NASARAKO KONTAKIZUNAKRELATOS PARA EL ANDÉN

Kontakizun honen diseinurako Akzidenz Grotest (testuak) eta Copperplate Gothic (izenburuak)

tipografiak aukeratu dira, 1898. eta 1901. urteetan sortuak hurrenez hurren.

Para el diseño de este relato se han elegido las tipografías Akzidenz Grotest (textos) y Copperplate Gothic (titulares),

creadas en 1898 y 1901 respectivamente.

Kontaktua/Contacto: literohitura@gmail.com

Argitaratutako kontakizunak irakurri nahi badituzu, www.plentzia.eus eta

http://aniversario125urteurrena.etnoplentzia.com web orrialdeetan aurki ditzakezu

Si quieres leer los anteriores relatos, los puedes encontrar en las páginas web www.plentzia.eus y

http://aniversario125urteurrena.etnoplentzia.com

3

AURKEZPENAPRESENTACIÓN

Maiztasunez, hemendik aurrera,

Irakurriko ditugu

Lotu gabeko lerroak,

Antzerkirako testuak,

Eszena errealak edo

Surrealistak.

Kontakizunak, irakurtzeko eta

Entzuteko,

Rock & rolla izango baziren bezala

David Crestelo Dominguez

Plentziako Alkatea

Lectura y lectura:

Interacción de escritoras creando

Textos

Entrelazados y convertidos en

Recuerdos

Originales que nos

Hablan de vivencias

Imaginadas o vividas en torno al

Tren y su estación.

Usuarios consumiendo

RELATOS PARA EL

ANDÉN.

4

Begiradak, irribarreak eta diosal lotsatiak “bihar arte” batekin airean zintzilik geratu dira. Begiradak, akaso, airean tinko-

ago mantendu eta, zubia zeharkatzen ari direlarik, tarte honetan zehar luzatu dira; zubiaren maldatxoak atzera so egitea oztopatzen duenean eta askoz luzeago ere bai. Herriko sarrera ez den plazan paratu dira, haien arnasaldiak lasaitzeko eta hitz iheskorrak ete- teko. Gertatu dena gertatu dela, haien irrietan marraztutako arras-toa gozoa da, eztia, erlaxatuki erakargarria.

Oraingoz ere haien begiradek Barrikarantz egiten duen erre-pidearen bidexkak deskribatzen duen lerroa behatzen dute, adi, egonkor, ezer argia ikusiko balitz bezala, taldetxo baten marrazki lausotua baino esanguratsua den ezer argia ikusiko balute bezala. Eserita nagoen bankutik dakusadan irudiak edertasun kutsua das-tatzeko gonbitea egiten dit; nesken talde bat infiniturantz begira dabil, aurrerantz, nik ezer identifikatzen ez dudan puntu parteka-tu baterantz. Haien soinuek nire geldialdi hau errotik aldatu dute, haien hitz isilen algarek nire egote lasaia iratzarri dute. Nire aurrean marraztu duten paisaia gustatu izan zait...

Metroa galtzen aditua naiz, hogei minuturoko maiztasun hone-tara egokitzen ikasi ez dut egin eta dagoeneko (neure buruari, nire ohiturei milaka iruzur eskaini egin badizkiet ere) ikasiko ez duda-

HAMAIKAGARRENA

ESTI OLABARRIETA LANDA

5

naren seguritatea nireganatu dut, munduaren desoreka ezkutuen seinalea delakoan edo. Oso fuerte saiatu arren, metro baten eta bestearen arteko denbora tarteak ihes egiten du, ihes egiten dit eta, egoera gehienetan, nik estimatu baino sarriago, kalean ematen dut istant luze neurtu hau. Hamabost minutu inguruko eternitate honetan zain egoteko zubiaren alde hau maiteagoa daukat, bur-din hotzez egindako bankuan baino egurrezko bero honetan eser-tzea nahiago izaten dut, bereziki zerua gaur bezain irekia dagoen egunetan. Gaur ere oholak kasik ukitu gabe zapatak bankuaren gainean jarririk, egun telefonoa baino askoz gehiago den tresnatik begirada altxatu dut. Neska talde honek esnatu nau, esnatu edo. Haiengana jarri dut arreta arina, jakingura, eskenatokia aurreiritziz betetzeko gogoa. Aldiro honetara jolasten dut, inguratzen nauena ulertzeko saiakera hutsala baino ez den joko batean. Ingurua beha-tu eta egoerak deskubritzen ditut, ariketa honek errealitate gordin zein preziatuekin lotura ñimiñorik ez daukala jakin arren. Jolas bat besterik ez da, egiten dudan interpretazioak egiaztapenak lortzen ahalegindu gabeko ariketa ludikoa baino ez. Gaur ez dut nik bilatu, egoera batek niregana egin du; gaur ez dut, esaterako, ondoan daukan pertsonaren aurpegi zimur bat deliberatuki behatu eta ho-rren istorioa eraiki; gaur talde horri begira paratu naiz, ezer erakar-garria sentitzera gonbidatu bainaute.

Zer gerta dakiekeen imajinatzen eman dut alditxo bat, haien be-giradak nire begiradarekin babestuz, haien murmurioak elkarrizke-ta bilakatuz, haien keinuak nire barneko hiztegietan interpretatuz, haien arteko erlazioaren sustraiak beste istorioetan aldaxkatuz... Horretan sor nenbilelarik, metroaren puntualita-tearekin gogoratu naiz. Telefonoaren pantaila begiratu dut, ordua ezagutu nahian.

Orduaz jabetu orduko, automatizatutako erreflexu batean, mo-

6

txila presaka hartu eta soinean kargatu dut, bankuaren goiko ba-besean itsatsita zegoen ezer bota egin dudanean. “Nori burura-tu zaio, demontre, banku batean plastiko sendo bat pegatzea?”. Kopeta ilundu orduko, plastikoa jaso eta zeloaren zatiak dauden leku bertsuan kokatzea deliberatu dut, ni ez naiz izango, ez, bes-te baten burutazio xelebrearen emaitza hondatuko duen pertsona. Hautsa astindu, oso gainetik garbitu eta, bere lekuan berriz koka- tzeko unean, euskarri horretan dagoen irudia ezagutu egin dut, gaz-tetan irakurritako liburu baten azala da...

Memoriak deia egin dit, irudiaren aitzakiapean. Irudiaren lehen planoan dagoen hanka gainean desgogara utzitako esku luze zuri hura gogoratu dut, alkandora beltza eta bakeroz jantzitako pertsona ez identifikagarriaren siluetarekin batera. Atzeko planoaren lurral-dea ez dut hain errez aurkitu memoriaren zirrikituetan, erantsitako nire oroimenetan ez dut paisaia horrela gorde, palmerak ahaztu egin ditut, inolako dudarik gabe. Plastifikatutako kartel antzeko ho-rren testuari erreparatu diot. Irudiaren alboetara lerrokatutako testu xume luzea dago…

“Liburu hau Alfon Etxegarai Atxirikak idatzia da.

Alfonso Etxegarai plentziarra, orain direla 33 urte deportatu zu-ten, hau da, asilo lurraldean bahitu, ilegalki hegazkin batean sartu eta urruneko herrialde batean abandonatu zuten. Ecuadorren lehe-nengo deportazio labur bat pairatu zuen eta, azken 32 urtez, Saô Tomèn bakartasunean deportaturik darrai.

Liburu honetan bere testigantza bat daukazu. Egungo egoera ezagutarazteko herrian informazio zehatza daukazu... Informa zaitez eta Alfon etxeratzeko konpromisoa har ezazu!.

7

Beste testigantza idatziak ezagutu nahi badituzu, aurten liburu berri bat argitaratu da. Herriko liburu dendetatik pasatu eta “La Guerra del 58”z galde ezazu.

Liburu hau har ezazu... irakurri, gozatu, tristatu, hausnartu... eta, bukatzen duzunean, espazio publiko batean utzi, beste irakurle ba-tek istorio hau ezagutu ahal izateko.

A! Eta esker mila Txalaparta Argitaletxeari, haiek ere liburuak eta idazleak libre maite dituztelako!

ALFON ETXERA Herri Ekimena”

Plastikozko kartela zegoen lekuan zorrotxo bat eskegita dago, barruan inoiz zama bat gorderik izan duelakoan, pisu marra marka-tuak agertzen ditu. Kartelak iragartzen duen liburu fisikorik ez dago, inoiz zorrotxo horretan gordeta egon denaren seinaleak marraztuta geratu diren arren.

Orain bai maitasun keinuz bere lekuan itsatsi dut, eusten duen zeloa gozo eta irmoki laztanduz, gehiago iraun dezan.

Eta arinki geltokirantz abiatu naiz.

Areetarainoko bidea leihotik begira eman dut, nire pentsamen-duetan iltzatuta. Ibilbidearen paisaia begietatik joan zait, tonalitate berde-marroi-urdinetan arreta jarri gabe, tonalitate grisagoen kon-trasteetan gozatu gabe, leihotik marrazten den jarraiko bidearen etengabekotasunean murgildu gabe, detaileetan kasik erori gabe. Motxila hanka tartean sartu, aurpegitxoa kristal freskoaren kontra jo eta bueltarik gabeko bidaiak zer izan behar diren hausnartuz ibili

8

naiz, bukaerarik gabeko egonaldi ez hautatuak, aldaketarik gabeko geroaldi arrotzak... Horrek guztiak arima ere desorekatu beharko du, zure egonak irauli, zure planak deuseztatu... Irudikatu ezinean nago, sentitu ezinean. Une batean idatzi gabe geratu diren isto-rio askok osagai hau daukatenaz jabetu naiz; sorterria (eta han sustraiak izanik) nekez uzten duten protagonista anonimo askoren historia asko “sine die”ko egoerei erantzuteko buelta gauzatu gabe geratzen direnaz jabetu naiz. Alfonen historia ere hauetako bat izan zitekeen. Dena dela, pentsamenduetan zenbait izen-abizen eza-gun-ezezagun berreraiki baditut ere, egoera honen baitan gorde- tzen den errealitatea sentitu ezinean nabil.

Areetarainoko bidea barrura begira eman dut, nire pentsa-menduetan iltzatuta. Ezinegona nagusituz doa, eta birikietan ere estutasuna sentitzen dut, gorputz osotik hotzikara baten ziztada kateatuta zabaltzen den bitartean. Pentsamendu hauek gorpu- tzean sortzen duten sentsazioen multzoa ez da, ez, atsegina, ez da eramangarria. Pentsatze soilak horrelako islak eragiten ditu nire gorputzean. Sentipen samindu hauetatik askatzeko, albo-ratzeko ahalegin txikia egin dut, akaso istorio/historia hauetan hautazko bueltako bidaiak ere eraiki daitezkeelako usteari eutsiz. Pentsamendu ilunek eragin dezaketeen unibertsoa ezagutzen dut, ziurgabetasunaren alde ezkorrak sarri gorputz apurtuak oparitzen dizkigulako baina, zenbaitetan, amildegiaren ertzik apurkorrenean ere, kontu zirraragarriak idazten diztuzten hauetakoak ezagutu egin ditugu.

Neguriko geltokiara ailegatzean metroak galdu du abiadura, hemen barruan aurrera- atzerako mugimendu txikia somatuz. Aree-tako geltokian minutu pare batez jaitsiko naiz. Urdulizko ospitaleak oraingoz ordezkatu ez duen anbulategirako bisita arina (espero) eta

9

bueltan... Buelta... Hitz magikoa ere izan daiteke.

Plentziarainoko bidaia koaderno bati begira eman dut, koader-noaren gainean, koadrotxo urdinetan hitz borobilduak idazten saia-tuz... Erreza izan da lehendabiziko esaldia, aurretik lar entseatuta neukalako, “zelan doakizu bizitza paraje mingots eta arrotz horie-tatik?”... eta, metroaren mugimendu txikien gainean orekak eginez, koadernoaren orrialde oso bat zirriborratu dut, kartela ikusi eta nire mundutxo gertukoa mudatu egin den une honen isla idatziekin. Gozo eta mimoz lerrokatutako hitz horien guztien atzean egoera batek sortutako sentipenetatik eraikitako mezu txiki bat dago, hori baino ez, hori guztia. Gutunazal batean berarentzako nire altxor txiki hau itxiko dut, zuzenki eskaintzen ausartu gabeko desiorik gozo- enak hizkien artean izkutatuko ditut; begiradak, irribarreak eta dio-sal lotsatiak “gero arte” batekin...

Ahots eztiz esan zitekeen “gero arte” hori bere ondoan konju-gatzeko esperantzan.

Esti Olabarrieta Landa

10

Aquel viaje en tren del 68 Eduardo Gil Herrero

Desilusiones e ilusiones Jabier Aguirre Cámara

Happening Alex Ygartua

Vagones del Recuerdo Arantza R.

Amores fugaces Aritza Bergara

-20 y Chiwiski, dos nombres propiosTxefe

Un viajero especial Bitori Milikua Landa

Barnetegia / El internado Gotzone Butron Kamiruaga

La segunda oportunidad MCVelarde

Furgoia / El vagón del medio Bene Markaida

Hamaikagarrena Esti Olabarrieta Landa

0102030405060708091011

ARGITARATUTAKO KONTAKIZUNAKRELATOS PUBLICADOS

Urte trena Plentziarairitsi zenetikAniversario de la llegada del ferrocarril a Plentzia

Plentziako Uri-Udala