TOPONIMIA DO CONCELLO DE SILLEDA VI

Parroquias e aldeas

por Laura Fernández SuárezBeatriz González Fernández

(Curso 2011-12)

A partir do artigo Toponimia do Concello de Silleda, de Nicandro Ares Vázquez (Lucensia, nº 17)

Piñeiro, Ponte, Refoxos, Rellas, Saíndres

24.- PIÑEIRO24.- PIÑEIRO

24. Piñeiro (San Xillao)24. Piñeiro (San Xillao)

Un fitónimo derivado de Un fitónimo derivado de pinuspinus ou o xentilicio ou o xentilicio PinariusPinarius foi o foi o que se converteu aquí en topónimo parroquial.que se converteu aquí en topónimo parroquial.

24. Piñeiro (San Xillao)24. Piñeiro (San Xillao)Lugares de Piñeiro:Lugares de Piñeiro:

• BasteirosBasteiros:: quizais podería ser variante de besteiros, é dicir, quizais podería ser variante de besteiros, é dicir, balistarios, coma “ballesteros” en castelán, ou terreos con balistarios, coma “ballesteros” en castelán, ou terreos con herba besteiraherba besteira ‘heléboro, planta ranunculácea fétida’, ou ‘heléboro, planta ranunculácea fétida’, ou “bastoeiros”.“bastoeiros”.

• Os CamposOs Campos:: traduce a traduce a campuscampus, , chao amplo sen cultivar.chao amplo sen cultivar.• CastrocastriñoCastrocastriño:: parece un duplicado parece un duplicado de de castrumcastrum e do seu diminutivo; e do seu diminutivo;

pero foi o castro do xentilicio pero foi o castro do xentilicio CastriniusCastrinius, é dicir, o castro posuído , é dicir, o castro posuído por un xefe con nome derivado de por un xefe con nome derivado de CastriusCastrius, tamén xentilicio., tamén xentilicio.

24. Piñeiro (San Xillao)24. Piñeiro (San Xillao)Lugares de Piñeiro:Lugares de Piñeiro:

• CastromondeCastromonde:: é un derivado é un derivado de de Castrum MondiiCastrum Mondii, castro , castro posuído por un home chamado posuído por un home chamado Mondius, MundiusMondius, Mundius ou ou MundusMundus..

• CuíñaCuíña:: puido proceder do latín puido proceder do latín colina/culinacolina/culina ‘cociña, fogar ‘cociña, fogar portátil, [fig.], mesa, sitio dos portátil, [fig.], mesa, sitio dos banquetes funerarios, tumba banquetes funerarios, tumba dos pobres, latrina. Tamén se dos pobres, latrina. Tamén se podería ver acouchado en Cuíña podería ver acouchado en Cuíña o nome persoal o nome persoal CulinaCulina e e CulinusCulinus..

24. Piñeiro (San Xillao)24. Piñeiro (San Xillao)

Lugares de Piñeiro:Lugares de Piñeiro:

• Porta-PiñeiroPorta-Piñeiro:: componse de componse de portus/portaportus/porta determinado aquí polo determinado aquí polo nome parroquial.nome parroquial.

• SantifogaSantifoga:: parece composto do xenitivo parece composto do xenitivo nominal nominal SanctiSancti. . Sante:Sante: reflexa o xenitivo reflexa o xenitivo do antropónimo do antropónimo SanctiusSanctius, que orixinou o , que orixinou o persoal Sancho; a forma plena do persoal Sancho; a forma plena do Villa Villa SanctiSancti, que quedou fosilizada no , que quedou fosilizada no topónimo Vilasante. Sería determinativo topónimo Vilasante. Sería determinativo aquí de aquí de focafoca, plural de , plural de focumfocum ‘fogo, ‘fogo, fogar’.fogar’.

25.- PONTE25.- PONTE

25. Ponte (San Miguel)25. Ponte (San Miguel)

O nome alude evidentemente a O nome alude evidentemente a ponspons ‘ponte’. ‘ponte’.

25. Ponte (San Miguel)25. Ponte (San Miguel)

Lugares de Ponte:Lugares de Ponte:

• Aldea de AbaixoAldea de Abaixo:: combina o nome árabe combina o nome árabe al-daiaal-daia co adxectivo co adxectivo topográfico topográfico bassusbassus ‘baixo’. ‘baixo’.

• CarderreiCarderrei:: ofrécenos un rotacismo de ofrécenos un rotacismo de casacasa, determinada polo , determinada polo cognomen persoal cognomen persoal RexRex, tomado de , tomado de rex, regis ‘rei’rex, regis ‘rei’, sen que , sen que sexa necesario supoñer que fose un monarca histórico.sexa necesario supoñer que fose un monarca histórico.

• MeixomenceMeixomence:: parece un apelido * parece un apelido *MaxuminiciMaxuminici, que sería o , que sería o patronímico de patronímico de MaxuminusMaxuminus, diminutivo de , diminutivo de Maxumus/MaximusMaxumus/Maximus..

• RosendeRosende:: corresponde ao xenitivo de corresponde ao xenitivo de RodesindusRodesindus, , antropónimo visigótico.antropónimo visigótico.

25. Ponte (San Miguel)25. Ponte (San Miguel)

Lugares de Ponte:Lugares de Ponte:

• SinoSino:: parece que traduce a parece que traduce a signumsignum, ,

probablemente sinónimo aquí de campá probablemente sinónimo aquí de campá da igrexa, usado neste senso en da igrexa, usado neste senso en documentos notariais da Idade Media.documentos notariais da Idade Media.

• TrasfontaoTrasfontao:: é o topónimo é o topónimo fontanumfontanum,,

Fontao: traduce o latín Fontao: traduce o latín fontanus-a-umfontanus-a-um,,

adxectivo referido a adxectivo referido a fonsfons ‘fonte’, que ‘fonte’, que

se converteu no cognomen persoal se converteu no cognomen persoal

FontanusFontanus. Precedido aquí da preposición . Precedido aquí da preposición transtrans ‘tras, máis alá de’. ‘tras, máis alá de’.

26.- REFOXOS26.- REFOXOS

26. Refoxos (San Paio)26. Refoxos (San Paio)

RefoxosRefoxos parece un plural de parece un plural de refugiumrefugium “refojo, recôncavo “refojo, recôncavo de terreno; gruta ou caverna de terreno; gruta ou caverna onde se escoitam feras”. onde se escoitam feras”. Poderíase vencellar tamén Poderíase vencellar tamén con con foveum foveum ‘foxo’, coma o ‘foxo’, coma o castelán “Rehoyo” ou co castelán “Rehoyo” ou co verbo latino verbo latino refodiorefodio ‘cavar’. ‘cavar’.

26. Refoxos (San Paio)26. Refoxos (San Paio)

Lugares de Refoxos:Lugares de Refoxos:

• CardesínCardesín:: pódese comparar con pódese comparar con SinoSino: parece que traduce a : parece que traduce a signumsignum, probablemente sinónimo aquí de campá da igrexa, , probablemente sinónimo aquí de campá da igrexa, usado neste senso en documentos notariais da Idade Media. usado neste senso en documentos notariais da Idade Media. Pero tamén con Pero tamén con CarderreiCarderrei: ofrécenos un rotacismo de : ofrécenos un rotacismo de casacasa, , determinada polo cognomen persoal determinada polo cognomen persoal RexRex, tomado de , tomado de rex, regis rex, regis ‘rei’‘rei’, sen que sexa necesario supoñer que fose un monarca , sen que sexa necesario supoñer que fose un monarca histórico. Ou histórico. Ou CardigondeCardigonde: parece un rotacismo de : parece un rotacismo de cas-cas-, , apócope de casa, co nome visigótico do seu propietario, apócope de casa, co nome visigótico do seu propietario, Guntus/Gundus.Guntus/Gundus.

26. Refoxos (San Paio)26. Refoxos (San Paio)Lugares de Refoxos:Lugares de Refoxos:

• CorrospedriñosCorrospedriños:: leva como leva como segundo elemento o adxectivo segundo elemento o adxectivo petrinuspetrinus, derivado de , derivado de petrapetra ‘pedra’, calificando a ‘pedra’, calificando a corroscorros, , variante de curros, indicando aquí variante de curros, indicando aquí tal vez ‘cercados de pedra’. Pero tal vez ‘cercados de pedra’. Pero tamén houbo o cognomen latino tamén houbo o cognomen latino PetrinusPetrinus..

• O CoutoO Couto:: tamén traduce a tamén traduce a cautumcautum, participio do verbo , participio do verbo caveocaveo ‘precaver, protexer’, porque se ‘precaver, protexer’, porque se trataba dun terreo acotado por un trataba dun terreo acotado por un señor, por un mosteiro, etc.señor, por un mosteiro, etc.

26. Refoxos (San Paio)26. Refoxos (San Paio)

Lugares de Refoxos:Lugares de Refoxos:

• LázaraLázara: : probablemente é adxectivación dunha probablemente é adxectivación dunha Villa LazaraVilla Lazara, é , é dicir, a vila dun propietario denominado dicir, a vila dun propietario denominado LazarusLazarus..

• OuteiroOuteiro:: é unha evolución de é unha evolución de altariumaltarium ou ou auctariumauctarium, palabras , palabras usadas en documentos medievais para indicar un terreo alto ou usadas en documentos medievais para indicar un terreo alto ou elevado.elevado.

• PallotaPallota:: parece afín a palloza, vivenda cuberta de palla, ambos parece afín a palloza, vivenda cuberta de palla, ambos derivados de derivados de palea palea ‘palla’, con sufixos diferentes.‘palla’, con sufixos diferentes.

26. Refoxos (San Paio)26. Refoxos (San Paio)Lugares de Refoxos:Lugares de Refoxos:

• TixoaTixoa:: semella ser un semella ser un diminutivo diminutivo *tegiola*tegiola, co sufixo , co sufixo do latín vulgar do latín vulgar serodio -olaserodio -ola, , probablemente baseado en probablemente baseado en tegeretegere ‘cubrir’, coma ‘cubrir’, coma tegulategula..

• XastresXastres:: sería plural do sería plural do apelativo latino de oficio, apelativo latino de oficio, sartorsartor, , -oris-oris ‘xastre’, ‘xastre’, equivalente en significado ao equivalente en significado ao árabe alfaiate.árabe alfaiate.

27.- RELLAS27.- RELLAS

27. Rellas (San Martiño)27. Rellas (San Martiño)

RellasRellas sería un patronímico do antropónimo latino sería un patronímico do antropónimo latino RegulaRegula..

27. Rellas (San Martiño)27. Rellas (San Martiño)Lugares de Rellas:Lugares de Rellas:

• CurbeiraCurbeira:: pode ser derivado de pode ser derivado de corvuscorvus, sitio de corvos, máis ben ca de , sitio de corvos, máis ben ca de curvas.curvas.

• IglesiaIglesia:: nome castelán, indica o lugar nome castelán, indica o lugar onde se edificou a onde se edificou a ecclesia ecclesia ‘igrexa’, ‘igrexa’, palabra de orixe grega.palabra de orixe grega.

• A LamaA Lama:: topónimo moi común no topónimo moi común no hispánico, de orixe probablemente hispánico, de orixe probablemente prelatina.prelatina.

27. Rellas (San Martiño)27. Rellas (San Martiño)

Lugares de Rellas:Lugares de Rellas:

• A TorrevedraA Torrevedra:: procede de procede de turris veteraturris vetera ‘torre vella’. ‘torre vella’.

• VisVis:: sería patronímico, sería patronímico, quizais orixinado no quizais orixinado no antropónimo antropónimo Visius, VisusVisius, Visus ou ou ViciusVicius..

28.- SAÍDRES28.- SAÍDRES

28. Saídres (San Xoán)28. Saídres (San Xoán)

O nome de O nome de SaídresSaídres parece un patronímico, tal como aparece parece un patronímico, tal como aparece en documentos medievaisen documentos medievais

28. Saídres (San Xoán)28. Saídres (San Xoán)

Lugares de Saídres:Lugares de Saídres:

• Aldea GrandeAldea Grande: : une a voz árabe une a voz árabe al-daiaal-daia co adxectivo latino co adxectivo latino grandisgrandis ‘grande’. ‘grande’.

• BarradaosBarradaos:: parece que equivale a Bardaos, topónimo lucense, parece que equivale a Bardaos, topónimo lucense, escrito escrito BarretanosBarretanos, o cal posiblemente sería un étnico , o cal posiblemente sería un étnico relacionado con Barredo, con base en ‘barro’.relacionado con Barredo, con base en ‘barro’.

• A CañoteiraA Cañoteira:: implica colectividade de cañotos, palabra implica colectividade de cañotos, palabra mozárabe mozárabe cannutcannut, derivada dunha forma hispánica , derivada dunha forma hispánica *cannutus*cannutus, , semellante a unha semellante a unha cannacanna ‘cana’. ‘cana’.

• CarracidoCarracido:: é variante de Carracedo, sitio abundante en é variante de Carracedo, sitio abundante en carrizos, do latín carrizos, do latín carex -iciscarex -icis..

28. Saídres (San Xoán)28. Saídres (San Xoán)

Lugares de Saídres:Lugares de Saídres:

• CasardoñoCasardoño:: pode ser pode ser casacasa ou ou

casale Hordoniuscasale Hordonius, nome , nome

do posesor.do posesor.• CaxebaCaxeba:: parece constar do parece constar do

apelativo apelativo casacasa e dun nome e dun nome

persoal, comparable quizais persoal, comparable quizais

co topónimo co topónimo CasebioCasebio

(Casa de Eusebio) ou tal vez (Casa de Eusebio) ou tal vez

(Casa) (Casa) SeviaSevia..

28. Saídres (San Xoán)28. Saídres (San Xoán)

Lugares de Saídres:Lugares de Saídres:

• MaragouzosMaragouzos:: se cadra, podería ser un antropónimo bitemático se cadra, podería ser un antropónimo bitemático primitivo primitivo *Mara-gautius*Mara-gautius ou visigótico. Aseméllase tamén a ou visigótico. Aseméllase tamén a maragoutomaragouto, molgueira, feixe ou mollo de trigo ou centeo na , molgueira, feixe ou mollo de trigo ou centeo na seitura cos que se fai a meda.seitura cos que se fai a meda.

• MoimentaMoimenta:: traduce a traduce a monimentamonimenta, palabra usada na epigrafía , palabra usada na epigrafía galaicoasturiana para indicar ‘monumentos’ funerarios.galaicoasturiana para indicar ‘monumentos’ funerarios.

• PedralaxePedralaxe:: componse de componse de petrapetra ‘pedra’, indicando con ‘pedra’, indicando con lagena lagena ‘laxe’ a forma lisa, plana, de pouco grosor, como é a pedra ‘laxe’ a forma lisa, plana, de pouco grosor, como é a pedra pizarrosa.pizarrosa.

• A PenaA Pena:: é unha voz primitiva, quizais da familia de é unha voz primitiva, quizais da familia de pinna pinna ‘amea’. No latín medieval escriben ‘amea’. No latín medieval escriben pennapenna..