient e a r e n aldetiko ulertzeaz edo borondat e onez gainditu ahal izango dira guztiak. Lorpen terapeu tiko ederrak gauza daitezke horrela. Inkontzient e a aitatu beharrik ere ez dago hainba t eta hainba t kasutan . Zenbait zailtasune n kasuan, aldiz, ez da irtenbiderik aurreikust e n . Horrela tsukoe t a n desoreka psikikoa trata me n d u a hasi aurretik gerta tuko ez balitz, trata me n d u a bidera tzerako a n gauza tuko da inolako zalantzarik gabe, eta hori senda gilearen inolako esku- hartzerik gabe gerta tuko da gainera . Zera dirudi, pazient e hauek konfiantzazko pertsona bat aurkitu zain egon direla, honen eskue t a n jarri ahal izateko eta lur jota bezala geratzeko xedez. Oreka- galtze hori nahas me n psikotiko baten antzekoa da oinarriz, hau da, hast ap e n e t a k o buru- gaixotasun baten egoera t ik honet an bereizten dira biak, nahas me n psikotikoaren kasuan ondorengo garape n ak egoera areagotzer a dara mala eta oreka- galtzeak, aldiz, osasun- egoera hobetzera . Itxuraz itxaropenik gabeko nahas t e baten aurrean gerta tzen den lur- jotze egoera bat da, izu-egoera bat. Egoeraren jabe egiteko boronda t ezko ahalegin indartsu ak eginak dira aurrez kasurik ugariene t a n , horren ondoren, ordea, lur- jotzea dator, zeinetan ordura arte nagusi izan den gogoa eraba t desegiten den. Gertakari horren eraginez askatzen den energia desag e r tu egiten da kontzientzia tik eta inkontzient e r a erortzen neurri bate t an . Errealita te a zera da, horrelako unee t a n ager tzen direla inkontzient e a r e n jarduerare n lehen aztarnak. (Buruz nahas tu zen gazteare n kasua oroitarazt en dut heme n) . Inkontzient e a biziberritzen du, antza guztien arabera , kontzientzia tik ihes egin duen energiak. Zentzu- aldatze (Sinesänd e r un g) bat da hurrengo ondorioa. Erraztasun ez idurika daiteke e n ez , aipaturiko gazteare n kasuan burmuin indartsua g o batek izarren begitazio

hura argizta tze osasunt s u moduan ulertuko zukeen, eta giza oinazea, berriz, sub specie aeterni ta tis interpre t a t uko, horren ondorioz zentzu zuzena berreskura tuko zukeelarik 21 .

Itxuraz gainditu ezinezko oztopo bat saihes turik geratuko litzateke bide horreta tik. Hori dela eta, zentzuzko bezala ikusten dut nik oreka- galtze hori, izan ere bide egokitik ibiltzen asma tze n ez duen kontzientziaren tokian inkontzient e a r e n jarduera auto ma t iko eta senazkoa jartzen baitu, oreka berri bat lortzera bidera turik dagoen jarduera hain zuzen ere, eta lortu ere, lortu egiten du helburu hori, beti ere zera aurresupos a t uz, inkontzient e ak sortzen dituen edukiak asimilatzeko gauza dela kontzientzia, hau da, eduki horiek ulertzeko eta lantzeko gai dela. Inkontzient e ak kontzientziaren tokia hartuko balu, egoera psikotiko bat sortuko litzateke . Inkontzient e a kontzientziaz eraba t jabetuko ez balitz edo honek hura ulertzeko gaitasunik ez balu, ondorengo aurrerap e n- urrats guztiak makalduko lituzkeen gatazka bat gauza tuko litzateke orduan. Inkontzient e kolektiboa ulertzeko arazoa plante a tuz kontuan hartzeko modukoa den eta ondorengo kapituluan landuko dugun zailtasun batekin egiten dugu topo.

4.NORBANAKOTASUNA PSIKE KOLEKTIBOTIK ASKATZEKO

SAIOAK

a) Pertsonare n berregiturak e t a erregresiboa

Ez da gauza txikia jarrera kontzient e a r e n gainbeh er a tz e a . Munduaren desegite txiki bat da hori beti, non guztia berriz hastap e n e t a ko kaos hartara itzultzen den. Bazterrera utzita sentitzen da bat, norabiderik gabe, naturare n nahikarien araber a gidaritzarik gabe dabilen itsasontzi baten antzera . Horrelako zerbait dirudi behintza t . Egiatan, ordea, orain gidaritza hartu duen inkontzient e kolektibora berritzuli da. Baina une kritikoet an gogoet a «salba tzaile» bat, irudipen bat, «barne- ahots» bat eraba t eko persuasio- indarrez agertu zireneko eta bizitzari norabide berri bat eman zioteneko kasuen adibideak ehund ak a bil daitezke. Agian best e ehundak a kasu aita daitezke, zeintzue t a n gainbeh er a tz e a k bizitza desegiten duen honda me n dia suposa dezake e n , ze une horietan komentzime n d u morboso ek indar hartzen baitute , edo baten idealek lur jotzen dute, eta hori guztia berez nahiko txarra da. Lehen kasue t a n nabar me n k eria psikiko bat edo psikosia bat sortzen da; azkeneko e t a n , aldiz, norabiderik eza edo etsipen a . Eduki inkontzient e ak kontzientziara iritsiko balira eta bere ia deabrukeriazkoa den komentzime n d u- indarrez beteko balute , norbanako ak horrelakoe t a n nola erreakziona tuko lukeen jakitea litzateke arazoa. Gainditu eginen ote lukete eduki horiek? Edo sinetsi eginen ote lieke? Edo errefusa tu eginen ote lituzke? (Kasu ideala, hau da, ulertze kritikoa, alde batera uzten dut heme n) . Paranoia edo eskizofrenia baten aurrean geund ek e lehen kasuan. Bigarren e a n , alderantziz, igerlekeria-zantzuak lituzkeen nabar me n k e ria bat edo giza kultur elkarte tik saihes tuko litzateke e n haur- gizakitxoa gauza tuko litzateke. Hirugarren e a n , oso bestela, pertsona re n berregiturake t a erregresiboa eman go litzateke. Oso teknikoa dirudien formulazio honen aurrean irakurleak zera pentsa tuko du arrazoi osoz, trata me n d u analitikoa aurrera tzen doan bitarte an ikus ahal izanen den erreakzio psikiko konplexu bat izanen dela hori guztia. Erru bat litzateke, ordea, horrelat suko kasuak trata me n d u psikikoet an bakarrik agertzen direla sinest e a . Trata me n d u psikikorik gauza tzen ari ez den bizitzako best elako unee t a n beha tu daitezke egokienik horrela tsuko gertakariak, patu erasokor batek modu suntsikorrean erasotzen duene t a n bereziki. Guztiok dugu patu erasokorrare n esperientzia; baina senda tu eta mozket arik uzten ez duten zauriak baino ez dira izaten gehiene t a n . Gizakia eraba t hautsi edo luzarorako ezindurik utz dezake t e n bizipen suntsitzaileak dira, ordea, heme n eskuar t e a n ditugunak. Har dezagun, adibide modura , askotara ausar tzen zen eta horren ondorioz porrot egin zuen negozio- gizonaren kasua. Esperientzia deprimitzaile hau dela eta etsipenak jota geratu beharr ea n bere ausardiari, agian bere mes ed e t a n zertxobait bigundurik orain, iraunaraz t e n badio, bere zauria senda turik geratzen da inolako ondorio mugatzailerik gabe. Aldiz, ordea, jota geratzen bada,

ezertar ako ausardiarik gabe eta bere izen on soziala, nortasun- esparru muga tu a g o baten ere mu a n , ahalegin zainduz berreskura tz en saiatzen bada eta, beldurturik legokeen haur baten ikuspegiz, hala- holako lekutxo batea n bere gaitasun e n azpitik kokatzen den ordezko lanbide bat hartzen badu, bide erregresibotik berregitura tzen du orduan bere pertsona , teknikoki adierazita. Izuaren eraginez, bere nortasun a r e n lehenagoko beste garap en- maila batera egin du atzera , txikiagotu egin da eta oraindik ere bizipen kritikoak gerta tu aurreko aldian aurkitzen dela dirudi, baina bere ausardia berritzeko ideian pentsa tz eko inolako gaitasunik gabe. Lor zezakee n a baino gehiago lortzen saiatuko zen agian lehenago; dezake e n a ere eskura tzen saiatzeko indarrik gabe aurkitzen da orain.

Modu guztietako eratan agertzen dira horrelako bizipenak bizitzaren ere mu guztiet an; hori dela eta, baita trata me n d u psikiko baten prozesu- bitartea n ere. Nortasun ar e n zabaltze bat gauza tze n da heme n ere, barneko edo kanpoko izaera duen ausardia bat. Gure filosofia- ikaslearen adibideak argituko digu trata me n d u- bitarteko bizipen kritiko hori zer den: transferentziar en kasua da. Lehenago adierazirik utzi dudanez, pazient e ak inkontzient eki egin dezake irrist transferentziar en zailtasuna r e n gainetik; kasu horret an ez da bizipenik emat e n , eta ez da ezer oinarrizkorik gerta tze n . Erosotasu n hutsag a t ik, era horret ako pazient e ak nahi lituzke sendagileak. Pazient e ak , ordea, pertsona argiak direne an , berez jabetzen dira arazo horretaz . Baina adierazitako adibidean bezala, sendagilea aita/mai t e a bilakatzen bada eta, ondorioz, eskakizun- andan a handi bat bada torkio, uholde horri aurre egin ahal izateko beharrezko izanen dituen baliabide eta bitartekarie t a n pentsa tz en hasi beharra dauka ezinbes t e a n , korronte ar e n zurrunbiloak bera erama n ez dezan eta, aldi berean , bere pazient e a inolako kalterik gabe atera dadin. Izan ere, transferentzia bat- batea n ebakitzeak eraba t eko berreror tze bat eragin dezake , baita gauza okerragoak ere; hori dela eta, ardura eta arret a handiz egin behar zaio aurre arazoari. «Zentzug a b ek e ria» horiek «denborar ekin» berez desag e r tuko direla itxarotea litzateke bigarren aukera bat. Denborarekin, egia da, dena konpontzen da, baina denbora horrek oso luze jo dezake, eta arazoa jasanezina bilaka daiteke bi aldeentza t ; horrega tik «denbora» baliabide laguntzaile bezala hartzea hasiera beretik alde batet a r a utzi beharko litzateke e n zerbait da.

Neurosien teoria freudiarrak eskaintzen du, antza guztien araber a , transferentziar en «aurka jokatzeko» best e baliabide egokiago bat. Sexualita t e a r e n erabilera arrazoizko baten lekuan legokeen haur- eskabide sexuala bezala argitzen da pazient e a r e n mend eko t a s u n hori. Antzeko abantaila eskaintzen du bere aldetik Adler- en teoriak 22 ere, zeinek transferen tzia aginte tza eskura tzeko haur- asmo eta «ziurtasun e r ako joera» modua n argitzen duen. Bi teoria hauek pentsa molde neurotikora hain ondo egokitzen direnez, neurosia- kasu oro modu berean argitu daitezke nola bataren hala beste ar e n bidez ere 23 . Aurreiritzi gabeko edonork onartu beharko duen gertakari bene t a n azpimarra g a r ri hau honako ezaugar ri hone t an oinarritzen da, gauza bat- bera direla «haur-erotika» freudiarra eta Adlerren «aginte tzarako joera», eskola freudiarraren eta adlerriarrar en artako iritzi- eztabaidak gora- behera . Mendekotu gabeko eta hasieran mend er a g a i tza den jatorrizko senaren zati bat baino ez da, transferentzia gertakarian agertzen dena. Poliki-poliki kontzientziaren azalerara iristen diren fantasia- forma arkaikoak ere gertakari beraren beste froga bat baino ez dira.

Bi teoria horien bitartekot a s u n e z ahalegindu daiteke bat pazient e a ri bere eskakizunak zein infantilak, zein ezinezkoak eta zein burugab e a k diren argitzen, eta azkenik, agian, lortu ere lortuko da bere lehengo arrazoi zentzuzkora bihurtu dadila. Nire pazient e a ez zen, inolaz ere, hori egin ez zuen bakarra . Egia da honako hau: sendagileak

zuritu dezake, bai, bere aurpegia teoria horien bitartekota s u n ez eta gizatasu n gehiagoz edo gutxiagoz egoera penag ar ri horreta tik askatu ere aska daiteke. Izan ere, badira ahalegin handiegirik merezi ez duten (edo merezi ez dutela diruditen) pazient e ak; baina badira, era berean , kasuak, zeinetan era horretako prozedura batek gaixoaren arimari zentzurik gabeko kaltea eragingo lizkiokeen zuzen- zuzene a n . Nire neska gaixoaren kasuan ere horrela tsuko zerbait suma tz en nuen, argi eta garbi ez bazen ere, eta nire saio arrazionalistak alde batera utzi nituen arrazoi hori bitarteko, naturari –modu desegokian ezkutu t ako errezeloz– bere zentzugab e k e ria (niri iruditzen zitzaidanez) zuzen zezan aukera bat eskaintzeko xedez. Lehenago adierazi bezala, bene t an garrantzi handikoa den zerbait ikasi nuen egokiera horret an , autoerr egulazio inkontzient e baten existen tzia, hain zuzen ere. «Desioak izateaz» gain, bere desio propioak deusez t a tz eko ere gai da inkontzient e a . Guztia haurkeria bat dela pentsa tz en jarraitzen duenari ezkuta turik geratzen zaio nortasun a r e n integrita t e r ako berebiziko garrantzia duen ezagutza hau. Ezagutza honen muge t ar aino iritsirik ere, atzera egingo du zera esan az: zentzuga b ek e ria bat zen guztia. Inkontzient e a eta honekin zerikusia duen guztia gustuenik lurpera tu edo saihet s er a botako lukeen ameslari psikiko gaixo bat baino ez naiz ni». Hainbes t e desio zuenare n zentzua zentzurik gabeko haurkeria baten modura interpre t a t uko du. Bere jokabidea zentzug ab e a zela ulertuko du; bere buruarekiko era ma nkorra izaten eta etsitzen ikasten du. Zer egin dezake , ordea? Gatazka aurreko egoerar a itzuliko da eta, dezake e n modurik egokiene a n , bere nortasun desegina berregingo du erregresiboki, transferentzia bitarte an bururatu zitzaizkion itxaropen eta uste guztiak alde batera utziz. Lehenago zena baino txikiagoa, mugatu a g o a eta arrazionalagoa izanen da horrela. Ezin esane n da irtenbide hau, berez eta ipso facto, pertson an guztientza t zoritxarra izanen denik, izan ere ugariak baitira, beste t a r ako gauza izan ez eta, siste ma arrazionalista bate t an askat a s u n e a n baino gehiago aurrera tze n duten ak. Askatasun a r e n hau gauzarik zailene t ako a da. Faustorekin batera zera esan dezake irtenbide hori aurrera era ma n dezake e n a k:

«Ezagutzen dut lurbira osoa,

Goikorako ikuspegia estalirik dago guretza t .

Inozoa begiak kliskatuz hara begira jartzen dena

Eta hodeien gainetik bere antzekoak asma tz e n dituena!

Jarri bedi tinko eta begira beza bere ingurura:

Mundu hau ez da mutua iaioarentza t .

Zer behar du betikota sun e r a joateko!

Eskura jartzen zaio ezagutzen duena.

Badabil egun osoan zehar,

Eta espirituak zoratzen badira, bere bideari jarraitzen dio...» 24

Zorionekoa irtenbide hau, baldin eta batek inkontzient e a bere gainetik alde batera botatze a lortuko balu bere duen indarra desgauza tze r aino kenduz. Esperientziak erakus t en digunez, ordea, neurri batean bakarrik ken diezaiokegu inkontzient e a ri bere indarra; eraginkor izaten jarraitzen du beti, libidoaren egonleku izateaz gain libido beraren jatorria ere bera baita, nondik gure osagai psikikoak jasotzen ditugun. Hori dela eta, ilusio hutsa baino ez litzateke zera sinest e a , halako teoria edo jardunbide magiko baten bidez inkontzient e a ri libidoa eraba t ken dakiokeela , horrela bere eragina, neurri batez bederen ,

deseginez. Ilusio horrekin bizi daiteke bat denbora batez, baina azkene a n Faustorekin best e hura esan beharre a n aurkituko da:

«Haizea, azkenik, hain dago halako zorame n e z beterik,

Ze inork ez dakiela nola ihes egin.

Egun batek irribarre argitsuz begiratzen badigu ere,

Amets gaiztotan nahas t e n gaitu gauak.

Pozez beterik itzultzen gara zelai gazte harta tik,

Karraka egiten du txori batek; zer karraka tzen du?Zorigaiztoa!

Sineskeriak inguratzen zaitu goiz eta berandu,

Eta egokitzen eta ager tzen zaizu eta kontuz ibiltzekoaholkatzen .

Eraba t beldurturik gaude gu egoera horret an bakarrik.

Ateak kirrikatzen du, baina ez da inor ager tzen. . .» 25

Inor ez da gai, hala nahita, inkontzient e a ri bere eragin- indarra deseginar az t eko. Gehienez jota ere, hori lortu duela sinetsi dezake batek. Goethek dioen bezala:

«Niri entzuteko belarririk ez badago ere,

Bihotzean burrunba egin behar du:

Indarkeria beldurgarriz agintzen dut

Itxuraz aldatut a bada ere». 26

Gauza batek bakarrik egiten dio aurre inkontzient e a ri modu eraginkorrea n: kanpoalde tik datorren bene t ako behar- egoera bat. (Inkontzient e az zertxobai t gehiago dakienak lehenago barnealde tik ager tzen zitzaion aurpegi bera berrezagu tz en du orain kanpoalde tik ager tzen zaion behar- egoera horretan). Barnealdeko behar bat kanpoaldeko bilaka daiteke gero, eta itxura hutsezkoa ez den bene t ako behar- egoera bat dagoen bitarte an , eraginik gabeko irauten du arazo psikologikoak. Arrazoi horrega tik zemaion Menfistok honako aholku hau «sorginkeria inozoa» hain gogaigarri egiten zitzaion Faustori:

«Ondo dago! Ez dirurik, ezta sendagilerik eta sorginke-riarik

behar ez duen baliabidea:

Zoaz jada sorora,

has zaitez goldake t a n lurra man eia tzen ,

Bildu zaitez eta bildu zure zentzua

zirkulu mugatu batera ,

Nahas tu gabeko janariz elika zaitez,

Bizi zaitez ganadu modua n ganadu e n artean,

Eta ez lapurtza t hartu zeure burua

zeuk lantzen duzun soroa zeure gorozkiez

ongarritzen baduzu ere» 27 .

Ezagu n a den e z , «bizitza arrun t a » antzi txur a ezin dai t ek e e n zerb ai t da, et a arr azoi hori bita r t e k o , ezin eros dai t ek e patu a r e n me n d e dago e n bizimo d u txiro bat e n

arazo g a b e t a s u n a ere pan to mi m a eginaz . Ez horre t a r a k o auk e r a duen a , baizik eta era horre t a k o bizimod u bat e n beh a r r a bere g a n dara m a n a izane n da horre t a r a bere izaer az beh a r t u a , et a he m e n esku ar t e a n dara bilkigu n arazo hone t a z kontu r a t z e k e joko du aurr e r a , horre t a z jabe t z e k o ez bai tu nahiko adime n- gait a s u nik . Arazo faus t ia r r az jabe tz e k o gai balitz ere , itxirik izane n luke «bizitza arrun t e r a » lera ma k e e n irten bid e a . Inork ez lioke galar aziko me n diko bi gelako etxe ba t e r a bizitzer a alda t z e a , ezt a bara t z bat e a n lan egit e a et a arbi gordin ak jate a ere . Bere arima k irribarr e egingo lioke, orde a , iruzur hori dela et a . Jada norb e r a den a k bak a r rik du sen d a - indarr a .

Pertsonare n berregiturake t a erregresiboa bizitzako aukera bat da, baldin eta norberar en bizitzako porrota kritikoa norberare n harropuzkeriari zor bazaio.

Bere nortasun- laburtzear ekin batera berak bete dezake e n neurrira itzultzen da. Beste kasu guztie tan, alderantziz, etsipena eta norbera txikiago egitea ihesaldi bat baino ez lirateke, luzera neurosia kritiko baten bidez baino iraunaraziko ez zaion ihesaldi bat alegia. Egoera horretan aurkitzen denaren kontzientzia tik begiratuz gero, arazoa ez da ihesaldi bat bezala ikusten; oso bestela , arazoaz nagusitzeko ezintasun bat bezala ulertzen da egoera . Bakardad e a n aurkitzen da gehiene t a n , eta gure gaurko kulturatik oso gutxik lagun diezaioke, edo ezertxok ere ez; psikologiak berak ere ikuspegi erreduktiboak baino ez dizkio eskaintzen lehenik, behin- behingo egoera horren haur- izaera arkaiko bazter t ezina azpimarra tze n dioene a n eta, ondorioz, onartezina egiten dionean. Ez zaio burutik pasa tze n sendagilearen teoria bat sendagileari berari egoera horreta tik irteera elegan t e bat bidera tzeko kontua izan daitekee nik. Horrega tik egokitzen dira hain ongi neurosiaren izaerara horrelat suko teoria erreduktiboak, sendagileari oso baliagarriak zaizkiolako.

b) Psike kolektiboarekiko identifikazioa

Psike kolektiboarekiko identifikazioa litzateke bigarren irtenbidea . Inflazioa onartze a bezalat su litzateke hori, baina siste ma modua n onartuz oraingoan; hau da, egia handiaren jabea litzateke bat, oraindik aurkitzeko legokeen egiaren jabe, herrien osasun a suposa tuko lukeen eraba t eko ezagutzar en jabe, alegia. Jarrera honek ez du berez formalki handikeria- eldarnioan agertu beharrik, baizik eta hain ezagun ak diren erreforma tz aile- , igarle- eta martiri- itxura onargarrie t a n ager daiteke handinahi muga tu hori. Espiritu ahulek, oso maiz harrokerie t an , handikerie t an eta oker erabilitako lainokerie tan abera t s ak diren horiek, tentaldi honi amore ema t eko arrisku handia dute. Psike kolektiborako atea zabaltzeak bizitza berri baterako aukera suposa tz en du norbanako a r e n tz a t , bai berrikuntza hori atsegin bezala suma tze n duene a n eta baita desa t s e gina gerta tzen zaionea n ere. Gogor heldu nahi izaten zaio berrikuntza- aukera horri: batek bizitza- zentzua zabaldu egiten diolako, beste batek, aldiz, bere ezagutzak aberas t eko aukerak eskaintzen zaizkiolako, eta hirugarren batek, berriz, bere bizimodu a aldatzeko bidea aurkitu duelako. Arrazoi hauek bitarteko, psike kolektiboan ezkuta turik daude n balio handiak alde batera utzi nahi izan ez ditzaten ek ahalegin handia eginen dute berriki aurkitutako bizitzaren hast ap e n e t a k o oinarriekiko loturari estuki heltzen 28 . Identifikazioaren a da, antza guztien arabera , horreta r ako gertuenik dagoen bidea; izan ere, pertsona psike kolektiboan desag e r tze a k beste honet a r ako konbitea egiten baitu, zulo horrekin ezkontzera (bat egitera) eta inolako oroitzape nik gabe zulo horretan murgiltzera . Gizaki hobeago ei ederki egokitzen zaie mistika- zati hau, «amar ekiko malenkonia» gizakiari jatorriz berezkoa zaion bezalaxe , egun batez atera zeneko iturrira atzera begiratze moduan ulerturik.

Ezaguna denez, Freudek «haur- fijazio» edo «intzes tu- nahi» bezala ulertu zituen malenkonia erregresiboan balio eta behar bereziak gorde tzen dira aurrez zehazki adierazirik utzi dudanez; mitoe t an , adibidez, era honet a n azpimarra turik agertzen diren balio eta beharr ak, herriko onena eta indartsue n a , bertako heroia alegia, dela malenkonia erregresibo horri amore ema t e n diona eta, berak hala nahita, ama- jatorriaren muns troak irensteko arriskuan jartzen dena. Baina heroia bada, hain zuzen ere, eraba t irenst en uzten ez delako da, oso bestela , muns troari gailentzen zaiolako, eta hori ez behin bakar batez, baizik eta askotan . Psike kolektiboa gaindituz bakarrik eskura tzen dira egiazko balioa, altxorra, gailendu ezinezkoa den arma, babes- baliabide magikoa, edo mitoak desiragarri tza t jo ditzan edonolako beste on guztiak. Psike kolektiboarekin identifikatzen denak –mitikoki adierazita: muns troak irentsi dezanak–, edo psike kolektiboan murgiltzen denak, ondorioz, muns troak babes t e n altxorra eskura izanik ere, berak horrela nahi gabe eta bere kalte handirako gerta tzen da hori horrela.

Identifikazio honen barregar ri ta sun az jabeturik legokeen inork ez luke hori printzipio mailara igoko. Arriskua, ordea, hortxe dago, batzuei beharrezko umore a falta zaiela edo, hain zuzen ere, une honet a n faltatzen zaiela: patos batek hartzen ditu, esana hien haurraldi moduko batek jotzen ditu eta horrek autokritika emankorra galarazt en die. Ez nuke bene t ako igarleen izaera ukatu nahi, baina bada ezp a d a ere, lehenik eta behin zalantzan jarriko nuke kasu bakoitza, izatez kontu handiz ibiltzekoa baita eta arrisku handiegia litzateke horrelakorik, beste rik gabe, egiazkotza t hartzea . Benetako a den igarleak kontra egiten dio gogotsu, lehen une batet a n , horrela t suko eginkizun bat inkontzient eki onartzeari. Hori dela eta, bat batean igarle bat ager tzen bada, oreka psikologikoa galdu duen bat dela pentsa beharko litzateke lehenik.

Norbera igarle bilakatzeko aukeraz apart e , bada beste poztasun zorrotzago eta itxuraz bidezkoago bat, igarle baten ikasle izateare n a , alegia. Gehiengo handi batentza t

horixe da jokabiderik egokiena . Hona horren alderdi onak: delako «odium dignita tis» hura, hau da, igarle- betebe h a r rek eskatzen duten gizakiaz gaindiko zama ikaragarria delako best e «otium dignita tis» gozagarriagoaz ordezka tzen da: ezgauza da norbera , eta «maisuar e n » oinetan esertzen da apal- apal eta gogoeta propioak izate tik babes t e n du bere burua. Gogoetarako alferkeria bertut e bilakatzen da, eta guttienez ere jainko- erdi den izaki baten Eguzkiaz gozatzen da. Amets inkontzient e e n arkais mo a eta infantilismoa inolako nekerik gabe dabiltza beren ere mu a n , «maisuar en » bizkar uzten baitira eginbeh ar guztiak. Hura zeruaz gaindik jarriz norbera ere hazi egiten da kontura tzeke , eta horretaz gain egia handiaren jabe da bat, ez norberak aurkitu duelako, baizik eta «maisuar e n g a n dik» zuzen- zuzene a n jaso duelako. Jakina, taldean biltzen dira ikasle guztiak, ez elkarri dioten maitasun a g a t ik, oso bestela egoki ulertutako komenientzia honeng a tik baizik, adosta s u n kolektibo bat sortuz norberare n komentzime n d u e t a n norbera sendoago sentitzeko xedez.

Psike kolektiboarekin identifikatze bat da hori guztia, beste a baino askozaz gomen d a g a r riago a agertzen da eta; igarle izateko ohorea du beste batek, eta horrekin batera baita erantzukizun arriskugarria ere. Ikaslea baino ez da bat, baina aldi berean baita maisuak sortu duen altxorraren adminis trari- kide ere. Eraba t eko ohorea sumatz en da, baita era horret ako eginkizunaren zama ere aldi berean , eta best e era batean pentsa tz en dutenak gutxies t eko, jarraitzaileak egiteko eta gizadiari argi bat pizteko betebe h a r eta eginkizun moral bezala onartzen da, hau da: igarlea norbera balitz bezala. Eta itxuraz pertson a apal bezala ager tzen den haren babes er a makurtzen direnak dira, psike kolektiboarekin identifikatuz puzturik, bat batea n mundu ar e n argitara ager tzen direnak. Izan ere, igarlea psike kolektiboaren arketipoa den bezalaxe baita jarraitzailea igarlearen arketipoa.

Inkontzient e kolektiboaren eraginez inflazioa gauza tzen da bi kasue t a n eta kalteak jasotzen ditu norban akot a s u n a r e n burujabe tzak. Norbanako ta s u n guztiek beren burujabe t a s u n a zaintzeko nahiko indar ez duten ez, jarraitzaile- amet s ak moldatze a izan daiteke, agian, horrela t suko ek egin dezake t e n gauzarik onena. Horri loturik dagoen inflazioak sortzen duen goza me n a goga me n- askat a su n a galdu izanaren truke- saria baino ez da orduan. Ez dira gutxies t ekoak igarle baten bizitzak dakar tzan oinazeak, deseng ainu ak eta estuas un a k, eta horrega tik ikasle- taldearen goralmen a k konpent s azio bezala ulertu behar dira. Hau guztia gizakoiki hain ulergarria denez, harritu ere harritu behar gintuzke hortik harantzago bidera tuko lukeen beste halabeh a rrik dagoela jakiteak.

BIGARREN ATALANORBANAKOTZEA

5.INKONTZIENTEAREN

BETEKIZUNA

Bada aukera bat eta baita halabeh a r bat ere, lehen atalean azter tu t ako mailak gainditzea ahalbide tzen duena . Norbanako tze- bidea da hori. Zera adierazt en du norbanakotze a k: izaki bakar izatera iristea eta baita, guk norban akot a s u n a z konpara ezina den, azken eta barne- barnekoa dugun izaera berezia ulertzen dugun heinean , gu geu izatera iristea ere. «Norban akotze a » best e era honet a n ere adieraz daiteke: norbera gauza tze a .

Aurreko kapituluet an aitatu ditugun garape n- aukerak, sakone a n, best er e n tze a r e n a k baino ez dira, hau da, kanpoaldeko betekizun baten edo irudikatut ako esan ahi baten mes ed e t a n norbera beste r en tz e a . Lehenen go kasuan bigarren plano batea n geratzen da norbera t a s u n a , gizarte onarpen a r e n atzean; bigarrene a n , aldiz, irudi arketipiko batek duen zentzu autosug e s t iotzailearen itzalean. Taldeta sun a nagusitzen da bi kasue t a n . Taldeta sun a r e n mes ed e t a n gerta tzen den beste r en tz e a ideal sozial bati dagokiona da; betebe h a r eta bertut e sozial bezala ere ikusi ohi da, nahiz eta norberekeriazko erabilera okerrerako bide ere izan daitekee n . «Norbere buruzale» esan ohi zaie berekoiei, «norberak», nik heme n ulertzen dudan modu an, zerikusirik ez badu ere norberekeriar ekin. Oso bestela, norbera izatera iristea bester e n tze a r e n aurrez aurre dagoela dirudi. Oso orokorra da oker- ulertze hau, ez baita nahikoa bereizten indibidualismo a eta norbanakotze a r e n arteko ezberdint a su n a . Indibidualismo ak zera adierazt en du: taldearekiko begirune eta beteb e h a r r e n aurrez aurre norberaren izaera berezia nahita azpimarra tu eta goraipa tze n dela. Norbanakotze ak , aldiz, norbanako a ri dagozkion talde-erabakiak hobeto eta osoago bete tze a , norban ako ar e n berezitasun a nahikoa errespe t a tz e a k talde- eginkizunak hobeto beteko direlako itxaropen a handitzen baitu, berezitasun hori errespe t a t u gabe utziz edo zapalduz gerta tuko ez litzateke e n a . Norbanakoa r e n izaera berezia ez baita, inolaz ere, bere substan tzia tik eta osagaie t a t ik berezitako zerbait bezala ulertu behar; baizik eta, oso bestela, berez unibert salak diren eginkizun eta gaitasun e n arteko nahask e t a - erlazio apar teko bezala edo urratsez urrats gauza tze n den ezberdintze bereziaren modura hartu beharr eko a da. Giza aurpegi orok ditu sudur bat, bi begi eta abar; osagai uniber tsal horiek, ordea, bereziak dira bate tik best er a , eta berezi izate horri zor zaio, hain zuzen ere, norbanako bakoitzak duen izaera apart ekoa . Norbanako tze ak , beraz, aurrez eman d a ko deter min azio indibidualen garape n-prozesu psikologiko bat adieraz dezake , edo best ela esand a , gizakia bera den apart eko gizaban ako bilakarazt e n duen prozesua . Hori dela eta, ez da, ordea, «berekoi» egiten,

baizik eta bere izateko izaera berezia hartzen du, norberekeria tik edo indibidualismotik oso urruti dagoen zerbait , lehenago adierazi denaren araber a .

Gizaban ako a osagai argi eta garbi unibert salez osatua dagoen batasun bizi bat den heinean , taldeko izaera du eraba t , eta horretxeg a t ik ez da, inolaz ere, taldeta s u n a r e n aurkakoa . Izaera horren berezitasun a r e n azpimarra tz e indibidualista izaki bizi horren oinarrizko tasun horren aurka legoke ondorioz. Norbanakotze ak , oso best ela , osagai guztien arteko elkar eragite bizi bat bilatzen du. Berez uniber tsalak diren osagai horiek, ordea, beti modu indibidualea n ager tzen direnez, eraba t diren bezala erresp e t a t z e ak efektu indibiduala eragiten du, norberekeriak edo bestelako ezerk gainditu ezingo lukeen efektua .

Norbanakotze- prozesua r e n xedea, alde batetik, norbera pertson ar e n tapaki faltsue t a t ik eta, beste t ik, irudi inkontzient e ek eragiten duten indarkeria erakargar rie t a t ik askatze a da. Orain artean adierazitakoe t a t ik nahikoa argi geratu beharko zukeen pertsonak psikologikoki duen zentzua . Beste aldeari dagokione a n, hau da, talde inkontzient e a r e n eraginari dagokione a n, barne- mundu ilun batean mugitzen gara, pertsona re n psikologiari dagokion mundu a ulertzea baino askozaz zailagoa den beste mundu batean . Edonork daki, «funtzionario- aurpegia jartzea» edo «gizarte an eginkizun bat bete tze a » edo antzeko beste esaldi batek zer esan nahi duen. Pertsona esanaz hau edo hura bezala ager tu nahi luke batek, edo maskar a baten atzean ezkuta tu , eta babes-indar modura nortasun berezi bat eraiki ere, eraikitzen du. Pertsonare n arazoak ez lioke, honenb e s t ez , inolako zailtasunik sortu behar ulermen a ri.

Kontua, ordea, oso best elako da, inkontzient e a n indar erakargar riz sartzen diren barne- gertakari zorrotzak edonorentza t ulertzeko moduan adierazi nahi direne an . Buruko gaitzet ako, inspirazio sortzaileet ako edo bihotz- berritze erlijiosoet ako adibideak erabiliz osatu ahal izanen dugu, agian, barne- eragin horien irudi bat. H. G. Wellsen Christina Albertaren aita izeneko liburuan aurki genezake errealita t e r a egokitzen den era horietako barne- aldakuntza baten aurkezpen a . Léon Daudete n L’ Hérédo liburu irakurgarrian ere deskriba tzen dira antzeko aldakuntzak. Eta Willam Jamesen Varieties of religious Experience izenekoan nahikoa baliabide aurki dezake irakurleak. Aldakuntzak zuzen-zuzene a n baldintza tzen edo zeharka eragiten dituzten kanpoaldeko aldagaiak horietako zenbait kasut an agertzen badira ere, ez da beti kanpoko faktorea izaten nortasun a r e n aldakuntza nahikoa argituko lukeen eragilea . Beste gertakari hau onartu beharre a n aurkitzen gara gehiene t a n: nortasun a r e n aldakuntzak norberare n barneko arrazoi, iritzi eta ustee t a t ik sortzen direla, kanpoaldeko gertakariek inolako eraginik izaten ez dutelarik edo garrantzi gutxikoak izan ohi direlarik gehiene t a n . Nolabait esat eko, hori litzateke nortasun a r e n aldakuntza erikorret a n ohikoena . Kanpoaldeko gaindi ezineko gertakari baten aurrean izaniko erreakzio liratekee n psikosi- kasuak salbuesp e n bezala hartu beharko lirateke; hori dela eta, norberak berez dakar tzan edo gerora hartut ako joera patologikoak izan ohi dira psikiatriaren tza t eragile nagusienak. Intuizio sortzaile gehiene t a n ere hori izan ohi da arrazoia, zailtasun ez onartuko bailuke batek kausazko lotura soil bat erortzen ari den sagarr are n eta Newtonen grabitazio- teoriaren artean. Sugestio edo adibide erakarg arrien bidez zuzene a n argitu ezin diren erlijiozko bihotz-berritzeen kasue t a n ere independ e n t e ki garatzen diren eta ondorio bezala nortasun a r e n aldakuntza eragiten duten barne- prozesue t a n aurkitu behar da jatorria. Prozesu horiek guztiek honako ezaug arri hau izan ohi dute, gertakari inkontzient e ak izan ohi direla, kontzientziara poliki-poliki baino iristen ez direnak. Agerpen- unea, aldiz, bat- batekoa izan daiteke, kontzientzia, mome n t uz, arrotz gerta tzen zaizkion eta inolaz ere suma ezin

ditzake en gorabeh e r ekin kezkaturik ibil baitaiteke. Itxura hori izan dezake ez- ikasientza t eta gertakariaz inplikatuare n tz a t ; ikasiarentza t , ordea, ez dago horrelako bat-batekota s u nik. Izan ere, agerpe n a zenbait urtez, baita bizitza- erdi batez ere, pres t a tzen joan dena izan ohi da gehiene t a n , eta haurtzaroa n bertan, gutxiago edo gehiago modu sinbolikoan garap en ez- normale t a r ako norabidea adieraziko luketen era guztietako nabar me n k eriak sumat u ahal izango ziren seguru aski. Nik neronek gogoratzen dut buruz jotako gaixo baten kasua, zeinek jakirik hartu nahi izaten ez zuen eta elikagaiak sudurre tik sartut ako zunda batetik hartu beharr ari eragozp en ikaragarriak jartzen zizkion. Narkotikoen beharra ere izaten zen zenbaite t a n , zunda sudurre tik sartu ahal izateko. Izan ere, gaixoak oso modu berezian irensten zuen bere mihia, atzeraka erama n eta faringeare n aurka indar handia eginaz; niretza t gertakari ezezagun eta berria izan zen hori. Gaixoak izan zuen argi- tarte batean zera jakin ahal izan nuen: gazte zelarik, bere buruaz best e nola egin pentsa tz en jarduten omen zuen, pentsakizun horieta tik desbidera tze n eraba t eko ahaleginak egiten bazizkioten ere ingurunekoek. Arnasa hartu gabe egonaz saiatu omen zen hainba t e t a n , zeraz jabetu zen artean , kordea erdi galdutakoa n berriro arnasa hartzen hasten zela. Ahalegin hori alde batera utzi eta elikagaiak hartzeari uko eginaz saiatze a pentsa tu omen zuen orduan. Fantasia honek nahikoa bete omen zuen, ahalik eta elikagaiak sudurre tik sar ziezazkioke t elakoaz jabetu zen arte. Pasabide a nola itxi pentsa tz en jarri omen zen orduan. Horrela zera burura tu omen zitzaion, mihia indarrez atzera tuz lor zezakeela hori. Lehen ahalegine t a n lortu ez zuenez, saioak eta saioak egiten hasi omen zen, mihia irenst e a lortu zuen arte, narkotikoen eraginez, mihiaren ondoko zainak loaraztea r e n ondorioz, zenbaite t a n inolako ahaleginik gabe gerta tu ohi izan zitzaion moduan.

Modu harrigarri honet an presta tu zen gaztea etorkizune a n izango zuen psikosiara . Bigarren eroraldia izan zuene tik senda ezineko buru- nahask e t ak jota geratu zen. Beste askoren ordez, adibide honek adierazt en duenez, eduki ezezagun e n itxuraz bat- bateko agerpen a ez zela bene t a n bat- batekoa izan, baizik eta urte luzeet an zehar inkontzient eki garatu t ako prozesu baten ondorio bezala ulertu behar dela.

Hona orain garrantzizko galdera: nola molda tzen dira prozesu inkontzient e ak? Zerez daude osatuak? Inkontzient e izaten jarraitzen duten bitartea n ezer gutxi esan daiteke horietaz. Batzue t a n , hala ere, sintoma bezala ager tzen dira, edo jarduera moduan , baita iritzi, afektu, fantasia eta amet s itxuran ere. Behake t a- eduki horietan oinarrituz, gertakari eta garape n inkontzient e bakoitzaren egoera eta osake t a ri dagokienez hainba t ondorio atera ditzakegu zehar- bidez. Ezin pentsa t uko dugu, ordea, horrela jokatuz gertakari inkontzient e e n bene t ako izaera aurkitu dugunik. «Horrela izan daitekeela» esat e ra baino ezin iritsiko gara bide horreta tik.

«Ezin sar daiteke sorkari den izpiritua naturare n barne- muinet a ra », ezta inkontzient e r a ere. Jakin, badakigu, ordea, inkontzient e ak ez duela atsed e nik hartzen. Beti lanean diharduela dirudi; lotan gauden e a n ere amet s e t a n dihardugu. Zenbaitzuek, hala ere, zera diote, normalki ez dutela amet sik egiten; seguruenik ere ez dituzte gogora tzen . Errealita te deigarria da, bene t a n , lotan egonik hizketan jardun dutenek ere gehiene t a n ez dutela hizketari dagokion amet sik gogoratzen , ezta amet s e t a n jardun dutenik ere. Ez da egunik behin edo birritan geure buruari zera esat en ez diogunik, gure oroimen e tik zerbait ahaztu dugula, gerora best e une batea n gogora tuko dugun zerbait bera, edo jatorria aurkitu ezin diogun animu- egoera batek hartzen gaituela , eta antzeko beste zenbait gertakari. Bere agerpe n a zuzen- zuzene a n amet s e t a n sumatz en den barne- loturaz hornitutako jarduera inkontzient e a r e n sintomak dira horiek; egunez, ordea, zailtasun ez gainditzen dute kontzientziak ezartzen dien debekua .

Gaur eguner a arte bildu dugun eskar me n t u a k ahalbidetzen digunez, zera baiezta dezakegu, gertakari inkontzient e ak kontzientziarekiko nolabaiteko konpent s azio- erlazioan daudela . Nahita erabili dut «konpen t s azio» hitza, eta ez «kontras t e a », izan ere kontzientzia eta inkontzient e a ez baitaud e derrigor elkarri kontrajarriak, baizik eta osotasun bat molda tzen dute bien artean, norbera dioguna . Definizio honen arabera , ni kontzient e a ri gainjartzen zaion indar bat da norbera . Psike kontzient e a ez ezik, inkontzient e a ere hartzen du eta gu geu ere bagaren nortasun a osatzen da horrela. Irudikatu ere badezak e g u n ez , arima- zatiz osatuak geundek e . Adibide bat jartzeko, inolako zailtasunik gabe pertsona modua n ikus dezakegu geure burua. Gu geu garen a argi ulertzea, aldiz, geure irudimen- gaitasun a r e n gainetik dagoen zerbait da, zatiak osotasun a uler dezala eskatuko bailuke horrek. Norberaren gutxi gora beherako kontzientzia hartzeko itxaropen handiegirik ere ezin izan dezakegu; izan ere, kontzient e egin dezakegu n horret a t ik apart e beti egonen baita inkontzient e a den erabaki ezineko kantita t e- neurri bat, norbera osoaren osagai ere baden a . Horrega tik gu geuri gainjarrita jarraituko duen indarra da norbera .

Psike osoa autoerr egula tzeko beharrezko diren osagai guztiak barne- hartzen dituzte ni kontzient e a konpent s a t z e n duten gertakariek. Norberaren eremu a n kontzientziak onartzen ez dituen motibo pertsonalak izan ohi dira amet s e t a n ager tzen direnak, edo kontura tzek e pasa zaizkigun eguneroko egoeren esana hiak, baita guk atera ez ditugun ondorioak edo onartu ez ditugun afektuak ere, edo egin behar bai baina egin ez ditugun kritikak. Norberaren ezagutzar en eta horri dagokion jardunar en bitartez zenba t eta norberak bere buruaz kontzientzia handiago a hartu, orduan eta gehiago desag er tze n da talde inkontzient e a ri gainjartzen zaion norberar en inkontzient e a r e n geruza. Niaren mundu zital eta sentibera t a s u n pertsonalen ak gehiago atxilotzen ez duen eta, aldi berean , mundu zabalago batera , objektuare n e r a hain zuzen, irekitzen den kontzientzia sortzen da horrela. Kontzientzia horrek ez du zerikusirik norberare n desio, kezka, itxaropen eta handinahiaz osatut ako harilko sentibera eta berekoi harekin, joera kontrajarri pertsonalen bidez konpent s a t u a edo berbidera tu a izan beharra izaten zuenarekin; oso bestela, objektuarekin, mundu ar ekin lotutako erlazio- funtzioa bat da, zeinek norban ako a mundu ar ekiko elkargo baldintza- gabeko, behar tzaile eta askaezinekoa n jartzen duen. Maila honet an sortzen diren arazoek ez dute zerikusirik desio- gatazka nirekoiekin, baizik eta niri bezala beste ei ere badagozkien gatazkak baino ez dira. Talde- arazoak dira, lehenik eta behin, maila honet an sortzen direnak, hau da, talde- inkontzient e a aktibatzen duten ak, talde- konpent s azioa eskatzen baitute , eta inolaz ere ez konpen t s azio pertson ala . Horrela geugan esperime n t a t u dezakegu n ez , inkontzient e ak sortzen dituen edukiak norberari dagozkionak ez ezik, beste e n t za t , askorentza t , agian pertsona ororentza t balio duten ak izan ohi dira.

Elgoniako basoe t a n bizi diren elgoniarrek aditzera eman didaten ez, bi mota ezberdineko amet s ak daude: gizaki txikiaren ohiko ame t s ak , eta gizaki handiak bakarrik –aztiak edo errege ak, adibidez– izan ditzake en «irudipen handiak». Amets txikietan ez da ezer ezkuta tze n . Norbaitek, alderantziz, «ame t s handi bat» izaten badu, bere tribu- kideak biltzen ditu, guztiei bere amet s a r e n berri emat eko.

Nondik antze ma n diezaioke batek bere amet s a «handia» ala «txikia» izan dela? Esanahie t a r ako senezko sentibera t a s u n e t ik antze ma n g o dio. Izaten duen inpresioa hain izaten da handia, ez duela beretza t gordetzeko gogorik izaten. Guztiei adierazi beharr a suma tz en du, guztientza t garrantzikoa dela onartzen baitu, psikologikoki zuzena den uste bati jarraituz. Bere berri emat e r a bultzatzen gaituen sentipen- esanahi bat ere izaten du gure artean talde- ame t s ak . Harrema n- gatazka bate tik sortzen da hori eta horrega tik

harre ma n kontzient e horietara atera beharr a dago, horiek konpent s a tz e r a baita tor eta inolaz ere ez norberare n zailtasun bati erantzut e ra .

Talde- inkontzient e a r e n prozesue n erreferen t e ak ez dira bakarrik norban ako batek bere familiarekin edo beste lagun- talde zabalago batekin dituen erlazio pertson alak izaten, baizik eta horrek bere gizartear ekin dituenak ere hartzen ditu, baita gizadi osoarekikoak ere. Erreakzio inkontzient e a eragiten duen baldintza zenba t eta orokorragoa eta inpertsonalago a izan, orduan eta esangur a t s u a g o a , arrotzago a eta gaindiezinezkoago a izanen da agerpe n konpent s a tz ailea . Ez du adierazp en pribatue t a r a bakarrik behar tzen , agerpen publikoak eta fede- aitorpen ak egitera ere derrigortzen baitu.

Adibide batek argi diezaguk e inkontzient e ak nola konpen t s a ditzakee n erlazioak: harro samarra zen gizonezko bat trata tzen ari nintzen ni behin. Lantegi bateko zuzend aria zen bere anaia gazteen a r ekin batera . Tira- bira askoko erlazioak ziren bien artekoak, nire gaixoaren neurosiaren sorrarazle nagusien ak izaterainokoak beste gauza askoren artean. Nire bezeroare n adierazp en e t a t ik ez zitzaidan nahikoa argi geratzen , tira- bira horietar ako arrazoia zein izan ote zitekeen. Era guztiet ako kritikak egiten zizkion bere anaiari, eta honen gaitasun ei zegokienez, ez zuen irudi onargarriegia eskaintzen. Anaia zen bere ame t s e t ak o gaia askotan , eta beti Bismarck, Napoleon edo Julio Zesarren paperak betetzen zituela agertzen zitzaion. Vatikanoar en edo turkiarren Izarra jauregiaren itxura zuen bere etxeak ame t s e t a n . Bere anaia gaztee n a r e n kategoria handitzeko beharra suma tz en zuen, inondik ere, bere inkontzient e ak . Hortik antze ma n ahal izan nion nik, nire bezeroak bere burua oso goitik zeukala, eta bere anaia, aldiz, ezer gutxitzat . Psikoanalisiaren ondorengo garap en a k aditzera eman zuenez, zuzenak ziren nire argibideak.

Bere amarekiko mend ekot a s u n handia sumatze n zuen neska gazte bati ame t s oso gaiztoe t a n ager tzen zitzaion hura: sorgin, ma mu tx a eta esesle itxuret an agertzen zitzaion. Neurririk gabe gaizki ohitu zuen ama horrek bere alaba eta bere samur t a s u n e z hain itsuturik utzi zuenez, amak sortu zizkion eragin kaltegarriak kontzient eki ezin zituen onartu neskak, eta, ondorioz, inkontzient e ak kritika konpent s a t z aileak egiten zizkion bide horreta tik.

Behin batez niri nerauri gerta tu t ako a da, intelektualki eta moralki oso gauza gutxitzat neukala bezero nuen emaku m e bat. Arkaitz baten gainean eraikita zegoen gaztelu bat ikusi nuen ame t s e t a n . Logia bat ager tzen zitzaidan dorrerik altuene a n , eta logian nire bezeroa. Berehala eman nion nire amet s a r e n berri, eta, bidezko zenez, emaitzarik onenar ekin gainera .

Inolako arrazoirik gabe gutxies t e n ditugune n aurrean geure buruaz apal- apal agertzeko ohitura dugu askotan. Aurkakoa ere gerta daiteke, nire adiskide bati gerta tu zitzaionez. Virchow sendagile «jaun ohoret su ari» hitzordua eskatzer a ausar tu zen oraindik ikasle gaztetxo zelarik. Beldurrez dardarka bere burua aurkeztu eta bere izena esan nahi izan zionean, «nire izena Virchow da» atera ez zitzaion bada. «Jaun ohoret su ak» orduan, irribarre maleziatsu bat eginaz: «Hara, zuk ere Virchow al duzu izena?». Txikitasun-sentipen a , inondik ere, inkontzient e a r e n oso barrene a n zera ma n nire adiskideak, eta Virchow jaun sendagilearen aurrean horren maila bereko agerrarazi zion bere burua.

Nagusiki pertsonalak diren harre ma n horietan ez dira beharrezko izaten talde-konpent s azioak. Lehenik adierazitako kasuan, ordea, inkontzient e ak erabili zituen irudiak oso izaera kolektiboa duten ak ziren: oso ezagun ak diren heroiak ziren. Bi argibide- mota ditugu eskura kasu hone t an: nire bezeroar en anaia gazteen a orokorki onartut ako garrantzi kolektibo handiko pertsona bat zen, edo bestela, nire bezeroak best ee n aurrean , eta ez bere anaiaren e a n bakarrik, bere burua gain- baloratzeko joera du. Ez nuen inolako

oinarririk lehen hipotesia onartzeko; bigarrena r e n alde, aldiz, bere kanpoko itxura bera. Bere handikeria nabar me n a ez baitzen bere anaiarekiko harre ma n e t a n bakarrik ager tzen, gizarte- talde zabalago batekikoe t an ere modu bertsu an jokatzen zuen eta, irudi kolektibo batez baliatzen zen konpent s azioe t a r ako horren guztiaren ondorioz.

Berdinak balio digu bigarren kasurako. Irudi kolektiboa da «sorginaren a », eta hortik zera ondorioztatu behar dugu, mend ekot a s u n itsua ez zela amarekikoa bakarrik, baizik eta giza talde zabalago bati ere bazegokiola. Izan ere, horixe zen kasua, eraba t eko haur-mundu batea n bizi baitzen neska gazte hura, gurasoen etxean bizi izan zuenare n berdin-berdinea n . Harrema n pertson alen eremu a ri dagozkio aipatut ako adibideak. Badira, era berean , zenbaite t a n konpent s azio inkontzient e ak eskatzen dituzten harre ma n inpertsonalak ere. Gutxi edo gehiago izaera mitologikoa duten talde- irudiak ager tzen dira horrelakoe t a n . Arazo moral, filosofiko eta erlijiosoak izan ohi dira, duten balio orokorrag a tik, konpent s azio mitologikoak eskatzen dituztenak. Aitatu dugun H. G. Wellsen liburuan aurkitzen dugu jada klasikoa den konpent s azio horietako bat: errege e n errege zen Sargonen berraragizta tze a zela aurkitu zuen nortasunik eskas en e t a k o a zuen Preemb yk. Idazlearen irudimen argiak, zorionez, patologikoki barregar ri geratzeko zorigaitze tik askatzen du Pree mb y hori, eta irakurleari absurdo negargar ri horret an betikoa den zentzu tragikoa sumatzeko aukera ere eskaintzen dio: iraganeko eta etorkizuneko aldi guztietako erdigune tza t jotzen du bere burua ezertxo ere ez den Preemb y jaunak. Erotasun arin bat ez da prezio gares tiegia horrelako irudikapen bat ordaintzeko, batez ere zera pentsa tz en bada, irudi arkaikoko ma mu a k ez zuela Preemb y txikia betiko irentsi, nahiz eta hori gerta tze ar ere egon zen.

Munduarekiko gure harre ma n inpertson al en aurpegie t ako best e bat da gaizkia eta bekatua r e n arazo orokorra . Beste edozeinek baino konpent s azio kolektiboago ak sorraraz t en ditu arazo horrek. Bere obsesio- neurosi sakonare n lehen sintoma bezala honako ame t s hau izan zuen bezeroak hama s e i urte zituene a n: Kale ezezagu n bate tik doa. Ilun dago dena. Bere atzetik datozen urrats- soinuak entzut en ditu. Pausoa azkartzen du, beldur arin batek eraginda . Gero eta gertuago ditu urratsak, eta beldurra gero eta handiago a . Korrika hast en da. Urratsek harrapa t u egingo dutela dirudio. Atzera biratzen da eta deabru a ikusten du han bertan. Hil-behar hartan hutsera egiten du salto eta hantxe geratzen da zintzilik. Bigarren batez ere errepikatu zitzaion ame t s bera, zuen garrantzia adierazt eko edo.

Eskrupuloso izatearen eta jardun errituale t a r ako beharra ren bidez obsesio- neurosiak ez bakarrik agertzen du arazo moral baten azaleko itxura soila, baizik eta gizatasun- ezaz, gaizkile- sentipen ez eta gaizkia urduriz gainezka egiten du, zeinen barne- integrazioaren aurka bestelakoa n bereziki fin egituratu t ako nortasun ak keme nt s u borrokatzen duen. Arrazoi horrega tik zeremonialki denak zuzen egina egon behar du, nolabait beti atzetik meh a txuka ari den gaizkiarekiko oreka bideratzeko xedez edo. Amets horren ondoren ekin zuen neurosiak, gutxi gora behera honako modu honeta n egin zuen: bezeroa , berak adierazitakoare n arabera , «behin- behingozko» edo «kutsa tu gabeko» garbitasun- egoera batean mante n tz e n zen, xehe t a s u n jasanezin, eraba t eko garbitasun- zere mo nia eta oso konplexuak ziren milaka agindu betez mundu ar ekiko eta behin- behinekotas u n a gogoraraz t en zion guztiarekiko harre ma n a k etenaz edo zentzugab e ko bilakaraziz. Gainera zetorkion infernuari oraindik antze ma n aurretik ame t s ak adierazi zionez, lurrera itzultzekota n gaizkiarekin hitzarme n bat adostu beharra zuen.

Arazo erlijioso baten konpent s azioa adierazt en zuen teologia- ikasle gazte baten ame t s bat ere deskribatua dut beste nonbait 29 . Gizaki moderno ar e n g a n maiz emat e n den

bezala, zituen sines me n- zailtasunak ziren ame t s e t ako sakoneko gaia. Beltzez jantzita agertzen zitzaion «Mago Zuriaren» ikasle zen bera bere ame t s e t a n . Honek irakas t en zion, ahalik eta zera esat en zuen bitarte an , «Mago Beltzaren» laguntza behar zutela une hartan. Zuriz jantzita ager tzen zen «Mago Beltza» orduan. Azken honek zioenez, Paradisuko giltza aurkitua zuen, baina «Mago Zuriaren» jakituriaren beharr e a n aurkitzen zen, giltzarekin zer egin jakin ahal izateko. Kontrajarritasun a r e n arazoa agertzen da ame t s hone t an , eta guztiok dakigunez, mend e b ald eko ar ekin aldera tuz oso bestelako konponbide a eman zion arazo honi filosofia taoistak. Ametse t a n darabilzkien pertsonaiak irudi kolektiboak, inpertson al ak dira, arazo erlijioso inpertsonalari dagozkionak, hain zuzen ere. Kristau- ikuspegiak egiten duenare n aurka, ona eta gaizkiaren erlatibota s un a Yan eta Yin sinbolo taoistak gogoraraz t en dizkigun modu batea n formulatzen du amet s ak .

Konpentsazio horieta tik ezin ondoriozta daiteke, ordea, inkontzient e a zenba t eta arazo uniber tsalago e t a n nahas tu, orduan eta orokorrago ak behar dutela izan, era berean , bilatzen dituen konpent s azioak ere. Arazo inpertsonalei aurre egiteko bidezkoa den irtenbide bat dago, eta bidezkoa ez den best e bat, horrela izenda badaitezke , behintza t . Jarduna norberare n egiazko behar sakone t a t ik sortut ako a denea n, bidezkoa dela esango dugu; eta jakin- min intelektuala edo errealita t e ez- gogozko batetik ihesbide bezala hartzen denea n, ez dela bidezkoa. Azken kasu honet a n , gizakoiegiak eta pertson alak baino ez diren konpent s azioak molda tzen ditu inkontzient e ak , kontzientzia egunerokota s u n e r a biltzeko xede argiarekin. Inolako arrazoirik gabe, muga gabeko diskurtsoe t a n nahas t e n diren horrelako pertson ek izan ohi dituzten amet s ak barregar riak eta hutsalak izan ohi dira askotan, gehiegizko gogoetar ako joera hori lasaitze aldera. Horrela, ahalegin kontzient e e n bidezkotasu n a eta zintzota sun a antze ma n dezakeg u konpent s azioen izaera azter tze hutse tik.

Ez dira gutxi izanen, seguru aski, inkontzient e ak nolabaiteko gogoeta «handiak» izan ditzake ela zalantzan jarriko dutenak. Zera aurpegiratuko zait: «Beneta n uste ote duzu, bada, mend e b aldeko gure izpirituari kritika eraikitzaile bat egiteko gai dela inkontzient e a?». Argi dagoen kontua da, arazoa modu intelektual hutsea n ulertu nahi izatea eta inkontzient e a r e n g a n burutsuki bidera tu t ako xedeak ikusten ahalegintzea , gauza absurdoak direla. Ez da bidezkoa inkontzient e a kontzientziaren psikologiaren araue t a r a makurtu nahi izatea . Senezko izaera du inkontzient e ak; ez du elkarreng a n dik bereizten den funtzio ezberdindurik; ez du pentsa tze n , «pents a tz e a » hitzarekin guk ulertzen duguna ulertuz bederen . Kontzientzia- egoerari erantzut en dion ideia eta sentipen ugariz osatu t ako irudi bat baino ez du molda tzen , eta ez da, inolaz ere, gogoet a arrazional baten emaitza . «Irudipen artistiko» bat bezala uler daiteke, agian, horietako irudi bakoitza. Errazegi ahaztu ohi da, azkena adierazitako ame t s a r e n oinarrian egon daitekee n arazoa bera ere ez dela ameslariaren kontzientzian gogoet a bidez landutakoa , baizik, eta oso bestela, izaera emozionala duela. Gizaki moralarentza t arazo etikoa grinen mundu a n bezala nahikari idealene t a n txerta turik dagoen pasio- kezka bat izan ohi da. Sakon-sakone tik astintzen duen bene t ako arazoa da beretza t . Ezin harrituko gara, beraz, bere izaeraren sakontas u n ek erantzut en badute horrelako egoere t a n . Errealita te a norberak bere psikologia hartzen duela gauza guztiak neurtzeko tresna modua n izanik, eta norbera hori horrelako arazo bat bere ikuspegie t a n inolaz ere suma tzeko gai izango ez litzateke e n txoriburu bat izan daitekeela ere pentsa tu a g a t ik, horrek ez luke psikologoa kezkatu behar , bere eginkizuna gauzak objektiboki diren bezala onartze a baita, horiek bere ikuspegi subjektiboaren interese n araber a desitxura tu gabe. Hain abera t s eta hain zabal diren izaera horiek arazo inpertsonal batek modu zilegian beretza t har ditzakee n moduan , modu bertsu an erantzun dezake berorien inkontzient e ak ere; eta kontzientziak honako galdera

hau egin dezake e n moduan, «zerga tik dago ongia eta gaizkiaren artean gatazka beldurgarri hori?», modu bertsu an erantzun dezake inkontzient e ak: «Egin kontu, elkarren beharr a dutela biek, baita egoerarik onene a n ere, eta onene a n dago, hain zuzen ere, gaizkiaren jatorria, eta ezer ez da hain gaiztoa, zerbait onerako aukera emango ez lukeenik».

Amesgilea zera pentsa tz era ere jar daiteke, itxuraz konponezina den gatazka hori tokiari eta uneari baldintza turik dagoen izaera espiritual baten aurreiritzi bat izan daiteke el a . Itxuraz konplexu bezala ager tzen den ame t s- irudia senezko zentzu arrunt baten era intuitibo modura argi daiteke, agian, zailtasun handiegirik gabe, edo baita adimen helduago batek kontzient eki pentsa zezakee n arrazoizko ideia baten hast ap e n modura ere. Dena dela ere, filosofia txinata rr ak aspaldi egina zuen horretaz gogoeta . Gu ororeng a n bizi den eta kontzientziaren norabide bakarreko garape n ak ilundurik daukan jatorrizko izpiritu primitibo haren pribilegioa da noizbehinka baino agertzen ez den pentsakizunar e n irudizko itxura. Inkontzient e ak eraginiko konpent s azioak ikuspegi horreta tik begiratzen baditugu, eskubide osoz aurpegiratu dakioke ikuspegi horri, inkontzient e a kontzientziaren ikuspuntu tik epaitzen duela gehiegi. Gogoeta haue t a n beti honako abiapuntu tik ekiten diot nik beti, eduki kontzient e ekiko erreakzio hutsa dela inkontzient e a , hori bai, zentzuz beteriko erreakzioa, baina ekimen propio gutxikoa. Ez da, inolaz ere, nire asmo a zeraz konbentzitut a nagoelako susmo a piztea , inkontzient e a r e n izaera erreaktiboa dela kasu guztietan. Horren aurkakoa frogatuko lukeen esperientzia ugari dago, hau da, inkontzient e a berez dihardue n a dela eta gidaritza ere har dezake el a frogatuko lukeen kasu ugari, alegia. Kontaezinak dira inkontzient e txiki bate t an korapilaturik geratu eta, ondorioz, neurotiko izatera iritsitakoen kasuak. Inkontzient e ak sortarazi tako neurosiaren eraginez, lozorro- egoera tik atera beharr e a n aurkitzen dira horiek, beren alferkeriak eragiten dienaren aurka eta gogoz kontra asko eta askotan .

Ondorio okerra aterako luke, ordea, nire ustez, inkontzient e ak horrelako kasue t a n aurrez antolatu t ako plangintza baten araber a jokatzen duela eta xede zeha tz batzuk errealita t e bilakaraziz dabilela pentsa dezanak. Ez dut aurkitu horrelako suposap e n bat frogatuko lukeen ezer. Indar eragilea –horrelakorik suposa tz e a zilegi zaigun neurrian–, norbera errealizatzera dara ma n jatorrizko joera bat litzateke. (Helburue t a r a norabidera turik diharduela pentsa tu beharko litzateke e n) plangintza orokor bat balitz, kontzientzia handiago baterako indar kontrolaezina sumatu beharko lukete gehiegizko inkontzient e baten jabe lirateke e n guztiek. Inkontzient e nabar me n baten jabe izanik ere, populazio- belaun aldi osoek jarraitzen dute neurotiko izatera iritsi gabe. Horrelako zorigaizto batek jotzen dituen gutxi horiek «goi- mailako gizakiak» izan ohi dira, ezkutuko arrazoiren bateng a t ik maila primitibo bate t an luzeegi iraun duten batzuk. Beren izaerak ez du jasan ahal izan, berentza t berezkoa ez litzateke e n lozorro- egoeran loturik geratze a . Kontzientziaren muga murritzeng a tik eta beren hor- egote eta biziera muga tu a r e n ondorioz inkontzient eki biltzen joan zen energia aurrera tu zuten, gerora neurosi gogor baten itxuran lehertu zen energia. Ez dago «plangintza» baten bila ibili beharrik ezinbes t e a n , horrelako mekanis mo soil baten inguruan. Nahikoa da, hori argitu ahal izateko, norbera errealizatzera bultzatzen duen eta berez nahiko ulergarria den indar bat onartzea . Nortasun ar e n atzera tu t ako heltze- prozesu bate t az ere hitz egin daiteke.

Oso posible denez, eraba t eko kontzientziaren gailurra hartzetik oso urrun geundek e oraindik, eta horren ondorioz, kontzientzia zabalago baterako aukerak irekiak lituzke edonork; hori dela eta, onartu ere onar dezakegu gertakari inkontzient e ek eduki berriak bidaltzen dizkiotela kontzientziari beti eta nonahi, behin ezagutuz gero kontzientziaren

ere mu a handituko luketen edukiak guztiak hain zuzen ere. Gauzak horrela ikusirik, muga ezjakineko esperientzia- eremu bezala ager tzen da inkontzient e a . Hau kontzientziaren erreaktibo huts baino ez balitz, bidezkoa litzateke isladape n- mundu psikiko bezala izenda tze a ere. Kasu hone t an kontzientzian egonen litzateke bere eduki eta jarduera guztien jatorri nagusiena , eta inkontzient e a n ez lirateke eduki kontzient e e n desitxura tu t ako isladap e n- irudiak baizik aurkituko. Kontzientzian gorderik egonen litzateke sormen- prozesua , eta berria litzateke e n guztia aurkikuntza edo burutap e n a kontzient e a baino ez litzateke. Esperientziak, ordea, aurkakoa erakus t e n digu. Pertsona sortzaile orok ondotxo daki, bat- batekota s u n a dela gogoet a sortzaile guztien ezaugar ri nagusiene t a ko a . Inkontzient e a islapen erreaktibo huts ez baino, jarduera autono mo eta emankorra denez, mundu berezi bat, errealita t e autono mo bat osatzen du bere esperientzia- ere mu a k, eta esan ere esan dezakeg u, guregan eragina duela, guk berega n dugun bezala, kanpoaldeko munduko esperientzia- ere mu az esat en dugun bezalaxe . Eta azken honet ako osagaiak objektu materialak diren modu berean dira faktore psikikoak ere mu hartako eleme nt u ak.

Objektut a s u n psikikoaren ideia hau ez da aurkikuntza berri bat, oso bestela, gizadiaren lehenen go e t ak o a eta orokorren e t a ko a den «lorpen» bat baino ez da: konkretuki izan baden izpirituen mundu az dugun konbentzime n d u a da. Izpirituen mundu ar e n aurkikuntza ez zen, ordea, suaren aurkikuntzaren modukoa izan; oso bestela, mundu materialarekin zerikusirik ez zuen errealita t e baten esperientzia edo kontzientzia-hartze bat izan zen. Zalantzan ere jartzen dut nik, «eragin magikoa» edo «subst a n tzia magikoa» ezagutzen ez duen primitiborik egon daiteke e nik. («Magikoa» psikikoa adierazt eko beste hitz bat da). Antza guztien arabera , ia gizaki guztiek dute izpirituen izatearen berri 30 . Errealitat e psikiko bat da «izpiritua». Geure gorpuzta su n a beste e n gorputze t a t ik bereizten dugun bezala, antzeko bereizket a egiten dute primitiboek beren arimen («arimar en » inolako berri baldin badute behintza t) eta izpirituen artean , azken hauek ezezagun eta beraie t a tik kanpoko bezala suma tze n dituztelarik. Kanpoko pertzepzioaren objektu dira horiek, norberare n arima (edo arima ezberdine t ako bat, bat baino gehiago onartzen diren kasue t a n) , izaeraz izpirituekin nolabaiteko senide t a s u n-antza edo duela onartzen dutelarik ere, normalen e a n ez da, itxuraz, zentzu me n e zko pertzepzioaren objektu. Arima (edo arimetako bat) hildakoaren gainetik irauten duen izpiritu bilakatzen da heriotzaren ondoren, eta askotan izaeraren desitxura tze bat ere ema t e n da une horretan , nahiz eta hori norberare n hilezkortasu n a r e n suposa m e n a r e kin kontraes a n e a n egon. Bataktiarrek 31 zera diote, bizitzan zehar onak izan ziren gizakiak arriskutsu eta gogo txarreko izan ohi direla izpiritu bilakatzen direne an . Izpirituek bizi direnei egiten dizkieten okerrei buruz primitiboek esate n duten ia guztia, baita hildakoen ma mu ez moldatzen duten irudia bera ere, bat dator ñabardura guztietan bizipen izpiritistak esperime n t a t u t ak o gertakariarekin. Zati psikikoen jarduera baino ez direla adierazt en duten «izpiritu» izpiritisten adierazpen e k berek aditzera ema t e n dutenez, izpiritu primitiboak ere konplexu inkontzient e e n adierazp en huts baino ez dira 32 . Psikologia garaikideak «guraso- konplexua»ri eskaintzen dion garrantzia bera «guraso-izpiritu»en eragin arriskutsu az egiten den esperientziaren berezko jarraipena da. Izpirituak kanpoaldeko munduko errealita t e direla (pentsa tu gabe) suposa tuz primitiboek egiten duten iritzi-erru beraren jarraipena da gure beste (erdizka baino egia ez den) suposa m e n hau, guraso errealak direla, alegia, guraso- konplexua eragiten dutenak. Psikoanalisia freudiarrea n eta harantzago ere heda tu zen trau mei buruzko teoria zaharre a n argibide zientifikotza t ere hartzen zen suposa m e n hori. (Nahaske t a hori gainditzeko xedez, «guraso- irudia»/«Elternima g o » esa molde a proposa tu nuen nik.)

Gizaki xume a ez da kontura tze n , kontzient eki bederen , berareng a n eragina duten gertuen eko senitar t ekoek berauekin zatika baino bat ez datorren irudi bat sorraraz t en diotela bere barne- egiture t a n , best e bat subjektu berareng a n dik datorren osagaiez molda turik baitago. Irudia gurasoe n eragine t a t ik eta haurraren erreakzio espezifikoet a t ik molda tzen da; arrazoi hori dela eta, neurri muga tu batez bakarrik ispilatzen du objektuare n bene t ako irudia. Gurasoak berak ikusten dituen erakoak direla pentsa tze n du berez gizaki xume ak. Inkontzient eki proiekta tu t ako a da irudia, eta gurasoak hilda gero ere eragina izaten jarraitzen du proiekta tu t ako irudi horrek, berez eta berean baden izpiritu bat izango balitz bezala. Gauez itzultzen omen diren gurasoen izpirituez («agerkund e a k »/«Reve n a n t s ») hitz egiten du primitiboak; gaurkoak, alderan tziz, aitatiar ta su n- edo ama tiar t a s u n- konplexuaz.

Zenbat eta muga tu a g o a izan gizaki baten kontzientzia- eremu a , orduan eta ugariagoak dira itxuraz kanpoalde tik agertzen diren eduki psikikoak («irudiak»), bizi diren best e batzueng a n a proiekta tze n diren izpiritu edo ahalme n magikoak (azti edo sorginak, adibidez) bezala ager tzen direnak alegia. Arimari buruzko irudikapen a k ere badituen garap en a r e n goragoko maila bate t an , ez dira irudi guztiak proiekta tzen (hau gerta tzen dene t a n harkaitzek eta zuhaitzek ere hitz egiten dute) , oso best ela , halako edo holako konplexua kontzientziara nahikoa inguratu denez gero, ez da ezezagun bezala bizitzen, baizik eta norberari dagokion zerbait bezala suma tz en da. Hala eta guztiz ere, norberar en t a s u n- bizipen hori hasieran ez da, inolaz ere, dagokion konplexua kontzientzia subjektiboaren eduki bezala bizitzeraino garatzen . Nolabait esat eko, kontzientziaren eta inkontzient e a r e n arteko une batean geratzen da, erdi ilunpet a n edo, alde batetik kontzientziaren subjektuari dagokiona edo bere senide bezala, baina best alde t ik existen tzia autono mo a balu bezala eta kontzientziaren aurkari modua n, dena dela, asmo subjektiboen esan e t a r a jartzen ez dena eta, zenbaite t a n , horren gainetik balego bezala, inspirazioaren, ardurare n eta «naturaz gaindiko» informazioaren jatorri modu an sumatze n dena. Kontzientzian oraindik eraba t txerta turik gabe dagoen konplexu autono mo bezala interpre t a beharko litzateke psikologikoki era horretako edukia. Arima primitiboak, Ba eta Ka egiptoarr ak dira horietako konplexuak. Goragoko maila batea n eta bereziki mend e b ald eko kultur herrialdee t a n konplexu horrek izaera femeninoa du (anima, eta psychë grezieraz), eta hori ez arrazoi esangur a t s u eta sakonik gabe a , inolaz ere.

6.ANIMA eta ANIMUSA*

* Irakurlearen tza t oharra: autore ak «anima » eta «animus» latinezko hitzak darabiltza arimarekin zerikusirik ez duten faktore psikologiko bat adierazt eko. Euskaraz anima eta animus a bezala itzuli ditut. Arima alema n e z Seele da, eta hori arima bezala itzuli dut psikoanalisiari jarraituz; alema n ezko Gaist, aldiz, izpiritu bezala jarri dut, Freuden e a n egin bezala; Gaister = izpirituak.

Izpiritu posibleen artean guraso- izpirituak dira praktikoki garrantzizkoen ak, horreta tik dator arbasoak ohoratzeko ohitura uniber tsalki heda tu a , hasieran «ager tu t ako ak » baretzeko xedea zuena, baina maila garatu a go batean nagusiki hezkuntzazko eta moral-izaerazko betekizuna helburutza t hartu duena (Txinan, esat e baterako). Haurrarentza t gurasoak dira senide gertuen eko ak eta eraginkorren ak. Eraginkorta sun hori bana tu egiten da heldu- aroan; guraso- irudiak kontzientzia tik ahalik eta gehien urrundu ak izan ohi dira, eta gerora ere izaten jarraitzen duten eragin, zenbaite t a n , zapaltzaileag a tik seinale- izaera nega tiboa hartzen dute. Era hone t an , guraso- irudiek zerbait ezezagun bezala izaten jarraitzen dute «kanpoalde» psikiko batea n . Hortik aurrera pertsona helduaren gertuen eko eragin- inguruan gurasoe n ordezkotza hartzen duena emazt e a da. Senarrari jarraitzen dio, eta elkarrekin bizitzen direnez eta ia adin bereko diren neurrian, gertuen eko senide bilakatzen da emazt e a senarra ren tz a t ; ez dago senarra ren gainetik ez adinez, ez agintez, ezta indar psikikoz ere. Baina eragin handiko faktore bilakatzen da, gurasoen antzera izaera autono mo a duen irudi bat sortarazt e n duen faktorea; ez, ordea, gurasoe n ak bezala, urruntzeko joera duen irudia, baizik eta alderantziz, kontzientziari loturik jarraituko duena . Gizonaren e t ik hain bestelakoa duen psikologiarekin emazte a gizonak best ela suma t u ere egingo ez lituzkeen gauza askotarako informazio- iturri da (eta izan da beti).

Askotan gizonaren a r e n gainetik duen intuizio- senak oharpen baliagarriak sumar az t e n dizkio aurrez emazte a ri, eta eremu pertson alera bidera tu t ako bere zentzu bereziak, gizonaren ak –arazo pertsonale t a r ako sentibera t a s u n gutxikoa– sumat u ere egingo ez lituzkeen irtenbide ak aurreikusar az t e n dizkio. Tazitok emaku me alema niarr ari buruz dioena oso zuzena da zentzu horret an 33 .

Hortxe ikusi behar da, inolako zalantzarik egin gabe, arimaren izaera femeninorako jatorria. Ez da hori, hala ere, jatorri bakarra . Ez baitago hain gizonezkoa bakarrik den gizonik, emaku m e zko tik ezer ez lukeenik. Errealita te a , alderantziz, oso bestelakoa da: oso gizonezko diren gizonek (nahiz eta oso babes turik eta ezkutuan) oso emaku me zko (inolako arrazoirik gabe askotan «eme » bezala izenda tu a dena) sentipen- bizitza dute. Gizonezkoen artean bertut e tz a t hartu izan da emaku m e zko- ezaugar riak ahalik eta gehien erreprimitze a , emaku m e a ri dagokionez ezohikotza t jo izan den bezala, orain artean bederen , gizonezko ezaug arriak adierazt e a . Emaku mezko- joera eta ezaugar riak erreprimitze ak eskakizun- indar horiek inkontzient e a n gehitzea dakar berez. Emaku me-irudia (arima), horrela, eskakizun- indar horien jasotzaile bihurtzen da bide naturalez; hori dela eta, bere maitalea aukera tzerako a n , gizonak honako tentaldira erortzeko joera du, bereziki bere inkontzient eko emaku me- irudiari gehien legokiokeen emaku m e a irabazt en

saiatze a , hau da, bere arimaren proiekzioa eragozp enik gabe onartuko lukeen emaku m e bat, beraz. Horrelako hautap e n bat kasu idealtza t ikusten eta suma tz en bada ere gehiene t a n , era berean gerta daiteke gizona, bide horret a t ik jokatuz, bere ezaugar ri ahulenar ekin ezkontzen dela. (Bereziki harrigarri gerta tzen diren ezkontza ugari argitu ahal izango lirateke arrazoibide honet a tik).

Nik uste dudan ez , emaku me a r e n eraginarekin batera gizonaren emaku m e zko t a s u n a k argituko luke arima- konplexuare n eme- izaera. Hor ez da hizkuntzazko «kasualita t e » huts bat ema t e n , alema n er az eguzkia eme a eta beste hizkuntza batzue t a n arra gerta tze n den bezalako kasualita t e bat; oso best ela , aldi guztiet ako arteak eskaintzen dizkigu horren lekukotasun a k, –eta guztien gainetik hain ezagun a den latinezko galderak: habe t mulier anima m? (Ba ote du arimarik emaku m e a k ?) . Ikuspegi psikologiko bat duten gizonezko gehienek dakite Rider Haggard ek zera dioene a n pentsa tze n duena , «She- who- must- be- obeyed», edo beren barne an zer mugitzen den Benoitek Antinéa- z egin zuen deskribap e n a irakurtzen duten e a n 34 . Erraztasu n ez antze ma t e n diote, era berean , zein emaku m e- modu egokitzen zaion ondoen, ezkutua n baina askotan oso era argian, suma tze n duten gertakari horri.

Era horret ako lanek izaten duten onarpen zabalak zera adieraziko luke, arima femeninoar en irudi horretan norbanako az gaindik dagoen zerbait gordetzen dela, epe laburreko izate bat holako edo halako norbanako baten berezitasun a ri zor ez dion zerbait , baizik eta hori baino askoz gehiago, nik berrikitan aitatu ditudan azaleko erlazio- lotura ikusgarrie t a t ik harat , nonbait sustrai sakonak dituen zerbait tipikoa dena behar duela izan. Rider Haggardek bezala Benoitek ere susmo hori adierazt en dute argi eta garbi beren arima- irudien aspektu historikoan.

Ezaguna denez, ezinezkoa gerta tzen da edozelako giza esperientziarik, ezinezkoa da edonolako esperientzia egitea , aurrez prestu t a s u n subjektibo bat ema t e n ez bada. Zertan datza, ordea, prestu t a s u n subjektibo hori? Gizakiari era horret ako esperientzia bat egitea ahalbide tzen dion berezko egitura psikologiko bat da, lehenik eta behin. Zentzu horret an , gizonaren izaera osoak emaku m e a suposa tz en du aurrez, gorputzez bezala izpirituz ere. Emaku me a r e n g a n a gidaturik dago bere siste ma , ura, argia, airea , karbono- hidratoa eta abar dituen mundu batera bidera turik dagoen modu bertsu an . Aurretiaz berezkoa zaio jaio deneko mundu ar e n irudi birtuala. Era horretan jatorriz berezkoak ditu gurasoak, emazt e a , jaiotza eta heriotza irudi birtual modua n, prestu t a s u n psikiko bezala jatorriz berezkoak ditu horiek guztiak. Aprioriazko kategoria horiek, jakina, izaera kolektibokoak dira, guraso, emazt e eta haurren irudi orokorrak dira eta inolaz ere ez aurrez erabakitako ezarpen indibidualak. Horretxeg a tik eduki gabeko bezala eta, ondorioz, inkontzient e modu an ulertu behar dira irudi horiek. Edukia, eragina eta baita kontzientzia ere prestu t a s u n inkontzient e a ri dagozkion eta bizitzara pizten dituen gertakari enpirikoet a n gauza tzen direne an hartzen dute lehenik. Zentzu bate t an , arbaso en belaunaldi guztien esperientzien agerpen dira, baina inolaz ere ez esperientzia horiek berak. Horrela ulertzen ditugu, behintza t , guk geure egungo ezagutza mugatu a n . (Onartu beharr a dauka t ez dudala inoiz esperientzia- irudiak hered a tze n direla frogatuko lukeen eraba t eko frogarik aurkitu oraindik, baina ez dut, inolaz ere, ezinezkotza t ema t e n ezer indibidualik ez duten agerpen kolektibo horiekin batera t s u , indibidualki erabakitako oroitzape n a k ere hered a tze n direna).

Gizonaren inkontzient e a n bada emaku m e a ri dagokion hereda t u t a ko irudi kolektibo bat, eta irudi horren bitartez ulertzen du emaku m e a r e n izaera . Hereda tu t ako irudi hori da arimaren femeninota s u n e r ako hirugarren iturria.

Irakurleak honezkero antze ma n g o zionez, ez dihardugu heme n arimari buruzko ulertze filosofikoaz, ezta erlijiosoaz ere, baizik eta erdi kontzient e a den eta zatika funtzio autono mo a duen konplexu psikiko baten existen tziaren onarpen psikologiko bat da gure aztergaia . Berez ulertzen denez, konsta t azio honek arima ulertzeko ikuspegi filosofiko edo erlijioso batekin duen zerikusia psikologiak filosofiarekin edo erlijioarekin duenar en maila berekoa da. Ez dut, inolaz ere, «ahalme n ei buruzko eztabaida batea n» sartzeko asmorik, ezta filosofoari edo teologoari berak «arima» kontzeptu az zer ulertzen duen frogatzen hast eko ere. Biei, ordea, honako aholku hau eman behar diet: ez diezaiotela psikologoari «arimaz» zer ulertu beharko luketen agindu. Ikuspegi erlijiosoak ariman gogoz ikus nahi duen hilezkortasu n pertson alare n tasuna adierazle psikologiko baten modua n baino ezin du onartu zientziak, honentza t autono miare n kontzeptu a n jada inplizituki onarturik baitago tasun hori. Hilezkorta sun pertsonala ren tasun hau ez da arimari berez legokiokeen ezaug arri bat bezala ager tzen beti ikuspegi primitiboe t a n , ezta hilezkorta sun a bera ere bere horretan . Zientziaren eremutik at geratzen den ikuspegi hori alde batera utzirik, «hilezkortasu n a k» kontzientziaren mugak gainditzen dituen jardun psikiko bat baino ez du adierazt en . «Hilobitik edo heriotzatik haralde a» esa molde ak «kontzientzia tik haraldea » esan nahi du psikologikoki, eta ezin lezake beste esan ahirik izan, hilezkorta sun a ri buruzko aipa me n a oraindik bizi den gizaki batek egiten baitu beti, eta bizi den heinean ezin hitz egin baitezake «hilobitik harat» dagoen egoera bati buruz.

Ikusezina eta pertson ala den izaki baten irudikapen a indartzen du arima-konplexuar en autono miak, antza guztien araber a gurea bezalakoa ez den beste mundu batean bizi den izaki bat inolaz ere. Galkorra den gure gorpuzt a su n a ri itxuraz lotua ez dagoen izaki autono mo baten jardun modu an sumatze n badugu arimare n jarduna, erraz sor dakiguke izaki hori, ikusezinak diren gauzen mundu batean agian, berez eta beretza t existitzen delako irudikapen a . Ezin onar daiteke, beste rik gabe, izaki autono mo hori ikusezina delako, hilezkorta sun a ere badagokiola berez. Hilezkor izatearen tasunar e n jatorria jada aipatua dugun beste gertakari batean egon daiteke: arimaren izaera historiko berezian, hain zuzen ere. Rider Haggard izan da izaera horren deskribap e nik egokiene t ako a eskaini duena bere «She» liburuan. Budistek zera diotene a n, barnera tz e a r e n bidez lortzen den gero eta eraba t eko t a s u n handiago are n ondoren aurrealdi bateko gizakunde e n oroitzapen a eskura tzen dela, gertakari psikologiko berdina dute hizpide, baina bereizke t a batekin, faktore historikoa ez diotela arimari atxikitzen, baizik eta norberari. Erabat bat dator hori orain artean mend e b alde a k izan duen eta nagusiki kanporakoia den izpiritu- jarrerarekin, hilezkortasu n a sentipen ez (eta tradizioz) nia- tik gutxi edo gehiago bereizten den eta, bere eme- izaera bitarteko, nia horreta tik banand urik dagoen arima bati atxikitzea. Logikoa ere izanen litzateke, orain artean bazter tua izan den izpiritu- kultura barnekoian sakonduz ekialdeko izpiritu- moduari gertura tuko litzaiokeen aldakuntza bat gerta tze a , hilezkorta sun- izaera esan ahi zeha tzik gabeko arimatik askatu eta norberari atxikiz. Izan ere, kanpoalde a , objektu materialen mundu a alegia, gain- baloratze a baita, nagusiki, barne alde a n irudi izpiritual eta hilezkor bar kokatze a eragiten duena (jakina, auto- erregula tze eta konpent s azio xedez beti ere). Azken batean , faktore historikoa ez zaio emaku m e zko t a s u n a r e n arketipoari bakarrik lotzen, baizik eta arketipo guztiei, hau da, nola izpirituzko hala gorputzezko hered a tze-unitat e guztiei. Betikotasun e tik izan den bezalakoa da gure bizitza. Hala eta guztiz ere, hori ez da zerbait iragankorra gure adimen ar e n t z a t , ze gizakiek orain dela milaka urte bere izan dituzten prozesu fisiologiko eta psikologiko berberak dira oraindik ere irauten duten ak, eta horiek dira bizi denari dagokionez «betiko» iraunkort a sun az dugun barne-sentipen ari zentzu sakonen a emat e n diotenak. Geure gu berak, geure bizi- siste ma r e n

zentzua hartzea den heinean , ez ditu bakarrik bizi izandako bizitza guztiko arras toak eta horien batura osoa biltzen, horret az gain, etorkizuneko bizitza guztirako abiapun tu a eta ama- lur emankorra ere bada, honen aurreikuspe n a bezala baita aspektu historikoa ere barne- sentipen ari argi eta garbi eman ak izan baitzaizkio. Oinarri psikologiko horieta tik sortzen da, bide zuzenez, hilezkortasu n a r e n ideia.

Ekialdeko ikuspegian ez da anima- kontzepturik agertzen , guk heme n ulertzen dugun zentzuan, eta, horren ondorio logikoz, pertson a- kontzeptu a ere falta da. Eta hori ezin daiteke kasualita t e hutsa izan, ze, nik lehena go adierazi dudan bezala, konpent s azio-erlazio bat baitago anima eta pertson are n artean.

Gizarteare n eta kontzientzia indibidualaren arteko erlazio- siste ma konplikatu bat da pertsona , bide egoki batez mozorro- aurpegi bat dela esan az adieraz daiteke e n a : alde batetik beste e n g a n halako inpresio berezi bat eragiter a bidera tu t a dagoen mozorroa, eta best e tik norberare n bene t ako izaera estaltzeko xedea duena . Azken hau alferrikakoa dela esan dezana hain dago bere pertson ar ekin identifikatua , ez duela bere burua ezagutu ere egiten, eta lehenak ez duela zentzurik pentsa dezanak ez du bere gizakideen bene t ako izaeraren kontzientziarik. Gizartear en itxaropen a da, eta norbanako e n g a n dik ezin dezake bakoitzari eman zaion betekizuna ahalik eta erarik beteen e a n gauza dezala baino itxaron, hau da, errektore dena ez dadila bere karguari dagozkion eginkizunak objektiboki betetzer a mugatu , baizik eta bere errektore eginkizunak, aldi oro eta era guztietako baldintzet an , modurik onargarrien e a n gauza ditzala eskatzen zaio. Segurt a sun- modura edo eskatzen du hori gizarteak; bere tokian egote a dagokio bakoitzari: bata zapat a ria da, best ea , berriz, olerkaria. Bati ez zaio aldi berean biak izan dadila eskatzen . Gomend a g a r ria ere ez baita aldi berean biak izatea , ez bailitzatek e ohikoa izanen. Besteak «ez bezalakoa» litzateke horrela t suko bat, ez oso fidagarria. Mundu akade mikoa n diletan t e bat dela esango litzateke ; politikaren e a n , berriz, «aurrez neurtu ezineko» faktore bat, eta erlijiosoan «librepen t s al a ri» bat; fidagarritasun- ezaren eta ezgaitasu n a r e n susmo a piztuko luke bere inguruan; izan ere, gizartea konbentzi turik baitago olerkari ez den zapa t a riak bakarrik ekoitz ditzake ela kalitate oneko oinetakoak. Praktikoki garrantzi handiko kontua da nortasun a r e n aurpegi bakarreko agerpen a , ze gizarteare n tza t ezagun a den batez best eko gizakiak gauza baeta n zentra tu t a eduki behar baitu bere burua ezer trebeziaz burutuko badu, aldi berean bi burutzea gehiegizko litzaioke eta. Horrela tsuko idealet ar a jarrita dago gure gizartea , inolako zalantzarik egin gabe. Ez da harritzekoa izanen, beraz, nolabaiteko ekarpenik egin nahi dezan ak era horretako itxaropen ei erantzun beharra izatea . Norbanako modu an, ordea, inork ezin dienez erantzun eraba t eko t a s u n e z era horretako eskakizunei , ezinbes t eko gerta tzen zaio nortasun artifizial bat eraiki beharr a . Duintasun eko eta ohitura oneko izan beharr a bera maskara edo mozorro egoki bat hartzeko beste eragin gehigarri baten moduan sumatz e n da. Mozorroaren atzealde a n «bizitza pribatua » bezala ezagutzen dena moldatzen da orduan. Kontzientzia askotan barregar ri ere badiren bi irudi ezberdine t a n bana tze hau nahiko ezagun a izanik ere, inkontzient e a r e n t z a t ondoriorik gabe geratuko ez den gertakari psikologiko erabakitzailea da.

Kolektibita te a ri egokitut ako pertsona baten eraikuntzak kanpoaldeko mundu ari kontzesio handi bat egitea eskatzen du, nia pertson a horrekin identifikatzera behar tzen duen norberare n bene t ako eskaintza bat, eta halako neurriz hori, ze bai baitago jendea agertzen den bezalakoa dela bene t a n pentsa tz en duena. Baina itxura hutsa da jarrera horren «arima- gabe t a s u n a », inkontzient e ak ez baitu onartzen , inolako baldintze t a n , gune

nagusiaren era horret ako desbidera tzerik. Era horretako kasuak kritikoki aztertzen baditugu, zera aurkituko dugu, itxura oneko maskara barnealde tik «bizitza pribatuare n » bidez konpen t s a t u rik dagoela. Honako kexu hau egiten zuen behin Drummo n d jainkotiarrak, «umore txarreko izatea zela errukitsuen patua». Pertsona onegi bat eraikitzen duenak umore aldakorra eskura tzen du, ezinbes t e a n , trukean. Negarraldi histerikoak izaten zituen Bismarckek, Wagnerek gutun- harre ma n luzea eduki zuen zetazko lo-jantziei buruz, «Lama maitaga rri» bati gutunak idazten zizkion Nietzschek, elkarrizket ak izan ohi zituen Goethek Eckerma n n e kin, eta antzeko beste hainba t eta hainba t kasu aipa daitezke. Heroien «txikikeria» hutsal horiek baino gauza landuago ak ere ema t e n dira, ordea. Pertsona ohorag arri batekiko ezagutza- harre ma n a k izan nituen behin, –santu bat zela ere esan zitekeen–, hiru egunez berarekin ibili banintzen ere, ez nion hilkorron ahulkeriarik aurkitu. Arriskugarri ere suma tu nuen nire gutxiagota s u n- sentipen a , eta hobe tu beharra nuela serioski pentsa tz era jarri ere jarri nintzen. Laugarren egune a n , ordea, haren emazt e a aholku bila inguratu zitzaidan. . . Orduz gero ez zait antzekorik gerta tu. Baina zerbait ikasi nuen bizipen harta tik: bere pertson arekin bat egiten duena eraba t nahasg a rri bezala ager daiteke el a bere emazt e a r e n g a n , honek bere eskaintza neurosi sakon batez ordaintzen ari dela suma tze n ez badu ere.

Neurosi- iturri emankorrak dira norberare n paper sozialarekin gerta tzen diren identifikazio horiek. Gizakiak ezin du, ordea, bera dena nortasun artifizial batekin kalterik ordaindu gabe trukatu. Ohiko kasu guztietan bide horret an eginiko ahaleginek erreakzio inkontzient e ak eragiten ditu: umore- aldake t ak , afektuak, beldurrak, obsesio- irudikapen a k, ahuldade a k, ajeak eta antzekoak. Gizartean «goitik beherako gizon» bezala ager tzen dena bere umore- egoeren mend eko baino ez da izaten sarritan bizitza pribatuan: bere zuzenta s u n publikoa (ingurukoen g a n dik ere bereziki eskatzen duena) , goitik behera datorkio eremu pribatua n . «Lanbidean agertzen duen poztasun ak» aurpegi malenkonia t su a hartzen du etxean; «akatsik gabeko» bere moral publikoak oso agerpen arraroak ditu maskar ar e n atzean , –ez ditugu ekintzak aitatu nahi, irudikapen a k ditugu hizpide–, baina holatsuko senarr en emazte ek baluket e zertaz hitz eginik; mugarik gabeko haien altruismo ar e n aurrean best e iritzi batekoak izan ohi dira seme- alabak.

Inguruak norbanako a berak sortutako maskarar ekin identifikatzera bultzatzen duen neurrian, norbanako hori bere barne- eraginak bazter tzera behar turik dago. «Sakone a n oinarritzen da goia», zioen Laotsek. Aurkari batek indar dagi barne alde tik, eta zera dirudi, pertsonak nia erakar tzen duen indar berarekin erreprimitzen duela inkontzient e ak nia hori bera. Kanpoan pertsona re n erakarg arrit asu n a r ekiko ager tzen den erresis ten tzia-gabe t a s u n a bera inkontzient e a r e n eraginekiko ahuldad e modua n agertzen da barne an . Paper indartsu eta eraginkorra hartzen da kanpoan, barne an , aldiz, inkontzient e a r e n eragin guztien aurrean ahuldade emetu bat garatzen den artean: aldarte- egoera eta umore ak, beldurrak, baita sexualita t e eme tu batek ere (gailurra inpotentzian adierazt en duena) hartzen dute poliki-poliki nagusita sun a .

Pertsona , gizonezkoar en irudi ideala –berak izan beharko lukeen a–, ahultasun eme baten bitartez konpen t s a t z e n da barne an , eta norbanako a kanpoalde a n gizon indartsu agertzen den bezala, barnea n emaku me , anima 35 bilakatzen da, anima baita pertsonari aurre egiten diona. Baina kontzientzia kanporakoiaren tz a t barne a gauza iluna eta ikusezina denez, eta horret az gain norberak pertson ar ekin zenba t eta gehiago identifikatu, orduan eta gutxiago ikus ditzake en ez bere ahuldade a k, pertson ar e n kontrapa r t e a den anima ere iluntasun e a n geratzen da, eta, ondorioz, proiekta tu egiten da, eta, horrela, heroia zena bere emazt e a r e n oinetara makurtzen da. Emaztea r e n agintea asko hazten bada, gero eta gogo txarragoz jasaten du egoera . Gutxiagota su n- sentipen a

handiagotze n zaio, eta bide horreta tik gogozko froga datorkio senarr ari: bizitza pribatuan bere emazt e a dela gutxiagota s u n- sentipen a duena eta ez bera, heroia baita. Askorentza t hain erakargar ria den ilusioa egiten du orduan emazte ak , heroia den gizonarekin ezkondu izanaren a , bere balio- ezaren inolako kezkarik gabe. Ilusio- jolas honi «bizitza- edukia» esan ohi zaio sarritan.

Norbera tzeko eta norban akotzeko xedee t a r ako norbera bere buruarekiko eta best eekiko nola agertzen den bereiztea ezinbes t eko den bezala, era berean da beharrezko inkontzient e a r ekiko, hau da, animar ekiko bere erlazio- siste ma ikusezinaz kontzientzia hartzea , horrenga n dik bereizi ahal izateko. Inkontzient e izaten jarraitzen duen zerbaite tik ezin bereizi da bat. Pertsonari dagokiene a n erraza da edonori argi jartzea bera eta bere eginkizuna bi gauza ezberdin direla. Animatik ezberdintze a , aldiz, oso zaila gerta tzen da, eta zaila da hori egitea , anima ikusezina delako. Bai, lehenik eta behin honako aurreiritziko izan ohi da bat: barne tik datorkion edozer norberaren berezko oinarrizko izaeratik sortzen zaiona dela. «Gizon indartsu ak» onartu ere onartuko liguke agian bere «bizitza pribatua n» egiaz diziplina handirik gabekoa dela, baina hori bere ahulerie tako bat baino ez dela eta horrekin nahiko adosta s u n e a n bizi dela ere bai aldi berean . Gutxietsi ezin den kultur herentzia handi samarra agertzen da jarrera horret an . Izan ere, berak onartuko balu bere pertsona ideala dela bere anima idealaren erantzule dena, zalantzan jarriko litzaizkioke, berehalako an , bere idealak, mundu ak ez luke zentzu garbirik eta bere buruari ere ez lioke zentzu garbirik aurkituko. Ongia zalantzazko bilakatuko litzaioke, oraindik okerragoa dena, bere asmo onak ere zalantzazko ager tuko litzaizkioke. Pentsa tuko bagenu nolako aurreb aldintza historiko eta indartsuei loturik dagoen asmo onaz geure- geure a dugun ideia, berehalako an ulertuko genuke , orain artean izan dugun mundu- ikuskerare n araber a , geure idealak zalantzan jartzea baino jasangar riago a gerta tuko litzaiguke ela ahulezia pertsonal batez negar egitea .

Gizarte- bizitza erregula tzen duten indarrak bezain baldintza tzaileak direnez faktore inkontzient e ak , eta azken hauek haiek bezain kolektiboak direlako, ikasi ere ikas dezake t nik nahi dudana nire inkontzient e ak ezartzen didane tik bereizten, nire eginkizunak behar tzen didana neuk nahi nukeen e tik bereizten dudan bezalaxe. Barnetik eta kanpotik datozkigun eskakizun batera ezinak ulertzen ditugu lehenik, eta nia, hain justu ere, mailuaren eta ingude are n artean aurkitzen da. Askotan kanpoko eta barneko eskakizunen jolas- pilota bat baino ez den nia horren aurrez aurre zehazte a zail gerta tzen den instantzia bat aurkitzen da, nik «kontzientzia» 36 izen maltzurraz inolaz ere adieraziko ez nukeen a , nahiz eta hitz horrek, bere esana hirik jatorren e a n harturik, instantzia hori eraba t eko t a s u n e z adieraziko lukeen. Umore gaindiezinaz adierazi du Spitteler- ek gure artean «kontzientziaz» zer gerta tu den 37 . Esanahi honet a tik ahalik eta gehien urruntze a komeni da, beraz. Egokiagoa litzateke zera gogora tze a , kanpoalde a eta barne alde a r e n artean dagoen aurkaritza hori («Job» eta «Faustoren» artean Jainkoen arteko apustu bezala adierazitakoa) bizitza- prozesu ar e n energia t a s u n a bera dela, autoerreg ula tzerako ezinbes t eko a den aurkarien arteko tentsioa, alegia. Beren agerpen e a n eta eginkizunea n hain ezberdinak izanik ere indar horiek, oinarri- oinarrian norbanako a r e n bizitza bera adierazt en eta nahi dute biek; orratza baskularen erdian bezala mugitzen dira horiek bizitzarene a n . Bata beste ar e n g a n a gidaturik dauden ez , norban ako a r e n g a n dik hala nahita edo nahi gabe, baina halabeh a rr ez sortzen den eta, sorrera hori dela bitarteko, horrek aurre suma tz en duen bitartekari tza- zentzu batean , adosta s u n e r a iristen dira. Izan beharko genuke e n a eta izan gintezke en a adierazt en digun sentipen bat dugu. Aurreikuspe n horreta tik aldentze ak ihesa, errua eta gaitza adierazt e n du.

Ez da kasualita t e hutsa «pertson a » hitzetik gure «pertson ala» eta «pert son alita t e a » kontzeptu berriak sortu izana. Neuk nire niaz pertson ala eta pertsonalita t e bat dela baiezta dezaked a n bezala, berdin- berdin baiezta dezake t nire pertson az, gutxi edo gehiago identifikatzen naizen pertsonalita t e bat dela esanaz. Ez da harritzekoa, gauzak horrela izanik, nik bi pertson alita t e edo nortasun ditudala baiezta tze a , autono mo a edo erdi- autono mo a den edozein konplexuk nortasun itxuran edo pertsonifikaturik ager tzeko ahalme n a baldin badu. Idazket a autono miko eta antzeko gertakarien agerpen espiritiste t a n beha daiteke errazenik hori. Ekoiztutako esaldiak adierazp en pertsonalak izan ohi dira beti, eta ni- forma pertsonala erabiliz adieraziak, adierazitako esaldi- osagai bakoitzaren atzean nortasun bat ere balego bezala emanik, alegia. Ulermen xumeko ak izpirituet an baino ezin pentsa dezake holakoe t a n . Antzekoa beha daiteke, ezagun a denez, burutiko gaixoen haluzinazioet a n ere, nahiz eta azken hauek, beste haiek baino argiago maiz asko, burutap e n a k edo haue t ako zatiak baino ez diren izaten, edonor sumatze n duelarik, inolako zailtasunik gabe gainera , horiek nortasun kontzient e a r ekin duten lotura.

Erlatiboki autono mo a k diren konplexuek pertsonifikatzeko duten joera da pertsona hain «pert sonala» ager tzeko arrazoia ere, eta horren ondorioz nia bere «bene t ako» nortasun a zein ote den zalantzan jartzen has daiteke inolako eragozp enik gabe.

Pertsona eta, orokorrea n , konplexu autono mo guztientza t balio duenak animar en tz a t ere balio du, bera ere, era berean , nortasun bat da, eta arrazoi hori dela bitarteko proiekta tzen da hain errazta s un handiz emaku m e bateng a n , hau da, inkontzient e irauten duen bitarte an proiekzio bat da beti, izan ere inkontzient e den guztia proiekta tu egiten da eta. Anima- irudiaren lehen eramailea ama da beti, eta geroago gizonaren sentipen e a n eragina duten emaku m e a k , eragin hori baikorra edo/et a ezkorra izan daiteke el arik beti ere. Anima- irudiaren lehen era mailea ama delako, hezkuntzarako esangur a handikoa den eginkizun delikatua bezain garrantzizkoa gerta tzen da amag a n dik bereizteko prozesu a . Hori dela eta, bereizke t a hori antolatzeko xedea duten errito ugari aurkitzen ditugu antzinat eko gizartee t a n . Heldua izatera iristea eta kanpoaldeko banake t a hutsak ez dira nahikoa izaten: amag a n diko (eta ondorioz baita haurtzarotiko) bereizte hori modu erabakigarrian eman dadin, ezinbes t eko gerta tze n dira gizon izatearen eraba t eko aldarrikapen a eta berriz jaiotzea adierazt en duten ohikunde ak.

Kanpoaldeko mundutiko arriskuen aurrean aita babes bezala agertzen den modu berean eta bide horreta tik seme ar e n tz a t pertsonar e n ama- irudi bilakatzen den bezalaxe , bere arimaren tz a t iluntasun e t a t ik letozkeen arriskuen aurrean ama azaltzen da seme horren beraren babesle moduan. Hori dela eta, amare n babes e t ik askatzeko gaituko duten haraindiko gauzei buruzko irakasp en a k eskainiko zaizkio gazte gizongaiari bere gizon-izate- aldarrikapen eko ohikunde e t a n .

Primitibota sun guztiaren gainetik oinarrizko balio ikaragarria duten horrelako hezkuntza- neurrien hutsune a sumatu beharre a n aurkitzen da egungo gizaki kulturadun a . Eta horren ondorioa zera da, anima, ama- irudi itxuran, emaku m e a r e n g a n proiekta tzen dela, eta horren ondorioz, gizonezkoa, ezkondu orduko, berriro ume- moduko, sentibera , mend eko eta esan eko bihurtzen dela, edo alderan tzizko kasue t a n , izan- molde txarreko, zapaltzaile eta huskeria zale, beti bere gizon- izatearen ohore gorena zaindu beharrare n beharr ez . Azken hau lehen haren best e aurpegia baino ez da. Amak suposa tze n zuen inkontzient e a r e n aurkako babes a ez da ordezka tu a izan gizon modernoa r e n g a n , eta horrega tik honek bere ezkontza ideala emazt e a k amar en funtzio magiko hura hartzeko modua n eratzen du inkontzient eki. Ezkontza idealaren itxurape a n amar en babes ar e n bila dabil bene t an , eta ezin hobeto egokitzen zaio emaku m e a r e n jabetza- gogoari bide horreta tik. Inkontzient e a r e n aurre antze ma n ezinari dion beldurra dela bitarteko, bidezko

ez den agintea emat e n dio emazt e a ri , eta ezkontza hain «barne- batasun» modu an antolatzen du, ze bere barne- tentsioak eraginda lehertze ar dagoela beti, edo protes t a bezala aurkakoa egiten duela, emaitza berdinak eskura tuz beti ere.

Nire ustez, halako gizaki moderno batzuek pertsonar e n g a n dik bereizteko ez ezik animatik bereizteko beharra ere suma tz en dute. Mendeb aldeko jokamolde a ri egokituz, gure kontzientzia nagusiki kanpoaldera begira dagoen ez , barnealdeko gorabeh e r ak iluntasun e a n geratzen dira. Arazo hau, ordea, errazta su n ez gaindi daiteke honako bide hone t a t ik jokatuz, ez kanpoalde a n , baizik eta bizitza pribatua n agertzen diren material psikikoak pareko zehazta s u n ez eta jarrera kritikoz azter tzen saiatuz alegia. Ohituraz best e alderdi hori lotsaz ukatzeko (izan ere, norberare n emazt e a r e n aurrean ere dardarka jar daiteke bat ezkutuko alderdi horretaz jabetu daiteke elako an) , eta aurkitua izanen balitz, lotsaz gainezka «ahulezia» bat dela aitortzeko joera dagoen ez, hezkuntza- bide bakarra zera dela dirudi, ahulezia horiek erreprimitze a edo beste e n begieta r ako ezkutua n gordetze a . Horrela jokatuz, ordea, ez da ezertxo ere aurrera tzen .

Guk bene t a n egin beharko genuke e n a pertson are n adibideaz baliaturik adieraz dezake t egokienik. Hor guztia ikusgai eta argi agertzen da; animan, aldiz, dena ilun dago mend e b ald ekoon tz a t . Animak kontzientziaren asmo onak pertson a dirdiratsu ar ekiko eraba t eko kontrae s a n negarg arrian dagoen bizitza pribatu batera behar tuz desbidera tz en dituene a n , pertson az ezer ez dakien gizaki xume batek bere mundu a n arazo negargar rien ekin topo egiten duene a n gerta tzen den egoerar en antzeko zerbait suma tz e n da. Badira pertson a garatu baten jabe ez diren gizakiak –«europarren adeitasu n landuare n berri ez duten kanada rrak»–, batere errugab e eta inolako arriskurik sortu gabe gizartea n zorte txar bate tik beste r a dabiltzan horietakoak, asper tu edo haur maitag ar riak bezalakoak direnak, edo –emaku me zko ak direne an– beren abilezia faltaga tik beldurgarri gerta tzen diren Kasandra- mozorroak, behin ere onartuak izaten ez direne t ako ak, egiten duten az jabetzen ez direnak, eta horretxeg a tik, beti barka me n a izanen dutela aurrez suposa tz en dutenak: mundu erreala ikusten ez duten ameslariak. Horien antzeko kasue t a n ikus daiteke pertsona ez zaintzeak zer ondorio dituen eta kaltea konpontzeko xedez nola jokatu beharko litzateke e n . Munduan nola jokatu behar den ikasiz bakarrik saihet s ditzake t e horiek mota guztiet ako etsipen eta nekeak, gertaera mingarri eta indarkeria- egoerak. Gizarteak bereng a n dik zer espero duen ulertzen ikasi behar dute; mundu a n beraiek baino askozaz gehiago diren faktoreak eta pertsonak daudela onartu behar dute; egiten dutenak beste e n t zako zer ondorio dituen kontura tu behar dute, e. a. Haur Hezkuntzako eskola bateko jarduera- plana baino ez da hori guztia bere pertson a neurri onargarri batea n landu duenare n tz a t . Egoera best e muturre tik ikusiko bagenu, aldiz, eta pertson a dirdiratsu baten jabe dena hartuko bagenu eta bere arimaren aurrez aurre jarri, eta horrekin aldera tzeko pertsonarik gabekoa hartuko bagenu, zeraz jabetuko ginateke berehalakoa n, azken honek animari eta honi dagozkion kontuei dagokienez best e hark munduko ei buruz hainba t dakiela. Duten ezagutza horret az , jakina, oker balia daitezke biak, eta segurue nik ere oker baliatuko dira.

Pertsona duen gizakiak ez du barne- errealita t e a r e n existen tziarik sumat u ere egiten, best eak beretza t jolastoki entre t enigarri eta atsegin baten balioa baino ez duen mundu ar e n errealita t e a r e nik ikusten ez duen bezalaxe. Barne- errealita t e a r e n baldintzarik gabeko onarpen a conditio sine qua non bat da anima- arazoari seriotasun ez aurre egin ahal izateko. Kanpoaldeko mundu a mozorro huts bat baino ez baldin bada niretza t , zertan hasiko naiz erlazio- eta egokitzape n- sare konplexu bat moldatzeko xedez bene t ako ahaleginak egiten? Era berean , «irudikapen hutsak dira» baldin bada nire pentsa e r a , ez

dut inolako arrazoirik aurkituko nire anima- agerpen ak ahulezia lelo batzuk baino zerbait gehiago direla pentsa tz en hasteko. Nire ikuspuntu a , aldiz, beste hau baldin bada, mundu a kanpoalde a n eta barne alde a n dagoela , kanpoalde a bezala barne alde a ere errealita t e ak direla, horren ondorioz zera onartu beharre a n aurkituko naiz ezinbes t e a n , nire barne tik datozkidan nahas t e ak eta arazoak barne aldeko mundu ar e n baldintze t a r a eta eskakizune t a r a behar hainba t ez egokitu izanaren sintoma baino ez direla. Gizagaixoak mundu a n hartzen dituen golpeak errepresio moralaren bidez senda ezin daitezke en modua n, bere «ahuleziak» huts- hutse a n holakotza t onartzeak ere ez dio ezertan lagunduko. Hor badaud e arrazoi, asmo eta ondorio batzuk, zeinetan goga me n a k eta ulerme n ak parte hartzen duten. Har dezagun, adibide modura , «akat sik gabeko» senar eta ongile ezagun ar e n kasua, aldi berean bere haserre aldiak eta umore- aldake t ak direla eta, emazte a eta seme- alabak eraba t beldurturik dituen haren a : zer parte- hartze du animak holatsuko kasu batet a n?

Berehalakoan jabetu gintezke horretaz , gertakariei beren gauza tze- prozesu arrunt a egiten uzten badiegu: emazt e a eta seme- alabak urrundu eginen zaizkio; hutsun e a sortuko da bere ingurune a n. Bere familiaren bihotz- gogortas un az kexatzen hasiko da lehenik eta bere jokabidea asko gaiztotuko du lehengoar ekin aldera tuz. Hutsune a eraba t eko a bilakatuko da. Izpiritu on guztiek bakarrik uzten dutelarik, bere isolame n d u a z jabetuko da aldi bat pasa ondoren, eta bere bakardad e horret an hasiko da ulertzen bana tze a nola sortu duen. Agian harrituta , bere buruari galde eginen dio: «zer nolako deabru jabetu da nitaz?», metafora horren zentzua ulertzeke, hala ere. Mendekua , elkartzea , ahazt e a , erreprimitze a eta leherke t a berri batek jarraituko dio horri guztiari. Antza guztien arabera , banake t a bat eragin nahi du animak. Inori ez dio onik ekartzen gerta tze- bide horrek. Maitemindu jeloskor baten modua n sartu nahi du hor tartea n animak, gizona bere familiatik urrundu nahi lukeen maite mindu jeloskor baten antzera . Ondorio berdintsua eragin dezake kargu bat hartzeak edo posizio sozial on bat lortzeak; agintea eskura tze ak hor izan dezake e n erakargar ri ta sun- indarraz jabetzen laguntzen digu. Animak, ordea, nondik berega n a t z e n du erakargar ri ta sun- indar handi hori? Pertsonare n analogiaz baliaturik, balio garrantzitsu batzuek edo eragin handiko kontuek egon behar dute horren guztiaren atzean , promes a zoragarrien bat edo, agian. Horrelakoe t a n ez da arrazionalizatzera jotzea komeni. Gizon ohoret su ak agian best e emaku me bat duela pentsa daiteke. Eta izan daiteke, eta animak bide hori erabil dezake lortu nahi duena lortzeko baliabide egokiena delakoan. Jokabide hori ez litzateke , ordea, berezko helburu bezala ulertu behar, izan ere akat sik gabeko gizonak, legez ezkonduta dagoen ak, banake t a ere eska dezake legeari jarraituz, eta horrek ez luke bere jarrera ezertan aldatuko. Argazki zaharrari marko berri bat jartzea bezalakoa litzateke hori.

Egia da: bide hori sarritan hartzen da, banake t a bere azkeneraino erama t ek o metodo bezala erabiliz, eta bide horreta tik bene t ako irtenbide a eragozteko. Horrega tik ez litzateke arrazoizkoa izanen zera suposa tz e a , bana tze a r e n xedea dela hain gertu dagoen posibilitatea . Askozaz egokiagoa dirudi animar en joeren sustraiak azter tzea . Nik animare n objektibatze a izenda tze a nahi nukeen a litzateke lehen urratsa , hau da, bana tzeko joeran norberar en ahulezia bat ikustea eraba t ukatu behar dela. Behin hori eginik, galde geniezaioke, neurri batean bederen , animari: «zer dela eta zabiltza bana tze horren bila?». Galdera modu hain pertson alea n egiteak bere abantaila handia du: animare n pertsona t a s u n a onartzen da eta bide horret a t ik berarekiko harre ma n bat molda daiteke. Zenbat eta pertson alago hartu bera, orduan eta hobeago a izanen da egoera .

Intelektualki eta arrazionalki pentsa tze n ohitua dagoen a ri barreg arria ere irudi dakioke adierazitakoa . Izan ere, absurdoare n gailurra ere bailitzatek e , norbaitek

harre ma n- bide psikologiko huts bezala onartzen duen bere pertsonar ekin elkarrizket an hasi nahi izatea . Absurdoa, ordea, pertson a bat duenare n tz a t bakarrik da hori. Baina ez duena primitibo bat baino ez litzateke kontu honi dagokionea n : primitiboa, guztiok dakigunez, guk normalen e a n errealita t e a deritzogun horretan oin batez bakarrik egoten da; best ea beretza t bene t a n errealita t e a den izpirituen mundu batea n eduki ohi du. Gure adibidekoa europar moderno bat da mundu a n , izpirituen mundu a n, aldiz, paleolitikoko baten haurra baino ez. Hori dela eta, best e mundu bateko aginte- indar eta eragileei buruzko kontzeptu zuzen bat moldatu bitartea n historia- aurreko haur- eskola moduko batera joatearekin kontent a tu beharko du. Eta egin daiteke e n gauza zuzen bakarra egiten du anima- irudia nortasun autono mo bat bezala onartzerako a n eta galdera pertsonalak egiten dizkionean.

Benetako teknika modua n ulertzen dut nik hori. Ezaguna zaigunez, edonork du bere buruarekin elkarrizketan hasteko ezaugar ria ez ezik, baita gaitasun a ere. Zalantza beldurgarri baten aurrean gauden guztietan honako galdera egin ohi diogu, isilpean edota ahots ozenez, geure buruari (edo nori, bestela?: «nola jokatu beharko nuke?», eta geu gara (edo nor, best ela?), gainera , erantzut en dugunak. Geure izaeraren sustraiak ezagutu nahian gabiltzane a n ez gintuzke kezkatu behar, nolabait esat eko, metafora moduko batet a n bizitzeak. Geure atzerakoita sun a r e n sinbolo modua n (edo Jainkoari eskerrak, agian, naturarekiko gure loturaren agerpe n- erara) onartu beharko genuke , geure «suge ar ekin» elkarrizket a pertsonalak izaten ditugula, afrikarrek egin ohi duten bezala. Psikea batasun bat ez, baino kontraes a n e ko konplexuz moldatu t ako aniztasun bat denez, ez zaigu zailegia gerta tzen animar ekin kontrajarrian jardun ahal izateko beharrezkoa den disoziazioa onartzea . Honetan erakus t e n da trebe t a s u n a , ikusezina den best ea ri adierazt en uztean eta adierazt eko beharrezko dituen mekanis mo a k, neurri batez bederen , une horretan tx e bere eskura jartzerakoa n, hain absurdoa dirudien norberarekiko jolas baten aurrean bidezkotasu n osoz suma daiteke e n nazkak edo beste ar e n ahotsar en «bene t ako t a s u n a z » sortzen zaizkigun zalantzek gaindi ez gaitzaten ahaleginak eginez, beti ere. Azken hau garrantzi tekniko handiko puntua da. Izan ere, hain jarriak gaude geureg a n dik sortzen diren gogoetekin identifikatzera , guk geuk molda tu t ako ak direla suposa tz en dugula. Eta suma tu ere, hain zuzen, ideia ezinezkoen e n g a t ik sumatze n dugu erantzukizun pertsonalik handien a . Fantasia gogor eta apeta t su e n a k zelako lege unibert sal estue t a r a makurtzen diren jakinen bagenu, agian gogoeta horiek gertakari objektibo modua n onartzeko jarriagoak egonen ginateke , ame t s ak onartzen ditugun modua n, ez baitugu esat en horiek norberare n nahierara eta komenientziara molda tuak direnik. Objektibota su n eta aurreiritzi- gabe t a s u n handien a eskatzen da, ordea, «best e aldeari» jarduera psikiko behag a rrirako aukerak eskaini nahi baldin bazaizkio. Jarrera inkontzient e erreprimituare n ondorioz, beste alde hori ia beti emozio- izaera zuten zeharkako agerpe n sintoma tikoe t a r a behar turik zegoen gehiene t a n , eta afektu- egoera nagusitzen zen unetan bakarrik agertzen ziren inkontzient e a r e n gogoet a- edo irudikapen-zatiak argitara , baina beti saihes tu ezineko gerta tzen zen aldi bereko beste gertakari honekin, nia identifikatu egiten zela une batez agerpen haiekin, gero, berehala , eraba t ukatzen bazen ere. Zenbaite t a n arriskutsu ak ere iruditzen zaizkio bati afektuzko egoera batean esan ditzakee n ak. Ezaguna denez, berehala ahazten dira errazta su n ez horrelakoak, edo ukatu ere egiten dira. Jarrera objektiboa hartu nahi duenak mekanis mo ezezta tzaile eta ukatzaile horiek kontuan hartu beharrekoak ditu. Indartsu a da tradizioz, zuzentzeko eta kritikatzeko xedez, hor tarteka tz eko ohitura , eta indar handiago hartzen du nork bere buruaren eta best ee n aurrean onartzeak eragiten duen beldurraren eraginez: egia ahulgarrien, ezagutza arriskutsu eta baieztap e n mingarrien aurrean sumatz en den beldurrak eraginda alegia, hau da, jende asko bakarrik egon beharre tik gaitz kutsakor

batetik bezala ihes egitera eragiten duten gertakari guztien aurrean sumatz e n den beldur berak eragindakoa . Berekoikeria hutsa eta «kalteg arria» ere ba omen da norbera bere buruaz hainbes t e kezkatze a –«norberak bere buruarekin molda tzen duen lagunar t e a da kaltegarriena ; oso malenkonia t su bihurrarazt e n du bat horrek»–, horiek dira gure giza moldaer ari aurrez aurre egiten zaizkion adierazpe n dirdiratsu ak . Akatsik gabeak dira, ordea, horiek mend e b aldeko zentzuaren tza t . Horrela pentsa tz en duenak ezin irudikatu ahal izango du inoiz nolako atsegina suma dezake t e n beste batzuek horrelako madarika tu zikinen lagunar t e a n . Honako gertaera hone t a tik abiatuz, afektu- egoeran beste aldearen egiak, nahi gabe bada ere, onartu egiten direla alegia, aholkatzekoa litzateke horrelako afektu- egoera batez best e aldeari bere adierazp en a k egin ditzan baliatzea. Behin honezkero esan ere esan daiteke, afektu- egoeran eta bere giroan nork bere buruari hitz egiteko trebezia landu beharko litzateke el a , afektuak berak gure arrazoizko kritikari begiratu gabe hitz egiten duen era bertsua n . Kritika alde batera utzi beharko litzateke afektua hitz egiten ari den bitarte an . Honek bere kasua ager tu eta gero, kritikatu egin behar da serioski, gure aurrean legokee n bene t ako gizaki ezagun bat kritikatuko genuke e n bezalaxe . Baina kontuak ez du horretan amaitu behar; baizik eta galderek eta kontra- galderek jarraitu egin behar dute eztabaidare n tz a t bukaera onargarri bat aurkitu bitarte an . Emaitza onargarria den ala ez, hori norberare n zentzu subjektiboak bakarrik erabaki dezake . Eta heme n ez du ezertar ako balio tranpe t a n ibiltzeak. Norberarekiko eraba t eko leialtasun a eta best e aldeak esan dezake e n a ez azkarregi aurreikus t en saiatze a ezinbes t eko baldintzak dira animar en heziketa rako teknika honet a n .

Beste aldearen aurrean guk mend e b aldekook hain geurea dugun beldurrak badu, hala ere, bere alderdi positiboa. Erreala izateaz gainera , ez da, inolaz ere, inolako justifikapenik ez duena. Erraztasun ez ulertzen dugu haurrak eta primitiboak urrutiko mundu ezezagun ar e n aurrean sumatz en duten beldurra. Barneko geure haur- zatian dara ma g u oraindik beldur hori, non geuk ere urrutiko mundu ezezagun a ukitzen dugun. Guk, ordea, afektua best erik ez dugu, nahiz eta ez jabetu mundu ar ekiko beldur bat ezkuta tze n dela hor, ikusezina gerta tzen baitzaigu mundu hori. Aurreiritzi teorikoak edo sineskeria- ikuspegiak baino ez ditugu horri guztiari buruz. Zenbait pertson a presta ture n aurrean ezin da inkontzient e a aitatu ere egin, mistikotasu n- kutsua duzulako salake t a entzun nahi ez baduzu bederen . Neurri batean beldur hori bidezkoa da, gure mundu-ikuskera arrazionala , bero- bero sinest en dituen (zalantzazkoak direlako, hain zuzen ere) bere ziurtasun zientifiko eta moral guztiekin, dardarka jartzen baita best e aldeak aurkezt en dizkion datuen aurrean . Hori saihesg ar ria balitz, filistearren «quiet a non movere» enfatiko hura litzateke egia gome nd a g a r ri bakarra , eta honekin zera azpimarra tu nahi nuke nik, lehenago azter tu t ako teknika hura ez diodala inori zerbait beharrezko edo erabilgarri modua n saldu nahi, bere egoerak horret az baliatzera behar tzen ez duen inori bederen . Esan bezala, maila ezberdinak daude , eta badira lehen haurtzaroa gainditu gabe hiltzen diren agureak , eta 1927an trogloditak jaiotzen jarraitzen dute oraindik ere. Badira izatekotan lehengo aldiz etzi egia izango diren egiak, eta badira, era berean , atzo egia zirenak, eta beste batzuk inoiz egia ez direnak.

Pentsa dezake t , bai, norbait teknika horret az balia daiteke el a , jakin- min sakratu batek eragindako norbait edo agian hegalak hartu nahi lituzkeen gazte bat, ez, hain justu ere, bera elbarria delako, baizik eta eguzkia duelako ame t s . Ilusio asko galdu dituen heldu bat, aldiz, behar tu t a bakarrik makurtuko litzateke barne- ezerezt e eta lotsagarri geratze hori onartzera eta haur- beldur haiek berriro jasan behar izatera . Ez da gauza arina erakarg arrit asu nik gabeko idealen eta sinesgarrit asu n guztia galdu duten balioen egunezko mundu baten eta itxuraz zentzurik gabeko fantasien best e gau- mundu baten

artean bizi beharra . Egoera horrek sortaraz t en duen zalantzakort a su n a bene t a n hain da handia, ez dagoela inor segurt a su n- helduleku batera jotzen ez duenik, heldu- lekuak «atzera pauso» bat esana hiko balu ere, –berriro haurtzaroko gau- beldur haieta tik babes t e n zuen amare n g a n a jotzea, adibidez–. Beldurra duenak mend eko izatea ere behar du, ahulak babesle bat behar duen bezalaxe. Horrela sortu zuen izpiritu primitiboak, behar psikologiko sakonen a k eraginda , bere irakasbide erlijiosoa, azti eta apaizet an gorputza hartzen duena . «Extra ecclesia m nulla salus» hura baliozko egia da oraindik ere hor beren babes a aurki dezake t e n e n tz a t . Hori ezinezko gerta tzen zaion gutxiengoar e n t za t , gizaki batekiko mend eko izatea beste biderik ez dago, aldi berean laidogarri eta ohoragar ri gerta tzen den mend eko izatea , best e edozein baino ahulago eta indartsua g o a den euskarria, nire ikuspegirako. Zer esan daiteke protes t an t e ei buruz? Ez dute ez elizarik, ezta apaizik ere: Jainkoa dute soilik, baina Jainko hori ere zalantzag ar ria da.

Irakurleak harrituta galdetuko du agian: «Zer- nolako ekoizpen ak dira animare n ak, baldin eta berarekin aurrez aurrezko eztabaide t a n jardun ahal izateko hainbes t eko segurantzak hartu behar baldin badira?». Honako gomen dio hau eginen nioke nire irakurleari, erlijioen historia konpara tu a azter tzeko, baina guretza t inolako bizitasunik gabekoak ager tzen diren kontakizunak erlijio horiek bizi zituztenek sumatz en zituzten emozio biziekin betetzen ahaleginduz. Horrela moldatuko du beste aldean bizi duenaz ikuspegi bat. Aspaldiko erlijio horiek, beren sinbolo barreg arri eta bikainekin, sentibera eta odoltsuekin, ez dira haize hutse tik sortutakoak, baizik eta oraingo une honet a n ere gutako bakoitzean bizi den animak moldarazi takoak dira. Gauza horiek guztiak beren jatorrizko itxurak guregan bizi dira, eta edozein unetan indar oldarkorrez ager daitezke berriro ustekab e a n , talde- suges tio itxuran, zeinen aurka norban ako ak ezin duen ezertxo ere egin. Izenez aldatu dira gure jainko beldurgarriak, «- ismo» amaieraz errimatzen duten izenak hartuz. Ausartuko ote litzateke norbait , best ela , mundu- gerra edo boltxebismo a bera kultur aberas t a s u n a eragin duten aurkikuntzak izan direla esat e r a? Edozein unetan kontinent e bat urpera tu, poloak tokiz aldatu, izurrite nazkaga rri bat sor daiteke e n kanpoko mundu batean bizi garen modu berean bizi gara une batetik bester a antzeko zerbait ager daiteke e n barne- mundu batea n , hori bai, ideien itxuran agertuko dira oraingoan, baina ez dira horrega tik, hala ere, arrisku txikiagokoak eta seguran tz a handiagokoak izanen. Barne- mundu honeta ra ez molda tze a ondorio latzak izanen dituen akatsa da, kanpoko mundu a n ezjakintasu n a eta ezgaita sun a diren neurri bertsu an . Bizilagun gehien duen eta Ozeano Atlantikora ema t e n duen Asiako penintsula batea n bizi den gizateriar en zati txikiene t ako txikienari, bere ustez «prest a t u a edo jantzia» izena merezi omen duenari otu zitzaion, naturarekiko harre ma n eskase n g a t ik inondik ere, erlijioa buru- nahaske t a moduko baten asmakizun a , inolako praktikotasu nik gabekoa dela esat e a . Zentro Afrika edo Tibet bezalako distan tzia ziurretik begiratuz gero, gizateriar en zatirik txikiena den horrek beretza t inkontzient e a den buru- nahask e t a bat proiekta tu du, antza guztien arabera , oraindik kutsa tu gabeko sena gorde tzen duten herrieng an a .

Zenbat eta inkontzient e a g o ak izan, orduan eta indar handiagoz baldintza tzen gaituzten ez subjektiboki barne- munduko gertakariek, bere kultura propioan (ez ote da bada edozein kultura norbanako tik abiatzen?) urrats bat aurrera egin nahi dezanari ezinbes t eko a gerta tzen zaio animare n eraginak ojektibatze a eta ondoren eragin horien oinarrian dauden edukiez esperientziaz jabetze a . Egokitzea eta ikusezina dene tik babes t e a lortuko luke horrela. Egokitzapen hori, ordea, ezin lor daiteke bi mundu ek ezartzen dituzten baldintzei hainba t kontzesio egin gabe. Barneko eta kanpoko mundu e n eskakizunak kontuan hartuz, egokiago adieraziz, bien arteko gatazka tik sortzen da ahal dena eta beharr ezko dena. Puntu honi dagokionea n duen kultur eskasiag a tik,

mend e b ald eko gure izpirituak ez du oraindik kontzeptu bat, ezta izen bat ere sortu barne-esperientziaren oinarrizko osagai den indar kontrajarri horien erdibideko batera tze a adierazt eko, txinata rr en Taorekin, urrundik bada ere aldera daitekee nik bedere n . Izaki biziari dagokionez gertakari indibidualena da eta, aldi berean , baita natura- legeen araberako zentzuz betetze unibert salen a ere.

Orain arteko adierazp en e t a n gizonezkoare n psikologia bakarrik izan dut mintzagai. Anima, eme bezala harturik, gizonezkoare n kontzientzia baino konpen t s a t z e n ez duen irudi bat da. Izaera maskulinoa du emaku m e a r e n a konpent s a t z e n duen irudiak, horrega tik animus litzateke hori adierazt eko izen egokia. Anima izenpea n zer ulertu behar den deskriba tze a gauza erraza ez bada, muga gabe gehitzen dira zailtasun ak animus ar e n psikologia adierazi behar denea n.

Nahiz eta ez jabetu konplexu autono mo batekin ezin dela identifikatu, gizonezkoak, bere xumet a s u n e a n , anima- erreakzioak berezkotza t hartzen dituela egiazko gertaer a da, eta hori bera ager tzen da emaku me a r e n psikologian ere, baina gehiago nabar me n d uz , ahal bada, kasu hone t an . Arazoa ulertzea eta adierazt e a zailtzen duen arrazoirik nagusiena konplexu autono mo a r e kin identifikatzear e n gertakaria da, arazo beraren uka ezineko iluntasun a eta ezezagun a izatea alde batera utzirik. Xumetas u n guztiaz honako onarpen hau eginaz bizi gara, geu garela geure etxeko nagusi bakarrak. Gure ulerme n a k, aldiz, beste honako gogoeta hau egite tik hasi beharra luke, geure arima- bizitza barren ekoe n e a n ere, edozein etxeta n bezala, kanpoko mundura zabalik dauden ateak eta leihoak daudela , eta kanpoko mundu horretako objektuek eta edukiek guregan eragina badute ere, ez direla gure jabetzakoak. Aurrebaldintza hori ulertzea ez da gauza erraza askorentza t , inguruko gizakideek best e psikologia batekoak izan daitezke ela ulertzea eta onartzea ere zaila gerta tzen zaien modu berean . Azken ohar hau gehiegizkoa irudituko zaio, agian, nire irakurleari, edonor kontura tzen baita norbanako e n artean , orokorrean , ezberdint a su n a k daudela . Kontuan eduki behar da, hala ere, beste gertakari hau, geure kontzientzia- psikologia indibidualaren abiapuntu a hasierako egoera inkontzient e bat dela eta, ondorioz, baita ezberdindu ezintasun a r e n egoera bat ere aldi berean (Lévy- Bruhlek «participation mystique» izenez adierazi zuena). Bereizkuntzare n kontzientzia gizateriak erlatiboki berandu lortu zuen ahalme n a da, eta, pentsa daitekee n e z , jatorrizko identita t e a r e n zehazt a su nik gabeko eremu zabalaren zati erlatiboki txiki bat best erik ez. Kontzientziaren izaera eta ezinbes t eko baldintza (conditio sine qua non) da bereizkuntza . Inkontzient e izaten jarraitzen duen guztia bereiztu gabea da eta inkontzient eki gerta tzen den guztiak, ondorioz, bereizke t a rik ezean du oinarria, eta norberari dagokiona ala ez dagokiona den jakiteak ez du inolako garrantzirik. Nigan, beste a r e n g a n ala biongan dagoen a priori erabaki ezin daiteke e n kontua da. Sentipen ak ere ez du, zentzu honet a n , inolako oinarri ziurrik eskaintzen heme n .

Ezin atxiki dakioke emaku m e a ri , eo ipso, beheragoko maila batekoa litzateke e n kontzientzia; gizonezkoar en kontzientzia tik ezberdina da, best erik ez. Gizona oraindik argitu ezinik dabilen zenbait gertakariri buruz emaku me a k sarritan kontzientzia argia izan ohi duen modua n, badira gizonaren g a n , naturak hala eraginda, esperientzia ere mu batzuk emaku m e a r e n tz a t bereizket a- ezaren itzalpean jarraitzen dutenak, lehen une batea n beretza t inolako interesik ez duten gaiak izan ohi direnak. Gertakari objektiboek eta hauen arteko erlazioek baino interesg a rri t asu n eta garrantzi handiago a izan ohi dute emaku m e a r e n tz a t erlazio pertsonalek. Merkataritza, politika, teknika eta zientziaren ere mu zabalak eta gizonezkoar en izpirituaren erabilera- arlo abera t s a kontzientziaren itzalpean geratzen dira beretza t ; hori horrela izanik ere, erlazio pertsonalei dagokiene t a n

kontzientzia zabala garatzen du emaku m e a k , honek eremu horretan egiten dituen hamaika ñabardurek gizonari ihes egiten dioten bitarte an .

Gauzak horrela, uste izatekoa da emaku me a r e n inkontzient e a n gizonezkoare n e a n ez bezalako aspektu ak agertuko direla. Eremu honetan emaku m e a eta gizonezkoar en arteko desberdint a su n a zerk eragiten duen, hau da, animus a animatik bereiziz zerk ezaug arritzen duen hitz batez adierazi beharko banu, hauxe best erik ezin esango nuke: animak humore- egoerak eragiten dituen modua n animus ak iritziak sortaraz t en ditu, eta gizonezkoar en umore- egoerak sustrai iluneta tik sortzen diren bezala, emaku m e a r e n iritziek aurreiritzi inkontzient e eta aprioristikoe t an dute oinarria. Animusare n iritziek ziurtasun sendoko eta zalantza- gabe t a s u n e k o izaera ager tzen dute askotan , edo zalantzan jar ez daitezkee n oinarrizko irizpide bezala agertzen dira. Iritzi horiek azter tuko bagenitu, ondorio moduan aurresupos a t u beharreko premisa inkontzient e ekin eginen genuke lehenik topo, esan nahi da, iritziak premisa horiek aurrez badirela suposa tuz eraikiak daudela . Iritziak bene t a n pentsa t u gabeak dira, aurrez eginak eta molda tuak eskura daude n horietakoak, eta itxuraz hain bene t ako eta konbentzigarriak dira, emaku me a k ez duela horietaz inolako zalantzarik egiten.

Animusa, animare n antzera , gizonezko baten itxuran pertsonifikatzen dela pentsa tz era jar gintezke, agian. Esperientziak erakus t en digunez, neurri batean bakarrik da hori egia, izan ere bat- batekota s u n e z halako baldintzak sortzen dira, non gizonezkoar en e t ik eraba t desberdina den egoera bat molda tzen den. Animusa ez da pertsona baten itxuran ager tzen , baizik eta aniztasun baten modura. H. G. Wellsen «Christina Alberta’s Father» eleberrian pertson aia nagusia (emaku m e bat) bere ekintza eta utzikeria guztie tan bere gaindik dagoen instantzia moral baten mend eko agertzen da: laztasun gogorren ez eta inolako fantasiarik gabe, hotz eta ziurtasun ez adierazt en dio une bakoitzean zer egin behar duen eta zergatik egin behar duen hori. «Court of Conscience» izena emat e n dio Wells- ek instantzia horri. Epaitzen ari diren epaileen aniztasun a , elkargo baten modua n antolatua edo, dagokio animus ar e n pertsonifikazioari. Ex Cathedra hitz eginaz «arrazoizko» erabaki zalantzan jarri ezinak hartzen dituen aitez eta best elako agintariez osatu t ako epai- mah ai moduko bat da animus a . Zehazkiago azter tuz gero, epai zorrotz horiek, oinarrian, hitzak eta iritziak dira, haurtzarotik inkontzient eki biltzen direnak eta batez besteko egia, zuzenta su n eta arrazoizkotasu n e n araut egi moduko bat osatzen duten ak; epai kontzient e eta oinarritu bat faltatzen zaigune a n (askotan ema t e n den kasua), bere iritziekin laguntzera etorri ohi zaigun premisez osatu t ako thesaurus bat, alegia. Zenbaite t a n giza arrazoime n osasunt s u a r e n itxuran ager tzen dira iritzi horiek, best e batzue t a n , aldiz, hezkuntza mozorrotzen duten oinarrizko irizpide modua n. «Beti horrela egin izan da» edo «denek diote gauzak honela eta horrela direla».

Jakina, animare n modua n, animus a ere maiz proiekta tu ohi da. Proiekziorako pertsona egokitzat gauza guztiez zuzena zer den dakiten Jainko onaren eredu direnak hauta tze n dira, edo amaierarik gabeko hitz- jarioa duten berritzaile ezezagun ak, giza itxurako edozer txo «esperientzia emankorrare n » terminologian jartzen dakiten horietakoak. Animusa ez litzateke zuzen karakte rizatu a utziko, hala ere, ezagutza kolektibo atzerakoi moduan soilik aurkeztuz; bere iritzi zuzenen aurka jokatuz, ulergaitz eta ezezagun diren hitzen aldeko ahulezia duen berritzailea ere bai baita, sakon pentsa tz e gorrotag a rria itxura atseging arrien az janzten duten horietakoa .

Anima bezalaxe, gizaki erreal bat iritzi batez ordezka tzen ondotxo dakien maite mindu jeloskor bat ere bada animus a , horreta r ako erabiltzen dituen iritzien oinarri zalantzag ar riak inoiz kritikatu gabe. Animusare n iritziak izaera kolektibokoak dira beti, eta

norbanako e n eta hauen iritzien gainetik dauden ak horren ondorioz, anima bere sentipen e n aurreikuspe n a r e kin eta berorien proiekzioekin gizonaren eta emaku me a r e n arten jartzen den bezalaxe . Emaku me a ederra denea n, animus ar e n iritzi horiek zerbait hunkigarria dute gizonaren tza t , eta horrek dena dakien aitaren halako itxura bat hartzea ahalbide tzen dio bere gozame n e r a ko; emaku m e a k bere sentime n- mundu a ukitzen ez badu, ordea, eta horren ondorioz, gaitasun a eta trebezia eskatzen bazaizkio lelotasun a eta ahuleziaren ordez, animus a r e n iritziek urduritasun- moduko zerbait eragiten dute gizonareng a n , duten oinarriztape n eskas ag a t ik, –hainbes t e iritzi eman gauzak horrela direlako–, –gutxienez iritzi berezi bat izan balu–, eta antzekoe ng a t ik. Pozoitsu bilakatzen dira gizonezkoak horrelakoe t a n , ukatu ezineko errealita t e a baita animus ak anima narrita tzen duela beti (baina baita alderantziz ere), edozein eztabaida ezinezko bilakaraziz horrela.

Emaku me adiment su e t a n animus ak argu me n t a t z e eta arrazoitze intelektual eta kritikoa eragiten du, baina ia beti eta nagusiki esan ahi eskaseko puntu ahul bat arrazoiket a re n ardatz nagusi bihurtuz, bere zentzu- gabe t a s u n a azpimarra tz eko xedez. Edo berez nahiko argi zihoan eztabaida bate tik nahas t e- borras t e bat eginaraziz, horret ar ako eraba t desberdina eta, ahal izanez gero, faltsua ere baden ikuspegia tarteka tuz. Konturatzek e , gizona urduri jarrarazi nahi izaten dute horrelako emaku m e e k , horrela jokatuz animus a r e n mend e jartzen direlarik eraba t . «Tamalez beti ni izan ohi naiz arrazoi duena», onartu zidan behin era horrelako emaku m e batek.

Agerpen ezagun bezain mingarri horiek guztiek animus a r e n kanporakoita sun e a n dute beren jatorri bakarra . Izan ere, bera ez da harre ma n- funtzio kontzient e e n eremuko a , oso best ela , inkontzient e a r ekiko erlazioa ahalbide tze a behar luke izan bere egitekoa. Kanpoaldeko egoerei buruzko iritziak eman ordez –egoera horietaz kontzient eki pentsa tu beharko litzateke–, barnera begira jarri beharko luke animus ak burura tze- eginkizuna duen neurrian, eta hor inkontzient e a r e n edukiak argitzen saiatu. Animusar ekin aurrez aurre jardute a r e n teknika animar en kasukoar en antzekoa da oinarriz, salbuesp e n honekin, bere buruari buruzko iritziak dira emaku m e a k kritikoki jorratu behar dituenak, ez erreprimitzeko helburuz, baizik eta horien jatorria azter tuz beren sustrai ilunetaraino iristeko xedez, eta hor irudi primitiboak aurkituko lituzke, gizonezkoak animarekin aurrez aurre jarduteko an bezalaxe. Aurreko emaku m e e k gizonekin bildutako esperientzia guztiez molda tu t ako sedimen tu moduko bat litzateke animus a , –baina ez hori bakarrik: izaki sortzaile eta ugaltzailea ere bada, baina hori ez da giza sormen ar e n zentzuan ulertu behar, berak sortzen duena logos sper ma t ikos izenda daiteke, hau da, hitz sortzaile bat. Gizonak bere lana bere barneko emaku me- izaera tik eraba t eko sorkari modua n azaldu arazten duen moduan , emaku m e a k erna muin ak sortarazt e n ditu bere barneko gizon-izaeratik, gerora gizonaren emaku me- izaera ernalduko duten erna muinak hain zuzen ere. Halako «femme inspira trice» hura edo litzateke emaku m e a horrela, oker bidera tuz gero, izan daitekee n eztabaidagile eta irizpide- emaile –«animus hound»– okerren a (nire gaixoet ako batek zentzuz itzuli zuenez) izatera iritsi daiteke elarik.

Animusak hartua dagoen emaku me a bere emet a s u n a , bere emaku m e- pertsona molda tua galtzeko arriskuan aurkitzen da, antzeko baldintze t an legokeen gizonak eme tzeko a duen bezalaxe. Honako gertakari hone t an ikusi behar da era horretako sexu-aldake t a psikikorako abiapuntu a , barne aldeko a den funtzio bat kanpoalder a ateraraz t en dela. Kanpoalde ar ekiko aurrez aurre dagoen barne- mundu autono mo bat ez onartze tik edo erdizka onartze tik sortzen da perber t siorako arriskua; barne- mundu horrek kanpoaldeko ak hainba t eko eskakizun garrantzitsuak ezartzen ditu egokitzeari dagokione a n .

Animaren pertson a bakarreko izatearen aurrez aurre dagoen animus a r e n aniztasun a ri dagokionez, berriz, apart eko gertakari hau jarrera kontzient e a r e n korrela tu bat dela pentsa tze n dut nik. Gizonezkoare n a r ekin aldera tuz gero, emaku m e a r e n jarrera kontzient e a pertsonalki askozaz bazter tzaileago a da. Honen mundu a aitez eta amez, nebez eta ahizpez, senarr ez eta haurrez osaturik dago. Elkar noizbehinka agurtzen duten antzeko beste familia batzuez osatzen da hortik kanpoko bere mundu a , gainerantze a n bakoitza bereaz baino ardura tzen ez delarik. Gizonezkoare n mundu a , alderan tziz, herriak, «esta tu ak », interes- taldeek eta antzekoek osatzen dute. Helburue t a r ako baliabide soila da familia, esta tu ar e n oinarrietako bat, eta bere emazte a ez da halabeh a r rezko emaku me a (ez, behintza t , honek «nire gizona» esat en duene a n pentsa tze n duen modu berean) . Pertsonala dena baino gertuago sumatze n du gizonezkoak orokorra (guztien intereseko a) dena, horrega tik bere mundu a elkarrekin koordinatzen diren aldagai anitzez osatzen da; emaku m e a r e n mundu a , aldiz, senarr az harantz halako laino kosmiko batean amaitzen da. Horren guztiaren ondorioz, gizonezkoar en g a n bakarrekota s u n sutsua animari lotzen zaion bezala, zehazta s u nik gabeko aniztasun a lotzen zaio, aldiz, animus a ri emaku m e a r e n g a n . Gizonezkoak bere ikuspegian argi eta garbi zehaztu t ako Zirze edo Kalipsoren irudi esangura t su a duen bitartea n , animus ak, oso bestela, nahiago du hainbes t eko zehazta s u n ez antze ma n ez daitezkee n Holandar Hegalarien edo itsas zabaleko beste norbaitzuen irudietan agertu, hau da, irudi aldakor eta arinetan . Era honet ako agerpe n a k ame t s e t a n bakarrik sumatze n dira; errealita t e konkretua n , aldiz, tenore ospe t su ak, boxeoko txapeldunak edo urrutiko hiri ezezagun e t a ko gizonezko ohoredun ak izan daitezke.

Argitu ezineko sustraie t a tik sortzen diren erdi- itzaleko bi irudi hauek (theosofoen handikeriazko ame t s e n arabera , egiazko «ate- zaintzaile» barreg arriak) zenba tu ezineko itxurak hartzeko gai dira, eta hamaika liburu idatz daitezke horietaz. Mundua bera bezain abera t s ak dira berek sortzen dituzten nahas t e- borrast e ak: beroriei dagokien korrela tu kontzient e a r e n –pertsonar e n– aniztasun ikusezina bezain ugariak. Erdi- itzalaren eremu a n gordet a daude oraindik, eta guk ikus dezakegu n a zera da, nola animar en hala animus a r e n konplexu autono mo a , oinarri- oinarrian, funtzio psikologiko bat beste rik ez dela, bere izaera autono mo eta garatu gabeari esker nortasun a lapurtzen duen funtzio bat, edo egokiago adieraziz, orain artean nortasun bat izan duen funtzio psikologiko bat. Eskura dugu, ordea, bere pertsonifikazioa desegiteko aukera , irudi horiek kontzientziaren ere mur a ekarriz inkontzient e ra iristeko zubi bezala erabiltzen asma tz e n badugu. Kontzienteki funtzio bezala erabiliko ez ditugun ez, pertsonifikatu t ako konplexu izaten jarraituko dute oraindik. Egoera horretan jarraitzen duten bitartea n , erlatiboki aske diren nortasun bezala onartu beharr eko ak dira. Ezinezko gerta tze n da horiek kontzientzian txerta tze a , beren edukiek ezezagun izaten jarraitzen duten bitartea n . Aurre eman ez bakarrik aterako dira eduki horiek argitara , eta behin hori lortuz gero eta animan ispilatzen diren inkontzient eko gertakariekin batera kontzientziari buruzko ezagutza nahikoa eskura tu dugune a n , orduan bakarrik sumatu ahal izanen dugu bene t an anima bera funtzio soil bezala.

Animus eta anima hitzekin zer adierazi nahi den ez zen, seguru aski, argi geratuko irakurle guztientza t , ez dut nik, behintza t , hainbes t eko itxaropenik. Badut, ordea, best e itxaropen hau, irakurlea jabetuko zela, noski, heme n ez dugula zerbait «metafisikoaz» jardun, baizik eta oso best ela , hizkera abstraktu eta arrazionalaz baliatuz adieraz daitezke en gertakari enpirikoak izan ditugula mintzagai . Hala ere, hizkera abstraktu e gia saihes t e n ahalegindu naiz, eginkizuna ez baitzen orain artean gure esperientziarentza t suma ezinak ziren gertakari batzuei buruz irakurleari formulazio intelektualak eskaintzea ; askozaz beharr ezkoago a gerta tzen da bene t a n izan daitezke en esperientzia- aukera

batzuez halako ikuspegi bat aurkezt e a . Ezinezko gerta tze n da, izan ere, gertakari hauek ulertzea, norberak aurrez bizi izan ez dituen bitarte an . Garrantzizkoago tza t jotzen dut horrelako esperientzia t a r ako aukerak eta bideak eskaintze a , eta ez, esperientzia konkretu a ez izateag a tik, edukirik gabeko esaldi huts bezala geratuko lirateke e n formula intelektualak eskaintzea . Badira, bai, hitzak buruz ikasi eta horiei legozkieke en esperientziak irudikatzen dituzten horietakoak eta, beren izaeraren araber a , horiekiko sinestun eta kritiko bezala agertzen direnak. Esperientzia- ere mu psikologiko berri baten (baita zaharra ere!) aurrean egin beharreko hausn ark e t a r e n aurrez aurre aurkitzen gara, eta horret az teoria mailan erlatiboki baliagarria izanen den zerbait formulatu ahal izateko ezinbes t eko gerta tze n da, arima- agerpen horiek jende- multzo nahiko handi batentza t ezagun ak izan daitezela aurrez. Gertakariak aurkitzen dira beti lehenik eta ez teoriak. Askoren arteko eztabaide n ondorio modua n molda tzen baitira teoriak.

7.NIAREN ETA INKONTZIENTEAREN IRUDIEN ARTEAN

BEREIZTEKO TEKNIKA

Animaren eta animus a r e n jarduera espezifikoari legokiokeen adibide zehaztu bat zor nioke orain nire irakurleari. Era horret ako materialak hain ugariak direnez eta argitu beharr eko sinboloen kopuruan hain handia denez, ezinezko gerta tuko litzaidake era horretako aurkezpe n bat liburu honen muget a n egitea . Aparteko liburu batean 38

argitara tu ak ditut horietako produktu batzuk eta lan hori gomen d a t uko nioke irakurleari. Lan horret an , ordea, ez dut animus a aitatzen , funtzio hori ezezagun a baitzitzaidan hori idatzi nuene a n. Hala eta guztiz ere, emaku m e gaixoari –nire bezeroari– bere eduki inkontzient e ei kanpora irteten utz diezaiela eskatzen diodane a n , antzeko fantasiak ekoiztu ohi ditu. Horien artean ia inoiz faltatzen ez den gizonezko- heroi- irudia animus a da. Eta fantasia- bizipenen segidak konplexu autono mo ar e n eraldatze mant so a eta desag e rp e n a frogatzen ditu.

Erald a t z e hori inko n t z i e n t e a r e k i k o har t u k o de n jarrer a r e n zer b i t z u r a da g o . Eralda k e t a hori em a n g o ez bali t z , inko n t z i e n t e a k era g i n bald i n t z a t z a i l e era b a t e k o a izan e n luk e , ze n b a i t e t a n , gain e r a , bid e r a dai t e z e n anali s i e t a uler t z e guz t i e n gain e t i k ag e r p e n neur o t i k o a k sor t a r a z i z e t a hori e i iraun ar a z i z , ed o tran s f e r e n t z i a kon p u l t s i b o ba t m ol d a t u z , e t a hau iza t e z , neur o s i a be z a i n bel d u r g a r r i a da. Horre l a k o e t a n ez sug e s t i o a k , ez bor o n d a t e ona k , ez t a uler t z e err e d u k t i b o a k ere lor t u du t e inko n t z i e n t e a de s e g i t e a . Hone k i n ez da es a n nahi , ord e a , –eta nik berrir o azpi m a r r a r a z i nahi du t hori he m e n– jardu n b i d e tera p e u t i k o guz t i e k ba t e r a har t ur i k ez e r t a r a k o balio ez du t e n i k . Hona k o ger t a k a r i hau baino ez du t azpi m a r r a t u nahi , kas u ugari t a n sen d a g i l e a inko n t z i e n t e a sak o n k i lant z e r a jarri beh a r r e a n aurki t u k o dela , inko n t z i e n t e a r i aurr e egi t e r a ale g i a . Int er p r e t a z i o a hut s a baino zer b a i t ge hi a g o da hori . Kasu horr e t a n , izan ere , sen d a g i l e a k aurr e z ba d a k i e l a sup o s a t z e n bai t a e ta horr e g a t i k bai t a int e r p r e t a de z a k e e l a ere . Bes t e kas u a n , inko n t z i e n t e a sak o n k i lan t z e a r e n e a n , oso be s t e l a , int e r p r e t a z i o a ez de n be s t e zer b a i t ger t a t z e n da: kon t z i e n t z i a n fan t a s i e n itxura p e a n ag e r t z e n dire n ger t a k a r i inko n t z i e n t e a k m ar t x a n jarrar a z t e n bai t i r a . Fant a s i a hori e k int e r p r e t a t z e n ahal e g i n d u dai t e k e ba t . Eta ger t a er e , zen b a i t kas u t a n oinarri z k o ger t a bai t a i t e k e gaix o a k ber a k sor t u di tu e n fan t a s i e n es a n a h i a z halak o ez a g u t z a ba t izan de z a l a . Garra n t z i era b a k i t z a i l e a du, hala er e , gaix o a k ber e fan t a s i a k bizi p e n m o d u a n biz i di t z a l a era b a t e ta , int e l e k t u a l k i uler t z e a ber a era b a t e k o bi zi p e n a r e n osa g a i a ere ba d e n e z , uler di t z a l a . Uler t z e a r i ez niok e , inola z ere , lehe n t a s u n a em a n g o nik. Gaixo a r i uler t z e n lagun t z e k o gai izan be h a r k o luk e , jakina , se n d a g i l e a k , baina hon e k ez du guz t i a uler t u ahal izan g o , e ta int e r p r e t a z i o - bid e e t a t i k ihes egi t e n

saia t u be h a r k o luk e ahal e g i n guz t i z . Garra n t z i z k o e n a ez bai t a fan t a s i a k int e r p r e t a t z e a e ta uler t z e a , bai z ik e t a hori e k bi zi p e n be z a l a bi zi t z e a . Inkon t z i e n t e a r e n de s k r i b a p e n oso eg o k i a esk a i n t z e n du Alfre d Kubin e k «Die and e r e Sei t e » («Be s t e ald e a ) 39 liburu a n , esa n nahi da , ber a k ar t i s t a m o d u a n be s t e ald e horr e t a z inko n t z i e n t e a n bizi p e n be z a l a sum a t u due n a de s k r i b a t z e n duel a . Bizip e n ar t i s t i k o ba t da, giz a bizi p e n e n zen t z u a k era b a t osa t u ga b e k o biz ip e n ba t . Gai hau e t a z be n e t a n int e r e s a t u r i k da b i l e n a r i liburu hori arre t a oso z irakur de z a l a go m e n d a t u k o niok e . Eraba t e k o t a s u n - ez a aurki t u k o luke horr e l a : art i s t i k o k i sum a t u et a bi zi t a k o a da , baina ez giza k i m o d u a n biz i t a k o a . «Giza k i » be z a l a biz i t a k o a dio d a n e a n zer a uler t u nahi nuk e , aut o r e a r e n per t s o n a ez da g o e l a irudi p e n e t a n pas i b o k i bak a rr i k inplika t u t a , bai z i k e t a irudi p e n e t a k o irudi e i kon t z i e n t z i a os o z aurr e em a n et a lant z e n di tu e l a . Lehe n a g o aipa t u t a k o nire liburu a n adi e r a z t e n di tu d a n fan t a s i e n jab e a r i ere kri t ik a ber a egin e n niok e : inko n t z i e n t e t i k sor t z e n zai z k i o n fan t a s i e n aurr e a n har t z a i l e soilar e n jarrer a bai t u ber a k er e , ed o ge hi e n e z fan t a s i a hori e k sufri t z e n di tu e n a r e n a . Inkon t z i e n t e a r i be n e t a n aurr e egi t e a k be n e t a k o jarrer a kon t z i e n t e a z aurr e egi t e a esk a t z e n du.

Esan nahi dudana adibide batez adierazt en saiatuko naiz. Nire gaixoet ako batek honako fantasia hau izan ohi zuen: «Kalean behera emazt eg ai ak ibairako bidea hartzen duela ikusten du. Negua denez, jelaturik dago ibaia. Jela gainetik korrika hasten da emazt eg ai a eta berak jarraitu egiten dio. Neska aurrera doa eta hor aurrean jela pitzatu t a dago, zirrikitu zabal eta beltz bat ikus daiteke eta neska hara eroriko ote den beldurrak hartzen du mutila. Eta horrela gerta tzen da, neska zirrikitutik erori da eta bera begira dago goibeldurik».

Kontakizun luzeago bateko zati honek argi eta garbi adierazt en du kontzientziak hartzen duen jarrera: beha tzaile eta paira tzaile da aldi berean , hau da, ikusme n ar e n eta sentipen ar e n objektu huts baino ez da fantasia- irudia; bi diment sio dituela esan daiteke, ze oso azalekoa baita bere parte- hartzea eta, ondorioz, irudi hutsa baino ez da fantasia , beha daiteke e n a eta sentipen ak eragiten dituena , baina amet s a bezain irreala. Honetan datza irrealtasun hori, subjektua ez dela eragile moduan agertzen bertan. Fantasia errealita t ekoa balitz, mutila ez litzateke han geratuko neskari bere buruaz best e egiteko ahaleginea n galarazt en saiatu gabe. Erreza litzaiokeen besotik heltzea edota zirrikitura salto egitea galarazt e a horrela. Errealitat e a n fantasian agertzen zaion modu an jokatu izan balu, perlesiak jota bezala geratuko litzateke sumat uko lukeen izugarrikeriaga tik edo emazt eg ai ak bere buruaz beste egin izanak bere inkontzient e a n ez diola inolako axolarik pentsa tz e a k eraginda. Fantasian jarrera pasiboa hartu izanak inkontzient e a r e n jarduerar ekiko hartzen duen jarrera baino ez luke adieraziko: inkontzient e ak liluraturik eta leloturik dauka. Errealki era guztiet ako burutap e n eta konbentzime n d u depresiboren mend e a n aurkitzen da: ez duela ezertar ako ausardiarik, herentziaz kalteturik dagoela inolako konponbiderik gabe, bere burmuinak gaixotzen ari zaizkiola eta antzeko burutap e n a k ditu. Inolako azterke t a rik gabe onartzen dituen autosug e s t ioak dira sentipen

ezkor horiek. Intelektualki ulertzeko eta baita inolako oinarririk gabekoak direla ere onartzeko gauza da. Hain zuzen ere arrazoi horrega tik jarraitzen dute sentipen horiek. Intelektualki trata ezinak dira, ez baitute arrazoizko oinarririk, baizik eta oso best ela , inolako kritika kontzient e r ako biderik ema t e n ez duen fantasia- bizitza irrazional eta inkontzient e batea n sustraiturik daude . Eta horrelakoe t a n inkontzient e a ri bere fantasiak molda ditzan aukerak eskaini behar zaizkio; lehena go adierazitako zati hura era horret ako fantasia- jarduera inkontzient e a r e n ekoizpen bat baino ez da. Depresio psikogen e tiko baten kasua denez, bere depresioen oinarrian horrelako fantasiak daude, baina berak ez zuen horren kontzientziarik. Benet ako malenkonia , nekatze gogorra, pozoitze eta antzekoe t a n alderan tzizkoa da kasua: gaixoa depresiboa delako ditu era horret ako fantasiak. Depresio psikogen e tikoe t a n , aldiz, era horret ako fantasiak dituelako deprimitzen da gaixoa. Gizon gazte argia da nire bezeroa , analisi- jarduera luze baten bitartez bere neurosiaren jatorria intelektualki ulertu duen gazte bat. Intelektualki ulertzeak, ordea, ez du inolako aldakuntzarik eragin bere egoera depresiboan. Antzeko kasue t a n sendagileak ez luke depresioare n jatorrian gehiago sakontzen saiatu behar, ulertze nahiko zabal batek ezertan lagundu ez badu, beste kausa- zatitxo bat aurkitzeak ez baitio laguntza gehiago ekarriko. Nagusitasun ulertezin bat du horrelakoe t a n inkontzient e ak , esan nahi da, inkontzient e ak duen erakarg arrit asu n- indarrak eduki kontzient e ei balio guztia kentzen diela, edo beste hitz batzue t a n adierazt eko, libidoa mundu kontzient e t ik erre tiraraz t en duela «depresio» bat sortaraziz, «abaisse me n t du niveau ment al» bat (Janet) eraginez alegia. Horrelako kasue t a n , energiaren legea kontuan izanik, inkontzient e a n balio- meta tze bat (libidoa) gerta tuko dela itxaron beharko.

Modu zehatz batea n bakarrik uler daiteke libidoa, esan nahi da, libidoa eta fantasia-irudiak gauza bera direla. Eta bide bakar batez aska dezakeg u libidoa inkontzient e a r e n saree t a t ik, berari dagozkion fantasia- irudiak berreskura tuz hain zuzen ere. Arrazoi horretxeg a tik eskaintzen diogu inkontzient e a ri horrelakoe t a n bere fantasia- irudiak kanpora tzeko aukera . Bide horret a t ik lortu genuen lehenago aipatu t ako kontakizun-zatitxoa. Inkontzient e ak eta bere edukiek galdu zuten energia- multzoari dagokien aberas t a s u n handiko fantasia- irudien serie luzeago batet ako zati bat besterik ez. Gaixoaren mundu kontzient e a hotz, huts eta ilun bilakatu den bitartea n , inkontzient e a r e n a bizi-bizia, indartsua eta abera t s a da. Psike inkontzient e a r e n izaeraren ezaug arri bat da beste r en beharrik ez izatea eta inolako giza begirunerik ez hartzea . Inkontzient e ra iristen den oro hortxe gordetzen da, hori dela eta kontzientziak kalterik duen ala ez kontuan hartzeke . Hoztu eta jelatu ere egin daiteke kontzientzia, inkontzient e a loretan dagoen bitartea n .

Lehen une batean bederen , horren itxura hartzen zaio. Gehiago sakontzen hasten bagara , ordea, inkontzient e a r e n giza axolagab e t a s u n horrek zentzu bat, xede bat eta helburu bat dituela antze ma n g o diogu. Xede kontzient e e t a t ik harat ago daude n arima-xedeak daude; gehiago oraindik, haien aurka etsai modua n ager daitezkee n ak ere badaud e . Kontzientziak harrokeriazko jarrera faltsu bat hartzen duen bakoitzean topatuko dugu inkontzient e a kontzientzia horrekiko begirunerik gabeko jarrera erasokor bat hartzen.

Hain zen eraba t intelektuala eta arrazionala nire gaixoaren jarrera kontzient e a , natura bera asalda tu eta bere balioen mundu a ezereztu egin zitzaizkiola. Berez bakarrik ez du lortuko jarrera intelektual hori utzi eta beste funtzio batea n , sentipen e t a n adibidez, oinarritzea ; arrazoi xinple bateg a tik hori, best e funtziorik ez duelako. Inkontzient e a r e n jabetza da hori. Hori horrela, inkontzient e a ri, neurri batean bederen , gidaritza uztea baino best e biderik ez zitzaigun geratzen , bide horret a t ik berari ere fantasia- irudien itxuran

kontzientzia- eduki bilakatzeko aukerak eskainiz. Gaixoa lehenago bere mundu intelektualari loturik geratzen bazen eta bere ustez gaixotasu n bat zenaren aurka era guztiet ako zorroztasun arrazionalez borrokatzen bazen, orain, alderantziz, gaixotasu n hori onartu egin behar du, eta depresio batek hartuko balu, ezin du lan batean edo antzeko zerbaite t an murgildu hori ahazteko helburuz; oso best ela , depresioa onartu egin behar du eta berari hitza eman.

Neurosiaren ezaugarria den umore- egoerare n araber a jokatzear en aurkako bidea da hori; ez da ahuleria bat, ezta egoerara makurtze erraz bat ere, baizik eta ahalegin handia eskatzen duen lan zaila: umore- egoerare n erakargar ri ta sun a gaindituz objektibot a su n a mant en tze a eskatzen du eta humore a , subjektu nagusi bilaka dadila galaraziz, bere objektu egitea . Bere animu- egoerak hitz egin diezaiola lortu behar du gaixoak; bera bene t a n zer den adierazi behar dio umore- egoerak eta zer- nolako fantasia- analogietan adierazt en ari den erakutsi.

Lehenago aipatu t ako zati hura umore- egoera ikusarazi baten zati bat baino ez da. Humore- egoeraren aurrez aurre bere objektibot a sun a gainditu izan ez balitzaio, fantasia-irudi haien ordez, beste sentipen jelatzaile hauek izanen zituzkeen, dena gain- behera zihoala, beretza t ez zegoela senda biderik, eta antzekoak. Bere umorea ri, ordea, irudietan adierazt eko aukera eman ziolako, libido- kopurutxo bat onartu ahal izan zuen, indar irudiment su inkontzient e a irudi baten itxuran ager tuz kontzientziaren eduki bihurtzea lortuz eta bide horret a t ik inkontzient e a ri lapurtuz.

Ahalegin hori ez da, berez, nahikoa, fantasia eraba t eko t a s u n e z bizitzea ez baita beha tze a n eta sufritzean amaitzen; oso bestela , parte- hartze eraginkorra eskatzen du. Baldintza hau bete ahal izateko, ziurtasun osoz errealita t e a n jokatuko lukeen modu berean jokatu behako luke fantasian ere gaixoak. Ez litzateke geratuko lelo- lelo bere emazt eg ai a nola itotzen den begira, baizik eta uretar a salto egin eta bere asmoe t a n galaraziko zukeen. Fantasian ere gauza berak gertu beharko zukeen. Fantasian ere errealita t e a n jokatuko lukeen modu berean jokatzea lortuko balu, zera frogatuko luke horrekin, fantasia aintzakotza t hartzen duela, hau da, inkontzient e a ri bene t ako errealita t e- balioa ema t e n diola. Bere ikuspegi intelektual hutsari puntu batzuk irabaziko lizkioke bide horreta tik eta, modu berean , baliozkotzat hartuko luke inkontzient e a r e n ikuspegi irrazionala ere.

Hori litzateke inkontzient e a r e n ezinbes t eko bizipen eraba t eko a . Ezin gutxiets daiteke, ordea, horrek errealita t e a n esan nahi duena : errealita t e fantas tiko batek meh a txa tu rik aurkitzen da nire mundu erreala. Ia ezinezkoa gerta tzen da, une baterako best erik ez bada ere, zera ahazt e a , hori guztia fantasia huts bat, irudimen ar e n sorkari bat baino ez dela, edonorentza t arbitrario eta egina bezala agertzen dena. Nolatan onar daiteke horrelako zerbait «errealita t ekotza t» eta serioski onartu, gainera?

Inork ez du usteko aldi berean bi bizitza- mota ditugunik: alde bate tik, batez besteko gizartekide arruntak ginateke , eta beste tik, abentura harrigarriak biziko genituzke eta ekintza miresg arriak burutuko. Beste hitz batzuez adierazita , ezingo genituzke gure fantasia horiek zehaztu. Gizakiak, aldiz, hori egiteko isilpeko grina ikaragarria suma tz en du, baina fantasia tze a r e n aurkako joera eta inkontzient e a ri balio guztia ukatzekoa , hain justu ere, grina horrekiko sumatze n duen beldurre tik sortuak dira. Bai zehazt e a , bai horrek sortzen duen beldurra , sineskeria primitiboak dira biak –era bizi-bizian oraindik– beren ustez jantziak diren pertson e n g a n ere. Bere bizitza errealea n zapa t a ria dena, goiaingeru baten ohorez janzten da bere sektakoe n artean, edo merka t a ri apala baino ez denak handitasu n beltza hartzen du masoien artean; egune a n zehar bulegoan eserita ego

ohi dena, gero arra tsalde a n Julio Zesar bilakatzen da bere elkargoan, gizaki bezala hutsegile, baina bere eginkizune t a n hutsik gabea . Horiek dira nahi gabe burutu t ako konkrezioak.

Horren guztiaren aurka, fantasiar ekiko sineskeriazko fobia bat garatu du gure garai haue t ako kredo zientifikoak. Eragina duena da erreala. Eta inkontzient e a r e n fantasiek eragina dute, –hori ez dago zalantzan jartzerik–. Filosofo bizkorrena ere agorafobia zentzu-gabekoen az gaixo daiteke. Gure errealita t e zientifiko ospe t su honek ez gaitu ikontzient e a r e n ez- errealita t e omen den horret a t ik batere babes t e n . Fantasia- irudien errezelaren atzetik zerbaitek badu eragina gurega n, zerbait horri izen ona ala txarra emanik ere. Zerbait erreala da, eta horretxeg a t ik arret az hartzekoak dira bere bizi-adierazpe n a k. Lehenik, ordea, konkretizatze e t a r a ko joerak gainditu beharr ak dira, edo best ela adierazita , fantasiak ezin dira hitzez hitz hartu berorien esana hia aurkitzeko orduan. Hau da, fantasia sakon- sakone tik bizitzen ari garen bitartea n ezin nahikoa ulertuko dugu bere zentzua . Bere esan ahi hori ulertzekotan , aldiz, ezin hartuko da itxura –fantasia- irudia bera– bere atzetik eragiten ari dena izango balitz bezala. Itxura ez baita gauza bera (eragiten ari dena), baizik eta horren adierazp en a .

Bere buruaz beste egiteko gertakari hura ez du «best e maila batean bizitzen» (buru-hilketa erreala bezain konkretua gainerantze a n) nire bezeroak, baizik eta buru- hilketa baten itxura duen zerbait erreala bizitzen du. Elkarren aurrez aurre dauden bi «errealita t e ek » –kontzientziaren mundu a alde bate tik, eta inkontzient e a r e n a beste tik– ez dute beren nagusigoag a tik borrokatzen , baina elkar erlatibizatzen dute. Inkontzien-tearen errealita t e a oso erlatiboa delakoak ez du kontrae s a n gogorregirik sortaraziko; baina kontzientziaren mundu ar e n izaera erreala zalantzan jartzeko aukera hutsak egonezina eragiten du. Izan, ordea, biak bizipen psikikoen ere muko «errealita t e» dira, antze ma n ezineko sustrai ilunetako agerpen psikiko dira biak. Azterket a kritiko batentza t ez dago eraba t eko errealita t erik.

Esentziaz eta eraba t eko izakiaz ezertxo ere ez dakigu. «Kanpoko» zentzu me n e n eta «barruko» fantasien bidez eragin ezberdinak sumatze n ditugu. Margo orlegia berez existitzen duela inoiz baiezta tuko ez genuke e n modua n, fantasia- bizipen bat berez baden eta horrega tik hitzez hitz hartzekoa den zerbait bezala ulertu behar dela esat e a ere ez litzaiguke burura tu ere egin behar. Zerbait ezezagun ar e n , baina aldi berean erreala denaren adierazp en a , itxura da. Buru- hiltze- fantasiaren adierazitako zati hartan agertu t ako a gaixoaren zalantza- eta depresio- aldi batean gerta tu t ako a da, eta fantasiak gertakari hori baino ez du adierazt en . Badu emazte g ai bat errealita t e a n gaixoak. Eta emazt eg ai hori zen berak mundu ar ekiko zuen lotura emozional bakarra . Haren desag e rp e n a k berak mundu ar ekiko zuen lotura ezaba tuko zuen. Etorkizunik gabea agertzen zen horrela etorkizuna . Bere emazt eg ai a bada, aldi berean , bere animare n sinboloa ere, hau da, inkontzient e a r ekiko dituen erlazioen sinbolo ere bada. Fantasiak, beraz, beste gertakari hau ere adierazt en du bide batez, bere anima inkontzient e a n ezkuta tze n dela berriro ere berak inolako oztoporik jarri gabe. Aspektu honek adierazt en digunez, bere umore- egoera bera baino indartsua go a da: hankaz gora jartzen dio guztia, eta bera lelo- lelo begiratzen geratzen da. Baina aurka ere egin ziezaiokeen eta horrela anima geldiarazi.

Azken aspektu honi emat e n diot nik lehenta s u n a , barnerakoia baita izaeraz gure gaixoa, barneko gertakariek bidera tzen baitizkiote berak bizitzarekiko dituen erlazioak. Bera kanporakoia izan balitz, lehen aspektu hura joko nuke garrantzizkotza t , izan ere kanporakoiak gizakideekiko harre ma n e n bitartez bidera tzen baitu nagusiki bere bizitza.

Umoreak eraginik emazt eg ai a utz zezakee n eta horrela baita bere bizitza hondatu ere; barnerakoiak, aldiz, animar ekiko, hau da, barneko objektuar ekiko bere harre ma n a k hautsiz kaltetuko zukeen gehien bere burua.

Inkontzient e a r e n mugime n d u ezkorraren adierazp en garbia da gure gaixoaren fantasia , hau da, mundu kontzient e t ik ihes egiteko joera adierazt en du; eta joera hori hain indartsu a denez, libidoa kontzientzia tik atera tze n du, hau, ondorioz, eraba t hustut a utziz. Fantasia kontzient e bilaka araziz, ordea, gertakaria bide inkontzient e t ik gauza tzeko aukerak oztopa tzen dira. Gaixoak berak aktiboki parte hartuko balu (lehena go adierazi dugun bidetik joz), fantasian agertzen den libidoaren jabe eginen litzateke eta inkontzient e a r ekiko eragin handiago a lortuko luke aldi berean .

Fantasia- gertakarietan parte aktiboa hartuz fantasia inkontzienteak gero eta kontzienteago bilakaraziz honako hiru ondorio ditu nik kasu askotan baieztatu ahal izan dudanez: lehenik, kontzientziaren eremua gero eta zabalagoa egiten da, eduki inkontziente asko eta asko kontziente bihurtzen baitira; bigarrenez, nagusia zen inkontzientearen eragina gero eta ahulagoa bilakatzen da, eta azkenik, nortasunean aldakuntzak gertatzen dira.

Nortasun- aldakuntzak ez du eraginik, jakina, jatorrizko herentzia- antola me n d u gene tikoan, jarrera orokorret a n gerta tzen diren aldakuntzak baitira horrela bideratu t ako ak. Izaera neurotiko gatazka t su e t a n hain garbi suma tze n ditugun kontzientzia eta inkontzient e a r e n arteko bereizket a eta elkarren aurkako jarrera zorrotza ikuspegi kontzient e a r e n aldebak ar rekot a s u n e a n oinarritzen dira gehiene t a n , funtzio bati edo biri bakarrik emat e n baitie eraba t eko lehenta s u n a , beste guztiak okerbidez saihes turik geratzen diren bitartea n horren ondorioz. Fantasiak kontzient e bihurtuz eta biziz kontzientziara ekartzen dira saihes tu eta gutxiet si ta utzi ziren best e funtzioak: gertakari hau, jakina, ez da gauza tzen kontzientziaren jarrere t an eragin sakonak sortarazi gabe.

Nortasun- aldakuntzak zein mota t ako ak diren galderari erantzun zehatzik eman gabe jarraitu nahiago dut heme n, oraingoz aldakuntza garrantzi tsuak emat e n direla azpimarra tuz soilik. Inkontzient e a r ekin aurrez aurre burutut ako eztabaidare n ondorioz gauza tze n diren aldakuntza horiei funtzio transzend e n t e a / haraindiko funtzioa izena eman diet nik. Nik haraindiko funtzio bezala adierazt en dudan giza arimaren aldakuntza-gaitasun harrigarri hori Berant Erdi Aroko filosofia alkimikoaren aztergai nagusiene t a ko a izan zen, eta sinbologia alkimiko ezagun ez adierazia geratu zen. Alkimiaren irudikatze psikologikoaz ohartar azi gaitu zabaltasu n ez Silberer- ek bere lan baliotsu batean 40 . Barka ezinezko errua izanen litzateke «izpiritu alkimikoaren » ildoak, gaurko ikuspegi arrunt ari jarraituz, alanbike eta kimika- laborat egi bateko bestelako ontzien mundura muga tu nahi izatea . Hori ere izan zen, bai, kimika zehatzaren hasiera- ahalegin haietan. Baina aldi berean , oraindik nahikoa azter tu ez den eta gutxiet si beharko ez litzateke e n giza osagai psikologiko bat ere izan zuen: «filosofia alkimiko» bat ere eman baitzen, psikologia moderno ar e n lehen urrats zalantza t su bezala ikus daiteke e n a . Haraindiko funtzioaren izana da bere sekre tua : ohorezko eta ez- ohorezko osagaien, gutxiet si tako eta bereizitako funtzioen eta kontzientziaren eta inkontzient e a r e n arteko lotura eta nahask e t a r e n bidez lortutako nortasun a r e n aldakuntzak, alegia.

Kimika zientifikoaren hasierak irudipen eta nahikari fantas tikoz nahas turik eta desbidera turik egon ziren moduan, filosofia alkimikoak, oraindik nahikoa landu eta garatu gabeko izpiritu baten konkretizazio albora ezinen eraginez, ez zuen formulazio psikologikoet a r a iristeko aukerarik izan, nahiz eta egi handiekiko susmo bizi batek Erdi Aroko pentsalarien keme n a arazo alkimikoet a r a lotzen zuen. Inkontzient e a r e n asimilazio-prozesu osoa egina duen inork ez du ukatuko prozesu horrek sakon- sakone a n eragin dionik eta aldarazi duenik.

Ez dut inolaz ere txartzat hartuko irakurleren batek burua mugituz zera adierazt en badit, ezin duela ulertu nolatan fantasia hutsare n kopuru baztergar ri 41 batek (gorago aitatut ako adibide hutsalean bezala) eragin txikienik ere izan dezake e n . Era berean onartuko dut, haraindiko funtzioaren eta honi atxikitako eragin harrigarrien arazoa kontuan izanik, ezer gutxi argitu dezake el a aitatut ako fantasia- zati hark heme n. Izan, ordea, oso zaila baita –eta nire irakurlearen ulertzeko borondat e ona suposa tz en dut orain– adibide egoki bat hauta tze a , adibide guztiek duten ezaug arri desegokie t ako bat baita modu subjektiboan bakarrik eragitea eta norbanako bakoitzaren tz a t bakarrik izatea zentzudun a . Horrega tik aholkatzen diet nire bezeroei ez daitezela inozo izan eta ez dezat ela pentsa berentza t pertsonalki esana hi handikoa dena objektiboki ere garrantzi handikoa denik.

Gizakion gehiengo handi batek ez du indibidualki beste baten animu- egoeran jartzeko inolako gaitasunik. Izan ere, gaitasun nahiko arraroa da hori, eta horrekin ere ez da gauza handiegirik lortzen. Geure ustez ongien ezagutze n dugun gizakia bera, nahiz eta berak horixe onartu, geu garela bera sakon- sakonetik ezagutzen dugunak, horrek berak arrotz izaten jarraitzen du oraindik ere guretza t . Bestelakoa da. Eta egin genezake e n gauzarik onena eta gorenen a , beste hori ulertzen saiatzea eta erresp e t a t z e a da, eta harrokeria leloena litzateke e n e t ik geure burua babes t e a , hau da, beste hori interpre t a tze n hast e tik urruntze a , alegia.

Ezin dezake t , beraz, ezer konbentzigarririk ekarri hona, hau da, ezinezko zait irakurlea ere esperientzia bizi duena konbentzitzen duen moduan konben tzituko lukeen adibide bat aitatu heme n . Sinetsi egin behar diogu, gu geuk bizi izan dugunar e n a r e n antzekota s u n e a n oinarrituz horreta r ako. Eta guztiak porrot egiten badigu ere, azken emaitza zuzen- zuzene a n sumatu ahal izanen dugu, hau da, bere nortasun e a n gerta tu diren aldakuntzak frogagarri izanen zaizkigu. Baldintza haue t a n beste fantasia- zati bat aurkeztu nahi nioke nire irakurleari: emaku m e batena da oraingoan. Bizipenaren eraba t eko t a s u n a da, beste adibidekoarekin aldera turik, begien aurrean agertzen zaigun ezberdint a su nik nabar me n e n a . Parte aktiboa hartzen du emaku m e begiraleak, eta prozesu ar e n jabe egiten da horren ondorioz. Kasu honet ako material ugari dauka t , eta guztiak nortasun a r e n eraba t eko aldakuntzan amaitzen du. Nortasun ar e n garap en a r e n azken epeko zati bat da hona dakardan a eta elkarren artean lotura duten aldakuntzek osatzen duten serie bateko zati organiko bat da, zeinek nortasun a r e n erdigune a lortzea duen xede.

Besterik gabe ezin ulertuko da, agian, «norta sun a r e n erdigune a » esa molde az ulertu nahi litzateke e n a . Arazo hori zehaztu nahi nuke hitz gutxi batzue t a n . Nia gune nagusi duen kontzientzia inkontzient e a r e n aurrez aurre jarrita ulertzen bada, eta orain inkontzient e a r e n asimilazio- prozesua azter tzen badugu, asimilazioa kontzientziaren eta inkontzient e a r e n arteko elkarreng a n a k o gertura tze- mota bat bezala uler daiteke, non nia ez den eraba t eko nortasun a r e n gune nagusi gerta tze n , hori, aldiz, kontzientziaren eta inkontzient e a r e n arteko erdigune batet a n aurkituko litzateke eta. Oreka berriaren puntua litzateke hori, nortasun osoaren erdigune tz e berri bat, erdigune birtual bat agian; eta horrek nortasun a ri oinarri seguru bat eskainiko lioke kontzientziaren eta inkontzient e a r e n artean hartzen duen egoera zentralaga tik. Jakina onartzen dudala izpiritu makal batentza t adierazi ezineko, deskriba ezineko diren gertakari psikologikoak agertzeko ahalegin zabar batzuk baino ez direla irudikatze horiek. Pauloren hitzez baliatuz ere adieraz dezake t hori: «Ez naiz ni bizi dena, Kristo bizi da nigan». Edo Laotse- ri dei egin diezaioket eta erdiko bidea eta gauza guztien erdigune sortzailea den haren taoaz jabetu. Kasu guztietan gauza

bera ulertzen da. Kontzientzia zientifikoa duen psikologo baten moduan hitz egiten dut nik heme n , eta ikuspegi horreta tik zera adierazi beharr e a n nago, eztabaida ezineko eragina duten faktore psikikoak direla gertakari horiek guztiak; ez direla goga me n alfer baten sorkariak, baizik eta oso lege zehatz batzuen arabera jokatzen duten gertakari psikikoak, kausa eta eragin jakin batzuk dituzten gertakari psikikoak, eta horretxeg a t ik, hain zuzen ere, froga ditzakegu gaurko eta orain dela milaka urte tako herri eta enda ezberdin ugaritan. Gertakari horiek zerez osatzen diren argituko lukeen teoriarik ez dut nik 42 . Psikearen izaera zerez osatzen den jakin beharko genuke lehenik hori egin ahal izateko. Gertakariak frogatze ar ekin nahikoa dut nik oraingoz.

Nire adibidera itzuliko naiz. Ikusme n ar e n arloko izaera indartsu a duen fantasia bat da; hizkera zaharre an «irudipen a » esango litzaioke; baina ez da amet s e t a n izaten den irudipen e t ako a , baizik eta kontzientzia- sustraie t an sakonki kontzentr a tuz bakarrik suma daiteke e n a , eta hori aurrez saio asko egin ondoren bakarrik gerta tzen da 43 . Emaku me a k jarraian adierazt en dena ikusten zuen (bere hitzetan adierazita).

«Mendian gora nindoan eta halako toki batean zazpi harri gorri ikusi nituen nire aurrean , zazpina harri gorri ezkerre t a r a eta eskuinera , eta best e zazpi nire atzean . Lauki horren erdigune a n nengoe n ni. Harmailak bezain leunak ziren harriak. Gertuen neuzkan harrietako lau jasotzen saiatu nintzen. Eta zera aurkitu nuen ahalegin horretan nenbilela, buruz behera lurpera turik zeuden jainko- esta tu e n oinarriak zirela harri haiek. Lurpetik atera nituen eta zutitu nituen nire bueltan jarriz, ni beraien artean erdian gelditzen nintzelarik. Bat- batea n elkarren aldera okertzen hasi ziren buruekin elkar jotzen zuten arte, nire gainetik etxola baten antzekoa moldatuz. Lurrera erori nintzen eta zera esat en hasi nintzen: «eror zaitezte nire gainera horrela izan behar badu, ni nekatu t a nago eta». Kanpoalde a n, lau jainkoen jirabiran, sute bat sortu zela ikusi nuen orduan. Alditxo bat iragan zenea n berriro zutitu nintzen eta lurrera bota nituen jainkoen esta tu ak. Lur jo zuten tokian lau zuhaitz jaio ziren. Sugar urdinak sortu ziren esta tu e n jirabiran eta zuhaitz adar eta hostoak erretzen hasi ziren. Nik orduan: «Honek bukatu beharr a du; sugarre t a t ik zehar joango naiz adar eta hostoak kiskal ez daitezen». Eta sugarre t a n zehar ibiltzen hasi nintzen. Zuhaitzak desag e r tu egin ziren eta sugarrak gar urdin handi bakar batea n bildu ziren, ni lurretik gora jasotzen ninduelarik».

Hemen amaitu zen irudipena . Zoritxarrez ez du biderik, ezta baliabiderik ere ikusten irakurleari irudipen honen esana hi interesg a r ria modu frogatzailean argi adierazt eko. Kontakizun luzeago bate tik hartut ako zatia da heme n adierazia, eta irudi horren esan ahia ulertu ahal izateko gertakari horren aurretik eta ondoren gerta tu zena ere konta tu beharra legoke. Aurreiritzi gabeko irakurleak arazo handiegirik gabe sumat u ahal izango du «erdigun e a » ideia, gora igotze moduko batea n (mendian gora igotzea = saiatze a , ahalegintzea) lortzen dena. Neke handiegirik gabe sumatuko du, era berean , irakurleak hain ospet su a den Erdi Aroko arazo hura ere, zirkuluaren kuadra tur are n a alegia, alkimisten eremuko a ere baden a aldi berean . Horizonteko lau puntu kardinalek eta lau jainkoek ezaugar ri tzen dute nortasun osoa, hau da, espazio psikikoan norabide a ahalbide tzen duten lau funtzioen 44 eta guztia biltzen duen zirkuluaren bitartez. Norbanakoa zanpa tu nahi luketen lau jainkoak gainditu izanak norberare n identita t e a lau funtzioet a t ik askatu dela adierazt en du, lauko «nirdvanva » bat (elkarren aurkako indarret a t ik askat a s u n a ) ; zirkulura gertura tze bat gauza tzen da horrela, hau da, zatitu gabeko osotasu n e r a gertura tze a . Eta bide horret a t ik beste goratze- maila berri bat.

Argibide horiekin nahikoa dela pentsa tze n dut. Gai horietan gehiago sakontzeko ahalegina egin dezan ak moldatuko du nortasun- aldakuntzak gerta tze n diren moduari

buruzko gutxi gorabeh e r ako ideia bat. Gertakari inkontzient e e t a n nahas t e n da gaixoa (emaku m e a ) aktiboki parte- hartzear e n bitartez, eta gertakari horien mend e a n aktiboki jarriz, berorien jabe egiten da. Inkontzient e a eta kontzientzia elkarreng a n a biltzen ditu horrela jokatuz. Eta emaitza , sugarre t a n zehar gora joatea , alkimisten berota su n e a n bihurtzea , «izpiritu xume ar e n » sorrera . Indar aurkarien arteko batera tze t ik sortzen den haraindiko funtzioa da hori.

Esanak esanik, nire irakurleek eta horien artean bereziki sendagile direnek egin ohi duten erru nabar me n bat aitatu nahi nuke heme n . Oraindik ez dakit zein arrazoi dela eta beti honako susmo honekin dabiltzan, nik nire jardunbide ei buruz soilik idazten dudala, alegia. Hau ez da heme n g o eta oraingo kasua. Psikologiaz idazten dut nik. Eta indar guztiz azpimarra tu nahi dut nire jardunbidea ez dela orain adieraziko ditudan e t a n oinarritzen: hala- holako fantasia harrigarriak eragiten dizkiedala nire bezeroei eta hauek haietar a makurtu beharra dutela, horrela nortasun a alda dakien, eta antzeko zentzuga b ek e riak; nik zera egiazta tzen dut, era horretako garape n a duten kasuak gerta tzen direla, baina ez nik horreta r a behar tzen ditudalako, baizik eta beren barren eko beharre t ik sortzen zaielako. Nire bezeroe t ako askorentza t gauza horiek guztiak txinoa bezalat su dira oraindik ere. Bide horreta tik ekiteko nolabaiteko aukerarik izanen balute , erru ikaragarria izanen litzateke hortik jotzea, eta ni neroni izanen nintzatek e lehena hori oztopa tze n . Haraindiko funtzioaren bidea halabeh a r indibiduala da. Eta inolaz ere ez litzateke pentsa tu behar era horretako bidea anakore t a go psikologiko baten antzeko zerbait denik, bizitzatik eta mundu tik ihes egite moduko zerbait edo. Oso bestela , horrelako bide batek aukerak izan ditzan eta arrakas t a t s u a gerta dadin, horrelako norbanako horiei aurkezt en zaizkien munduko eginkizunak errealita t e a n ere gauza tu egin beharko lirateke. Fantasiak ez dira bizitzakoen ordezkoak, baizik eta bizitzan saiatu denak jasotzen duen izpiritu- uzta. Itxuragileak bere beldur morboso a baino ez du bizitzen, eta horrek ez dio inolako zentzurik eskaintzen. Ama Elizarako itzulbidea aurkitu duenak ere ez du bide horret a t ik ezertxo irabaziko, bere formet a n misteriu m magnu m delakoa ezkuta tzen baita inolako zalantzarik gabe. Zentzu osoz bizi daiteke hori ingurune horretan murgildurik. Gizaki arrunt ak ere ez du jakintza honen zamarik jasan beharrik izanen, ingurune tik jaso dezake e n gutxiarekin nahiko ados bizi baita. Irakurleari, beraz, zera uler dezala eskatu nahi diot, bene t ako gertakariak direla nik deskriba tzen ditudan ak, eta ez dudala inolako jardunbiderik proposa tz en .

Aurkeztut ako bi fantasia- adibidee t a n anima eta animus a r e n jardun positiboa agertzen dira. Gaixoak parte aktiboa hartzen duen neurrian, desag er tu egiten da anima eta animus a r e n pertsonifikatut ako irudia, kontzientziaren eta inkontzient e a r e n arteko harre ma n e n funtzio bilakatzen da eta hori. Eduki inkontzient e ak (adierazitako fantasien modukoak) «errealita t e bihurtzen» ez badira, ordea, jardun nega tiboa eta pertsonifikazioa sortzen dira orduan, hau da, anima eta animus a autono mo bilakatzen dira. Ez-normal ta s un psikikoak sortzen dira, ohiko umore eta «ideieta tik» psikosiet ar aino iritsi daitezke en gradu guztietako posesio- egoerak. Gauza bat eta bera da egoera horien guztien ezaug arria: psikearen zati handiago edo txikiago batet az jabetu dela ezezagun a den zerbait , eta bere izate gorrotag a rri eta kaltegarria erakus t en duela arrazoizkotasu n, zentzuzkotas u n eta energia guztiaren aurka inolako begirape nik gabe, eta bide horreta tik inkontzient e ak kontzientzia gaindituz nagusigoa hartzen duela erakutsiz, hau da, posesioa hitz batez adierazita . Poseitutako arima- zatiak, horrelakoe t a n , anima eta animus a r e n psikologia bat garatzen du. Emaku me a r e n inkuboa demonio maskulino ugariz osaturik dago, eta gizonezkoar en sukuboa , aldiz, eme bat da.

Jarrera kontzient e a r e n arabera izaera autono mo a hartzen duen edo funtzio baten itxuran desag er tze n den arima ulertzeko modu berezi honek, edonork errazta su n ez ulertuko duenez, ez du inolako zerikusirik kristauen arima- kontzeptu a r ekin.

Talde- inkontzient e ak moldarazitako edukien adibide tipiko bat da nire emaku m e bezeroare n fantasia. Formaz subjektiboa eta norberaren a bada ere, edukiz kolektiboa da, esan nahi da, gizaki askotan agertzen diren irudi eta ideiak direla, hau da, norban ako a best e gizakien antzeko egiten duten zatiak direla. Eduki horiek inkontzient e izaten jarraitzen badute , norbanako a best e gizakiekin nahas turik agertzen da horien eraginez, edo best e hitzetan adierazt eko, ez dago bereziturik, ez dago norban akoturik.

Puntu honet a n beste galdera hau ere egin daiteke, zer dela eta da desiragarria gizakia norbanako tu dadila. Ez da desiragarria bakarrik, ezinbes t eko a ere bada, beste ekin nahas t e n den neurrian norbera izatearekin batera ezinak diren ekintzak burutzen baititu norbanako ak, egoera larrietan erortzeaz gain. Nahaske t a eta berezi ezin bakoitzetik norbera ez den modua n jokatzeko behar bat sortzen da. Hori dela eta, ezin bat etorriko da horrekin eta ezin hartuko du horren guztiaren erantzukizuna. Duintasun a galdarazt e n duen eta askat a su nik gabeko egoera ez- etiko batea n aurkitzen da horrelakoe t a n norbera . Norberarekin batera ezintasun hori bera da egoera neurotikoa eta onartu ezina, eta jakina, egoera horreta tik askaturik egon nahi luke edonork. Norberak bere burua sentitzen duen modua n izanaz eta jokatuz bakarrik aska daiteke egoera horreta tik. Horrega tik dute gizakiek sentipen bat, hasiera bate t an hodeitsu bezala eta zalantzazkoa ager tzen zaiena, baina garap en e a n aurrera egin ahala gero eta indartsu a go a eta argiagoa azaltzen dena. Norberak bere egoera eta ekintzei buruz «hau ni naiz eta nik jokatzen dut horrela» esan dezake e n e a n , orduan batera daiteke bat, gogorra gerta tzen bazaio ere, bere egoerarekin, eta orduan bakarrik har dezake bere egoerar en erantzukizuna, horren guztiaren aurkako norabide an doan joera sumatz en badu ere. Onartu beharrekoa da, hala eta guztiz ere, norberak bere burua onartzea dela gauzarik neketsu e n a . («Zamarik neketsu e n a r e n bila zenbiltzan eta zeure burua aurkitu zenuen», Nietzsche) . Eginbehar neketsu e n a den hori, ordea, burutu daiteke e n gauza da, norbera bere eduki inkontzient e e t a t ik bereizteko gauza bada. Bere izaeran aurkitzen ditu eduki horiek barnerakoia denak; kanporakoiak, aldiz, giza objektue t a n proiekzio modua n. Gu geu eta kideekiko ditugun harre ma n a k nahas tu eta ezinezko egiten dituzten irudikape n nahasg a rriak eragiten dituzte eduki inkontzient e ek bi kasue t a n . Arrazoi horiek direla bitarteko, zenbait gizakiri ezinbes t eko gerta tzen zaio norbere tze a , eta hori ez behar terape u tiko modua n soilik, baizik eta baita burutu beharreko ideal goitiarrenar e n , onenare n ideia bezala ere. Lehen kristauek zuten Jainko- erreinuare n eta «zeuon barne an duzuen erreinuaren » ideala ere badela hori aldi berean , azpimarra tu beharre a n aurkitzen naiz heme n . Ideal horren oinarrian dagoen ideia honako hau da, zuzen jokatzea zuzen pentsa tz e t ik datorrela , eta ez dagoela inolako senda tz erik eta mundu a hobe tzerik norban ako bakoitzetik hasten ez denik. Bestee n kontura eta behar t su e n egoitza batea n bizi denak ez du sekulan arazo sozialik konponduko, modu gogorren e a n adierazita.

8.MANA-NORTASUNA

Berehala adieraziko den helburua aurkezteko aurreko kapituluan erabili nituen kasuak dira orain egingo dudan aurkezpen e r ako abiapuntu tza t hartu ditudan materialak; helburua zera da, anima –konplexu autono mo moduan ulerturik– gainditzea eta, bide batez, kontzientziaren eta inkontzient e a r e n arteko lotura egiteko funtzioa har dezan aldaraz t e a . Xede hori lortuz, nia taldet a su n- nahask e t a guztieta t ik eta talde- inkontzient e t ik askatze a ere lortuko litzateke aldi berean . Konplexu autono mo a r e n ahalme n diabolikoa galtzen du animak prozesu horren ondorioz, esan nahi da, ezingo duela inolako posesiorik gauza tu , ahalme n- gabe turik gelditzen baita. Altxor ezezagun e n babesle izateari uzten dio; ez da gehiago Trial- aren izaera jainkotiar/ab er ezkoa duen mezulari demoniakoa den Kundry izango, ezta arima- erregina ere; baizik eta oso bestela, izaera intuitiboko funtzio psikologiko bat izanen da, zeineng a tik primitiboek zioten hura esan ahal izango den: «basora doa izpirituekin hitz egitera», edo beste hau, «nire sugeak niri hitz egiten dit», edo haur- hizkeran adierazita , «beha tz txikiak esan dit».

Rider Haggards- en «She- who- must- be- obeyed»- en deskribape n a ezagun a dakien nire irakurleek pertsonalita t e horren indar magikoan pentsa tuko dute seguruenik ere. Mana-nortasun bat da delako «she» hori, hau da, ezkutuko ezaugar ri harrigarriak (mana) dituen izaki bat, ezagutza eta indar magikoz hornitut ako a . Norberari buruzko ezagutza inkontzient e baten proiekzio lelo batetik berez sortut ako ezaug arriak dira horiek guztiak, hizkera ez hain poetikoan formulaturik honelat su adierazi ahal izango lirateke e n ak: «onartzen dut nire nahi kontzient e a ri sinetsi ezineko eran ihes egin diezaiokeen faktore batek diharduela nigan. Ideia harrigarriak burura tzen dizkit, eta nahi gabeko eta zori txarreko umorea eta afektuak eragin eta nire erantzukizunpe tik at dauden ekintzak eginarazt e n dizkit, beste gizakideekiko harre ma n a k era gorrotag ar rian galbidera tzen dizkidaten horietakoak, eta antzeko beste hainba t . Ezinean sentitzen naiz egoera horien guztien aurrean , baina okerrena best e hau da: berarekin maite mindurik nagoela eta harrigarriro harrituta naukala». (Tenpera m e n t u artistikoa izenda tze n dute hori olerkariek maiz, olerkari ez direnek best e nolabaiteko ihesbidea bilatzen duten bitarte an) .

Baina «animak» bere mana galtzen badu, nora joan da hori? Animaz jabetu denak eskura tzen du, itxura guztien araber a , man a hori, zeren irudipen primitiboak zioen bezala, man a- pertsona hiltzen duena jabetzen baita hildakoaren manaz.

Zeinek egin dio, ordea, animari aurre? Nia kontzient e ak , inolako zalantzarik gabe; eta horretxeg a tik jabetzen da nia man a horret az . Nia kontzient e a , beraz, man a-

nortasun e a n bilakatzen da. Kontu izan, hala ere, mana- nortasun a talde- inkontzient e a r e n indar gain- hartzaile bat dela, hau da, gizonezko ahalme n d u n ar e n arketipo ezagun a , heroi, printze, azti, sendagile eta santu baten itxuran ager tzen dena, izpiritu eta gizakien gainetik dagoen Jainkoaren laguna, alegia.

Mundu ilun bate tik atera eta nortasun kontzient e az jabetzen den irudi kolektibo bat baino ez da. Izaera zorrotzekoa da arrisku hori; izan ere, animari aurre eginaz irabazitako guztia ezereztu baitezake kontzientziaren puzte batek. Horrega tik ez du garrantzi gutxiago zera jakiteak, animak behere n e ko maila eta daitezkee n arteko irudietako bat hartzen duela kontzientziaren hierarkian, eta berori gainditzeak beste irudi kolektibo bat egituraraz t en duela, zeina lehenare n man az jabetzen den. Errealita te a n aztiaren irudia da –nik izenda tuko nukeen ez– man a edo animar en balio autono mo a berega n a t z e n duena . Irudi horrekin inkontzient eki bat egiten dudan neurrian ames t u dezake t ni neroni jabetu naizela animar en man a horretaz. Baldintza horietan, ordea, ilusio bat baino ez da izanen guztia.

Azti- irudiak badu emaku m e e n g a n arrisku gutxiagokoa ez den beste parekide bat: amaren irudi goratua da, ama handiaren a , bihozbera t a s u n handikoaren a , dena ulertu eta barkatuz beti onena desira tu izan duenare n a , beste e n alde lan eginaz bereaz ahaztu izan denaren a , maitasu n handiaren aurkitzailearen a , aztia azken egiaren predikaria den bezalaxe . Maitasun handia inoiz bere neurrian baloratu a ez den bezala, jakinduria handia ere ez da ulertua izan inoiz. Bi horiek ez dute elkar ondo era ma t e n .

Oker- uler t z e larri ba t izan beh a r horr e k guz t i a k , puz t e ba t e n aurr e a n aurki t z e n baik a r a inola k o zalan t z a r i k ga b e he m e n . Ber e a ez de n zer b a i t e t a z jab e t u da nia. Baina, nola jab e t u man a horr e t a z ? Egiaz nia izan ba d a ani m a gain d i t u due n a , ber a r i da g o k i o man a r e n jab e iza t e a er e , e t a zuz e n a da horr e t a t i k at e r a t z e n de n ond o r i o a: garra n t z i t s u iza t e r a iri t s i da . Zerg a t i k ez du era g i ni k esa n a h i horr e k –mana horr e k– be s t e e n g a n ? Hori lit z a t e k e e ta oinarri z k o irizp i d e e t a k o ba t! Eta era g i ni k ez ba d u , ez da garr a n t z i t s u iza t e r a iri t s i ez dela k o , bai z i k e ta ark e t i p o ba t e k i n naha s t u bain o egin ez dela k o , hau da, be s t e irudi inko n t z i e n t e ba t e n m e n d e r a erori dela k o . Horr e t a t i k ezin b e s t e a n ond o r i o z t a t u beh a r k o da ez dela nia izan ani m a gain d i t u due n a e ta , ond o r i o z , ez dela man a z er e jab e t u . Aita- irudiar i da g o k i o n e ta horr e n ber d i n a de n sex u ber e k o ahal m e n han di a g o k o be s t e irudi ba t e k i n naha s t u baino ez da egin .

«Bere buruaz jabetzen dena bakarrikaskatzen da guztia lotzen duen bortizkeriatik» 45 .

Indarkeria guztien gainetik dagoen gizakiaz gaindiko zerbait izatera iristen da horrela, jainko- erdi bat edo, agian zerbait gehiago. . . «Ni eta Aita bat gara», bere anbiguotas u n e a n hain emankorra den aitorpen indartsu hori horrelako une psikologiko batetik sortua da.

Horren aurrean gure nia muga tu eta kexati honek bere burua ezagutzeko inolako sintonia- gaitasunik duen neurrian, bere barnera bildu eta hor ahalme n handiko eta garrantzitsu izateare n ilusioet ara ahalik eta azkarren makurtze a baino beste biderik ez zaio geratzen. Engainu hutsa izan da: niak ez du anima gainditu, ezta honen man az jabetu ere. Kontzientzia ez da inkontzient e az nagusitu, baizik eta animak bere nagusigo harroa galdu egin du niak inkontzient e a ri aurre egiteko keme n a izan duen neurri berean . Aurrez aurreko lehi horret an , ordea, kontzientzia ez da inkontzient e a gainditzeko gai izan, baizik eta bi mundu horien arteko oreka gauza tze bat beste rik ez da gerta tu .

Niak anima gainditzea ames t e n zuelako jabetu ahal izan zen «aztia» niaz. Hori guztia gehiegikeria bat zen, eta niaren gehiegikeria bakoitzari inkontzient e a r e n beste gehiegikeria batek jarraitzen dio:

«Itxura aldatua nbortizkeria beldurgarriz agintzen dut nik». 46

Niak garaipen- nahia alde batera uzten badu, aztiaz deabrutu a egotea ere auto ma tikoki desag er tze n da. Non jarraitzen du orduan manak?. Norengan edo zertan bilakatzen da mana , aztiak berak ezin badu gehiago deabrutu? Guk orain artean dakiguna zera baino ez da, ez kontzientziak, ezta inkontzient e ak ere duela man arik; izan ere, gauza bat baita ziurra, niak inolako agindu nahirik adierazt en ez badu, orduan ez da inolako deabrutzerik gerta tze n , hau da, inkontzient e ak ere bere nagusigoa galdu egiten du. Kontziente a edo inkontzient e a den zerbaiten mend e jarri da orduan mana , edo agian ez kontzient e , ezta inkontzient e den zerbaiten mend e . «Zerbait» hori da nortasun a r e n erdigune a : indar kontrajarrien arteko zerbait deskriba ezin hori, edo indar kontrajarriak batera tzen dituena edo gatazkare n ondorioa edo tentsio energe tikoare n «emai tza»; nortasun bilakatzea , norbanako ar e n aurrera urrats bat, hurrengo maila.

Ez diot irakurleari zera eskatuko, arazo osoaz aurkeztu t ako gain- begirada azkar hone t ako urrats guztiak uler ditzanik. Aurkezpen orokor zeha tzago a ondorengo orrialdee t a n barna eskainiko baitiot jarraian.

Anima- eta animus- gertakariek eragiten dituzten eduki inkontzient e ak kontzientzian nahikoa sartu direne an sortzen den egoera da gure arazoaren abiapuntu a . Honako era hone t an irudika daiteke hori guztia egokienik: ingurune pertson aleko gauzak dira, lehenik, eduki inkontzient e ak , lehenago aipatu t ako bezero gizonezkoare n fantasien motakoak edo. Geroago nagusiki sinbolismo kolektiboa duten inkontzient e inpertsonala ren fantasiak garatzen dira, nire emaku me- bezeroare n irudipenen erakoak edo. Fantasia horiek ez dira, ordea, zakar eta araug ab e a k, zenbaitzuek pentsa tuko luketenez; oso best ela , helburu batera bideraturik dauden orientabide inkontzient e zeha tz batzuei jarraitzen diete beti. Geroagoko fantasia- serie horiek sarbide- prozesu bezala ulertzea litzateke , agian, zuzenen a , hori da eta gertuen legokeen analogia. Gutxieneko neurri bate t a n antolaturik daude n talde eta leinu guztiek dituzte harrigarriro garatu t ako sarbide- ohikunde ak, beren gizarte- eta erlijio- bizitzan berebiziko garrantzia hartzen duten ak 47 . Horien bitartez mutilak gizon bihurtzen dira, eta neskak emaku me . Erdainkuntza onartzen ez zutenak «animaliatza t» jotzen zituzten kabirondo- leinukoek. Horrek adierazt en digunez, sarbide-ohikunde ak dira gizakia aberea r e n egoera tik pertsonar e n e r a iragan araz t e n duten baliabide magikoak. Esanahi izpiritual handiko eralda tze- misterioak dira, antza guztien arabera , sarbide- ohikunde primitiboak. Sufrimend u handiko trata me n d u- bideak jasan beharr a izaten dute mahiz sarbide- gaiek, eta aldi berean leinu- sekretu e n berri ema t e n zaie: leinukoen arauak eta hierarkia alde batetik, eta best e tik irakasbide mitiko kosmogoniazkoak eta antzekoak. Kultura- herri guztiet an gorde izan dira sarbide-

ohikunde ak. Kristoren ondorengo VII. gizaldira arte gorde zituzten Grezian, antza denez, antzinako misterio eleusenikoak. Misterio- erlijioz gainezka zegoen Erroma bera. Horietako bat da kristaut a s u n a , gaurko bere eran ere bataioa, sendotza eta eukaristia bezalako sarbide- ohikunde ak, nahiz eta modu bigundu a n eta okerrera tu a n , oraindik ere gorde tzen dituena . Gauzak horrela, ez da inor izango sarbide- ohikunde e n garrantzi historiko ikaragarria gaur geroz ukatuko duenik.

Sarbide- ohikunde e n garrantzi historikoaren (misterio eleusenikoei buruz zaharrek utzitako adierazpe n a k lekuko) parean ez du zer aurkezturik moderno ta s u n a k. Masoneria, Frantziako Eliza Agnostikoa, arrosa- gurutze legendarioak, teosofia eta antzekoak ordezko ekoizpen ahulak baino ez dira, galera historikoen zerrend a n hizki gorriz nabar me n d u t a utzi beharko lirateke e n e n ordezko ahul hutsak guztiak. Gauza da sarbide- sinbologia guztia argi eta gabi ager tzen dela eduki inkontzient e e t a n . Kontu horiek sineskeria eta zientifikotasunik gabekoak direla aurpegiratze a , kolera- izurrite baten aurrean norbaitek hori infekzio- gaixotasu n bat eta horrega tik antihigienikoa dela esate a adineko azkart a sun a litzateke . Nik behin eta birritan azpimarra tu behar dudan ez , arazoa ez da sarbide- sinboloak errealita t e objektiboak diren ala ez erabakitze a , baizik eta eduki inkontzient e horiek sarbide- ohikunde e n baliokideak diren eta, ondorioz, giza psikean eraginik badute n ala ez argitzea. Arazoa ez da, era berean , horiek desiragarriak diren ala ez. Nahikoa da hor egote a eta eragina izatea .

Zenbaite t a n oso luzeak diren irudi- serie horiek heme n irakurleari zehazt a su n e z aurkezt e a ezinezkoa zaidanez, nahikoak bekizkio orain artean adierazitako adibideak, eta zera eskatuko nioke, sinets diezadala horiek guztiek elkarren artean lotura duten eta xede batera bideraturik dauden gertakariak direla diodan e a n . Dena dela, kezkaz erabiltzen dut heme n «xede batera bidera tu t a daudela» esa molde a . Arreta handiz eta mugap e n batzuez erabili beharr eko esa molde a da. Berez inolako xederik gabe gerta tzen diren ame t s- serieak aurki daitezke buru- gaixotasu n a dutene t a n eta fantasia- serieak neurotikoe t an . Lehenago aitatut ako suizidio- fantasia izan zuen gaztea xederik gabeko fantasia- serieak ekoizteko bide egokiene tik lebilke, aktiboki eta kontzient eki parte hartzen ikasten ez duen bitarte an . Bide horret a t ik bakarrik sortzen da xede baterako norabidea . Prozesu natural hutsa eta xederik gabea da berez inkontzient e a , baina aldi berean , prozesu energe tiko guztien ezaug arria den helburu batera bideratu t a egoteko gaitasun a r ekin. Kontzientziak, aldiz, aktiboki parte hartzen badu eta prozesuko urrats guztiak bizitzen eta zuzen ulertzen baditu, bide horreta tik lortutako goreneko azken mailatik sortzen da hurrengo irudia eta xede baterako norabidea hartzen da horrela.

Inkontzient e a r ekiko aurrez aurrezko eztabaidar en hurrengo helburua egoera berri bat lortzea da, zeinet an eduki inkontzient e ek ez duten inkontzient e izaten jarraituko eta ez diren anima- eta animus- gertakarien zeharkako adierazpide izango, hau da, egoera berri bat non anima (eta animus a) inkontzient e a r ekiko harre ma n e n funtzio izatera pasako diren. Hori izatera iristen ez diren bitarte an konplexu autono mo izaten jarraituko dute, hau da, kontzientziaren kontrola apurtzen duten nahask e t a - faktore izanen dira, eta bide horreta tik baita egoera baketsu ar e n izorratzaile ere. Hori guztia ezagun a den errealita t e a denez, nik darabildan «konplexu» hitza orokortu egin da bere esanahi horretan hizkera arrunt e a n ere. Zenbat eta «konplexu» gehiago izan batek, orduan eta poseituago a /d e a br u tu a g o a aurkituko da, eta konplexu horien bitartez adierazt en ari den nortasun a r e n irudi bat molda tu nahiko balitz, eme histeriko bat behar duela izan ondorioztatuko litzateke onene a n ere, hau da, anima! Bere eduki inkontzient e ak kontzient e bihurtzea lor dezanak –eta hori lehenik bere nortasun pertsonala ren eduki

erreal moduan eta ondoren inkontzient e kolektiboaren fantasia eran onartuz– lortuko du era berean bere konplexuen oinarrie tar a iristea , eta bide beretik posesio- egoera t ik askatuko litzateke. Horrela ezereztuko litzateke anima- gertakaria bera ere.

Posesioa eragin duen guztiez gaindiko best e indar horrek ere –nire gainetik kendu ezin dudan ak, ni baino indartsu ag o a behar baitu izan nolabait– animar ekin batera desag e r tu beharko luke logika guztiaren araber a ; «konplexurik gabe» geratu beharko luke batek, edo psikologikoki garbiturik. Niak baimend u gabeko ezerk ez luke gerta tu behar, eta niak zerbait nahiko balu, ez luke inolako oztopok desio horren aurka jarri behar. Eraso ezineko posizio bat hartuko luke horrela niak, hau da, eraba t eko jakintsu baten gorenekota s u n a , supergizaki baten gaindi ezineko tinkotasun a . Irudi idealak dira biak: Napoleon alde batetik eta Laotse beste tik. «Ohikoaz gaindiko eragingarrita sun a r e n » kontzeptu a ri dagozkio bi irudi horiek, Lehmann e k bere monografia ezagun e a n 48 argitu zuen man a- ren kontzeptu a ri alegia. Mota horret ako nortasun a man a- nortasun a izenda tzen dut nik arrazoi horrega tik. Inkontzient e kolektiboare n indar nagusi bati dagokiona da hori: giza psikologian dagozkion esperientzien bitartez antzina- antzinako aldietan moldatu t ako arketipo bati dagokiona beraz. Primitiboak ez du aztertzen zergatik best e norbait bere gainetik dagoen, eta ez du horren argibiderik bilatzen. Beste hori bera baino argiagoa eta gogorragoa bada, mana du horrek, hau da, berak baino indar handiagoa du; baina indar hori gal dezake , era berean , lo dagoen bitarte an norbait bere gainetik jartzen bazaio edo norbaitek bere errainua zapaltzen badio.

Munduan apaizaren irudiari legokiokeen jainko- gizon 49 eta heroi bilakatu da historikoki mana- nortasun hori. Psikoanalistek baluket e medikua zein neurritan den man a-nortasun a r e n jabe adierazt eko gaitasun a . Animari dagokion ahalme n a itxuraz bereg an a t z e n duen neurrian, man a- nortasun az jabetzen da zuzen- zuzene a n nia. Ia erregular t a su n osoz emat e n den garape n a da agerpe n hori. Behin- behinekotas u n e z bederen mana- nortasun a r e n arketipoare n identifikazio bat gerta tu gabeko mota horretako gutxiago edo gehiago aurrera tu t ako garape n- prozesurik ez dut ezagutzen nik. Eta munduko gauzarik arrunt en a ere bada hori horrela gerta tze a , zeren norberak ez ezik, best e guztiek ere gauza bera itxaroten baitute . Zailtasun ez eragotzi ahal izanen da norbait bere buruaz zertxobait harrotzea best eek baino sakonago ikustera iritsi delako edo, eta beste ek ere badute heroi behag ar ri bat edo guztien gainetik legokee n jakintsu bat, gidari eta aita bat, zalantzan jarri ezineko ahalme n d u n bat aurkitzeko halako behar bat, eta behar horrek eraginda hala- holako jainkotxoei jauretxeak eraikitzen dizkiete eta intsent suz ohoratzen dituzte. Ez da iritzirik gabeko imitatzaileen lelotasun negargar ria bakarrik, baizik eta berezko arau psikologikoa da lehenago izan zena gerora ere beti izanen dela. Eta honek ere horrela izaten jarraituko du, kontzientziak arketipo- irudien konkretizazioekin amaitu ez dezan bitarte an . Nik ez dakit desiragarria ere ba ote den kontzientziak betidaniko arauak alda ditzala; nik dakidana zera da, zenbaite t a n aldatu egiten dituela eta neurri hori oinarri- oinarrizko behar bat dela zenbait gizakirentza t ; horrek ez du eragozt en , ordea, askotan horiek berak izaten direla aitaren tronuan esertzen direnak, horrela arau zahar hura berriro indarrean jartzen dutelarik. Benet an ia ezinezkoa ere gerta tzen da arketipo- irudien gain- indarretik nola aska gintezkee n aurreikus t e a .

Ez dut sinest en , gainera , gain- indar horret a t ik aska gintezke e nik ere. Berarekiko jarreraz alda gintezke, eta horrela arketipo baten mend er a erortzea eta geure gizatasu n a r e n kaltet an best er e n paperen bat egitera behar tu t a egotea eragotziko genuke . Arketipo batek poseitut ako gizakia irudi kolektibo soila bilakatzen da, mozorro baten

antzeko zerbait , zeinen atzean gizatasun ak ez duen garatzeko aukerarik izaten, baizik eta oso bestela gero eta gehiago murrizten den. Mana- nortasun a r e n indar nagusiaren mend e erortzeko dagoen arriskua kontzientziak beti argi eduki behar duen kontua da. Eta arriskua ez da bakarrik norbera aita- mozorro bilaka daiteke el a , baizik eta baita era horretan mozorroturik dagoen beste baten mend er a eror daiteke el a ere. Maisua eta irakaslea gauza bat bera dira zentzu horret an .

Animaren desag e rp e n a k inkontzient e a r e n ahalme n eragileei buruzko ikuspegi bat lortu dela adierazt en du, baina inolaz ere ez ahalme n horiek guk indargab e t u ditugunik, edozein unet an itxura berri batez eraso baitiezaguk e t e berriro. Eta hori egin, eginen dute inolako zalantzarik gabe, kontzientziak hutsune bat izan orduko. Ahalmen a ahalme n a r e n aurka dago. Nia inkontzient e a r e n gaineko ahalme n az jabetzera ausar tuko balitz, oso eraso- kolpe fin bat eman az erreakziona tuko luke inkontzient e ak berak, mana-nortasun a r e n indar nagusiarekin erasoz kasu honet an: indar horren ospeak eraba t mend er a tu rik dauka nia. Arrisku horreta tik babes tu ahal izateko, inkontzient e a r e n ahalme n e n aurrean norberak dituen ahuleriak onartze a baino best e biderik ez dago. Horrela jokatuz ez diogu inolako best e ahalme nik kontrajar tzen inkontzient e a ri eta bide horreta tik ez dugu inkontzient e a zirikatzen.

Komikoa ere irudituko zaio, agian, irakurleari nik inkontzient e az era, nolabait adierazt eko, pertson ale a n hitz egiten badut . Ez nuke irakurleareng a n honako aurreiritzi hau eragin nahi, inkontzient e a zerbait pertsonala balitz bezala ulertzen dudala nik. Giza pertsonalaz haraindiko prozesu naturalez dago osaturik inkontzient e a . Gure kontzientzia bakarrik da pertsonala . Horrela, bada, nik «zirikatzeaz» hitz egiten badut , ez du esan nahi inkontzient e a nolabait iraindua izaten denik, eta, jainko zaharren ere mu a n ohikoa zenez, jeloskorta sun a g a t ik edo mend ekuz gizakiari heriotza eragiten dionik. Nire digestioari bere oreka galaraziko liokeen dieta- akats psikiko baten antzeko zerbaite t a n pentsa tze n dut horrela hitz egiterakoa n. Urdailak bezalaxe, inkontzient e ak ere auto ma tikoki erreakziona tzen du, eta, figuratiboki hitz eginaz, nitaz mend eku a hartzen du. Inkontzient e a r e n gainetik agintzeko ausardia hartzen badut , dieta- akats bat egitea bezalaxe litzateke horrela jokatzea: komenigarria ez den jarrera bat hartzen dut, neure onerako saihes t en saiatu beharko nukeen jarrera . Egin dudan konparak e t a ez- poetiko hori, hala ere, oso biguna izan da, okertut ako inkontzient e batek eragin ditzake en kalte moral zabal eta latzekin aldera tzen bada behintza t . Mintzatzen hasita, nahiago nuke jainko irainduen mend eku az hitz egitea .

Nia behin mana- nortasun a r e n arketipotik bereiztuz gero, ezinbes t eko gerta tzen da –animar en kasuan bezala– espezifikoki man a- nortasun a r e n a k diren eduki inkontzient e ak kontzient e bilakarazt e a . Sekretup eko izenaren edo jakintza bereziaren edo jardun berezi baterako apar teko pribilegio baten (quod licet Jovi, non licet bovi) jabe izan da historikoki beti man a- nortasun a , edo beste hitz batzuez adierazita, norberaren bereizke t a indibidualaren jabe. Mana- nortasun a r e n arketipoa eraikitzen duten edukiak kontzient e bilakaraz t e ak zera suposa tze n du, gizonezkoar en tza t aitagan diko bigarren eta bene t ako askape n a eta emaku m e a r e n tz a t , berriz, amar en g a n dikoa, eta bide horreta tik jabetzen gara gutako bakoitzaren banakot as u n a z lehene ngo aldiz. Primitiboen sarbide- ohikunde zeha tzen xedeei dagokiena da prozesu ar e n zati hori, baita bataioaren a ri ere, «haragizko» (edo «aberezko») gurasoen g a n diko bereizke t a eta haurtzaro berrirako («in novam infantia m») jaiotza berria hilezkortasu n e a n eta haurta su n izpiritualean , antzinako misterio- erlijio batzuek, kristaut a s u n a k bezala, formulatu ohi zutenez.

Norbera man a- nortasun a r ekin ez identifikatzeko aukera sortzen da horrela, eta horren ordez absolutut a s u n a r e n ezaugar ria duen mundu az haraindiko «Zeruko Aita» batet a n konkretizatzeko a (zenbaiten tza t , itxuraz, oso gogokoa dena). Nagusitza era berean absolutua onartuko litzaioke horrela inkontzient e a ri (fede- ahaleginak nahi lukeena lortuko balu!), eta bide batez baliozko guztia hara gora bidera tuko litzateke 50 . Horren guztiaren ondorioa, aldiz, zera litzateke , gutxiet si tako, nekez betet ako eta ezereza den gizaki bekat a ri errukigarri baten aurrean gaudela heme n . Ezaguna denez, mundu ari buruzko ikuspegi historikoa bilakatu zaigu irtenbide hori. Eremu psikologikoan mugitzen ari naizenez eta mundu ari nire betiko eta eraba t eko egiak ezartzeko inolako gogorik ez dudanez, irtenbide horri buruz jarrera kritikoa hartu beharre a n aurkitzen naiz: inkontzient e a r e n alderdi honet a n biltzen baditut goreneko ditudan balio guztiak eta eraba t eko ontasun a (summu m bonu m) litzateke e n a eraikitzen badut horrela jokatuz, best e egoera larri honet a n aurkituko nuke bereh alakoa n nire burua, neurri eta garrantzi bereko deabru bat sortu beharre a n alegia, zeinek nire eraba t eko ontasun ar ekiko oreka psikologikoa berreraiki beharko lidakeen. Nire apaltasun ak ez dit, ordea, inolaz ere onartuko nire burua deabru horrekin identifika dezad anik. Harrokeria handiegia litzateke hori eta, horretaz gain, nire goreneko balioekiko kontrae s a n e a n ipiniko ninduke horrek modu mingarrian. Nire defizita moralak berak ez lidake horrelakorik onartuko.

Arrazoi psikologikoak bitarteko, mana- nortasun a r e n arketipotik inolako jainkorik ez molda tze a aholkatuko nuke nik, hau da, arketipo hori ez konkretizatze a ; nire balioak eta kontrabalioak jainkoag an eta deabru ag a n proiekta tze a saihes tu ahalko nuke bide horreta tik eta niretzat hain beharr ezkoak diren giza duintasun a eta nire garrantzi nirezkoa mant en ahal izanen nituzke bide horreta tik, ahalme n inkontzient e e n mend eko jostailu moldakor izateko arriskue t a t ik aldenduz. Mundu behag a rriarekiko harre ma n e t a n mundu berorren jaun eta jabe naizela irudikatzen ari banaiz, erotuta nagoen seinalea da hori. Bere indarren gainetik dauden faktoreen aurrean «ez- erresist en tziar en» arauari jarraitzen dio batek, normala denez, ahalik eta norberar en goreneko maila jo artean, non gizartekide baketsu e n a bera ere erreboltari odoltsu bilakatuko litzateke e n. Inkontzient e kolektiboarekiko gure jarrera orokorraren adierazpide eredug ar ria da legearen eta esta tua r e n aurrean erakus t e n dugun mend ekot a s u n a . («Eman Zesarrari Zesarrari dagokiona, eta Jainkoari Jainkoari dagokiona») . Ez liguke neke handiegirik sortuko horreta r ainoko mend eko t a s u n a k. Badira, ordea, mundu a n gure kontzientziak baiezkorik eman e n ez liekeen faktore batzuk, baina burua makurtzen dugu, hala eta guztiz ere, horrelakoen aurrean ere. Zerga tik hori? Aurkakoa egitea baino erama n g a r riago a gerta tzen zaigulako praktikoki. Aldi berean badira inkontzient e a n zentzuz jokatzea eskatzen diguten faktoreak ere. («Ez aurka egin gaizkiari». «Mamon odoltsuar en etxean lagun bezala agertu». «Argiaren seme a k baino azkarragoak dira mundu ar e n seme a k », beraz: «izan zaitezte sugegorria bezain maltzurrak eta usoa bezain otzanak»).

Goragoko maila bateko jakintsua da alde bate tik man a- nortasun a , eta beste tik, eta aldi berean , goragoko mailako nahime n a du. Nortasun horren oinarrian dauden edukiak kontzient e eginaz honako egoera honet a n aurkitzen gara orain, beste ek baino gehiago ikasi izanak eta best eek baino gehiago nahi izateak sortzen duen egoerari aurre egin beharr ea n alegia. Jainkoekiko senide t a s u n kezkagarri honek erdi- erditik jo zuen, ezagun a denez, Aingeru Silesius, eta hain eraba t jota utzi zuen, ze protes t a n tis mo gogorren e tik abiatu eta ordurako zalantzan aurkitzen zen luteranis mo ar e n tarteko geltokitik iragand a , ama beltzaren mag al sakonen e t a r aino murgildu baitzen berriro buru- belarri, bere lirikarako gaitasun a r e n eta bere kirio- osasun ahularen kaltet an.

Baina Kristok berak eta bere ondoren Paulok arazo horrekin borrokatu zuten, oraindik ere hainba t aztarne t a t ik argi eta garbi ikus daiteke e n ez . Eckhart maisuak, Goethek bere Fausto- n, Nietzschek bere Zaratrus t a- n arazo bera gertura tu digute berriro ere. Mendera tze a r e n ideiarekin ahalegindu ziren nola Goethe hala Nietzsche ere: aztiaren eta deabru arekin hitzarme n a sinatu zuen gupidarik gabeko gizaki nahime nt s u a r e n irudiaren bitartez lehena, eta beste a , aldiz, jainko eta deabrurik gabe, gizakien arteko jaunaren eta best eez haraindiko jakintsuar en irudiaz baliatuz. Nietzscher en e a n gizakia bakar- bakarrik aurkitzen da, bera aurkitu izan zen bezalaxe, urduri, diru- kontue t a n best er e n mend e , jainko eta mundurik gabe. Hori ez da familia duen eta zergak ordaindu beharre a n dagoen bene t ako gizaki errealaren tz a t aukera ideal bat. Ezerk ezin aldendu araziko gaitu mundu ar e n bene t ako errealita t e t ik; ez dago mirarizko ihesbiderik. Ez gaitu ezerk inkontzient e a r e n eragin- ondorioet a tik aldenduko. Filosofo neurotikoak frogatuko ote digu, bada, bera ez dela neurotikoa? Ez da bere buruari bera horrelakoa dela frogatzeko gauza eta. Hortxe aurkitzen gara gu geure arimarekin kanpoalde tiko eta barne alde tiko eragin garrantzitsue n erdian, eta bi aldeekin zuzenta su n e z jokatu beharr e a n gaude. Eta hori geure gaitasun indibidualen neurrian bakarrik egin ahal izanen dugu. Geure buruarekin adostu beharre a n aurkitzen gara beraz, eta ez «behar lukeenar e n » araber a , egin dezake e n a r e n eta beharrezko zaionaren araber a baizik.

Bere edukiak kontzient e egin izanaren bidez deusez t a t u t ako man a- nortasun ak geure burua baden eta bizi den zerbait bezala bizi- sumatz era berrera ma t e n gaitu bide normale tik: bi mundu- ikuskera ezberdinen eta horietako zehazt a su nik gabe sumatu t ako baina argi eta garbi bizitako indarren artean tentsio bizian zerbait bezala bizi- sumatzer a hain zuzen ere. Arrotza gerta tzen zaigu «zerbait» hori, baina aldi berean baita oso gertukoa ere, eraba t gu geu eta aldi berean ezezagu n a , egitura hain misteriotsu a n dena beretza t eska dezake e n erdigune birtual bat bezala: abere eta jainkoekiko, beira eta izarrekiko senide t a s u n a , gu geu harritzeke eta geure gaitzespe n a eragiteke hala ere. Hori guztia eskatzen digu zerbait horrek, nahiz eta gure esku artean eskakizun horri boronda t e onenez kontrajarri ahal izateko ezertxo ere ez eduki; hala eta guztiz ere, osasun t su a gerta tzen da ahots hori entzut e a .

Norbera izena eman diot nik erdigune horri. Kontzeptu psikologiko bat baino ez da norbera intelektualki, guretza t ezagun ezina den izatasun bat adierazt en duen eraikuntza bat, gure ulertze- gaitasun az goitik dagoen ez bere horret an ulertu ezin dezakegu n izatasun bat, definizioak berak adierazt en duenez. «Jainkoa gurega n» ere izenda zitekeen. Ziurtasun osoz esan daitekee n e z , puntu horreta tik abiatzen da gure bizitza izpiritual osoa, eta helburu gorenen a k eta garrantzitsu en a k horra bideraturik daude. Saihets ezineko paradoxa dugu hori, gure ulertze- gaitasun a r e n goitik dagoen zerbait izenda tu nahi dugun guztiet an gerta tu ohi denez.

Nire irakurle saiatuari nahikoa argi gerta tuko zitzaion noski –hala nahi nuke nik bederen– Eguzkiak Lurrarekin duen hainba t eko zerikusia duela norberak niarekin. Ezin dira bata beste a r ekin nahas tu bi horiek. Ez da gizakia jainkotzea , ezta Jainkoa gutxies t e a ere. Gure giza adimen ar e n goitik dagoen a ulertezina gerta tzen da adimen horrentza t . Jainko- kontzeptu az baliatzen bagara , gertakari psikologiko zehatz bat adierazt en dugu horren bitartez, hau da: nahimen a gurutza tzeko, kontzientzia obsesiona tz eko, umorea eta jarduna baldintza tzeko duten gaitasun e a n agertzen diren eduki psikologiko zeha tz batzuen ez- mend ekot a s u n a eta nagusigoa da horrela adierazi nahi izaten duguna . Harrigarria gerta tuko da, noski, argitu ezineko umore- egoera bat, arazo nerbioso bat edo mend e t u ezineko joera bat bera Jainkoaren agerpe n izan daitezke ela esat e a . Esperientzia

erlijiosoaren tz a t berarentza t ere ondu ezineko galera bat izanen litzateke, berez txarrak ere izan daitezkee n hainba t eta hainba t gertakari eduki psikologiko autono mo e n kopurutik artifizialki bereiztuak izanen balira. Eufemis mo apotropeiko hutsa 51 litzateke horrelako gertakariak «zera baino ez litzateke» bezalako argibidez saihes tu nahi izatea . Erreprimitu baino ez lirateke egingo horrela jokatuz, eta itxurazkoa baino ez da izaten gehiene t a n irabazia, zertxobait aldatu t ako ilusio huts bat. Ez da nortasun a aberas t e n horrela jokatuz, baizik eta txirotu eta ito baino ez da egiten. Gaurko esperientzia eta ezagutzar en tza t txar bezala, edo zentzurik eta baliorik gabe a bezala ager tzen dena, goragoko maila bate t ako esperientziak eta ezagutzak, aldiz, onener ako iturri bezala suma dezake t e ; horretan guztian kontua, jakina, zera da, zer- nolako erabilera egiten duen batek bere zazpi deabru e t a t ik. Zentzurik gabeak direla esate a nortasun a ri bere itzala kentzea hainba t litzateke , eta horren ondorioz bere berezko irudia ere galdu eginen luke. Itzal sakonak behar ditu irudi biziak, bere moldakort a s u n guztian ager tuko bada. Txorimalo airetsua baino ez litzateke itzalik gabe geratuz gero, hau da, gaizki hezitako haur bat bezalakoa gutxi gora behera .

Hitz arrunt gutxitan adierazi ezin den garrantzi handiko arazo bat ukitu dut horrela: bere eginkizun handiet a r ako haurtzaro- egoeran aurkitzen da oraindik gizateria psikologikoki, gainditu gabe iragan ezin daitekee n maila bat da hori. Autorita te a , gidaritza eta legeen beharre a n aurkitzen da gehiengo handi bat oraindik. Ezin egin zaio ez- ikusia gertakari horri. Pauloren araber ako legea gainditzea kontzientziaren tokian arima jarri behar dela ulertzen duenari bakarrik dagokio. Oso gutxik lortu du ahalme n hori. («Asko dira deituak; aukera tu ak , aldiz, oso gutxi»). Barne- behar batek edo barneko premia batek eraginda , hobeto esat eko, egiten dute ibilbide hori gutxi horiek, labanare n mihia bezain zorrotza baita bide hori.

Jainkoa eduki psikologiko autono mo bezala ulertzeak arazo moral bihurtzen du Jainkoa, eta hori egitea , onartu behar da, oso kezkagarria da. Baina arazo hori existitzen ez bada, Jainkoa ere ez da ezer erreala, ez baitu esku hartzerik izanen gure bizitzan. Harropuzkeria historiko bat edo sentime n t alis mo filosofiko hutsa baino ez litzateke, beraz, hori, gauzak horrela badira.

«Jainkotasu n a r e n » ideia hori eraba t alde batera utziko bagenu eta eduki autono mo e z bakarrik hitz eginen bagenu, intelektualki eta enpirikoki zuzen jardungo genuke, baina psikologikoki ezinbes t e a n aitatu beharreko behar bat ezkuta tuko genuke horrela jokatuz. Eduki autono mo e n eragina bizi dugun era eta modua zuzen eta egoki adieraziko ditugu «Jainkotasun » baten irudikapen az baliatzen bagara . «Diabolikoa» adierazpide az ere balia gaitezke, horrekin gure ideia eta nahiei eraba t dagokien Jainko konkretizatu bat beste nonbait gorde tzen dugula adierazi nahi izan ez dezagun neurrian eta bitarte an . Zapi-azpiko gure jolas intelektualek ez digute lagunduko gure nahien araber ako izaki bat errealita t e a n kokatzen, mundu a gure itxaropen e t a r a egokitzen ez den bezalaxe . Eduki autono mo e n eragin- ondorioak «jainkotiar» ezaug arriz janzten baditugu, aldiz, berorien goi- botere erlatiboa onartzen dugu. Goi-botere hori izan da aldi guztietan zehar gizakia pentsa tu ezina ere pentsa tzer a eta bere buruari sufrimend u handien ak ezartzera ere behar tu izan duena, eragin- ondorio haiei nolabaiteko erantzun a eman ahal izateko xedez. Gosea eta heriotza- beldurra bezain erreala da botere- indar hori.

Kanp o a l d e a r e n e ta barn e a l d e a r e n ar t e k o ga t a z k a r e n kon p e n t s a z i o -m o d u a n ed o eza u g a r r i t u dai t e k e nor b e r a . Form ul a z i o hori eg o k i a er e izan dai t e k e , nor b e r a horr e k lor t u t a k o helb ur u ed o em ai t z a ba t e n iza e r a adi e r a z t e n due n hein e a n: poliki- poliki gau z a t z e n joan den et a ahal e g i n ask o r e n ond o r e n biz i ahal izan den zer b a i t , ale g i a . Nor b e r a bi zi t z a r e n hel b ur u ere ba d a horr e l a ,

nor b a n a k o izen d a t z e n de n zor t e - kon b i n a k e t a era b a t e k o t a s u n e z adi e r a z t e k o m o d u eg o k i a bai t a ; baina ez nor b a n a k o bak o i t z a r e n a adi e r a z t e k o soilik , bai t a tald e os o ba t e n a adi e r a z t e r a em a t e k o er e , non ba t a k be s t e a r i era b a t e k o irudia osa t z e n lagun t z e n dion .

Nia ez kontrajartzen eta ez mend eko zaion, baizik eta aske izanik, nolabait adierazt eko, bere biran –Lurra Eguzkiarene a n bezalat su– jiraka dabilen norbera hori zerbait irrazional eta definitu ezineko izatedun bezala bizi izanarekin bete da norbanakotze a r e n helburua. «Bizipen» hitza darabilt, niaren eta norberaren arteko erlazioaren pertzepziozko izaera adierazi nahi baitut horrela. Erlazio horretan ez dago ezer antze ma n g a r ririk, ezin esan baitezake gu ezer norbera horren edukiez. Guk ezagutzen dugun norberar en eduki bakarra nia da. Goitik dagoen eta ezezagun a den subjektu baten objektu bezala suma tze n da norbanako tu t ako nia. Nire irudipener ako, heme n jotzen du bere gailurra konsta t azio psikologikoak, norbera baten ideia bera haraindiko (transzed e n t e ) zerbait baita berez, psikologikoki arrazoitu eta justifika daitekee n a , bai, baina zientifikoki frogatu ezin den zerbait aldi berean . Hemen adierazitako garap en psikologikoaren ezinbes t eko eskakizuna da zientziaz haraindiko urrats hau, postulatu hori gabe ezin formulatu ahal izanen bainituzke nahiko zehazta s u n ez enpirikoki gerta tzen ari diren prozesu psikologikoak. Hipotesi baten balioa eskatzen du, gutxienez jota ere, norberak, atomo ar e n egituraz egin ohi den neurrian bederen bai behintza t . Eta konparazio baten muget a n jarraituz, indar handiz bizi den zerbait da, nahiz eta horren esana hia adierazt e a nire ahalme n e n goitik dagoen. Ez dut zalantzan jartzen konparazio- irudi bat denik, baina gu barruan hartzen gaituen irudi bat hala eta guztiz ere.

Badakit, eta sakonki jakin ere, ohikoz gaindiko ahalegina eskatzen diodala nire irakurleari idazki hone t an plantea t u t ako eskakizunak bezalakoak egiterakoan. Nire aldetik ahalegin guztiak egin ditut, gauzak ulertzeko bidea errazten, baina ez dut lortu zailtasun e t ako bat gainditzea, hauxe hain zuzen ere: nire adierazpe n e n oinarri- oinarrian daude n esperientziak ezezagun ak zaizkiela oraindik ere gehienei , eta arrotzak zaizkiela horretxeg a tik. Ezin itxarongo dut, ondorioz, irakurleek nire ondorioztape n guztiak ulertuko dituztenik. Irakurleek ulertu egiten diotela eta, edozein idazle poztu egingo litzateke ela egia bada ere, nire ondorioztap e n a k ulertzeak baino garrantzia handiago a du niretzat liburu honen bitartez askori oraindik argitu gabe dagoen esperientzia- eremu zabal baten berri emat e a k . Kontzientziaren psikologia oraindik inguratu baino ere egin ez zaion eremu ilun hone t an egon daitezke, izan ere, hainba t eta hainba t galderaren tz ako erantzunak. Ez da nire asmo a, inolaz ere, erantzun horiek eraba t ekot a s u n ez betiko formulatze a izan. Hori horrela, bene t an poztuko ninduke, erantzun baterako bidean nire idazki hau bilatze- saio bat bezala baliagarri izan dela jakiteak.

Oharrak

1 Archives de Psychologie izeneko aldizkarian argitara tu zen lehenen go aldiz tes tu hau «La structure de l’inconscien t» izenburup e a n . Jatorrizko testuar e n argitalpen aldatu eta gehitua da hemen eskaintzen dena, Gesa m-melte Werke- ko (Lan Guztiak) 7. liburukian jaso bitar te an aleman ez agita ratu gabea. Ikusliburu honetako eranskinean «Inkontzientearen Egitura» izeneko lana. A.O.2 Ikus eginkizun transzen d e n t e a in Psychologisch e Typen, Zurich, 1921, eta lehenagoko beste argitalpen batzue t a n .3 Ikus zehaz t a s u n a k in: Wandlunge n und Symbole der Libido (Libidoaren aldakuntzak eta sinboloak), 1912. Argitalpen berria: Wandlunge n der Symbole (Sinboloen aldakun tzak), Lan Guztiak 5.4 Ikus Flournoy, Des Indes à la Planè t e Mars. Etude sur un cas de somn a m b uli s me avec glossolalie, 1900; eta Jung, Zur Psychologie sogenn a n n t e r occulter Phäno me n e , 1902, 110 eta ondorengo orrialdeak. (Ikus, era berean , hitzaurr eko hirugar re n oharra).5 Jung, Psychologische Typen, 1950. (Ikus kapitulu honetako bigarren oharra).

6 Nire ikuspegiare n aurka «fant a si a mistikoa» dela esanaz eginiko gaitzesp e n a deseginik gera tzen da ho-rrela.

7 Hubert, H. eta Mauss, M.: Mélan-ges d´Histoire des Religions, Paris, 1909, XXIX orrialdea eta ondoren go ak.

8 «Eritis sicut Deus, scient e s bonu m eta malum. »

9 Goethe : Fausto I, Studierzim m e r , in: Werke in zehn Bände, BD. 4, 1961.

10 Meader: Psychologische Untersu-chungen an Demen tia Praecox- Kranken, in: Jahrbuch für psycgoan alyti sche und psycho pathologisch e Forschunge n, 1910, 209 orrialdea eta ondorengo a k.

11 Oraindik Zürich- eko erie txe psikiatrikoan senda gile nintzen ezjakin buruargi bati erie txe bereko sail ezberdinak erakut si nizkionea n . Erietxe psikiatriko bat barru tik behin ere ikusi gabea zen gizona. Ikustaldia amaitzea r geundela , zera esan zuen ahots goraz: «Baina, jauna, Zürich hiria bera da hau txikian! Herritarr en arteko hoberen a k hemen txe daude! Zera gerta tu izan balitz bezala da hau, egunero kalean aurki daitezkee n tipo adierazgar rienak heme n bildu izan balira bezala, alegia! Giza pizti arraroen a k eta goi- eta behe- mailako eredu hauta tu e n a k ». Egoera hura ikuspegi horre t a tik azter tu gabea nintzen ni, baina neurri batez arrazoia zuen gizonak.

12 Ikus definizioa, in Psychologisch e Typen, Lan Guztiak, 6 , 759- 773 orrialdeak. Leon Daudet- ek, «L’Hé-rédo» (1916) izeneko bere liburuan, «autofécond a t ion intérieur» izena ema te n dio gertakari horri eta arbaso baten arimare n berbizitzea adierazi nahi du.

13 Bleuler: Demen tia precox oder Gruppe der Schzophrenien , in: Handbuch der Psychiatrie , 1911.

14 Janet: Les Névroses, 1909.

15 Freud: Totem und Tabu, 1924.

16 Barka ezineko errua litzateke juduen psikologiaren emaitzak gizaki guztien tza t baliagar ri tza t jotzea! Inori ez litzaioke burura tuko psikologia txinata r r a edo indiarra guretza t ere baliagar ri dela esa t e a . Kritika hau dela eta antijuduta r r a naizela esanaz egin zaidan salake t ak ez du inongo sosten gurik, txinata r r en aurkako jarrera dudala esat e a bezain zentzu gabea izango litzateke eta. Jakina, ariar, semitiar, kamitiar eta mongoliar ment ali t a t e e n arteko ezberdint a su nik aurki ezin daitekee n arima- garape n a r e n hastap e n e t a ko maila sakone a n giza arraza guztiek psike kolektibo bera dute oraindik Arrazen arteko ezberdint a su n a k gauza tze n joan ahala, ordea, oinarrizko ezberdin t a s u n a k zertzen dira psike kolektibo horre t an . Hori dela eta, ezin itzul genezake bere orokorta s un e a n best elako arrazen espiritua gure ment ali t a t e r a honi kalterik egiteke ; hala eta guztiz ere, sen ahuleko hainba t eta hainba t izaera ri bideraga r ri irudituko zaio indiarren filosofia eta antzekoak berega n a t z e a .

17 Egokitzeaz (Einpassun g) eta moldatze az (Anpassun g) ikus Psycho-logische Typen, GW (Lan guziten bilduma), 6. liburukia, 630 or.

18 Alderatu definizioa, in Psycho-logische Typen, GW (Lan guztiak), 6. liburukia, 825 or.: «Norberar en nortasun a garatze a xede tza t duen ezberdintze- prozesu bat da norbanako tze a . . . Norbanako a banakako izaki huts bat baino zerbai t gehiago denez, eta bere existen tzia ziurta tzeko talde- harre m a n a k ezinbes t eko dituenez, norban ako tz e- prozesu horrek ez du bakartzera bidera tzen , oso best ela , gero eta orokorragoa eta sakona go a den talde- lotura bat eragi ten du».

19 Gero eta kontzien t e a go izatear en ondorioz agertzen den gertaka ri- jarraiera hau ez da, inolaz ere, trata m e n d u analitikoaren ondorio espezifikoa. Gizakia ezagutza edo jakintza batez harriturik gera tzen den bakoitzea n gerta tzen da hori. Paulok korintot a rr ei idazten dienez, «puztu egiten du jakintzak», ze ezagutza berriek burua nahas tu baitzien zenba tzu ei, beti ger ta tu ohi denez. Inflazioak ez du zerikusirik ezagu tzar e n erarekin, bai, ordea, best e ger taka ri honekin, ezagutza hori buru ahul batez eraba t jabetu daiteke ela eta, ondorioz, hortik aurrer a ez dela best e ezer ikusteko eta entzu t eko gauza izaten. Eraba t hipnotizaturik gera tzen da, eta izadiaren misterioare n argibidea aurkitu duela ere sines t e n du. Norberare n harrota s u n a r e kin pareka tu daiteke egoera hori. Oso erreakzio orokorra da jokabide hori, ze Genesis liburuan, 2, 17, ezagu tzar e n zuhaitze tik jatea heriotzara dara m a n beka tu moduan ikusten baita jakinduria . Baina bati ez zaio argi geratzen , zerga tik kontzien tzia gehixea go izatea, norberare n harrokeria pixka batez lagundurik egonik ere, hain arriskut su a izan daiteke e n . Genesis liburuan agertzen zaigunez, tabu bat gainditzea bezala litzateke norberare n kontzien tzia hartzea , jakinduriar en bitar tekot a s u n ez muga santu bat bidega b ek e ri az gainditu izan balitz bezala. Eta nire ustez, arrazoi du horre t an Genesis liburuak, norberar en kontzien tzia hartzerako bidean eman dadin urrat s bakoitza erru prome t e iko bat izan daitekee n heinea n: jakinduria, izan ere, su jainkotiarr a lapurtze a bezala litzateke, esan nahi da, indar inkontzien t e e n jabegokoa litzateke e n zerbai t , bere berezko izaera horre ta t ik erauzi eta kontzien tziar en nahikerie t a r a jartzea bezala litzateke e l a . Jakintza berria lapurtu duen gizakiak bere kontzien tziar en aldakuntza edo zabaltze bat nozitzen du, eta honen ondorioz, kontzien tzia hori bere kideen e t ik desberdindu egiten da. Gizatiarra denaz gaine tik jarri da, bai, («Jain-koa bezalakoa izanen naiz»), baina aldi berea n gizakidee t a t ik urrundu ere egin da. Jainkoen zigorra baino ez da bakarda d e a r e n oinaze hori: ezinezko zaio berriz gizakidee t a r a itzultzea. Mito hark dioen bezala , Kaukasoe t ako harkaitz- gailur bakar tiei katea t urik dago, jainkoek eta gizakideek abandon a t u rik.20 Ez da alferrikakoa izanen zera gogoraraztea, osagai kolektiboak ez direla tratamendu analitikoaren une honetan bakarrik agertzen. Inkontzi-ente kolektiboaren jarduna beste egoera psikologiko ugaritan ere adierazten da. Hau ez da, ordea, egoera ho-riek aztertzeko abagunerik egokiena.

21 Flournoy: Automa tis m e téléologique antisuicide: un cas de suicide empêch é par une allucina tion, in: Archives de Psychologie , VII/1908, 113- 137 orrialdeak; eta Jung: Psychologie der Demen tia praecox, Lan Guztiak 3, 304 eta ondoren go orrialdeak.

22 Adler: Über den nervösen Cha-rakte r, (Izaera nerbiosoaz). 1912.

23 Ikus horrela t suko kasu baten adibidea in: Über die Psychologie des Unbewus t e n (Inkontzien t e a r e n psikologiaz), LG 7, 44 eta ondoren go orrialdee t a n .

24 Goethe : Fausto II, 5gn ekitaldia: Gauerdia . In Werke in zehn Bänden (Lanak hamar liburukitan), 1961.

25 Toki berean . (Ebenda) .

26 Toki berean (Ebenda) .

27 Goethe : Fausto I: Sorginen sukalde a . In Werke in zehn Bände (Lanak hamar liburukitan). 4. liburukia. 1961.

28 Kantek eginiko ohar interes ga r ri bat gogora ekarri nahi dut heme n: Bere Vorlesunge n über Psychologie lanean –Psikologiaz irakasaldiak– (Leipzig, 1889), zera aita tzen du: «irudikap en ilunen eremu a n dagoen altxorra , guk eskura ezin dezakegu n giza ezagu tzen zuloa molda tzen duena », nire «Wandlunge n und Symbole der Libido», berrikiago «Symbole der Wandlung» –«Libido-aren aldakun tzak eta sinboloak», berrikiago «Aldakuntza re n sinboloak», Lan Guztiak, 5. liburukian zehazt a su n ez adierazi nuen bezala, altxor hori libidoa gauza tze n deneko hastap e n e t a ko irudien multzoaz osaturik dago, edo egokiago adieraz t ako, libidoaren autoaurkezp e n a diren hast ap e n e t a ko irudi multzoaz moldaturikoa da.

29 Talde- inkontzien t e a r e n arke tipoak, Lan Guztiak 9/1, 70 or. Eta ondor. Zur Phänom e n ologie des gais te s im Märchen, Lan Guztiak, 9/1, 398 or. Eta ondor., Psychologie und Erziehung, Lan Guztiak 17, 208 or. Eta ondor.

30 Aurkakoa dioten berriemaileen aurrean zera pentsa t u beharko litzateke, izpirituek sortzen duten beldurra hain handia delarik, jendeak beldur diotela ere ukatu egiten dutela . Elgontiarr e t a n neronek frogatu t ako a da horrelako esperien tzia .

31 Warneck: Die Religion der Ba-tak,1909.

32 Ikus honet az, Die psychologisch en Grundlagen des Geisterglau-bens, Lan Guztiak, 8. liburukia. Ikus halaber , Jaffé- ren Geister e r sch e i-nungen ubd Vorzeichen , 1958.

33 Ikus Tazito: Germania, 18, 19 ahapaldiak.

34 Ikus Haggard: She, 1887, eta Benoir: L’Atlantide, 1919.

35 Kontzeptu horiek zehaz t eko ikus Definitionen, in Psychologische Ty-pen, Lan Guztiak, 6. liburukia, 877- 890 orr.

36 Kontzien tzia etikoa ulertu behar da hemen (itzul. oh.).37 Ikus Spitteler- en Prome th e u s und Epimethe u s , 19 1 5 , eta Jung- en Psy-chologische Typen, Lan Guztiak, 6. liburukia, 261 or. eta hurrengo ak.38 Wandlunge n und Symbole der Libido, 1912. Argitalpen berria: Symbole der Wandlung. Lan Guz-tiak, 5 liburukia.39 Kubin. Die andere Seite, 1908.40 Silberer: Probleme der Mystik und ihrer Symbolik, 1914.41 Quantité négligeable , dio autoreak.42 Ikus halaber «Psychologie und Alchemie», Lan Guztiak, 12 lib.43 Irudimen aktiboa izena ere eman izan zaio jardunbide horri. Ikus, era berean , «Psychologie und Religion», Lan Guztiak, 11. lib. 137 orrialdea eta jarraierakoak.44 Ikus «Psychologische Typen», Lan Guztiak, 6. lib.45 Goethe : Sekre tuak. Zati bat, in: Werke in zehn Bänden (Lan guztiak hama liburutan), 7. lib. 1962.46 Goethe : Fausto II, 5. gert. , 4. esz., in: Werke in zehn Bänden, 4. lb. 1961.47 Ikus Webst e r : Primitive Secre t So-cieties , 1908.48 Lehman n: Mana, 1922.49 Eskuak ezarriz senda zezakee n bere mana rekin epilepsia bat, herria- ren sines me n a k dioenez, errege kristaue n a k.

50 «Askatua / loturarik gabe a » esan nahi du «absolutu ak». Jainkoa absolutu tza t onartzeak zera esan nahi du, gizakiekiko edozein lotura- motaren gaine tik jartzea. Gizakiak ezin du eraginik izan harenga n , ezta hark ere gizakiareng a n . Inolako garran tzirik gabekoa litzateke horrelako Jainko bat. Gizakiari begira dagoen Jainko bate t az hitz egin beharko litzateke zentzuz hitz egitekotan , eta Jainkoari begira dagoen gizakiaz. Jainkoa «Zeruko Aita» bezala ulertzeko ikuspegi kristauak oso era finean adierazt e n du Jainkoaren gizakiarekiko erlatibot a s u n hori. Inurri batek museo britainiarr eko edukiez erabaki dezakee n bezainba t dezake ela gizakiak Jainkoaz alde bate t a r a utzirik, Jainkoa «absolu tu tza t » onartzeko behar ra best e ger taka ri honi dagokio aldi berean , Jainkoak «izaera psikologikoa» hartuko ote duen beldurra ri. Arriskutsua izanen litzateke eta hori bene t an . Jainko absolutu batek ez digu inolako axolarik sortzen; Jainko psikologiko bat, aldiz, erreala litzateke . Gizakienga n a irits daiteke horrelako Jainkoa. Gizakia balizko egoera horret a t ik babes t eko baliabide magiko bezala ager tzen da horrela eliza, ze esan ere esan egiten baita, «beldurgar ria litzateke el a Jainko biziaren eskue t a n erortzea ».

51 Gauza txar bati izen on bat emat e a , bere efektu okerra saihes t eko xedez.

Aurkibidea

HITZAURREA 7

BIBLIOGRAFIA 35

LEHEN ATALA. INKONTZIENTEAK KONTZIENTZIARENGANDITUEN ONDORIOAK

1. INKONTZIENTE PERTSONALA ETA TALDE-INKONTZIENTEA 39

2. INKONTZIENTEAREN ASIMILAZIOARI DARRAIOTEN GERTAKARIAK 55

3. «PERTSONA» PSIKE KOLEKTIBOAREN ZATI MODUAN 77

4. NORBANAKOTASUNA PSIKE KOLEKTIBOTIK ASKATZEKO SAIOAK 87

BIGARREN ATALA. NORBANAKOTZEA

5. INKONTZIENTEAREN BETEKIZUNA 101

6. ANIMA ETA ANIMUSA 121

7. NIAREN ETA INKONTZIENTEAREN IRUDIEN ARTEAN BEREIZTEKO TEKNIKA 153

8. MANA-NORTASUNA 173

OHARRAK 193