Itinerantes, excursionistas e extraviados . . . . . . . . . . . . . .2

Biografa Lois Pereiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

Hait . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

Os muos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

Camios sen fronteiras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

30 de xaneiro na bilbioteca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

Club de lectura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

Fran Alonso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

Jaureguizar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

Comenius . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

Concurso poesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

Concurso de narrativa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20

O mundo pode cambiar cun pouco de corazn . . . . . . .27

Da de Rosala no Museo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

Semana da prensa econmica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29

Enerxias renovables . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

Etwinning word forum Lille . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

Concurso de robtica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33

Intercambio Lugo- La Rochelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

Viaxe a Italia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35

Semana contra a violencia de xnero . . . . . . . . . . . . . . .36

Da Vinci e da msica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38

Xornada da ciencia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39

Xornal de 3 da ESO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

Pars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

Que teen en comn Luz lvarez, Lus Tosar e Carlos

Tarque? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

Xabier Valle, Premio extraordinario . . . . . . . . . . . . . . . . .43

Sabemos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44

Videoconferencia de cientficos da USC . . . . . . . . . . . . . .46

Marcia Muoz e Marline Ballari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48

Semana das curtas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

Entrevista Carmen Nez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50

Ciclo de tcnico e animador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51

Poemas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

Sumario

Ano tras ano, Tempus recolle as realidades que xorden cando semen-tamos soos.. Cando unha Comunidade Educativa ten este obxectivocomn, todo posible.

Abrimos paso a Itinerantes, excursionistas e extraviados cos que Jos_LuisNovo Cazn, ilustre colaborador e compaeiro, nos sorprende no seu festi-vo artigo.Abrimos paso a Lois Pereiro, a travs dunha exclusiva e tenra entrevista aoseu amigo da infancia: Jos Pereiro.Abrimos paso s Ciencias, con Concursos cientficos como o de Fsica eQumica, a Xornada da Ciencia en Lingua Galega, a interesante charla dopresidente da ONG Cirurxins do Mundo Joaquim Mendona,no que seconxugan ciencia e solidariedade, as enerxas renovables nun completoartigo do Enxeeiro T. Industrial Jos Mourio.Abrimos paso a Premios, o 1 premio no Concurso de Robtica deIgaciencia, o 1 Premio de Calidade como exemplo de boas prcticas doMAC, os Premios Extraordinarios de ESO e Bacharelato a Carla Taboada eXabier Valle . As como celebramos a grande acollida do VI ConcursoLiterario do EDLG, ou a participacin de alumnos de Economa noTwinning-World ForumAbrimos paso Biblioteca, aos Club de lectura, s maletas viaxeiras, a fer-mosas iniciativas como a de Salvar un libro, a orixinais concursos como ode Saboreando as Linguas e co que aprendemos chins e portugusAbrimos paso concienciacin e solidariedade coa Semana contra a violen-cia de xnero ou reivindicacins de datas como a do 30 de xaneiro, ao fer-moso poema que Flor Snchez dedica a BeatrizAbrimos paso a vidas, de persoal docente, non docente, de alumn@s e,por suposto, de pais e nais.Entre todos e todas facemos real o desexo que nos transmita Castelao nasa obra Sempre en Galiza:Pedimos garantas legais para o desenvolvemento natural do noso esprito,levando nas mans o ouro da nosa cultura.

Por todos vs!!

AGRADECEMENTOS

Prezados e benqueridos colaboradores e lectores:O EDLG do Centro, composto por Faustino Martn, X. R. Cando, J.M. Ortiz,Javier Gmez, Xela Lodeiro, Jssica Daz, Andrei Quinti, Carmen Devesa,Juan Ignacio Garca, Victoria Ares , Xess Lpez e urea Penas, dmosvosas grazas por todo o voso traballo que forma parte desta benqueridarevista Tempus que xa forma parte das nosas vidas.Se tes Tempus entre as tas mans porque o grande esforzo de moitaxente culminou. Este curso resultou especialmente complicado pola parti-cipacin da maior parte do profesorado en moitos proxectos como o planmellora, o abalar, commenius etc.Damos especialmente as grazas a Anxo Rigueira que coma todos os anoscdenos un seu cadro-fotografa que d vida portada e contraportada.Por suposto, a Javier Gmez que foi o responsable da maquetacin daRevista Tempus, ao equipo da Biblioteca e a todos os que non cmpre ninsolicitarvos colaboracin porque xa nola ofrecededes xenerosamente.Non nos podemos ir sen mencionar a nove dos nosos compaeiros, sabe-redes desculparnos todos os demais.Mara Felicidad Carro GarcaMara Aurea Castro CondeCristina Fernndez FernndezMara del Carmen Gmez IllnMara Isabel Pardo FernndezJess Angel Prez PazLuis Snchez del Valle FragaFrancisco Snchez Fernndez de la VegaPedro Varela Gesto

Unha agarimosa aperta esade!

Edita: IES N.S. dos OLLOS GRANDESDeseo e maquetacin: Javier Gmez VilaComposicin portada: Anxo Rigueira

2Opresente curso, seguindo actuacins doutros prece-dentes, o departamento de Xeografa e Historiadesenvolveu o programa dos itinerarios histricoartsticos. Consistiu na realizacin de catorce sadas para visitardistintas pegadas do pasado histrico, arqueolxico e artsticoque forman parte do patrimonio cultural legado polos nososdevanceiros.

Inicialmente apuntronse ao devandito programa unhacincuentena de alumnos de segundo de Bacharelato. O segui-mento habitual de cada un dos mencionados itinerarios foiduns trinta aproximadamente. Participaron asemade nalgunhasdestas sadas escolares franceses e suecos que circunstancial-mente se atopaban no Centro, seguindo diversas actividadesdos intercambios concertados.

Os referidos alumnos tiveron a oportunidade de ver: ocomplexo arquitectnico de Aquis Quaerquernis, Santa Combade Bande, San Miguel de Celanova, o Forno da Santa en AugasSantas, a Pena Grande de Bordelle, a Pedra Chantada doCarrizo, as mmoas da Roza das Modias, o castro de Viladonga,a ourivera do Museo Provincial de Lugo, as murallas de Lugo,a Casa dos Mosaicos, a Domus do Mitreo, o Centro

Arqueolxico de San Roque, o Crismn de Quiroga, osrelevos das Saamasas, Santa Eulalia de Bveda, a catedralde Len, San Isidoro, San Marcos, as murallas e a casa dosBotines da Cidade Lexionaria, o mosteiro santiaguista deVilar de Donas, o museo do Prado e o Thyssen-Bornermisza, as cidades de Toledo e de Santiago deCompostela, a Casa da Moeda de Madrid, e o Museo mili-tar de Cuatro Vientos.

O aproveitamento por parte dos alumnos foidiverso. Uns, os mis, foron autnticos itinerantes; outros,polo contrario, comportronse como excursionistas; e ungrupo minoritario, como meros extraviados.

Os primeiros, a inmensa maiora deles, merecen acualificacin de seguidores dun camio previamente fitado;foron os verdadeiros itinerantes ou seguidores da congos-tra trazada. Outros coa sa actuacin primaron as activi-dades estremeiras da canle en detrimento do camio sinal-ado; foron os excursionistas, os que se saron do curso nor-mal das cousas. E, finalmente, o extraviados case ningn-iniciaron un itinerario que non era o seu, perdronse e defeito dronse de baixa no programa.

ITINERANTES, EXCURSIONISTAS

E EXTRAVIADOSJos-Luis Novo Cazn

3Con todo e con iso, a valoracin desta actividadecomplementaria, en conxunto, altamente positiva e a par-ticipacin na mesma, segundo pode observarse na pxinaweb do Instituto (www.iesollosgrandes.org), onde foroninseridos os catorce itinerarios, moi aceptable.

Al polo mes de setembro, cando o departamentode Xeografa e Historia estaba a matinar coa programacindo amplo abano de materias que lle foron asignadas, osmembros integrantes do mesmo non nos esquecemos dositinerarios, que dende hai xa sete ou oito anos se veenpondo en prctica. Considermolos unha peza moi impor-tante na formacin integral dos nosos alumnos por moitasrazns, entre as que cmpre salientar as seguintes: per-mtenlles observar os artefactos na sa propia realidade,pois no mesmo que velos a travs dunha imaxe, especial-mente no eido da arquitectura, campo no que reviste unhagrande dificultade a apreciacin da organizacin do espazointerior; fomentan nos alumnos hbitos de aprecio e valo-racin do noso patrimonio cultural, herdado dos que nosprecederon; crean neles costumes tendentes a buscar unoco nas sas axendas de viaxe para as visitas de tipo cultur-al; contriben a socializacin das condutas dos partici-pantes e ao fomento da solidariedade entre eles, compartin-do emocins estticas, actividades ldicas e momentos de

lecer, anda que transidas dun fondo contido cultural; e, ade-mais, aos alumnos de segundo de Bacharelato, agoniados polopeso deste curso, que de seu reviste especial dificultade,srvelles para evadirse momentaneamente das obrigas regradase para repoer forzas, tan necesarias para seguir con eficacia eaproveitamento a marcha normal do ano acadmico.

A respecto da implicacin do Centro neste programa,todas foron facilidades por parte do equipo directivo; os profe-sores afectados, por outra parte, mostrronse moi compren-sivos cando inevitablemente se produciu a invasin dos seushorarios; e mesmo algns deles, nomeadamente senllosdocentes dos departamentos de Francs e Ingls, colaboraronestreitamente vertendo a outras linguas as crnicas de determi-nados itinerarios.

Estas son as impresins que tirou da realizacin dosreferidos itinerarios o profesor coordinador dos mesmos. Secadra, as que sacaron os alumnos participantes nos mesmosnon son exactamente coincidentes; mais son eles os que debenfacer as sas correspondentes valoracins. Todo, e neste casotamn, como dica Ortega e Gasset, depende da perspectiva naque nos situemos, das expectativas agardadas e dos logrosacadados.

En Vila Nausti, abril de 2011

Creo poder falar en nome dos profesores acompaantes para poder dicir que estivemos encantados de acompaarvos nes-tas viaxes, un autntico pracer. Javier Gmez

4LOIS PEREIROBIOGRAFA

Andrei Quinti Pastrana

Lois Pereiro naceu en Monforte de Lemos(dunha familia procedente do Incio) o 16 defebreiro de 1958, tras rematar os seus estudossecundarios marcha estudar a Madrid. Posteriormenteregresar a Monforte, onde fundar a revista Loiaxunto con Antn Patio, Manuel Rivas e o seu irmnXos Manuel Pereiro. Cara a 1981 marcha a vivir Corua, onde se une revista La Naval. Xa de voltaen Galicia, entrou en contacto cun grupo de poetasentre os que figuraban Xavier Seoane, FranciscoSalinas Portugal ou Xulio Valcrcel. O autor comeza aescribir dende os 15 anos, porn, haber que agardar dcada dos noventa para atopar os seus traballos edi-tados nun libro. Da sa obra destacamos os dous poe-marios publicados en vida, Poemas 1981/1991 (1992)e Poesa ltima de amor e enfermidade (1995). Oautor finado a causa do Sida en 1996 deixa para a edi-cin pstuma Poemas para unha Loia, que recolleobras da poca madrilea, publicadas na revista Loia,e que incle o ensaio Modesta proposicin pararenunciar a facer xirar a roda hidrulica dunha cclicahistoria universal da infamia, publicado no n 27 deLuzes de Galiza.

Foi un escritor controvertido, que tivo cabida

no movemento post-punky que se xerou na sociedadeoccidental de finais dos oitenta e principios dos anosnoventa. O grupo galego Radio Ocano empregoucomo letra o seu poema Narcisisimo, porn, estacancin tivo que agardar anos para ver a luz, e nonchegou a ser publicada no nico CD editado pologrupo. A poesa de Lois Pereiro chegou a ser conside-rada como poesa de culto, o cal foi un motivo a teren conta pola Academia para lle outorgar, o da dasLetras Galegas 2011. As define a RAG a sa obra:

Evidentes pegadas expresionistas, referencias literatura xermnica e certos trazos de contracultura[...] unha imaxe e unha esttica que fixeron del unautor de culto. Cartografou coma ningun o labirintodo mundo contemporneo conciliando para tal fin oindividualismo escptico coa tradicin demoledora doexpresionismo centroeuropeo.

AS MIAS VIVENCIAS DE NENEZ XUVEN-TUDE XUNTO A LOIS PEREIROJos Pereiro Lpez

Todos os anos en Santa Cristina, que era o pobo de

5Hermenegildo e Balbina, avs de XosManuel, Lois e M ins, polo 10 de xullo misou menos era cando Lois e Xos Manuel o seuirmn, vian xunto con Emilia, que era quense encargaba de cuidalos. Emilia estaba consi-derada como un membro mis da familia, eera ela quen faca e desfaca con respecto aosdous irmns. Falo s de Xos Manuel e Lois,porque M Ins era bastante mis xove e amia relacin con ela foi practicamente nula.Tamn fago mencin a Emilia porque meparece que foi unha das persoas que tivo unharelevancia bastante grande na curta vida deLois, na sa nenez sobre todo.

Como dixen antes, xullo era un mes que euesperaba con ilusin e certa ansiedade parapasar un mes mis ou menos con Lois e seuirmn, facendo as trasnadas de todos os peque-nos, e gozando daquela liberdade da que se dis-poia nas aldeas, naqueles tempos. As que, amediados de xullo, xunto con Balbina, e a burraque tian na casa de Castelo, que as era como sechamaba a casa dos avs maternos de Lois, macha-bmonos a Redigos (pobo dos avs paternos) auns 6 Km. mis ou menos de Sta. Cristina, a bus-car a Emilia, Xos Manuel e a Lois, cargar a burracon roupa, xoguetes e sobre todo con contos, tebe-os e libros de colorear, todas esas cousas que eunon tia e tanta ilusin me facan. Lois ben osabia, e por iso pasaba todo o ano coleccionandocontos e tebeos para traerme. Tamn me acordo

que o primeiro bolgrafo que eu levei a escola, e caseestou por asegurar o primeiro que habia na mia escola,fora un regalo precisamente de Lois, bolgrafo que meparece, anda gardo na mia casa de Sta. Cristina.

Chegabamos a casa dos avs, e xa nin nos preocupa-bamos de descargar a burra, era o av Hermenegildoquen se encargaba deses mesteres, xa que ns o primeiroque faciamos era subir para un xardn moi grande quetian por a parte de arriba da casa, e que agora est bas-tante abandonado e queda moi pouco de aquel inmensoxardn con especies de plantas moi interesantes que foidevorando a maleza, e xa apenas quedan. Al, intentaba-

mos poer en funcionamento a rande-eira que tiamos feito do ano anterior.Era o to Pepe quen se encargaba daseguridade, pondonos cordas novase cambiando a tboa que faca deasento.

Acrdome, de que faciamos todomoi de prsa, como se tivsemosmedo de que o tempo pasase sengozar de todo aquilo (tal vez unhapremonicin??) non o sei, pero eraalgo que nos pasaba sempre. E, a ver-dade que me emociono pensandoque ao mellor, si o era.

A partir de a empezabamos cosbaos no Ro do Mao, no PradoGrande onde a casa de Castelo tia unmuo, moi moi, antigo que nos servapara os nosos xogos anda co perigode caerrnos ao ro, por os buratos quetia no piso. Logo baabmonos

Lpida de Lois Pereiro

Hrreo e parte do xardn da Casa de Castelo, avs maternos de Lois.

6naquela auga tan fra, Lois sempre dica... est xeadapero merece a pena, ja ja ja.A Lois, xa de pequeno, gustballe facer parodias

xunto co seu irmn; faca imitacins do vecio que lletocara, intentando sacar o lado mis cmico, perosempre co mximo respecto. Tamn faca monlogos,que nos deixaba coa boca aberta por a capaciadade quetia de improvisacin.As festas tamn era outra das nosas diversins, tanto

eles aqu, como eu en Monforte polo 15 de agosto, Amin, chambame todo a atencin dende os fogos noro, ata as patacas fritas que facan no recinto da festa,que era no campo da Compaa. Lois e o seu irmnben o perciban e trataban de que vira o maior nmerode cousas posibles, ensinbanmetodo o que podan dende o seucolexio, os escolapios, museo, cam-pos de deporte, todo o que se podiaver no mes de agosto, xa que asaulas estaban cerradas, ata o castelode S. Vicente, pasando por todas ascompeticions deportivas que secelebraban con motivo das festas.

Os anos van pasando, e cadavez as visitas a Santa Cristina sonmis espordicas, nunha desas pre-sntame a Manolo Rivas, que poraquel tempo faca unha revista quese chamaba Teima que logo, decando en cando, me mandaba algnexemplar.

Lois, por aqueles intres, vai aMadrid, e, cando despois duntempo cae enfermo, por tomaraceite de colza adulterado.Cando despois volve a SantaCristina, me encontro con unLois, que eu non recoezo, poloseu deterioro fsico, de ser unchaval moi xove, paso a ver aseu av Hermenegildo, mortoxa bastantes anos antes, conmoitos anos. Pasamos un da xuntos, cntamemoitas cousas que s son parael e para min. Flame da saenfermidade, intentando nondarlle demasiada importancia,pero sabendo, que eu sei, que sia ten. Pasa bastante tempo, ou emin mo parece, sen que nos

vexamos ou falemos, ata que o 24 de maio de 1996,volve, pero esta vez, para quedarse para sempre, nacima daquel castro celta ollando para a frondosidadede soutos de castieiros que tanto lle gustaba.

Espero que apreciedes os sentimentos, que eunon sei describir a travs da escritura, cousa que paraLois sera coser e cantar.

Lois era esa clase de persoa, que intentaba pasarcaladio para que ningun soubese que estaba al,amigo do seu amigo, era esa persoa que te embobabacando falaba e podas pasar horas e horas escoitando,e todo che pareca pouco, tamn era esa persoa quesaba escoitar e intentaba sempre sacar algo do que tille dicas, anda que a ta conversa fose do misintrascendente.

Jos Pereiro- Pepe de Juanito ( o que est lendo) con Lois

Tamara Penela Abun 1 ESO

7H A I T Aurelia Vzquez Vzquez

O20 de outubro visitou o nosocentro, Consuelo, unha misionei-ra que leva dez anos en Hait.Estivo con distintos grupos de alumnoss que lles contou a historia dese pobo e asituacin actual. Daba as grazas polaaxuda recibida, dica que todos: persoas,organizacins, organismos internacionais einstitucins vironse superados pola magni-tude dos acontecementos.Entre outras leccins, a situacin de Hait,debera axudarnos a aprender a ser solida-rios de verdade. Despois dun primeromomento de urxencia, importante facerun diagnstico da situacin desde e cospropios afectados e non quedar nun puroasistencialismo. necesario potenciar assas posibilidades, capacidades, enerxas eescasos recursos propios.

As donacins deben ser complemento,nunca substitutivo ou sucedneo. DiceSaint Exupery A Cidadela": "se queresfacer irmns, axdaos a construr unhatorre, pero se os queres facer inimigos,tralles un pouco de gran".

Contaba que, pasada a etapa de emerxen-cias, na que era necesario axudar xente asar de debaixo dos escombros, a facerfronte s necesidades perentorias, agoratoca superar a fraxilidade para que xurdaun pobo organizado, suxeito do seu desti-no, que asuma e afronta, co apoio necesa-rio de todos, a propia realidade. Dica quenon podemos permitir que Hait deixe deser noticia e anmaba a alimentar o espiri-to de fraternidade universal que hai encada un de ns.

Daba as grazas por tantas mostras de soli-dariedade co pobo haitiano e tamn decaque se os misioneiros estaban al tamnera porque outros desde distintas partesdo mundo sempre se acordaban deles.

8Dentro da arquitectura popular galega, o muo tenun papel moi significativo, xa que o gran foi un ele-mento da economa tradicional, tendo unhaimportancia evidente.

En Galicia estn representados todos os tipos. unha construcin na que as relacins de tipo social foronmoi importantes, sendo lugar de folclore e acadandodesenvolvemento e riqueza.

A finalidade dos muos a de moer o gran paraobter faria. Existen muos de diferentes caractersticas:

- Muos de aceite, estn situados nunha zona moiconcreta da Galicia sureste, onde o seu clima permite o cul-tivo das oliveiras. Estes muos poden ser de traccin ani-mal, pero tamn movidos por auga e incluso por homes.

- Muos de man, o sistema mis antigo e missinxelo, consiste en das pedras, unha grande e coa carasuperior lisa e outra mis pequena que se move de arriba aabaixo enriba da primeira. En Galicia o modelo circularest ben documentado nos castros, e considrase comosinal de romanizacin.

- Muos de billa, son para traballar con moi poucaauga.

- Muos de roda vertical ou aceas, as aceas son dedas clases, segundo reciba a auga por enriba ou porabaixo. A roda vertical estendeuse por Europa no sculoXI.

- Muos hidrulicos, Por un lado, a rede fluvial e

fontes tan numerosas e por outro o feito de que a costagalega est conformada na sa maior parte polas ras eamplitude das mareas, presentan as condicins ideais paraos muos de mar ou muos de mareas.

- Muos de regato, o seu nmero moi elevadoe distribense por todo o pas, existen regatos nos que nunespazo reducido atpanse un alto nmero deles, uns segui-dos dos outros.

O muo sitase de maneira que a auga acumlasenunha presa e de esta vai para o muo por unha canle.

Tamn, pode ser que a auga se canalice directa-mente dun ro, polo comn esta ao chegar ao muoqueda mis alta para coller forza e poer en movemento omecanismo, despois baixa polo cubo. Cando non se queremoer e o muo est traballando, existe un aliviadoiro paradesviar a auga e colcase unha gradilla ao final da canle. Aauga baixa polo cubo e vai dar ao rieiro (parte inferior domuo). Despois vai mover o rodicio (roda horizontal).

A vara, o eixe vertical que une o rodicio ca partesuperior do muo. Ese eixe atravesa as pezas da tritu-racin. As pedras do muo son diferentes xa que dependedo que se vai moer. A moega, a tolva onde se mete ogran para ser modo, esta peza vai situada sobre a moa,este depsito ten a quenlla que vai dar ao furado central damoa, que por onde cae o gran para introducirse entre amoa e o p.

OS MUIOS

M urea Luz Castro Conde

9CANTIGAS DOS MUOSVengo de moler morena O cura foi o muode los molinos azuis e caeu da ponte embaixo,durmn coa muieira correde nenos corredesbado, domingo e luns. que vai polo ro abaixo.

Unha noite no muo Muieira, muieira,unha noite non nada se pasas polo muo unha semania enteira anda e dille o muieiroesa s que muiada que me moa axia o trigo.

Ao muo de meu pai O cura e maila criadaeu ben lle sei o tempero: ordenaron de cocer,cando est alto, baixalo, a lea estaba no montecando est baixo, erguelo. e a faria por moer.

Fun esta noite ao muo, Eu non sei que pasou no muonon mon nin muiei, eu non sei que puido pasar,perdn a trenza do pelo, dende entn Maruxia est tristeiso foi o que gaei. dende entn non deixou de chorar.

A tarabela, unha peza que vai unida quenl-la e apoiada na moa, ao xirar esta, a peza mvese e axitaa quenlla e o gran empeza a caer e converterse en far-ia, que cae directamente no trimiado, onde se recollecunha vasoira e coa pa.

O muo sempre foi un lugar de xuntanzaentre os vecios, e os mozos e mozas dbanse cita al emoitos empezaban as as sas relacins.

1. Canle 2. Cubo3. Rodicio 4. Moa 5. Moega 6. Quenlla 7. P 8. Trimiado

PARTESDO MUO

10

Camios sen fronteirasPraza Obradoiro(somos os daspuchas laranxas)

Facendo o camio antes de Samos

ALUMNOS DE 2ESO DO NOSOIES FACENDOO CAMIO DESANTIAGO, xUNTOCON ALUMNOS DOIES JNDULA DEANDJAR. ESTAACTIVIDADE ESTINCLUDA NO PROx-ECTO ARCE qUELEVAN A CAbO OSDOUS CENTROSbAIxO A DENOMI-NACIN DECAMIOS SENFRONTEIRAS.PROxECTO REAL-IzADO POLA PROFE-SORA DONA MUREA LUz CASTROCONDE.

11

A Corua

No acuario

Portomarn

12

30 DE XANEIRO NA BIBLIOTECA

O30 de Xaneiro pasado coincidindo aomesmo tempo o da do nacemento de

Castelao, o da da Paz e non violencia escolar, etamn o aniversario da creacin do blog da nosaBiblioteca, tiveron lugar unha serie de actividadeseducativas, ldicas e gastronmicas.

Para celebrar tan interesantes eventos, contousecoa colaboracin do alumnado e profesorado epersoal non docente. Entre todos estes actospdense destacar os seguintes:

Exposicin de traballos sobre ou relacionados coscoecidos debuxos de Castelao, exposicin detemas relacionados coa no violencia con distintosmateriais bibliogrficos coa colaboracin doDepartamento de Plstica : J.M Ortiz de Galisteopuxo a guinda exposicin coa sa pomba voado-ra, da que tamn artfice Pilar Gude. Moitas gra-zas!

Tamn se fixeron obradoiros co alumnado da ESOparticipando activamente no desenvolvemento dosmesmos. O equipo da Biblioteca estivo asesoradopolo Departamento de Orientacin que dirixe ElisaDaz. Ademais tivo lugar unha demostracin decomo se pode acadar a Paz con pequenos xestosindividuais, serviunos como exemplo o famosoxogo musical das cadeiras onde participou tamno profesorado, demostrando como se pode facerun lugar aos demais e lugar de deixalos fra.

Mateo Mendaa Justo

13

CLUB DE

LECTURA

OClub de Lectura deste ano est for-mado por alumnos de 3 e 4. Osde 4 xa estaban o ano pasado, ao

igual que moitos de 3. Neste ano lemoslibros como A Coroa de Napolen(Jaureguzar), Cartas de Amor (FranAlonso), relatos de Roald Dahl. E agora,despois de moito insistirlle profesora queo dirixe (Esther), conseguimos que nosmande ler Marina (Carlos Ruiz Zafn), unlibro precioso.

Con esta actividade, ademais de coe-cer mis literatura, coeces outras opi-nins sobre o mesmo libro, e detalles nosque non te fixaras antes. E ten a moi boaparte de que coeces a uns cantos auto-res, xa que procuran que poidan vir r falarcon ns. Este ano vieron Jaureguzar eFran Alonso.

Carme Jorge Daz

A mia experiencia moi boa, e estaramoi ben que fsemos mis, se vos gustaler, este o voso lugar!

14

FRAN ALONSO NO CLUB DE LECTURA

Carme Jorge Daz queda xa declarada comounha das autoras do blog da biblio: a faltade impresins de outras persoas, semprepodemos contar conque Carme vai parti-llar con ns o seupunto de vista sobreunha actividade enque non puideronparticipar todas aspersoas que o desexa-ran.Foi o que aconteceuno Club de Lectura desecundaria recente-mente: despois deleren as Cartas deAmor de Fran Alonso,tiveron un encontrocon el na biblioteca. E, a seguir, a opinin deCarme:

Fran Alonso un home non moi alto, e sntasetras dunha mesa. organizado e bastante metdi-co, polo que se pode aprezar. Algo perfeccionista,atreverame eu a dicir. Veu falarnos do seu libroCartas de Amor. Neste libro, diversas mulleres quese atopan en lugares e situacins variadas, -tes paraescoller-, escriben cartas s persoas que aman.Non s fala este libro de amor, tamn fala da gue-rra, da fame, da incomprensin, da inmigracin, dasoidade, do abandono. Hai casos nos que as pro-tagonistas escriben a sa carta para despedirse.

Outros para recordar que seguen a. E outras, para poder contarlle aalgun o que lles pasa, que estn a seguir a pesar do adverso das cir-cunstancias. Cartas que poderan clasificarse case de todo, unha dasltimas cousas como as que as clasificas como cartas de amor.

Fran (supoo que o poderei chamar as) cntanos que escribedesde moi novo, e que antes escriba historias de humor, o que llefaca gaar pequenos concursos que facan na sa clase. Este libronon de humor, precisamente. E por iso pregunteille se que a vidanos fai iso. A sa resposta foi: "Non iso, os meus outros librosconteen partes moi grandes de humor". Coido que verdade.

Ademais diso, el ten visto moito mundo. Con todo, non me refiroaos lugares ricos e tursticos que probablemente viu, refrome aoslugares que quedan ocultos tras unha grande capa de petrleo e

billetes. Vai a frica moito,e ten estado en Filipinas.Tamn estivo en CaboVerde e nun campo derefuxiados do Sahara, douslugares dende os que par-ten das das sas cartas.Fran non s escritor.Tamn editor, en Xerais,e ten editados varios dosseus libros. Dixo que moiescrupuloso cando o fai el.E non lle queda nada mal, averdade.

En resumo, onde ti ves un home normal e corrente, atpase undestes pequenos tesouros que s s veces podes atopar nesta vario-pinta sociedade.

Carme Jorge Daz

M Jos Daz Pinheiro

15

JAUREGUIZARNA BIBLIOTECA

No pasado venres, SantiagoJaureguzar veu conversarcon alumnado que parti-cipa no Club de Lectura.Anda que varias persoas se brinda-ron a deixar por aqu unhas impre-sins do evento, por agora stemos as de unha grande lectora,Carme Jorge Daz, de 3 A . ACarme, a Jaureguzar, a Esther e aquen nos deixar comentarios ouopinins sobre este encontro litera-rio, moitas grazas.Jaureguzar un home alto, congafas. Tatexa lixeiramente ao falar,supoo que un pouco polos ner-vios de ter que lidar cun grupo deadolescentes. Vn falarnos dunlibro A coroa de Napolen. O pro-tagonista un rapaz de dezaseisanos, namoradizo e aventureiro,que est a investigar o caso dunhacoroa que Napolen empregoupara coroarse emperador. Unha

novela policaca cunha trama non moi complexa, desas ideais para ler nunha tarde aburrida, unhanovela entretida.O autor, ademais de falar do seu libro, pregntanos cousas sobre a nosa rutina. Mesmo nos d con-sellos aos que, coma min, queremos ser escritores: que os libros tean poucos personaxes, que suce-dan en lugares coecidos para ns e que os personaxes sexan xente que coecemos.Jaureguzar mira a hora a cada pouco, ten que marchar ao peridico a traballar. Pero non se vai antesde asinar un libro.

16

COMENIUS- INDIVIDUALPUPIL MOBILITY -SPAIN-SWEDEN

A European learning experience for secondary school pupils

Carla Serrano Lpez

Foto publicadano peridicoeuropeo, noque desempea-mos un papelpioneiro naapertura desteprograma decara a outrosmozos e mozaseuropeos

Seis estudantes deste centro estivemos en Suecia,dende o 10 de Agosto ata o 10 de Novembro dopasado ano. Participamos na MAC (Mobilidade doAlumnado do programa Comenius) vivindo en familias eestudando durante tres meses nun centro sueco, concre-tamente en Tby (Estocolmo), no mesmo instituto co calo noso centro leva facendo intercambios dende xa haimoitos anos.Pedronme que resumira o que fora a nosa estancia enSuecia en medio folio, e debo de dicir que vou falar doque esa viaxe significou para min, e que para cada un dens foi unha experiencia completamente distinta.En primeiro lugar gustarame falar da especial interrela-cin que creamos entre ns os seis, con sentimentos deamizade moi intensos, compartindo segredos, problemas,dificultades, confidencias... Penso que todos aprendemosa apreciar dende o detalle mis insignificante ata o misimportante durante a nosa estancia al. Tivemos a opor-

tunidade de ver o ensino dende unha perspectiva dife-rente, de mellorar o ingls, a integracin implicouaprender algo de sueco... Vicky resalta que nos puide-mos atopar con ns mesmos; Anby, que foi a experien-cia mis aberta e realista que nunca antes vivira; Jeremyfai referencia a que ao ser mis independentes nosaportou a madurez que nos faltaba; Naza di que apren-deu a sobrevivir ela soa, o que implicou ser moito misresponsable; e Anta di que non entende como se puidoencariar tanto por un pas tan fro. A min aportoume,sobre todo, fortaleza e confianza en min mesma.Recordo os ltimos momentos al, nos que xa tia aseguridade de que a experiencia non a acabar, sennque a partir dese momento formara parte da nosabagaxe persoal, enriquecndonos para proxectarnoscara a novos retos, pero menos asustados, mis cons-cientes das nosas capacidades, mis abertos a outrasculturas e formas de vida.

17

Tamn me gustara transmitirvos o que me impactouo regreso a casa, e ao chegar ver pola tele os premiosNobel... Como antes de ir me aumentaban progresi-vamente as ganas de coecer a fondo o pas, e candoa viaxe finalizou, tia ganas, si, de volver a Suecia,pero sobre todo tia ganas de descubrir, de apren-der, de empaparme de culturas diferentes... de coe-cer o mundo en definitiva. E anmovos a todos aque aproveitedes todas e cada unha das oportunida-des que vos atopedes no voso camio, porque coe-zo a sensacin que temos a esa idade de deixar osamigos durante un tempo, e si, btanse de menos,pero se son amigos de verdade estarn a para candoa ta volta.E agora voume a permitir presumir do noso proxecto,

gaador do primeiropremio de calidadecomo exemplo deboas prcticas daMAC, sendo esteoutorgado polaAxencia NacionalEspaola deProgramasEducativosEuropeos (OAPEE);e tamn dicir que unmes mis tardefomos convidadosde novo a Madrid,esta vez a tomarparte nun tallerorientado cara cohesin social atravs da aprendiza-xe permanente,difundindo o noso

exemplo de boas practicas.Os dous meses de voltar de Suecia chegaron asrapazas coas que estiveramos convivindo nointercambio. Foi sorprendente comprobar como,xa no noso entorno, tivemos que desenvolver unesforzo de adaptacin recproco, debido sobretodo as diferencias culturais, pero iso xa formaparte doutro artigo... E para rematar, dar as grazas meu instituto e atodo o profesorado implicado, consciente daenorme carga de traballo que supuxo para eles,por converternos durante uns meses en embaixa-dores do noso centro e do noso pas.

Imaxes obtidas da pxina web dedicada noso programade Juan Carlos Garca Lorenzo, profesor de ingls do cen-

tro.

2 premio

18

Concurso literariopoesa

1 premio

Detrs desas rochasPodo ollarComo rompen as ondasComo baila o mar.

Detrs desas rochasPodo ollar,Como se afasta o sol, Para a la deixar pasar.

Detrs desas rochasPodo ollar,Como brillan as estrelasComo dorme o mar.

Detrs desas rochasPodo ollar,Como canta o moucho,Sen a la espertar.

Detrs desas rochasPodo ollar.

Estela Fernndez Snchez1 ESO

SOA

Soa sempre soa,Sen ningun que me pense,Sen ningun que derrame unha bgoa por minAo verme marchar,Ao ver como fuxo cara o ceoAo chegarme a hora,Ao verme desfeita en anacosCara o mundo dos mortos;Sen ningun que se acordeQue nun tempo existn.

Marcho cos meus pensamentosQue pouco a pouco tamn se desfn,Convertndose nunha branca luzQue me indica o camio,Mentres deixo atrs outro,No que non deixei pegada,Quedando eu atrs no olvido,Marchando sen almas comigo,Marchando soa, Coma sempre, soa.

Estela Quijada Via2BAC

GALICIA

na mia terra onde eu son,onde comeza o camio que seguen os meusps,onde esperto cada da cun novo amencer, onde se pode saborear a cor do atardecer.

na mia terra onde se sente a liberdade,faga sol ou sopre o vento,onde debuxas a realidade,nunha noite de luar.

un sentimento,no interior do meu ser,canto mis lonxe me atopo, mis galega me sinto.

Os cantares dos paxaros convdanme a soar, viaxo polo ceo,da man con San Froiln.

Terra de maxia, do cor verde da esperanza, onde as curuxas dende os pieirosven os vagalumes pasar.

nas altas chairas das vellas montaasonde atopara-la mellor sensacin,tras rubir pola sa ladeira,respira ben profundo e mira ao arredor.

unha muller con saia, zocos e pano, quen est onda a lareira da casia. un home con boina e vara,que acende o candil da cocia.

Dende o cumio daquel monte vense as illas e o mar,vexo unha luz cara ao fondo,A Corua, al est.

Peregrinos, camiantes, que ides ver a Santiago, levade un frasquio con nboa,para lembrar esta terra.

Tardes grises, noites fras,eucaliptos, vacalouras,dende Vigo ata Ourense, noroeste, boa xente.

lonxe vese a romara,ese gaita soar,podo ulir o vio ribeiro,e ver os mozos por riba da fogueira chimpar.

Sombra do fume,do lume da Santa Compaa,pasa polas catro estacins,sen apaga-la chama.

E tralo luscofusco, aparece a negra noite,cntolle s estrelas de cores, mentres vexo unha bruxa pasar.

Pola ma cedo abro o ventanuco, asmome a ver as leiras,lendas e conxuros,da rexin das meigas.

Amar unha bandeira,sincera e verdadeira, Galicia calidade,familia branquiazul.

Bailar unha muieira, ceibar os cabelos brisa do mar,o vio albario, sentir morria e botarse a chorar.

E dixo o sabio Pondal,pensando na sa nai,confn dos verdes castrose valeroso chan.

Ritmo das aldeas, vila tras vila,moras e pedras, sendeiros de espias.

Dixrasme naqueles tempos,os humanos coraznsperecen nas prisinsdo vicio que os domina.

Carteiro que cruzas por aquela ponte,poeta de liberdades,consciente das verdades,vive e loita polo que vales.

Sorrindo recordar,soando con voar, pecho os ollos e en silencio,regreso ao meu lugar.

Cabalgando a Fisterra, Costa da Morte,lembrando unha fermosa cancin,cun tenro nome.

Pdese escoitar o murmurio do ro,as follas das rbores caendo ao chan, as bolboretas danzando sobre o mar,as pombas emigrando a un mesmocomps.

Espida a natureza, arraigo mia terra,as mans sobre o meu peito,a primavera est a chegar.

Deitarse no tellado e pararse a escoitar,aos cucos cos grilos falar.

No campo ou na praia, a onda a de chegar,marea branquiazul, fogar de Breogn.

Carla Serrano Lpez

1 BAC

3 premio

20

Concurso literarionarrativa

1 premio

OLLOS VERDESCarmen Jorge Daz 3 ESO

Eran uns ollos verdes, como aqueles que unda decidiran namorar a Bcquer. Estabanenmarcados por unhas pestanas longas e

espesas, cunha capa de rmmel cor negra. Os seuscabelos eran da cor das abels, tian aspecto deteren sido moi lustrosos e suaves. Rizados, misben parecan estar enguedellados, como se de xes-tas se tratase. Non estaban naquel momento noseu mximo esplendor, precisamente. Tia un longo pescozo de cisne, e na sa base ato-pbase unha cadea de ouro da que penda unhaimaxe da Virxe da Barca. A sa pel era branca, moibranca.Tia os brazos longos e delgados, e acababan nun-has mans moi pequenias. Levaba as uas pinta-das de cor vermella. Pareca que a pintura xacomezara a caer.O seu torso era normal, non era unha muller moivoluptuosa. Tia tamn as cadeiras bastanteestreitas. Vesta unha camiseta de cor azul, demanga curta, e levaba uns pantalns que lle deixa-ban os xeonllos ao descuberto.Os seus ps eran mis ben dunha talla normal,para ser muller. Vesta unhas deportivas de Nikeque antano foran brancas, pero que agora estabanmanchadas de terra por todos os lados.A verdade que fora guapa, moi guapa. Para serunha muller europea, claro. Porque al onde esti-vesen as nosas mulleresDigo fora, porque iso pareca. Agora mesmo, unha

abrupta mancha cor borgoa cubra o seu peito eparte da barriga. As salpicaduras cubranlle tamna faciana. Tia cortes, algns menos profundos eoutros mis, por todos os brazos e as pernas. Ospantalns aparecan rotos. Polo seu queixo baixa-ba un pequeno regueiro de sangue. Chegaba at ochan, pingando. De repente, fixeime nun detalle.Non levaba as uas pintadas de cor vermella. Forao seu propio sangue o que as tinguira daquela cor.Nos ltimos instantes da sa vida.Anda me lembro de cando a vin por primeira vez.a andando, con pintas de perdida, pola cidade deMisrata. Entre os cascallos. Levaba un fusil nasmans. E tamn unha bandeira colgada nas costas. Verde, vermella e negra.A bandeira dos rebeldes.Naquel intre, s pensei en que aquela infiel, queademais levaba partes do seu corpo ,que s o seumarido debera poder ver, vista de todo omundo, ademais era rebelde. Era contraria aonoso lder Muamar el Gadafi. E, polo tanto, ade-mais do que indicaba a sa roupa, era contraria vontade do todopoderoso, misericordioso, omni-potente, omnipresente e sabio Allah.Eu estiven disposto a cumprir a mensaxe queAllah, a travs do noso lder Muamar el Gadafi,nos fixera chegar: que detivramos e non tivera-mos piedade coa vida de todos aqueles que forancontrarios ao rxime do mandatario, e tamn con-trarios vontade de Allah.

21

Teo que recoecer que por un instante dubideisobre que facer. Foi aquel intre no que ela memirou con aqueles ollos verdes, como os queengaiolaron a Bcquer, ese autor do que meu paime falou un da, do que me dixo que, a pesares deser infiel, escriba moi ben.Aqueles ollos verdes. Ao principio mirronme conrabia, con odio. E que os rebeldes diannos porser como somos. Pero ns s cumprimos ordes dolado do Ben. Pobres ignorantes. Despois mirron-me cansados, s un segundo. E, finalmente, condesprezo.Aquela, muller, infiel, ignorante. Fun correndo esaqueille o fusil dun golpe. Opxose a min, emesmo me chegou a golpear.Pero eu, como bo home que son, acabei sendomis que ela.Leveina ata un edificio medio abandonado e alvioleina. Non se mereca menos. A verdade quese defendeu todo o que puido. Tardarei en recupe-rarme das rabuaduras e dos golpes que me deu.Ela nunca poder recuperarse dos seus. Nuncapodern volver os seus seres queridos a vela, ninsequera nun hospital, recuperndose das sas feri-das de guerra. Pero que estou a dicir! Nunca podessentir pena por un inimigo! E menos por unhamuller infiel! Perdame, Allah, por estes deshones-tos pensamentos. Perdame, ouh misericordioso,ouh omnipotente Allah.Despois daquelo, vestina. Colln o meu fusil epxena de p.Os seus ollos verdes de feitizo seguan a mirarme,con esa mirada desafiante. De noxo. Os brazos tensronse, e os msculos da mia mandereita, obedecendo a unha orde do meu cerebro,procederon a contraerse e a mover o dedo ndice,apresando as o gatillo. Dentro da arma, unhaserie de mecanismos puxronse en marcha, dandolugar a unha explosin de plvora, da que sauunha pequena bala, que foi impactar no peito damuller, creando unha flor de sangue que brotabadel. O seu corpo describiu un arco que pareceuinfinito, ata que finalmente bateu contra o chan. unha escena fermosa, en certo sentido. Ver comopor fin sern axustizados os infieis, e as vern aluz de Allah, o grande, o magnfico. Estes peque-nos sacrificios son necesarios, reptome unha eoutra vez.Ao lonxe escoitei o estoupido dunha bomba. Eranosa, eles non tian os medios que eses pases daUnin Europea e os Estados Unidos prometeran

con tanto empeo nos seus telexornais. A realida-de bastante distinta por aqu. Ou iso o quevexo eu. Xusto despois da bomba vieron osberros dos axustizados. Anda que caera algn dosnosos non pasara nada, pois cumpriran a leisagrada e morreran matando.De seguido, escoitei o sinal procedente dunhamesquita. Era a hora de rezarlle ao noso granAllah. Estaba demasiado lonxe, polo que realicei almesmo as mias pregarias. Estendn o meu chale-co no chan, e pxenme a rezar al mesmo. Era realmente imposible desconcentrarse, xa que osilencio nas horas dos rezos case totalitario.Incluso os infieis gardan respecto, supoo que por-que realmente Allah fala no seu interior.Remataron os rezos. Eu a abandonar o edificio,cando me decatei dunha cousa. Aqueles ollos verdes seguan a mirarme. Era unha mirada baleira, que perdera toda a vidaque algunha vez contivera.Haba que respectar aos mortos, incluso candoeran infieis.Achegueime a onde ela, e coa man dereita,pecheille as plpebras.

Eran uns ollos ver-

des, como aqueles

que un da decidiran

namorar a Bcquer...

Leveina ata un

edificio medio

abandonado e al

...

22

2 premio

Concurso literarionarrativa

B E R R O S N A N O I T E

Xos Rey Lpez

Era unha noite negra e chuviosa, tan negra e tan chu-viosa que na memoria non atopaba outra como esa.Estaba eu na mia casa gozando dun caf con leitementres miraba pola vent, a pesar de que pouco tia quever. Escoitaba os golpes das gotas contra a fiestra que semesturaba co son do lume na cheminea.Era unha noite bastante comn, non tia nada de especial,case todas eran as, polo menos dende que me mudei aocampo a gozar do ambiente tan especial que existe no ruralque tanto me gustaba, pero que apenas poda gozar dendeque marchara da casa sendo xa un rapaz.Anda non teo claro os motivos da mia partida, quizaissexa a necesidade de ver mundo, de coecer xente nova oude esquecer o meu pasadoO certo que nalgn momento todo o mundo madura e assas ideas cambian, atpase cunha realidade, que casesempre insatisfactoria. E non fan nada por medo ao cam-bio. Eu non, sempre considerei que a mia vocacin era seralgun importante, anda que non fose recoecido, a pesarde estar na sombra amaba esa sensacin de poder quesente un titiriteiro ao mover as cordas dunha marioneta.Ese o motivo polo cal me enrolei no servizo secreto.Non foi sinxelo, acostumados a ver aos espas da tele, todoo mundo pensa que est capacitado para ser un deles.Nada mis lonxe da realidade, s unhas poucas persoas nomundo estn preparadas tanto fsica como mental e intelec-tualmente para este traballo. E chganme os dedos dunhaman para contar os que algn da chegan a ser bos no seutraballo.A pesar de que tia claro que non a ser un camio de rosassegun cara adiante.Foron largos anos os que pasei estudando idiomas dos calesnon tia odo falar, aprendendo ritos de culturas que spractican unhas poucas persoas no mundo, estudandorezos e oracins de pobos case desaparecidos. O meu nicopropsito por aquel entn era intentar pasar desapercibidoen calquera lugar do mundo.Tras as penurias e a mala vida que me facan levar os meussuperiores, logrei acadar un alto rango. Xa non era un mis,deixaba de ser un nmero, xa todos os do meu redor mecoecan polo meu nome. Anda que tampouco eran moitosos que estivesen ao meu redor. Non saba nada da miafamilia dende que marchara da casa, probablemente eles xase esqueceran de min. S tia a meus pais e a meus irmns, pero nunca me quixe-ron. Eu era o mis novo de cinco irmns. Vivamos nunhacasa preto do monte. Comiamos grazas a unhas terras quetia arrendado o meu pai, certamente podo dicir que todos

malviviamos, non sei se era por iso o que era, pero sei queal non coecamos o que era o amor ou o cario, nuncanos sentimos apoiados por nosos pais, no os culpo. Mantercinco fillos xa era moi complicado, e xa facan bastante porns, mais anda as, ese ambiente tan hostil non me gusta-ba. Non s careca do seu amor, senn que tamn gozabado seu desprezo. Os meus irmns tampouco eran moi cari-osos comigo. Eu creo que por que son o mis novo detodos. Necesitaba mis proteccin e mis atencin, era unha cargapara todos. Pero nin a atencin nin a proteccin que necesi-taba se me concedeu. Por iso sempre fun moito mis auto-suficiente que os rapaces que tian a mia idade.De nacer noutra familia a mia historia sera moi distinta.Diso si podo estar ben seguro mais anda as se volvesenacer e puidese elixir o meu destino, creo que repetiratodo o que pasou na mia vida. Tras subir na cadea de mando comecei a ter mis responsa-bilidades ata que un da fun asignado xefe dunha nova sec-cin que a axencia creou para o avance tecnolxico dasnosas ferramentas; era o Departamento de Investigacin eDesenvolvemento Tecnolxico e Biolxico. Anda que osaxentes coecano como unha tenda para nenos porque alhaba moitos aparatos que parecan xoguetes sen esquecer-nos dos animais que al tian pois anda estando modifica-dos xeneticamente tratbamos como mascotas. En resumo,era un tenda de xoguetes e cachorros. Sinceramente, euestaba tremendamente contento, a quen non lle gustabatraballar con xoguetes e cachorros. Pola contra do que sepoida pensar o que al se faca era tremendamente serio. Amaiora dos avances mdicos, cientficos, tecnolxicos exenticos nalgn momento pasaron polas nosas mans. Istovolva tolos aos rapaces do laboratorio, pois chegaban acrerse deuses. E, certamente, non lles faltaba razn, contodo o que saban poderan construr case calquera cousa, ea pesar de que o noso presuposto tia moitos ceros, nuncaforon suficientes para todos os proxectos que tiamos enmente.Todo foi perfecto ata fai uns meses. A axencia, concreta-mente eu, deu orde de comezar a procura dun enorme ani-mal do que se tia odo falar e que viva nos Ancares.O certo que a historia do animal rozaba a mitoloxa pero amedida que o noso interese aumentaba, e enviabamosmis axentes zona para investigar o caso, mis probas nosproporcionaban os aldens.De speto, esta historia mitolxica deixou de ser unhalenda coa cal lle daba riso xente e comezou a ser un temade estudo cientfico e racional.

23

B E R R O S N A N O I T ECada vez que un dos rapaces de campo volva, escoitaba-mos un conto que pareca sacado do mis profundo dorural. Vacas desaparecidas, sustancias pegaentas nos pra-dos etcEstudar moi detidamente as pautas de comportamento queos labregos dican que tia esa besta. O que chamou pode-rosamente a atencin que todo isto non era novo.Os vellos do lugar tamn contaban historias de cando eranpequenos e pareca que isto tamn ocorra fai bastantesanos. Incluso oan falar aos seus maiores por aquel enton-ces de que iso tamn ocorra cando eran pequenos e quetamn llo oran aos avs. Con todo isto deducimos dascousas. Primeiro, se certo, este tema deba ser analizadocon detalle. Segundo, ten todos os requisitos para ser unconto de vellos. Con todas as dbidas que tiamos consideramos que nonpodamos deixar pasar esta oportunidade.Esa mesma semana enviamos a un grupo de homes equipa-dos coa ltima tecnoloxa. Montaron un campamento e apartir de al inspeccionaron todo o monte. Pero non atopa-ron nada, non podo negar que tampouco esperabamos ato-par nada.Tampouco tivemos sorte as seguintes xornadas mais unhanoite todo cambiou, a mal.Tras 5 das buscando probas, unha noite tamn negra echuviosa, como esta. Todo o noso equipo desapareceu, sendeixar rastro. Todo, salvo unha especie de lquido viscoso etranslcido, non fai falta dicir que unha mostra foi parar mesa do laboratorio do departamento. Ao parecer as len-das e os contos de vellos eran realidade, pero esta vez noneran vacas o men principal, eran os meus homes. Tras todo isto decidn abandonar o meu despacho. Era horade que entrase en accin.Cheguei a Piornedo, un pequeno pobo da montaa. Habaun pequeno bar, entrei. S estaba eu o camareiro e un parde homes con pinta de duros na barra. Pedn unha cervexae achegueime a eles. Acto seguido separronse de min,pareca que esta xente non era moi amigable.Tiven que invitalos a un trago pero ao final puiden falar coneles. Falamos do tempo, de motos e finalmente faleilles dossucesos que estaban a ocorrer. Tardaron en falar peroremataron por contarme todo o que saban. Ao parecer abesta s saa nas noites mis escuras pois era mis sinxelocazar. Un comportamento moi estrao para unha criaturanormal. Parece que despois de todo se estamos a buscaralgo extico estou no lugar mis acertado. Tamn mecomentaron que a zona coecida polos seus osos. Eusaba que non era un oso o que saa a cazar.

Tras uns das instalado recibn unha chamada. Eran os rapa-ces do laboratorio. Tian novas que me podan interesar.Esa baba repulsiva que atoparon era dun animal, tia unADN un tanto especial, no laboratorio intentaron replicalo eanalizalo e consegurono, pero haba certas cousas que nonencaixaban, primeiro, era capaz de sintetizar protenasnunca vistas ata ese da. E segundo o material xentico nonestaba formado polos catro elementos bsico que forman oADN comn, citosina, guanina, adenina e timina. Non, esteestaba formado por outras molculas con distinta composi-cin. A risco de queimar a man os cerebros do departamen-to puxeron a man no lume a que se trataba dunha especiealienxena.Unha idea descabezada pensei eu. Cales eran as posibilida-

des dun contacto alienxena e mis cales son as posibilida-des de que unha criatura alienxena viva nun monte comocalquera outra e que non sexa descuberto?Por outra banda s algo doutro mundo podera acabar cunequipo de elite como o noso.As cousas non encaixaban. Ata que uns das mis tarde reci-bn unha chamada pero desta vez via do despacho do xefeda axencia. Saba que era un home que non andaba conxogos de nenos. Era un home moi seguro de si mesmo,podera dicir que foi un mestre ou incluso un pai para mindende que ingresei na axencia, e estou seguro de que nonme mentira e por suposto non me chamara por parvadas.Isto deba ser importante.Certamente non andou con rodeos, a axencia tia algogordo entre as mans. Era certo que exista vida alienxena,vida intelixente, non microbios nin bacterias. Seres capacesde desenvolver tecnoloxa, mais non tian aspecto huma-noide. Non me puido contar mis.Pero si me falou do animal que andaba solto, non era undeles. Digamos que era un animal de proba. Poda tolerar oosxeno e alimentarse de materia orgnica animal.Pareca que o noso planeta era un lugar adecuado para viviras formas de vida espaciais.Pero non se trataba s de animais correndo polos montes.De cando en vez un pesqueiro atopa un peixe con formasestraas ou unha especie non catalogada, nos libros oficiais,curiosamente case sempre preto do crculo polar rtico.Polo xeral son animais cuadrpedes, bastante grandes conescamas e que poen ovos.Os peixes son outro cantar, os submarinos nucleares queviaxan polo fondo do ocano e por baixo do xeo detectaronsinais de radar de algo moito mis grande ca unha balea emoito mis ca un submarino. Sen dbida, podemos dicirque unha manada de baleas tan grande como un s deses

bechos. O que pescan os barcos s deben de ser as cras. Non sabemos canto tempo levan na terra, quizais levenvarios miles de anos, quizais millns pero as antigas civili-zacin poderan haber avistado un destes xigantes perdi-dos e darlle distintos nomes, leviatn, kraken.. Non sabe-mos con exactitude como a sa morfoloxa as que nonpodemos asegurar o seu aspecto.Todas estas formas de vida poden pasar desapercibidaspor dous feitos moi sinxelos.Son un nmero de individuos moi limitados, seguramen-te sexan un experimento doutra civilizacin no nosomundo, por iso son tan escasos os que se atopan na terrano mar ou no aire. E non adoitan ter os mesmos costu-mes que os seres vivos terrestres. Gstalles a noite aescuridade e o fro. Iso pode explicar que se poidan ato-par nunha das formacin rochosas mis grandes deGalicia ou preto do polo Norte.Con todo iso moitas dbidas habitaban a mia cabeza,existe un motivo para enviar seres vivos menos evolu-cionados a un planeta xa habitado por outros individuos?Non sei, supoo que do mesmo modo que ns enviamoscans e monos antes que homes nos lanzadeiras espa-ciais, eles mandan o que sexa iso superficie terrestre.S teo claro unha cousa, sexa o que sexa, tremenda-mente feroz. Iso non era bo, pero eu estaba disposto aacabar o meu traballo. E aqu estou eu. Mirando a travsdunha fiestra unha noite escura e fra, como a aman esesbechos.Ocrrenseme cen cousas mis interesantes que facer, milguerras nas que debera estar buscando informacin e unmilln de persoas as que debera interrogar mais estou abuscar algo que me podera matar no tempo que tarda omeu corazn en dar un s latexo. Pero este o meu lugare non creo que moita xente poida ver o que eu vou pre-senciar.O meu caf xa tocaba o seu fin, levanteime por outro,pero sen leite, queda moita noite por diante e non queroestar durmindo por se algo me ataca.O caf xa est fro e o lume apagado. Non me apetece terque volver quentar o caf as que deixarei o meu sobreunha pila de pratos sen fregar que pouco a pouco seacumulan formando unha gran pirmide me recorda aosmeus tempo de estudante cando anda non era ningunnin entrara na axencia. Non tia tempo a lavar os pratos,con tanto estudo e co meu traballo para costealos nontia tempo para durmir, e non o pensaba gastar en lavarpratos nin moito menos.Como non teo mis que facer na cocia creo que unhamanta e un sof me esperan no saln. O lume debuxaba sombras sobre as paredes do cuarto. Eas pasaban as horas mirando para as paredes e para afiestra. Pouco a pouco o sono gaaba terreo e cadasegundo mis esperto era un suplicio.Por fortuna contaba coas axudas qumicas das pastillasque me daban na axencia. Non creo que fosen moi boaspara a sade pero funcionaban. Nada mis tragala oio un rudo fora. Pode ser que sexa

un xabaril ou non.Estiben escoitando un ratio pero non puiden or nada mis.Estou sentado esperando.MERDA, hai algo que est escavando baixo da casa e est asar polo chan...Non pode ser, isto non ten patas, S ten dous Tentculos eunha enorme cola de rptil.O meu pulso est a douscentos, dispararei sobre el.Tres disparos na cabeza e non lle pasa nada, isto non posi-ble.Nunca vira cousa tal. Este becho mide case 3 metros de alto eten unha protuberancia plana na cabeza que parece protexeloe que se alarga cara atrs.O seu corpo viscoso e cada vez que abre a boca solta esababa translcida que atopamos. Son consciente de que cadaprotena, cada msculo, cada molcula ten unha informacinimportantsima pero anda que dea a mia vida non gaareinada, s me devorar.Comezo a correr a chuvia molla o meu pelo e a mia roupasntome pesado e estou moi canso. Non vexo nada, estou achocar contra as rbores. Caio e volvo levantar.Xa levo un bo anaco correndo debo de atoparme moi lonxe dacasa. Estiven na primeira lia de batalla, disparronme, estiven infil-trado en bases inimigas, mais nunca tiven medo ata o da dehoxe.De repente no chan aparece un burato e agrrame a perna ,est tirando de min e non podo facer nada. As sas forzas sonmoi superiores s mias. Desenfundo a pistolas e comezo adisparar.Pega un gran berro e escndese outra vez baixo terra.Non podo mover un dedo pero teo que sar correndo costaabaixo, non podo permitir que me devore.Corro sen rumbo e.... Estou tirando no chan estou perdendo aconsciencia, creo que levei un golpe na cabeza, e algo se acer-ca a min anda que non podo velo ben. S noto unha fra babaviscosa e translcida.Algo me est a agarrar polo brazo e est a tirar de min cara unburato, non sei que me far pero non creo que nada bo, e,estou a notar... a notar... unha picada, s quero berrar peroestou a quedar dur dur miii do.......Non o coeca moita xente, pero gaar unha estrela naparede. Cando a vexa sempre recordarei que o comandantexeral Alfred Johnson deu a vida por este pas na procura devida alienxena que pode levar escondida na terra miles oumillns de anos por algun que nos coece e nos observa dendealgunha parte do Universo.Eu s podo dicir que Alfred era comoun fillo para min, dende o da que chegou tomeino baixo a miatutela Firmado: safdgagsdfgsfAo da: 26/4/2011

Departamento de EstadoLangley Falls, Virginia EEUU

Sede Central da CIA

24

25

3 premioNINGURES

Unha tenue corrente espertoume dun pro-fundo sono, pero os ollos seguan pechados incapaces desoportar o peso que pareca que os obrigaba a manterse ca-dos, temerosos de enfrontarse a unha desas fulminantes raioladas deluz que cegaban a conciencia por momentos. A espera fora entretida,con esmerada atencin escoitbanse as notas graves, quizais de per-cusin, que emita a msica montona e repetitiva do que sera unhaorquestra. Aqueles pasos estticos, que pouco menos e acababan dei-xando un rastro fozado propio do xabaril en clave alienxena, eranobservados por personaxes cansos, indecisos ou desinteresados, queapoiaban o peso do corpo nunha barra, albiscando de lonxe o move-mento atronador dos beizos do que lle daba por falar. Comecei a estirarme coidadosamente, movendo ritmicamente os ps,tentando coller as mantas e as sabas mais evitando abrir os ollos,pausadamente tranquilos nun abismo de escuridade relaxante. O froxa non era exclusividade dos ps e dos dedos das mans(que sempredixeran que cos longos que eran servan por si sos de pianista),senn que a sensacin de necesidade de calor estendase inversamen-te proporcional as intencins que tia a mia mente de erguer uncorpo en posicin vertical. Como din que a supervivencia un desesinstintos primarios do ser humano, todos os msculos coecidoscientificamente contraronse aproximndose a un punto central eabsorbendo, como un burato negro, todas esas porcins de materiaviva que comezaban a perder sensibilidade.Un leve tintineo, pero suficiente para que o sentido do odo abando-nase o seu anterior pasatempo, rompeu o estado submiso de fro eescuridade. A chuvia chegara cidade; non recordo exactamente oda. Tampouco o mes. O aparente orballo aumentara cos minutos;non sei, tal vez coas horas, segundose dun golpeteo insistente demiles de gotas de auga caendo estrepitosamente sobre unha superfi-cie rxida e slida. Metal. Probablemente.Din voltas como un pau sen control ro abaixo buscando esa desapa-recida postura que me mantia nun perfecto estado de felicidade.Non obstante, debeu de marchar arrastrado pola chuvia. Durante unltimo esforzo sentase como as nubes, os deuses e os mortos acom-paaban auga que golpeaba angustiosamente no metal orixinandoun rudo mesmamente insoportable. O latido do peito perdase entreos golpes e a incapacidade de recuperalo xuntbase coa rixidez deferro dos sos e os intentos desesperados dos pulmns en busca doaire que pareca que empezaba a faltar.Abrn os ollos, creo que involuntariamente. Xa non chova. A msicada orquestra desvanecrase tamn. Os ollos buscaban algo insistente-mente, xa de forma sistemtica, mais pronto esqueceron o que per-seguan. Estirei un brazo palpando na mesa na procura do esperta-dor. Non estaba. Debino tirar xunto coas mantas. Xa nin sequeraacendn a luz, non era de noite pero tampouco de da, a claridade daestancia era a perfecta para evitar pechar os ollos atordados polafugaz iluminacin ou forzalos no intento de distinguir as cousas redor.A mente estaba a outra cousa, navegaba sen rumbo por unha nebu-losa de ideas caticas, sen sentido, que viaxaban por dimensinsintemporais, que mostraban corpos sen rostro, ollos sen cara,polvo,moito po, auga, demasiada auga.Abrn os ollos. Non. Xa os tia abertos, pero esta vez as conexins

neuronais funcionaban adecuadamente, xa era unha mquina quedevolve as voltas.Unha habitacin pequena, un pouco atafegante, cun teito que seme-llaba separarse tan s uns centmetros das pestanas. Tampouco ocorroborei. O burato negro estoupara e xa adoptara unha posturalineal, prxima a unha recta perfecta que coincida coa fendedura quedominaba a paisaxe do teito.En poucos segundos estaba de p cunha desacougada necesidade depoerme a andar para evitar sentir o prodo que me levaba martiri-zando ambas pernas xa haba un bo anaco. Abrn unha porta. Xaestaba fra. Non tia fro, pero intuitivamente colln o gabn. Nonera meu, tampouco os zapatos, demasiados elegantes, negros, moi deestrea. Seran da mia irm.Tia pensado coller o camio da ponte e de al cabo de mediahora manchara a roupa de verdina da herba fresca que medraba nasbeiras do ro. Porn, un cheiro peculiar,non identificado, invitoumeapetitosamente a seguir o seu ronsel. Ao pouco crucei das grandesmatas de pelo de nios por cabeza que camiaban con ton poderosoarrastrando pesados abrigos de pel que esvaecan a sa hipotticafigura humana. Perdronse xirar na esquina seguidos por catrohomes uniformados, cargados con maletas que as perseguan conpaso intranquilo.O cheiro comezaba a atopar a sa identidade propia a cada paso queavanzaba. Non obstante, agora xa non avanzaba. Os ps permanec-an inmbiles, pasivos s ordes de seguir camiando. Un desas lastrasmantaos suxeitos chan por algunha lei gravitacional excepcional.Mais non era as. Unha man de curtos e inchados dedos aprisionabacon forza o peto dereito do gabn. Tia a intencin de proferir unhaenxeosa reprimenda ,desas que non tian contestacin e provocanun incmodo silencio de quen as recibe, pero do mesmo xeito queveu, esfumouse. Un corpo deforme nunha imposible conxuncin dearticulacins, sos e msculos, tentaba manter, mellor, recuperar casesen alento unha posicin que atendera as leis de anatoma de primei-ro de carreira.A mirada, a diferenza do corpo, non pareca estar nin perdida ninesmiuzada cruelmente, senn que se mantia fixa na observacindun burato circular, negro, profundo, sen final visible, un buratoconvertido en segundos, non, milsimas de segundo nunha fogueirade San Xon onde as muxicas cobran o protagonismo da noite e queforon atravesadas por un obxecto metlico cunha velocidade incalcu-lable.Aquel corpo xa non miraba a ningures. Os dedos da man esvararondelicadamente polo baixo do gabn e pararon contra a pequena pozaque se acababa de formar no chan. Non chova. De golpe , minscu-

Concurso literarionarrativa

Andrea Dorado

26

las gotias esvaanse, como un bote de perfume caro, e quedaronharmoniosamente suspendidas no aire.O home alto e robusto en p miraba o corpo con pouco interese,tampouco reparou moito na documentacin que lle quitara dopeto. Pasaba folla tras folla como quen recolle a publicidade espe-rando unha mostra gratuta, ata que a atopou. Unha folla dobradacomo feita por un neno aborrecido nun bar pola conversacin dosadultos chamoulle a atencin. Nese instante foi rodeado por unhaducia de homes ,coma as abellas ao mel,que abriron con expecta-cin os ollos a medida que se despregaba o papel, un bosquexo alapis mostraba algn tipo de mapa que marcaba con cruces algnlugar de interese como mnimo, pois tan pronto como os ollosabertos localizaron algunha das cruces, os ps movronse de unlado a outro, un tpico baile de orquestra, buscando o camio aseguir e tan axia como o localizaban, apresurbanse a perderse nel.Quedei soa. Ben. Quedamos sos. Esta vez ningun me detia.Un estrondo fxome dar un chimpo, pouco elegante e mis benpatoso, vantaxe de estar soa. Fogos artificiais decoraban o ceocomo se tratase dun cadro impresionista. Algunha festa dos arre-dores. Seguro. Colln a segunda ra esquerda baixando unhasescaleiras de pedra enchoupadas dun lquido viscoso que se pegabas zapatos. Mia irm mtame! Xa se intua a praza.Oase o tumulto da xente no que se mesturaban conversas de todandole nunha atmosfera cargada de murmurios, pisadas e de`per-doe quera pasar. Era a preparacin tpica festa na que prima orecoecemento do territorio e a elaboracin da listaxe de coeci-dos, amigos e inimigos que lle seguir o movemento ondulatorio comps de msica, os curros daquelas persoas que endexamaisfalan dos demais, e dos que pagan por soster un vaso na man.Un ltimo paso separbame de formar parte do ritual, pero o chei-ro xa era noxento, nauseabundo. Non eran castaas. Tampoucochocolates quentes.Tapei o nariz coa manga da chaqueta, que mequedaba un pouco grande, e avancei lentamente tentando esquivaros obstculos cos que se me prendan os ps.Todo quedou sumi-do nun completo silencio. Era incluso aterrador non or nin delonxe un tubo de escape vello, un tacn vertixinoso ou o bater dun-has s.Chegar medio da praza foi moito mis difcil do que caba espe-rar. A onde alcanzaba a vista, non haba nada, ags edificios baleiro-sos coas vents abertas e unha pequena fumareda que comezaba adesvanecerse. Eran os ps os que se desprazaban con suma dificul-tade tropezando en montculos incmodos que de repente cubrano chan. Era esgotador, uns metros convertanse nunha maratnpolas terras do Courel.Unha terra enchoupada serva de camio polo que me enterraba acada paso, incrementndose o esforzo que supoa despegar oszapatos dese solo magntico. Non. Perdera un zapato.Tanto metia, non me gustaban, simplemente senta como unha parede depedra me empuxaba as costas para seguir avanzando. De repentecesou na sa teima. Estaba no medio da praza. Abrn os ollos.A paisaxe era atroz, simplemente indescritible nos termos que anosa vista puido coecer na sa existencia. Centos de corposamontoados uns enriba doutros acumulbanse nunha lagoa deauga, sangue e barro que desdebuxaba as sas expresins conver-tndoos en simples bonecos, copias dun mesmo patrn. Outrostantos corpos corran sen folgos, seguindo a mesma traxectoriapero en sentido oposto. Moitos caan, ben esvarar, ben prendercon algunha extremidade inerte; outros, tirbanse xa sen forza ninalento, aborrecidos de correr, retirbanse da carreira.Os que queda-ban en p, pelexaban por gaala, por bater o rcord e conseguir afama. Non haba regras, s contaba chegar a meta.Eu segun varada coma unha ncora perdida no fondo do mar, anica parte do corpo na que a mente senta resposta era a vista, a

mesma que me paralizaba pero que se mova de forma frenticatentando buscar unha explicacin coherente. Non a haba , ouestaba moi agochada.Pequenos obxectos de metal irromperon na praza atravesandocomo foguetes a escasa fumareda que anda permaneca suspendi-da. Buscando a orixe, uns trinta homes colocbanse en ringleira.A carreira rematou e nin sequera houbo gaador.Todo quedou quieto, parado. S se senta o latexar dos coraznsdos vinte homes que comezaban a separarse e o dun corpo quepermaneca coa cabeza agochada debaixo do brazo doutro. Nonsenta o meu latexar.Cinco homes quedaran na praza movendo con certa desgana e apatadas os corpos, revisndoos un por un como cando se perde opendente na praia e psase media hora palpando na area. Undeles, agarrou a perna daquel corazn latexante e arrastrouno cunsorriso na face ensinndoo coma un trofeo s outros catro. Ocorpo non se mova, non falaba, nin sequera miraba, simplemen-te buscaba no chan algo ao que amarrarse ou un burato no quedesaparecer. Desistiu. O arrastre ata a porta daquela casa, era odunha pelota rodando campo abaixo. Xa era un corpo morto, cuncorazn latexante que non senta, non padeca, s latexaba.Aquela habitacin era grande. Caraselle a pintura azul celesteque un da tapaba a parede gris de cemento que dominaba aestancia atravesada por buratos circulares case perfectos.Treshomes roderono, xa sentado nunha cadeira de madeira, atado demans e ps, cunhas cordas trenzadas. Non. As cordas estabanesparexidas no chan cunha cor marrn desgastada. Non estabaatado, mantase sentado por algunha razn inexplicable.Os ollosabranse e pechbanse de xeito lento a cada pregunta que formu-laban os tres homes. Abriunos e pechounos moitas veces. Acomunicacin era inexistente, todas as preguntas non atopabanresposta nese rostro esgotado. Os homes comezaron a enfurecer-se, berraban as preguntas, elevaban o ton de voz con cada palabrae tentaban esaxerar a entoacin do signo de interrogacin. Peronada. Nada pasou. O nico signo vital de que ese corpo seguaneste mundo era o latexar motorizado do seu corazn.Entn, ese foi o momento no que intercambiaron o suxeito dasa entrevista. Os seis ollos virronse nunha estraa coincidenciacara a min. Levaba horas respirando nas sas costas e foi nesesegundo cando o alento entrecortado que desprenda lles chegou caluga.- Comeza a falar! Tes pouco tempo! Dime todo o quesabes!Era incapaz de falar e anda que puidese, o descoecemento denon saber nada contaminoume a mente.- Formas parte da resistencia? Cntanos onde estn ostoxos e as xestas! Onde os escondedes? Queres morrer por unhacausa perdida? Fala!!!Toxos, xestas? Si, ese era o motivo, a causa pola que uns perse-guan aos outros, polo que as bombas convertan a noite en da,polo que o sangue se estancaba nas pozas. Unha demente raznconverteraos en descoecidos, en inimigos a morte.Estaba atada cadeira, anda senta a calor que desprendera ocorpo e que absorbera cruelmente a madeira. Non senta os bra-zos, tampouco os ps. Tia fro. Esta vez non busquei as mantasnin obedecn ao principio bsico da supervivencia. Simplementeparei de sentir, de padecer, de oir. O nico sinal da mia exis-tencia era o latexar do meu corazn.Abrn os ollos. Sentn un duro colchn que recolla con certacomodidade as costas. Respirei aliviada, fora un soo. Levaba aroupa posta e aqueles zapatos elegantes, negros , moi de estrea. Oteito aproximbase esta vez s a uns centmetros das pestanas.Non. Non fora un soo.

27

Opasado martes recibimos no noso instituto a visita de JoaqunMendoa, un ilustre cirurxin que falou s clases de 1 de bacharelatosobre a sa vida.Joaqun, parte de ser un grande investigador que traballa con clulas nai,tamn ten unha faceta moi solidaria: o presidente da ONG Cirurxins doMundo e falounos acerca deste seu labor que chegou a tocar a nosa fibra missensible. Cada ano viaxa, xunto cun grupo de mdicos, nacin africana deUganda para curar xente pobre que non pode recibir atencin mdica de calida-de.Na sa viaxe, atopou a Niwarinda, un neno africano cun estrao sndrome queleva o seu nome por ser o nico caso rexistrado polo momento. Niwarinda tiaunhas graves deformacins faciais que facan a sa vida moi complicada entodos os aspectos, tanto na alimentacin coma noutro aspecto que, anda quenon doe fisicamente, incluso pior: a discriminacin entre os seus iguais. Trasunha serie de operacins, os mdicos foron capaces de reconstrur o seu rostroe darlle a vida que un neno normal debe ter.Tras unha gran leccin de humanidade, explicounos o seu traballo como inves-tigador. Comezou dicindo A medicina qumica est tocando o seu fin e pareceque verdade.Joaqun traballa con clulas nai, clulas capaces de transformarse noutras dedoutro tipo. Deste xeito, pdense rexenerar tecidos como rganos, como unpolbo que pode recuperar os brazos, pero hai moitos tipos, embrionarias, umbi-licais e adultas.As primeiras podmolas encontrar en embrins, as segundas no cordn umbili-cal dos bebs e as ltimas no noso propio corpo, que seran restos do nosotempo como embrins. As clulas nai adultas, a pesar de seren moi escasas,unha entre un milln, podmolas extraer, facer que se reproduzan e volver aintroducilas para que se convertan noutro tipo de clulas (nerviosas, sanguneas,seas) e, desta forma, facer que unha zona morta pase a estar moi viva. Etodo isto sen o conflito tico que supn o uso de clulas embrionarias, simple-mente seran as nosas propias clulas recolocadas noutro lugar.As poderamos curar moitas enfermidades como o alzheimer ou o parkinson,pero o problema non sera simplemente crear novas neuronas. Tamn debera-mos identificar o factor que fai que morran. Pero iso s cuestin de tempo.Quizais nun par de dcadas sexamos capaces de usar as clulas nai na nosamedicina ordinaria e facer que a qumica de Pasteur e de Fleming chegue ao seufin, dando lugar a unha medicina biolxica onde podamos sandar moitas enfer-midades incurables e facer realidade o que hoxe parece ciencia-ficcin; en cal-quera caso ser grazas a xente como Joaqun, que se dedica a investigar para,cos seus traballos, facer as nosas vidas moito mis sinxelas e agradables. Por ltimo, desexo agradecer a sa visita, que nos ensina que o mundo podecambiar cun pouco de corazn, que o traballo duro ten recompensa e quetamn aqu os nosos descubrimentos teen importancia, anda que vivamosnunha pequena cidade.

Este ttulo estractmolo daspalabras que Jos Rey Lpez,de 1 C de BAC, escribiu parao blogue da Biblioteca(Bibliolhosgrandes), contn-donos as impresins tiradas dacharla de Joaqun Mendoza.

O MUNDOPODE CAM-bIAR CUNPOUCO DECORAzN:LECCIN DEJOAqUIMMENDONA

Jos Rey Lpez

28 Da de Rosala, noMuseo Provincial de

Lugo Oxoves, 24 de febreiro, s 19:30 horas, a AELG(Asociacin de Escritores en Lingua Galega) organi-za en Lugo, ao tempo que noutras ciudades e vilasgalegas, unha lectura de textos rosalianos para conmemorar oDa de Rosala 2011. No acto que se desenvolveu no refectorio do MuseoProvincial de Lugo, con entrada libre, participou profesoradoe alumnado do CEIP Benigno Quiroga Ballesteros, CPRDivina Pastora-Salesianos, IES Manuel Leiras Pulpeiro e IESNosa Seora dos Ollos Grandes, xunto con Pilocha que inter-pretou a capella poemas de Rosala de Castro.No acto leuse tamn un manifesto reclamando a actualidadeda obra e pensamento rosaliano e a sa transmisin didcticas novas xeracins a travs tamn da implicacin da escola.Carla Taboada representou neste acto ao noso Ies, recitandoo fermossimo poema de Follas Novas titulado Silencio! Despois de realizado o acto, unha boa idea intercambiarideas e emocins cos participantes, deixamos a continuacinuna breve entrevista a Carla Taboada:Como coeceches o acto que se a celebrar? Por medio doInstituto o xa oras falar del?Foi a travs da profe de galego que o comentou na clase. Ademais, poresas pocas, andabamos a traballar con Follas Novas, e todos ns lemosmoitos dos poemas do libro.Chegado o encontro, atopaches algo que te chamara a aten-cin? Detalles a remarcar? Gustoume moito que houbese persoas de todas as idades, dende nenos moipequenios que recitaron e o fixeron moi moi ben ata escritores adultos.O acto foi moi emotivo e implicou moito aos al presentes.Como foi a experiencia da lectura en pblico?

A mia experiencia persoal foi moi satisfactoria. Sentinme moi ben porformar parte dunha homenaxe escritora e non estaba moi nerviosa, averdade que me pasou moi rpido.Animaraste a volver a participar en actividades coma esta?

Por suposto, son experiencias que nunca esqueces, que quedan para todaa vida. algo moi especial.

beatriz Vzquez Losada

29

SEMANA DA PRENSAECONMICA NA BIBLIOTECA

Roco Gandoy SoengasASemana da Prensa Econmica, foiunha semana na que os alumnos de 1de bacharalato de Ciencias Sociais tra-ballamos durante as horas de Economa contitulares sobre macroeconoma e microe-conom, termos referidos materia dunstemas que estivemos a dar..O noso traballo consistiu en facer uns carteisonde se reflictise a actividade macroeconmi-ca e microeconmica de Espaa no interior,no caso da microeconoma, e no exterior, oque correspondera macroeconoma.Os carteis fixronse con recortes de titularesdos diferentes xornais, tanto locais, comanacionais. Algns exemplos son; El Progreso,Correo Gallego, El PasMar Neira,a nosa profesora, levounos biblio-teca para facer todo isto, xa que al estaban osxornais e o material necesario coma tesoiras,pegamento, rotuladores Outras causasforon que traballar en grupos, a clase qued-basenos pequena porque somos 35 alumnos, e mis doado manexar a prensa na biblioteca.

Esta actividade axudou alumnado a comprender mellor ditosconceptos, traballar en equipo, ter unha clase mis amena todoslevamos unha boa experiencia, nestes da traballouse doutro xeito,e cambiar a rutina das clases na Semana da prensa Econmica foimoi positivo.

30

As renovables ou enerxas limpas debenlimitarse, non son tecnoloxas madurasnin estn preparadas para cubrir a deman-da enerxtica espaola". Estes comentarios, esta-ban a comezar a formar parte dunha cancin des-tas que se che mete no odo e que non deixas deescoitar vaias onde vaias. Polas ras, os cafs, asoficinas bancarias, os supermercados, aquela tec-noloxa que nos anos 90 impulsou o crecemento,o desenvolvemento e a creacin de emprego enEspaa e en Galicia, empezaba a ser vilipendiada.Nas rodas, as reunins e mesmo nas charlas infor-mais, se repeta que a suba da luz, que o incre-mento do dficit tarifario era obra do lobby reno-vable e o seu gran consumo de primas, que, dic-an, se levara a cabo estes ltimos anos.As primas renovables, efectivamente, constituronunha gran fonte de ingresos para as empresas queapostaron por elas. Estas compaas, de todo tipoe orixe, basendose nas polticas enerxticas euro-peas, na lexislacin espaola de principios dadcada do 2000, investiron en parques elicos,hortas solares fotovoltaicas, centrais termosolarese demais centrais de xeracin renovables. Aquilo,non foi senn unha aposta por unha poltica deinvestimento en enerxas verdes, que co riscoimplcito que levaba consigo, se foi consumandoao longo das das ltimas dcadas. A lexislacin que se alude, como o RD 436/2004 ou o RD661/2007, fomentaba a instalacin de centrais dexeracin elctrica renovable a cambio dunha sucu-lenta prima, e en lias xerais, obrigaba s propie-tarias das grandes lias elctricas a conceder unpunto de conexin na sa rede. Polo tanto, trat-

base dun xogo limpo, pblico no que calqueraempresas deste pas ou estranxeira puido participar.Como consecuencia do continuo crecemento eco-nmico que estaba a experimentar Espaa dendemediados dos 90, co conseguinte incremento doconsumo elctrico nacional, as grandes compaaselctricas, seguiron apostando pola tecnoloxa quelevaba consigo menos riscos, menos investigacin emenos esforzo de implantacin, como no momentosupoan novas centrais de coxeracin a base de gasnatural (Ciclos combinados), remodelacin de anti-gas centrais trmicas de carbn ou aumento dapotencia en grandes presas hidrulicas. Froito destasactuacins, renovronse os esforzos por seguirsacando carbn nacional do subsolo (mis car econtaminante), de seguir importando carbn estran-xeiro e de renovar e ampliar os contratos de gas efuel con pases como Noruega, Arabia Saud, Libia,Arxelia,etc.Porn, non previron o desastre. A "industria" espa-ola, a que tantos traballos sostia, a que circulababaixo un colchn inflaccionado, a que non achegabaningunha clase de I+D, a que deixou a case dousmillns de traballadores in ningn tipo de cualifica-cin na ra, a construcin, caeuse. A burbulla realdeste pas era a construcin, e non a fotovoltaica.A grande diferenza radica en que a construcin, queachegaba pinges beneficios a uns poucos, mentresque apartaba da formacin a miles de novos estu-dantes deste pas, era unha industria baseada napouca formacin e especializacin dos seus traballa-dores, mentres que a fotovoltaica, baseou o seu cre-cemento na formacin, na creacin de empresascon tecnoloxa propia e na innovacin. A industriafotovoltaica espaola, soportar mellor a destrucinde emprego porque est mellor preparada. Ademaisformou profesionais e asentado unha industria quepode competir internacionalmente.Hai 2 meses, nun escenario de desemprego terrorfi-co, nun escenario de contnua subida dos combusti-bles fsiles, seguase desprezando as renovables.Dende o goberno e dende a oposicin, sen excep-cin, facase caso omiso das reclamacins a patronalrenovable espaola, pedindo a reducin contida deprimas e unha volta ao sendeiro de apoio indus-tria. Gustaranos recordar que esa industria era lder

ENERXAS RENOVABLES. CRECEMENTO E DESENVOL-

VEMENTO SOSTIBLE Traducin de Alejandro Daz Arrojo

Jos Mourio DazEnxeeiro T.

Industrial

31

mundial hai apenas un par de anos, situacin quefoi cedendo paulatinamente e proporcionalmentes agresins por parte de goberno e oposicin.No entanto, dende os medios afns aos partidospolticos (todos), segurase difamando, a travs dedebates e informativos, sen ningn tipo de rigoro-sidade, s enerxas renovables. Calquera debatetelevisivo que tratase o tema careca de ningnvoceiro da patronal elica, fotovoltaica, da APPA,do IDAE, etc. Polo tanto, dado o tremendo poderdos medios de comunicacin na sociedade actual,e a travs do seu potencial comunicador, foi che-gando aos cidadns unha informacin terxiversa-da, interesada e parcial.Ningun transmitiu ou divulgado ningn dos estu-dos realizados por consultoras mundialmenteacreditadas, como Deloitte, os informes de RedeElctrica Espaola, os informes de emprego dascentrais sindicais, as noticias do xiro en renovablesde gobernos como o chins ou o americano, ascomo outros moitos que transmitiron, duranteestes ltimos anos, as innumerables vantaxes eco-nmicas, ambientais e sociais que teen asEnerxas renovables. Por enumerar brevementealgns deles, poderiamos citar:. Creacin de emprego mediante investimento einnovacin nacional. Creacin de empresas e tecido industrial propio. Atraccin de investimento estranxeiro. Formacin e aumento da competitividade naman de obra a nivel nacional e internacional. Aforro de emisins culpables do cambio climti-co. Aforro de importacins de materias primas fsi-les de terceiros pases, a maiora deles politicamen-te inestables.. Cumprimento do protocolo de Kioto e cumpri-mento das directivas europeas.. Crecemento sostible.Recentemente sorprendeunos a hecatombe xapo-nesa. Hoxe lamentamos miles de vtimas polosterremotos e os tsunamis que asolaron as poboa-cins do Nords xapons. Pero existe anda unhagrande ameaza presente nesas terras: A central deFukushima e a sa radioactividade.Cando a dor deixe paso reflexin, cando os tra-ballos de control das fugas radiactivas da centralculminen con xito (oxal o consgano), abrirasemis intensamente que nunca un debate mundialsobre poltica enerxtica, que desembocar (estouconvencido) nunha cadea de decisins que planifi-

car a ruta a seguir nos prximos anos en materiaenerxtica. Chegou o momento de preguntarse:Chegou o momento de atallar o cambio climtico?OU debemos seguir antepoendo os intereses eco-nmicos duns poucos ao futuro da humanidade?Teremos que esperar a que a industria nuclear madu-re a base de desastres?Podemos permitir que unha tecnoloxa, que sedemostrou que non pode ofrecer un 100% de seguri-dade (porque ningun pode facelo), pretenda trans-mitirnos que si o ?Podemos seguir, nun pas como Espaa, sen recursosenerxticos fsiles economicamente viables propios,seguir baseando o noso modelo enerxtico en mate-rias primas importadas? Non certo que nos sobravento e sol?Cada 5 minutos, chega terra unha enerxa prove-niente do sol, en forma de radiacin, que equivale atodo o consumo enerxtico do planeta durante unano. S este dato, debera facernos reflexionar acercade como e cara a onde debe discorrer o noso futuroenerxtico.Datos menos impactantes pero igual de interesantesson:. En marzo de 2011, a enerxa elica a sumado o20,1% de enerxa consumiu este pas, superando aosciclos combinados e as nucleares xuntos. O 30 de xaneiro de 2010, a enerxa elctrica queconsumiu o pas, proveu dos parques elicos.. O pico de consumo histrico de Espaa son 44.000MWh, mentres que a potencia instalada supera os100.000 (quen necesita mis nucleares ou ciclos com-binados?). Espaa exporta enerxa dende principios destadcada, a pases de como Portugal, Marrocos ouFrancia, e o saldo importador positivo (vendemosmis que compramos).Con todos estes datos sobre a mesa, crime non sepoer a pensar quen somos, de onde vimos e cara aonde imos. OU Porqu non, os que somos para dila-pidar case todos os recursos enerxticos fsiles doplaneta durante s un sculo, comprender que o cre-cemento econmico do que vimos estivo baseadonun sistema insostible, que alimenta a uns poucos eespreme ao planeta e formularnos se queremos con-tinuar por esta senda de super-consumo, sen apostarpolo aforro enerxtico, sen apostar pola reducin deemisins e sen apostar por fontes de enerxa sosti-bles e econmicas, evitando conducirnos cara ao fra-caso como sociedade, que cara a onde imos.

32

ETWINNING WORLDFORUM LILLEOeTwinning unha comunidade de centrosescolares a nivel europeo onde os profeso-res poden emprender proxectos que son

levados a cabo a travs das Tecnoloxas daInformacin e da Comunicacin (TIC), promoven-do desta forma a utilizacin de Internet comoferramenta de traballo e medio para intercambiarinformacin e opinins sobre moi diversos temas.

O ano pasado os profesores do departamen-to de economa, Mar Neira e Paco Aguado, dron-nos a oportunidade de formar parte desta innovado-ra forma de traballo comezando xunto con centroseducativos de Francia, Bulgaria e Alemaa un pro-xecto eTwinning. A temtica escollida para o nosoproxecto foi a sostibilidade, tema que sen dbidaalgunha ser clave no mundo empresarial nun futuroprximo debido crecente importancia que se lleest a outorgar ao aspecto medioambiental na reali-zacin das actividades econmicas. A partires deste momento os alumnos de economade primeiro de bacharelato comezamos a elaborarpequenos traballos sobre o tema proposto no pro-xecto, os cales compartiamos na rede cos nososcompaeiros estranxeiros.Contra o remate do curso pasado o noso centrorecibiu a invitacin do instituto anfitrin para queun grupo de dous alumnos e un profesor participa-ran na derradeira etapa do proxecto eTwinningcomezado meses antes desprazndose a Francia paraasistir ao World Forum celebrado en Lille.A instancias do departamento de economa, nadamis comezar o novo curso Bertn e mis eu come-zamos a traballar no proxecto que presentariamos enFrancia e que tera como protagonista o GrupoInditex. Grupo empresarial elixi-do tanto pola sa proximidade,sendo unha importante empresagalega, como pola sa mis quedemostrada preocupacin poloaspecto medioambiental da saactividade econmica.O proxecto sobre o grupoInditex baseouse no traballosobre sostibilidade que xa fixera-mos ao longo da nosa participa-cin no eTwinnig durante o cursoanterior, completando este traba-llo previo coa informacin reco-

Alba Lpez Expsito

llida na entrevista que amablemente nos concedeu o executivomedioambiental de Inditex, Antonio. Unha vez rematado oproxecto Paco, Bertn e eu marchamos cara Francia o pasadonovembro en representacin do noso centro.A nosa viaxe a Francia estivo coordinada polo instituto anfi-trin: o Lyce Jules Mousseron de Denain, unha pequenapoboacin preto de Lille. O aloxamento durante a nosa estan-cia en Francia foi en familias dos alumnos do Lyce.