Módulo de sensibilización ambiental

67
MÓDULO DE SENSIBILIZACIÓN AMBIENTAL Dpto. De Bioloxía e Xeoloxía IES Paseo das Pontes 1

Transcript of Módulo de sensibilización ambiental

Page 1: Módulo de sensibilización ambiental

MOacuteDULO DE SENSIBILIZACIOacuteN AMBIENTAL

Dpto De Bioloxiacutea e XeoloxiacuteaIES Paseo das Pontes

1

A proteccioacuten do medio ambiente constituacutee undos grandes desafiacuteos aos que se enfrenta aUE

Os Estados membros son conscientes de queisto sucederaacute cando o desenvolvementosostible sexa considerado como o uacutenicomodelo de desenvolvemento econoacutemicovaacutelido para o futuro e sexa aceptado portoacutedolos cidadaacutens

2

Obxetivo Promover comportamentos e

actitudes a favor do medio ambiente

Modificando haacutebitos de comportamento e consumo

Cualificando cara a un mercado laboral cambiante

Problemas medioambientais ldquoCaso Prestigerdquo

3

Contidos

Concepto de medio ambiente

Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

A cidade o noso medio

A actuacioacuten da administracioacuten

A resposta da sociedade

A achega individual

4

Glosario

Biodiversidade

Contaminacioacuten

Ecosistema

Impacto ambiental

Reciclaxe

Recuperacioacuten

Residuo

Auditoriacutea ambiental

Desenvolvemento

sostible

5

Biodiversidade

Variabilidade de organismos nun ecosistema Comprende

diversidade dentro de cada especie

entre as especies do ecosistema

dos ecosistemas

6

Contaminacioacuten

Introduccioacuten de substancias radiacioacutens calor ruido Na atmosfera auga o solo con efectos prexudiciais para a biosfera ou que deterioran outras utilizacioacuten lexiacutetimas do medio ambiente

7

Ecosistema

Conxunto de haacutebitats as especies que viven neles e as relacioacutens que se establecen entre eles

8

Impacto ambiental

Calquera efecto causado por unhaactividade humana sobre o medio ambiente

9

Reciclaxe

Reutilizar un residuo no proceso de fabricacioacuten do mesmo producto ou dunproducto con funcioacuten anaacuteloga

10

Recuperacioacuten

Rescate dos materiais ou enerxiacuteapresentes nos residuos e refugallos co fin de substituir total o parcialmente as materias primas empregadas nos procesos de produccioacuten

11

Residuo

Material que se produce como consecuencia non desexada de calqueraactividade humana e do cal o posuidor se desprende

12

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 2: Módulo de sensibilización ambiental

A proteccioacuten do medio ambiente constituacutee undos grandes desafiacuteos aos que se enfrenta aUE

Os Estados membros son conscientes de queisto sucederaacute cando o desenvolvementosostible sexa considerado como o uacutenicomodelo de desenvolvemento econoacutemicovaacutelido para o futuro e sexa aceptado portoacutedolos cidadaacutens

2

Obxetivo Promover comportamentos e

actitudes a favor do medio ambiente

Modificando haacutebitos de comportamento e consumo

Cualificando cara a un mercado laboral cambiante

Problemas medioambientais ldquoCaso Prestigerdquo

3

Contidos

Concepto de medio ambiente

Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

A cidade o noso medio

A actuacioacuten da administracioacuten

A resposta da sociedade

A achega individual

4

Glosario

Biodiversidade

Contaminacioacuten

Ecosistema

Impacto ambiental

Reciclaxe

Recuperacioacuten

Residuo

Auditoriacutea ambiental

Desenvolvemento

sostible

5

Biodiversidade

Variabilidade de organismos nun ecosistema Comprende

diversidade dentro de cada especie

entre as especies do ecosistema

dos ecosistemas

6

Contaminacioacuten

Introduccioacuten de substancias radiacioacutens calor ruido Na atmosfera auga o solo con efectos prexudiciais para a biosfera ou que deterioran outras utilizacioacuten lexiacutetimas do medio ambiente

7

Ecosistema

Conxunto de haacutebitats as especies que viven neles e as relacioacutens que se establecen entre eles

8

Impacto ambiental

Calquera efecto causado por unhaactividade humana sobre o medio ambiente

9

Reciclaxe

Reutilizar un residuo no proceso de fabricacioacuten do mesmo producto ou dunproducto con funcioacuten anaacuteloga

10

Recuperacioacuten

Rescate dos materiais ou enerxiacuteapresentes nos residuos e refugallos co fin de substituir total o parcialmente as materias primas empregadas nos procesos de produccioacuten

11

Residuo

Material que se produce como consecuencia non desexada de calqueraactividade humana e do cal o posuidor se desprende

12

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 3: Módulo de sensibilización ambiental

Obxetivo Promover comportamentos e

actitudes a favor do medio ambiente

Modificando haacutebitos de comportamento e consumo

Cualificando cara a un mercado laboral cambiante

Problemas medioambientais ldquoCaso Prestigerdquo

3

Contidos

Concepto de medio ambiente

Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

A cidade o noso medio

A actuacioacuten da administracioacuten

A resposta da sociedade

A achega individual

4

Glosario

Biodiversidade

Contaminacioacuten

Ecosistema

Impacto ambiental

Reciclaxe

Recuperacioacuten

Residuo

Auditoriacutea ambiental

Desenvolvemento

sostible

5

Biodiversidade

Variabilidade de organismos nun ecosistema Comprende

diversidade dentro de cada especie

entre as especies do ecosistema

dos ecosistemas

6

Contaminacioacuten

Introduccioacuten de substancias radiacioacutens calor ruido Na atmosfera auga o solo con efectos prexudiciais para a biosfera ou que deterioran outras utilizacioacuten lexiacutetimas do medio ambiente

7

Ecosistema

Conxunto de haacutebitats as especies que viven neles e as relacioacutens que se establecen entre eles

8

Impacto ambiental

Calquera efecto causado por unhaactividade humana sobre o medio ambiente

9

Reciclaxe

Reutilizar un residuo no proceso de fabricacioacuten do mesmo producto ou dunproducto con funcioacuten anaacuteloga

10

Recuperacioacuten

Rescate dos materiais ou enerxiacuteapresentes nos residuos e refugallos co fin de substituir total o parcialmente as materias primas empregadas nos procesos de produccioacuten

11

Residuo

Material que se produce como consecuencia non desexada de calqueraactividade humana e do cal o posuidor se desprende

12

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 4: Módulo de sensibilización ambiental

Contidos

Concepto de medio ambiente

Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

A cidade o noso medio

A actuacioacuten da administracioacuten

A resposta da sociedade

A achega individual

4

Glosario

Biodiversidade

Contaminacioacuten

Ecosistema

Impacto ambiental

Reciclaxe

Recuperacioacuten

Residuo

Auditoriacutea ambiental

Desenvolvemento

sostible

5

Biodiversidade

Variabilidade de organismos nun ecosistema Comprende

diversidade dentro de cada especie

entre as especies do ecosistema

dos ecosistemas

6

Contaminacioacuten

Introduccioacuten de substancias radiacioacutens calor ruido Na atmosfera auga o solo con efectos prexudiciais para a biosfera ou que deterioran outras utilizacioacuten lexiacutetimas do medio ambiente

7

Ecosistema

Conxunto de haacutebitats as especies que viven neles e as relacioacutens que se establecen entre eles

8

Impacto ambiental

Calquera efecto causado por unhaactividade humana sobre o medio ambiente

9

Reciclaxe

Reutilizar un residuo no proceso de fabricacioacuten do mesmo producto ou dunproducto con funcioacuten anaacuteloga

10

Recuperacioacuten

Rescate dos materiais ou enerxiacuteapresentes nos residuos e refugallos co fin de substituir total o parcialmente as materias primas empregadas nos procesos de produccioacuten

11

Residuo

Material que se produce como consecuencia non desexada de calqueraactividade humana e do cal o posuidor se desprende

12

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 5: Módulo de sensibilización ambiental

Glosario

Biodiversidade

Contaminacioacuten

Ecosistema

Impacto ambiental

Reciclaxe

Recuperacioacuten

Residuo

Auditoriacutea ambiental

Desenvolvemento

sostible

5

Biodiversidade

Variabilidade de organismos nun ecosistema Comprende

diversidade dentro de cada especie

entre as especies do ecosistema

dos ecosistemas

6

Contaminacioacuten

Introduccioacuten de substancias radiacioacutens calor ruido Na atmosfera auga o solo con efectos prexudiciais para a biosfera ou que deterioran outras utilizacioacuten lexiacutetimas do medio ambiente

7

Ecosistema

Conxunto de haacutebitats as especies que viven neles e as relacioacutens que se establecen entre eles

8

Impacto ambiental

Calquera efecto causado por unhaactividade humana sobre o medio ambiente

9

Reciclaxe

Reutilizar un residuo no proceso de fabricacioacuten do mesmo producto ou dunproducto con funcioacuten anaacuteloga

10

Recuperacioacuten

Rescate dos materiais ou enerxiacuteapresentes nos residuos e refugallos co fin de substituir total o parcialmente as materias primas empregadas nos procesos de produccioacuten

11

Residuo

Material que se produce como consecuencia non desexada de calqueraactividade humana e do cal o posuidor se desprende

12

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 6: Módulo de sensibilización ambiental

Biodiversidade

Variabilidade de organismos nun ecosistema Comprende

diversidade dentro de cada especie

entre as especies do ecosistema

dos ecosistemas

6

Contaminacioacuten

Introduccioacuten de substancias radiacioacutens calor ruido Na atmosfera auga o solo con efectos prexudiciais para a biosfera ou que deterioran outras utilizacioacuten lexiacutetimas do medio ambiente

7

Ecosistema

Conxunto de haacutebitats as especies que viven neles e as relacioacutens que se establecen entre eles

8

Impacto ambiental

Calquera efecto causado por unhaactividade humana sobre o medio ambiente

9

Reciclaxe

Reutilizar un residuo no proceso de fabricacioacuten do mesmo producto ou dunproducto con funcioacuten anaacuteloga

10

Recuperacioacuten

Rescate dos materiais ou enerxiacuteapresentes nos residuos e refugallos co fin de substituir total o parcialmente as materias primas empregadas nos procesos de produccioacuten

11

Residuo

Material que se produce como consecuencia non desexada de calqueraactividade humana e do cal o posuidor se desprende

12

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 7: Módulo de sensibilización ambiental

Contaminacioacuten

Introduccioacuten de substancias radiacioacutens calor ruido Na atmosfera auga o solo con efectos prexudiciais para a biosfera ou que deterioran outras utilizacioacuten lexiacutetimas do medio ambiente

7

Ecosistema

Conxunto de haacutebitats as especies que viven neles e as relacioacutens que se establecen entre eles

8

Impacto ambiental

Calquera efecto causado por unhaactividade humana sobre o medio ambiente

9

Reciclaxe

Reutilizar un residuo no proceso de fabricacioacuten do mesmo producto ou dunproducto con funcioacuten anaacuteloga

10

Recuperacioacuten

Rescate dos materiais ou enerxiacuteapresentes nos residuos e refugallos co fin de substituir total o parcialmente as materias primas empregadas nos procesos de produccioacuten

11

Residuo

Material que se produce como consecuencia non desexada de calqueraactividade humana e do cal o posuidor se desprende

12

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 8: Módulo de sensibilización ambiental

Ecosistema

Conxunto de haacutebitats as especies que viven neles e as relacioacutens que se establecen entre eles

8

Impacto ambiental

Calquera efecto causado por unhaactividade humana sobre o medio ambiente

9

Reciclaxe

Reutilizar un residuo no proceso de fabricacioacuten do mesmo producto ou dunproducto con funcioacuten anaacuteloga

10

Recuperacioacuten

Rescate dos materiais ou enerxiacuteapresentes nos residuos e refugallos co fin de substituir total o parcialmente as materias primas empregadas nos procesos de produccioacuten

11

Residuo

Material que se produce como consecuencia non desexada de calqueraactividade humana e do cal o posuidor se desprende

12

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 9: Módulo de sensibilización ambiental

Impacto ambiental

Calquera efecto causado por unhaactividade humana sobre o medio ambiente

9

Reciclaxe

Reutilizar un residuo no proceso de fabricacioacuten do mesmo producto ou dunproducto con funcioacuten anaacuteloga

10

Recuperacioacuten

Rescate dos materiais ou enerxiacuteapresentes nos residuos e refugallos co fin de substituir total o parcialmente as materias primas empregadas nos procesos de produccioacuten

11

Residuo

Material que se produce como consecuencia non desexada de calqueraactividade humana e do cal o posuidor se desprende

12

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 10: Módulo de sensibilización ambiental

Reciclaxe

Reutilizar un residuo no proceso de fabricacioacuten do mesmo producto ou dunproducto con funcioacuten anaacuteloga

10

Recuperacioacuten

Rescate dos materiais ou enerxiacuteapresentes nos residuos e refugallos co fin de substituir total o parcialmente as materias primas empregadas nos procesos de produccioacuten

11

Residuo

Material que se produce como consecuencia non desexada de calqueraactividade humana e do cal o posuidor se desprende

12

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 11: Módulo de sensibilización ambiental

Recuperacioacuten

Rescate dos materiais ou enerxiacuteapresentes nos residuos e refugallos co fin de substituir total o parcialmente as materias primas empregadas nos procesos de produccioacuten

11

Residuo

Material que se produce como consecuencia non desexada de calqueraactividade humana e do cal o posuidor se desprende

12

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 12: Módulo de sensibilización ambiental

Residuo

Material que se produce como consecuencia non desexada de calqueraactividade humana e do cal o posuidor se desprende

12

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 13: Módulo de sensibilización ambiental

Auditoriacutea ambiental

Avaliacioacuten sistemaacutetica documentada e perioacutedica da eficacia da organizacioacuten xestioacuten ouprocedementos destinados aacute proteccioacuten do medio ambiente

13

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 14: Módulo de sensibilización ambiental

Desenvolvemento sostible

Desenvolvemento que satisface as necesidades do presente sen comprometer as de xeracioacuten futuras

14

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 15: Módulo de sensibilización ambiental

1- Concepto de medio ambiente

11- Concepto de medio ambiente Orixe do concepto

A ecoloxiacutea como ciencia

12- O ser humano e o medio Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

13- Desenvolvemento sostible Cumio de Riacuteo de Janeiro

Cumio de Kioto

15

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 16: Módulo de sensibilización ambiental

11- Concepto de medio ambiente

A orixe do concepto Anos 60 a orixe do ecoloxismo 1962

Anos 70 o ambientalismo

Anos 80 o conservacionismo

Anos 90 o desenvolvemento sostible

A ecoloxiacutea como ciencia

16

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 17: Módulo de sensibilización ambiental

Anos 60 a orixe do ecoloxismo

3 libros e unha cataacutestrofe

1962 ldquoLa primavera silenciosardquo

1967 Primeira marea negra TorreyCanyon 120000 tm

1968 ldquoLa bomba de la poblacioacutenrdquo

1970 ldquoLa revolucioacuten del medio ambienterdquo -a defensa do entorno soacute eacuteposible co cambio da civilizacioacuten

17

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 18: Módulo de sensibilización ambiental

1962 La primavera silenciosa

A consecuencia de este estudio el DDT fue prohibido en todo el mundo

En 1962 una mujer cambioacute el mundo

occidental con un libro revolucionario

en el que exponiacutea que el DDT era

nocivo para la salud

Rachel Carson 18

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 19: Módulo de sensibilización ambiental

Anos 70 o ambientalismo

Atencioacuten no ambiente biofiacutesico fauna eflora silvestres solos eauga desertificacioacuten

1973 Club de Roma ldquoOs Liacutemites do Crecemientoldquo Analiacuteza cinco variables

tecnoloxiacutea poboacioacuten nutricioacuten recursos naturais e medio ambiente

Concluacutee que o desenvolvemento poderiacutea estar condicionado pola limitacioacuten dos recursos da Terra

1973 Conferencia de Estocolmo A morte de peixes nos lagos de Escandinavia como

resultado da contaminacioacuten atmosfeacuterica en Europa

Os problemas ambientais traspasan as fronteiras e esixen unha eficaz cooperacioacuten internacional para a suacutearesolucioacuten

19

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 20: Módulo de sensibilización ambiental

Anos 80 o conservacionismo

Primeiras aacutereas naturais protexidas reservas reais de caza

A idea de gardar aacutereas salvaxes polo su propio valor tivo a sua orixe nos Estados Unidos

Carta Mundial da Natureza (1982) Fincapeacute na preservacioacuten

do patrimonio xeneacutetico asegurar un nivel suficiente as poboacionsde seres vivos concedendo especial proteccioacuten as mais singulares ouaacutes que se atopan en perigo

Convenios sobre os humedais como haacutebitats das aves acuaacuteticas a conservacioacuten da fauna e flora salvaxes e seus haacutebitats naturais

en Europa a conservacioacuten de especies migratorias o comercio internacional de especies ameazadas

20

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 21: Módulo de sensibilización ambiental

Anos 90 Desenvolvemento sostible

1992 Cumio de Riacuteo de Janeiro Carta da Terra principios fundamentais para o

desenvolvemento sostible

Axenda 21 accions encamintildeadas a promove-lo

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos

paiacuteses firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoiro nun 52 con respeitoao 1990

21

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 22: Módulo de sensibilización ambiental

A Ecoloxiacutea como ciencia

Trata das relacioacutens dos diferentes organismos entre si e co medio fiacutesico no que se desenvolven

Ecosistema espacio constituido polo medio fiacutesico e toacutedolos seres que viven nel asiacute como as relacioacutens que se dan entre eles

Biodiversidade variedade dos xens nunha poboacioacuten

variedade das especies dun ecosistema

variedade dos ecosistemas dun territorio

22

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 23: Módulo de sensibilización ambiental

12- O ser humano e o medio

Gran capacidade para explota-los recursos naturais

Impacto no medio que variacutea de acordo codesenvolvemento da tecnoloxiacutea e a demografiacutea

Fases Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Sociedade industrial

Actualidade

23

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 24: Módulo de sensibilización ambiental

Sociedade cazadora e agriacutecola-gandeira

Co inicio da agricultura hai 5000 anos comezou a tala de bosques para obter terras de cultivo

Finalizada a Idade Media a crecente demanda de madeira para a construccioacuten de barcos efabricacioacuten de carboacuten vexetal extendeu a deforestacioacuten en Espantildea e outros paiacuteses de

Europa

24

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 25: Módulo de sensibilización ambiental

Sociedade industrial

O seacuteculo XIX marca un cambio radical naexplotacioacuten dos recursos naturais

A invencioacuten da maacutequina de vapor da electricidade e a industria quiacutemica revolucionan a vida nos paiacuteses maacuteis adiantados

A explotacioacuten de carboacuten multiplicoacute-se ecomezou o uso do petroacuteleo

25

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 26: Módulo de sensibilización ambiental

Actualidade

No seacuteculo XX multiplicaron-se os bensproducidos pola humanidade

O aumento da duracioacuten da vida ten sido de case trinta anos desde o comezo do seacuteculo

Os impactos das accioacutens humanas no medio fixeacuteronse maacuteis rechamantes

26

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 27: Módulo de sensibilización ambiental

Impacto Ambiental

La intervencioacuten del hombre sobre el medio natural

es tan antigua como la humanidad pero soacutelo cuando

se han incrementado de una forma desorbitada los

iacutendices de crecimiento de la poblacioacuten el desarrollo

econoacutemico y la raacutepida industrializacioacuten es cuando

de una manera ostentosa se ha dejado notar el

deterioro ambiental de su entorno

27

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 28: Módulo de sensibilización ambiental

Exemplos de impactos

Grandes obras puacuteblicas encoros autovias

Procesos de produccioacuten e consumo

Contaminacioacuten calquera tipo de impureza introducida no medio

Residuos refugallos dos cales o seu posuidor se desprende

28

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 29: Módulo de sensibilización ambiental

13-Desenvolvemento sostible

Satisface as necesidades do presente sin pontildeeren perigo a capacidade das futuras xeneracions para satisfacer as suas propias necesidades

nunha sociedade solidaria

co crecemento econoacutemico equilibrado

usando con prudencia os recursos naturais e conservando omedio ambiente

29

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 30: Módulo de sensibilización ambiental

2-Contaminacioacuten e deterioro dos recursos naturais

O efecto invernadoiro

O burato na capa de ozono

A Acidificacioacuten do solo e da auga

A perda da biodiversidade

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

30

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 31: Módulo de sensibilización ambiental

O efecto invernadoiro

A atmoacutesfera eacute transparente para a radiacioacuten visible emitida polo sol pero non para a radiacioacuten infravermella emitida pola Terra quentada polo sol

Gases como H2O CO2 CH4 N2O absorben ditas radiacioacutens infravermellas o que permite que a temperatura na Terra sexa axeitada para a vida

O incremento da concentracioacuten destes gases supoacuten unha maior retencioacuten da enerxiacutea que chega aacute Terra e polo tanto un quentamentoglobal

31

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 32: Módulo de sensibilización ambiental

O burato na capa de ozono

Na estratosfera entre 40-50 Km de altitude os aacutetomos de oxiacutegeno formaacuten unha moleacutecula triatoacutemica [O3] chamada ozono

O ozono absorbe os raios UVA prexudiciais para os seres vivos limitando a chegada dos memos aacutes capas baixas da atmoacutesfera

Gases emitidos polo home CFC NOx destruacuteeno ozono e facilitan a chegada das radiacioacuten ultravioletas aacute superficie da Terra

32

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 33: Módulo de sensibilización ambiental

Acidificacioacuten do solo e da auga

Os gases SOx e NOx emitidos polascentrais teacutermicas e motores de combustioacuten reaccionan co auga da atmosfera acidificaacutendoa

A precipitacioacuten de dita auga ndashchuviaaacutecida- acidifica o solo e as augascontinentais destruIacutendo a vexetacioacuten e a fauna acuaacutetica

33

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 34: Módulo de sensibilización ambiental

A perda da biodiversidade A maior biodiversidademaior estabilidade

dos ecosistemas

A maior biodiversidade reside nos bosques tropicais e nos arrecifes

Ditos ecosistemas estaacuten en regresioacuten polaexplotacioacuten da madeira e a contaminacioacuten e aumento da temperatura da auga do mar

A ruptura do equilibrio dos ecosistemas nos que o home estaacute inmerso pode ter consecuencias imprevisibles

34

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 35: Módulo de sensibilización ambiental

Deforestacioacuten e desertizacioacuten

Os bosques actuacutean como sumideirosde CO2 e protexen os solos da erosioacuten

A explotacioacuten incontrolada dos bosques e os incendios reducen a superficie forestal

Coa erosioacuten do solo peacuterdese a capacidade do terreo para soporta-la vexetacioacuten e a zona desertiacutezase

35

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 36: Módulo de sensibilización ambiental

3- A cidade o noso medio

A ocupacioacuten do solo

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O ruido

Os resiacuteduos

Depuracioacuten e contaminacioacuten de augas

36

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 37: Módulo de sensibilización ambiental

A ocupacioacuten do solo

No ano 2025 o 80 da poboacioacuten moraraacute nos entornos urbaacutens

As vivendas industrias viacuteas de comunicacioacuten os contaminantes emitidos e os residuos xerados modifican radicalmente o medio ambiente natural

Soacute a adecuada ordenacioacuten do territorio permitiraacute o mantemento da calidade de vida nuns entornos que actuacutean como grandes consumidores de recursos

37

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 38: Módulo de sensibilización ambiental

A contaminacioacuten atmosfeacuterica

O traacutefico e as calefaccioacutens emiten grandes cantidades de gases

Os edificios que frean os ventos e o calor xerado polo quentamento do asfalto e a actividade humana fai que a temperatura na cidade sexa maacuteis alta illa de calor

A illa de calor dificulta a dispersioacuten dos contaminantes especialmente nas situacioacutens anticicloacutenicas

Os niacuteveis de contaminantes poden chegar a ser perigosos para a sauacutede

38

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 39: Módulo de sensibilización ambiental

O ruido

O transporte as obras a megafoniacutea as aglomeracioacutens contribuen oacute aumento dos niveis de ruiacutedo

O ruido aumenta o estreacutes e deteriora a sauacutede

Contra a contaminacioacuten acuacutestica establecensemedidas

Preventivas

Correctoras

39

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 40: Módulo de sensibilización ambiental

Os resiacuteduos Tipos

Residuos soacutelidos urbanos RSU

Residuos sanitarios

Residuos industriais

Residuos toacutexicos e perigosos

Residuos radioactivos

Residuos agriacutecolas gandeiros e forestais

40

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 41: Módulo de sensibilización ambiental

A auga

A agricultura as actividades industriais e a mellora da calidade de vida incrementan os requerimentos de auga

Os recursos diminuen polo verquido de contaminantes procedentes da agricultura ganderiacutea industria e medio urbaacuten

O mantemento dos recurso hiacutedricos esixe

Potabilizacioacuten das augas de consumo

Depuracioacuten das augas residuais EDAR

41

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 42: Módulo de sensibilización ambiental

Resumen As modificacioacutens do home no sistema

tierra representan un perigo para o mantemento das nosas sociedades

A natureza pode devolvernos a bofetada

A conservacioacuten do medio e labor de cada un de nos

iquestQueacute facemos co lixo que xeramos

42

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 43: Módulo de sensibilización ambiental

A actuacioacuten da administracioacuten

A contaminacioacuten non contildeece fronteiras

Os grandes problemas da contaminacioacuten

tentildeen un caraacutecter planetario

As diferentes escalas de decisioacuten

administrativa traduacutecense nun amplo abano

de organismos normativas e competencias en materia ambiental

43

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 44: Módulo de sensibilización ambiental

Foros internacionais

1972 Conferencia de Estocolmo Programa de Nacioacutens Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA)Convenio sobre o cambio climaacutetico e convenio sobre biodiversidade

1992 Conferencia de Riacuteo de Janeiro Carta da Ter ra (principios fundamentais para o desenvolvemento sostible) e Axenda 21 (accions encamintildeadas a promove-lo)

Cumio de Kioto acordo vinculante a toacutedolos paiacuteses

firmantes para que durante o periodo 2008 - 2012 se reducieran as emisioacutens dos seis gases que maacuteis potenciaban o efecto invernadoironun 52 con respeito ao 1990

44

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 45: Módulo de sensibilización ambiental

A Unioacuten Europea tratados

Acta Uacutenica Europea (1987)a proteccioacuten do medio

ambiente entra a formar

parte do dereito comunitario

Tratado de Maastricht (1992) potencia-lo desenvolvemento

sostible

45

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 46: Módulo de sensibilización ambiental

Unioacuten

EuropeaDirectivas e Programas

Directivas

avaliacioacuten de impacto ambiental

conservacioacuten das aves

silvestres

tratamento das augas residuais

urbanas

haacutebitats e das especies de flora

e fauna silvestres

Programas de Accioacuten V (1993)

agricultura turismo enerxiacutea transport

e industria

VI (2001-2010)46

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 47: Módulo de sensibilización ambiental

A Unioacuten Europea organismos

Direccioacuten Xeral de Medio Ambiente ejecutivo (elaborcioacuten e execucioacuten do dereitocomunitario)

Axencia Europea de Medio Ambiente consultivo (rede de informacioacuten e observacioacuten sobre o medio ambiente)

47

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 48: Módulo de sensibilización ambiental

O Estado Constitucioacuten espantildeola Oacutes

poderes puacuteblicos o deber de

velar pola utilizacioacuten racional

dos recursos naturais co fin de

protexer e defende-lo medio

ambiente

Executivo Ministerio de

Medio Ambiente Leis de

contaminacioacuten atmosfeacuterica 1972 augas

1985 costas1988 residuos 1998

Consultivos Consello Asesor de Medio Ambiente

Consello Nacional da Auga

Sociedades estatales Emgrisa

48

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 49: Módulo de sensibilización ambiental

Comunidades autoacutenomas Conselleriacutea de Medio

Ambiente

desenvolvemento de normativa propia

coordinacioacuten e supervisioacuten daxestioacuten ambiental

declaracioacuten e xestioacuten de espacios naturais protexidos

aprobacioacuten ou revisioacuten dos planeamentos urbaniacutesticosmunicipais

49

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 50: Módulo de sensibilización ambiental

Administracioacutens locais

Competencias en limpeza viaria

tratamento de residuo

Rede de sumidoiros

abastecemento e depuracioacuten de augas

Control de ruiacutedos

Proteccioacuten civil e extincioacuten de incendios

Planificacioacuten do solo e urbanismo

50

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 51: Módulo de sensibilización ambiental

A resposta da sociedade

A sociedade eacute consciente do seu papel na resolucioacuten dos problemasambientais Empresas

Medios de comunicacioacuten

Escolas

Partidos poliacuteticos e sindicatos

O movemento ecoloxista

51

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 52: Módulo de sensibilización ambiental

Resposta empresarial

As empresas consumen recursos naturais

(auga enerxiacutea materias primas etc) e producen

residuos emisioacutens atmosfeacutericas ruidos e vertidos

Oacute longo do seu ciclo de vida os productos continuacutean

incidindo dunha ou outra forma na calidade ambiental

Novos motivos (aforro de custos imaxe presioacuten social

favorecen unha xestioacuten ambiental positiva

52

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 53: Módulo de sensibilización ambiental

Ambientalizacioacuten dos procesos

e productos

Instrumentos obrigatorios a regulacioacuten ambiental da actividade econoacutemica limita os

impactos ambientais das empresas

Instrumentos voluntarios

modificacioacuten de sistemas de produccioacuten

(importantes investimentos)

cambios na

organizacioacuten haacutebitos comportamentos (baixocusto)

53

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 54: Módulo de sensibilización ambiental

ETIQUETA ECOLOacuteXICA

Productos ou a servicios que poidan demostrar que tentildeen uns impactosreducidos respecto do medio ambiente nas diferentes fases do seu ciclo de vida

Lavadoras de roupa lavapratos papel tisuacute deterxentes para lavarroupa laacutempadas eleacutectricas frigoriacuteficos pinturas e vernices

54

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 55: Módulo de sensibilización ambiental

Medios de comunicacioacuten

O medio ambiente foi adquirindo

posicioacutens cada vez maacuteis

destacadas a escala

internacional e fe disto deron os

medios de comunicacioacuten o que

supuxo un gran paso que pode

resultar crucial aacute hora de

alcanzar un desenvolvemento

sostible

55

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 56: Módulo de sensibilización ambiental

Movemento ecoloxista

WORLD WILD LIFE FUND

FOR NATURE-ADENA

GREENPEACE

ECOLOGISTAS EN

ACCIOacuteN

AMIGOS DE LA TIERRA

Os movementos ecoloxistas xurdiron na nosa sociedade como resposta oacutes problemas ambientais que comezaron a ser patentes nas uacuteltimas deacutecadas

56

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 57: Módulo de sensibilización ambiental

VOLUNTARIADO AMBIENTAL

O voluntariado eacute a forma de

participacioacuten maacuteis completa

para colaborar na defensa

do medio ambiente

Persoas que de forma libre

e sen aacutenimo de lucro

dedican parte do seu tempo

a realizar actividades para

mellora-lo medio ambiente

57

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 58: Módulo de sensibilización ambiental

A achega individual

A conservacioacuten do medio ambiente eacute tarefa de

todos

As normas e sancioacutens econoacutemicas non garante

o desenvolvemento de comportamentos a prol

do medio ambiente

Os cidadaacutens temos a obriga de contildeezer e

asumir comportamentos e pautas de

consumo sostibles en toacutedolos aacutembitos nos

que se desenvolve a nosa vida cotiaacute

58

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 59: Módulo de sensibilización ambiental

Boas Praacutecticas ambientais

Cambios na actitude das persoas

Baixo investimento e rendibilidade alta

Auditoriacutea ambiental

Desentildeo ambiental de productos e

servicios consiste na incorporacioacuten de

criterios ambientais na fase de

concepcioacuten e desenvolvemento de cada

producto

59

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 60: Módulo de sensibilización ambiental

Boas Praacutecticas no FOGAR-1

Eacute o noso labor clasificar e deposita-los residuos urbanosadecuadamente

Separa-los residuos orgaacutenicos e depositalos en colectores especiacuteficos

Desbota-las pilas usadas os envases de vidro o papel e os plaacutesticos nos seuscorrespondentescolectoresposibilita a reciclaxedalguns destes materiais

60

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 61: Módulo de sensibilización ambiental

Boas Praacutecticas no FOGAR -2

Consumir de maneiraresponsable evitando o abuso de bolsasenvoltorios

Elixir materiais de envasado correcto

Utiliza-la enerxiacutea maacuteisadecuada para cada uso

61

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 62: Módulo de sensibilización ambiental

Boas Praacutecticas no medio urbano

Coidado das zonas verdes o mobiliariourbano

Ir camintildeando o no transporte puacuteblicosempre que sexa posible

Conduccioacuten maacuteis racional Os aceites usados e bateriacuteas deben cambiarse sempreno taller

62

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 63: Módulo de sensibilización ambiental

Boas Praacutecticas nos centros educativos

Implantacioacuten de sistemas de xestioacutenambiental internos

Utilizar papel reciclado

Reciclaxe do toner

O correo electroacutenico tameacuten axuda a aforrar papel

63

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 64: Módulo de sensibilización ambiental

Desarrollo sostenible

6

4

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 65: Módulo de sensibilización ambiental

El desarrollo sostenible es un proceso de cambio en el cual la

explotacioacuten de los recursos la direccioacuten de las inversiones la

orientacioacuten del desarrollo tecnoloacutegico y los cambios

institucionales han de ser disentildeados para atender tanto a las

necesidades sociales econoacutemicas y ambientales del presente

como a las del futuro

6

5

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 66: Módulo de sensibilización ambiental

La sostenibilidad no significa poner liacutemites al

crecimiento econoacutemico sino tener en cuenta las

limitaciones impuestas por el estado actual de la

tecnologiacutea por los valores sociales por la disponibilidad

de recursos y por la capacidad de la biosfera para

absorber los efectos de la actividad humana

6

6

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7

Page 67: Módulo de sensibilización ambiental

Para lograr una sociedad sostenible es preciso instalar

una nueva mentalidad ndashademaacutes de una nueva

tecnologiacuteandash tender hacia un cambio de

actitudes modificar la escala de valores y desarrollar

una eacutetica que actuacutee como reguladora de las actuaciones

ambientales

6

7