PAG: G07SR01 -- EDI: AUG07 · PAG: G07SR03 -- EDI: AUG07 Galicia Hoxe 07/08/03 Ollosdebalea...

PAG: G07SR01 -- EDI: AUG07

Louro

07 / A G O S T O D E 2 0 0 3 - N Ú M E R O 4 7 8


Galicia Hoxe 07/08/03

Fotos dasmulleresLupe Gómez

PaseiomesdexulloenLouro.EnLourofunmoifelizcomarecoaire.Ensilencio.Observandoaspalabrascala-das.Amúsica.Todoestabacheodemaxiaedevida.Car-gueimedeforza.CoamiñasobriñaUxíarenoveiainfancia.Asraíces.TaménestiveronenLouroasvacas,aaldea.DendeFisteusviñeronasdúasfadasdosmontes.Dúasmulleresimportantesnamiñavida,miñanaiemiñatía.Aquemedeuavida,eaquemeensinouaescribir.OsollosverdesdamiñairmáMaribeleranmoibonitosemirabanalto.Mirábanmeamin, inventandoamiñaledicia.Moitasmulleres,nunhacasagrande, luminosa,aberta.Osolfacíaluznosmeusollos.Omarcontoumemoitísimascousas,eeutaménlleconteitodoaomar.Cadadíaquepasabaomarvolvíasemáisazulemáisbonito.Estabaferido,peroseguíasendoliberador.Grande.Moigrande.Coamiñanaidei longospaseospolabeiradomar.Conmiñanai lembreimoitoameupai,morto.Elaten71anos,eeranassúaspri-meirasvacacións,edesfrutabacomounhanena.Uxíafa-cianosriresoñaratodas.Facíanosmáislibres, facíanoscorrer,bailar.Coasúaimaxinaciónabertaegrande.UnhavezestabamosUxíaeeunomar,eelamiroumeedíxome‘‘parecesunbarquiño’’,efíxomemoitagracia.Aíndanontenos2anos,peroxafalamoito.Éunhanenamoibonita.Fermosa,comoLouro.Comoasfotosdasmulleres(Fotosuperior:L’angeaveugle.1993.Marie-JoLafontaine).



Ollosdebaleaquememirannomar,

barcosquexogan nosollosdanena,bailando,

atravesandoasalabonitadosespellos noximnasio,

COMODUNASsemprenomar,

NAVIOLENCIAEsemarazul quemefala

comoundinosaurogrande,comoocorpodoshomesconsaia.

Nadiferenciadaaugaazul.Rompendoosollosdospeixes.

Sempreestounobarbebendoviño, co sal domarnosollos.COSDISFRACESCOSCOMETAS

Bailarnasombradoamor,abrir todasasventás,vivir sorprendidos

sempre,comonenos

quecomentodoenunca teñen fame.

CUSPIRSercomocamaleóns,coabarriga fóraeopantalóncaendo.SempreVOMITANDOComopeixesespada,

evai frñioecorremos.

Edamosbicos.SomosFELICES

VEMOSBARCOS

Ilustración:TheBirthdayceremony(1991).SophieCalle

Rompotodasasfigurasdacasa.Nonmegustarespectarosadornos.Amiñasobriñabaila.Aíndanontendousanos.

Rompoasfigurasdecera.Enfróntome,pequeniña,ásmomias.

OshórreosdomardeLouro.Ascoresdapelota.Oscabalosandandopolapraia.Asnenasxogandoxogosvellosnaterraza.

Estoupreñadadecancións.EUBAILO

Somoscomonenaspordentro.Pordentrononestamosatadas.Hortasepedrasemar.Aprocesióndainfancia.Osvellosautobusesquemelevabanaocolexio.Moitísimosideogramas.Osmurosquenoncaen.

Oslogaritmos.

Oírasgaliñas AVANZARMOITOAprenderosnúmeros TATEXAR

Emoilindaanena,anenanonsepeitea



Gústamecorrerpolapraia,quitarllesosxoguetesaosoutrosnenos,

ESTOUNAMORADA

VEXOBARCOSEQUEROIRNOSBARCOSAnenavai nosbarcos

QUEREIR

OMARFALADOAMOREDAINCONSCIENCIAEDASPINTURASIMPOSIBLES

ÉCOMOSERELEFANTESBEBEROHORIZONTE

QueroseracróbataSubir ásmontañas

Omeuestómagoeraunsalón.El eraunhabarca.

Tiñamosneurose.Eramosazuuis,AZULCOBALTO.

Eueramoidelgada.

Ilustraciónsuperior:Detalledoabrazodeamordo ‘Uni-verso’, á terra.México. 1949.FridaKahlo



Voltodapraiacoanenanocolo,

cantando.ALEGRES.

Soño,eomarestáalto.

Xogarnapraiadándollepatadasmoi fortesápelota,sacandoopantalón, cunbañadormoi frouxo,moigrande,ENORME,COMOOSOLLOSDAS

VACAS.

Asmiradas,elípticas,VERDES,comomurais.

A IRONÍADOABISMO.Asátiradosdeuses.

Oocaso.OSBAILES.

CorrerconUxíapolapraiadetrásdunhapelota.

Ser libresdenovo,nobrilloespontáneo,anteamiradaenormedomar.

Miñanaiandapolapraia

coaeleganciadaaldea.PARECEUNHAFADARISOÑAUxíaalborota

echamaporela.

Elavénde lonxeeestáeiquí

coasúamiradainfantil e sincera.

Saqueille unha fotoamiñanai nomar.

Elaeeupareciamosvacas.

Candoé tardesangramosesentimosavaricia

Ilustración: ‘Leatherboots’daserie strippinggirls(2000)deMarleneDumas


Eucazogatosnomar.Osgatoscorrenmoito.Todosemellabonitoe falso.

Poñerllesnomesaosmonecos.Deixarqueosmonecos falen.Idiomas falsosemarabillosos.

Adornamosatardecoa luz infantildosnososollosvioletas.

Vouporcamiñosdepedra.Fai sol. Mercopan.

Comopanpolocamiño.Caea tarde.

Estou librenomeucorpoinventado.

Nonqueroserguapa.Nonqueroseralta.Non levosaia.

O cometa azulenche os ollosda aboa.

O cometa azulenche a praia.

A aboanuncaveu uncometa.

Labradora de pan,que nunca viucometas.

O cometa azulenche todo.

Non vai frío,eu levo un pantalónazul, longo.

Imaxe superior: Historias des petites effigies (1990). Annette

Messager. Na inferior: Laurie Anderson bailando (Drum Dance 2)


Miñanai é turistanapraia.

Miñanai édeFisteus.Miñanai é librecomamin.Miñanai nonédeningunhaparte.

Namoreime,echovía,eospaxarosvoaban,

escapaban.

Saírgordanas fotosdasvacaciónsnonimporta.

Ilustracións:nasuperior, ‘CristineFloating in thewaves’(1999).NanGoldin.Na inferior: ‘DieSchwinmerin’(1996)AstaGröting.Na imaxedacontraportada:Sen tí-tulodaserie ‘Rapture’deShirinNeshat

Miñanai camiñalibreedelgada

polaarea,comigoecon

meupaiesoa.Doebailar

-haiquebailarmoitonasalacheadeespellos,noazuldomar.

Miñanaidespediusepaseandomoitopolomar.

Nonparabadepasear.

Paseabaepaseabaenon falaba.

AnenaengordouenLouro.


Coordinación, A.R. López e Soedade Noia. Deseño, Signum. Maquetación, Antón Lopo e S. Noia. Fotorreproducción, Chico e Xurxo Mirás.


XogosantigosconUxíanomar.

Moitosxogosqueconsistíanenser felizevoar.


1 4 / A G O S T O D E 2 0 0 3 - N Ú M E R O 4 7 8

A Multitude



Redes e acciónÉ, para Toni Negri, autor de ‘Imperio’ xunto a MichaelHardt, a que substituirá as masas de traballadores naera da tecnoloxía e a globalización, un novo estadio dorenacemento humano que permitirá continuar a loitapola transformación e a liberación da sociedade. É ta-mén para Howard Rheingold, o autor de ‘SmartMobs’, a que deberá afondar no coñecemento dos co-lectivos sociais e, termada das tecnoloxías móbiles,redescubrir unha nova forma de cooperación. Trátaseda Multitude, suma de individualidades e prácticaconsciente que Negri opón ó dogmatismo do poderdos estados e Rheingold converte nos amos de simesmos e da súa propia acción, capaces de mobili-zarse fronte á dictadura das empresas monopolísti-cas e dun modelo de negocio controlado polo pensa-mento único. Á Multitude achegámonos en ‘Revistadas Letras’ a través de distintos textos que nos indi-can novos usos tecnolóxicos e novas formas de crea-ción. Entre estes textos, inclúese a primeira traduc-ción ó galego de Rheingold e do concepto de cidadánque el desenvolve na súa obra.



Mob(ilización)Un novo fenómeno, sen propósito evidente, estén-dese de Nova York a varias cidades do mundo: ascongregacións multitudinarias organizadas e con-vocadas por correo electrónico, en lugares inespe-rados e para realizar actos insólitos. Trátase do fe-nómeno mob ou de multitude, creado en Nova Yorkpor un suxeito chamado Billy que, a través do co-rreo electrónico, cita os seus amigos nun determi-nado lugar, onde reciben instruccións para entónacometer algunha acción.

A última convocatoria en Nova York, o xoves pa-sado, tivo como escenario a xigantesca xogueteríaToys R Us, en Times Square, unha das zonas turís-ticas máis concorridas da Gran Rueiro. Unhas 300persoas congregáronse na tenda para observar ab-sortas un enorme dinosauro de xoguete, que logose tiraba ó chan berrando e axitando as súas mansó aire. Cando o persoal do establecemento correu achamar ós gardas de seguridade, a multitude xa seespallara e outro evento mob se materializara.

‘‘A idea é miña, pero non me considero o líder domob’’, escribiu Billy nun dos seus correos. Algúnsobservadores deste fenómeno afirman que o quefai Billy non é estrictamente novidoso. Uns lembranque en 1960 o comentarista de radio Jean Shep-herd fixo un chamamento ós seus oíntes para quese congregasen nun lugar e a unha hora específicose, cando apareceu a Policía, ninguén puido explicarqué facía alí esa multitude.

Outros asociaron o fenómeno ás protestas con-tra a globalización que se efectuaron en Wáshing-ton e Seattle, cuxos organizadores usaron un con-cepto similar para aglutinar masas. Sen embargo,mentres algúns participantes destes eventos dinque o proxecto podería servir como proba pilotopara manifestacións políticas, a maioría esperaque o fenómeno mob non se ‘‘contamine’’.

Howard Rheingold, autor do libro Smart Mobs:The Next Social Revolution, reconoce que as comu-nicacións móbiles poden chegar a coordinar ac-

cións colectivas e pon como exemplo o caso da caí-da do réxime de Joseph Estrada en Filipinas.

Mike Epstein, un novaiorquino que colocou noseu sitio en internet (www.satanslaundromat.com)unha crónica do evento en Times Square, opinaque a popularidade dos mob non definen de formaclara as súas motivacións. O fenómeno é, como di-ría outro participante, ‘‘como estar nunha protesta,pero sen a política’’, unha manifestación que com-bina a arte do ‘performance’, a comedia do absurdoe o arremedo social.

Os eventos, ademais, só se dan a partir de corre-os electrónicos entre coñecidos, o que os fai casesegredos e, en certa forma, controlados. En NovaYork, por exemplo, xa se realizaron seis. Un tivo lu-gar no Hotel Gran Hyatt, onde ducias de persoasaplaudiron durante 15 segundos e se marcharondespois, mentres que en Central Park unha multi-tude cantou como paxaros antes de se espallar.

Na tenda Macy’s, unhas 200 persoas exaspera-ron a un vendedor cando lle dixeron que buscabanunha alfombra para a enorme casa na que todos vi-vían.

ÓS 10 minutos da petición de axuda en masa, ossupostos compradores marcharon sen dicir pala-bra.

Outros eventos leváronse a cabo en Dallas, SanFrancisco, Zúric e Berlín.

Tamén en Roma 300 persoas invadiron unha li-brería, preguntaron a un vendedor por títulos de li-bros inexistentes, aplaudiron durante 15 segundose desapareceron despois. É incerto canto máis po-derá manterse en pé este fenómeno, que opera deforma clandestina e en ocasións atraeu as autori-dades. Tampouco se coñecen as súas motivaciónsnunha cidade como Nova York, onde a maioría dosseus habitantes acostuma buscar unha explicaciónlóxica a cada acción emprendida. É nesta cidade,sen embargo, onde as excentricidades están á ordedo día.

AlejandraVillasmil

Miles de persoas posaronpara os espidos do fotógrafo

Spencer Tunick. As súasfotos ilustran este artigo

e mais a portada dosuplemento.



Marcos

‘Marcos,oguerrillerocarismáticoqueconverteu In-ternetenarma’, éo títulodoartigoondeaxornalistaVerónicaSanzvolvesobrecómoarede lle serviuó lí-der revolucionarioparapórsobreo tapeteaspreca-riascondiciónsdevidados indíxenasdeChiapasenmomentosnosqueMéxicosepresentabacomoexemplodedesenvolvementoenLatinoamérica.

ChegouporprimeiravezáSelvaLacandonaaprin-cipiosdosoitentaedu-ranteunhadécadaxes-touomovemento indíxe-naque fixosúasasde-mandasde ‘‘terrae liber-dade’’ do lendario revolu-cionariomexicanoZapa-ta.Hoxeo ‘subcoman-danteMarcos’, líderdoExércitoZapatistadeLi-beraciónNacional

(EZLN), éuncarismáticoguerrilleiroque, coaaxu-dade Internet, difundiupor todoomundoasúarevoluciónecolocouo te-ma indíxenanaaxendainternacional. Trasvariosmesesdesilencio,Mar-cosvolveaacaparares-tesdíasaatenciónpúbli-capola reorganizacióndazonade influencia za-patistaenChiapas.

VerónicaSanz


O‘subcomandanteMarcos’, líderdoExércitoZapa-tistadeLiberaciónNacional (EZLN),éuncarismáti-coguerrilleiroque,coaaxudade Internet,difundiupor todoomundoasúarevoluciónecolocouo temaindíxenanaaxenda internacional.Trasvariosme-sesdesilencio,Marcosvolveacapararestesdíasaatenciónpúblicapola reorganizacióndazonade in-fluenciazapatistaenChiapas.O ‘sub’, comoseco-ñecepopularmente,mantivounveodemisteriodesdeasúaapariciónenSanCristóbaldasCasaso1dexaneirode1994á frontedungrupode indíxenasencapuchadosarmadoscon fusisdemadeira,paosevellosAK-47.Ninsequeraa revelacióndasúaidentidadeporpartedoGobernodopresidenteEr-nestoZedilloen1995 logrouqueseesvaecesea in-cógnitaquerodeaaesteguerrilleiroxeitosonoma-nexodaplumaeosmediosdecomunicación.Omesmodedicouseaalimentaroenigmanotrans-cursodosanosdandopistas falsassobreasúavida.DesdeocorazóndaSelvaLacandonadeChiapas,‘Marcos’ logrouespertarsentimentosencontradosnaopiniónpública.Paraalgúns,éunpioneirodosmovementosantiglobalización,poisoalzamentodoEZLNcoincidiucoaentradaenvigordoTratadodeLibreComerciodeAméricadoNorte (México,EEUUeCanadá).Paraoutros, senembargo,nonémáisqueunguerrilleirovirtual eunproductodemarketingquesevaledasdesgraciasdos indíxenasparaobterpopularidade.Segundoaversiónoficial,queelnondesmente, tralacarapuchade ‘Marcos’agóchaseRafaelSebastiánGuillén,unprofesoruni-versitario licenciadoenFilosofíaeLetras,nadoenTampico (Tamaulipas,norte)o 19dexuñode1957.Guillénestudioununcolexiodexesuítaseé irmán

dunhaexdeputadadoPartidoRevolucionario Insti-tucional (PRI).Tantoa informaciónoficial comoosdatosproporcionadospolopropio insurxentecoin-cidenenqueestechegouporprimeiravezáSelvaLacandonaaprincipiosdosoitentaeduranteunhadécadaxestooomovemento indíxenaque fixosúasasdemandasde ‘‘terrae liberdade’’do lendario re-volucionariomexicanoEmilianoZapata.Coalza-mentozapatista, ‘Marcos’ logroupórsobreo tapeteasprecariascondiciónsdevidados indíxenasdeChiapasenmomentosenqueMéxicoeravistoco-moexemplodedesenvolvementoenLatinoaméri-ca.OsenfrontamentosarmadosentreoEZLNeosmilitaresmexicanosduraronapenasdezdíasedei-xaronuns150mortos, centosde feridosemilesderefuxiados, segundocálculosextraoficiais.Unmesdespoisda insurrección,oEZLNabriuunprocesodediálogocoGobernoquerompeuen1996.Ache-gadaópoderno2000deVicenteFox,oprimeiropresidentedeMéxicoensetedécadasquenonédoPRI, reavivouasesperanzasdealcanzarapazenChiapas.Senembargo,anegativadoCongresoaaprobarno2001unhaLei Indíxenareivindicadapo-loszapatistasbotoupor terraestaposibilidade.Pe-seaquenosúltimosanosdiminuíuo interese inter-nacionalpolasituaciónenChiapas, ‘Marcos’ segueacaparandoatencióncosseuscomunicadosdifun-didosa travésde Internet,nosque faigaladunagu-dosentidodohumor.SegundoaanalistaRaymun-doRivaPazo, ‘Marcos’ fracasoucomoguerrilleiroperopoliticamente foi exitoso: levaanosxogandocoEstadomexicanoealcanzando,aíndaqueporgoteo,osseusobxectivospolíticos’’.OexpertoenasuntosguerrilleirosCarlosMontemayorsubliñouqueoszapatistas foronosorganizadoresdaspri-meiras reuniónscontraaglobalización.Ademais,Montemayordixoqueoprincipal logro foi ‘‘a súaca-pacidadeparaseabrir intelectualmenteáculturaindíxena’’.OsxornalistasMaiteRicoeBertranddaGrange,nonobstante, cuestionanaorixedoEZLNeopinanqueo ‘‘sub’’ usouacausa indíxenacomotrampolín.Noseu libroMarcos, a xenial impostu-ra, osxornalistasdescribenoguerrilleirocomoun‘‘mestredapostaenescena’’ congrandesambi-ciónsqueseconsideraa ‘‘reencarnación’’ doChe.



Multitude eleganteAsmultitudeselegantesutilizanmediosmóbileseas redesdeordenadoresparaorganizar acciónscolectivas, desdeosenxamesdaxuventude tecno-nautaenAsiaeEscandinavia ás revoltascidadásnas rúasdeSeattle,Manila, eCaracas.Acomunida-dedeoperadoresda rede, oswebloggers, oscom-pradoreseosvendedoressen fíoseBaysonospri-meiros indicadoresdestasmultitudeselegantesqueemerxeránnestadécada.As tecnoloxíasdaco-municación eda informática, capacesdeamplificaracooperaciónhumanade inmediato, sonbenefi-ciosasedestructivas segundooseuuso: unsutilí-zanaparaapoiar ademocraciaeoutrosparacoor-dinar ataques terroristas.Nestesmomentos, osgobernosdecatáronsedequeassubculturasabro-llaron, quenaceronnovas industriasequeasvellasindustrias lanzanosseuscontraataques.Neste fenómenoemerxenteexisten tantoperi-

goscomooportunidades.Osmecanismosdamul-titudeelegante, as industrias, asnormaseascon-secuencias sociais estánaíndanosprimeirosesta-diosdedesenvolvemento, peroevolucionan rapi-damente.Osconflictospolíticosesociaisdehoxesobrecómoserándeseñadase reguladasas tecno-loxías damultitudeeleganteabrenpreguntassobreoxeitonoqueviviremosnasvindeirasdécadas.Sonmoitasasnovas tecnoloxíasque faposible a

multitudeeleganteeaspezasdestequebracabe-zasestánnestesmomentosónoso redor, peroaín-danonseensamblaron.Osnodossen fíosde Inter-net nos cafés, hoteis, e nosbarrios, formanpartedetodo isto, como taméno formanos radiochipsde-señadosparasubstituír oscódigosdebarrasnasmanufacturasouesesmillósdepersoasquepres-tanosseusordenadoresparabuscar vida intelixen-cianoespacioexterior.Acalidadedossistemasuti-lizadosporeBayeSlashdot, e áparacapacidadedemostradaporNapster sinalanoutraspezasdoquebracabezas.Algúns teléfonosmóbilesequípansexacondis-

positivosde localizaciónecámarasdixitais.Algúnsmóbilesbaratosdispoñenxade lectoresdecódigodebarraseenvíane recibenmensaxenpor radio-frecuenciada identificacióndasetiquetas.Algúnsestáequipadosconconexiónssen fíosque llesper-mitenestar conectadoscontinuamentea Internet.

Pronto, nospaíses industrializados, haberáunhagrandecantidadedepersoasqueestaránacompa-ñadosporundispositivodeste tipomáis tempodoqueeles terán realmenteparautilizalosen todasassúasposibilidades.Agranbatalla sobreo futurodamultitudeelegan-

teabrangueosmediaeaaxenciasdegobernoes-tanbuscandocomoreimpoñero réximedaeradatransmisiónnaqueprivaránósusuariosda tecno-loxíadopoderparacrear edeixalos sócopoderdoconsumo.A loitaporestepoderéabatallapoloar-quivo-compartido, aproteccióndecopiasouo re-gulamentodoespectrode radio. ¿Aspoboaciónsdo futuroseránusuarios, comoosonospropieta-riosdunPCeoscreadordaswebsiteque revolucio-narona tecnoloxíamedianteadifusiónda innova-ción?¿Ouseránconsumidores, dirixidospola inno-vacióneenconicadosna tecnoloxía enosmodelosdenegociodunpoder total atrincheiradonosseusintereses?Ascompañías telefónicaseosoperadoresdeca-

ble, conenormes investimentosenvellas tecnolo-xías, estansemovendoparacontrolar aquenpoidaconstruír empresasen Internet ecalqueracastedeempresasquepodancrear.Ascustosassubhastasdoespectrode radioparaascomunicacionesdemóbilesdepróximaxeración3Gestánameazadaspolaapariciónde tecnoloxías radicalmentemáisrendiblesna formadas redessencabledosgruposdebase.Oesquemadosanosvinteparao regulamentodo

usodoespectroelectromagnéticoé introducirsenacuestiónda invenciónda ‘‘radiocognitiva’’ edoutras tecnoloxías sen fíosquepoñenbastantemáispodernasmansdascomunidadesdeusua-riosqueunhacentral de locutores.CincoestudiosdeHollywoodeascatrocompa-

ñías xigantesquedominana industria global degravacióndinqueestán intentandoprotexer apro-piedade intelectual, peroestánapoiandounha le-xislacióne ‘‘proteccióndeaparatos’’ quepecharáosordenadorese Internetnunmodelodepagoon-deamaioría deusuariosdeberándeixardecrearoudedistribuír contidoseserviciosonlinequepermiti-ríancrearnovasclasesdeordenadoresouposibli-tandoa invencióndecousascomoaweb.

HowardRheingold



Anquea industriadagravación tivoéxitoóanularopoderdeNapster, eosargumentos legais se refe-ríanó furtodocopyrighteddamúsica,osignificadotécnicodecompartir sen intermediariosos recur-soséconmoitomáisgrandequeo futuroda indus-triamusical. SetentamillónsdepersoasusabanNapster soamentesnoseuprimeiromesdevida.Candodeceasdemillónsdepersoasunenopoderdosseusordenadores,moitascousaspodenserposibles.Seti@homeutilizaaenerxía improductivademi-

llónsdePCdebuscar vidaextraterrestre,mentresoutras redesdeCPU-compartidomediante redesdeaxudade ‘‘distribúen informática’’ parabuscarnovasmedicinas, entenderosistema inmune,des-cifrar códigos, predicir o tempo.As redessen fíosamosanqueacomunicacióndebandaanchapodeserun fondocomún.Combinandoaalmacenaxededatos, a informática, eopoderdecomunicacióndemillónsdePC fai posiblesnovasclasesdecien-cia, negocioseempresassociaisbaseadasnoemerxentepoderdemillónsde individualidades.Secombinamosoordenador, a comunicación

sencableseos recursoscompartidosdopun-to-a-punto, todaesaxentequehai nunedificioouesamultitudequepaseapola rúapodeconectarsenunha redead-hoc.Senben Internet foimoi influínte, boapartedela

quedouconfinadaósordenadoresouos taboleirosdeanuncios, peroacomunicaciónmóbil easex-pansivas tecnoloxías informáticasestán impreg-nandoanosavidaprofesional epersoal coascapa-cidadesde Internet.Comoomicroprocesadoreapantallada televisiónsecombinannunhanovatecnoloxía, a combinacióndomóbil eda Internetresultarámáis trascendentequeocorreoelectró-nicoouascotizaciónsbolsistas.A Internetmóbilnunambiente impregnadode informáticaseráunnovomediocoassúaspropiaspropiedades.¿Aarquitecturaeo regulamentodestaemerxen-

te Internetsen fíosserá feitaporeparaunspoucos,en instituciónsaltamentecentralizadascomocor-poraciónsegobernos, ou favoreceráas innova-ciónscooperativasdemillónsdecidadáns?Axentequecompónamultitudeelegantecoo-

peranencamiñosquenuncaantes foranposiblesxaqueconlevanosdispositivosqueposúenasdúascapacidadesdacomunicacióneacomputeri-zación.Osseusdispositivosmóbilesconéctanosconoutrosdispositivosde informaciónnoambien-te como faríanconoutros teléfonosdaxente.Osmicroprocesadoressuciedade-baratosestán

fixadosen tododesdeas tapasdascaixasdezapa-toscomezana impregnarmobles, edificios, vecin-dades, productoscon invisible intercomunicacióndos feitosdamultitude.Candoconectanosobxec-toseos lugares tanxiblesdasnosasvidasdiariascoa Internet, a comunicacióndirectacambianunmecanismodecontrol remotoquesepode levarómundo físico.Ocusto, o tamañoeopoderperfor-máticodosordenadores, o vídeo, edascomunica-ciónssen fíosestansemovendodesdea industria

doordenadorcaraá industriado fashion, comoasfactiblescomputadorasencaixadasen roupasconvertidasnalgo rendible.Enúltima instancia, coasmetodoloxíasdo

par-a-parossistemasda reputaciónquecobranconfianzaentreosestranxeiros, eas redesdeban-daanchaad-hoc, fanposibledispositivosquese-ríandesexados, comprados, eusadoscomomoitoparaassúascapacidadessociais comoparaasúautilidadecomoaplicaciónsda información.Aí estánosperigoscomoasoportunidadesó

concertar amultitudeelegante.Usei omundomundo ‘mob’deliberadamente tirandodassúasescuras resonancias.Oshumanosusamosonosotalentoparaacooperaciónco findeorganizaratro-cidades.As tecnoloxíasquepermitenacoopera-ciónnonsonpatolóxicasper se: adiferenciadasbombasnuclearesouoscamposdeminas, as te-conoloxíasdamultitudeelegante teñenopoten-cial paraserusadasparaoboouparaomalo.Senembargo, anosantesdo 11-S, ataquede

2001, ocomentaristaThomasFriedmanagoirabareferenciasa ‘‘autorizacións individuais’’ comoasdeOsamaBenLadenqueusoumodernas tecnoloeorganizaciónsdeconexiónsá redeparaexecutaractosde terrorismo.AcorporacióndeanáliseRANDnonpasou inadvertidoxaqueamafia rusaeosnarcotraficantescolombianosparaxestionarosseusnegociosusannetwarconmétodoscombina-dosdeconexióná rede, á sociedadeeoutras for-masdeorganización.Poroutraparte, candoacooperacióncambia, o

avancedacivilizacióneavidadoscidadánsmello-ra. Estaéagrandeoportunidadedosmultitudeselegantes.A linguaxe, oalfabeto, ascidades, aprensa impresanoneliminaronapobrezaoua in-xustizapero fixeronposibleparanumerosasper-soascrear cooperativas tantonacienciacomonademocraciaque incrementaronasaúde, obenes-taroua liberdade.De igual xeitoqueamedicinasósevolveunhaarmaefectivacontraaenfermidade,candoacienciaprovistade todooseucoñecemen-to sobreanaturezadasenfermidades, ousomáisefectivodas tecnoloxíasdacomunicacióneoorde-nadorpoderíanemerxerdendeunnovoentende-mentocientíficodacooperaciónhumana.Amaioroportunidadeparaoprogresohumanononestáenraízadonaelectrónicasenónnacomprensióndasprácticas sociais. Sociólogos, politicólogos,biólogosevolucionistas, e inclusoestrategasdeguerrasnuclearescontribuíronadarasprimeirasclavesdasquepoderáemerxerunhaciencia inter-disciplinariadecooperación.Ascomunicaciónsmóbileseaexpansiónda informática teñenungranpotencial paraacooperación,maioraíndadaque tiveronas tecnoloxíasprevias; unidasconovocoñecementosobreasdinámicassociaisdocolec-tivodeacción, as tecnoloxíasdamultitudeelegan-tepoderían facerposibleamelloradavidadebi-llónsdepersoas...................................................................................TraducciónS.NoiaeA.R.López


Goana

2 1 / A G O S T O D E 2 0 0 3 - N Ú M E R O 4 8 0



Os poetas de Goana lembranza

VascodaGamapasoue repasouporaquelesillotesdascostasda IndiaenGoa,ataqueAfonsodeAlbuquerqueaconverteuen1510nacapital doEstadoPortuguésda India.Albu-querque tomouacidadeequeimouosestalei-rosdosultán.Poresta razónevocaCamoes,noseuCanto II-51: ‘‘Goavereis aosMourossertomada,/Aqual virádepoisaser senhora/DetodooOriente, e sublimada/Co’os triunfosdagentevencedora./Alí, soberba, altivaeexal-çada,/Aogentioqueos ídolosadora/Durofreioporá, e a todaa terra/Quecuidarde faceraosvossosguerra’’.Oafáncolonial deprocu-rarespeciariascumpriusenosversosdeCa-moes.Goa foiun fluírdexentíosoccidentais,mariñeiros,mercaderes, condenadosaosga-leóns, franciscanosedominicosqueasenta-ronseus temploscargadosde rigormedoñoede riquezasmateriais.Prontose impuxeronosxesuítasqueennomedaevanxelizaciónal-zaron templosaposentadosnosgrandesne-gociosdaépoca,nalgúndelesestivoS.Fran-ciscoXavier. PorGoapasaronhomesde letrasdaépocacomoopropioCamoes,GarciadaOrtaeManuelMariaBarbosaduBocage.

(Metrópole]EnGoa,noséculoXIX, creáronsecondiciónsliterariasquemanifestaronaquelespoetasque foron recoñecidosehonradosporvariosdoscríticos literariosmaissobresaíntesdePortugal.Oescritorepoetagoés,OrlandodaCosta, nunhaespléndidacomunicaciónprofe-ridanaConferencia InternacionalVasco daGama e a Índia, realizadaenParís, enmaiode1998, co título:A Literatura Indo-portu-guesa Contempoânea: Antecedentes e Per-

curso,manifestaoseguintesobreoshabitan-tesdeGoa: ‘‘Umasociedadeexposta, comosesabee jásedisse, ás tentaçoese imposiçãodaeuropeisação, aopeso respeitáveldosvaloresdocristianismoeaosacenosdepromoçãoso-cial segundopadrÎesdaMetrópole.DigoPro-moçãosocial, nãoapenasnosentidoestritoefútil do termomas, também,nosentidoutilita-rio, noque respeita, porexemplo, acargosecarreirasdo funcionalismopúblico’’.

AsituaciónquenospresentaOrlandodaCostaémárcanteencalqueradosparámetrosdavidagoesa.Maisnocasodospoetas,dansealgunhasnotábeis referenciasque, estandoenesascondicións,haiuncertodesmarqueaoprocuraras raíces indianas, comoéocasodeCristóvãoAiresque refuxiaasúapoesíanosavatares festivosda India.Ouéasúapoe-síaaqueprodigapotenciarascanciónspopu-lares, as festaseasdanzarinasqueproclamancálidosperfumesdaautenticidadedavidaso-cial eculturalqueGoabebedosambientes in-dianos.Nestasituación, atopamosaMarianoGracias, sen récelodedorbuscaapatria¿quepatria?Sónosegredodopoeta temosquebuscar.ComoenRoqueBernardoBarretoMi-randavemoscomobuscououtrasseducciónspopularescargadasdevivezasatírica.

Edestaxeracióndepoetasde finaisdosé-culoXIX,destacamosaPaulinoDías, opoetaquesouboentronizaresa filosofíabrahamáni-cana literaturaportuguesa–porcertomoipouco recoñecidaestasúa faceta–.XuntoconAdeodatoBarretoeNascimentoMendonça,PaulinoDíaséundos intelectuaisdeGoa,ade-maisdemédicoeprofesor, foi unbocrítico li-terarioqueolfateouamellorpoesíaquese



deuenEuropaeAsia.Sobre todoada IndiaeadePortugal.Asúapoesíaservedepuntodeenlaceen-tredosmundosdiferenciadosentresi, ooriental eooccidental.Oseupoemario:NoPaísdeSúriacom-péndiansevarios rexistrosnoquedestacaaculturaeamísticabudista, vertidaá linguae literaturapor-tuguesa.PaulinoDíasabriuhorizontesdesdeasúaGoanatal; tanamplosesólidosqueconfirmanquelerasúapoesíadecatámonosqueestamosanteunpoetauniversal.OmédicoFlorianoBarreto foi unpoetaqueestivo

atentoáscantigaspopulareseá tradiciónoraldeGoa.Asúapoesía formapartedesasmanifestaciónsqueel evocaconmestríaedesdobrouosentimentoquesentíapolasúacomunidade.Foi, tamén,ungransonetista.Nestadirecciónapuntaogranpoeta,Nas-cimentoMendonça,un ilustreavoque tivoápoesiaporcompañeirae libertadoradeseusmales.Enopi-nióndeAleixoManueldaCosta, ‘‘NascimentoMen-donçaéopoetaquemelhorcantouosmotivos india-nos. (...)Assuaspoesíassãoestatuetasdebarroon-deoburil doartisteparecequesedeleitouemescul-pir traçosdesmaiadosquenãoesprimemovalorpri-macialdaobraouburiladurasdemasiadamente in-cisivasque lhesalteramaplásticanassuas linhasforteseharmoniosas’’.Outroavogadocoapoesíaáscostas, foiTeloMas-

carenhas,que fixoestudospre-universitariosenGoae ingresounaUniversidadedeCoímbra. Foino-tarioeaxentedoMunisterioPúblico.ConAdeodatoBarretoeJoséPauloTeles fundouo Instituto India-noeoxornal ÍndiaNova, nacidadedeCoimbra.Ti-vogransucesoasúa líricaqueespallouenPortugal.RâmaeSita, detivoaatencióndograncrítico litera-rioedeartecomo foi JúlioDantas,quedixo: ‘‘RâmaeSitaemquesecondensa, comperfeito sentidodasua inmortalbeleza, omotivo líricoeheroicodoRa-mayana,puroclarãocomqueaalmahindú iluminouomundo’’.NoutraspredisposiciónsatopamosaHipólitode

MenesesRodrigues, evocandoásmulleresen lúdi-cascomposicións.MariodaSilvaCoelho,buscandoas raizesedandoperfumeas follasmurchasda tra-diciónhindú.AlbertodeMenesesRodrigues,creoueabriuosseuspoemasdos lenzosdadeslembranza.LaxmanraoSardessai, coacargadeGoanocorazón,deusentidoapoemas inmorredoiroscoseupensa-mentoeactitudesdepurezahindú.Paraentrarnoutradimensionalidadedapoesía

goesaénecesario facerparadaanteapoesíadeAde-odatoBarreto,quesócon32anosdevida legounosunha importanteobrapoéticaedenarrativa.Coasúapoesíaviaxamosaoverbodacivilizaciónhindú,ásúa filosofíaeaoseuhumanismo.Nasúapoéticacodifícansevarios rexistros.Asúaaltacreatividadeficouexpostapolo críticoRuySant’Elmo: ‘‘Eopoeta,aliandoasensibilidadeaopensamento, tentou tra-ducirnasua liraasemoçÎesprofundasdoAmoruni-versal, queacontemplaçãoda transcendentehar-moniaqueanaturezanosdesperta’’. AobradeAde-odatoBarretoconstataunanteseundespoisbas-tantemárcantenapoesíagoesa.Este termooconfir-maoseugrandeestudosocomoéopoetaOrlandodaCosta,quedi: ‘‘Decertamaneira,dentrodos limi-tesdacontemporaneidade,ouseja, de todoo tempoenquedecorreesteséculo,poderíaestabelecerpa-raefeitosdeanáliseeexposiço,doisperíodos–unanteseoutrodepoisdeAdeodatoBarreto, tal a im-portânciaqueeuatribúoàsuapersonalidadedecriador literarioedivulgador responsábel eempen-hadonumacultura, chamemos-lhenativa, faceaumaoutracultura, chamemos-lheadoptiva’’. PodequeestaanálisedeOrlandodaCosta, nos leveacap-

taramúltipledimensionalidadedeAdeodatoBarre-to.Esescánticos indianosquenosofrecenoseupo-emario:OLibrodaVida, ouenCivilizaçãoHindú.Naorde filosóficaehumanista, fainosviraraolladaaesecírculocultural enqueosnaturaisdeGoarespi-ranoarplenoda terracoa linguaprestadadeoutrapatria.NapercepcióndeAdeodato, foron fieisasúa terra

R.V.Pándit, tal comoespremeasesenciasdoverbonativo.Así continúanoutrospoetasáprocuradasaugasclarasevivasdaverbaportuguesaerixidaenGoa, comoéocasodeMariodoCarmoVazeAlfredoBragança.Maisoapeloápalabraportuguesa floreceenseumaisnobre rexurdimentonapoéticadeOr-landodaCosta.UnpoetaquevivedesdemoinovoenPortugal, unvello loitadorcontrao réximesalazaris-tadesdeosanoscincuentaataa súacaída.Maiséunescritor con raícesnasúaGoanatal, queaíndaes-premeasaviaque fai florecernasúa literatura.Or-landodaCostanonéunescritorde referenciasso-breGoa,delaescrebe romances tanperfiladosnesarealidadecomoaquemanifestanasúanovela:OÚl-timoOlhardeManúMiranda (2000).Orlandoéunescritorquecontinuamentevoltaaomundodassúaspropiasorixes, ondexacalqueradasmanifes-tacións lusófonas foronafastadasdesde1961, anoda integración forzosadeGoaá India.Dospoetasnacidosnadécadados trintaatopa-

mosvariadasentregas líricaseheteroxéneos rexis-tros.OsdeJoséRangel, unpoucoasentadona tradi-cióndospoetasanteriores.Assúascomposiciónsestánorientadascaraauncontextosocial ecrítico.RemígioBotelho, estivomotivadopordiversoses-cenarioscostumistas.CirianoValles, ofrécenosver-sosdasúacontemplaciónsobreomisteriodanatu-rezamanifestadanaspaisaxesdeGoa.VimalaDevi,en 1958 trasladouseaLisboa, viviuenLondresedes-dehai anosviveenBarcelona.Asúapoesía, aíndaque tencertasmarcasdeorientalismo,está impreg-nadadoacervo literariooccidental, tal comoocon-firmouocrítico, JoãoGasparSimoes.Porun itinera-rioparecidoaodeVimala, estánosversosdeJuditBeatrizdeSousa,unhagoesanutridacosesenciaseparticularidadesdapoesíaeuropea.De todoestemosaicodepoetasdeGoa, restamencionaraungranpoetacomofoiRuyNazaret, de formaciónmé-dicaeestivoacabalodosséculosXIXeXX.ResidiuenPortugal easúapoesía foidecortesocial, revolu-cionariaeamorosa.Nazaret foi unpoetacontunden-temente líricoeunhomecomprometidocoa loitacontra o réximesalazarista.ApoesíadeRuyNazaretestáespalladaendiversaspublicaciónsdasquenondispoñemosparapoderofrecer seusversosaos lec-tores.A integracióndeGoaao restodagran familiada

India, xacomoprovincia federada, eliminoua linguaea literaturaportuguesaeagorasóo inglésea lin-guahindúdazona teñenseupredominio.UnhanovapoetadeGoa, comoEunicedeSouza, compónseuspoemascoas lembranzasquesúaavómemorizoudapresenciaportuguesa,maisnonen idiomaportu-guéssóen inglés.ÉobvioqueasantigascoloniasportuguesasenAsia:GoaeMacau, integradasna In-diaenaChina, respectivamente, teñadesaparecidocalqueramanifestacióndapotenciacolonizadora.OcasodeTimor,nomesmocontinente, coasúa inde-pendencia fortalecea linguaportuguesaeprométe-lleun futuroviábel. Édexustiza lembraraospoetas,nativosdeGoa,quesementaronverbasda linguaportuguesaedacal recollemoseste florilexioqueaquípresentamos.

.....................................................................................XoséLoisGarcía



CRISTÓVAOAIRES(1853-1930)

Ás lânguidascançoesdas indianas festasrespondiamao longeasmurmúrias florestas:o ventobaloiçavaas finasarequeiras,as filhasdeVixnú, tisnadasbailadeiras,imitavam,dançando, ascurvasdaserpente.

DoiravadopagodeosbrancosalabastrosALua, avassalandoocéucrivadod’astros.

Andavannaatmosferaunscálidosperfumes,eà luzd’estrelasmil brilhavam,como lumes,nosvermelhos turbantes,mescladosos rubis, asperlaseosbrilhantes.Crizavam-senoarmilhoesdevagalumes,easgravesoraçoesd’austeroscelebrantes,comoummurmúio inmenso,subiamatéDeusnasespirasdo incenso.

Ardiambrandamentenascaçoulasdeprataemirradeliciosa,oaloés, abaunilha, o sândaloea rosa.Avozdossacerdotesrumiavadocentementeassúplicaseoshinos,aàsanta romariaos tardosperegrinosacorriambrandindoos fusfurosarchotes

Eninguémfaltaà festa, os velhos, ascrianças,mulheresmatizandoas longas, netran trançasdoouro, dos rubis, das florespredilectas,dosperfumessubtis, das jóiasmais selectas.

..............................................................................................Fragmentodopoema ‘AssistindoàRepresentaçaodeSacuntala’

MARIANOGRACIAS(1871-1931)

.................Édordemais–pornâoé?!CasimirodeAbreu

TerPátria eestardesterrado,Sempregemendoechorando;Ter vidae, dequandoemquando,Afundar-seemagonía,Teramornâosendoamado,

Ai! ter tudoenâo ternada,Sentir est’almaenlutada,Maisemais, dediaadia,Nâo ter luzenâo ter fé...‘‘Édordemais–poisnâoé?!

..............................................................................................Opoematitúlase ‘Dolor’

R.B.BARRETOMIRANDA(1872-1935)

Qual formiga temdeserQuemqueiraaçúcar comer.

Temquesermuitopequenoehumildecomoa formiga.sequer viverbem, sereno.

AosGiumentos

Sempreamulher lindaseduz...Casadaounâo, a suabelezaNâo temsenhor, é comoa luz,Pertencea todaanatureza.

..............................................................................................Opoematitúlase ‘Muyzahunnkhavunkzay’

PAULINODIAS(1874-1919)

Apaga, óPacriti,meudoidopensamento.

Ócarnedemulher,meusonhoemeu tormentovasaemminhacabeçaoazeiteea frescura.Ai que frutovermelhoa tuabôcapura...FormadoParabrahma,óestáticaequerida,do teuseio rebentaacatarata, a vida,desatasconceiçoes, forjas símbolos, batesformas,matéria, luar... Teusgritos sâocombatesdoDesejomordendoa IlusâoSuprema.Jai, Jai, Sacti, naessênciaeapontadodiadema,comnaraeNaraianaemdoispeitosagudos!Coiraçadadeoiro, os rubis comoescudosaarder, adelirarnocolodealabastro,eisqueeu teadorocomoaumadmirável astro,Xantá,Bagavati, dearmascomoosmontes!

Euvejoo teuperfil por todoshorisontes,assentodoPurucha, ógrande lótusdeoiro,Tudeitasnopagodeo festejadoagoironasmâosdopurohita, òdeusadoveludo,tucantasquandoogong rompeosilêncioagudo,teuspésardem, tuésaalmadosDarmaxastras,tal comoumgrandemar tuapiedadealastras,beijasoDassa,Malcha, oBrâmane, oChandala,os trêsmundosenvoncea tua túnica ralaMitra,Varuna,dians, osdeusessuperiores,rompemglórias, nomo,estendempitambores,canastrascomoambar, cum-cum, lumes, grinaldasdiantede ti,Nari...

..............................................................................................Opoema levapor título ‘APracriti’



FLORIANOBARRETO(1877-1905)

Tilintaosguizos: tchin.Saranguins lentamentedesprendempeloespaço lánguidasdoçucas,harmoiasd’amoraveluadas, purasqueembalamanoss’almaemumsonhodolente.

Saosoluçosdeamor, saomelodiascérulas,aéreas, virginais, cristalinas, ignotas.Tilintaosguizos: tchin.Saoorvalhosdepérolasqueseevaporannoaremturbilhâodenotas.

Bateosguizos: tchin, tchin; ematizaeconstelacomestes finossonsmusicais e sonoroscarícias ideaisqueosarangui evola,

quesemelhamao longeasApsarasemcorosdescantandoao luaravolatamaisbelacomavozdocecomoumcetimdecorola...

.............................................................................................Opoematitúlase ‘Abailadeirada Índia’

HIPÓLITODEMENESES(1902-1947)

Tunaoconhecesos limitesdestereinoecontudoésa rainhadele.(RabindranathTagore)

tu,mulher, ésa rainha,DamaispuraadoraáoDumreinoqeunaoconheces.Reinodomeucoraçao

Meucoraçaopobrezinho,És incoerente, um incerto,Seelaestáperto, emudeces,Seestá longe, aqueresperto.

Os teusolhosdeesmeralda,Os teusolhosdeJoaninha,Andampor láperdidinhos,Todosossonhosqueeu tinha,

Mulher, tuerasamais fraca,Mulher, eueraomais forte...Foi assimantesdever-te,Quehojeestá trocadaasorte...

Meuamor, tuqueeras tudo,Meuamor, euqueeranada,Sendonada, eudei-te tudo,E tusómedestenada.

Meucoraçao, coitadinho,Foi nada jpraquemamou...Ninguémtenhaoqueele teve,Nemchoreoqueelechorou!...

Meupeito,maisdevagar,Muitoamorsufocaemata...EadoréoúnicogozoDestaminhavida ingrata...

.............................................................................................Opoematitúlase ‘Quadras’

NASCIMENTOMENDONÇA(1884-1926)

Durga, aSerena,DeusadaMorte,TemolhosdehienaEairosoPorte,Durga, eSerena,Senhor,Senhor!Traz-nosaMorteEémaedoAmor.

NaovemsòzinhaDurga, aSerena,duraedaninha,TAl comoahiena,Naovemsòzinha,Senhor,Senhor!Durga, aSerena,Traz-nosoamor.

DeseuspunhaisOsangueescorre,ChoveemcoraisNaervaquemorre,Choveemcorais,Senhor,Senhor!AervaquemorreVejo-aemflor.

Eopó, agora,Ei-lomudado,JardimdeauroraTodoorvalhado,Eopó, agora,Fez-seervae florEi-lomudadoP’lamaodoAmor.

.............................................................................................Opoeta titúlae ‘CorodeBailadeiras’

TELODEMASCARENHAS(1889-1969)

Osari éun longoepreciosocendal,quevesteocorpodemulher, suaveebrando,deencantosmil; e éumestendaldegraçasdeuma tanagrabailando.

Caindoempregasmolese revoluteios,comoumcinto inviolável decastidade,tornagracísosgestoseosmaneiostímidos, altivosecheiosdedignidade.

Amulher indianaenlevaeencanta,comoas figurasdos frescosdeAjanta,noseu trajopitorescoe tradicional,

LembraasheroinasdemaordeKalidassa,noseuveláriodeoiro, sedaecassa,ematitude langorosae intencional

......................................................................................................................................Opoematitúlase ‘Osari’



MÁRIODASILVACOELHO(1903-?)

Savitrimorreooesposoamado...Aovê-lomortonosagrado larDeespatnoemágoaatéchorouomar,Chorouobosqueeocéu todoestrelado.

Umcertodiae, numfloridoprado,Comoseosdois vivessemasonharEntre frescosarbustosao luar,Confundira-ososonhoenamorado.

Morreu.MasSavitri,meigaconsorte,(Di-loa lenda)aoencontro foi daMorteE–frágil pombanumprélio ferino–

Arrancou-lhoparaaVida.EuviviAcrer em lendas.EondeaSavitriPormim lutandocomoomeudestino?

..............................................................................................Opoematitúlase ‘Savitri’

A.MENESESRODRIGUES(1904-1971)

Foge-meosono.Anoiteavança,Negracomoocarvao.Caes ladramnavizinhançaFere-meosouvidosAestridulaçaoDosgrilos.Umdiamorreueoutronasceu.Cantaumgalo.Amanheceu.

..............................................................................................Opoematitúlase ‘Insónia’

LAXMANRAOSARDESSAI(1904-?)

EuescrevoproquesofroEnosofrimentocresçoTenhosofridopoucoMas tenho feitomeusSofirmentosalheios.Eestougratoa todoselesPorquesaoosmeusescultoresQuemederama luz,Avisao, a força,A tolerância, o fogo,A revolta, a calma,Tudooquesou,AnadaaspiroPorqueexaurodahumanidadeAseivacriadora,Comoaárvoreda terra...

..............................................................................................Opoematitúlase ‘Sofrimento’

ADEODATOBARRETO(1905-1937)

...Queanaturezahumanaéambiciosae insaciável!...Quandoomeu filhoabriu, comoumarosa,fitando-me, adorável,abocamiudinha, num jucundoeangélicosorriso,nadamais foi preciso:

Senti-me logoo ‘‘füehrer’’ doMundo!

MonteNovoAljustrel, 28deagostode 1935.

..............................................................................................Opoematitúlase ‘Orgulho’

Saocomoeusouaquelasazinheirasdomontado...

Comooveraoalegrepoedoçurasesorrisosnocôncavoestrelado,aprestam,emsorriso, seu toucadoevaoerguendoaocéuosgalhosnovos.

Massoboverde-clarodos renovosonegroda tristezase lhesadensa, emrama, tristementenosabrigos;

equemasvêporodentro jápressenteo invernoqueameaçaaNatureza:-igual aoqueseadensanaminhaalmaigual aoquenaovêemmeusamigos...

Aljustrel, 28deagostode 1935.

..............................................................................................Opoematitúlase ‘AsAzinheiras’

R.V.PANDIT(1917)

Éuma folha inteiraMasdivididaemoutrasPequeninasCadaumadelasInteira...

A folha toda?É inteira?Édividida?

AssiméaminhamenteInteiraMas infinitamentedivididaInteiraedivididaTalqualUma folhade tamarindeiro.

..............................................................................................Opoematitúlase ‘A folhadoTamarindeiro’



MÁRIODOCARMOVAZ(1918)

Queroserpequenoeserhumidel.Sofrer asagrurasdospobresesentir a lutadosque trabalham.–Sernada.Confundur-mecomooPovo–Alagar-meemsuoresdeitar-menochao–Ter fomeenao terpao.

Querosentir a vidadosque trabalhamaoSol–donossohumildepescador,quearrancaaomarcomasua rede fracaepequenaopaoparaoseu lar.

Querosentir autadoxetcar,cavandoochaoardentedasmoredasecasanas–arrozpara tantagente.

Queropaltnarnachinimnasveredasdospalmares.Trepar coqueiros semfim,ao ladodospaddecares.E, ao findarodia,nas tvernasdos rendeiros,embebedar-mecomfenim!

Queroouvir asbasfémias impotertesdios jornaleiros velhosedoentes,quenoapuderamamealhar.Epercorrem,curvados,–almasalheias–caminhosdealdeias,amendigar.

.............................................................................................Opoematitúlase ‘AnseioNatal’ (fragmento)

JOSÉRANGEL(1930)

Cavandoesuando, vai ocavador lavrandoa terra,Áchuva, aosol, ao frio, desafiandoomundo,Quevivedeorgiasedeódiosepesnanaguerra,E se ri, e troçadavidadumpobre imundo...

Lutandoesofrendo, vai elemordendooamargopaodavida,Nos lábios ressequidosempalidecendoosorrisodaesperança,Antea terraagrestequebebeoseusangueeo ferecomouma lança,Rasgandonasuaalmaatribuladaumaprofunda ferida...

Naodesesperes, ócavador, queavidanaoésósofrimento;Na trevamaisnegrabrilhasempreumacentelhada luz,Quandoaalmapalpitanumidealqueseduz.

Sofres!Bemosei,masnaoestás sózinho,No teucaminho, cheiodeespinhos, vicejaa flordumamigocoraçao,Quepulsapor ti, cheiodeesperança,proqueé teu irmao...

.............................................................................................Opoema levapor título ‘Toadadavida’

ORLANDODACOSTA(1929)

EscorradasbocasCadacantodeamorEscorradasbocasedasmaosNasduasmargensdamesmador

CadacantodeamorTragaoamorcomoumastropelamaoAtéondeo rionaosecouNumleitodedias vaos

Pela vigíliadospovosCadacantodeamorColhanoamisalto ramoColhanomais fundo leitoEscorraaindadasbocasDasbocasedasmaosNasduasmargensdamesmador

CadacantodeamorVenhados lodosaocoraçaoVenhadasalgasedos ladosAcada rostocomaminhamao

Venhados lodosedasalgasVenhados lodosaocoraçaoEescorraemnósdecadamaoComomargensdamesmador

QualquerDiaesteSonhoéumaLenda

Trazer-tenosbraçosdespertaPelaareiabrancadeumapraiaQuenaohánomequese lehponhaEdeixar-teondeaáguadesmaiaEcede tudoà terraquecomeçaBeijar-tenosolhososolhoseavidaAfundar-tenos lábiosadespedidaAcerder-seumsoldepescariaEpartirescomoumcoralE ficar eu rochanoarealEsperandooventoeamaresia

.............................................................................................Opoema levapor título ‘PoemaVIII’

ALFREDO FRAGANÇA(1916)

PassoupeloTugúriopequeninoapaz,mas lánaoquisentrar;passouaSaúdepor lá,olhouenadaviu;correu fugazaCaridade,olhouesósorriu;veioaMocidadee láentrou,masdoumbraldaportaascotasvoltou;láporessepostigo,humildeepequenino,nessasdensas trevasdebolor epodridao,de lodoemiséria,sóàesperadaMorte,moravaaDesgraça!

.............................................................................................Opoematitúlase ‘Pária’ (harijan)



VIMALADEVI(1932)

Ondeamorondesexoondanasbocasondea língua trançaondeasimplesânsiaondeamorondeamor

Cantacantacantasombreossatélitesocoraçao láemcimaemveiasemvíscera

ocantocomvozdeventoocantoescutado

comumcoraçao transitor

CIRANOVALLES(1934)

Tímidamenteas floresdescerramAssuascorolas vespertinasEumperfumevoluptuosoIntoxicaanoite.

No infinitodoscéus,Asestrelas,Comosonhossuspensos,Cintilam,encantadasPorumrumordivino.

NaTerra,Perpassamvultos,Sombras torturadasQuesedesvanecem,Silenciosas,Na imensidadedanoite.

..............................................................................................Opoematitúlase ‘Nocturno’

JUDITBEATRIZDESOUSA()

Olho-mea jánemseiquemsou–por issoéquenaovou.

Danteseu tinhaumsonhoemcadamao.

Masaverdadeescooupelosmeusdedose roçoupelosmeus lábioscerradosnasíntesede todosossegredosinconfessados.

..............................................................................................‘DeMáscaranoChao’

REMÍGIOBOTELHO(1933)

Rioabaixo, rioacimacomtodaagraçadeumarimavaipassandoabarcaça...vai passandoapassobrandosobraaságuasdeMandovi –parececheiadasmágoasda terraondenasci.

Diaenoute,nouteediaéoaçoutedaventania...masvai passandoabarcaça,e vai levando lentamenteavelhagraçadavelhagente.

Jáo Invernoseaproxima,maséeternooseupenarrioabaixo, rioacimadoeternoMandovi...é o sonhoqueperdie tentoemvaoapanhar.

Todapejadademinério,ebeijadap’lomistérionasentranhasdasmontanhas...umasinaamargaleh faz levaragrandecargap’raograndemar.

Sinamais tristenaoexiste–barcoaladomovidoàdor,donossoamornaoconsumado.

..............................................................................................Opoematitúlase ‘Barcaça’


2 8 / A G O S T O D E 2 0 0 3 - N Ú M E R O 4 8 0

Coordinación, A.R. López e Soedade Noia. Deseño, Signum Deseño.Maquetación, Antón Lopo. Fotorreproducción: Chico Mirás. Contactos:[email protected]

Cambio declima

Cam

bio

decl

ima


O futuroxa está aquí


Este verán foi o máis caloroso que se recorda en Galicia, perotamén o foi en toda Europa, nunha vaga de temperaturas saha-rianasqueprovocoucentosdemortos no continente e levouosríos ós seus mínimos históricos, derreteu os xeos eternos dosglaciares e propiciou un sarabullo de incendios en áreas tandistantes como o Canadá e Portugal, onde aproximadamentese queimou o sete por cento do seu territorio. O suceso non se-ríaespecialmente importante–ósumoacifradunrécordparaolibro das anomalías– se esta cota de calor non fose un banzomáis no progresivo aumento das temperaturas globais, fenó-meno que converteu os anos noventa nunha especie de prólo-go do inferno que agora desfrutamos, e que parece irrefreable.Estas son as consecuencias dun complexomecanismo, propi-ciado polo ser humano, que conxuga o cambio climático coadelgazamento da capa de ozono a causa da emisión de gasescontaminantes e o consumo desorbitado de enerxías fósiles,como o petróleo e o carbón. As consecuencias van ser, proba-blemente, de auténtico pesadelo e as teorías sobre o cambioclimático–teorías científicas, por suposto–anticipanopanora-madestepesadelo:Nospróximoscincuentaanosa temperatu-

ramediadoplanetacreceráentre 1,5e6graos;porcadagrao,onivel do mar aumentará un metro polo derretemento dos cas-quetes polares. É dicir, se a tempertura media medrase dousgras en Galicia, deixarían de existir cidades como A Coruña edesaparecerían as praias de toda a nosa costa. Fronte a estepanorama, sen embargo, a maioría dos países non afrontanunha política realmente efectiva e algúns, como Estados Uni-dos, incluso rexeitan asinar o Protocolo de Quioto para frear aemisión de gases de efecto invernadoiro. Tampouco o cidadánparece demasiado preocupado por este mutismo, anque asconsecuenciashumanaseeconómicasdaúltimaondadecalorfosen estremecedoras e o cidadán vai ser, en primeiro termo, oprimeiro afectado, coa drástica desaparición dos cultivos, adestrucción da industria turística en determinadas áreas ou oesgotamento dos recursos hídricos. Pero... ¿por que non reac-cionamos?¿Porquenon reclamamosósculpables?¿Porqueacruzada contra as tabaqueiras cando os fabricantes de auto-móbiles e as súas industrias subsidiarias non só nos estánma-tandoanóssenónqueconeles levanpordiante todooplaneta?



Algúns científicos xa teñen feita a táboa climáticade Europa para os próximos cincuenta anos e nesatáboa, Galicia aparece incluída nunha área que co-rrespondería ó sur da península e o norte de África.É dicir, que aqueles versos de Rosalía de Castro ‘A-deus ríos, adeus fontes / adeus regatos pequenos’van ir máis alá dun sentimento de alleamento mi-gratorio ou de metafísica emocional para transfor-marse nunha realidade estremecedora: as fontesdo país secarán e ríos como o Mao, o Arnoia, o Lan-dro, o Cabe, o Cepelo, o Sarria, o Taboadela, o Bar-baña, o Lagares e centos máis de refrescantes efermosas correntes pasaran a ser canles estacio-nais polas que só correrán as bátegas incontiblesdas tormentas, como os uadis alxerianos, as ram-blas catalanas ou as torrenteiras canarias. Mesmoas xélidas terras de Escandinavia mudarán a súapaisaxe climática e padecerán, incluso, ondas decalor con estiaxes mediterráneas. O sur de Franciaserá como Estremadura e Centroeuropa vivirá unclima continental extremo, con veráns parecidosós que agora ten Castela.

E iso se falamos da calor, porque o frío e as chu-vias tampouco coñecerán termos medios: as tor-mentas ininterrompidas provocarán inundaciónse o frío, cando veña –e non esquezamos a vaga do2001 en Galicia, con temperaturas récord por bai-xo de cero– será estepario.

¿E o mar? ¿Que pasará co mar? Moi sinxelo: su-birá o seu nivel de forma significtiva. Hai científicosque lle agoiran un metro de elevación por grao detemperatura. As previsións para os próximos de-cenios tecen un arco amplo: entre 1,6 e os 6 graos.Esta última posibilidade sería especialmente tráxi-ca, porque desaparecerían miles de illas do Índico

e o Pacífico, O Grove volveríase insular e A Coruñadesaparecería en boa medida baixo das augas.

Pero ¿a que se deben todos estes cambios? Ca-da vez son máis claras as evidencias de que existeunha estreita relación coa concentración dos ga-ses que contribúen ó efecto invernadoiro, sobre to-do o anhídrido carbónico. Desde finais da SegundaGuerra Mundial houbo un fortísimo incremento doconsumo de carburantes fósiles, feito que acen-tuou o proceso, aínda que a contaminación se re-monte ós comezos da era industrial, nos mediadosdo século XIX. Antes desa nova dinámica, a con-centración de CO2 na atmosfera era de 270 partespor millón, mentres que agora chega a 380 e mes-mo a 390. Iso significa que o anhídrido carbóniconon parou de acumularse na atmosfera desde oXIX, con maior tendencia nos cincuenta anos a es-ta parte.

Rajendra Pachauri, presidente do grupo de ex-pertos da ONU sobre clima, lanzou un SOS o pasa-do agosto e, nunha inusual comparecencia, asegu-rou que o cambio se debe ‘‘moi probablemente áacción do home’’. O de ‘‘probablemente’’ enraíza-se no feito de que, a pesar das probas sen refuta-ción, aínda hai científicos que atribúen o cambio declima ás radicións solares ou a procesos inheren-tes ó propio planeta. Pero máis importante que obando cientifista no ‘‘probablemente’’ é o feito deque Estados Unidos e as súas multinacionais nonestán dispostos a cambiar de política económicapara atallar os gases de efecto invernadoiro, asinaro Protocolo de Quioto ou buscar outras vías ener-

xéticas alternativas. De Estados Unidos, precisa-mente, veñen eses estudios onde se analizan asvantaxes económicas do cambio climático e, porsuposto, non se ven excesivos problemas, anque odisparo no consumo de electricidade para o aireacondicionado, causa do apagón de agosto naCosta Leste do país, se transforme nunha catástro-fe nacional.

Fronte ós escépticos ou os avaros, a realidade éque, nos últimos dez anos, asistimos a unha dupli-cación dos fenómenos climáticos extremos. O gra-ve, ademais, é que eses acontecementos atípicosvan ser cada vez máis graves e frecuentes. Áfricavive unha terrible seca desde hai anos, a India pa-dece nos últimos veráns canículas terribles conmiles de mortos, nas Maldivas rexístrase un réxi-me de tempestades cada vez máis severo, en Cen-troeuropa pásase das inundacións máis violentasda historia á calor asfixiante que ningún anal lem-braba.

Pachauri fixo un desesperado chamamento óspolíticos para que non esperen a unha eventualdesfeita ecolóxica para tomar medidas que freen aevolución. ‘‘Hai que tomar medidas de todo tipo e atodos os niveis, incluído o local, como utilizar máisos transportes públicos, reducir o consumo de car-burantes fósiles, desenvolver enerxías alternati-vas ou renovables, medidas todas que serán sem-pre beneficiosas’’, aconsellou o científico, quen ta-mén alertou dos intereses económicos que gober-nan o mundo. E fronte ós grupos poderosos quepoidan tentar frear esa vontade de cambio en be-neficio do futuro do planeta, Pachauri cre que ‘‘amellor estratexia consiste en informar ó público’’.Porque a pesar de existiren grupos enredantes que

traten de se interpor e bloquear tales accións, nonexiste motivo ningún para pensar que os gobernosnon van actuar consecuentemente se a opinión pú-blica se mostra a favor dunha medida concreta’’.

A opinión pública non está dando mostras deque o ambiente sexa unha das súas preocupaciónsnin os gobernos semellan ter a información do pro-blema como unha das súas prioridades. Iso a pesarde que o cambio de clima está a provocar un des-prazamento das enfermedidades, a aparición dou-tras novas e o recruamento dalgunhas que se críanextinguidas. Os sistemas biolóxicos non podenpermanecer alleos ás transformacións e aparecenpragas debido a que, con noites de inverno máiscálidas, proliferan os mosquitos e insectos quetransmiten as enfermidades. Tamén xorden inva-sións de roedores –como a que padecen actual-mente Londres e Nova York– pestes que dezmanas árbores e, sobre todo, vagas de incendios fores-tais que acaban por destruír os bosques que asmadeireiras aínda non tocaran.

Sen embargo, a pesar das evidencias e dos tras-tornos, o ser humano segue actuando como se ocambio climático fose só unha noticia máis dosmedios de comunicación, como se aínda non dera-mos creto ó que ocorre ou estiveramos demasiadoaturdidos para pensar que iso nos está occorrendoa nós. O futuro xa está aquí e, ó parecer, estamosresignados. Tal vez non se trata de resignación se-nón de algo aínda menos ideolóxico: indiferencia,alleamento, nugalla, adormecemento, egoísmo...

S.Noia/A.R. López



Desastre taméneconómico

Unhaverdadeirapolíticaparaevitarocambiocli-máticopasaríapor reconverter radicalmentea in-dustriadoautomóbil eassubsidiariasqueo rode-an, sobre todoopetróleo... Pero¿comoasimilaríaa industriadoautomóbil, auténticosímbolodoca-pitalismo, esta reconversión?Mentres secelebranas reconversiónsdas industriaspúblicasedemi-llónsde traballadoresen todoomundo, aspodero-saasempresasdosectornon levaríannadabenquese llesesixise investir en investigaciónouque,mesmo,buscasenalternativasóconsumodecom-bustibles fósiles. En resumidascontas, trátasedereconverter e reducir aproduccióneoconsumodepetróleoecarbón.Éalgo tansinxelocomopoucoposiblequesaiaadiante, empezandopolaperdadepostosde traballoquesuporía, nunha iniciativaradical, castigar severamenteaproduccióndeau-tomóbiles.Senembargo, anteasituacióncreada, aactual

producciónenerxéticanonpodesostersesen re-bentaroproblema.De feito, o80porcentodocon-sumoenerxéticomundial correspondeaenerxíasfósilesqueprovocanemisiónscontaminantes, senquesebusquenoutras víasdeabastecementoenenerxías renovables, quedeberíanpasardo 12,7porcentoactual ó20porcentono2020,paraqueen2050sepoidasuperarametadedoconsumoenerxético total nomundo.Senonse inicia esteproceso, seránmoitosmáis

ospostosde traballoqueseperdanporpoloefectoclimático, nunabanoqueabrangueaagricultura, apescaouosservicios.Oquencementodesatou,porexemplo, corren-

tesmigratoriasdedistintas variedadesdezoo-plactoquesedesprazaronuns 10graosde latitudenoAtlánticoNorte, oquepoderíaprovocardificul-tadesnaalimentacióndalgunhasespeciespiscíco-las, comoosalmón.Outrodos fenómenoscompro-badoséoadiantodaeclosióndexeraciónde ficto-plancto (planctovexetal) variosmesesantesdaprimavera, oquealteraoequilibrioentreamaiorproduccióndealimentoseomomentodonace-

mentodospeixes. Este fenómeno tenoseusímil,segundoosexpertos, noprocesode floración te-rrestree taménsecomprobounosmaresde Islan-dia, óoestede Irlanda, nosgrandesbancosdoCa-nadáenoAtlánticoNorte.A temperaturamediadaaugaen todososmares

da terraa3.000metrosdeprofundidadeaumen-tou0,3graoscentígradosdesdeoano1955ataho-xe eno futuro espérasequeoprocesoseaceleredemaneira vertixinosa.Unhaondadecalor comoaqueviviuduranteo

últimomesGaliciaprovocouperdasqueossindi-catoscalculanen77millónnsdeeuros, sónosec-tor agrogandeiro, comoaganderíadecarne, a ven-dadexatosde recría, porcinoounahorta.Ossec-tores lácteoeovitivinícola foronosmáisafecta-dos, cunhasperdasquesecalculanó final dealgomáisde 16millónsdeeurosencadaun.Nocasodoviño, asaltas temperaturas–engadenossindica-tos–poderíanprovocaroadiantodavendima–co-moxaaconteceunoutras zonasdapenínsula–de-bidoóestrésqueproducenauva, eaíndaqueasal-tas temperaturasnonafectaronacalidadedoaciosi se sentiránnaproducción, cunha reduccióndo20porcento.Nocasodosector lácteo, abaixadadaproducciónnasexplotacións lácteasgalegassuperouenagostoo 12porcento, conpicossupe-rioresó 15porcentoe,mesmo,do30porcento,nalgunhasgranxas.Osgandeiros, ademais, nonpodencompensarestaperdadebeneficiosenou-tonoe invernopolascaracterísticasdociclobioló-xicodasvacas, que tardanen recuperaroseues-tándardeproducción tralaondadecalor.Osectordecereais tamén foi undosmáisafectados, con 13millónsdeeurosenperdas.AproduccióndomillodegranenGalicia reduciuseun20porcento, asícomoomillode forraxe, feitoque implicaodesem-bolsoparaosagricultoresde2,8millónsdeeurosparaacompradepensoconcentradoe forraxedeshidratadopolopastoperdidoeen 13millónsacreacióndenovospastos.



Asituaciónpodechegarauncumionoqueosafec-tadospolocambioclimático, desdeparticularesataorganizaciónsemesmopaíses, poderíanaca-bardemandandoós responsablespolodanopro-ducido.As inundacións, as secaseos incendiosson, ademaisdunhadasconsecuenciasnegativasqueoquentamentodaTerraestáaprovocar, unhafervenzadeperdaseconómicasquearruínanas fa-miliaseque,mesmo,podenprovocar inxentesmi-graciónspola famenegraqueprovoquen.Nocasodunha reclamaciónxudial –quexaestudianoscientíficos– trataríasedesaber, exactamente,quensonos responsablesequenvai recibir aspo-sibles indemnizacións.Oquesi se sabeéque todoomundovai estar

afectado, especialmenteospaísesmáispobres,quecarecende recursossuficientesparaenfron-tarseósnovos retos, comopodeseradesertiza-ción, queameazasobre todoasáreasmenos favo-recidas.Naactualidade, calcúlasequeunha ter-ceirapartedasuperficiedoplanetaestábaixooxu-godadesertizacióneque,pola súacausa, 135mi-llónsdepersoaspoderíanverseobrigadasades-prazarsenospróximosanos, de igual xeitoqueseprevéqueuns60millónsdepersoasabandonenasáreasdesertificadasdaÁfrica subsaharianaendi-recciónónortedesecontinenteeEuropa.Adesetizaciónéoprocesogradualdedegrada-

ciónde terrasagrícolas–incluídososbosques–quevanperdendoasúacapacidadedeser terrasproductoraspor factoresde tiponatural, poloefec-todasactividadeshumanasedasvariaciónscli-máticas, dexeitoquesevanconvertendoen terre-osáridos, semiáridosesubhúmidossecos.EsteproblemacentralizaosdebatesdaVICon-

ferenciadaONUsobredesertizacióneseca,queestesdías secelebranaHabana.Máisde250mi-llónsdepersoasemáisde4.000millónsdehectá-reas, equivalentesaunha terceirapartedasuperfi-cie terrestre.O fenómeno, senembargo, nonafec-ta soamenteóspaísesdesenvolvidos, xaquemáisdun30porcentodas terrasdosEstadosUnidoses-tánafectadaspoladegradacióneunhacuartapar-tedeAméricaLatinaeoCaribesondesertose te-rras secas.Aescalamundial calcúlasequeovolumede in-

gresos anuais perdidospor causadadesertizaciónnasáreas inmediatamenteafectadasporeste fe-nómenoascendeaaproximadamente42.000mi-llónsdedólaresanuais.Adinámicaque incentivaéperverse, xaqueadesertizaciónémesmotempocausaeefectodapobreza: apobrezaobrigaaquenvivenda terraasobreexplotalaparaobter alimen-tos, enerxía, vivendaeunha fontede ingresos, eomesmo feitodasobrexplotaciónvai acabandopor-gresivamentecoapropia fontede riqueza.

(Esgotamento]Unhaperversiónsemellantepodenprovocarasgrandesobrasde infraestructuraqueseestán rea-lizandoennumerosospaíses, equeestánaprovo-car, ademaisdeenormesmigraciónsdosasenta-mentoshumanos, terriblesdesequilibrios. Éoca-sodaconstruccióndagranpresadoYang-TsenaChina, unhamegaconstrucciónqueanegarácen-tosdepoboaciónsequeencontrouaopoisicóndosecoloxistas, que temena transformacióndo terri-torio. Igual podeacontecerpolocomplexodecon-tenciónhidráulicaquea Indiaplaneaconstruír nasfontesdos ríosquenacennoHimalaia, incluídoosangradoGanxes.EnEspaña, oPlande transvasamentodoEbro

suporíaodesvíodunhamasa importantedeaugacaraósur, oquedeixaríaazonanororiental dape-nínsula Ibéricanunhadesportecciónhidrolóxicanotable, oquesuscitouaopoisicióndedistintascomunidadesaun trasvasedoqueaíndasedubi-danassúasavantaxes.Taménocambiodeclimapol accióndoserhu-

manoéo responsable, paraboapartedoscientífi-cos, damaioríados incendiosquese rexistrannosúltimosanos, coaconseguintedeforestacióndoplanetaeaquebrazóndociclodeclimatización, eregulamentodaschuvias, queosbosquespropor-cionan.Adesaparicióndasgrandesáreasverdesseráamaior traxedia xamaiscontadae, opeor, équeagoranonésóunagoiro visionariooua tramadunhanoveladeciencia ficción, senóna realidadeque temosdiantedosnososollos.

LoisSandoval


Contorno ameazado

O Mar de Aral,crónica deaugasagónicasOmardeAral, undos lagosmáisgrandesdomundo, estáasecar, o seunivel diminuíude53metros sobreonivel domara36, a súasuperficiereduciuseámetadeeoseuvolume trescuartaspartes.Hoxeendía, este lagosobreviveen tresseccións: omarMenoroudoNorteenKazakhas-tán, omarCentral eoOccidental, situadoscase

porcompletoenUsbekistán.OcontidomineraldasaugasdoAral cuadruplicousea40gramospor litro, oque impidesobrevivir aí amaiorpartedasvariedadesdepeixese faunasilvestre locais.En 1982deixoudesepracticar todapescaco-mercial, a capturaactual é insignificante, e co-munidadesenteirasdepescadoreshoxecarecendeemprego.Asantigasaldeasepoboacións ri-beirásactualmenteatópansea70quilómetrosdasbeirasdo lago.Apartequequedoudescu-bertado leitodo lagoestácompostasobre tododevastos treitosdesal, eovento lévaseunhacantidadeestimadadeentre 15e75millónsdetoneladasanuaisdesaareaeesepo, contamina-dosdepraguicidas, adistanciasatade250quiló-metros.AdiminucióndasuperficiedomardeAralmodificouoclimacircundante, agoramáiscontinental, converánsmáisbrevesequentes,senchuvia, e invernosmáisprolongados,máisfríosesenneve.Operíododecrecementodoscultivos reduciuseaunhamediade 170díasóano,mentresqueas treboadasdeposedesatanmáisde90díasporano.

RIP polosglaciarese os xeosmilenariosUnhadas imaxesmáissobrecolledorasdapasadaondadecalor foi vercómoosxeosmilenariosdosglaciareseuropeossederretían, tal comohaiunsanosanun-ciaronoscientíficosenalusiónás trans-formaciónsquerexistraráoplanetaporefectosdocambioclimático.Adesapar-cióndestesglaciaresnonéun feito illa-do:calcúlasequenasúltimasdécadassederreterono40porcentodos1.300gla-ciaresdosAlpesnasúavertente italiana.OmesmoocorrerácosAlpessuízosque,segundoasprevisións,desapareceránnunnoventaporcento, feitoque teráásúavezgravesconsecuenciassobreacanledos ríos.Eesteagostodesapare-ceudefinitivamenteoglaciardomontedeTriglav,oúltimoquequedaenEslove-

niaenosAlpesdosureste.Oglaciar, co-ñecidonaquelpaíscomo ‘Xeoverde’, di-minuíraentre 1946a1998,pasandodu-nhasuperficie totalde 15hectáreasaso-amente tres.Puntoáparteéoderrete-mentodaAntártida,queprovocaráunhaauténticacatástrofenoniveldosmares.

Secas einundaciónsen índices senprecedenteNingunha rexióndomundopoderáevitar as re-percusiónsdacrisedaauga,quenospróximosanospoderíaalcanzarproporciónssenprece-dentes.Quendi istononéningún iluminado,ninundesesactivistas radicaisósquealgúnsparti-dospolíticosacusandeestar amanipularunhasociedade inxenua.OdiagnósticoédoProgramaMundial deAvaliacióndosRecursosHídricos(WWAP), unorganismodependentedaONUque,nassúaspeoreshipóteses, auguramáisde7.000millónsdepersoasconescasezadeauganoano2050.Nomellordoscasosserían2.000millónsdepersoaspertencentesa48países.Asituaciónveraseagravadapolaapariciónde te-rribles inundaciónsquearrasaránasuperficiedo

planeta.A faltadeplenaconciencia sobreamag-nitudedoproblemaporpartedapoboaciónmundial, asactitudeseconductasea inerciadosdirixentes sonoscompoñentesesenciaisdacri-seeexplicanquenonseadoptasena tempoasoportunasmedidascorrectivasquesenecesi-tan, segundoesteorganismo.Osmáisafectadosseguiránsendoospobres, poiso50%dapoboa-cióndospaísesendesenvolvementoestáexpos-taóperigodas fontesdeaugacontaminada.Naactualidade, estáncontaminados todosos ríosdeAsiaqueatravesancidades.EnEEUU,o40porcentodosespaciosconaugaavaliadosen1998estabancontaminadoscon residuosali-mentarios,metais, abonosepraguicidas,men-tresquesócincodos55 ríosdeEuropaestánexentosdecontaminación.



Adestrucciónporefectodocambioclimáticoprodúceseentodasasvertentesaafectaóplanetanasúa totalidade.Osincendios forestais, asgravese frecuentes inundaciónsquese repitenó longodomundoouoderretementodasmasasdexeopolares son tresdosvérticesdestacatástrofeque,segundooscientíficos, vai ir amáisnospróximosanos.Causasclimatolóxicascomoo fenómenode ‘ONeno’, óquese lle atribuíronpartedos trastornosclimáticosde finaisdosanosnoventa, quedarondescartadasócomprobarsequeadesaparicióndo fenómenonon incidíanos trastornosqueasolanoglobo. E seosanosnoventa foronbatendo,anotrasano, os récordsde temperaturas, este verándeixoupe-quenasasmarcasquese rexistrarananteriormenteatachegaraniveisquesecrían inimaxinablesen todooconti-nente. EnGalicia, cidadescomoOurenseacadarona tem-peraturamáis elevadada súahistoria e, oque resultoumáissobrecolledor, a vagadecalorprolongousedurantecaseunmes. Igual aconteceunoutrospaíseseuropeos, comoFran-cia,Alemaña,ReinoUnidoouSuíza.Osmortosporesta lon-gacriseclimáticacóntansepormilesepuxeronasanidadefrancesacontraascordas.EnzonascomooRakhastán in-dio, ocornodeÁfricaouaAsiacentral rusa, a secaéxaunmalendémicoquedeixa regueirosdevíctimasóseupaso.

PAG: G07SR01 -- EDI: AUG07 · PAG: G07SR03 -- EDI: AUG07 Galicia Hoxe 07/08/03 Ollosdebalea...

Documents

Transcript of PAG: G07SR01 -- EDI: AUG07 · PAG: G07SR03 -- EDI: AUG07 Galicia Hoxe 07/08/03 Ollosdebalea...