Karai Masa

8/10/2019 Karai Masa

1/125

Rev. Dr. Dr. Lahpai Awng LiNINGPAWTNINGHPANGHKRISTANKARAIMASA

NINGPAWT NINGHPANG

HKRISTAN

KARAI MASA

(FOUNDATION OF CHRISTIAN THEOLOGY)

KA LAJANG AI,

Lahpai Awng LiLahpai Awng LiLahpai Awng LiLahpai Awng LiLahpai Awng Li(B.Sc (Q), M.Div, D.Min, Ph.D)

DIP SHABRA AI,

Hpaji Byeng-ya Sut HtingnuHpaji Byeng-ya Sut HtingnuHpaji Byeng-ya Sut HtingnuHpaji Byeng-ya Sut HtingnuHpaji Byeng-ya Sut Htingnu

No. 5, Gandama Lam, Insein, Yangon.

1st January, 2013.

Phone. 09400053018, 09421107752.

Email - [email protected]

MALAWM NI

Laika Man

Numhtet Ga 1

Ga Hpaw 4

1. Karai Masa (Theology) ngu ai hpa 8-24

rai ta?

2. Karai Kasang a lam 25-58

I. Karai Kasang nga ai hpe chye lu ai lam ni 25

II. Karai Kasang nga ai ngu ai hpe ninghkap ai 28

myit jasat masa ni

III. Karai Kasang a shingra maka 30

IV. Hpaw shadan dan ai shingran 42

V. Karai Kasang a mying ni 50

VI. Masum rai tim langai 52

3. Yesu Hkristu a lam 59-84

I. Htani htana Karai rai nga ai lam 59

II. Ga Shaka Dingsa hta mu lu ai Yesu 61

Hkristu hte seng ai myihtoi ga niIII. Shinggyim hkum majing dagraw hkam 66

la ai Yesu

IV. Karai hte shinggyim hkum shingra maka 67

lahkawng rau rai nga ai lam

V. Yesu Hkristu a lam hte seng nna shut shai68

ai hku sharin achyin ai lam ni


2/125


6. Satan a lam 113-121

I. Satan nga ai lam 113

II. Satan a npawt nhpang hte shingra maka 114

III. Satan a marai hkum atsam 115

IV. Satan hpe jeyang ai lam 119

7. Shinggyim masha a lam 122-141

I. Daipawt daihpang hte seng ai ningmu ni 122

II. Karai Kasang a hkrang bung sumla 126III. Shinggyim masha a shingni maka 132

IV. Masha a hkrat sum ai lam 137

8. Yubak mara a lam 142-151

I. Yubak mara ngu ai 142

II. Yubak mara a sat lawat 143

III. Hkritung mara 144IV. Yubak mara kap nang wa ai hte seng ai 144

ningmu ni

V. Hkristan ni hte yubak mara 147

VI. Yubak kaw na lawt na matu Karai Kasang 150

lajang da ya ai lam

9. Hkye hkrang la ai lam 152-177

I. Npawt nhpang makam madung 152

II. Hkye hkrang la ai hte seng nna chyum laika 153

hta lang ai ga ni

VI. Yesu si hkam let jaw ya ai akyu ara 79

VII. Yesu gunhpai ai magam lit ni 82

VIII. Dai ni Yesu galaw nga ai magam 84

bungli ni

4. Chyoi pra ai Wenyi a lam 85-105

I. Chyoi pra ai Wenyi ngu ai kadai? 85

II. Chyum laika hta shaleng da ai lam ni 86

III. Chyoi pra ai Wenyi a marai hkum hte 89 seng ai lam

IV. Chyoi pra ai Wenyi a malai shaleng dan 90

ai lam ni

V. Chyoi pra ai Wenyi jaw ya ai shaman 92

chyeju

VI. Dai ni chyoi pra ai Wenyi galaw nga ai 94 magam bungli ni

VII. Chyoi pra ai Wenyi hpring ai asi 96

VIII. Chyoi pra ai Wenyi hte nawku hpung 100

IX. Chyoi pra ai Wenyi hpe n mai shut ai lam 104

5. Lamu Kasa ni a lam 106-112

I. Lamu kasa a lachyum 106II. Lamu kasa ni a nsam kumla hte atsam 106

shingkang

III. Arawng aya kaba ai lamu kasa ni 108

IV. Lamu kasa ni a atsam marai 109

V. Lamu kasa ni a magam lit 110


3/125


NUMHTET GA

Jinghpaw Wunpawng sha ni Hkristan tai wa ai gawlahkawng tsa ning maga de ni kahtep wa tim, Hkristanmakam masham hte seng ai laika ni hpe tinang a amyu gahte ka lajang da lu ai lam n nga ai daram rai nga mali ai.Myen ga, English ga hte ka da ai laika ni hpe sha shamyetlet, tinang a Hkristan makam masham a lam sharin la ngaga ai.

Ndai zawn rai nga ai aten hta, Sara kaba Rev.Dr. Lahpai Awng Li hku nna NINGPAWTNINGHPANG HKRISTAN KARAI MASA laikabuk hpe ka lajang shapraw dat ai gaw, JinghpawWunpawng Hkristan hpung masha ni a matu nachyingkabu hpa rai nga mali ai.

Lu ka, chye ka nna, ka ai hku sha mu mada ai hkun re sha, kaja wa ra kadawn, hpang gara nga ai hpe

jahpring ya ai hku hkam la mai nga mali ai. Miwa ni,Korea ni gaw, jau jau kaw nna, Karai Masa laika ni(Theologies), Chyum Htai Laika ni (Commentaries) hpeshanhte a ga hte gale, shanhte a ga hte ka lajang la rai masai hpe mung mu lu ai.

Anhte kaw, tinang a ga, laika hte Hkristan makammasham a lam ni hpe ka lajang ai masha n nga ai darammung rai nga mali ai.

1

III Kade a matu Yesu si hkam a ta? 154

IV. Chyum laika hta mu lu ai hkye hkrang la 158

ai masa

V. Hkye hkrang la ai lam bai sum mat mai ai 165

kun?

10. Nawku hpung a lam 178

I. Nawku hpung a lachyum 178

II. Nawku hpung a maka kumla 179III. Nawku hpung a hkrang sumla 181

IV. Nawku hpung a yaw shada ai lam 184

V. Nawku hpung up-hkang hpan ni 190

VI. Nawku hpung ni woi galaw ai chyoi pra 192

kumla ni

11. Hpang jahtum nhtoi a lam 200-241I. Hpang jahtum nhtoi ni wa yang byin pru 200

wa na kum la ni

II. Yesu lahkawng lang ngu na bai yu sa na lam 204

III. Si ai ni bai hkrung rawt na lam 206

IV. Tara jeyang na lam 208

V. Htani htana mungdan 215VI. Hpang jahtum nhtoi hte seng ai ningmu ni 217

12. Shamyet shanat ai laika ni 242

13. Ka lajang dip shabra ngut sai laika 244

buk ni


4/125


Sara kaba Rev. Dr. Lahpai Awng Li hku nna shakutshaja, aten ahkying jaw nna ka lajang ai ndai NINGPAWT

NINGHPANG HKRISTAN KARAI MASA laika bukgaw, Jinghpaw ga hte sharin ya nga ai Chyum Jawng nihkan, sharin lang laika (textbook) hku jai lang mai nga aihpe mu ai. Bai, hpung masha kaji kaba yawng mung htihkaja ra ai laika rai nga ai.

Rev. Dr. Lahpai Awng Li hte jahta chyai ai ten nihta, shi tsun ai ga langai mi nga ai: anhte a masha ni

gaw, wu la grai loi ai. Hpa majaw anhte loi loi hte wula hkrum ga ta?Ngang kang ai makam dunghkum (faith-

foundation) n nga ai majaw, n bung ahpawt dat ai magade aloi ali poi lawm nang mat ai lachyum rai nga mali ai.

Dai rai nna, tinang a ngang kang ai makamdunghkum hta, ngang ngang tsap lu na matu, Karai Masa(Theology) gaw lam madun (guide) rai nga ai. Kaning re

ai Karai Masa hpe hkap la ai, ngu ai hta hkan nna, ta tutHkristan tai ai lam hpe gara hku hkrang kumla shaprawai, ngu ai mahtai dawng pru wa ai re.

Mungkan ting na Hkristan ni yawng a matu jawhtuk ai NINGPAWT NINGHPANG HKRISTANKARAI MASA hpe chye hkawn lu ai hpang she, tinanga asak hkrung maka, prat pra masa (religio-cultural/socio-

political context) hta Karai Kasang hpa tsun nga ai ngu aimahtai, English ga hku Contextual Theology galawshapraw la lu na rai nga mali ai.

Rev. Dr. Lahpai Awng Li a laika gaw, ndai magade du wa lu na matu karum ya ai lakang langai mi tai lunga ai.

Ndai laika buk hpe mari hti n-gun jaw ai Jinghpaw

Wunpawng hpung masha ni yawng Karai Masa myisetpower bai shajat let, labau leng a mayak amyu myu laprane, grau tang du ai Hkristan masha ni tai wa lu mu ga law.

Lagai Zau NanLecturer of Missiology

MIT.Amu MaduJinghpaw Wunpawng Karai Masa hte Lik hkrawkHpung(Kachin Theologians & Scholars Network)

2 3


5/125


6/125


Theology) hpe mung matut hkrang shapraw la lu mat wa

na ga ai.

Grau nna, dai ni na zawn majan tsin yam hkrum

hkra nga ai aten hta Karai masa jaw jaw hte Karai Kasang

a mungga ni hpe chye na hkawn hkrang da ra ai sha n-ga,

ngang kang ai Karai masa makam hkri dun hte myu a

shawng lam hpe gaw gap sa wa ra nga ai aten mung re.

Dai re ai majaw anhte Chyurum Wunpawng sha ni

hta Jinghpaw laika hku, masa hte hkrak tam sawk kalajang da ai NINGPAWT NINGHPANG HKRISTAN

KARAI MASA ni grai ra ahkyak nga ga ai. Dai ra

ahkyak ai laika buk ni hkum tsup wa lu hkra ngai mung

jut shara mi hku sha pyi shang lawm na re ngu myit

shingran lu la ai hte ndai laika hpe ka lajang dip shapraw

dat ai lam rai nga ai. Myu hpe tsaw ra ai hte lam shaguhta ngang ngang kang kang galu kaba wa hkra pawn ba

mayu ai kraw dung sindai salum a asi mung rai nga mali

ai.

Ndai laika buk gaw chyum masa chye chyang kung

hpan sai ni a matu n rai, Jinghpaw ga hku hti hkaja mayu

ai, hpung up/sara, chyum jawng ma ni hte, hpung tauhpung salang, hpung masha ji nban a matu yaw shada let

ka shalat ai she rai nngai. Mai lu ai laika buk law law hpe

hti hkaja nna, hpaji sawk ladat hte ka shalat da ai laika

buk re. N bung ai Hkristan hpung ni yawng mai jai lang

lu u ga ngu yaw shada ai re majaw, ndai laika buk hta lai

masa lam law law hpe gran dan da nngai. Rai tim, gara

hpe madaw anhte hkan ra ai ngu ai hku n ginhka dan da

ai re. Azin ayang galu galang hkai dan ai hku ka da ai lam

n re ai sha, ningpawt ninghpang Karai masa hpe chye na

hkawn hkrang lu na matu daram hpe yaw shada nna ka

da ai re. Chyurum Wunpawng sha ni n dai Ningpawt

Ninghpang Hkristan Karai Masa hpe hti hkaja nna ngang

kang ai Karai masa makam hkri dun hte lam shagu hta

kaba rawt wa lu u ga, yaw shada let!

Lahpai Awng Li

6 7


7/125


KARAI MASA(THEOLOGY)

NGU AI

HPA RAI TA?

I. Ga Hpaw

Dai ni anhte a nawku hpung ni hta Karai Masa

(Theology) ngu ai hpe atsawm n chye na ai majaw, nkau

mi gaw hkrit hpa hku shadu nga ma ai. Karai Masa

(theology) a ahkyak ai hte manu dan ai hpe n chye na shi

ai majaw, akyu kaja ginlut ai lam ni, su hprang galu kabawa na hta chyana nan nga ai lam ni anhte a wuhpawng

hta byin pru nga ai. Kaja wa nga yang Karai Masa

(Theology) gaw, Hkristan hpung masha shagu a asak

hkrung lam hte, nawku hpung a magam bungli yawng a

asak gindai rai nga ai. Kam sham ai hpung masha langai

(sh) nawku hpung hte seng ai wuhpung wuhpawng langaigaw, ndai mungkan hte nga yawng dang hta a ntsa, tinang

a amyu htunghking ntsa gara hku mu mada chye na hkap

la ai ngu ai hte,kaning re ai sasana magam bungli ni gun

hpai ra ai ngu ai lit ni hpe masat ai lam ni yawng gaw,

Karai Masa (Theology) kaw mahta nna daw dan ai re.

II. Karai Masa (Theology) A Lachyum

(Definition of theology)

Karai Masa (Theology) ngu ai ga gaw Theos(Karai

Kasang) ngu ai ga hkum hte logos (sawn sumru ai, sawk

tam hkaja ai, chye na hkam la ai, tsun jahta ai) ngu ai laika

hkum lahkawng hpe kapyawn da ai ga re. Dai rai nna,

Karai Masa (Theology) ngu ai ga hkum a lachyum gaw

Karai Kasang a lam myit sawn sumru ai, sawk tam hkajaai, tsun jahta ai, chye na hkam la ai, ngu ai lachyum rai

nga ai.

Myit sawn sumru ai, sawk tam hkaja ai, tsun jahta

ai, ngu ai gaw shinggyim masha ni galaw ai bungli re.

Karai Kasang gaw asak hkrung ai Karai rai nga ai hte

maren, Shi Karai Kasang rai nga ai ngu ai lam ni hte Shi ashingni maka, myit masa ningja ni hpe ninggawn tawa

hku mung (general revelation), Chyum laika hte laksan

mabyin ni (special revelation) hku nna mung shinggyin

masha ni hpe hpaw dan hpyan dan nga ai. Shinggyim

masha gaw dai hpe tinang a myit chye myit chyang,

mahkrum madup ni hte myit sawn sumru, sawk tam hkajanna chye na la ai re. Dai zawn chye na la ai hpe theology

nga ma ai.

Ga shadawn, Yaku gaw Behtela ngu shi shamying

ai shara e, yup mang mu ai kaw na yup hprang yang, shi

chye na hkawn hkrang la ai gaw Gaja wa nang e Yehowa

8 9


8/125


nga nga a hka, shara ndai kaga n rai, Karai Kasang a nta

hte sumsing lamu a chyinghka lam rai nga a hka gaw!(N.N

28:10-22), ngu nna Karai Kasang dai shara hta nga nga ai

lam, shi hpe bau sinmakawp maga na, ngu ga sadi jaw

nga ai Karai Kasang rai nga ai lam, shi myit sawn sumru

lu ai, chye na hkawn hkrang lu ai hpe tsun shapraw dat

wu ai. Dai sha n-ga, dai Karai hta shawng lam asak hkrung

lam hte seng nna ga shaka da let matut asak hkrung ai re.

Dai nan Yaku a Karai masa (theology) rai nga ai.Dai majaw Karai Masa (Theology) gaw, Karai

Kasang a lam, hpan da ai lam, Hkye hkrang la ai lam ni

etc., hpe tinang gara hku chye na ai, hkap la ai, myit

mada kam sham ai hte, asak hkrung lam hpe gara hku

gaw gap nga ai, ngu ai lam ni hpe myit sawn sumru ai

(sh) tam sawk sagawn ai (sh) bawng ban ai (sh) tsunshapraw ai (sh) ka shapraw ai lam rai nga ai.

III. Karai Masa A Pandung (Goals of Theology)

A. Karai Kasang a lam hkrak tup jaw ang ai hku bawnu

machye machyang hte chye na ai lam (the theoreticalend).

B.Mahkrum madup hte Karai Kasang a lam chye na lu

ai lam (the effective end).

C. Karai Kasang sharawng awng ai lam hku madat mara

asak hkrung ai lam (the practical end) ni lu la na matu

yaw shada ai re.

IV. Karai Masa (Theology) Hpa Rai Ra Ahkyak A

Ta? (Necessity of Theology)

A. Tinang hkap la ai makam hkri dun (Doctrinal

statement), makam madung (Doctrinal belief) ni hpe shi

hte shi hkrak chye da lu na matu.

B.Hkristan makam masham hpe shut shai ai hku sharin

achyin ai lam, jahpoi asawng, jahten sharun ai hpe ning

hkap lu na matu.C. Jaw ang ai makam madung ni hpe shi hte shi hkrak

shachyaw let chye tsun hpyan dan lu na matu.

D. Chyum laika ting kaw na, sung htum ai Karai masa kri

hpe tinang a nga ginra masa (context) hte hkrak chye na

lu na matu hte, dai teng man ai kri masa hte hkrak asak

hkrung lam hpe gaw gap sa wa lu na matu, ra ahkyak ngaai.

V. Karai Masa Hpe Garan Ginhka Ai Lam Madung

Ni (Branches of theology)

A.Biblical theologyGa shaka Dingsa hte Ningnan hta ka da ai tengman

ai lam ni hpe madung dat nna laksan laika ka ai wa hte

laksan prat ladaw ni hta mahta nna (eg. The Prophetic

era or Johannine theology) Karai masa ni hpe sawk tam

hkaja ai lam re.

10 11


9/125


B. Historical theology

Hkristan ni a makam masham hte myit sawn sumru

lai wa sai lam ni hpe labau hta mahta nna hka ja ai karai

masa re.

C. Dogmatic Theology

Denomination (sh) a theological movement hku

nna, tsun sharin gaw gap da ai makam masham hte seng

ai masa hpe hkaja ai Karai masa re.

D. Philosophical theologyHkristan makam masham hpe myit sawn ning

chyoi hpaji (Philosophy) ladat hte tsun sang lang ai lam

ni hpe hkaja ai Karai masa re.

E. Practical theology

Ta tut sasana bungli hta jai lang nga ai Hkristan

hpaji lam, hpung woi ladat lam, mungga htawn ladat lam,yu lahku lakawn ladat lam ni hpe hkaja ai Karai masa re.

F.Systematic theology

Doctrinal or constructive theology ngu mung

shamying ma ai. Hkrang masa hte hkrak rai shachyaw ai

Karai masa re. Karai Kasang a lam hte, Karai Kasang

galaw nga ai magam bungli ni hte seng nna chye lu mai ailam yawng hpe gumhpawn let, shingdaw yu ai, sawk

sagawn yu ai, dai hpang hkrang masa hku hkrak shachyaw

la nna jai lang ai Karai masa re. Chyum laika ting kaw na

tsun mayu ai lam madung, hpan da ai mungkan shingra

tara ni hku nna Karai Kasang madun dan ai shingran,

laksan mabyin masa hku Karai Kasang madun dan ai

shingran ni hpe psychology, philosophy, history, culture,

etc., ni hte myit sawn bumhkup nna hpungtang hpaji

(scientific method) lang let shachyaw ai Karai masa rai

nga ai.

G.Dai ni na prat hta gaw, theology hpe alak mi re ai lam

masa ningmu ni hta mahta nna tsun shachyaw nga ma ai.

Dai ni gaw:

(1) The social or liberating perspective

(2) The ethnic or cultural perspective(3) The Feminist or gender perspective

(4) The Ecumenical perspective

(5) The Ecological perspective

(6) The inter- faiths perspective ni rai ma ai.

VI. Karai Masa Gyin Shalat Ai Hta Lang Ai NpawtHkridun Ni (Sources of Theology).

Ntsa lam hku yu yang Karai Masa gyin shalat ai

hta npawt nhpang lam masa (6) nga ai ngu chye lu ga ai.

A. Hpaw shadan dan ai shingran (Revelation)Karai masa myit shachyaw gyin shalat ai hta Karai

Kasang hpaw shadan dan da ai shingran ni gaw ahkyak

dik npawt hkridun rai nga ai. Karai Kasang gaw nga

yawng nga pra hpe hpan da ai wa re ai sha n-ga, nga

yawng nga pra hku nna Karai Kasang hpe shinggyim

masha ni mu chye lu na hku hpaw shadan dan nga ai wa

12 13


10/125


re (God is the God who revealed). Dai majaw Karai masa

gyin shalat ai shaloi Karai Kasang a hpaw shadan dan ai,

ninggawn tawa shingran hte lak san hpaw shadan dan ai

shingran ni hta mahta nna gyin shalat ai lam rai nga ai.

B. Chyoi pra ai Chyum laika (Scripture)

Karai Kasang gaw chyoi pra ai Chyum laika hta

Shi a daru magam hpung shingkang ni, myit masa ningja

ni, hpan da ai lam hte galaw ai magam bungli ni, sharawngawng ai lam ni, yaw shada ai lam ni hpe hpaw shadan

dan da ai re. Dai majaw Karai masa gyin shalat ai shaloi

chyoi pra ai Chyum laika gaw ahkyak madung hku jai

lang ra ai lam re.

C. Hkring htawng (Tradition)Hkring htawng ngu ai gaw gara hku kam sham nga

ai hte, dai makam hta mahta nna gara hku hkrang shapraw

asak hkrung ai ngu ai hpe, ban hte ban shachyaw nna

sharin ginlen hkrat wa ai lam re. N bung ai nawku hpung

ni, n bung ai sharin achyin lam ni hpe, ban hte ban ginlen

hkrat wa ma ai. (Ga shadawn:- Protestants ni Chyumlaika hpe sha lachyum hpyan na hpun da hku jai lang tim,

Roman Catholic ni gaw Pope wa hpe mung shalawm ma

ai). Hkring htawng ntsa sadi dung ai lam gaw, Chyum

laika ntsa sadi dung ai lam hte maren hku hkam la chye

ma ai. Dai majaw, nawku hpung shagu a makam hkri

dun, yin la ai ga shaka, hte makam masham hte seng ai

san jahpat laika ni gaw shanhte a Karai masa myit aru yu

ai hta ahkyak ai lam tai wa ai re.

D. Sawn dinglik ai (Reason)

Shinggyim masha gaw sawn dinglik yu nna she

lam lama ma hpe gara hku chye na ai, hpa majaw dai hku

chye na hkap la ai ngu tsun shapraw ai re. Sawn dinglik

ai lam gaw Chyum laika, hkring htawng, hte mahkrummadup ni hpe lachyum hpyan ai hta jai lang nga ai. Dai

majaw sawn dinglik ai lam gaw makam lam lama ma hpe

gara hku chye na ai, hpa majaw dai hku chye na ai ngu ai

lam ni hpe sang lang dan ai hte, dai ni na prat masa,

htunghking masa ni hte gara hku mahkri shawn nna jai

lang ra ai ngu ai lam ni hpe shachyaw ya nga ai.

E. Mahkrum madup (Experience)

Hkristan asak hkrung lam gaw tinang a prat

mahkrum madup hte ginrun nna asak hkrung ai lam re.

Prat a mahkrum madup gaw Chyum laika a lachyum hte

Hkristan makam masham hpe chye na lu shangun ai lama npawt hkri dun rai nga ai. Karai Kasang hte seng nna,

Chyum laika hta Israela ni a mahkrum madup, Ga Shaka

Ningnan ten na Hkristan ni a mahkrum madup ni hte dai

ni na prat Hkristan ni a mahkrum madup ni gaw Karai

masa gyin shalat ai hta ahkyak ai sut rai, rai nga ai.

14 15


11/125


12/125


13/125


14/125


15/125


X. Ga Hpungdim

Hkristan langai (sh) nawku hpung hte seng ai

wuhpung wuhpawng gaw Karai Masa (Theology) ngu aihpe chye na tim, n chye na tim, asak hkrung lam gaw,

hkam la ai Karai Masa lam yan langai ngai hta mahta nna

gaw gap nga ai ni hkrai re. Daimajaw, tinang a Karai

Masa (theology) hpe atsawm sha chye nna, asak hkrung

lam hpe gaw gap ai rai yang she, Karai Kasang a lam,

nga yawng danghta hpe hpan da ai a yaw shada ai lam,Karai Kasang a hkye hkrang la ai lam, tinang a shinggyim

asak hkrung lam hte tinang hkawm sa wa nga ai pan

dung ni a lam, hkrak tup chye na hkawn hkrang lu ai re.

Ndai mungkan gaw galai shai lawan ai mungkan re. Dai

majaw galai shai wa ai mung masa, sut masa, shinggyim

nga pra masa ni hta hkan nna mung Karai masa hpe matutgyin shalat mat wa ra ga ai. Dai gyin shalat la lu ai Karai

masa hta mahta nna hkrang shapraw asak hkrung yang

she, Yesu tsun ai sagu ni asak hkrung lu na hte nhpaw n-

ya lu la mu ga (Yawhan 10:10) ngu ai Karai a shaman

chyeju hte hpring ai asak hkrung lam hpe, anhte Chyurum

Wunpawng sha ni tup hkrak hkam lu la na ga ai.

KARAI KASANGA

LAM(THE DOCTRINE OF GOD)

I. Karai Kasang Nga Ai Hpe Chye Lu Ai Lam Ni

(Existence of God)

A. Ninggawn Tawa sakse (Cosmological argument)

Ninggawn tawa ngu ai gaw nga yawng danghta

hpe tsun ai re. Nga yawng danghta nga nga ai gaw hpanda ai wa nga ai ngu ai hpe madi madun ai. Jan shata

shagan hte nga yawng danghta ni nga nga ai lam mung

hkrup mara re ai hku nga nga ai n rai, masa hte hkrak

hkrak, aten hte hkrak hkrak rai, nga nga ai re. Dai gaw

daru magam hte up hkang jum tek ai wa (Karai Kasang)

nga ai ngu ai hpe hpaw shadan dan ai lam rai nga ai.

B. Hkrang hte yaw shada lam sakse (Teleological

argument)

Nga yawng danghta gaw shi shara hte shi hkrak,

asung shang manu dan ai hkrai re. Kaman be be, hpa

24 25


16/125


17/125


masha shagu a myit masin hta dai myit manaw bang da

ya ai majaw re. Dai lam gaw Karai Kasang nga ai ngu ai

hpe hpaw shadan dan ai sakse tai wa ai re.

II. Karai Kasang Nga Ai Ngu Ai Hpe Ninghkap Ai

Myit Jasat Masa Ni (Anti-Theistic Theories)

A. Karai kata masa ningmu (Atheistic view)

Karai Kasang n nga ai ngu tsun let asak hkrung aini rai ma ai. Hpan lahkawng nga ma ai. (1) the practical

atheist : ta tut asak hkrung lam hta Karai Kasang n nga ai

zawn asak hkrung ai ni rai ma ai. (2) the dogmatic atheist:-

Karai Kasang n nga ai ngu adan aleng ningdang ai ni rai

ma ai.

B. Karai Kasang a lam n chye mai ai ngu ai masa

(Agnostic View)

Ndai masa kam ai ni gaw Karai Kasang nga tim,

Karai Kasang a lam anhte n chye lu ai ngu hkam la ai ni

rai ma ai. Ta tut sakse madun lu ai masa hpe lang ai ni rai

nna, lama ma hpe kam na rai yang hpung tang hpaji

(science) hte sakse lu madun yang she kam mai ai ngu

hkam la ai ni rai ma ai. Karai Kasang gaw hpungtang

hpaji hte sakse madun mai ai baw n re ai majaw, Karai

Kasang hpe shanhte myit sawn sumru, tsun jahta ai lam

n galaw ai, kam mung n kam ai ni rai ma ai.

C.Yat yat byin kung hpan wa ai masa (Evolution)

Nga yawng danghta gaw shi hte shi shingra tara

hku yat yat byin kung hpan wa ai ngu kam ai masa re.Ndai masa gaw nga yawng danghta hte hkrung mahkrung

ni a npawt nhpang hte, nga nga ai lam hpe shingra tara

masa hku sha hkap la kam sham ai ni rai ma ai. Dai

majaw shingra tara hta dawn jan ai hku, lak san ntsa de

na hpung dagu hte shabyin ai, hpan shalat ai ngu ai masa

ni hpe ninghkap ai ni re. Dai majaw Karai Kasang nga aingu ai hpe n kam ai ni rai ma ai.

D. Karai law law nga ai ngu kam ai masa

(Polytheism)

Ndai ninggawn tawa hta Karai law law nga ai ngu

kam ma ai.Mungdan, wuhpawng, amyu rusai hte sengai karai ni, jan shata shagan etc..ni hte seng ai karai ni law

law nga ai ngu kam ai ni re. Dai majaw Karai langai sha

nga ai ngu ai Chyum laika masa hpe ninghkap ai ni rai ma

ai.

E.Yawng mayawng gaw Karai, Karai gaw yawng

mayawng re ngu ai masa (Pantheism)

Karai Kasang gaw yawng mayawng hta shanu nga

ai, dai majaw yawng mayawng gaw Karai, Karai gaw

yawng mayawng re ngu kam ai masa re.

28 29


18/125


F. Deism

Shinggyim masha hte marai hkum hku matut

mahkai ai Karai ngu ai n nga ai ngu kam ma ai. KaraiKasang gaw mungkan nga yawng danghta hpe hpan shalat

ngut ai hpang, shinggyim masha hpe mungkan hta nga

pra shangun tawn da nna, shi gaw shinggyim masha hpe

jahka da let kaga san rai nga mat ai Karai she re, ngu kam

ai makam rai nga ai. Dai majaw ndai hku kam ai ni gaw

Karai Kasang gaw grai tsaw, grai hkik hkam ai shara kawnga ai ngu ai hpe kam tim, hpan da ai mungkan hta nga

nga ai, shinggyim masha ni hte rau nga let bau sin makawp

maga nga ai Karai hku n kam ma ai.

III. Karai Kasang A Shingni Maka (The Nature of

God)

A. Karai Kasang a nsam kumla (attributes of God)

(1) Karai Kasang gaw Wenyi re(Yawhan 1:18, I Tim

1:17;6:15-16).

Karai Kasang hta hpa hkrang rai (matter) mung n

nga ai. Dai majaw shi hta hkum sai shan hkrang n nga ai

(sh) shinggyim hkrang zawn re ai baw n nga ai. Yh 4:24

hta Yesu tsun ai Karai Kasang gaw Wenyi re. Yesu shi

nan mung shinggyim hkum dagraw let Karai Kasang a

lam shinggyim masha ni hpe shadan dan ngut ai hpang

Wenyi (myi hte n mu lu ai) hku she nga nga ai lam shadan

dan nga ai. Wenyi hku nga nga ai wa re majaw shi kaw

lamu ga jarit ngu ai n nga ai, shinggyim masha masat da

ai (sh) galaw da ai shara kaw sha nga ai baw mung n re.Karai Kasang gaw mungkan a aten ahkying (time) hte

lamu hpungtang, shara gang bang sumsing hpat wat

(space) hta grau jan (beyond) ai wa re. Dai majaw Karai

Kasang gaw jarit masat masa (sh) masat tawn da ai lam

(limit) n nga ai wa she re. I Kor 24:39 Wenyi gaw ashan

hte nrut nra n lu ai lam tsun nga ai. Karai Kasang gawhpa baw arung arai, ahkrang ashan sumla hte mung n

mai shabung ai.

(2) Karai Kasang gaw hkrung nga ai wa re (God is

alive)

a) Karai Kasang gaw hkrung nga ai Karai rai nna,kaga nsa dagu rawng ai nhprang rai, nlung rai, lamu kasa,

nat tsadan ni hte n bung ai.

b) Yeremia 10:10 hta Karai Kasang gaw tengman

ai, hkrung nga ai hte, nga yawng danghta hpe up hkang

nga ai lam tsun ai.

c) Yh 5:26 hta Karai Kasang shi hta nan asak rawng

nga ai lam tsun nga ai. Karai Kasang a asak gaw shinggan

kaw na shang wa ai hku lu la ai n re. Kaga hkrung

mahkrung ma hkra mahtang Karai Kasang kaw na asak

hte hkrung nga ma ai. (N.N 1:1, Mtt 6:25-33) hta mung

u ni hte nampan ni gaw Kawa Karai Kasang a majaw

hkrung nga ai lam Yesu tsun nga ai. Karai Kasang gaw

30 31


19/125


hpa hta mung shamyet shanat nna hkrung nga ai wa n re.

Kasa 17:25 hta kasa Pawlu gaw, Karai Kasang hpe kadai

mung hpa n karum ra ai lam tsun ai.d) Karai Kasang gaw masha e kam sham ai majaw

nga wa ai mung n re. Shi nga mayu ai majaw shi hkum

shi hpan la nna nga ai mung n re. Shi gaw nga nan nga

nga ai wa re. Dai majaw Karai Kasang a hkrung nga ai

lam gaw n htum lu ai, n mat lu ai, n wai lu ai hte shadawn

n lu ai (Mtt 16:16, I Samu 17: 26, Shk 84:2, ITim 3:15,Shingran 7:1).

(3) Karai Kasang gaw Marai hkum re (God is a

person)

a) Karai Kasang kaw mying nga ai (Yahweh,

Jehovah, the Lord). Shi hkum shi mung marai hkum zawnNgai ngu ai ga ni lang nga ai (Pru 3:14; 20:2,3).

b) Marai hkum re ai shinggyim masha ni hpe chye

chyap ai hte kanawn mazum nga ai. Ningpawt Ninghpang

(3) hta Karai Kasang gaw Adam yan Ewa kaw sa nna ga

shaga hkat nga ai. Dai gaw shinggyim marai hkum hte

seng hkat lu ai Karai a marai hkum hpe sakse madun ai

lam rai nga ai.

c) Karai Kasang gaw marai hkum rai nga ai

shiggyim masha zawn hparat machye machyang hte myit

shen dawdan hparan chye ai myit rawng nga ai (NN 18:19;

Shk 103:8-14; 115:3; Yh 3:16, 6:38). Yawn hkyen ai, myit

malai lu ai (NN 6:6), pawt sindawng ai (Tara Jahprang

1:37), nsu nnawn ai (Yawshu 24:19), matsan dum lama ai

hte chyeju jaw ai (Shk 111:4), tsawra chye ai (Yh 3:16)wa rai nga ai.

d)Karai Kasang gaw nga yawng dang hta hpe

hpan shalat ai wa Creator (Kasa 14:15), nga yawng

dang hta a ntsa up hkang nga ai wa (Shk 75:7; Daniela 4:

32), yu lahku bau maka ai wa (Nehemiah 9:6, Shk 104:27-

30, Mtt 6: 26-30) re. Ndai lam ni mung marai hkum hkubungli galaw shamu shamawt ai lam rai nga ai.

Lahta na lam ni ma hkra hpe ginchyum nna yu ai

shaloi Karai Kasang gaw marai hkum rai nga ai ngu ai

hpe shinggyim masha ni chye na matu shi hkum shi shadan

dan nga ai lam mu lu ai.

(4) Karai Kasang gaw htani htana agrin nga ai wa

re (God is eternal)

Karai Kasang kaw aten ahkying masat da ai lam n

nga ai. Ahkying aten hte Karai Kasang hpe masat da mung

n lu ai. Hpa majaw nga yang, Karai Kasang gaw aten

ahkying hpe up hkang ai wa rai nga ai. Npawt hpang ai

aten hte jahtum na aten ngu ai baw Karai Kasang kaw n

nga ai. Hpa majaw nga yang shi gaw htani htana agrin

nga ai wa she re. NN 21:33 hta htani htana anga nga ai

Karai Kasang (the Everlasting God) ngu Yehowa hpe

tsun tawn da ai. Shk 90:2 hta Karai Kasang gaw chyi

32 33


20/125


21/125


22/125


23/125


Ga shadawn, NN 2:17 hta Adam yan Ewa hpe

sun ka-ang na nam si hpe sha ai shani si hkrung si htan

byin na ngu tsun tawn da ai tara hte maren je yang dawdan ai. Roma 6:23hta yubak a shabrai gaw si ai rai na,

Tara Jahprang 7:10, Shk 58:11, Roma 12:19 ni hta mung

Karai Kasang gaw mara lu ai ni, mara galaw ai ni hpe je

yang na lam hte, Tara Jahprang 7:9 hta Karai Kasang hpe

tsaw ra ai hte Karai Kasang a hkang da ai tara hpe hkan

nang hkan sa ai ni a ntsa prat hkying mun du hkra KaraiKasang a ga shaka shagrin da nga nna, matsan dum myit

madun nga na lam hkang da let daw dan hparan nga ai

wa re. Bai nna, Karai Kasang gaw tara rap ra ai hku daw

dan hparan ai wa re ngu ai hpe kalang lang aten kadun

hte sha mu lu tim, kalang lang aten galu hku yu yang she

chye na mai ai re.

4. Karai Kasang gaw tsaw ra myit re (God is love)

Karai Kasang gaw shi hkum shi tsaw ra myit Karai

re ai lam hpe lawu de na lam ni hku shadan shaleng dan

nga ai.

(a) Akyu galaw ya mayu ai (sh) chyeju jaw ya mayu ai

(Benevolence)

Karai Kasang gaw shi hpan da ai shinggyim masha

ni hten za mat na n ra ai hte, mai kaja ai lam hta asak

hkrung lu na matu galoi mung akyu galaw ya nga ai (sh)

chyeju jaw ya nga ai wa re. Ga shadawn Yawhan 3:16 hta

shinggyim masha ni htani htana asak lu la mu ga, kasha

shingtai hpe jaw kau ai du hkra akyu galaw ya ai (sh)chyeju jaw ya ai hku nna tsaw ra myit madun ai re. Dai

gaw, Karai Kasang Shi a akyu a matu n rai, shinggyim

masha ni a akyu a matu re. Shinggyim masha yawng hte

seng ai akyu ara re.

(b) Lak san akyu ara (sh) chyeju jaw ai lam (Grace)Karai Kasang shinggyim masha ni hpe akyu jaw

ya ai, yubak kaw nna hkye la ai lam gaw, shinggyim masha

ni gingdan nna n rai, laksan chyeju jaw ai lam she re,

myiman n lata ai, hpa jahpu manu n hpyi ai sha jaw ya ai

re (Titu 2:11-13).

(c) N- gaw n- wai matsan dum lama ai (Mercy)

Karai Kasang gaw n-gaw n wai matsan dum lama

ai myit rawng ai wa re majaw, shi hpan da ai shinggyim

masha ni hpe tsaw ra ai hte rau hkam sha lawm ai wa re.

Ga shadawn, Israela ni Egutu kaw hkrap ngu hkrap ngoi

rai, mayam tai ai shaloi Karai Kasang shi nan Israela ni a

madai ai nsen hpe na let, shi nan mung hkam sha lawm ai

hku tsun ai re. Yesu mung n lu lu, n lu sha ai ni, hkum

hkrang, wenyi matsan mayan hkrum ai ni hte rau nga, rau

lu rau sha let n-gaw n wai matsan dum lama ai lam madun

lai wa sai re.

40 41


24/125


(d) Shakut sharang (sh) hkam sharang ai (Persistence)

Karai Kasang gaw shakut sharang (sh) hkam

sharang ai wa re. Karai Kasang a tsaw ra myit kade daramgalu kaba ai ngu ai hpe shi a shakut sharang ai (sh) hkam

sharang ai myit hte madun ai re. Ga shadawn, Israela ni

kade daram Karai Kasang a man e n shawp n kap ai hku,

Karai Kasang hpe shingdudat let asak hkrung mat wa

tim Karai Kasang gaw hkam sharang let tut nawng chyeju

madun nna, shi a mungdan chyinghka lam de bai woilakawn kawn rai nga ai wa re. Yesu nan mung Karai

Kasang a tsaw ra myit hpe shinggim masha ni chye na

hkamsha let hkye hkrang la hkrum na matu, nni nkri hkam

let, shakut sharang nna tsaw ra myit madun lai wa ai re.

IV. Hpaw Shadan Dan Ai Shingran (Revelation)

Shinggyim masha ni Karai Kasang nga ai hpe chye

lu na matu hte, kam sham manoi manat lu na matu Karai

Kasang gaw Shi hkum shi hpaw shadan dan let shinggyim

masha ni hpe matut mahkai la nga ai re.

A. Hpaw shadan dan ai shingran (revelation) ngu

ai hpa rai ta?

Karai Kasang gaw nga yawng nga pra hpe hpan

da ai wa re ai sha n-ga, nga yawng nga pra hku nna

shinggyim masha ni Karai Kasang hpe mu chye lu na

hku hpaw shadan dan nga ai wa re (God is the God who

revealed). Dai zawn nga yawng nga pra shingra maka

hku Karai Kasang hpe mu chye lu ai lam ni hpe, hpawshadan dan ai shingran (revelation) ngu tsun ai re.

B. Hpaw shadan dan ai shingran (revelation) a

shingra maka (Nature of revelation)

Karai Kasang gaw hpan da ai wa rai nna, shinggyim

masha gaw hpan da hkrum ai wa re. Hpan da hkrum aishinggyim masha gaw tinang hpe hpan da ai wa daram n

hkum tsup ai, gawng kya ai. Dai majaw tinang a machye

machyang atsam marai hte Karai Kasang hpe n mu lu, n

chye lu, n kam sham lu ai re.

Dai rai nna, hpan da ai Karai Kasang shi nan sha

shi hkum shi hpaw shadan dan ai lam n nga yangshinggyim masha gaw Karai Kasang hpe n mu lu, n chye

lu ai, n kam sham lu ai. Dai majaw Karai Kasang gaw shi

hkum shi ninggawn tawa, nga yawng nga pra hku nna

mung, laksan mauhpa hku nna mung da sang hpaw

shadan dan ai rai nga ai.

C.Hpaw shadan dan ai shingran (revelation) hpe

hpan garan ai lam (Classification of revelation)

Karai Kasang a hpaw shadan dan ai lam hpan amyu

lahkawng nga ai.

42 43


25/125


26/125


27/125


28/125


29/125


30/125


daram dai council hta shang lawm ma ai. Alexander mare

na Bishop wa mung shi a shingdep shingtau wa

Athanasius hte rau dai council hta shang lawm nna Ariusa sharin achyin ai lam hpe ninghkap ai ningmu hpe

Athanasius hpe tang shangun wu ai. Dai council hta Kasha

Yesu Hkristu hte seng nna lam masum tang madun nna

bawng ban ma ai.

(1)Yesu Hkristu gaw Karai Kasang hte hpung shingkang

arawng sadang maren sha re (Homoousios= the sameessence or substance) {Ahtanasius}

(2) Kasha Yesu Hkristu hte Kawa Karai Kasang a hpung

shingkang arawng sadang n bung ai (homoiousios =

difference essence or substance){ Arius}

(3) Yesu Hkristu gaw Kawa Karai Kasang zawn hpung

shingkang arawng sadang nga ai wa (like essence orsubstance) {lahta na masa lahkawng hpe pawng jahtuk

nna myit ai masa}.

Dai zuphpawng hta Ahtanasius wa tang madun ai

hpe hkap la ai hte Nicaea makam masa (Nicaea creed)

hpe ndau shabra ma ai. Dai hta, Karai Kasang gaw Kawa,

Kasha, Chyoi pra ai Wenyi marai hkum hku hpaw shadan

dan tim langai sha re, masum n re,ngu hkap la shagrin da

ma ai.

Dai makam hpe Constantinople (AD 381) hta

galaw ai council hpawng hta mung kalang bai shagrin

masat let Hkristan ni a makam masa hku kam sham hkap

la hkrat wa ai re.

Chyum Laika Hta Mu Lu Ai Masum Rai Tim Langai

Makam Masa (The Biblical Teaching Of Trinity)

(1) Langai sha re ai lam (the oneness of God)

Israela ni a labau hta Yehowa Karai Kasang langai

sha (Monotheism) hpe nawku ai hte dai Yehowa shaAbraham, Isak, Yaku a Karai Kasang; shanhte hpe Egutu

kaw nna shalawt wa ai hte shi langai sha Karai rai nga ai

ngu ban hte ban tsun sharin ai hte nawku kam sham hkrat

wa ma ai. Tara Jahprang 6 hta mung Karai Kasang gaw

langai sha re ai lam tsun da nga ai. Ga Shaka Ningnan

Yaku 2:19 hta mung Karai Kasang gaw langai sha rai nga

ai lam tsun da ai. I Kor 8:4 hta Kasa Pawlu mung langai

sha rai nga ai Karai Kasang hta kaga shaje Karai n nga ai

lam tsun da ai. II Kor 8:6 hta Wa ngu ai Karai Kasang

langai sha hte Yesu Hkristu ngu ai Madu langai sha rai

nga ai rai nna, yawng mayawng hpe byin tai shangun ai

langai sha re ai Karai Kasang hpe tsun shaleng da nga

ai. Yesu shi nan mung Wa hte Ngai hte langai sha re

ngu Karai Kasang langai sha re ai lam tsun sang lang dan

wu ai (Yawhan 10:30).

54 55


31/125


32/125


(2) Kasa 5;1-4 hta Anani hte madu jan Sahpira, ga

dachyawk dut ai jahpu nkau mi ip da nhtawm, nkau mi

sha kasa ni a lagaw nhpang la sa ai shaloi, Petru tsun aiga hpe yu yang daw kaji 3 hta Chyoi pra ai Wenyi hpe

masu kau ai ngu tsun nna, daw kaji 4 hta Karai Kasang

hpe masu kau ni ai ngu galai gachyai rai chyoi pra ai

wenyi hte Karai Kasang hpe tsun lang da ai mu lu ga ai. I

Kor 3:16 hta nanhte gaw Karai Kasang a nawku htingnu

rai nna, Karai Kasang a Wenyi gaw nanhte hta e rawngnga malit dai ngu nna Karai Kasang hte Wenyi rau sha

nga nga ai hku, n ginhka ai sha tsun da nga ai.

(3)Yawhan 4:24 hta Karai Kasang gaw Wenyi re

ngu Karai Kasang a hkrang shingyan hpe chyoi pra san

seng ai wenyi hku tsun dan nga ai. Bai nna, Kawa Karai

Kasang mung Yesu hkalup la ai shaloi, Chyoi pra ai Wenyi

yu hkrat wa ai hte Yesu hte Chyoi pra ai Wenyi gaw

langai sha re lam shadan dan wu ai.

YESU HKRISTUA

LAM(CHRISTOLOGY: DOCTRINE OF CHRIST)

I. Htani Htana Karai Rai Nga Ai Lam

(Pre-Existence And Eternality Of Christ)

A. Ga Shaka Ningnan sakse

1.Yawhan 1:1 shawng ningpawt e mungga nga ai;

dai mungga gaw Karai Kasang hte rau rai nga ai rai

nna, dai mungga nan Karai Kasang rai nga ai ngu

nna Yawhan laika hta Yesu Hkristu hpe shawng npawt

kaw nna nga ai wa ngu tsun dan da nga ai.

2.Yawhan 3:13 Sumsing lamu de na yu hkrat wa ai

hte, sumsing lamu e nga nga yu ai Masha Kasha;

Yawhan 6:38 sumsing lamu nna ngai yu sa ai gaw,

nye a myit hkan na ngu, yu sa nngai n rai; Yawhan

8:58 Shaloi Yesu gaw, nanhte hpe ngai gaja wa teng

58 59

R D D L h i A LiN N H K M


33/125


teng tsun made ga, Abraham garai n nga yang nna

ngai nga ni ai, ngu shanhte hpe tsun mu ai; ngu ai

lam ni gaw Yesu Hkristu gaw sumsing lamu kaw na yu saai wa, shawng npawt kaw nna nga ai wa, matut manoi

asak hkrung nga ai wa re ngu tsun dan da nga ai.

3.Hebrews 1:8 Dai kasha a lam chyawm gaw, Karai

Kasang e, na a tingnyang htani htana a nga nga ai

ngu nna Hebre laika hta Yesu gaw htani htana Karai re ailam tsun dan da nga ai.

4. Kolose 1:17 Shi gaw yawng mayawng a shawng

na rai nga ai hte, yawng mayawng gaw shi a majaw

grin nga ai ngu nna Yesu gaw shawng shawng kaw na

nga ai htani htana wa re ngu tsun dan da nga ai.

B. Ga Shaka Dingsa Sakse

1. Esaia 9:5 shi a amying hpe, mauhpa wa, hpaji daw ai

wa, daru magam Karai Wa, htani htana Kawa, ngwi pyaw

madu, ngu nna shamying na ngu nna Yesu hpe htani

htana Karai re lam tsun da nga ai.

2.Mihka 5:2 nang Bethlehem-Ehprat e, Yuda mare mun

sen hta nang kaji nga ti mung, Israela amyu hpe up na

madu gaw, nye a matu, nang kaw na pru na ra ai; dai wa

gaw, moi chyaloi nhkoi kaw nna paw pru ai wa rai nga

ai ngu Yesu a nga nga ai lam gaw htani htana re ngu tsun

dan nga ai.

II. Ga Shaka Dingsa Hta Mu Lu Ai Yesu Hkristu

Hte Seng Ai Myihtoi Ga Ni

A. Ru Sai Hte Seng Ai Myihtoi Ga Ni

1. Ningpawt Ninghpang 3:15:Yehowa Karai Kasang lapu(Satan) hpe dagam ai shaloi nang hte num sha hpe

mung, na a amyu matu hte shi a amyu matu hpe mung,

ngai majan shangunda na made ai ngu Yesu Hkristu

mungkan de shangai chyinghkai sa wa na lam tau hkrau

tsun dan da nga ai.

2.Ningpawt Ninghpang 12:2 ngai nang hpe amyu kaba

shatai na de ai; nang mung chyeju daju tai nga et

ngu Yehowa Karai Kasang Abraham hpe jaw ai ga sadi

gaw Yesu Hkristu hta dik wa sai re (Mahte 1:1; Galati

3:16). Dai majaw dai chyum daw gaw Yesu Hkristu du

sa na hpe tau hkrau tsun dan ai lam rai nga ai.

3.Ningpawt Ninghpang 17:19: Isak a hpang na shi a

kashu kasha ni hta nye a ga shaka hpe htani htana ga

shaka tai nga na matu, ngai shi hpe dai ga shaka

tawn da na we ai ngu tsun ai lam mung Yesu Hkristu

hta dik tup wa na lam tsun ai ga rai nga ai.

60 61

Rev Dr Dr Lahpai Awng LiN N H K M


34/125


4. Bu hkawm 24:19: Yaku hta na madu Du langai mi

pru nna ngu ai mung Yesu Hkristu gaw Yaku a matu

kaw na pru na ra ai ngu tsun ai myihtoi ga rai nga ai.

5.Ningpawt Ninghpang 49:10: Ngwi pyaw Madu du

nna, Masha amyu ni shi a ga madat mara nga ai du

hkra, Yuda kaw na hkawhkam sumdoi, Shi a lahpyen

na daru magam dawhkrawng,kangai mat lu na n rai

ngu Yesu gaw Yuda aru arat kaw na pru sa na lam tautsun da ai lam rai nga ai.

6. Samuela Laika Lahkawng 7:12 Nang apart nhtoi

htum nna, na nji nwa ni hte rau yup pyaw lu jang, na

a hkritung hkriwang,na a nshang na hkrat ai kasha

hpe ngai sharawt nna, shi a mungdan shagrin ya na

we ai ngu ai gaw Dawi a aru arat hta na Yesu Hkristu

paw pru na re lam myihtoi htoi da ai lam rai nga ai.

B. Yesu Hkristu Shangai Chying Hkai Na Lam hte

Seng Ai Myihtoi Ga Ni

1.Esaia 7:14: Dai re ai majaw Madu shi nan nanhtehpe lamik kumla madun na ra ai: yu mu, shayi hkawn

sek gaw gawng li nga nna, shadang sha shangai na

ra ai; shi a amying hpe, Emanuela shamying ya na ru

aingu Yesu gaw shayi hkawn sek kaw na shangai na re

lam tau hkrau myihtoi ga tsun da ai lam rai nga ai. Dai

hpe Mahte 1:23 hta kahtap ka da nga ai.

2. Mihka 5:2: Nang Betlehem-Ehprat e, Yuda mare

mun sen hta nang kaji nga ti mung, Israela amyu hpe

up na madu gaw, nye a matu, nang kaw na pru na ra

ai: dai wa gaw moi chyaloi nhkoi kaw nna paw pru ai

wa rai nga aingu nna, Betlehem mare hta Yesu shangai

na lam myihtoi htoi da nga ai. Dai hpe Mahte 2:6 htakahtap ka da nga ai.

C. Yesu Hkristu A Asak Hkrung Lam Hte Seng Ai

Myihtoi Ga Ni

1. Yesu a Shawng e du na wa

Esaia 40:3; Malahki 3:1 ni hta Hkalup sara Yawhan

gaw Yesu Hkristu du sa na hpe myit malai let hkyen

lajang ra aingu jahtau na lam myihtoi htoi da nga ai.

2. Yesu A Sasana

Esaia 61:1 hta Yehowa a Weyi Yesu a ntsa e du

nna namman chya ya ai hte matsan mayan ni hpe kabu

gara shi ga hkaw tsun ai, gyit hkang sharen da hkrum ai

ni hpe shalawt ai, myi kyaw ai ni hpe myi bai mu shangun

ai, sasana bungli galaw na re lam myihtoi htoi da nga ai

(Luka 4:18-19 hta dai lam rawng ai).Esaia 53:4 hta machyi

62 63

Rev Dr Dr Lahpai Awng LiNINGPAWT NINGHPANG HKRISTAN KARAIMASA


35/125


masha ni hpe shamai na lam; Esaia 35:5-6 hta myi n mu

ai ni hpe bai mu shangun na lam, chyahten labye ni hpe

shamai ya na lam, Manggang kap ai ni hpe shamai ya nalam, si ai ni hpe bai sharawt la na lam ni hpe myihtoi htoi

da nga ai. Esaia 42:2-4 hta Yesu gaw Hparishe ni,

Hkinjawng ni zawn nrai; teng man ai hte tara ding ai hku

shapraw na ra ai, ngu tau hkrau myihtoi htoi da nga ai.

3. Yesu a Sharin achyin lamShakawn Kungdawn 78:2 hta ga shagawp hte

ngai hpaw nna, chyaloi nhkoi na gumwai ga htai dan

na ngu Yesu a sharin achyin ladat hpe tau hkrau myihtoi

htoi da ai re (Mahte 13:35 hta dai hpe madi madun da

nga ai).

4.Yesu Hkrang shala madun na lam

Zehkaria 9:9 hta Yesu gaw hkawhkam zawn lawze

jawn nna Yerusalem de shang wa na lam (Mahte 21:5 hta

mung rawng ai) tau tsun da nga ai.

5. Yesu ningdang kau ai hkrum na lam

Shakawn Kungdawn 118:22 hta wahpang gaw

ai ni lata kau ai nlung gaw, ningjut jahtum na nlung

tai wa sai ngu, Yesu Yuda ni a ningdang kau ai hkrum

na lam tau tsun da nga ai (Mahte 2 21:42 hta mung rawng

nga ai). Esaia 29:13 hta n-gup hte ngai hpang de sa

nna, nten hte ngai hpe hkungga la ra ma ti mung,

myit masin gaw ngai hte tsan gang nga ai ngu Yuda

ni madat mara lam n nga na lam tau tsun da nga ai (Mahte15:8-9 hta dai lam bai tsun da nga ai). Yerimia 18:1-2;

19:1-15; 32:6-9; Zehkaria 11:12-13 ni hta Yesu gumhpraw

sumshi hte galai dut sha ai hkrum na lam tau myihtoi htoi

da ma ai.

6. Yesu si hkam na lamEsaia 52:14; 53:5-7; Sha.K 22:18,24 ni hta Yesu

zingri zingrat hkrum ai hte wudang hta si hkam na lam

tau hkrau myihtoi htoi da ma ai.

7. Yesu bai hkrung rawt na lam

Sh.K 16:10; 22:22; 68:18 ni hta Yesu bai hkrung

rawt na lam myihtoi htoi da ma ai.

8. Yesu Up hkang na lam

Ga shaka Dingsa a chyum daw law law hta, htawm

hpang e Yesu Hkristu mungkan hpe up hkang na lam hte

seng nna tau hkrau tsun da ma ai. Esaia 11:1-6 ;24:23;

Daniela 7:13-14; Zehkari 14:9-21 ni hta mungkan amyu

yawng a ntsa up nga na lam tsun da nga ai.

64 65

Rev Dr Dr Lahpai Awng LiNINGPAWT NINGHPANG HKRISTAN KARAIMASA


36/125


III. Shinggyim Hkum Majing Dagraw Hkam La Ai

Yesu

Hkristan makam masham hta Yesu a Karai shingramaka ahkyak ai zawn; Yesu a shinggyim hkum majing

dagraw la ai lam mung ahkyak nga ai. I Yawhan 4:2 hta

Yesu gaw masha a hkum shan dagraw nna du sa ai

nga nna yin la ai wenyi shagu gaw, Karai Kasang

kaw na rai nga aingu nnaYesu a masha hkum dagraw

ai lam hpe yin la ai lam ahkyak ai hpe tsun da nga ai.Lama na, Yesu gaw masha a hkum shan majing n rai

yang gaw, wudang ntsa si hkam ai gaw n teng n man ai

lam rai mat na re. Yesu gaw masha a hkum shan majing

dagraw la ai rai tim shi hta yubak n rawng ai hte yubak n

kap ai wa re (I Yawhan 3:5).Yesu Hkristu gaw hkum shan

majing re ai lam hpe lawu na lam ni hku nna sakse mu lu

ga ai:

A. Shayi hkawnsek kaw na shangai wa ai

Yesu gaw sumsing lamu de na yu wa let akajawng

sha masha tai wa ai wa n re. Shinggyim masha Mari kaw

na shangai wa ai re. Shayi hkawnsek kaw na shangai ai

lam gaw yubak mara n rawng ai, yubak n kap ai ngu ai hpe

shadan shadawng ai lam re.

B. Shinggyim hkum sai shan majing re

Mari a hkritung kaw na shangai ai, shinggyim masha

zawn galu kaba wa ai (Luka 2:52), shinggyim masha

majing hku hkum sai shan hte asak hkrung lai wa sai re.

Kawsi ai (Mahte 4:2), hka hpang gara ai (Yawhan 19:28),

hkawm sa shamu shamawt ai (Yawhan 4:6), zingri hkrum

ai shaloi shinggyim masha majing zawn machyi ai lamhkam sha ai (Yawhan 19:1), Lazaru si ai shaloi hkrap ai

(Yawhan 11:34-35), matsan dum ai (Mahte 9:36),

Yerusalem mare hpe yu nna yawn ai hte hkrap ai (Mahte

23:37; Luka 19:41) lam ni gaw, Yesu gaw shinggyim hkum

sai shan majing re ai hpe sakse madun ai lam re. Kaga

masha ni mung Yesu hpe Yuda masha ngu tsun masat ai(Yawhan 4:9), hte laksama wa a kasha (Mahte 13:55) ngu

masha ni tsun masat ai lam ni gaw shinggyim masha

majing hku asak hkrung lai wa sai ngu ai hpe madi madun

nga ai.

IV. Karai Hte Shinggyim Hkum Shingra Lahkawng

Rau Rai Nga Ai Lam

Htani htana Karai gaw Yesu Hkristu hku nna

shinggyim shingra maka hpe kahtap dagraw la ai re.

Shinggyim masha langai kaw sa shung ai hku n rai,

shinggyim hkum hkrang dagraw let Karai shingra maka

hte shinggyim shingra maka lahkawnghku asak hkrung

ai hte, Karai Kasang a lam hpaw shadan dan ai re. Karai

shingra maka hte shinggyim shingra maka lahkawng mat

mat ai hku mung n rai, gayau mat ai hku mung n rai,

garan jahka kau mung n mai ai hku rau nga nga ai lam re.

66 67


37/125



38/125

p gN NG W N NG NG S N S

lam ni mung kaja wa n re. Hkrang shala dan ai sha she re

ngu hkam la ai hte, dai hku hkan sharin hkawm ai ni rai

ma ai.Ndai makam gaw Yesu rai n shangai shi ai kaw

nna mying gumhkawng nga sai Greek masha ni a myit

sawn ningchyoi (Philosophy) hta lawm ai n bung ai

lahkawng rau run nga ai masa (Dualism) kaw na paw pru

wa ai re. Dai lahkawng run masa hta hkrang rai (matter)

ni yawng gaw n kaja ai, n san seng ai; wenyi (spirit) shashe san seng ai, kaja ai ngu hkam la ma ai. Dai majaw

chyoi pra san seng ai wenyi hkum hkrang rai nga ai Yesu

Hkristu gaw, hkrang nga ai shinggyim hkum hkrang majing

n mai byin ai. Hkrang nga ai shinggyim hkum hkrang hku

shinggyim masha ni mu mada ai lam gaw hkum hkrang

majing n re. Hkrang shingyan hku shinggyim masha ni

sawn la lu na hku shadan dan ai lam sha re ngu tsun

sharin ma ai.Yesu gaw shinggyim hkum shan majing

dagraw ai wa n re, Karai majing she re ngu shut shai ai

hku nawku hpung ni hpe tsun sharin ai lam, Yawhan a

shagun dat ai laika I, II, III hkan mu mada lu ga ai. Ndai

makam gaw hpang daw de Gnosticism ngu bai hkrang

shachyaw mying galai mat wa ai hte hpung masha ni hpeshut shai ai hku sharin achyin ai hte lam shadam ai hpung

ni rai ma ai.

B. Gnosticism

Gnostic nawku htung gaw Greek myit sawn

ningchyoi hpaji (philosohpy) ni hte, kaga nawku htung nikaw na kaja dik ngu ai ni hpe lata la nna, Gnostic nawku

htung ngu masat la ai re. Dai hku nna, kaja dik ai nawku

htung byin wa mai ai ngu hkam la ma ai. Gnostic nawku

htung ni law law nga ma ai. Langai hte langai mung shai

hkat ma ai. Rai tim, yawng wa bung ai makam ni gaw:

Jum lu, hkra lu, mu lu ai hkrang rai (mungkan htemungkan e nga ai arai) ni yawng gaw n kaja ai, wenyi sha

kaja ai, ngu kam ma ai (spirit is good, matter is evil).

Dai majaw Karai Kasang gaw wenyi rai nga ai hte

maren, ndai mungkan ga hte nga yawng dang hta hpe

hpan da ai ngu ai gaw n mai byin ai. Hpa majaw nga yang

ndai mungkan gaw jum lu, hkra lu, mu lu ai hkrang rai

(matter) rai nga ai majaw n kaja ai. Mungkan gaw n kaja

ai majaw, dai n kaja ai arai hpe hpan hpajang ai wa mung

n kaja na re. Karai ni gaw wenyi hte nga nna, kaja ai ni re

ai majaw n kaja ai mungkan hpe hpan ai gaw n mai byin

ai, ngu kam ma ai.

Karai a kasha shinggyim hkum shan dagraw ai ngu

ai gaw n mai byin ai. Hpa majaw nga yang, Karai Kasanggaw san seng chyoi pra ai, dai majaw chyoi pra ai Karai

gaw n kaja ai n san seng ai mungkan hte galoi mung n

kayau ai sha san san nga ai baw she re ngu kam ai.

70 71


39/125


40/125



41/125

Bai nna, shinggyim masha yawng gaw hkye hkrang

la hkrum na n re ngu kam sham ma ai. Law malawng gaw

dusat tsu wenyi rawng ai ni rai nna, jahtum e si nna htenzamat na re. Ntsa de na Karai Kasang a wenyi hkai bang ya

hkrum ai ni sha hkye hkrang la hkrum lu ai ngu kam

sham ma ai. Gnostic Hkristan ni gaw shanhte sha dai

ntsa de na teng man ai Karai Kasang a wenyi hkai bang

ya hkrum ai ni re ngu hkam la ai hte gumrawng gumtawng

ma ai. Hkum hkrang bai hkrung rawt na ngu ai hpe mungn kam ma ai. Masha gaw si ai shaloi wenyi hte hkum

hkrang garan mat sai. Hkum hkrang gaw n chyoi n pra

ai, n san seng ai, n hkru n kaja ai hkrang rai re majaw si ai

shaloi htenza mat sai. Hkum hkrang gaw, hkrang rai re ai

majaw, teng man ai Karai Kasang hte n seng ai. Wenyi

sha teng man ai Karai Kasang hte seng ai. Dai majaw

hkum hkrang gaw bai n hkrung rawt na re ngu kam ma

ai.

C. Ebionite Teaching

AD 170 daram kaw nna paw pru wa ai makam re.

Ebionite ngu ai ga hkum gaw Hebre ga Ebyon ngu ai

ga kaw nna shalat la ai ga rai nna, lachyum gaw matsanmayan masha (the poor) ngu ai lachyum re. Yesu gaw

Karai n re, masha majing she re ngu kam ai ni rai ma ai.

Ndai makam gaw Karai Kasang gaw langai sha re ngu

ai Yuda ni a makam kaw na hpang wa aimakam re. Shayi

hkawnsek kaw na shangai wa tim Yesu gaw Karai majing

n re; masha majing tsa lam shadang hpring (100%) she

re ngu kam ma ai. Yesu hka lup hkam la ai shaloi kaw nna

she Karai Kasang gaw kasha shatai la ai (adopted) re.Dai shaloi kaw nna she mauhpa atsam lu la nna, mauhpa

lamik kumla ni galaw dan ai re ngu kam ma ai. Dai majaw

masum rai tim langai (Trinity) makam hpe n hkap la ai ni

rai ma ai.

D.ArianismArius (AD 320) mying ai wa gaw, Kawa Karai

Kasang langai sha htani htana nga nga ai wa rai nna,

Yesu Hkristu hte Chyoi Pra ai Wenyi gaw htani htana

anga nga ai Karai n re. Kasha gaw hpa mung rai n nga shi

ai shaloi hpan da hkrum ai wa (Christ was created out of

nothing as the first and greatest of all creatures, and that

he in turn created the universe), hpan da ai yawng

mayawng hta grau hkik hkam ai hte shi kaw nna she

ninggawn tawa nga yawng danghta nga wa ai re. Kawa

Karai Kasang hte rau, nga yawng danghta hpe Kawa Karai

Kasang hpan shalat ai shaloi kasa langai hku shingdep

shingtau ai wa re. Dai majaw Kawa Karai Kasang hte

hpan da ai hkrang tara masa a pran wan wa ( lapran htahpareng lajang ya ai wa) hku nga nga ai wa re. Chyoi pra

ai wenyi mung Kasha Karai kaw na paw pru wa ai she re

ngu sharin wu ai.

76 77



42/125

E. Apollinarianism

AD 381 daram hta Apollinaris mying ai hpung kawa

a sharin achyin ai lam kaw nna paw pru wa ai makam re.Yesu hta shinggyim masha ni hta nga ai machye machyang

(nous) hte wenyi (pnessma) n nga ai. Yesu hta Karai Wenyi

(pneuam) sha rawng nna, dai wenyi gaw hkum sai shan

hpe ka-up bunghkup da nga ai. Dai majaw Yesu a

shinggyim hkum sai shan gaw Karai shingra maka (divine

nature) hte langai sha hku galung ai (integrity) lam n ngaai. Yesu gaw shinggyim masha ajet n re {Greek myit sawn

ningchyoi Plato wa tsun sharin ai shinggyim masha ajet

gaw hkum hkrang (body), myit masin (mind), hte wenyi

(spirit) masum pawng nna hkrung nga ai re ngu ai makam

masa hta n pawt de ai re}. Karai a nyan atsam (Logos) a

hpung shingkang ka-up ai hpe hkam la lu ai wa she re

ngu kam ma ai.

F.Nestorianism

AD 431 ning daram hta Constantinople mare na

hpung kawa Patriach Nestorius wa sharin achyin ai lam

kaw nna, ndai makam hpang wa ai re. Yesu hta Karai

shingra maka hte shinggyim shingra maka lahkawng raunga nga ai lam gaw hkum hkrang (body) hte shingra maka

(nature) hku nga nga ai n rai; myit masa (moral) hku she

rau nga nga ai re ngu tsun sharin wuai. Dai masa hpe kamsham ai ni hpe Nestotian Christianity hpung ni ngu shamying

ma ai.

VI. Yesu A Si Hkam Let Jaw Ya Ai Akyu Ara

A. Malai Tai Ya Ai (Substitution)Yubak lu ai shinggyim masha ni a malai si hkam ya

ai lam re. Yubak lu ai gaw shinggyim masha ni re. Yubak

a shabrai gaw si ai re (Roma 6:33). Rai tim Yesu gaw

shinggyim masha ni hkam sha ra na tsin yam hpe malai

hku hkam mana kau ya ai majaw Yesu hpe kam sham ai

ni, Yesu hte seng ai ni yubak shabrai si ai tsin yam kawna lawt lu ai re.

Shi gaw yawng mayawng a matu mara shi

hkum nan hpe gawng malai hkungga di nna ap kau

nu ai (I Tim 2:6).

Hpun hta e jen da hkrum ai wa kadai rai ti

mung dagam dala hkrum ai wa rai nga ai, nga nna

ka da ai hte maren, Hkristu gaw anhte a matu mara

dagam dala hkrum ai wa tai wa ai majaw jep ai tara

a dagam dala kaw na anhte hpe hkrang shaw la mi

ai (Galati 3:13).

Kaning rai nme law, Hkristu mung yubak a

majaw kalang sha mi si hkam nu ai, Karai Kasang

hpang de anhte hpe woi wa lu hkra, ding hpring aiwa gaw, n ding n hpring ai ni a matu mara si hkam ai

hte, dai hkum tsawp nan si mat ti mung, dai wenyi hta

ahkrung nga ai (I Pet 3:18; II Kor 5:21).

78 79



43/125

B. Hkye Hkrang La Ai Lam (Redemption)

Yesu Hkristu a si hkam ai gaw hkye hkrang la ai

lam hpe shabyin ya ai re. Shinggyim masha ni yubak amayam tai nga ai kaw nna, Yesu shi hkum shi manu jahpu

shatai ai hte mari la ai, galai hkrang shaw la ai re ( I Kor

7:23; Gal 3:13; 4:5; Shingran 5:9; 14:3,4).

C.Htingrai Htingrat Ya Ai (Reconciliation)

Yesu a si hkam ai lam gaw shinggyim masha niyubak mara lu ai majaw Karai Kasang hte daw hka tsan

gang mat ai kaw na, Karai Kasang hte bai htingrai htingrat

lam lu la shangun nga ai. Kaning rai nme law, anhte

hpyen ni naw rai nga ga yang, shi a Kasha a si hkam ai a

majaw, anhte Karai Kasang hte htinglu htinglai ai hkrum

lu saga ai rai yang gaw, htinglu htinglai hkam la ngut jang

, shi a asak sumdam hta e, anhte hkye hkrang la ai grau

nna hkrum na ga ai (Roma 5:10). Htinglu htinglai ya ai

lam gaw Karai Kasang hte matut mahkai ai, mahku mara

lu ai, kanawn mazum lu ai, ngwi pyaw sim sa ai lam ni

hpe shabyin ya nga ai (II Kor 5:18-20).

D. Karai Kasang a man hta myiman bai lu shangunai (propitiation)

Shinggyim masha ni a yubak tawt lai ai lam gaw

Karai Kasang hpe pawt sindawng shangun ai re.

Shinggyim masha ni a malai si hkam ai Yesu a chyoi pra

ding hpring ai lam gaw, Karai Kasang hpe myit dik

shangun ai hte shinggyim masha ni hpe Karai Kasang a

man e myiman bai lu shangun nga ai re (Rom 3:25).

E.Mara Raw Dat Ya Ai (Forgiveness)

Yubak a shabrai si ai hpe Yesu jaw kau ya ai majaw,

Karai Kasang gaw Yesu a marang e Yesu hte seng ai ni

hpe mara raw dat ya ai chyeju jaw nga ai re. Yesu a si

hkam ai lam gaw shinggyim masha ni a yubak nlang htehpe jasan jaseng kau ya nga ai (I Yawhan 1:7).

F.Ding Hpring Wa Shangun Ai (Justification)

Dinghpring ai lam gaw tara agyi langai zawn tara

shang Karai Kasang masat ya ai lam re. Yubak n kap mat

sai n re, Yubak raw ya ai hte ding hpring ai ni ngu Yesu

Hkristu hpe kam sham ai ni hpe masat ya ai lam re. Yubak

lu ai shinggyim masha gaw Yesu hpe kam sham manoi

manat ai shaloi, yubak mara a ari hpe malai jaw kau ya

sai Yesu a chyeju hte seng ai masha tai wa ai re. Yubak a

shabrai ari hpe Yesu malai hkam mana jaw kau ya sai

majaw Yesu hte seng ai ni hpe Yesu a marang e ding

hpring ai ni ngu Karai Kasang e masat ya ai lam rai ngaai. Jahpu n ya ai sha, shi a chyeju hte, Yesu Hkristu a

htingrai htingrat ya ai a gawp e, ding hpring ai kaw

du lu na ma ai (Roma 3:24); Kam sham ai ni

dinghpring wa lu ga aimajaw, anhte a Madu Yesu

80 81



44/125

Hkristu a marang e, anhte Karai Kasang hte mahku

mara rai ga ai (Roma 5:1).

VII. YESU GUN HPAI AI MAGAM LIT NI

(THE OFFICES OF CHRIST)

A. Myihtoi

Karai Kasang gaw myihtoi ni a n-gup hta ga hti

bang nna shinggyim masha ni hpe tsun shaga matut mahkaiai re ( Tara Jahprang 18:15-18). Rai tim shinggyim

masha myihtoi ni gaw Karai Kasang a sharawng awng ai

lam ma hkra hpe n chye lu ai hte, n lu htawn tsun dan ma

ai. Yesu Hkristu chyu sha Karai Kasang a hkum shadan

dan ai (Yawhan 1:18), Karai Kasang a sharawng awng ai

lam ma hkra hpe htawn tsun dan ai myihtoi re.

B.Hkinjawng

Myithtoi ni gaw Karai Kasang hti bang ya ai ga

hpe htawn tsun ai zawn, hkinjawng ni gaw shinggyim

masha ni a malai Karai Kasang a man e tsap let htinglu

htinglai ya ai ni rai ma ai.Yesu Hkristu gaw Melhkizedek

a hkringhtawng hte maren htani htana hkinjawng bunglihpe galaw gun hpai ai wa re (Sh.K 110:4; Hebre 5:6-

10;6:20; 7:11,17).

Hkingjawng langai hku nna,

(1)ahkrung nga ai hkinjawng hku kam sham ai ni a malai

htinglu htinglai ya nga ai {shi chyawm gaw, htani htana

agrin nga ai, shi a hkinjawng aya galoi mat chye ai n rai(Hebre 7:24)}.

(2)Karai Kasang a man hta shinggyim masha ni a matu

mara tawngban ya ai hte kam sham ai ni hpe hkum tsup

wa hkra hkye mawai la nga ai {Shi gaw shinggyim masha

ni a matu mara tawng ban ya nga na, tut nawng e ahkrung

nga ai majaw, shi a marang e Karai Kasang kaw sit shangwa ai ni hpe hkum tsup wa hkra, mawai la lu na atsam,

shi lu nga ai Hebre 7:25}.

(3) Prat dingsa na matu mara raw kau ya ai hkungga

langai sha nawng ya ai wa re{Shi chyawm gaw, yubak

mara raw kau ya ai hkungga langai sha hpe, prat dingsa

na matu nawng ya ngut jang, Karai Kasang a hkra maga

de dung nga sai Hebre 10:12}.

C. Hkawhkam

Ningpawt Ninghpawng 49:10 hta Meshia gaw Yuda

lakung hta na paw pru na rai nna hkawhkam zawn daru

magam hte up na lam tsun da nga ai. Magam tingnyang

hte htani htana hkawhkam hku up ai wa re (II Samuela7:16). Gumlau hpyen ni hpe awng padang dip lu ai hte

shanhte a ntsa up nga ai wa re (Sh.K 110; Isaia 9:6-7;

Dan 7:13-14; Mikha 5:2; Zahkari 9:9; Mahte 22:41; 25:31;

Luka 1:31-33; Shingran 1:5;19:16).

82 83



45/125

VIII. Dai Ni Yesu Galaw Nga Ai Magam Bungli Ni

(PRESENT MINISTRY OF CHRIST)

A. Nawku hpung a baw rai nga ai hte maren (Kolo

1:18), nawku hpung hpe gaw gap nga ai hte up hkang

lam woi matsun madun nga ai (Ehp 5:23-24); lanu lahku

bau maka ya nga ai (Eph 5:29); shachyoi shapra la nga ai

(Eph 5:25-27); nawku hpung galu kaba wa na matu kam

sham ai hpung masha ni hpe Wenyi shaman chyeju amyumyu hpe jaw ya nga ai (Eph. 4:11-13).

B. Kawa Karai Kasang kaw shinggyim masha ni a

matu tawng ban ya nga ai (Hebre 5:27).

C. Shinggyim masha ni Yubak a majaw Karai

Kasang hte kanawn mazum lam hten run mat ai re. Dai

hpe shinggyim masha ni bai lu la na matu, Kawa Karai

Kasang a man e htinglu htinglai ya nga ai (I Yawhan 2:1).

D. Kam sham ai ni a matu sumsing mungdan hta

nga shara lajang ya nga ai (Yawhan 14:1-3).

E.Teng man ai sabyi ru gaw lakung shagu hpe asi

law law si shangun ai zawn, Yesu mung kam sham ai

hpung masha ni hpe asi law law si lu na matu shaman

chyeju jaw nga ai (Yawhan 15:1-7).

CHYOI PRA AI WENYI

A

LAM(PNEUMATOLOGY: DOCTRINE OF

THE HOLY SPIRIT)

I. Chyoi Pra Ai Wenyi Ngu Ai Kadai?

(Who is the Holy Spirit)

Chyoi Pra ai Wenyi (Holy Spirit) ngu ai ga hkum

gaw Greek ga hkumpneumangu ai ga hkum hpe ga gale

da ai rai nna, lachyum madung gaw nbung (win) ngu ai

rai nga ai. Nbung gaw myi hte n mu lu tim nsa sa bang

dat ai hku nna mung, grup yin hta bung ahpawt ngai ai

hku na mung nbung nga ai hpe chye lu ai re.

Dai hte maren, Chyoi Pra ai Wenyi mung myi hte

yu nna n mu lu, lata hte jum yu n lu ai rai tim nga nga aiwa re. Chyoi pra ai Wenyi gaw Karai Kasang jai lang ai

n-gun, hpung shingkang, arung rai langai, n rai, masum

rai tim langai (Kawa, Kasha, Chyoi pra ai Wenyi) Karai

Kasang a marai hkum langai rai nga ai (a person) (Mahte

28:18-20).

84 85



46/125

II. Chyoi Pra Ai Wenyi Hte Seng Nna Chyum Laika

hta Shaleng Da Ai Lam Ni (Biblical Concept of the

Holy Spirit)

A. Ga Shaka Dingsa Hta Shaleng Da Ai Lam (Old

Testament Concept)

Ga Shaka Dingsa hta Chyoi Pra ai Wenyi hpe,

masum rai tim langai (kawa, kasha, chyoi pra ai Wenyi)

Karai Kasang a marai hkum langai hku shaleng ai lam

ndan leng ai sha, Karai Kasang a Wenyi ngu nna Karai

Kasang jai lang ai daru magam n-gun (power) ngu ai hku

she shaleng da ai hpe mu lu ga ai.

(1)Hpan da ai lam hta shang lawm ai lam

Karai Kasang a Wenyi gaw hka hpung ni a ntsa e

a hpum nga ai (N.N 1:2) Shi a wenyi hte sumsing lamu ni

san wa nna (Yoba 26:13), Matsaw ntsa de na wenyi

gaw anhte a ntsa e ru bun nna..(Esaia 32:15), ngu ai lam

ni gaw hpan da ai lam hta shang lawm ai hpe madi madun

nga ai.

(2) Hpan da ai lam grin nga na matu bau tawn da yanga ai

Na a nsoi nsa shapraw dat ai hte nang

shanhte hpe hpan da nna, lamu ga hpe bai gram nu

ai(Sh.K 104:30); Shi gaw shi hte seng ai hkrai myit

dum nna, Shi a wenyi hte shi a nsoi nsa dawm la kau

ai rai yang(Yoba 34:14).

(3)Machye machyang, hpaji byeng-ya, myit sumru chye

ai, hte zai byeng-ya jaw ya ai (Pru. 28:3; 35:3, 31; Tara

34:9; Yoba 32:8): Yosep (N.N 41:38f.); Mawshe (Pru

18:22 f.; Bu Hkawm 11:17); Bezalela (Pru 31:2-5; 35:3-

36:2); Sam Son (Tara Agyi 14:6).

(4) Myit masa hte arawn alai galai shai wa shangun

ai

(a) Chyoi pra ai Wenyi gaw shinggyim masha ni

hpe Karai Kasang a myit masa ningja lu la sha-ngun nga

ai (Sh.K 143: 10; Esaia 30:1; Neh 9:20).

(b) Chyoi pra ai Wenyi hpe shayawn jang Karai

Kasang dai wa hpe kau da ai. Shanhte chyawm gawgumlau nna, shi a chyoi pra ai Wenyi hpe shayawn mu ai:

dai re ai majaw, shi shanhte hpe hpyen ai wa tai nna, shi

nan shanhte hpe hpyen gasat mu ai (Esaia 63:10).

(5) Chyoi pra ai Wenyi gaw, Karai Kasang masat da ai

(sh) shangun da hkrum ai wa a ntsa hta shung ya nga ai(Tara Agyi 11:29).

(6) Karai Kasang masat da ai (sh) shangun da ai magam

bungli ngut ai hpang (sh) rai n ngut ai lapran hta shut shai

86 87



47/125

ai hku jailang jang Chyoi pra ai Wenyi hpe bai dawm la

kau ai hpe mung mu lu ga ai ( I Samuela 15:24). Dai

majaw Dawi gaw Na chyoi pra ai Wenyi ngai hta nahkum dawm la ya e (Sh.K 51:11) ngu akyu hpyi ai re.

(7) Langai hkrai a n tsa e sha n-ga, kam sham ai ni yawng

a ntsa e mung Yehowa a nhtoi du jang Wenyi shung ya

ai lam lu la na ngu nna mung sharin da nga ai (Yoela 2:28-

32).

B. Ga Shaka Ningnan Hta Shaleng Da Ai Lam (New

Testament Concept)

Ga Shaka Ningnan aten hta gaw chyoi pra ai Wenyi

hte seng nna lak lai ai hku bai shaleng dan da nga ai.

(1) Marai hkum hku shaleng da ai.Yesu hpe chyoi pra ai

Wenyi hte shangai wa shangun ai (Mahte 1:18; Luka

1:15); Nat e gung lau hkrum u ga dai Wenyi gaw Yesu

hpe nam mali de woi bang wa ai (Mahte 4:1); Karai

Kasang gaw chyoi pra ai Wenyi hte Yesu hpe namman

chya ya ai (Kasa (10:38); Yesu gaw chyoi pra ai Wenyi

hte kasa ni hpe ga matsun hkang da ai (Kasa 1:1); Yesugaw kam sham ai ni a ntsa chyoi pra ai Wenyi ru jaw ya

ai (Kasa 2:33); Yesu Karai Kasang a kasha rai nga ai

gaw chyoi pra ai Wenyi hte aja awa shadan dan ai (Rom

1:4); htani htana Wenyi hte Karai Kasang kaw, shi hkum

dai hpe ra n rawng ai sha nawng ya ai (Hebre 9:14).

(2) Pentekoti shani e Yuda ni sha n rai masha amyu baw

pa ma hkra a ntsa e du wa ai hpe mu lu ai (Kasa 2).

(3) Ga Shaka Dingsa prat hta gaw chyoi pra ai Wenyi

shung ai (n tsa de na yu sa wa ai) ngu ai hku sang lang

dan da tim, Ga Shaka Ningnan hta gaw, shinggyim masha

ni a kata kaw shanu (inward nature) nna galai shai ya ai

(transformation) hte bau sin makawp maga ai ngu ai hku

grau chye na la shangun nga ai.

III. Chyoi Pra Ai Wenyi A Marai Hkum Hte Seng Ai

Lam (Personality of the Holy Spirit)

Zai byeng-ya (intellect) rawng ai (I Kor 2:10);

Hparat machye machyang (knowledge) nga ai ( I Kor

2:11); myit masin kraw lawang (mind) nga ai ( Rom

8:27); Myit masin hkam sha shamu shamawt lam

(emotions) nga ai (Ehp 4:30); myit marai (will) nga ai (

Yaku 1:18; Kasa 16:6); kumla nsam (attributes) nga ai

lam ni gaw Chyoi Pra ai Wenyi a marai hkum shingni hpe

shadan dan ai lam rai nga ai.

Chyoi Pra ai Wenyi a magam bungli (works) ni rainga ai, sharin achyin ya ai (teach) (Yawhan 14:16,26);

sakse hkam ya ai (testify) (Yawhan 15:26); lam woi matsun

madun ai (guide) (Yawhan 16:13); Tara daw dan ai

(convict) (Yawhan 16:8); nnan bai gram ya ai (generate)

(Yawhan 5:21); htingraihting-rat ya ai (intercede) (Rom

88 89



48/125

8:28); Heb 7:25); hkang da ai (command) ( Kasa 13:2;

16:6; 8:29), lam ni gaw marai hkum shingni hpe shadan

dan nga ai.Yawn ai (grieve) (Esaia 63:10); kawa hte kasha

Karai Kasang hpe zawn jahpoi ga (blasphemed) tsun

hkrum ai ( Mahte 12:32; Marku 3:29-30); hkap shadaw

ninghkap (resisted) hkrum ai (Kasa 7:51); masu (lied)

hkrum ai (kasa 5:3); madat mara ai (obeyed) lam hpe

hkam la lu ai (Kasa 10); lam ni gaw Chyoi Pra ai Wenyi

gaw marai hkum hku nga ai wa re ngu ai hpe hpaw shadan

dan nga ai.

VI. Chyoi Pra Ai Wenyi A Malai Shaleng Dan Ai

Lam Ni (Representations of the Holy Spirit)

A. Hpun dagraw ai (clothing)

nanhte chyawm gaw matsaw ningtsang de na

n-gun atsam dagraw la lu ai nhtoi du hkra, ndai mare

e naw la nga ma la, ngu nna shanhte hpe tsun dat mu

ai (Luka 24:49).

B. Hkrudu zawn (dove)Shaloi jang, dai hka hta na shi pru lung wa

yang sumsing lamu gaw ga malang wa ai hte, dai

Wenyi gaw hkrudu zawn shi a ntsa e yu wa ai hpe, shi

mu wu ai(Mahte 3:16; Marku 1:10; Luka 3:22).

C. Ga sadi masat dingsat (pledge)

Shi gaw nanhte hpe dazik shakap da nna, anhte a

kraw lawang e Wenyi ngu ai masat dingsat jaw da maniai (II Kor 1:22; Ehp 1:13-14).

D. Wan (fire)

Bra garan ai wan shinglet zawn re ai mung, shanhte

kaw dan pru nna, langai hte langai a ntsa e jung nga

ai (Kasa 2:3).

E. Namman (oil)

Samuela gaw Shawlu a baw hta namman chya ya ai hte

hkawhkam shatai ai lam gaw, Israela ni hpe woi awn na

matu Shawlu a ntsa Karai a Wenyi shadu ya ai kumla rai

nga ai (I Smuela 10:1).

F. Dazik (seal)

Chyoi Pra ai Wenyi gaw dazik dawk shakap ai zawn

kam sham ai ni a kraw lawang hta shanu nga ai (I Kor

1:22; Ehp 1:13-14; 4:30).

G. Hka (water)Ngai hpe kam sham ai wa gaw, chyum laika

hta tsun ai hte maren, dai wa a kraw lawang hta na

asak hkrung ai ntsin a hka nu lwi pru nga na ra ai

(Yawhan 7:38).

90 91



49/125

H. Nbung (wind)

Nicodemus galai shai wa ai hpe sang lang dan ai shaloi,

Yesu gaw Wenyi hta shangai ai hpe nbung hte shingdawnna tsun dan wu ai (Yawhan 3:8).

V. Chyoi Pra ai Wenyi jaw ya ai shaman chyeju ni

(The Gifts Of The Holy Spirit)

(1)Kasa tai lu ai chyeju ( the gift of Apostle):- Hkristu a

hkum hpe shagrin jat wa u ga, nkau mi hpe kasa (Ehp

4:11; I Kor 12:28).

(2)myihtoi htoi lu ai chyeju (the gift of Prophet):- nkau

mi hpe myihtoi (Roma 12:6, I Kor 12:10; Ehp 4:11).

(3)Lamik kumla galaw dan lu ai chyeju (the gift ofmiracles) (I Kor 12:10,28).

(4)Shamai shatsai lu ai chyeju (the gift of healing) (I Kor

12:9,28,30).

(5)Ga amyu myu chye tsun ai shaman chyeju (the gift oftongues) (I Kor 12:10,28). Nanhte nlang hta ga amyu

myu ngai grau nna chye tsun nngai majaw, Karai Kasang

hpe ngai shakawn nngai.

Rai ti mung dai hpung hta ga amyu mun mi tsun lu

ai hta, masha kaga hpe sharin achyin ya lu n-ga, ga hkaw

manga sha nye a myit hte grau nna tsun mayu nngai (I

Kor 14:18,19).

(6) Ga amyu myu a lachyum chye htai ai chyeju

(interpretation of tongues) (I Kor 14:28-29).

(7)wenyi ni hpe chye ginhka ai chyeju (distinguishing

spirits) (I Kor 12:10).

(8)Machye Machyang chyeju (Knowledge) (I Kor 12:8).

(9) Kabu gara shi ga hkaw tsun chye ai chyeju

(Evangelism)(Ehp 4:12).

(10)Hpung up hte sara (pastor-teacher) (Eph 4:12).

(11)sara (teacher) (Rom 12:7; I Kor 12:28).

(12)daw jau chye ai chyeju (Rom 12:7).

(13)Karum shingtau chye ai chyeju (Help) (I Kor 12:28).

(14)makam masham chyeju (I Kor 12:9) nmai byin na

zawn re ai aten hta Karai Kasang shabyin shatai ya lu ai

ngu chye na kam sham lu ai chyeju re.

92 93



50/125

(15)Shadum shahprang chye ai chyeju (exhortation)

(Roma 12:8).

(16)Matsan dum chye ai chyeju (Mercy) (Rom 12:8).

(17) Up hkang chye ai chyeju (Administration/

leadership) ( Rom 12:8; I Kor 12:8).

(18)Alu jaw chye ai chyeju (giving) (Rom 12:8).

(19)Hpaji mungga lu la ai chyeju (Wisdom) (I Kor 12:8).

IV. Dai Ni Chyoi Pra Ai Wenyi Galaw Nga Ai

Magam Bungli Ni (Present Ministry of the Holy

Spirit)

(1)Kam sham ai ni hpe Karai Kasang a kasha aya jaw ya

nga ai (Gal 4:6; Rom 8:16-17).

(2)Kam sham ai ni hpe dazik dawk ya nga ai (II Kor

1:22; Ehp 1:13-14).

(3)Kam sham ai ni hpe daru magam hpung shingkang

jaw ya nga ai ( Kasa 1:4-8; Ehp 5:18).

(4)Kam sham ai ni hpe chyoi pra wa shangun nga ai ( II

Htes 2:13; I Pet 1:2).

(5)Kam sham ai ni hte rau nga ai (Yawhan 14:16).

(6)Kam sham ai ni hpe Karai Kasang a mungga a lamsharin ya nga ai (Yawhan 14:16; I Kor 2:13).

(7) Kam sham ai ni Karai Kasang a mungga myit dum

nga na matu garum la nga ai (Yawhan 14:26).

(8)Kam sham ai ni hpe teng man ai lam sharin ya nga ai

(Yawhan 16:13).

(9)Kam sham ai ni gawng kya ai aten garum la nga ai

(Ezek 36:27).

(10)Karai Kasang a ga madat na matu n-gun jaw nga ai

(I Pet 1:22).

(11)Yubak a gyit hkang da ai kaw nna lawt lu na matu

lam madun la nga ai (Rom 8:2).

(12)Karai sharawng awng ai hku akyu hpyi na matu

sharin ya nga ai ( Rom 8:26-27).

(13)Hkum sai shan a marin marit ai lam n hkan na matu

n-gun jaw nga ai (Gal 5:16-17).

94 95


(14) Ch i h i h l i A T i (L )


51/125

(14)Chyoi pra wa shangun ai hte, n su n nawn lam ni

hpe kau da lu shangun ai (Gal 5:25; Ehp 4:30-32).

(15) Karai hpe tam ai ni hpe ngwi pyaw sim sa lam lu la

shangun ai (Esaia 63:14; Kasa 13:52).

(16)Myit masin ningja kaja na hpe n-gun jaw nna tengman

ai lam tsun ndau na matu n-gun jaw nga ai (I Kor 2:9-14;

Kasa 1:8; I Hte 1:5).

(17)Shalan shabran ya nga ai (Kasa 9:31).

(18)Karai hpe nawku daw jau na matu matsun madun

ya nga ai (Kasa 8:27-29; 13:2-4; Mahte 4:1; Roma 8:14).

(19)Kam sham ai ni hkam la lu na chyeju akyu ara ni hpechye shangun ai (I Kor 2:12).

(20)Myit malai ai hte dingman lam de du wa na matu lau

la nga ai (N.N 6:3; Yoba 32:8).

IIV. Chyoi Pra Ai Wenyi Hpring Ai A Asi (The FruitOf The Spirit)

Tsaw ra ai, kabu gara ai, ngwi pyaw ai, myit galu

kaba ai, matsan dum ai, mai kaja ai, kangka ai, myit nem

ai hte tinang myit hpe hkang lu ai lam ni rai nga ai.

A. Tsaw ra ai (Love)

Greek kaw tsaw ra myit (love) hte seng nna ga

hkum 4 nga ai.Eros- num la, sum tsaw sum ra tsaw ramyit. Philia hku hkau ai shada, manang shada tsaw ra

ai tsaw ra myit. Storge kanu kawa hte kashu kasha ni a

lapran na tsaw ra myit.Agape- Karai Kasang a tsaw ra

myit, ni rai ma ai. Tinang a akyu ntam ai sha tinang hpe n

ju ai, asawng asang di ai, jahten ai, hpyen tai ai ni hpe du

hkra tsaw ra ai tsaw ra myit re. Shinggyim masha gaw,

dai tsaw ra myit hpe Karai Kasang a chyeju hte sha lu la

mai ai. Dai majaw, wenyi a asi gaw tinggyeng n lawm ai

tsaw ra myit hte, mungkan hpe (sh) shinggyim masha ni

hpe daw jau jau ai lam re.

B. Kabu gara ai (joy)

Karai Kasang kaw na lu la ai kabu gara lam re(Sh.K 30:11); Roma 14:17; 15:13; Philipi 1:4,25). Karai

Kasang hpe kam sham let, Karai Kasang a ga madat mara

hkan sa ai hta kabu ai lam re. Mungkan lam hku masha

wa a ntsa, dang la, dang sha, roi rip lu ai majaw pyaw ai

(sh) mungkan lam hku pyaw daw kadaw nna lu la ai

kabu gara lam (sh) n tara ai hku, kaling kachyit hte lamama lu la ai majaw kabu ai lam, n re. Dai majaw, wenyi a

asi gaw, Yehowa a tara hpe shani shana myit mang let,

hkan nang hkan sa asak hkrung ai lam hta kabu gara ai

lam re.

96 97


C N i i ( ) E M t d i ht i k j i (ki d d


52/125

C. Ngwi pyaw ai (peace)

Hebre ga shalom hte bung ai. Greek ga hta woi

awn ai mung up salang ni tara rap ra ai hte mung mashani, akyu kaja hkam la lu na matu woi awn up hkang ai

majaw, mungdan sim sa ai lam hpe tsun ai shaloi lang ai

ga re. Duk hka tsin yam kaw na lawt ai sha n-ga, shinggyim

masha yawng rap rap ra ra akyu hkam la lu ai hte, shim

lum ai asak hkrung lam hpe lu la nga ai majaw, sim sa ai,

ngwi pyaw lam re.

Asak hkrung lam gaw Karai Kasang a bau sin bau

maka ai npu e, shim lum ai lam lu la ai majaw ngwi pyaw

sim sa lam lu la ai lam re. Dai majaw, wenyi a asi gaw

tinang nan ngwi pyaw sim sa ai lam lu la ai sha n ga,

mungkan shinggyim masha yawng ngwi pyaw sim sa lam

lu la na matu, shang lawm gun hpai ai lam rai nga ai.

D. Myit galu kaba ai (patience)

Shinggyim masha ni a ntsa tawn da ai Karai Kasang

a myit masa ningja hpe tsun ai re (Roma 2:4;9:22; I Tim

1:16; I Pet 3:20). Karai Kasang gaw shinggyim masha ni

yubak galaw tim, gumlang tim, ga n madat tim, myit galu

kaba hte tsaw ra ai,hkam sharang ai, mara raw dat ya aire. Dai Karai Kasang a myit masa ningja ni Yesu hpe

kam sham ai hte lu la mai ai. Dai majaw wenyi a asi gaw,

masha wa a ntsa dai myit masa ningja hte ganawn mazum

asak hkrung ai lam re.

E. Matsan dum ai hte mai kaja ai (kindness and

goodness)

Matsan dum ai hte mai kaja ai ngu ai gaw, KaraiKasang a myit masa ningja hpe bu hpun dagraw ai lam

rai nga ai. Karai Kasang a mai kaja ai myit masin a majaw

yubak lu ai masha ni hpe matsan dum ai; matsan dum ai

majaw shinggyim masha ni a matu mai kaja ai lam ni

galaw ya ai lam re. Dai majaw wenyi a asi ngu ai gaw,

shinggyim masha ni hpang de matut nna, Karai Kasang a

matsan dum ai hte mai kaja ai myit masa ningja hpe tinang

a asak hkrung lam hku, len shalai ai lam rai nga ai.

F. Kang ka ai (Faithfulness)

Tengman ai makam masham hte sadi dung let

Karai Kasang a man e asak hkrung ai lam re. Kaning re ai

byin da masa hta rai tim, makam masham n hten ai, lam nyit ai, sadi dung let, Karai Kasang a matsun maroi mungga

hta madat mara asak hkrung ai lam re. Dai majaw wenyi

a asi gaw, makau grup yin mabyin masa hta hkan nna,

makau grup yin shinggyim masha ni zawn asak hkrung ai

lam n rai; Karai Kasang a chyoi pra aiamying ningsang

hta kang ka sadi dung let asak hkrung ai lam rai nga ai.

G. Myit nem ai (humility)

Myit nem ai ngu ai gaw, shagrit shanem let asak

hkrung ai lam re. Yesu gaw, sum sing tingnyang, hpung

98 99


shingkang ni hpe tawn kau da nna shagrit shanem let Chyoi pra ai Wenyi a lam madun ai hku asak hkrung na


53/125

shingkang ni hpe tawn kau da nna, shagrit shanem let

masha hpe daw jau ai zawn, Wenyi hta hkawm nga ai

asak hkrung lam gaw, shagrit shanem let daw jau ai asakhkrung lam re. Bai lam mi gaw, Karai Kasang a sharawng

awng ai lam hta hkawm sa na matu tinang a asak hkrung

lam hpe ap da ai lam re. Dai majaw, wenyi a asi gaw,

mungga a sharin achyin ai lam hpe hkam la ai hte, rai

dum ai myit n rawng ai (Yaku 1:21); jaw ai n jaw ai hpe

Karai Kasang a sharawng awng ai lam hte shingdaw nna

chye ginhka la let, mai kaja ai lam a matu gwi gwi asak

hkrung ai lam rai nga ai.

H. Tinang myit hpe hkang lu ai (self-control)

Dusat zawn hkum sai shan a marin marit ai, ngang

gayut ai hku asak hkrung ai n rai, Karai Kasang a

sharawng awng ai lam hpe madung dat nna, Karai Kasanga amying ningsang dan hkung na matu asak hkrung ai

lam re. Tinggyeng akyu hpe shagyawm kau n htawm,

masha wa a akyu a matu galaw daw ai hte Karai Kasang

a hpung shing kang myit masa ningja hpe shadan jahkung

ai lam re.

IIIV. Chyoi Pra Ai Wenyi Hte Nawku Hpung

Su hprang galu kaba ai buga hpung ni gaw, Chyoi

pra ai Wenyi a daru magam hpung shingkang hpe machyu

ai buga hpung ni rai nna, hpung masha yawng hpe mung

Chyoi pra ai Wenyi a lam madun ai hku asak hkrung na

hpe tut nawng shadum jahprang nga ai ni rai ma ai. Zahkari

4:6 hta masha a daru magam hpung shingkang hten rai, K.K a wenyi hpung shingkang hte she dang di

lu na ngu tsun da ai zawn, buga hpung ni galu kaba wa

na matu mung Chyoi pra ai Wenyi a daru magam hpung

shingkang hte sha mai byin wa lu ai.

A.Chyoi pra ai Wenyi gaw sasana magam bungli a

daju gindai re

Nye wa kaw nna, nanhte hpang de ngai

shangun dat ya na rai nga ai, shalan shabran ai wa

ngu ai, Wa kaw nna pru sa ai teng man ai a Wenyi du

jang, shi gaw nye a lam sakse hkam ya na ra ai

(Yawhan 15:26) ngu nna Yesu tsun ai hta, Chyoi pra ai

Wenyi she Yesu a lam sakse hkam ya na ngu ga sadi jawda nga ai. Bai Yesu gaw, Chyoi pra ai wenyi nanhte a

ntsa e du jang nanhte n-gun atsam lu la na marin dai rai

nna, nanhte gaw Yerusalem mare hte Yuda mung ting,

Samari mung hte lamu ga htum hkra, nye a sakse ni tai na

marin dai ngu tsun nga ai (Kasa 1:8). Yesu sumsing

mungdan de wundoi mat wa ai shani kaw nna, Nawkuhpung hpe Chyoi pra ai Wenyi hku she lam woi na ngu

tsun da ai re.

Hkrit kajawng ai hte hprawng yen nga ai sape ni

Pentekoti shani Chyoi pra ai Wenyi hpring shajang ai

100 101


54/125


IX Chyoi Pra Ai Wenyi Hpe N Mai Shut Ai Lam C Chyoi pra ai Wenyi hpe n mai hkap daw


55/125

IX. Chyoi Pra Ai Wenyi Hpe N Mai Shut Ai Lam

A. Chyoi pra ai Wenyi hpe ga hte shut hpyit n mai ai

Yubak hte shatan nhkan ga amyu myu hpe,

masha kaw na raw dat kau lu na lam hku nga ai; rai

ti mung, Wenyi hpe shatan nhkan ga, raw dat kau lu

na lam n nga ai..Chyoi pra ai Wenyi hpe ga hte shut

hpyit ai wa chyawm gaw, ndai apart hta rai ti mung,

hpang na aprat hta rai ti mung, raw dat kau ya ai

hkrum lu na n rai(Mahte 12:31-32).

B. Chyoi pra ai Wenyi hpe n kaw n law n mai di ai

Mawshe a tara hpe tawt lai ai wa gaw, matsan

dum la ai n hkrum ai sha, sakse lahkawng masum aga hte si ai hkrum lu ai; dai rai yang gaw, Karai

Kasang a Kasha hpe kabye shingkawt kau nna, tinang

hkum hpe shachyoi shapra ya ai ga shaka a asai hpe

awu asin di kau ai hte, chyeju madun ya ai Wenyi hpe

n kaw n law di kau ai wa gaw, dai hta grau ai ari

gade hkrum ging ai, ngu nna nanhte nawn da myitta?(Hebre 10:28-29).

C. Chyoi pra ai Wenyi hpe n mai hkap daw

(ninghkap) ai

Du ja nna, masin hte ana hpe matu n gadoiai ni e, nanhte galoi mung chyoi pra ai Wenyi hpe

hkap daw myit dai; nanhte a nji nwa ni galaw ai zawn,

nanhte mung a galaw nga myit dai(Kasa 7:51).

D. Chyoi pra ai Wenyi hpe n mai shayawn ai

Wenyi hpe hkum shayawn myit(I Htes 5:19);

hkye hkrang la hkrum ai nhtoi du hkra, nanhte hpe

dazik shakap ai Karai Kasang a chyoi pra ai Wenyi

hpe, myit hkum shayawn myit(Ehp 4:30).

E. Chyoi pra ai Wenyi hte hpring tsup nga ra ai

Chyaru hkum nang mu: dai hta e kabring

kabrawng sha rai nga ai. Wenyi hte hpring tsup ngamu(Ehp 5:18).

F. Chyoi pra ai Wenyi hte sak hkrung hkawm sa ra

ai

Wenyi hte hkawm nga mu; shaloi hkum shan

a marin ai lam hpe nanhte shadik na myit dai n rai(Gal 5:16).

104 105


56/125


57/125


C. Wan shinglet zawn sumsing lamu de lung wa lu ai hpe hpaw kau ya ai; Karai Kasang hpe kam sham ai kashu


58/125

g g g

(Tara Agyi 13:19-20).

D. Nhtoi hta grau lawan ai hku hkawm sa lu ai (Daniela

10:12-13).

E.Masha hta grau hpaji rawng ai (II Sam 14:20).

F.N-gun ja ai ni re (Sh.K 103:20).

II Sam 24:15-16 hta lamu kasa langai hkrai sha pyi

Israela amyu masha 70000 hpe sat kau ai.

II Hkawhkam 19:35 hta lamu kasa langai sha Asuri

masha ni a hpyen dap hta na marai sen me mun matsat

hkying manga hte hpe sat kau ai. Roma hpyen la ni sin

nga ai kaw na Yesu hpe hkrung rawt mat wa shangun ai

(Mahte 28:2,4).

V. Lamu Kasa Ni A Magam Lit (Ministry of Angels)

A.Sumsing lamu hta Karai Kasang hpe nawku dawjau

ma ai (Shingran 5:11-12; 8:3-4).

B. Dinghta mungkan hta Karai Kasang shatsam ai magam

amu galaw gun hpai ai. Hagara hpe hkahpawk madun ai;

Yesu a man e nhtu lang let dan pru ai; kasa Petru hpe gyit

da ai hpri sumri hpe raw kau ya ai hte htawng chyinghka

p p y ; g p

kasha ni hpe bau sin ai hte n-gun atsam jahpring ya ai

lam ni galaw gun hpai ma ai.

C.

Karai Masa

Documents

Transcript of Karai Masa