����������������� �� �������������

�������

� �� � � � � �

���������

����������������� ���� ���� ���

Eusko Legebiltzarrak otsailaren 18an onartutako Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legearen zioen

azalpenean jasotzen denaren arabera, "Emakumeen eta gizonen berdintasunaren arloan herri-aginteen jarduna

zuzendu behar duten printzipio orokorrak" ezartzen ditu legeak, eta horretarako, "zenbait neurri ere arautzen ditu"

bereziki, emakumeen autonomia sustatzeko, eta horiek, bereizkeria jasaten duten taldea direnez gero, gizarte,

ekonomia zein politikan duten posizioa sendotzeko".

Beste alde batetik, aipatutako Legearen 7. artikuluaren arabera, Toki Administrazioei dagokie "azpiegiturak, programak

eta prozedurak egokitzea eta sortzea, genero-ikuspegia beren administrazioan integratze aldera".

Ordiziako Udalak eskarmentu handia dauka Berdintasunaren alorrean jendearen kontzientzia pizten; horren ildotik,

Ordiziako Emakumeen eta Gizonen I. Plana egin eta onartu du (2009-2012); eta horren xede nagusia udalerriko

gizonen eta emakumeen arteko bereizkeria eta desberdintasun adierazpenak gutxitzea da.

Eta horren inguruan hartutako konpromisoaren erakusgarri, Hizkuntzaren eta Irudien erabilera Ez-sexistarako Gida hau

argitaratu du udalari atxikitako langile guztiek erabil dezaten, goian aipatutako planaren helburuei loturik; izan ere,

berdintasunaren ideia helarazteko, ezinbestekoa da hizkuntza ere berdinkidea izatea.

Gidaren edukia honako hau da:

2

- Hizkuntza modu ez-sexistan erabiltzearen garrantzia bidezkotzeko sarrera.

- Bigarren atalean, gaztelaniaren sexismoaren azterketa egiten da, eta gaztelania modu ez-sexistan erabiltzeko

jarraibideak ematen dira.

- Hirugarren atalean, bigarrenean bezala, euskararen azterketa eta jarraibideak ematen dira.

- Laugarren atalean, administrazioko hizkeraren berezitasunak aipatzen dira.

- Bosgarren atalean, irudi sexistak aztertzen dira, eta aurrekoetan bezala, irudiak behar bezala erabiltzeko

jarraibideak ematen dira.

- Azkeneko atalean, bibliografia eta webgune interesgarriak aurkezten dira, eta hizkuntzaren erabilera ez-

sexista egiteko jarraibideak jasotzen dituen eranskina.

Jaso agur beroa

Alkatea Zinegotzia

José Miguel Santamaría Ezeiza Iñaki Doubreuil Churruca

3

HIZKUNTZAREN ERABILERA SEXISTA

1. Hizkuntza ez-sexista erabiltzearen garrantzia.

Hizkuntza pertsonen arteko komunikaziorako zeinu-multzoa da, baina ez da elementu neutroa; aitzitik, oso

faktore sozial handia dauka; hau da, hizkuntzak errealitatea islatzen du sinbolikoki eta beste alde batetik, gure

pentsamendua baldintzatzen du eta inguratzen gaituenari buruzko ikuspegia zehazten du. Hori dela eta,

hizkuntzaren egiturak erabat baldintzatzen ditu hizkuntza bera erabiltzen duten norbanakoak.

Izendatzen dugun horri buruzko errealitatearen ideia bat eraikitzen dugu. Gaztelaniaz “Los técnicos del

Ayuntamiento asistieron a la reunión” edo “Los jubilados de Ordizia celebraron un baile en la Kultur Etxea”

esaten badugu, entzundakoari buruz egiten dugun irudikapena teknikari eta erretiratu gizonena da.

Emakumeak biztanleriaren % 51 dira. Horrek esan nahi du, gure gizartean emakume beste gizon dagoela.

Pertsonen zereginak aipatzen dituzten diskurtso, testu eta irudietan emakumeak aipatzen ez direnean, ikusezin

bihurtzen ditugu, arlo femeninoa eta emakumeak gutxiesten dira, hau da, ez dira pertsona gisa ezagutarazten.

4

Horrela, hizkuntzak, modu sexistan eta androzentrikoan erabiltzen denean, emakumeak ezkutatu eta ikusezin

bilakatzen ditu; genero-estereotipo zurrunak ematen ditu aditzera, eta diskriminazioa elikatzen du. Gain-

identitate maskulinoa sortzen da, eta horrela, gizonak aipatu egiten dira eta erreferentzia gisa erabiltzen dira,

eta emakumeek aldiz, ez dute kontuan hartzeko eredurik.

Horregatik da garrantzitsua hizkuntza modu ez-sexistan erabiltzea; izan ere, horrela, gizon eta emakumez

osatutako errealitatea erakusten dugu, bi generoak ikusgai bihurtuz eta gizarteko eremu guztietan balioetsiz,

eta horrela bermatu egiten delako pertsonak guztiek aipatuak izateko duten eskubidea, eta desagerrarazi

egiten direlako antzina errotutako eta gaur egun betetzen ez diren –eta bete behar ez diren– estereotipoak.

Hizkuntza modu ez-sexistan erabiltzea emakumeen eta gizonen arteko berdintasunaren aldeko konpromisoaren

erakusgarrietako bat da, eta herritar guztientzako eredu.

Litekeena da udaleko langile batzuek hizkuntza generoaren ikuspegitik aztertu eta erabili behar izateko

aparteko lana egin behar dutela uste izatea; lehentasunik ez duen ahalegina eskatzen zaiela, eta litekeena da

zeregin garrantzitsuagorik badagoela ere uste izatea; baina ez dugu ahaztu behar hizkuntza

pentsamenduarekin oso lotuta dagoela, eta haren bidez inguratzen gaituena ulertzeko dugun moduaz gain,

gizarteak duen pentsatzeko era ere helarazten dugula.

5

Hori dela eta, agiri bat idazten den bakoitzean, garrantzitsua da berriro irakurtzea eta aztertzea ea berdin

tratatzen diren emakumeak eta gizonak, eta hala ez bada, idazkera aldatu beharko da, apurka-apurka, gizarte

berdinkideagoa eratu ahal izateko.

2. Terminoen azalpena: zer da androzentrismoa eta zer da sexismoa

Androzentrismoa ikerketak eta azterketak ikuspuntu bakarretik, hau da sexu maskulinoaren ikuspegitik, egitea

da. Gizonak gauza guztien erdigune eta neurritzat hartzen ditu, eta ikuspuntu maskulinotik soilik ematen da

munduaren eta harreman sozialen ikuskera.

Sexismoa berriz, gizonei eta emakumeei balio, gaitasun eta rol desberdinak ematea da, sexuan soilik

oinarrituta, norbanako bakoitzak dituen gaitasunei arreta egin gabe eta emakumeek gizonen aldean egiten

dutena gutxietsiz, garrantzitsuak gizonen ekintzak soilik direla kontuan hartuta.

Horrela bada, androzentrismoa eta sexismoa desagerrarazteko, beharrezkoa da gizartearen egiturak errotik

aldatzea, bai eta hizkuntzarenak ere, emakumeak eta beraien ekintzak gehiago ikusarazteko. Hizkuntza tresna

malgua da; beraz, oso erraz egokitzen da historiako edozein unetako edozein beharrizanetara; baina

hizkuntzan egindako aldaketa horiek, gainera, errealitatea aldaraztea ahalbidetzen dute; beraz, ez dugu

baztertu behar gauzak ikusteko modua aldatzeko gaitasun hori.

6

Ez da ahalegin berezirik egin behar esaten edo idazten dugun horretan hitz jakin batzuk gehitzeko edo bi

sexuak hartzen dituztenak hautatzeko, arlo maskulinora bideratzen gaituzten terminoak erabili gabe.

Hizkuntzaren erabileran genero-ikuspegia gehitzearekin lortu nahi dena luzaroan hitzen bidez edo hitzetan

desagerrarazi diren emakumeekin justiziaz jokatzea da; beraz, emakumeak identifikatzeko eta barnean

hartzeko hizkuntza mota erabiltzeko ahalegina egin behar da.

7

ANÁLISIS DEL SEXISMO EN LA LENGUA CASTELLANA.

DIRECTRICES PARA UN USO NO SEXISTA.

1. Errores mas comunes derivados del androcentrismo y de sexismo en el lenguaje

castellano.

A) Uso del género gramatical masculino como genérico universal para hacer referencia

indistintamente a hombres y mujeres

“Los concejales se reúnen hoy en Pleno ”

“Los ciudadanos afectados deben presentar el pertinente recurso”.

“Se comunica a los vecinos del municipio que………….”

B) Nombrar de manera asimétrica, esto es, cuando un género es destacado y el otro no

(disimetría en la denominación).

“Dos vecinos del municipio y una mujer ganaron la prueba”.

8

“El presidente de la Asociación de Comerciantes, Don Patxi Zamora, asistió a la inaguración del local,

junto con Margarita Erreka” (siendo esta última presidenta de la Asociación de Mujeres, no nombrando

su cargo)

C) Reiteración de dos aposiciones que tienen como núcleo el término mujer, seguido de las

denominaciones que indican su posición en el terreno público. (disimetría en la aposición).

“Las mujeres ingenieras que realizaron la ponencia, no estaban de acuerdo con el lema del

congreso”

Lo corecto sería: “Las ingenieras que realizaron la ponencia, no estaban de acuerdo con el lema del

congreso”

D) Presentación del hombre como único sujeto de acción y de referencia, mientras que la mujer

es dependiente o subordinada.

“El señor Mendiluce fué a la gala acompañado de su mujer y sus hijos”

“La esposa del señor Alcalde de Ordizia acudió al evento”

“Los nómadas se trasladaban con sus enseres, mujeres y niños, siguiendo la caza.”

9

E) Trato discriminatorio con relación al sexo.

Los términos señora o señorita informan sobre el estado civil de las mujeres, y hace referencia a la

minoría de edad en cuanto a derechos. Los términos utilizados para varones son señor u hombre,

mientras que para mujeres son utilizados señorita, señora o chica.

“Los concejales de urbanismo de los municipios cercanos, fueron recibidos por la señorita

alcaldesa, en representación de nuestro consistorio”

F) Valoración de diferentes cualidades para mujeres (relacionadas con la estética) y para

hombres (relacionadas con lo intelectual).

“Los candidatos a la Alcaldía hicieron su primera aparición en la campaña electoral, Javier Erro

seguro de sí mismo, Ana Sánchez elegante.”

G) Utilización del género femenino para descalificar, alusiones peyorativas a las mujeres o a

los valores, comportamientos y actitudes que se les asignan y refranes populares,

canciones, cuentos, manuales de textos....

10

“¡Bah, Cosas de mujeres!”

“No llores, que pareces una nena”

“La mujer, la pata quebrada y en casa”

2. Directrices generales para un uso no sexista del lenguaje castellano

A) Utilización de genéricos reales y nombres abstractos:

El género gramatical no comporta el que sea excluyente, por lo que habrá que buscar términos que

abarquen a ámbos sexos. Tanto el masculino “ser humano”, como el femenino “persona” pueden

referirse indistintamente a una mujer o a un hombre.

Ejemplos:

personas, ciudadanía, personal técnico, gente, población, infancia, niñez, funcionariado, jefatura,

asesoría, titulación, dirección, diplomatura, judicatura, profesorado, alumnado, personal directivo.

11

B) Uso de las formas personales de los verbos y uso de pronombres.

“Cuando se solicite la devolución del importe retenido, se deberá aportar fotocopia de la licencia”.

“Quien solicite…/ La persona solicitante…”

“Quienes están aquí saben…”

C) Utilización de los dos géneros gramaticales como corresponde en cada caso

El uso del masculino como genérico, y la palabra “hombre”, ni incluye ni representa a las mujeres.

Para evitar la repetición se recomienda la alternancia de los genéricos que se vayan a utilizar. En

algunos casos sería recomendable el uso del artículo correspondiente al femenino o masculino, o

ambos cuando no se sepa el sexo de la persona o se trata de algún grupo mixto.

“Los padres y madres del alumnado”

“ Las niñas y niños que deseen acudir”

“Los y las trabajadoras”

“Las y los usuarios…”

12

D) El uso de las barras (las/os, nuestro/a, concejal/a…)

Aunque pueda ser un recurso valido para documentos administrativos (formularios, solicitudes,

fichas…), dificulta la lectura del texto, por lo que no debe utilizarse en exceso.

E) El uso de la @

La @ no es un signo lingüístico. Solo es válida para el lenguaje escrito y puede utilizarse como táctica

publicitaria para llamar la atención.

F) Combinación de varias posibilidades

En general, es el recurso más recomendable, para evitar abusar de uno sólo, a lo largo de un escrito o

conversación.

El texto:

“Un grupo de destacados médicos y biólogos, se encuentran realizando investigaciones sobre esta

enfermedad que afecta únicamente a los vecinos del barrio de Gaztañatxu. Los trabajadores de la

serrería, son los mas afectados”

13

Debería escribirse de la siguiente manera:

“Destacadas personalidades del mundo de la medicina y biología, se encuentran realizando

investigaciones sobre ésta enfermedad que afecta únicamente a quienes residen en el barrio de

Gaztañatxu. Las y los trabajadores de la serrería, son las personas mas afectadas”

G) Elección de valores, aptitudes y capacidades correspondientes a la persona en concreto, y no

en función de su pertenencia a un sexo u otro.

Por ejemplo, si al hacer referencia a una reunión de profesionales de la economía, mencionamos a algún

hombre de los presentes refiriéndonos a su profesionalidad, de la misma manera se señalará un valor

similar al mencionar a una mujer, y no su belleza o simpatía como se hace con cierta frecuencia.

H) Dar el mismo tratamiento a las mujeres y a los hombres con respecto a los apellidos,

profesiones, cargos honorarios, deportes que practiquen, etc.

“Don Iñigo Garay y Doña Itxaso Zárate, acudieron junto con sus respectivas familias a la inauguración

del nuevo polideportivo de la localidad.”

14

I) Uso del femenino y del masculino en las titulaciones y profesiones.

Podemos diferenciar tres casos:

a) Casos que representan una solución doble: en la mayoría de los casos y de la misma manera que el

resto de las palabras, el femenino y el masculino de los oficios, cargos y profesiones se forman

adjuntando respectivamente una –a y una - o a la raíz de la palabra.

Concejal-Concejala Consejera-Consejero Decana-Decano Astróloga-Astrólogo

Ineniera-Ingeniero Funcionaria-Funcionario Diplomática-Diplomático

b) Casos que representan un género común: palabras que presentan el mismo final para ambos

géneros.

Cantante Pediatra Psiquiatra Electricista Homeópata Profesional

Alguacil Jinete Forense Piloto Corresponsal Telefonista

Enseñante Detallista Economista Nutricionista Oculista

c) Variaciones: Gerenta/Gerente, Generala/General, Jueza/Juez, Ministra/Ministro, Jefa/Jefe

15

J) El lenguaje oral: Para referirse a un público variado es recomendable que se hable con

genéricos, con alternancia en el orden de aparición de ambos sexos.

En cualquier discurso ante el público, la unica regla que no debería pasarse por alto es la de que siempre

hay que visibilizar a todas las personas, sean del sexo que sean.

16

EUSKARAZ HIZKUNTZA EZ-SEXISTA ERABILTZEKO ARAUAK

A) “Giz” - erroaren erabilera generikoa.

Gaur egun pertsona eta komunikabide batzuk ahalegintzen ari dira “giz”-erroa zentzu generikoan ez

erabiltzen: Alternatibak:

“jendea” hitza “gizakiaren” ordez edo “pertsona”, “laguna”

“jendartea”, “sozietatea”, “gizon-emakumeak” hitza “gizartearen” ordez

“jendetasuna” hitza “gizalegearen” ordez

“arazo soziala” “gizarte arazoaren” ordez

B) “Gizona” hitz elkartuetan.

Erreferentzia egiten badiote talde anitz bati edo ezagutu gabeko generoko pertsona bati “gizon”

osagaia aldatu beharko dugu “-ari” atzizkia, “langile”, “pertsona”, etb. erabiliz:

17

“legelaria”, “enpresa burua”, “ industrialaria”, “kultu -pertsona”, “eliza pertsona”, “itsas langilea”, ...

C) Generoa daukaten izenak.

Euskaran hainbat izenek generoa daukate pertsonei erreferentzia egiteko:

“gizalaba”, “andrea”, “senarra”, “mutila”, ...

“etxekoandrea” hitza “etxeko gizon”-a du bere baliokidea

D) Generoa daukaten izenen plurala edo generikoa

Femenino eta maskulinoaren elkartea erabili behar da:

“Seme-alabak, meska-mutilak, andre-gizonak, jaun-andreak, ...”

“Zenbat seme dituzu?”-ren ordez “Zenbat seme-alaba /ume dituzu?”

“Kanguru hau triste dago ez baitauka semerik”-ren ordez “ez baitauka umerik / kumerik”

“Probintziako alkate jaun guztiek erantzun diote deialdiari”-ren ordez “Probintziako alkate jaun-andre

guztiek erantzun diote deialdiari”

18

E) “-sa” bukaerako femeninoak.

“-sa” atzizkia erabiltzeak ondorio bat dauka: “-sa” atzizkirik gabeko izen maskulino bihurtzen du.

“Maite alkatesak museo berria bisitatu du”, egokiago “Maite alkate andreak museo berria bisitatu du”

F) Generorik gabeko izenak.

Generoa adierazi nahi bada, zehaztu behar da:

“Andre edo emakume euskaltzainak, jaun edo gizon euskaltzainak, andre edo emakume zuzendariak”,

G) Androzentrismoa.

Esaldi batzuetan ikuspegi androzentrikoa islatzen da; bertan ulertzen da gizona munduaren ardatza eta

neurria dela.

“Frantziako iraultzaren ondorioz gizon guztientzako sufragioa ezarri zen”-ren ordez “Frantziar

iraultzaren ondorioz gizon-emakume guztientzako sufragioa ezarri zen”

19

GAZTELANIAZKO ADMINISTRAZIO-HIZKERAREN BEREZITASUNAK

Zinegotzigoak hartzen dituzten pertsonak gizonak eta emakumeak dira, baina hala eta guztiz ere, oso ohikoa

da sexu bietako zinegotziak aipatzean erabilera androzentrikora jotzea. Gauza bera gertatzen da zerbitzuen

buruzagitzekin, forma maskulinoarekin aipatzen baitira. Esaterako, sinatu beharreko dokumentuetan sarritan

agertzen da “Fdo. El Concejal" esapidea, postu horretan dagoena emakumea dela jakin arren; halakoetan,

komunztadura gramatikalean akatsa egiten ari gara.

Kargu publikoak aipatzeko modu egokiena generikoak erabiltzea da. Administrazio-hizkeran bestelako termino

sexistak ere erabiltzen dira, eta horiek ordeztu egin behar dira.

Honako taula honetan jaso dira termino zuzenak.

20

Expresión habitual Expresión correcta

Alcalde Alcaldía

Concejal Concejalía

Jefe de Servicio Jefatura de Servicio

Gerente Gerencia

Secretario Secretaria

Tesorero Tesorería

Interventor Intervención

Notificadores Notificaciones

El Funcionario El funcionariado

El técnico municipal El personal técnico municipal

El encargado de obra La persona encargada de obra

Inspectores Inspección municipal

El coordinador Coordinación

Adierazpide bikoitza erabiltzea ere zuzena litzateke, esaterako Interventor – Interventora, baina generikoa

erabiltzea errazagoa da nonahitik begiratuta ere.

21

Beste alde batetik, lan-merkatuan eta trebakuntza-alorrean emakumeen presentzia gero eta handiagoa den

arren, oraindik oso maskulinizatuta dauden sektoreak dira, eta horregatik, administrazioko idazkietan

titulazioak eta lanbideak modu sexistan adierazten dira.

Egoera hori saihesteko, Hezkuntza eta Zientzia Ministerioak Agindu bat onartu zuen 1995eko martxoaren 22an,

eta bertan, ikasketa-titulu ofizialak titulua lortu duena gizona ala emakumea den kontuan hartuta izendatzen

dira (Graduada Social, Arquitecta, Diplomada….); garrantzitsua da, beraz, edozein dokumentu ofizial

idazterakoan jarraibide hauei kasu egitea.

22

ERABILERA SEXISTA IRUDIETAN ETA PUBLIZITATEAN

Hizkuntzarekin gertatzen den bezalaxe, aurkezten dizkiguten irudiek –publizitate-kanpainetakoek bereziki–

sexismo eta androzentrismo zama handia eduki ohi dute.

1. Irudien azterketa, publizitatea eta generoa. Generoaren ikuspuntutik egiten diren

akatsik ohikoenak

Iragarkiek rol sexualei buruz eskaintzen duten mezu inplizituak adierazten du emakumeak ez direla gizonak

bezain garrantzitsuak gizartean: emakumeak benetako protagonismoarekin agertzen dituzten iragarkien

portzentajea benetan baxua da; hala ere, ez agertze hori ez da emakumeek komunikabideetan eta

publizitatean pairatzen duten ezeztatze sinboliko bakarra.

Emakumearen irudia desprestigiatzeko funtsezko hiru taktika daude, hala nola:

- Izena galtzea: tipikoki emakumeenak jotzen diren rolen arlorik probokatzaile eta nabarmenak puztu

egiten dituzte, eta emakumearen irudi distortsionatu eta desprestigiatua ematen dute.

- Isolamendua: "emakumea – etxekoandrea" hitz elkarketari dagokio, emakumea "bere lekuan" kokatu

23

nahi du, bereizi eta sukaldean kokatu, etxeko sisteman egon litekeen edozein akatsen mende, txikia

izanik ere.

- Ahultzea emakumearen irudia kaltetzeko modu sotila da. Emakumearen gorputza objektu erotiko gisa

erabiltzea.

Baina oro har, espiritu kritiko apur bat duen edonor kontura daiteke publizitateak eta hari atxikiriko irudiek

sexismo eta androzentrismo zama handia dutela; emakumeari buruz ematen den irudiak honako aspektu

hauetako bati edo batzuei jarraitzen die batez ere:

- Gizonek "erabili eta gozatzeko" objektu sexual hutsa, emakumeak haien mende jarriz.

- Adimenik eza.

- Edertasuna eta irudiagatiko ardura bakarra, baina besteen asebetetzea lortzeko helburu hutsarekin.

- Familiaren premiak betetzeari emanda dagoen etxekoandre soila.

Sarritan egiten den beste akatsetako bat emakumeak eta gizonak rol tradizionaletan erakusten dituzten eszena

estereotipatuak aurkeztea da: etxeko-lanak eta zainketa-lanak emakumeei esleitzen zaizkie soilik, eta ez dago

berezko pentsamenduak eta autonomia dituzten emakume intelektualen irudirik.

Hau da, emakumea beheragoko mailakotzat eta gizonaren mendekotzat aurkezteaz gain, esleitutako zereginak

24

ez dira inola ere balioesten, eta ez dira inoiz erakusten gizonak ustez emakumeei dagozkien zereginak

betetzen.

2. Irudi eta publizitate ez-sexista egiteko edo erabiltzeko jarraibideak

Irudien tratu berdinkideari esker emakumeak nahiz gizonak barneratzen ari diren rol berriak agerrarazi ahal

izango dira; horrela, beharrezkoa da emakumeen eta euren bisualizazio grafikoa ere, haien balio intelektuala

berresteko eta, aldi berean, gorputza apaingarri edo sexu-erakarpenerako elementu gisa erabiltzearen

ondorioz, "gauza" bihurtzen dituen hori desagerrarazteko.

Hortaz, beharrezkoa da:

♦ Emakumearen gorputza "inpaktuzko objektu" eta "desio objektu" gisa erabiltzea saihestea,

emakumeak baztertzeko modua delako.

♦ Ezaugarri fisiko, etniko, sozioekonomiko, etab. desberdinak dituzten pertsonen presentzia

balioestea, horrela, gizartean dauden emakume guztiak modu errealean irudikatzeko eta

erreferentzia izango diren ereduak eraikitzeaz gain, iguripenak zabaltzeko eta bestelako jarrera,

portaera eta balioak proposatzeko.

♦ Emandako ezaugarriak izaera femenino edo maskulinoan deseagarri diren arloekin lotu beharko

25

lirateke baina alderantziz; hau da, emakumeak ekintzaile, asertibo, konfiantza jasotzeko moduko

pertsona gisa erakutsiz, eta gizonak, aldiz, pertsona sentibera, arretatsu, gozo gisa erakutsiz.

♦ Emakumeak eta gizonak hainbat zereginetan erakustea, irudikapen tradizionalei uko eginez.

♦ Deskribatzen diren lanbideak emakumeei nahiz gizonei esleitu behar zaizkie, eta ez dute inoiz

iradokiko feminitatearekin edo maskulinitatearekin bateraezinak direnik.

♦ Emakumeak eta gizonak etxeko lanak egiten eta mendeko pertsonak zaintzen erakustea, neurri

berean.

♦ Gizonak eta emakumeak duintasun berarekin erakustea. Emakumeak arlo fisikoarekin eta

edertasunarekin eta gizonak adimenarekin edo lanarekin lotzen dituzten irudiak saihestea.

♦ Familia mota desberdinak erakustea.

♦ Sexuen arteko berdintasuna zaintzea eta pertsona bat beste baten mende edo beste baten gainetik

agertzea saihestea.

26

INFORMAZIO GEHIGARRIA

BIBLIOGRAFIA

• Emakunde. “El lenguaje, más que palabras. Propuestas para un uso no-sexista del lenguaje”. 1988.

• Emakunde. “El lenguaje, más que palabras. 1998

• Emakunde. “Las mujeres y el lenguaje”. 52. zk. aldizkaria 2003.

• Antonio M. Medina Guerra: MANUAL DE LENGUAJE ADMINISTRATIVO NO-SEXISTA. Malagako Udala

2002

• Eulalia Lledó Cunill: NOMBRAR A LAS MUJERES, DESCRIBIR LA REALIDAD: LA PLENITUD DEL

DISCURSO. Emakunde. 2003

• Eulàlia Lledó Cunill. Guía de lenguaje para el ámbito educativo. Emakunde 2008.

• Teresa Meana. Sexismo lingüístico en los medios de comunicación. Jornadas “Medios de

comunicación y género”. Bizkaiko Foru Aldundia. 2004.

• García Meseguer, A.: LENGUAJE Y DISCRIMINACIÓN SEXUAL. Bartzelona. 1977

• Castilla eta Leongo Junta: LENGUA Y DISCURSO SEXISTA. 2003

• Eulàlia Lledó Cunill. Las profesiones EN FEMENINO Y MASCULINO, de la A a la Z. Instituto de la

Mujer. 2006

27

• Emakunde. “Euskararen erabilera ez sexista”. 2008

• Emakunde. “Hizkuntza, hitza baino zeozer gehiago. Hizkuntzaren erabilera ez sexistarako

proposamenak”. 1988.

• Alvarez Uria, Amaia: Euskera hizkuntza sexista al da? IN www.erabili.com . 2004.

• Arana, Anuntxi: “Sexismoa sinbolo eta arketipoetan” IN J. Arrizabalaga eta A. Carbomell (bil);

Emakumea: sexua ala generoa?. Bilbo. UEU eta Emakunde, 1993

• Azcarate, Miren: “Hizkuntzalaritza arauemailea. Euskararen bidezko sexismoa” IN Nazioarteko

Kongresua. Ikerkuntza, irakaskuntza eta feminismoa. Sexismoa, lengoaia bide dela. Hizkuntzaren

baitako eta kanpoko elementuak. 1993. Donostia eta Gasteiz

• Azcarate, Miren: “Emakumea eta euskara” IN J. Arrizabalaga eta A. Carbomell (bil); Emakumea: sexua

ala generoa?. Bilbo. UEU eta Emakunde, 1993

• Eizagirre, Ana: “zuk zer deritzozu?” IN Emakunde aldizkaria, 52. zenbakia. 2003ko iraila; Las mujeres

y el lenguaje (monografikoa)

• Juanena, Agurtzane: “Hizkuntza sexismoa eta euskara” IN Jakin 65. 1991.

28

WEB GUNEAK

• http://www.emakunde.es/images/upload/lenguaje_c.pdf • http://www.emakunde.es/images/upload/lenguaje_e.pdf • http://www.emakunde.es/images/upload/Lenguaje_1.pdf • http://www.emakunde.es/images/upload/Lenguaje_2.pdf • http://www.portugalete.org/General/MANUAL_LENGUAJE.htm • http://www.mujeresenred.net/lenguaje.html • http://www.elcastellano.org/nosex.html

29

ERANSKINA

GAZTELANIAZ HIZKUNTZA EZ-SEXISTA ERABILTZEKO ARAUAK

GAZTELANIAREN ERABILERA EZ SEXISTA

1. Uso de genéricos reales y nombres abstractos Personas, ciudadanía, alumnado, personal técnico,

gente, población, infancia, niñez, funcionariado,

jefatura, asesoría, titulación, dirección, diplomatura,

judicatura, concejalía, alcaldía, ...

2. Uso de las formas personales de los verbos y uso

de pronombres

NO: “Cuando el usuario solicite la devolución de la

fianza, deberá aportar una fotocopia de la licencia”

SI: “Cuando se solicite la devolución de la fianza,

deberá aportar una fotocopia de la licencia”

NO: “El solicitante acreditará…….”

30

SI: “Quien solicite.../ La persona solicitante”

NO: “Los que están aquí conocen...”

SI: “Quienes están aquí conocen...”

3.Uso de los dos géneros gramaticales como

corresponde en cada caso

Los padres y madres del alumnado

Las niñas y niños que deseen participar

Los y las ciudadanas

Las y los usuarios

4. El uso de las barras ( las/os, Nuestro/a, Tutor/a…) Puede ser un recurso válido para documentos

administrativos pero no es recomendable en general.

5. El uso de la @ No es un signo lingüístico. Se debe utilizar sólo en

casos excepcionales como los carteles, anuncios…con

el fin de llamar la atención.

31

6. Combinación de varias posibilidades NO: “Un puñado de destacados escritores, filósofos,

historiadores, psiquiatras y humanistas reflexionan

sobre la realidad de los vascos”

SI: “Destacadas personalidades del mundo de la

cultura, historia, la psiquiatría y de las humanidades

reflexionan sobre la realidad vasca”

7. Señalar valores, aptitudes y capacidades

correspondientes a la persona en sí y no en función

de su pertenencia a un sexo u otro

SI: “La eficacia de Matilde Pons en la dirección de la

empresa líder en....”

NO: “La eficacia de la mujer empresaria Matilde Pons

en la dirección de la empresa líder en...”

32

8. Dar el mismo tratamiento a las mujeres y a los

hombres mencionando en igualdad de apellidos,

profesiones, cargos honoríficos, deportes que

practiquen

NO: “El señor alcalde, Don Iñaki Kortazar, y Maria

Luisa Eguía, acudieron a la presentación de la nueva

campaña a favor del Euskera”.

SI: “El señor alcalde, Don Iñaki Kortazar, y la

señora concejala de cultura, Doña Maria Luisa Eguía,

acudieron a la presentación de la nueva campaña a

favor del Euskera”.

NO: “Luis García, medallista olimpico, fué recibido

con grandes aplausos, junto con Teresa Sánchez,

quien también obtuvo medalla”

SI: “Los medallistas olimpicos, Teresa Sánchez y Luis

García, fueron recibidos con grandes aplausos”

33

9. Uso del femenino y masculino en las titulaciones y

profesiones

Casos que representan una solución doble:

Consejera-Consejero Astróloga-Astrólogo

Agrónoma-Agrónoma Fotógrafa-Fotógrafo

Funcionaria-

Funcionario

Diplomática-

Diplomático

Comadrona-Comadrón Dependienta-

Dependiente

Jueza-juez Ministra-ministro

Generala/general Jefe/jefa

Maestra- Maestro Decana -Decano

34

Casos que representan un género común:

Alguacil Espía Piloto

Cantante Forense Profesional

Corresponsal Homeópata Psiquiatra

Detallista Jinete Telefonista

Economista Nutricionista Enseñante

Electricista Oculista Pediatra

35

10. El Lenguaje Oral: El único criterio que se debería

tener en cuenta al momento de una redacción o un

discurso ante el público es el de visibilizar siempre a

todas las personas, sean del sexo que sean, de una

manera u otra.

36

DIRECTRICES PARA UN USO NO SEXISTA DEL EUSKERA

EUSKARAREN ERABILERA EZ SEXISTA

1. GIZ- erroaren erabilera generikoa EZ: Gizakia

BAI: Jendea, Pertsona, Laguna, Jendartea,

Sozietatea, Gizon-emakumeak

EZ: Gizalegea

BAI: Jendetasuna

EZ: Gizarte Arazoa

BAI: Arazo soziala

37

2. GIZONA” hitz elkartuetan ARI

PERTSONA

LANGILE

“Legelaria”, “enpresaria”, “industrialaria”, “kultur

pertsona”, “eliza-pertsona”, “itsas langilea”…

3. Generoa daukaten izenak “Gizalaba”, “andrea”, “senarra”, “mutila”…

“etxeko-andrea”- “etxeko-gizona”

4. Generoa daukaten izenen plurala edo generikoa Femenino eta maskulinoaren elkartea erabili behar

da:“seme-alabak”, neska-mutilak, andre-gizonak”,

“jaun-andreak”

EZ: Zenbat seme dituzu?

38

BAI: Zenbat sema-alaba / ume dituzu?

EZ: Kanguru hau triste dago ez baitauka semerik

BAI: Ez baitauka umerik / kumerik

EZ: Probintziako alkate jaun guztiek erantzun

diote deialdiari

BAI: Probintziako alkate jaun-andre guztiek

erantzun diote deialdiari

5 . “-sa” bukaerako femeninoak “Edurne alkatesak museo berria bisitatu du”

(Posiblea da baina ez da egokiena).

“Edurne alkate andreak museo berria bisitatu du”

(Hobeto)

39

6. Generorik gabeko izenak Generoa adierazi nahi bada, zehaztu egin behar

da:

Andre edo emakume euskaltzainak

Jaun edo gizon euskaltzainak

Andre edo emakume zuzendariak

7. Androzentrismoa EZ: “Frantziako iraultzaren ondorioz gizon

guztientzako sufragioa ezarri zen”

BAI: “Frantziako iraultzaren ondorioz

lagun/pertsona guztientzako sufragioa ezarri

zen”

40