Tema 2. Organización política e actividade económica

Lección 1. Organización política da sociedade: o Estado

Introducción“As distintas sociedades foron adaptándose ao seu medio e empregaron os recursos que este lles proporcionou”. Por iso, a diversidade xeográfica reflectiuse na variedade de pobos e culturas que habitan o noso planeta.

Porén, a estrutura interna destas sociedades, e as súas maneiras de organización política e económica tamén son factores determinantes á hora de explicar os diferentes xeitos de vida da poboación e os espazos xeográficos que resultan.”

¿Qué nos quere dicir este parágrafo introdutorio? Que dependendo da zona xeográfica na que as persoas vivan, as súas sociedades se desenvolverán e aproveitarán os recursos que ese medio lles proporciona, de aí que a organización social, política e económica varíe dependendo da zona xeográfica da que falemos.

1.1. O Estado e as súas funcións

ESTADO: é o consunto de institucións (entidades, organismos) políticas e administrativas que rexen un país.

Unha das súas características máis importantes é a SOBERANÍA, qué é a característica pola cal o Estado é a máxima autoridade do territorio, é dicir, non depende de ningún poder.

NACIÓN: trátase do colectivo de persoas que comparten unha mesma identidade, é dicir, unha mesma historia, tradicións e cultura.

Cando nun estado existen comunidades con unha pluralidade de linguas ou diversidade cultural o relixiosa grande se fala de Estados Plurinacionais. A convivencia destas comunidades dentro dun mesmo Estado a veces é pacífica, pero outras ocasións pode ser moi conflictiva.

¿Qué exemplos coñecedes de Estados plurinacionais?

Principais funcións do Estado:

Desenvolver políticas económicas, territoriais e sociais (diferentes segundo cada Estado).Garantir o respeto á lei nas súas fronteiras.Representar e defender os intereses do país no ámbito internacional (a través de diplomáticos, embaixadores, etc.).Responsabilizarse da seguridade e defensa da súa poboación (por exemplo, a través dos seus corpos militares)

La ONUA Organización de las Nacións Unidas (ONU) é a maior organización internacional existente. Defínese como unha asociación de gobernos global que facilita a cooperación en asuntos como o Dereito internacional, a paz e seguridade internacional, o desenvolvemento económico e social, os asuntos humanitarios e os dereitos humanos.

A ONU foi fundada o 24 de outubro de 1945 en San Francisco (California), por 51 países, ao finalizar a Segunda Guerra Mundial, coa firma da Carta das Nacións Unidas.

Dende a súa sede en NY, os Estados membros das Nacións Unidas e outros organismos vinculados proporcionan consello y deciden acerca de temas significativos e administrativos en reunións periódicas celebradas durante o ano.

La ONU está estruturada en diversos organismos administrativos: Asemblea Xeneral, Consello de Seguridade, Consello Económico e Social, Secretaría Xeral, Consello de Administración Fiduciaria e a Corte Internacional de Xustiza.

A figura pública principal da ONU é o Secretario Xeral. O actual é Ban Ki-moon de Corea do Sur, que asumiu o posto o 1 de xaneiro de 2007, remplazando a Kofi Annan.

No ano 2007, a ONU poseía 192 Estados membros , practicamente todos os países soberanos recoñecidos internacionalmente. Hai excepcións coma Santa Sede, que ten calidade de observador e a República de China-Taiwán (un caso especial).

A sede europea (e segunda sede mundial) da Organización das Nacións Unidas se sitúa en Xenebra, Suíza.

A liberdade guiando o pobo. Delacroix

Neste cadro que representa a insurrección en París de 1830, coñecida como a Revolución de Xullo, e como a liberdade coa bandeira tricolor da República francesa guia ao poco contra a restaurada monarquía borbónica, podemos recoñecer elementos que nos falan da pertenza a un Estado e a un modelo de organización política.A figura heroica que representa a liberdade porta unha bandeira, que é o símbolo de representación máis recoñecible dunha Nación; á súa vez a bandeira tricolor representa unha forma de organización política que se identifica coa liberdade que é a democracia en contraposición ao modelo autoritario das monarquías absolutas existentes na Europa do século XIX.

1.2. A organización dos Estados“O mundo está formado por diferentes Estados, con características moi distintas. Algúns teñen unha historia moi longa, e outros son de nova creación. A súa extensión e número de habitantes é moi variable, coma tamén a súa riqueza e influencia internacionalmente.”Categorías dos Estados segundo a súa organización:

Estados Unitarios:• Son aqueles que exercen o poder dende un centro, dende o que se toman todas as

decisións.• Na capital se localizarían os órganos de goberno.

Estados Federais:• Son aqueles nos que o poder se reparte entre:

– O goberno federal, que é o encargado dos asuntos que afectan a todo o territorio, como a defensa ou as relacións internacionais

– Os territorios que forman a federación, que terían cada un deles os seus propios órganos de autogoberno (economía, industria, transportes, educación, etc.).

– Exemplo: Estados Unidos: en Washington (su capital) está o goberno, encargado da defensa do país e das relacións cos demáis países pero, á súa vez, os distintos estados que conforman Estados Unidos contan coa súa propia xestión económica, cultural, etc.

Estados Descentralizados: • Están a medio camiño entre os Unitarios e os Federais.• Cada territorio se organizaría de modo autónomo a través das súas insitucións, sen

embargo, o Goberno do Estado se encargaría dos asuntos comúns a todos.• Exemplo: España é un Estado descentralizado, polo tanto, cada comunidade autónoma

organízase de modo independente, pero o goberno é o encargado de crear a unidade de cada comunidade autónoma aplicando, entre outras cousas, leis comúns a todas.

Mapa dos Estados Unitarios do mundo

Mapa dos Estados Federáis do mundo

Realiza a actividade 4 da páxina 31

Mentres que os estados unitarios exercen o poder dende a capital do Estado onde se localizan os órganos de goberno, os estados federáis tan só teñen na capital da Nación os órganos de goberno con competencias xerais como Defensa ou Asuntos Exteriores. O reto áchanse repartidos polo territorio do Estado, para evitar a súa concentración na capital, e así ter un desenvolvemento máis equilibrad do conxunto da Nación.

1.3. As formas de organización política

Os Estados do mundo contan con distintos sistemas ou rexímenes políticos. Unha clasificación deles serían os:

Estados DemocráticosEstados Autoritarios

Países que autoproclámanse democráticos en azul, fronte a países que non se autoproclaman democráticos en vermello. Ano 2006

Características dos Estados democráticos:

Os cidadáns elixen ao seus representantes políticos mediante eleccións libres. Estes representantes forman asambleas e eles mesmos serán os que elixan aos membros do goberno e controlen a súa actuación.Os Estados democráticos poden ser:• Unha República: nela, o xefe do Estado o

elixe o pobo mediante eleccións.• Unha Monarquía Parlamentaria: nela, o

xefe do Estado é o monarca, pero exerce a súas funcións baixo o control das institucións.

Repúblicas coloreadas segundo o seu sistema de goberno:• Sistema presidencial • Presidencia ejecutiva• Sistema semipresidencial• Sistema parlamentario•Sistema de partido único

• Monarquía Parlamentaria • Mancomunidad Británica de Naciones (Commonwealth) • Monarquía semi-constitucional • Monarquía absoluta • Entidad monárquica a nivel subestatal

Características dos Estados autoritarios:A poboación non ten liberdade para decidir, senon que van a ser impostas as ideas de:

• Un dictador.• Un grupo político.• Unha organización.

A forma máis frecuente dentro destes Estados autoritarios é a dictadura; neste caso ás persoas se lles quita o poder (de decidir, actuar, etc.) mediante o uso da violencia ou da coacción, chegando nalgunhas ocasións ao xenocidio.Tipos de dictaduras:• Dictaduras militares: nas que o exército ocupa o

poder.• Dictaduras totalitarias: rexímenes políticos nos que os

cidadáns son forzados a someterse ás consignas dun partido único, tanto no eido político como na educacións, crenzas ou actividades económicas.

• Teocracia: formas de goberno nas que o poder está en mans dunha autoridade relixiosa (ex: mundo islámico)

Argelia (1965-1994) Argentina (1930-1932; 1943-1946; 1955-1958; 1962-1964; 1966-1973; 1976-1983) Alemania (1933-1945) Austria (1918-1955) Bangladesh (1975-1979; 1982-1990) Brasil (1964-1985) Bolivia (1930-1952; 1971-1982) Burkina Faso (1966-1991) Burundi (1966-1993) República Centroafricana (1966-1993; 2003-2005) Chile (1891; 1927-1931; 1973-1990) China (1916-1927 o 1920-1922) Colombia (1953-1957) Cuba (1952-1958) República del Congo (1968-1992) República Democrática del Congo (1965-1997) República Dominicana (1844-1978 con algunas excepciones) El Salvador (1931-1979) Guinea Ecuatorial (1968-1982) Ecuador (1963-1965;1972-1978) España (1923-1930; 1939-1975) Etiopía (1974-1991) Filipinas (1972-1981) Francia (1799-1814; 1814-1815) Grecia (1967-1974) Guatemala (1931-1944; 1954-1986) Guinea (1984-1991) Haití (1957-1990; 1991-1994) Honduras(1963-1971; 1972-1982) Indonesia (1967-1998)

Iraq (1958-1968) Italia (1922-1943) Japón (1932-1945) Liberia (1980-1990) Madagascar (1972-1975) Mauritania (1978-1992; 2005-2007; 2008-presente) México (1853-1855; 1876-1910) Nicaragua (1934-1979; 1980-1990) Níger (1974-1989; 1996-1999) Nigeria (1966-1979; 1983-1999) Paquistán (1958-1971; 1978-1988; 1999-2007) Panamá (1968-1989) Paraguay (1940-1948; 1949-1989) Perú (1948-1956; 1968-1980) Polonia (1981-1983) Portugal (1926-1974) Sierra Leona (1992-1996; 1997-1998) Somalia (1969-1991; actualmente con un gobierno de transición) Sudán (1958-1964; 1969-1986; 1989-1993) Surinam (1980-1988) Tailandia (1938-1992; 2006-2008) Turquía (1960-1962; 1971-1973; 1980-1982) Uganda (1962-1986) Uruguay (1973-1985) Venezuela (1908-1914 1922-1929 1931-1935 ; 1952-1958)

Países que tiveron unha dictadura militar

Dictadores totalitarios

Arabia Saudí, exemplo de Teocracia

¿Qué é o xenocidio? E o asasinato masivo dun grupo de persoas por motivos de etnia, nacionalidade relixión, política, etc.

O Holocausto naziEl Holocausto é o nome que se lle aplica ao xenocidio de aproximadamente seis millóns de xudeos europeos, e de outros moitos grupos de Europa e o Norte de África, durante a Segunda Guerra Mundial. O Holocausto foi planificado e executado pola Alemania nacionalsocialista, dirixida por Adolf Hitler, como parte dun programa deliberado de exterminio que involucró o asesinato sistemático e industrializado.Otros grupos foron perseguidos e asesinados polo réxime, incluindo xitanos; soviéticos, particularmente prisioneros de guerra; comunistas; polacos étnicos; outros pobos eslavos; os discapacitados; homes homosexuais e disidentes políticos e religiosos.

1.4. Os rexímes democráticos: principios e organización

Unha das características principais dos reximenes democráticos é que o pobo é o soberano, é dicir, ten o poder para se gobernar. ¿De qué modo?

En comunidades pequenas, a democracia é exercida directamente polos cidadáns, que interveñen nas decisións políticas.En sociedades máis complexas, a democracia é representativa, é dicir, necesitamos representantes para que interveñan nas decisións, elixidos polos cidadáns nas eleccións.

Nas eleccións participan diversos partidos políticos, que son asociacións de persoas con unha ideoloxía común que tratan de representar a vontade dunha parte dos cidadáns. Para que os cidadáns coñezan a ideoloxía dos partidos, os partidos, estes redactan programas electorais, nos que explican cal sería a súa acción no goberno no caso de chegaren ao poder nas eleccións.SUFRAXIO: é o dereito que ten toda persoa maior de idade a votar nas eleccións. O Sufraxio Universal non se conseguiu na democracia dunha maneira xeneralizada ate datas relativamente recentes.

Estado de dereito:• Todo cidadán é libre e ten os seus dereitos, dereitos que

se nos teñen garantir e respectar.• O Estado de dereito implica o respecto polos dereitos

humanos, que son aqueles considerados universais e que han de ter todos os seres humanos, sen discriminación de etnia, sexo, nacionalidade, ideoloxía, relixión, etc.

Nos Rexímenes democráticos a lei está por riba de calquera persoa ou institución, e para asegurar que todo o poder se concentre nunha soa persoa, deben de traballar de xeito independente os seguintes poderes:• Poder lexislativo: é o que elabora e aproba as leis. A súa

sede está no Parlamento.• Poder executivo: é o que pon en práctica as leis. Este

poder o leva a cabo o goberno.• Poder xudicial: é o que garante que as leis se cumpran. Se

leva a cabo nos tribunais de xustiza.A Constitución: nela establécense os dereitos e deberes dos cidadáns, así como as normas básicas do funcionamento político e a organización territorial. É aprobada polos cidadáns en referendo.