Parque Natural Baixa Limia - Serra do Xurés · que cruzaban a nosa comunidade e que unían as...

1

Parque NaturalBaixa Limia - Serra do Xurés

O Parque Natural "Baixa Limia-Serra do Xurés"sitúase no sudoeste da provincia galega de Ourense, esten-déndose polo sector extremo da comarca da Baixa Limia.Conta cunha superficie de 20.920 hectáreas, que abran-gue as zonas máis elevadas dos concellos de Entrimo,Lobios e Muiños, que forman fronteira con Portugal, noParque Nacional portugués da Peneda-Gerês.

Baixa Limia

Serra do Xurés

maqueta 2003 GALLEGO 15/12/03 09:43 Página 1

A declaración de Parque Natural, mediante oDecreto 29/1993, do 11 de febreiro obedece á necesidadede protexe-la importante riqueza natural, orográfica, pai-saxística, etnográfica e arqueolóxica desta zona, perotamén á utilización adecuada dos recursos dispoñiblespara a súa boa xestión e aproveitamento, entre outrosaspectos, dende o punto de vista turístico.

A paisaxeUn dos grandes atractivos deste parque é a súa

paisaxe, característica das serras do Noroeste da PenínsulaIbérica, que conxuga unhas serras agrestes con outrassuaves, e nas que a pedra granítica destaca pola súagrandeza. Esta contrastada e variada configuraciónpaisaxística constitúe unha beleza singular e outórgalle aeste parque unha calificación ecolóxica excepcional, sendoa forma paisaxística máis característica a formada polos"bolos" graníticos, sedimentos de orixe glaciar, aschamadas “pedras caballeras”.

A auga é outro dos elementos físicos que ten unhapresencia importante e destaca neste parque. Os regatosorixinados pola forza das augas da chuvia discorren polasgretas das serras formando saltos de auga que ofrecenunha visión espectacular para os ollos dos visitantes.

Mais a auga tamén se manifesta doutro xeito máistranquilo, como nos encoros de Salas ou Lindoso, creados

2

“Pedras Caballeras”


3

Corga da Fecha

con anterioridade a declaración deste espacio natural pro-texido “onde é posible practicar actividades naúticas edeportivas que non precisen para o seu exercicio motoresde explosión e que non teñan impacto sobre o medio natu-ral”. Compre salientar tamén a existencia de augas minei-ro-medicináis que fan posible o desenvolvemento do ter-malismo, destacando as da Vila termal de Lobios.

Flora e faunaMalia a uniformidade do substrato existe unha

gran variedade ecolóxica. A comarca da Baixa Limia sitúa-se nunha zona de transición entre dúas grandes rexiónsflorais europeas: a Eurosiberiana (provincia atlántica) e aMediterránea (provincia carpetano-leonesa). Debido aeste feito, a vexetación que atopamos alterna bosques deárbores caducifolias, características de condicións climáti-cas húmidas, e de folla perenne, pero tamén están pre-

Bosque de ribeira Lirio do Xurés


4

sentes a sobreira ou o albedro, máis adaptados á falta deauga durante determinados períodos do ano.

Nas partes baixas aparecen bosques de carballos esobreiras. O mato está formado nestas zonas por xestas,urces brancas, toxos e algunhas especies de esixenciasmais térmicas como xaras, ruscos (xilbarbeira) e albedros.

O aumenta-la altura, o rebolo substitúe paulatina-mente ó carballo, aparecen acivros, teixos, urces, rosas,arandeiras, gamóns, albedros, bidueiras, piñeiros silves-tres, exemplares illados de capudre (serbais dos cazadores)e plantas herbáceas de escasa cobertura.

Polo que se refire á fauna, hai que dicir que os con-trastes paisaxísticos do parque natural, coa súa diversida-de orográfica e a variada vexetación, permitiron a aclima-tación e forneceron refuxio para a variada fauna.Nembargantes, a acción incontrolada do home provocou aextinción de especies como o oso ou a cabra do Xurés. Asúa reintroducción nas serras da zona é un dos principaispuntos de actuación da Administración galega, porque oterreo escarpado fornece unhas condicións óptimas para asúa cría en liberdade.

Na actualidade están censadas máis de 30 especiesde mamíferos e 140 aves. Entre elas destacan: lobo, xine-ta, garduña, raposo, corzo, xabaril, miñato negro, mouchoreal, moucho das orellas, falcón, aguia real, cóbrega bas-tarda e de escaleira; as súas presas máis frecuentes son ocoello e maila perdiz rubia.

Nas zonas húmidas que rodean a serra atopamoscegoñas e garzas; nos ríos, lontras e nos encoros varias

Cabra montesa


5

especies de anátidas e piscícolas como troita, cacho, boga,barbo ou carpa.

Entre os animais domésticos da comarca podensinalarse dúas razas de vacas autóctonas: a "barrosa", enPortugal e maila "cachena", típica da vila ourensá deOlelas (Entrimo), aínda que ámbalas duas están en perigode extinción, a vaca “cachena” conta cun plan de fomentode razas autóctonas da Consellería de Agricultura, daXunta de Galicia.

A historia do HomeA comarca da Baixa Limia é unha zona de

importantes e valiosos vestixios do pasado. O patrimonioarqueolóxico, etnográfico e histórico remóntase óPaleolítico, con indicios dun primeiro poboamentohumano de cazadores e recolectores nas terrazas da veigade Lobeira e de Riocaldo.

De acordo cos estudios realizados, a primeira ocu-pación efectiva tivo lugar a partir de mediados do IV mile-nio a.C., cando se asentaron pastores e agricultores nestazona e nos deixaron numerosos monumentos megalíticos,presumiblemente de entre o 3.500 e o 2.000 a.C., comoantas, arcas, mámoas, dolmenes, panteóns funerarios,etc., que se distribúen polo Val do Salas, a Serra deLeboreiro, a Serra das Motas, a Serra de Queguas, Pisco,Monte das Motas, Galez, etc.

Buho chico Falconiforme


6

Dolmen - Salas

Atopáronse tamén manifestacións dos primeirospobos metalúrxicos do cobre, época coñecida arqueolóxi-camente como Calcolítico.

Sen dúbida, os xacementos da cultura castrexa sonos de máis sona. Os castros, poboados construidos enlugares con defensas naturais, como outeiros elevados,rodeados de meandros, son a principal mostra desta cultu-ra. Como exemplo están o Castro de Taboadela en Barxés(Muiños), o castro de Outeiro da Cela en Mugueimes(Muiños), o xacemento do Castelo en Galez (Entrimo) ouo xacemento do Monte dos Castelos.

Coa chegada dos romanos a Galicia, esta comarcacobra especial interese, ó se-la zona de paso das catro víasque cruzaban a nosa comunidade e que unían as antigascapitais de Bracara Augusta (Braga) e Asturica Augusta(Astorga) utilizando o paso de Portela de Home. O proce-so de romanización déixase sentir a través das construc-cións civís que aínda perviven: restos arqueolóxicos deAquis Querquennis (Bande), Baños de Riocaldo (Lobios),a mansión viaria dos Baños de Riocaldo ou "AquisOriginnis" (Lobios) ou os miliarios-pedras cilíndricas oumonolitos que servían para marca-las distancias e, en oca-sións, para render culto ás autoridades (Lobios).

Outras mostras do pasado son a igrexa visigótica deSanta Comba (Bande) do S. VII, os restos dos castelos feu-dais da Vila (Lobios), de Monte dos Castelos (Entrimo).


7

Igrexa de Sta. María a Real de Entrimo

Sen dúbida a arquitectura relixiosa é a mais prolí-fica: a igrexa de Santa María a Real, en Entrimo, o san-tuario dos Milagres, en Muiños, a igrexa de San Mamedeen Grou (Lobios), a igrexa de San Miguel en Fondevila(Lobios), a igrexa de San Salvador en Prado de Limia(Muiños), xunto co resto de capelas e ermitas que atopa-mos, forman un conxunto cultural moi importante.

Ó seu carón, obras civís, como a ponte do Casal, aponte de Pacín, a ponte de Covas, a ponte vella de PortoPequeno, todas en Entrimo, ou as pontes de Ganceiros, deCarballedo de Torno, no concello de Muiños, outórganllea esta comarca un especial valor.

A poboaciónA poboación actual dos tres concellos que integran

o Parque Natural suma un total de 6.300 habitantes, quese reparte entre Entrimo (1.510), Lobios (2.707) eMuiños (2.083). Trátase dunha poboación regresiva, naque predominan os mayores de 60 anos sobre os menoresde 20 anos.

Pero a poboación non se distribúe uniformementepor tódala zona. Vilas, aldeas e lugares concéntranse polobaixo val do Limia e dos seus principais afluentes como o


8

Salas, Grou, Lobios, Caldo, Illa ou Aceredo, como corres-ponde a un patrón de poboación con economía agrope-cuaria. Deste xeito, sobre as áreas máis propicias para aagricultura, principalmente no límite do Parque Natural,localízanse os núcleos de poboación máis importantescomo Mugueimes, Porto Quintela, Piñoi, Santa Comba,Rañadoiro, A Terrachán, Lobios, Vilameá, etc. En contras-te, existen outras zonas despoboadas dentro da comarca,sobre todo nas zonas superiores das serras (Quinxo,Leboreiro, Santa Eufemia ou Xurés), excepto aldeas gan-deiras espalladas e con poucos veciños, como Alvite, ACela, Queguas ou Bouzadrago.

Dentro do Parque Natural, existen doce núcleosrurais: Queguas, Guxinde, Pereira, Bouzadrago e Olelas,do municipio de Entrimo; Quintela, Compostela, Ludeirose A Cela, do municipio de Lobios; e Albite, Requiás eGuntumil do municipio de Muiños, alcanzando un totalde arredor dos 850 habitantes.

As actividades agrogandeiras representan aocupación máis importante, organizadas en explotaciónsmaioritariamente familiares, que significan máis da

metade dos postos det r a b a l l o . O s e c t o rservicios, sobre todohostelería, comercio,transporte e turismoocupa un segundo lugarna economía da zona,malia que con grandiferencia respecto o daagricultura.


9

Arquitectura popularAs vivendas tradicionais da Baixa Limia parecen

ofrecer unha evolución arquitectónica que se inicia coascasas de planta baixa e un único recinto interior. Dentrodelas convivían persoas e gando, separados por un valo demadeira que posteriormente se substituíu por unha paredede pedra. Un modelo máis evolucionado constitúeno ascasas de dúas plantas. A baixa albergaba as cortes e a outraestaba compartimentada en cuartos, e accedíase a ela pormedio dunha parede de pedra exterior. Outras vivendassemellantes a esas inclúen unha solaina, corredor exteriorsituado cara ó oriente. Finalmente, as vivendas de dúasplantas compartimentadas en diversas dependencias e cunbalcón exterior de dimensións que acadaban a totalidadeda fachada. Distintas destas son as casas de liñaxe oupazos, vivendas de avoengo que actuaron no pasado comoauténticas unidades de explotación agrícola, dirixidas eorganizadas por grandes familias de propietarios eterratenentes.

Cultivo en Socalcos

Muiño


10

RutasO Parque Natural ofrécenos unha gran variedade

de alternativas para gozarmos do ocio e do contacto coanatureza. A diversión, o descanso e a interpretación dosseus diversos valores é unha constante en calquera dasrutas que escollamos, tanto se o viaxeiro opta polos perco-rridos en automóbil como se decide adentrarse percorren-do a pé os seus camiños e sendeiros.

As rutas para percorrer a pé polo Parque Natural,divídense en dous grupos en función da súa localizacióndentro deste espacio protexido:

• Rutas de Acceso Libre: Son todas aquelas que ovisitante pode realizar libremente, polas vías e camiñosexistentes. Son os seguintes percorridos:

1. Ruta do Río Vilameá.

2. Ruta da Ermida do Xurés.

3. Ruta da Corga da Fecha.

4. Ruta da Mina das Sombras.

5. Ruta da Cabaniña do curro.

6. Ruta de Padrendo.

7. Ruta do Río Mao (Nau).

8. Ruta Latemil-Quintela-Olelas.

9. Ruta do Río Agro.

10. Ruta Ecuestre.


11

11. Ruta de Queguas.

12. Ruta de Padín.

• Rutas de Acceso Restrinxido: Estas rutas atrave-san zonas de gran valor ecolóxico do Parque Natural ondeo acceso está controlado co propósito de coordina-los pro-gramas de conservación da biodiversidade deste espacioprotexido e o turismo ambiental. Para a realización destespercorridos por completo ou parte deles é necesario obterautorización previa da Consellería de Medio Ambiente,solicitándoa na Sede do Parque Natural en Lobios, ou noteléfono 988.448.048. Son os seguintes:

13. Ruta Torrente - Clamadoira- Salgueiro.

14. Ruta a A Cela - Pitoês.

Ruta da “Mina das Sombras”


12

Ruta do Río Vilameá

Inicio-Fin: Vilameá

Itinerario:: 1.600 metros

Tempo aproximado: 45 minutos

Dificultade: baixa-media

Cómo chegar: pola estrada OR-312 que une a capitalida-de de Lobios e o Parque Nacional da PenedaGerês, na vila de Vilameá, tomando un desvío áman esquerda onde atopamos unha pequena ermi-da na honra de Santa Lucía, comeza unha pistaque conduce directamente ó inicio da ruta.

Interés: Botánico, etnográfico e paisaxístico.

Percorrido:

Esta ruta discorre por ámbalas dúas marxes do ríoVilameá, pertencente á conca hidrográfica do río Limia.No transcurso do percorrido, pódense contemplar docemuiños distribuidos do seguinte xeito: cinco ó longo damarxe esquerda do río e os sete restantes na marxe derei-ta, todos eles restaurados polo Parque Natural. Entre oconxunto dos muíños hai dous con tellado de pedra, outrodeles é de madeira con palla de centeo (colmo) e o restoson de madeira e tella.

Á metade da ruta, atópase un camiño que conducea unha albariza (antigos colmeares rodeados por un murode pedra que os defendía dos posibles ataques das "alima-ñas"), tornándose este recorrido (450 m) de dificultademedia-alta.

Muiño da ruta do río Vilameá


13

Esta zona sufriu un incendio o Nadal do 2001 poloque se pode observar a degradación que sufre o monte noseu intento interrumpido de recuperación. Posteriormenteo Parque Natural iniciou un programa de restauración dacuberta vexetal nesta zona co propósito de acelerar a súarecuperación natural.


14

Ruta da Ermida do Xurés

Inicio - Fin: Vilameá

Itinerario: 6 quilómetros. Vilameá, Ermida da NosaSeñora do Xurés, Vilameá.

Dificultade: Media.

Cómo chegar: pola estrada OR-312 que une a capitalida-de de Lobios e o Parque Nacional da PenedaGerês, na vila de Vilameá, tomando un desvío áman esquerda onde atopamos unha pequena ermi-da na honra de Santa Lucía, onde poderemos dei-xar o noso vehículo e inicia-lo percorrido polas rúasde Vilameá.

Interes: Paisaxístico, etnográfico e histórico.

Percorrido:

- A ruta, iníciase na Vila de Vilameá, situada a 400m de altitude que deberemos atravesar polas súas estreitasrúas ata a cima do pobo, onde atoparemos unha fonte.

- Preto da citada fonte atopamos unha pista quedebemos tomar que discorre entre o río Vilameá e aErmida do Xurés. Durante este pequeno ascenso pódesecontemplar a fermosura do val que recolle as augas daserra que dende antaño foron aproveitadas polos diferen-tes muiños que restaurados polo Parque Natural podense

Subida ós calvarios daErmida do Xurés


15

ver en funcionamento no percorrido da ruta do RíoVilameá (ver páx. 12).

- Despois de percorrer uns 3 quilómetros chega-mos a unha albariza (construcción de pedra de forma cir-cular onde se resguardaban os cortizos-colmeas dos ata-ques dos animais)

- Tras visitala albariza tómase unha desviación adereita que nos leva pasado un quilómetro a Ermida daNosa Señora do Xurés adicada a Virxe do mesmo nome,que foi edificada polos veciños de Riocaldo fai 600 anos,(según conta a tradición no lugar no que a Virxe se apare-ceu varias veces ordeando a construcción dun lugar deculto) cando aínda organizábanse como unha pequenarepública de montaña, rexidos en gran parte polas suaspropias leis comunitarias. Nesta Ermida celébrase unharomería popular tódolos anos o día 15 de Agosto e o 8 deSetembro. Desde este punto obsérvase unha impresionatepanorámica da Serra de Sta. Eufemia e o Val do río Caldo.

- Saíndo da Ermida soamente nos separan unsdous kilómetros de Vilameá ata onde chegamos utilizandoo antigo camiño polo cal transcurría a subida dos pasosrelixiosos o día da Romería. Este camiño orixinal unía oscalvarios (construccións de finais do século XVIII queintentaban imitar físicamente o escenario real da paixón).

- Xa dende o último dos calvarios e pasados uns600 metros chegamos A Vilameá.

Ruta da Ermida do Xurés

0

200

400

600

800


16

Ruta da Corga da Fecha

Inicio: Vila termal de Lobios ou A Ponte Nova (Miliarios).

Fin: Cabaniña do Curro

Itinerario: 3 quilómetros aproximadamente dende amboslados.

Tempo: 3 horas.

Dificultade: Alta

Cómo chegar: Pola estrada OR-312 que une a capitalida-de de Lobios e o Parque Nacional da PenedaGerês, chegamos o Pobo de Riocaldo, onde pode-mos continuar por un camiño que nos leva ata oantigo trazado da via romana dende a cal podemosconectar co sendeiro que bordea a Corga. A outraalternativa e, comezar nos Miliarios, na PonteNova, continuar pola ruta romana, ata chegar omesmo sendeiro.

Observacións: Cabe a posibilidade de continuar outra dasrutas do Parque, a da cabaniña do curro (ver páx.22), a cal sáe ó final desta ruta.

Interés: Paisaxístico, xeolóxico e arqueolóxico.


17

Percorrido:

Comezamos a ruta na Vila Termal de Lobios conti-nuando por un camiño que nos leva o antigo trazado da víaromana. A uns 100 metros do principio do sendeiro deixa-mos á dereita as ruinas do “Aquis origginis” (antiga cons-trucción dun potentado romano).

Continuamos polo Val do río Caldo ata cruzar aCorga da Fecha e a uns 50 metros sae un sendeiro aesquerda, onde se inicia o ascenso da Corga da Fecha, quenos leva ata unhas pozas cristalinas onde comenza unhadificultosa subida que bordea toda a Corga. Dende aquícontemplanse espectaculares fervenzas así como unhabonita vista do Val de Portela do Home e da Serra de SantaEufemia.

Ó final do ascenso conectamos con outra das rutasdo Parque Natural coñecida como da Cabaniña do Currotendo a posibilidade de visitar a cabaniña tamén chamadaChivana, (cabanas que utilizaban os pastores para refu-xiarse) ou volver polo mesmo camiño de ascenso. Outradas posibilidades é iniciar a ruta na Ponte Nova onde


18

RUTA CORGA DA FECHA (Vila Termal)

Vila termal0

200

400

600

800

1000

encontrámonos cunha acumulación de miliarios da épocaromana e ca restauración da vía XVIII que unía Braga eAstorga dende a cal podemos acceder o sendeiro indicado,que nos acerca hacia as pozas da Corga da Fecha pararetomar a subida como queda indicado no caso anterior.

Ruta da Mina das Sombras

Inicio: Vilameá

Fin: Mina das Sombras

Itinerario: 9 quilómetros. Vilameá - Albariza - Mina dasSombras. Parte deste percorrido pódese facer enBTT.

Dificultade: Alta.

Cómo chegar: Igual que na ruta anterior condúcenos ataVilameá a estrada OR-312 que une a capitalidadede Lobios e o Parque Nacional da Peneda Gerês,na vila de Vilameá, tomando un desvío á manesquerda onde atopamos unha pequena ermida nahonra de Santa Lucía, onde poderemos deixar onoso vehículo e inicia-lo percorrido polas rúas deVilameá.

Observacións: Esta ruta non é aconsellable en días calu-rosos e moi soleados xa que, aínda que o seu nomepoda suxerirnos o contrario, non hai sombra namaior parte do percorrido o que a fai especialmen-te dura nas condicións metereolóxicas citadas.

Interés: Paisaxístico, etnográfico e xeolóxico.


19

Percorrido:

- A ruta iníciase como na ruta anterior (Vilameá -Ermida do Xurés) na Vila de Vilameá e coincide con estana primeira parte do seu percorrido polas rúas da devan-dita Vila e no ascenso pola pista forestal na que poderemoscontemplar a fermosura do val do río Vilameá e os muiñosque poden visitarse no percorrido da ruta do Río Vilameá(ver páx. 12)

- Tras percorrer uns tres quilómetros coincidentesen ambos percorridos chegamos ata unha albariza (colme-ares rodeados dun muro de pedra para protexélos dos posi-bles ataques dos animais)

- Tras visitála albariza a ruta continúa cun peque-no descenso duns trescentos metros ata a Ponte de PortaParedes, onde cruzamos o río Vilameá para continuar polamarxe dereita do mesmo, comezando xa a ascensión poloantigo camiño utilizado polos traballadores da Mina dasSombras para a subida de diversos materiais.

- Na vexetación que podemos observar durante opercorrido domina como noutras partes do Parque Naturalo monte baixo (Xestas, uces e carqueixas) ademáis da vexe-tación de ribeira asociada o leito do río.

Mina das Sombras


20

- Durante o ascenso pódense contemplar os impo-nentes farallóns rocosos característicos desta serra como ode Baltar e O Fitoiro con altitudes de 1100 e 1170 metrosrespectivamente.

- As Sombras adquiriron unha grande fama debidoas minas de Wolframio (filóns de cuarzo con Wolframitanegra) que explotáronse durante a segunda GuerraMundial debido o seu elevado precio. Gran cantidade dexente acercouse en busca do preciado metal a esta serra,onde aínda poden verse as rudimentarias casetas utilizadascomo improvisada vivenda e posto de guardia, durante aexplotación das minas como restos dos soños de riquezaabandoados.

Río Caldo

Serra do Xurés


21

- Outros minerais que se poden atopar nasSombras son a molibdenita de gran brillo metálico e oberilio de cor bermello azulado, sin esquecer a explotacióndo ouro que fixeron os romanos nestas serras.

- A volta pode facerse polo mesmo camiño ou benó chegar a albariza, voltar polo trazado da ruta da Ermidado Xurés (ver pax 14).

Ruta da Mina das Sombras

0

500

1000

1500


22

Ruta da Cabaniña do Curro

Inicio-Fin: estrada de Lobios-Portela de Home, quilóme-tro.14,600 m.

Itinerario: 11,2 quilómetros.

Tempo aproximado: 4 horas, 30 minutos.

Dificultade: Media.

Cómo chegar: accédese a esta ruta por medio da estradaOR-312 que une a capital municipal de Lobios conPortugal e o Parque Nacional da Peneda Gerês porPortela do Hôme. Aproximadamente a 1 km antesdo antigo posto fronteirizo, na marxe esquerda daestrada, iníciase unha pista forestal (pista dasSombras) que será o comenzo e a fin da ruta. Estepercorrido discorre casi íntegramente por Zona deProtección Especial do Parque Natural, polo queno inicio atoparemos unha sinal indicativa de acce-so restrinxido e unha baliza onde deixaremos ocoche.

Interés: Paisaxístico, xeolóxico e etnográfico.

Recomendada: para cicloturismo, para o que se conti-nuará pola pista das sombras ata Saá (Lobios).

Percorrido:

- A ruta discorre por zona de montaña, percorren-do as zonas setentrionais da Serra do Xurés e sen atrave-sar ningún núcleo de poboación. É un percorrido eminen-temente paisaxístico.

- A ruta iníciase a 700 metros de altitude e vai dis-correndo deica o punto máis alto, a 940 metros.

Inicio Ruta daCabaniña do Curro


23

- No transcurso do percorrido poden contemplarseos farallóns da serra, nos que se suceden continuas for-macións rochosas graníticas coas formas naturais máisvariadas.

- Na vexetación domina o monte baixo, que apare-ce ocasionalmente, salferido de grupos arbóreos e leñososde acivro, carballos e érbedos sobre todo preto dos regatos.

- Cando a pendente do percorrido comenza a sua-vizarse (a 2 km do inicio), no lugar das “Cabaniñas”,nunha curva moi pechada, sae unha pista a esquerda polaque nos podemos desviar ata chegar a unha chivana circu-lar toda de pedra, co teito en falsa bóveda tapizado de cés-pede denominada “Chivana das Cabaniñas”.

- Percorridos 5 kms desde o inicio da ruta, tómaseun camiño á esquerda da pista central e empeza o descen-so, entre piñeiros, ata chegar o leito da Corga doCarballón, con grandes rochas, o que cruzaremos fácil-mente, para tomar na outra beira do mesmo un camiñoque nos conduce a unha cabana de pastores (Cabaniña doCurro), onde se poden observa-los restos dun curro,(recinto de pedra onde se pechaba ó gando mentres o pas-tor durmía).

- Continuando o sendeiro, de xeito ascendente,chégase de novo á ruta principal, é dicir, á pista forestaldas Sombras que leva outra vez, cara á dereita, á estradade Lobios-Portela de Home.

Antiga cabaña de pastores


24


25

Ruta de Padrendo

Inicio-Fin: circular con inicio e fin en Padrendo (Lobios).

Itinerario: 7 quilómetros. Padrendo, Torneiros, Padrendo.

Tempo aproximado: 4 horas.

Dificultade: Media, Alta

Cómo chegar: pola estrada N-540 chegamos a Lobios, edesde aquí pola OR- 312 en dirección a Portela deHome (Portugal), a Devesa, dende onde se accedea Padrendo.

Interés: Paisaxístico e etnográfico.

Percorrido:

- A ruta iníciase no final do pobo de Padrendo.Neste punto parte unha pista de terra lixeiramente ascen-dente, que deberemos tomar.

- A uns 300 m do inicio do percorrido seguiremospor un sendeiro á esquerda que nos conduce ata unhapoza de regadío pertencente o pobo de Outeiro (antiga-mente Proendo)

- Malia que na actualidade o pobo de Outeiro estáen ruinas, aínda poden verse nas adegas as vellas prensaspara o viño, feitas de pedra. O proceso consistía en balei-ra-lo bagazo nestes depósitos para ser prensado, saíndo olíquido por un orificio practicado no fondo e ser recollidonunha pía igualmente de pedra. Para visitalo pobo debere-mos baixar o camiño empedrado, desviándonos lixeira-mente da ruta, para logo volver polo mesmo camiño ata apoza e continuar o percorrido.

Ermida de Padrendo


26

- A esquerda da devandita poza parte un sendeiropola beira dun regato que nos conduce entre vexetación deribeira ata uns muíños rehabilitados polo parque natural,coñecidos como Muiños do Freixeiro.

- O percorrido continúa preto do regato ata chegarnovamente a unha pista forestal, que sube ata alcanzarunha pequena chaira de vexetación de monte baixo deno-minada Chan do Ventoselo, esténdese ó pé dos cumesmáis sobranceiros e dos imponentes barrancos da Serra deSanta Eufemia. Neste lugar poderemos disfrutar dunhaimpresionante paisaxe formada polo inmenso rochedo gra-nítico da Serra de Sta. Eufemia cunha cota de 1.107 m. dealtitude.

- O ascenso segue o seu curso e atravesa a corgade Costegaza. Neste tramo de ruta pode contemplarseoutra bella panorámica, pero esta vez, da Serra do Xurés.A partir de aquí, e logo dun pronunciado descenso, chéga-se a Torneiros. A paisaxe cambia radicalmente: o montebaixo e as suaves formas dan paso a formacións rochosas.Durante esta baixada vadéase a Corga de Toucedo, cunpequeno cachón visible na marxe dereita da pista ondepódese contemplar algúns pes de sobreiras que sobrevivi-ron os incendios forestais.

- O finalizar a baixada tómase un sendeiro áesquerda do camiñante, que nos conduce de novo a corgade Toucedo que debemos atravesar para tomar un camiñoantigo entre carballos, sobreiras e fincas de cultivo.Xirando a dereita atopámonos cun camiño cementado quenos conduce o pobo de Torneiros. Durante este tramopoderemos contemplar o tradicional cultivo en socalcos(pequenas terrazas de cultivo construidas na ladeira dasmontañas), e un conxunto de canastros de pedra ós que

Muiño do Freixeiro


27

acompaña unha eira onde antigamente se mallaba o cen-teo. Nesta vila destaca un gran conxunto de hórreos cons-truidos totalmente en pedra, mesmo o tellado, para o quese empregaban laxas graníticas planas. Este lugar é un dosnúcleos de poboación antes da fronteira, que goza duncomplexo etnográfico recuperado a visitar.

- Á saída da vila tómase un sendeiro á dereita quese adentra nun bosque de sobreiras, carballos, piñeiros,albedros e outras especies como o acivro. Na primeiraparte deste percorrido polo bosque pode contemplarse oaproveitamento tradicional, casi desaparecido, das sobrei-ras, que son descortizadas cada certo tempo para obter ocorcho.

- Despois de disfrutar do paseo polo bosque conti-nuaremos a ruta xirando á esquerda por un camiñocementado ascendente que nos conduce ó inicio dunpiñeiral. Tras un leve ascenso por este camiño, o percorri-do desvíase á dereita da pista principal e discorre por unsendeiro desde o que podemos contemplar o val do ríoCaldo, as terras de cultivo de Bubaces, e a ermida de Sta.Catalina.

- Neste ascenso podemos observar a esquerda 7antigas minas pertencentes o pobo de Bubaces (onde anti-gamente se gardaba o viño e algúns alimentos). Xiraremosa dereita para conducirnos novamente ata outra pistaforestal que discurre entre piñeiros e que tras un pequenopercorrido nos leva ata a igrexa de Santa María do Val deRiocaldo (1818), na que destacan o retablo, as esculturase a ourivería (como por exemplo, o incensiario e a navetade estilo rococó). A casa rectoral anexa está totalmenteabandoada. A parroquia comprende as vilas de Padrendo,Vilameá, A Devesa, Bubaces e Torneiros.

Hórreos en Padrendo


28

- O percorrido continúa pola estrada asfaltadapara chegar novamente a Padrendo. Neste núcleo depoboación pode visitarse o “parque etnográfico do Pan edo viño” e o conxunto construccións populares de interesesocial reconstruídas, entre as que destacan, os muiños; oshórreos; a eira dos canastros (con 17 baluartes de granito);as bodegas, e o forno comunal construído en 1836, ade-máis dun interesante museo, situado na primeira casa dopobo cunha mostra de apeiros relacionados co pan e o viñoda comarca.


29

Ruta Río Mao (Nau)

Inicio-Fin: “Escusalla” (Lobios)

Itinerario: Circular 4 quilómetros.

Tempo: 2 Horas.

Dificultade: Baixa-Media.

Cómo chegar: Pola estrada N-540 hacia a fronteira daMadalena collemos un desvio a esquerda haciaLudeiros onde nos encontramos coa casa daEscusalla. Comezo da ruta.

Observacións: A época estival é a idónea para a realiza-ción desta ruta pois as crecidas do río poden impe-dir o paso nalgún dos seus puntos.

Interés: Botánico, pasaxístico e etnográfico.

Río Mao (Nau)

Percorrido:

A ruta comeza na Escusalla edificación que crée-se pertenceu a Inquisición a cal envolve unha gran multi-tude de lendas (torturas, bruxerías, etc.). Comezamos acamiñata deixando a nosa dereita uns cortizos (colmeas desobreiras) descendendo cara o cauce do río Nau, onde ato-pamos o primeiro Muiño restaurado.

Collemos pola marxe esquerda do río (augas abai-xo) un carreiro que nos vai levando entre un frondoso bos-que (Carballos, Salgueiros, Acivros, Bidueiros...) á visitade tódolos muiños existentes no cauce, que se atopanactualmente casi na sua totalidade restaurados.


30

Cando visites os muiños mantén o respeto poloentorno e non alteres ningún dos seus elementos. Nonesquezas que moitos destes lugares albergan poboaciónsmoi importantes de morcegos. Non pertubes a súa tran-quilidade.

No percorrido desta ruta atoparemos fermososrápidos e fervenzas así como maravillosas pozas que per-mítennos o baño. Continuando o camiño chegamos o últi-mo dos muiños restaurados, dende o cal colleremos unsendeiro a dereita para voltar cara o comezo da ruta cunpequeño ascenso; neste último tramo da ruta atopamosunha fonte onde poder recuperar forza, e temos unha boapanorámica do val do río Mao e da serra do Quinxo. Atachegar pasados uns 800 metros o sendeiro de ida que nosleva ata a Escusalla. Fin da ruta.

RUTA RIO MAO

0

100

200

300

400

500


31

Ruta Lantemil - Quintela - Olelas

Inicio: Lantemil Area recreativa de Quintela

Fin: Olelas.

Itinerario: Lineal. 7,749 quilómetros. Quintela - A Chanda Portela-Olelas.

Tempo aproximado: 2 horas 30 minutos.

Dificultade: Media


Observacións: non recomendada en horas de máximacalor. Recomendada para BTT.

Percorrido:

Cabe a posibilidade de comezar a ruta no cámpingde Lantemil que por un fermoso sendeiro nos leva ata aarea recreativa de Quintela, de non coller esta opcióncomezaremos a ruta saíndo dende Quintela, ondetomaremos un camiño que nos leva cun pequeno ascensoentre terras de labranza e monte baixo cara a Corga dasMestras, a partir da cal comeza a parte máis dura atachegar ata o lugar coñecido como O Chan da Portela de792 metros de altitude. Dende aquí pódese observar unhaespectacular paisaxe tanto da Serra do Xurés como doúltimo dos encoros construídos na zona coñecida como doLindoso onde é posible realizar actividades de carácternáutico e deportivas que non precisen para o seu exerciciomotores de explosión e quenon teñan impacto sobre omedio natural.

Dende este puntocomezamos o descenso poloantigo camiño que comuni-caba a Illa con Olelas o calencóntrase empedrado nal-gún dos seus tramos, cruza-mos a estrada varias veces evamos rodeados na maiorparte do percorrido porpiñeiros, xa nesta últimaparte do percorrido é posibleencontrarse con cabalos sal-vaxes así como cas típicasvacas de Olelas chamadas


32

cachenas que se encontran en perigo de extinción e quecontan cun plan de fomento de razas autóctonas daConsellería de Agricultura da Xunta de Galicia.

Chegamos xa case ó final da ruta a área recreativade Olelas onde podemos contemplar varios muiños asícomo recuperar forzas na súa fonte ou disfrutar dunhapequena poza acondicionada para o baño dos máis novos.

De aí a 200 metros que recorreremos por un cami-ño empedrado, atopámonos o pobo de Olelas, fin da ruta.

Xa no pobo, temos a posibilidade de visitar o coñe-cido barranco, onde nunha espectacular garganta recorri-da polo río Castro Leboreiro observamos a divisoria doParque transfronteirizo Gêres/Xurés delimitados polo ríointernacional do Castro Leboreiro.

Raza cachena

RUTA QUINTELA-OLELAS

0

200

400

600

800


33

Ruta “Río Agro”

Inicio-Fin: Igrexa de Santa María a Real (A Terrachá).

Itinerario: Circular. 12,300 quilómetros.

Tempo aproximado: 4-5 horas

Dificultade: Media-alta.

Interés: Botánico, etnográfico e paisaxístico.

Percorrido:

Esta ruta pódese iniciar desde dous puntos dife-rentes:

1º. O inicio principal, aconsellable para os amigosda aventura, con dificultade alta, sitúase na Ponte deBautureira a 2 kms da Terrachá pola estrada que conduceó lugar da Illa. (Marxe esquerda do río Agro, en sentidocontrario á corrente). Neste tramo pódese desfrutar dosrápidos do río, que forman pozas cristalinas aptas para obaño, observa-los muíños e o frondoso bosque do camiñodos pescadores, a penumbra do Bosque de Covas, e apreciosa ponte de pedra pola que discorre o camiño, queconflúe aquí co sendeiro iniciado na Terrachán. Debido asúa proximidade o río non é aconsellable elexir esta opción

“Ponte Nova”


34

en épocas de chuvias, xa que as crecidas poden corta-locamiño.

2º. A segunda opción, de baixa dificultade, é saín-do da Terrachán polo lugar de A Quintán, seguir un cami-ño que, despois de pasar unha ponte de pedra sobre unpequeno cachón, nos conduce á ponte de Covas sobre orío Agro e unha vez que se cruza o río, chégase o sendeiroque inicia a ruta.

- Desde a ponte de Covas séguese pola marxeesquerda, en sentido contrario á corrente, por un tramo dedificultade media ata Chao da Ponte. Crúzase esta ponte ecomézase unha lixeira subida por un camiño empedradoata o lugar de Ferreiros de Abaixo, dende onde se descen-de de novo deica o río, cruzando a ponte de Porto oMuiño, tamén chamada ponte de Folón, nome que noslembra o lugar onde se mazaba o liño.

- Comézase unha nova ascensión deica a estradaasfaltada, a cal cruzamos para tomar un sendeiro na outrabeira que, tras pasar por unha das granxas da zona, tomaunha desviación á dereita por un camiño que, entre terrasde labranza, leva ata Pereira.

- En Pereira crúzase a aldea e tómase un camiño áesquerda que baixa ata o lugar de Bouzadrago, chamado o"balcón de Entrimo", dende onde se pode divisar unha fer-mosa panorámica. A partir de alí, báixase entre terras delabranza, lameiros e carballeiras ata o río. Atravésase estepola “Ponte Nova” que, malia o seu abandono, aínda con-serva un perfecto arco de pedra.


35

- O retorno faise volvendo polo mesmo sendeiro ataa ponte de Covas, onde se pode segui-la marxe do río caraabaixo ata o inicio na ponte da Bautureira, cará áTerrachán.

- Ou ben cruza-la ponte de Covas e voltar polo sen-deiro ata A Quintán, dende ahí A Terrachán visitando enúltimo lugar a igrexa de Sta. María A Real de Entrimo.


36

Ruta Ecuestre

Inicio: A Terrachán (Entrimo).

Fin: Fronteira da Ameixueira.

Itinerario: Lineal. 10 quilómetros. A Terrachán-Ferreirosde abaixo-Pereira-Ameixueira. Pódese face-lo per-corrido a cabalo, en BTT ou a pé.

Tempo aproximado: 3 h. 30 min.

Dificultade: Media.

Interés: Hípico, etnográ-fico e paisaxístico.

Recomendada: paracicloturismo, no mesmorecorrido que para oscabalos que contan connumerosos abrevadeiros.

Percorrido:

Como na ruta do Río Agro comezamos saíndo deTerrachán polo lugar de A Quintán, seguimos un camiñoque, despois de pasar unha ponte de pedra sobre unpequeno cachón, nos envía cara a Ponte de Covas. Antesde chegar a ponte encontramos unha desviación a dereitaque entre piñeiros levanos ata o lugar coñecido como

Cando divises estas pedras caballeras achégate ata elas. É unpaseo duns 100 m. que che permitirá descubrir un nacentenatural de auga que verte ó río Castro Leboreiro, de augas

transfronterizas.


37

Ferreiros de Abaixo, desde onde descende, hacia o ríoAgro, cruzando a “ponte de Folón”, ou “Porto Muiño”.

Comézase unha ascensión que nos leva deica aestrada a cal cruzamos para despois de pasar por unha dasgranxas da zona tomar unha desviación a dereita por uncamiño entre zonas de cultivo polo cal accedemos aPereira. Xa na aldea se toma un camiño a dereita pasandopola “fonte do forno” e se chega o antigo forno comunal.Saíndo do pobo pasaremos por un cruceiro e a ruta conti-nua por un sendeiro empedrado a dereita para seguir cunpequeno ascenso.

Saímos de Pereira por un camiño empedrado con-templando a nosa dereita as fermosas montañas de Cotoredondo e Coto furado das cales a tradición dí -CotoRedondo Coto Furado onde non houbera terra hai setecofres de ouro enterrados-.

Seguimos o ascenso entre masas de cerquiños ecarballos, encontrándonos na metade do ascenso con duasminas, que se dí serviron de refuxio os maquis despois daguerra.

Xa chegando á fronteira da Ameixueira, entremonte baixo poderán encontrar cabalos salvaxes moi típi-cos desta zona do Parque Natural, así como disfrutar dabeleza dos imponentes farallóns do Outeiro do Castelo de906 metros e tódolos picos da zona de Curromundín ePortravesa.

Río transfronteirizo “Castro Leboreiro”


38

RUTA ECUESTRE

0

200

400

600

800

1000

Ruta de Queguas

Ruta: circular con inicio e fin en Queguas.

Itinerario: 6,5 quilómetros. Recoméndase iniciar a rutadesde o pobo de Queguas en dirección Os Carríns,e desde aquí ata as Cortes da Carballeira, para con-tinuar ata a Casa da Moura, e volver de novo aQueguas.

Tempo aproximado: 3 horas

Dificultade: Media

Cómo chegar: desde Entrimo, pola estrada que pasa porVilar e Venceáns, aproximadamente a 7 quilóme-tros accédese á vila de Queguas, onde remata aestrada asfaltada e comenza o percorrido a pé.

Interés: Paisaxístico, etnográfico e arqueolóxico.


39

Percorrido:

- Desde o pobo deQueguas, situado a 900m de altitude, iniciámo-la ruta por un camiñoempedrado (posiblemen-te unha antiga calzadareal) que discorre entrecastiñeiros e carballos.

- Despois dosprimeiros 500 mchegamos ó lugar dosCarríns, formado por 5ou 6 construccións queserviron para aloxa-logando e que hoxe seatopan abandonadas.

- Continuando polo camiño empedrado, chégase ásCortes da Carballeira. Trátase duns antigos currais ondese gardaba o gando vacún. Ademáis, pódese visitar a cape-la adicada á Nosa Señora da Ascensión, onde se celebraunha romaría no mes de xullo.

- A ruta continúa cun ascenso ata o impresionantemonumento megalítico da "Casa da Moura", preto do cal,a uns 100 metros, atópase outro monumento megalíticopero máis deteriorado. Seguindo polas cotas máis altas,próximas ó lugar da Cha, poderás observar unha paisaxenatural de espectacular beleza. Divísase a Serra doLeboreiro, a Serra do Xurés, a Serra do Quinxo e o encoro

Ruta de Queguas

Currais de Queguas


40

de Lindoso. Neste lugar é frecuente atopar "garranos" ou"ponis galegos" (cabalo galego de monte) que viven nunréxime de semiliberdade, así como vacas da raza autóctona"cachena".

- Despois dun leve descenso, por zonas de montebaixo, chegamos de novo preto dos Carríns, ó sendeiroempedrado do comenzo que nos leva de novo ata Queguas.


41

Rota de Padín

Ruta: Circular con inicio e fin en Guntimil (Muiños)

Itinerario: 12 quilómetros, Guntumil, Padín, Refuxio doPisco, Portela de Pitôes, Requiás, Guntumil.


Dificultade: Alta


Observacións: recomendada para BTT

Percorrido:

- Iníciase a Ruta en Guntumil (Concello deMuiños), por unha pista de terra a saída do pobo. No lugarde Guntumil pódese apreciar un cruceiro con peto de áni-mas e a arquitectura típica do medio rural galego. Pasadosuns 350 metros tómase un camiño á esquerda que nosleva a Ermida do Castro adicada a Virxe do mesmo nome,que se asenta sobre ó Castro de Guntumil. A festa enhonra da Virxe depende cada ano da chegada o pobo daxente da emigración.

- Regrésase de novo á pista de terra e continúase oascenso ata o lugar de Padín (1053 m de altitude) ondenos atopamos unha mámoa e unha espectacular paisaxedo val do Salas e a Serra do Pisco ó sur.

- Deixando Padín iniciamos un pronunciadoascenso por unha pista de terra á Serra do Pisco onde ató-pase un refuxio propiedade do Concello de Muiños e xes-tionado polo Parque Natural dende o cal podemos disfru-tar dunha impresionante panorámica do Val do Salas. Orefuxio de 15 plazas de capacidade pódese utilizar solici-tándoo ó Parque Natural no teléfono 988 448 048.Establecéuse unha tasa de 15€ (1€ por persoa) polo usodo refuxio, que reverterán no seu mantemento.

Albergue doPisco


42

- A 1 quilómetro do refuxio chegamos a Portela dePitoes (fronteira con Portugal) a 1200 m de altitude e,zona de reserva integral do Parque Natural. A unidade dapaisaxe e o contraste dos cores principalmente na prima-vera, permítenos sentir a realidade do Parque transfrontei-rizo Gêres-Xurés onde únicamente os marcos da fronteiranos aportan elementos diferenciados entre España ePortugal. No marco E-P.67 atópase unha das numerosasmámoas que existen nesta zona. Comezamos o descenso aRequiás, levando a nosa dereita o Regato de Portela ólongo do cal pódense ver vellos muiños aínda en funcio-namento así como unha espectacular fervenza coñecidacomo a da fecha.

- Despois de 3500 metros chegamos a Requiásonde se poden visitar a capela e o forno comunal restau-rados. Finalizada a visita a este núcleo de poboación toma-mos á dereita unha pista asfaltada a Guntumil. A 500metros chegamos ó lugar de A Cruz, onde se atopan a igre-xa parroquial adicada a Santiago e a casa parroquial.Continuamos a Guntumil onde remata o roteiro.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400


43

Rota “Torrente-Clamadoira-Salgueiro”

Inicio: Muiños de Torrente a 1 km de Mugueimes(Muiños), en dirección a Cados.

Final: Vila de Salgueiro.

Itinerario: 10,5 quilómetros. Torrente, Rectoral de S.Pedro, Clamadoira, Prado, Río Salas, Salgueiro.

Tempo: 5-6 horas

Dificultade: Media-alta.

Nota: Se se quere visitar o pobo de Salgueiros, precísasedunha autorización que se poderá solicitar na Sededo Parque Natural sita en Lobios, ou chamando óteléfono 988-44.80.48.

Interés: Etnográfico, paisaxístico, xeolóxico, botánico efaunístico.

Percorrido:

- Iniciámo-lo sendeiro nunha zona onde fácilmen-te poderemos aparcar o noso vehículo e prepararnos parao ascenso, nos muíños de Torrente, onde colleremos osendeiro cara a casa Rectoral de S. Pedro edificio en reha-bilitación co fin de albergar un museo

- O percorrido continúa tomando un sendeiro queparte frente ó edificio na outra beira da estrada, que dexeito lixeiramente ascendente condúcenos a poboación de

O Agrelo que atrave-saremos para chegara Picós a travésdunha zona de bos-que autóctono benconservada.

- Abandonandoesta última poboa-ción, atopamos uncamiño cementadoque nos leva nova-mente ata un sendei-ro, pola parte supe-rior dun regato rodea-do dunha zona debosque de ribeira.

Río Salgueiro


44

- Continúa a rota de xeito que a dereita do cami-ñante obsérvase un bosque de considerables dimensiónsformado por carballos, castiñeiros e sanguiños acompaña-dos de matorral.

- Abandonando esta zona de bosque o sendeirocondúcenos de forma ascendente ata a ermida daClamadoira desde onde podemos contemplar unha belapanorámica sobre o val do río Limia. A pequena igrexa doSéculo XVIII atópase rodeada de uns magníficos carballoscentenarios. Neste punto existe unha fonte que nos per-mitirá aprovisionarnos de auga para o camiño.

- Neste punto pode retornarse ó lugar de inicio dopercorrido, tomando un camiño de baixada cunha fortependente que sae por detrás da ermida a dereita do cami-ño que viñamos facendo dende Picós. Deste xeito faise unpercorrido circular de baixa dificultade e gran beleza.

- Para continuar o percorrido cara a Salgueiro cru-zase a estrada e tómase un sendeiro que nos leva a travésdunha zona de monte baixo, ata Prado, atravesando pre-

Poldras río Salas

Río Salas


45

viamente unha poza de regadío, nesta poboación podere-mos disfrutar da arquitectura popular e do seu fornocomunal rehabilitado polo Parque Natural. Neste puntoatópase o único piño piñoneiro que se pode contemplar nacomarca.

- Á saída desta aldea, crúzase o río Salas (momen-to no que se entra no Parque) por unha ponte de pedra e,continúase pola beira do río entre vexetación de ribeira,neste tramo de rota pódense contemplar varios muiñosalgúns aínda en funcionamento.

- A rota abandona o seu percurso a beira do ríoSalas para xirar á dereita tomando o curso do denominadoTorrente Salgueiro, que descende bruscamente entrerochas.

- Tras pasar unha zona de piñeiros chégase a unhapista forestal que cruzaremos para acceder pola marxe domesmo regato ata a vila de Salgueiro, abandonada polosseus moradores a mediados do século XX e actualmentepropiedade da Xunta de Galicia, que está a acometer a súareconstrucción paulatinamente.

Chégase a Salgueiro polo antigo camiño, preto daantiga albariza e a igrexa do pobo. Poderemos visitar o

Torrente de Salgueiro


46

muiño e o seu forno. Unha vez visitado o pobo, onde pode-remos refrescarnos, cruzaremos o río pola senda sinaliza-das e iniciarémolo retorno. Non esquezas que moi preto setraballa na reintroducción da cabra montesa. Non pertur-bes a tranquilidade deste lugar.

620750 750 750 690 750

1000

Ruta Torrente- Clamadoira- Salgueiro

0

200

400

600

800

1000

1200


47

Rota A Cela - Pitoes

Inicio: A Cela (Lobios)

Fin: Portela de Pitoes (Muiños)

Itinerario: Lineal. 15 quilómetros, A Cela, Albite,Gandarachá, Salgueiro, Carballeira da Barxa, Pitôes.


Dificultade: Alta

Nota: Róta de Acceso restrinxido. Se se quere visitar opobo de Salgueiro, precísase dunha autorizaciónque se poderá solicitar na Sede do Parque Naturalsita en Lobios, ou chamando ó teléfono988-44.80.48.

Interés: Etnográfico, paisaxístico, xeolóxico, botánico efaunístico.

Percorrido:

- O Percorrido de 15 quilómetros discorre porunha zona de forte pendente, xa que parte dunha cota de700 m e sube ata os 1200, atravesando zonas de gran valordo Parque Natural. O sendeirismo nestas zonas de


48

Protección Especial só se permite polas vías e camiñosexistentes.

- A róta iníciase na vila de A Cela, concello deLobios, que amosa a capacidade dos seus moradores paraintegrarse no medio natural, as súas casas e cortes fún-dense cos grandes bolos graníticos conformando unhaarquitectura de singular beleza.

- O itinerario comeza nun sendeiro que entremuros de fincas e en continuo ascenso conduce ata apoboación de Albite, xa no concello de Muiños.Abandoando este núcleo de poboación comeza un levedescenso para novamente ascender ata o lugar de"Gandarachá" onde o sendeirista descubre unha zonachaira preludio das altas cotas da Serra do Xurés, queamosan unha impresionante panorámica neste punto.

- O percorrido continúa para chegar a vila deSalgueiro, abandoada polos seus moradores á metade doséculo XX debido á dificultade de establecer víasadecuadas de acceso. A vila e os seus terreos limítrofespertencen na actualidade a Xunta de Galicia. O ParqueNatural Baixa Limia- Serra do Xurés, está acometendodiferentes programas de xestión do medio, e a súareconstrucción paulatina.

- "A capacidade máxima de visitantes por día nestelugar é de 25 persoas, e o acceso o mesmo está reguladopolo Parque Natural"

- Abandoando Salgueiro e tras un forte ascensochegase á Carballeira da Barxa, zona de bosque autóctonomoi ben conservado e Reserva Integral deste EspacioProtexido. E a única ruta que se adentra por zonas conmayor nivel de protección.

Salgueiro


49

- A parte final do percorrido discurre polas zonasmáis elevadas da Serra do Xurés, entre rochedos e bolosgraníticos que confiren á paisaxe un aspecto árido pero degran valor natural.

- Tralo último ascenso chégase ó final da rutasituado na fronteira entre España e Portugal, no lugardenominado Pitoes, onde se observa a bela panorámicaque ofrece o Parque Transfronteirizo Gerês- Xurés, quecomprende casi 90.000 ha de territorio protexido entram-bos parques.

- Cerca deste lugar atópase o refuxio do Pisco,pequeño albergue de 15 prazas de capacidade que se podeutilizar solicitándoo Parque Natural no teléfono 988 448048. Estableceuse unha tasa de 15€ (1€ por persoa) nouso do refuxo.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

ALT

ITU

DE

(m

).

RUTA A CELA-PITOES


50

Servicios e Enderezos de Interese

Administración do parque:

Sede Parque Natural Baixa Limia-Serra do Xurés.

Estrada de Portugal, nº 34

32870 Lobios (Ourense).

Telf.: 988/ 44 80 48 - 44 81 81.

Fax: 988 44 81 81

AccesosDende Ourense: o acceso máis rápido e cómodo

realízase pola estrada N-540 Lugo-Portugal (estrada deCelanova), cun trazado recentemente modificado e reno-vado desde Bande. Con motivo da construcción do encorode Lindoso, realizáronse accesos a Lobios, Entrimo e áfronteira da Madalena (Lobios).

Dende a Meseta: por medio da estrada N-525Santiago-Zamora ou ben pola Autoestrada das Rías BaixasMadrid-Vigo. En Xinzo de Limia existe a posibilidade decolle-la estrada comarcal desde Xinzo a Ponte Liñares,dende onde outra estrada local nos conduce a Mugueimes(capitalidade de Muiños). Tamén dende Xinzo de Limiapodemos acceder ó Val do Salas a través da estrada comar-cal que conduce a Baltar e a Calvos de Randín, para dende


51

aquí tomar outra estrada local que nos leva a Maus deSalas, Requiás e Guntumil.

Dende Portugal: existen tres fronteiras de acceso óParque Natural. A da Madalena, que dende Ponte daBarca continúa dentro do Parque Natural por medio da N-540. A de Portela de Home, que comunica Lobios conCaldas do Gerês e Braga. E finalmente, a da Ameixueiraque une a vila portuguesa de Castro Leboreiro conEntrimo. Calquera destas estradas transcorren poloParque Nacional Peneda-Gerês, limítrofe co ParqueNatural Baixa Limia-Serra do Xurés.

Feiras e MercadosEn Entrimo: feira de Terrachán (1º domingo de

cada mes) e romaría-mercado da Ameixoeira (3º domingode setembro).

En Lobios: feira de Lobios (2º domingo de cadames), romaría-mercado da Madalena (o domingo seguinteo día 24 de xullo) e Feira gastronómica dos callos Limiaospenúltimo Domingo de Agosto.

En Muiños: feira de Porqueirós (4 de cada mes),feira-mercado de Mugueimes (6 de cada mes) e Couso deSalas (11 de cada mes).

Festas Patronais eRomarías Populares

Durante a estación estival celébranse en tódalacomarca numerosos festexos municipais, parroquias eromarías. As máis importantes do contorno do Parque son:

Entrimo: Terrachán (14, 15 e 16 de agosto), FeiraVella (1 e 2 de agosto) e A Illa (9 de agosto), RomaríaInternacional da Ameixueira (3º domingo de setembro).

Muiños: Mugueimes (1,2 e 3 de xullo), Romaría daVirxe do Castro en Guntumil (4º domingo de maio), OsMilagres en Couso de Salas (8 de setembro), A Aparecidaen Porqueirós (4º domingo de agosto) e A Clamadoira enMuiños (2º domingo de setembro).

Lobios: festividade de San Brais (3 de febreiro) quecando coincide en día laborable é festa local, San Mamedeen Grou (7 e 8 de agosto), San Roque en Lobios (16 e 17


52

de agosto). Festas do Verán 11,12,13 Agosto en Lobios,cando coincide en día laborable e festa local. Virxe doXurés Riocaldo o 15 de Agosto e 8 de Setembro.

Aloxamentos e ComidasAloxamentos:

Entrimo:

- Casa Rural D’Asperelo (Asperelo-Entrimo).Tfno: 988-43.49.10

- Casa Rural da Feiravella (Feiravella – Entrimo)Tfno: 988-43.98.82

- Hotel Don Pepe* (Terrachán-Entrimo).Tfno: 988-43.46.45

- Hostal La Entrimeña** (Terrachán-Entrimo).Tfno: 988-43.46.58

- Hostal-Residencia Barcelona*(Feira Vella-Entrimo). Tfno: 988-43.47.24

Lobios:

- Hotel Lusitano* (Lobios). Tfno: 988-44-80.28www. Lusitanohotel. com

- Vila Termal de Lobios (Riocaldo-Lobios) Tfno:988-302255 / 988-302187 / 988-302115www.balneatermal.com

- Casa rural da Barreira (Padrendo-Lobios)Tfno: 988-30.29.87

- Apartamentos rurales. Casa de San Martiño(Vilameá-Lobios) Tfno: 625.47.12.02

Muiños:

- Casa de Turismo Vacacional Alén do Xurés.Tfno: 988-45.15.49 / 696.61.58.98

Restaurantes:

Entrimo:

- Restaurante Emilio (Terrachán).Tfno: 988-43.46.16

- Mesón Restaurante Beni (Terrachán).Tfno: 988-43.46.28


53

Lobios:

- Mesón Luma (Lobios). Tfno: 988-44.81.19

- Restaurante O Churrasco (Lobios).Tfno: 988-44.81.06

- Mesón Riocaldo (Riocaldo). Tfno: 988-44.81.37

- Restaurante Lusitano (Lobios).Tfno: 988-44.80.28

- Restaurante Magdalena (Lobios)Tfno: 988.30.26.51

- Café Bar Los Cazadores (Lobios)Tfno: 988-40.96.25

- Restaurante Vía Nova (Lobios)

Muiños:

- Casa de comidas Fortes (Mugueimes).Tfno: 988-45.64.18

- Casa de comidas Otero (Mugueimes).Tfno: 988-45.64.08

- Casa de comidas Julio (Porqueirós).Tfno: 988-44.31.61

- Restaurante A Rola. O Corgo-Muiños

Camping e Zonas de AcampadaMuiños conta co camping de "O Corgo"

(Tfno: 988-40.89.63), na praia fluvial do mesmo nome ábeira do encoro das Conchas con 300 prazas e xestionadopolo concello de Muiños. Entrimo conta tamén cun cam-ping chamado "Viña Grande" con 73 parcelas para ten-das, situado no pobo de Lantemil (Tfno: 988-433863).Próximamente tense prevista a inclusión dun novo cam-ping no entorno do río Caldo (Lobios).

Albergues e Residencias- Albergue "O Corgo" (Muiños) con 106 prazas.

- Residencia " A Rola" (Muiños) con 66 prazas,ambas xestionadas polo Concello de Muiños.


54

Áreas RecreativasEn Entrimo:

- Miradoiro do Pedreiriño, en Terrachán.- Miradoiro da Pica, na Illa.- Porto do Muiño, Olelas.

En Lobios:- San Rosendo na Cela.- A Madalena (fronteira).- San Roque.- San Bertolomeu.- Semilleiro.- Praia fluvial de río Caldo.- Capilla da Virxe do Xurés.- Quintela.- Portaxe.

En Muiños:- Outeiro da Cela. Arboreto.- Curro do Mouro, (Maus de Salas).- Miradoiro do Agrelo, (Mugueimes).- Fonte de Albite.- O Corgo.- Entorno da Rectoral.- Prado.

A. R. “mirador do Pedreiriño, Terrachán. Entrimo


55

Praias Fluviais e zonas de bañoEn Muiños:

Polo encoro das Conchas distribúense numerosaspraias de area. Entre elas salientan polas súas instala-cións a do Corgo (Muiños) e a de Porto Quintela(Bande), ámbalas dúas moi próximas ó ParqueNatural.

En Lobios:

Riocaldo unha zona de baño preto do Balneario, nazona “Os Baños” a 1,5 kms da vila de Manín hai unhapiscina no río Mao.

En Entrimo:

Piscinas municipais das Perdices, nas proximidades deTerrachán en pleno río do Casal.

Actividades DeportivasNa actualidade a Sociedade Deportiva e Cultural

Fontefría de Muiños (tfno 988-46.90.20) conta cun equi-po e escola de piragüismo, así como actividades de excur-sionismo, marcha a pé, baloncesto e moitas outras comoxornadas culturais, conferencias temáticas, organizaciónde festas tradicionais e gastronómicas.

Teléfonos Públicos, Correos eTelégrafos

A práctica totalidade das cafeterías e bares dospobos da zona contan con teléfonos públicos, ademáis decabinas telefónicas instaladas na capitalidade dos tresconcellos. Os servicios de correos atópanse nas respectivascasas consistoriais dos tres concellos. En Lobios hai unT.P.S. no Bar Lisboa (988-44.80.06).

Asistencia Sanitaria e FarmaciasHoxe as tres capitais dos concellos contan con cen-

tros de saúde da Seguridad Social en Terrachán(tfno.43.47.12), Lobios (Tfno. 988-44.80.10) eMugueimes (Tfno: 45.64.84). A comarca conta cun postoda Cruz Roxa en Lobios (Tfno. 988-44.80.42) con servicio


56

de ambulancia, Protección Civil de Lobios (988-44.80.82), servicio de ambulancia en Muiños (988-45.64.00) e un centro de saúde con servicio de ambulan-cia en Bande (988-44.34.80 // 44.35.94).

Reparación de VehículosExisten talleres mecánicos de reparación de vehí-

culos na Terrachán (988-43.47.12), Galez (Entimo-988-434869), Paraño con servicio de guindastre (988-44.81.31 Lobios) e Mugueimes (988-45.64.65).

Estacións de ServicioNa actualidade contamos cunha estación de servi-

cio en Ermille, no Km. 56 da carretera N-540, así comooutra na mesma estrada na ponte do río Limia preto dodesvío cara Lobios, no Km 61.Existe outra na proximidadeda ermida dos Milagres (Couso de Salas) e unha máis enBande.

Transportes e TaxisServicio de taxis (paradas):

- Lobios (988-44.80.19)

- Muiños (988-45.64.71)

- Entrimo: en A Terrachán existe unha parada naAvda. Santa María a Real que non conta con cabi-na telefónica.

Servicio de autobuses: as liñas de autobuses que comu-nican coa Baixa Limia están cubertas pola empresaANPIAN (Tfno. 988-22.52.88 e 22.07.37).

Entidades FinancierasDiversas entidades financieras teñen sucursais nas

tres capitais dos concellos da comarca. Na Terrachán(Entrimo) as do Banco de Galicia (988-43.46.37), BancoPastor (988-43.47.84), Caixa Galicia (988-43.46.69) eCaixanova (988-43.46.82). En Lobios, as do BancoCentral Hispano (988-44.81.03), Banco Pastor (988-


57

44.85.00), Caixa Galicia (988-44.80.17) e Caixanova(988-44.80.11). En Muiños, Caixa Galicia (988-45.64.21)e Caixanova (988-45.64.11). Existen servicios de caixeiroautomático en Lobios (Caixa Galicia) e Entrimo (CaixaGalicia e Caixanova).

Outros teléfonos de interese- Concello de Entrimo (988-43.46.66)

- Concello de Lobios (988-44.80.00)

- Concello de Muiños (988-45.64.03)

- Guardia Civil de Entrimo (988-43.46.67), Lobios(988-44.80.31)

- Aviso urxente de incendios 085 (chamada gratuita)

- Protección Civil de Lobios (988-44.80.42)

Turismo ActivoNo Parque Natural existen empresas adicadas o

turismo de aventura entre as cales encontrámos:

Segur Xurés, Lobios Tfnos: 647606503/639651821. Empresa de actividades de ocio, organiza saí-das de piraguismo, escalada, rapel, puenting. Alugan osmateriais necesarios para desenvolver todo tipo de activi-dades na natureza. Tamén aluguer de vehículos e xestiónde trámites como solicitar permisos ou buscar aloxamen-tos.

Actividades naúticas e deportivas. Complexo turís-tico O Corgo, Muiños Tfno:988456403. Pódense alugarcanoas e existe un equipo de monitores de tempo libre,deportes e sendeirismo.

Servicio de guías-acompañantes. Terrachán, Tfno:988-434900. Para recorre-lo Parque e o seu entorno daman de expertos coñecedores da zona.

Rutas do Xurés. Actividades de ocio e deportivas.(paintball, piraguas, rotas 4x4, sendeirismo, mountainbike, barranquismo, escalada-rapel...). Teléfonos:625471873 / 615276657 - Fax:988-448066www.rutasdoxures.com


58

Visitas concertadasSe poden solicitar visitas programadas ó Parque

Natural, para grupos, escolares, asociacións, etc. Nos telé-fonos 988448048 / 448181.

Normas básicas para aprotección da Natureza

•Ven ó Parque Natural do Xurés, pero non esquezasque estás nun espacio protexido, onde se estable-cen medidas de protección e conservación doentorno natural.

•A natureza é a túa compañeira, respeta a fauna eflora; non captures animais nin arrinques plantas.Lembra que en ámbalas dúas existen especies queestán reguladas e protexidas pola lexislaciónvixente.


59

•O que a natureza fixo en milenios, non o estraguesnunhas horas: non prendas fogueiras no campo,apaga as cabichas dos cigarros e non as botes polaventá do automóbil. Lembra que os incendiosforestais son moi perigosos e ocasionan graves per-das ecolóxicas e económicas.

•A auga é fonte de vida, e por iso non debes botardesperdicios nin augas de lavado que contaminengravemente os cursos de auga e fontes. Leva todoo lixo ata o contenedor máis próximo.

•Un paseo polo campo pode resultar unha experien-cia maravillosa. Respeta o trazado do sendeiro epistas; non utilices atallos, sobre todo en zonassensibles á erosión. O vehículos de motor son paradesprazarse polas estradas. Non debes de utilizalosnas pistas, rompendo a paz natural destas serras.Deixa o vehículo nas zonas recomendadas.

•Goza do aire libre, pero lembra que a acampadalibre non está permitida, porque é un dos motivosprincipais da contaminación e deterioro no medionatural. En todo caso, consulta na sede do parquee nos concellos correspondentes sobre os lugaresde acampada establecidos.

• O sendeirismo brindache a oportunidade de coñe-cer estas terras e as súas xentes. Respeta á poboa-ción local e a súas propiedades. O contacto comundo natural e rural é pleno, polo que os sendei-ros deben ser lugares privilexiados para achegarsee disfrutar da natureza. Permite que despois do teupaso os camiños e sendeiros continuen en bo esta-do, evitando que perdan o seu atractivo.

gracias en nome de todos


O PARQUE NATURAL É DETODOS... É TEU.

DESFRÚTAO, PROTÉXEO ECONSÉRVAO PARA TIE PARA OS DEMAIS


Parque Natural Baixa Limia - Serra do Xurés · que cruzaban a nosa comunidade e que unían as...

Documents

Transcript of Parque Natural Baixa Limia - Serra do Xurés · que cruzaban a nosa comunidade e que unían as...